‫دلــــــــــوړو زده کـــــړو وزارت‬

‫لـــــــــغــــمــان پــــوهـــــنـــتــــــــون‬
‫ښـــوونـــې او روزنــې پــــوهــنـځـي‬
‫ریـــــــــــــاضــي څـــــانـــــــــګــــــه‬

‫دلــيـــســانــــــس دوری پــايلـــیــــک‬

‫لـــوګــاریــتــمــي مــعـــادلـــې‬

‫ترتیب کوونکې‪:‬نیازمحمد (عثمانې)‬

‫الرښود استاد‪:‬نامزد پوهنیار محب هللا(محبوب)‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫?=‪log m x= log m 8+ log m 9−log m 6 m‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ 1400‬هـ‬ ‫کــــال‬
 ‫محصل پیژند پاڼه‬

‫زه نیازمحمد(عثمانې)دعثم ان علي (عثم انې)زوی پ ه ‪ 1378‬هــ ش ک ال کې دلغم ان والیت الینګ ار‬
‫ولسوالې د دره نورالم صاحب قریه منډال کلې کولک کې پیدا شوی یم‪.‬ابتدایی زده کړي مکتب نسوان‬
‫منډال کي او وروسته په ‪1396‬هــ ش کال دنورالم صاحب عالې لیسې څخ ه ف ارغ ش وی یم ‪.‬او پ ه‬
‫‪ 1396‬هــ ش کال کې دکانکور د ازموینې ل ه الري دلغم ان پوهنت ون د ښ وونې او روزنې پ و هنځي‬
‫ریاضي څانګي ته کامی اب ش وم‪ ،‬او پ ه ‪ 1400‬هــ ش ک ال کې دلغم ان پوهنت ون دښ وونې او روزنې‬
‫پوهنځي دریاضي څانګې څخه فارغ شوی یم‪.‬‬
‫‪:‬موبایل نمبر ‪0789571936/0779678320‬‬
 ‫موضوع نوم‪:‬‬

‫لوګاریتمي معادالت‬
 ‫ډالۍ‬
‫ډالۍ دي وی په خاصه توګه مرحومۍ مورکۍ جانۍ روح‬
‫ته‪.‬‬
‫همدا رنګه پالر‪،‬ورونو اوملګروته‪.‬‬
‫ټولو قدرمنو استادانو ته‬
 ‫مننلیک‬

‫د هر څه څخه مخکې د هللا(ج) شکر ادا کوم چې زه په انسا نانو کې او بیا د حضرت محم د (ص) پ ه‬
‫امتیانو کې پیدا شوي یم‪.‬‬
‫او ددی توان هم راکړي دی چې لیسانس تر دورې پوری زده کړه وک ړم او ده س ره س ره دا ت وان هم‬
‫راکړ چې د لوګاریتمي معادلو کې خپل مونوګراف بشپړ کړم‪.‬‬
‫بیا ښوونی او روزنۍ پوهنځي ریْاضۍ د څانګی له ټولو استادانو څخه ډی ره منن ه ک وم چې څل ور کلن‬
‫دوره کې راسره نه هیردونکې هلې ځلې وکړي‪.‬‬
‫اوپه خاصه توګه دالرښود استاد ښاغلی (نامزد پوهنیارمحب هللا (محبوب)) څخه ډیره مننه کوم چی د‬
‫مونوګراف په جوړولو اوترتیب کولوکې راسره نه هیردونکې هلې ځلې وکړي‬
‫اوهمدارنګه د خپل کورنۍ څخه چې په څلور کلن دوره کې راسره مادي او معنوي مرس ته وک ړه‬
‫اوهمدارنګ ه ملګ رو څخ ه هم منن ه ک وم چې ه ر ډول همک اری را س ره ک ړي دی ‪ ،‬او دټول و لپ اره‬
‫دهللا(ج) له درباره د دنیا او اخرت کې کامیابی غواړم‪.‬‬

‫په درنښت‬
‫نیازمحمد(عثمانې)‬
‫د څلورم ټولګی د ریاضي څانګی محصل‬
 ‫تقریظ‬
‫دا چې د یوې ټولنې پرمختګ اصلي المل د عملي څیړنو ترسره کول دي او دا څیړنې بیا په بیال بیل و‬
‫طریقو سره ترسره کیږي‪ ،‬چې پکې یو شمیر حقيقتونه ترالسه کیږي‪ ،‬چې علمي کهول یې د پرمختګ‬
‫الم ل ک یږي‪.‬د علم ح رکت پ دې ګړن دي ی ون کې د لغم ان پوهنت ون د ښ وونې او روزنې پ وهنځي د‬
‫رياضي څانګې هم وپتیله چې د ریاضیاتو د پرمختګ لپاره په عمیقه توګ ه عملي څ یړنې او فعالیتون ه‬
‫ترسره کړي‪ ،‬چې د یو شمیر مهمو او پ ه ځ انګړي توګ ه د ریاض یاتو پ ه برخ ه کې د ورس تي ک ال د‬
‫محصل په صفت په یوه یوه موضوع کار وکړو‪ .‬يوه بیلګ ه یې د نیازمحم د عثم انې دغ ه موض وع ده‬
‫کومه چې په پښتو ژبه کې رياضیاتو لپاره یو فوق العاده کتابتوني څیړنه ده‪ ،‬چې يوازې د لوګ اریتمي‬
‫معادلې په دومره حجم سره څیړل کیږي‪ .‬په يآده لیکنه کې ډیر نوې معتبرو داخلي ماخذونو څخ ه ک ار‬
‫اخیستل شوې او هم د تطبیقي اصول په کې مراعت ش وي‪ .‬ی اده څیړن ه زم ا پ ه مس تقیمې الرښ وونې‬
‫ترسره شوې او وخت په وخت له ما څخه نظریات اخیستې دي‪ .‬زه نامزد پوهنيار محب هللا محب وب د‬
‫یاده لیکنه د يو مونوګراف لپ اره ک افي ګڼم او ددې لیک نې د چ اپ مب ارکي د ریاض ي څ انګې او ددې‬
‫قدرمنې کورنۍ او دوستانو ته وایم‪ .‬هیله لرم چې په راتلونکي کې ال بریالې وي‪ ،‬قلم یې تان د پ ه عم ر‬
‫یې برکت شه‪.‬‬
‫نامزد پوهنيار محب هللا محبوب د ریاضي څانګې استاد‬
 ‫د پيل خبري‬
‫الحمد هللا رب العالمين والصلواة والسالم علي اش رف االنبي ًا والمرس لين محم د وعلي ال ه واص حابه‬
‫اجمعين‬

‫اما بعد‪:‬‬

‫څرنګه چې د لوړو زده کړو قوانینو مطابق حکم کوي‪،‬چې هر محصل د تحصيلي دوری څخه وروس&&ته‬
‫د لسانس دوري د ډيپلوم د تر السه کولو لپاره يو سمينار چې د اړونده څانګې له خوا ورته د نده سپارل‬
‫کیږي‪.‬‬
‫د همدغې موخې د تر الس&&ه کول&&و لپ&&اره‪ ،‬م&&ا ت&&ه هم د لغم&&ان پوهنت&&ون د ښ&&وونې او روزنې پ&&وهنځي د‬
‫رياضي څانګې له خوا د لوګاریتمي معادلې عنوان چې د ښاغلي محترم استاد نامزد پوهنی&&ارمحب هللا‬
‫(محبوب ) د الرښوونې الندې دغه سمينار راکړل شوه ‪.‬‬
‫خدای دی وکړي چې دغه خپله موضوع د داخلې اوخارجې کتابونو څخه په استفادې سره بش&&پړه ک&&ړم‬
‫او ستاسې حضور ته یې وړاندې کړم‪.‬‬
‫دا چې ما ته محترم الرښود استاد د سمينار په ترتيب او ليکلو کې الزمه الرښوونه راکوي‪ ،‬د زړه له‬
‫کومې ور څخه مننه کوم‪ ،‬او همدارنګه د رياضي د څ&&انګې د ټول&&و مح&&ترمو اس&&تادانو څخ&&ه چې پ&&ه دې‬
‫څلور کلنه تحصيلي دوره کې له ما سره په درسي چارو کې پوره مرستې وک&&ړې ل&&ه دوي ن&&ه هم منن&&ه‬
‫کوم ‪.‬‬

‫خدای دی وکړي چي دغه موضوع ټولو لوستونکو د خوښې وړ وګرځي ‪.‬‬

‫په درنښت‬
‫نیازمحمد(عثمانې)‬
‫د رياضي څانګې د څلورم صنف محصل‬
‫فهرس‬

‫أ‬
 ‫ت‬
‫سریزه ‪1..........................................................................................................‬‬
‫لوګاریتم (‪ )Logarithm‬تاریخچه ‪2...........................................................................‬‬
‫لوګاریتم فارمولونه ‪5............................................................................................‬‬
‫دعدد لوګاریتم محاسبه کول ‪5..................................................................................‬‬
‫دلوګاریــــتم ډولــونــــه ‪7.......................................................................................‬‬
‫استـــمعال ځـــایونــــه ‪7...................................................................................... :‬‬
‫لوګاریتمــي تابع(‪9................................................................. )logarithm function‬‬
‫لوګاریتمي افاده ‪11..............................................................................................‬‬
‫لوګاریتمي معادالت(¿ ‪12........................................................... Logarthmic Equations‬‬
‫‪ )1‬لوګاریتمي معادلې چې ‪ logafx=b‬ته ورته معادلو حل ‪15..............................................‬‬
‫‪ )2‬دهغه لوګاریتمي معادلې حل چې ‪ logg(x)f (x)=b‬بڼه ولري او ‪16.........................:b ∈ IR‬‬
‫‪ )3‬هغه لوګاریتمي معادلو حل چې عینې قاعدې ولري ])‪17.............[logf (x )g(x )=logf (x)f ( x‬‬
‫‪ )4‬دمختلفو قاعدو لرونکو لوګاریتمي معادلو حل‪18....................................................... :‬‬
‫‪ )5‬هغه لوګاریتمي معادلې چې نمایې افادې ولري‪21...................................................... :‬‬
‫د لوګاریتمي معادلو اړوند مثالونه ‪24.........................................................................‬‬
‫پارامتریکي لوګاریتمي معادلې ‪28.............................................................................‬‬
‫دلوګاریتمي مــــعادالتو ســیــستـــم ‪30........................................................................‬‬
‫لوکاریتمي غیرمساوات ‪30.....................................................................................‬‬
‫پایله ‪32..........................................................................................................‬‬
‫وړاندیزونه ‪33...................................................................................................‬‬
‫ماخذونه ‪34......................................................................................................‬‬

‫ب‬
 ‫سریزه‬
‫الحمد هللا رب العالمين والصلواة والسالم علي اش رف االنبي ًا والمرس لين محم د وعلي ال ه واص حابه‬
‫اجمعين‬

‫اما بعد‪:‬‬

‫د کائناتو دستر خالق څخه ډير شکر گذار يم‪،‬چې د رياضي دڅ&&انګې محص&&ل يم‪ ،‬څرنګ&&ه چې دهللا (ج)‬
‫هرډول علوموته يو ځانته ښکال ورکړي ده‪،‬نو همدارنګه درياضي علم ته هم یو ښکال ور کړي دي‪.‬‬
‫ښ&&وونه او روزن&&ه ده&&ر هی&&واد د پراختی&&ا او پرمخت&&ګ بنس&&ټ ج&&وړوي‪.‬او همدارنګ&&ه تعلیمې نص&&اب د‬
‫ښوونې او روزنې مهم توکی دي چې د معاصر علمې پرمختګ او ټول&نې د اړتی&اوو ل&ه مخې را منځت&ه‬
‫کیږي‪.‬‬
‫ټولوته معلومه ده‪،‬چې هري ټولني پرمخت ګ دعلم او پ وهې پ وري ت ړلي دی‪،‬پ ه کوم ه ټولن ه کې چې‬
‫ښوونه او روزنه وجود ولري‪،‬هغه ټولنه کولی شې چې پرمختګ وکړي‪،‬ښوونه او روزنه بي ددرس ې‬
‫وسايلومنځ ته نشې راتالي ددغومسايلوله جملې څخ ه هم علمې اث ار‪ ،‬کتابون ه‪ ،‬رس الې اودرس ې م واد‬
‫دي‪.‬‬
‫پوهیږو چې د هرهیواد پرمختګ علم او پوهی پورې اړه لري‪،‬نوم ا هم هم دغې علم اوپ وهي ترالس ه‬
‫کولو لپاره‪،‬لوګاریتمي معادلې ترسرلیک الندې دلغمان پوهنتون دښوونې او روځنې پوهنځي د ریاضي‬
‫څ انګې لخ وا مون وګراف د موض وع پ ه توګ ه رات ه وس پارل ش وه‪،‬او الرښ ود اس تاد مې ښ اغلي‬
‫نامزدپوهنیار محب هللا (محبوب) وټاکل شوه‪.‬‬
‫م ا پ ه نوم وړي موض وع کې دا مط الب ترڅ یړنی الن دي نی ولي دي‪،‬اول مې دلوګ اریتم‬
‫تاریخچه ‪،‬لوګاریتم تعریف‪،‬لوګاریتم فورمولونه ‪،‬دعدد لوګاریتم محاسبه کول‪،‬لوګاریتم ډولون ه ‪ log‬او ‪ln‬‬
‫ت رمنځ اړیک ه‪،‬نم ایې مع ادلې‪،‬لوګ اریتمي مع ادالتو تعری ف ‪ ،‬لوګ اریتمي مع ادالتو ح ل طریق ه ‪،‬‬
‫‪ log a f ( x ) =b‬دی ته ورته معادلو حل‪،‬هغه لوګاریتمي معادلو چې عیني قاعدې ول ري‪ ،‬دمختلف و قاع دو‬
‫لرونکو لوګاریتمي معادلو حل‪،‬‬
‫هغ ه لوګ اریتمي مع ادلې چې نم ایې اف ادي ول ري ‪ ،‬لوګ اریتمي مع ادلو اړون د مثالون ه ‪،‬پ ارامتریکې‬
‫لوګاریتمي معادلې‪ ،‬لوګاریتمي معادالتوسیتم‪،‬‬
‫موضوع په ليکلو کې‪ ،‬دداخلې کتابونوڅخه مې استفاده کړي ده‪ ،‬هيله ده چي د لوس&&تونکو د ګ&&ټې‬
‫وړ وګرځې‪.‬‬
‫سره ددي چي دا زما لومړی علمې اثر دی‪ ،‬او د علمې رسالو سره ښه بلديت نل&&رم‪ ،‬ن&&و پ&&ه پ&&ای کې د‬
‫محترمو لوستونکو څخه هيله کوم چې‪ ،‬که ددې سیمينارپه ليکنه کې کومه اشتباه رامنځت&&ه ش&&وي وي‪ ،‬د‬
‫رياضي څانګې ته د خپل پشنهاد راوليږې ترڅو اشتباه اصالح شې ‪.‬‬
‫ومن هللا التوفیق‬
‫نیازمحمد(عثمانې)‬

‫‪1‬‬
‫د ریاضی څانګې څلورم صنف محصل‬

‫‪2‬‬
 ‫هدف‬
‫‪:‬دد موضوع لیکلو څخه هدف مې دادي‬
‫‪.‬چې دڅلور کلنې دوری (لیسانس دوری) دیپلوم ترالسه کړم‬
‫‪ .‬او د خپل علمي زده کړه کي زیاتوالې‬
‫‪.‬د خپل غم ځپلی هیواد ‪،‬ولس ته نه هیردونکې هلې ځلې وکړم‬
‫‪.‬او راتلونکووکې دنورو لیکنو لپاره چمتو شم‬

‫‪3‬‬
 ‫لوګاریتم (‪ )Logarithm‬تاریخچه‬
‫لوګاریتم په لومړي ځل لپاره ‪ 1614‬م کال کې جان نیپر له خوا اختراع شو‪.‬‬
‫او نیپرد لوګارتمونو حیرانوونکي قانون ش رحې” ت ر عن وان الن دې خ پرې ک ړې‪،‬ی اد اثردی وه داس ې‬
‫جدول لرونکې دی چې دپرله پسې دقیقولپاره دساین لوګارتمونوته یوقوس ورکوي‪،‬نوموړي رسالې پ ه‬
‫لږې مودې کې پراخه لوس تونکې اوعالق ه من دان ومون دل‪،‬دی ادي رس الې خپرې دو وروس ته دلن دن پ ه‬
‫ګرشام کالج کې دهندس ې ښ وونکې هی نري بریګ ز(‪)1631- 1561‬ادین برو ښ ارته سفرکولواړېس ت‬
‫ترڅوخپ ل د درن اوي م راتب دلوګ ارتم اخ تراع ک وونکې ت ه وړان دي ک ړي‪،‬پ ه دغ ه لیدن ه کې دواړه‬
‫(نیپراوبریګز)دلوګارتم قاعده‪ 10‬وټاکله ‪،‬په همدې ډول معمولي لوګارتم یا د بریګزلوګارتم بشپړه شو‪.‬‬
‫په ‪1620‬م کال کې بیا ادمون د ګانت ه( ‪ )1581-1626‬اوه ش میره ی یز(اووه رقمي)لوګ ارتمي ج دول‬
‫ترتیب کړ‪.‬‬
‫دلوګ ارتم پ ه اخ تراع کې دنیپریواځ نی رقیب سویس ی پښ‪/‬آهنګریوبس ت ب ورګي(‪-1632‬‬
‫‪)1552‬وه‪،‬بورګي له نیپرڅخه جال یولوګارتمي جدول ترتيب ک ړی و‪،‬اوش پږکاله وروس ته يې نیپرل ه‬
‫کشف څخه خپورکړ‪.‬‬

‫(‪(35-36 , 4‬‬

‫‪4‬‬
 ‫لوګاريتم‬
‫لوګاریتم تعریف‪ :‬د ‪N‬عدد لوګاریتم د‪ a‬په قاعده یو طاقت دی‪ .‬چې ‪ a‬باید په یو پورته ش ي ت ر څ و ‪N‬‬
‫السته راشي ‪.‬‬
‫نښي ښودل ک یږي ی ا ط اقت ل رونکي ع دد ت وان ت ه پخپل ه قاع ده‪ ،‬د دع دد لوګ اریتم‬ ‫په ‪log a N‬‬
‫وایي ‪ ،‬له دې ځایه لیکالی شو‪.‬‬
‫‪ log a N‬ا و ‪ a x =N‬چیرته چې ‪ a log N =N‬دلوګاریتم په تیوري کې پورتني معادله ی و بنی ادي مط ابقت‬
‫‪a‬‬

‫دي‪.‬‬
‫په دغ ه معادل ه کې دلوګ اریتم قاع ده ‪ a‬همیش ه مثبت ده او خالف دی و او دهغ ه ع دد لوګ اریتم چې‬
‫اخستل کیږي‪ N ،‬هم مثبت دی‪،‬نو منفي عددونه حقیقي انالیز کې لوګاریتم نه لري‪.‬‬
‫اوس دلوګاریتم لپاره لنډ تعریف لیکو‪:‬‬
‫تعریف‪:‬د‪≠ 1a>0،a‬او ‪x>0‬لپاره د‪y‬حقیقي عدد‪،‬چې ‪ Y =log a X ⇒ a y =x‬په مرسته تعری ف ش وی دي‬
‫د‪ x‬لوګاریتم په قاعده د‪ a‬ورته وایي‪.‬‬
‫‪:۱‬مثال الندي مساواتونه دلوګاریتم په شکل ولیکئ؟‬
‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪−2‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪1. 2 =8 :2. 5 =1 :3. 3‬‬
‫‪9‬‬

‫حل‪ :‬څرنګه چې ‪،a y =x ⇒ y=log a x‬نو کله چې ‪23=8‬په لوګاریتمي ش کل ب دلوو ‪،‬ن و پ ه چپ ط رف‬
‫کې ‪log‬عالوه کوو‪8 ،‬د ‪3‬ځایه ته او ‪3‬د‪ 8‬ځایه ته انتقالوو‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪2 =8⇒ log 2 8=3‬‬ ‫‪.1‬‬
‫‪0‬‬
‫‪5 =1⇒ log 5 1=0‬‬ ‫‪.2‬‬

‫‪−2 1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪3 = ⇒ log 3 =−2‬‬ ‫‪.3‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪ .۲‬مثال ‪ :‬الندي مساواتونه دطاقت په شکل ولیکئ ؟‬

‫‪log 10 100=2 .1‬‬

‫‪1‬‬
‫‪log 3‬‬ ‫‪=−3‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪27‬‬
‫‪log 2 1=0‬‬ ‫‪.3‬‬

‫‪5‬‬
‫حل‪ :‬نظر د لوګاریتم تعریف ته ‪،log a x= y ⇒ a y =x‬نو اوس چې ‪ log 10 100=2‬دطاقت شکل ت ه اړوو‬
‫نو دچپ طرف څخه ‪ log‬لريې کوو ‪100‬د‪ 2‬ځایه ته او ‪ 2‬د‪ 100‬ځ ای ت ه وړو پایل ه ‪ 102=100‬الس‬
‫ته راځي‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪log 10 100=2 ⇒ 10 =100‬‬ ‫‪.1‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪−3‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪log 3‬‬ ‫= ‪=−3 ⇒ 3‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪27‬‬ ‫‪27‬‬

‫‪0‬‬
‫‪log 2 1=0 ⇒ 2 =1‬‬ ‫‪.3‬‬

‫(‪)2-346‬‬

‫لوګاریتم فارمولونه‬
‫‪)۱‬د یو لوګا ریتم په قاعده کې تل صفر دی‪.‬‬
‫‪x‬‬
‫‪N=a ⇒ log a N =X‬‬
‫‪0‬‬
‫‪if 1=a ⇒ log a 1=0‬‬

‫‪)۲‬هر عدد لوګاریتم په خپله قاعده مساوي یو دی‪.‬‬

‫‪x‬‬
‫‪N=a ⇒ log a N =X‬‬
‫‪1‬‬
‫‪if a=a ⇒ log a a=1‬‬

‫(‪)2 -5‬‬

‫دعدد لوګاریتم محاسبه کول‬

‫دعدد لوګاریتم دوه برخې لري چې یو برخه یې اعشاري او بله برخه یې ص حیح وي اعش اري ب رخي‬
‫ته مانتیس وایې ‪،‬دحساب ماشین یا جدول په مرسته السته راځي اوصحیح برخې ته یې کرک تر س تیک‬
‫وایې دمحاسبې په مرسته السته راځې‪.‬‬
‫نو‪:‬‬
‫‪log N =ch+mantisa‬‬

‫¿ ‪log N =log (s . ¿ 10 )=log s+ log 10 n=log s+n‬‬

‫‪n‬‬

‫‪6‬‬
 ‫¿ ‪log N =log (s . ¿ 10 )=log s+ log 10 n=log s+n‬‬
‫‪n‬‬
‫‪1 ≤ s<10 ⇒ log ≤logs<1‬‬ ‫‪,‬‬

‫کله چې دیو عدد لوګاریتم محاسبه کوو لو‌‌مړی عدد پ ه علمي توګ ه لیک و‪ ،‬بی ا پ ري دلوګ اریتم ق وانین‬
‫عملي کوو‪ ،‬کرکترستیک دمحاسبې په مرسته او مانتیس د جدول څخه پیدا کوو مطلوب حاصلیږي‪.‬‬

‫مثال‪ log 5 1300000 :‬او ‪ log 0 .0000513‬محاسبه کوو‪:‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪log 51300000=log 5.13∙ 10 =log 5.13+log 10 =log 5.13+7‬‬

‫‪ 7‬راکړل شوي لوګاریتمي عدد کرکترس تیک دی او م انتیس ج دول څخ ه دا رنګ ه الس ته راوړو چې‬
‫‪5.1‬د جدول چپ طرف ستون او ‪3‬د جدول په پورته برخه (سطر) کې پیدا ک وو‪،‬چې پ ه تق اطع کې (‬
‫‪ )0.7101‬عدد پروت دي چې همدغه عدد د راکړل شوي لوګاریتمي عدد مانتیس دی نو‪.‬‬
‫‪log 51300000=7+0.7101 ⇒ log 51300000=7.7101‬‬

‫)‪B ¿: log 0.0000513=log 5.13 .10−5=log 5.13+ log 10−5=0.7101+(−5‬‬

‫‪⇒ log 0.0000513=5 .7101‬‬

‫یادونه‪:‬دا چې مانتیس همیشه مثبت او کرکترستیک منفي کیدلی شي نو ځکه د‪ 5‬پ ه س ر خ ط ش وي او‬
‫منفي ‪ 5‬معنی لري‪.‬‬
‫په لنډه توکه هم کوالی شو دیو لوګاریتمي عدد کرکترستیک پیدا کړو‪.‬‬
‫‪ :)A‬که دعدد صحیح برخه صفر نه وي‪ ،‬دصحیح رقمونه دسطر څخ ه ی و کم وو کرکترس تیک الس ته‬
‫راځې‪ ،‬که دصحیح رقمونه شمېر ‪ n‬وي نو لیکو ‪ch=n−1‬‬

‫‪ :)B‬که دعدد صحیح برخه صفر وي داعشاري عالمې ښ ي ط رف پس ې د متص ل ص فرونو ش مېر ‪n‬‬
‫وي کرکترستیک یې )‪ – (n+1‬دي‪.‬‬
‫مثال ‪ log 578000 :‬د عدد کرکترستیک عبارت له ‪ ch=6−1=5‬دی‪.‬‬
‫مثال‪ log 3.45:‬عدد کرکترستیک ‪ ch=1−1=0‬دی‪.‬‬
‫مثال‪ log 0.00000078 :‬کرکترستیک ‪ ch=−( n+1 )=−( 6+1 ) =−7‬دی‪.‬‬
‫(‪)2-356‬‬

‫‪7‬‬
 ‫دلوګاریــــتم ډولــونــــه‬
‫‪ :)۱‬اعشاري یا برګس لوګاریتم‪:‬‬
‫هغ ه لوګ اریتم ت ه وایي چې قاع ده یې لس (‪ )10‬وي‪ ،‬اعش اري لوګ اریتم ج دول پ ه ‪1931‬م ک ال د‬
‫هانربریکس امریکایي ریاضي دان له خوا ترتیب شوي دی‪ ،‬څرنګه چې ددغ ه لوګ اریتم قاع ده (‪)10‬‬
‫ده نو لیکلو ته ضرورت نه شته‪.‬‬
‫‪log 10 X =log X‬‬

‫‪ :)۲‬معمولي لوګاریتم ‪:‬‬

‫هغه لوګاریتم ته وایي چې قاعده یې کیفي عدد وي دا چې کیفي هر عدد کېدای شې نو په هر سوال کې‬
‫مربوط قاعده لیکل ضرورده‪.‬‬
‫¿)‪+ ¿ ∖(1‬‬
‫‪log a x , a ∈ IR‬‬

‫‪ :)۳‬طبیعي لوګاریتم یا نیپرین لوګاریتم ‪:‬‬

‫هغه لوګاریتم ته وایي چې قاعده (‪ )e‬وي دغه لوګاریتم په (‪ )1614‬م کال د نیپرین انګلیسي ریاضي‬
‫دان له خوا کشف شوي ‪ ،‬دغه لوګاریتم په الندي ډول لیکل ګیږي‪.‬‬
‫‪log e x=ln X‬‬

‫یادونه‪ e:‬یو غیرنسبتي عدد دی چې نیپرین عدد په نوم هم یادیږي او تقری بي قیمت یې پ ه الن دې ډول‬
‫سره دی‪.‬‬
‫‪x‬‬
‫‪1‬‬
‫) ‪e=2.7182818284= ln (1+‬‬
‫‪x→ a‬‬ ‫‪x‬‬

‫(‪)41 -1‬‬

‫استـــمعال ځـــایونــــه ‪:‬‬

‫‪:)۱‬طبیعي لوګاریتم نه په عالې ریاضیاتو‪،‬س اینس‪ ،‬انجی نري‪،‬تخنی ک او طب ابت کې ډی ره ګټ ه اخس تل‬
‫کیږي‪.‬‬
‫‪:)۲‬اعشاري اومعمولې لوګاریتم څخه په بانکې‪،‬مالې‪،‬د راکېټ په فیر‪،‬د اوازون و دس رعت پ ه معلوم و‬
‫لو‪،‬د زلزلې په اندازه او محاسباتو په ساده کولو کې ډیره ګټه اخستل کیږي‪.‬‬
‫(احمدزی ـص ‪)۴۱‬‬
‫‪8‬‬
 ‫د ‪ ln x‬او ‪log x‬ترمینځ رابطه‬
‫د ‪ ln‬او ‪ log‬یو د بل له جنسه پیدا کول‪:‬‬
‫مخکي ثبوت شو چې ‪ log a x=log b x . log a x‬اوس که چ یري ‪a‬او ‪ b‬مثبت عددون ه او ‪b , a‬خالف د ی و‬
‫وي که چېرې ‪a=10‬او‪ b=e‬وضع کړو‪،‬نو لرو چې‪:‬‬
‫‪e=2,7182818284‬‬

‫‪log 10 x=log e x . log 10 x ⇒ log x=ln x . log e‬‬

‫فارمول‬
‫‪:‬‬

‫‪log x=0,4343. ln x‬‬

‫او یا که دمساوات دواړه خواوې په ‪ 0,4343‬تقسیم کړو نو‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪0,4343‬‬
‫⇒ ‪log x=0,4343. ln x‬‬ ‫=‪. log x‬‬ ‫‪ln x‬‬
‫‪0,4343‬‬ ‫‪0,4343‬‬
‫‪⇒ 2,3026 log x=ln x‬‬

‫فارمول‪:‬‬
‫‪ln x=2,3026 log x‬‬

‫د ذکر شوو فورمولونو په واسطه کولی شو چې دلس و قاع دې د ی و ع دد لوګ اریتم د‪ e‬قاع دې ت ه او د‬
‫‪e‬قاعدي دیو عدد لوګاریتم دلسو قاعدې ته تبدیل کړو‪.‬‬
‫‪ )1‬مثال‪ln 4 , 69 :‬پیدا کړئ‪ ،‬داسې چې ‪log 4 , 69=0,6712‬‬

‫حل‪ln x=2,3026 log x :‬فورمول څخه استفاده کوو‪.‬‬

‫‪ln x 4 , 69=2,3026 log 4 ,69‬‬

‫‪0,6712 ln x 4 , 69=2,3026 .‬‬

‫‪ln 4 , 69=1,5455‬‬

‫‪ )2‬مثال‪ ln 8910:‬پیدا کړئ ؟‬

‫حل‪:‬‬
‫‪ln x=2,3026 log x‬‬

‫‪ln 8910=2,3026. log 8910‬‬

‫‪9‬‬
 ‫‪3‬‬
‫‪ln 8910=2,3026. log 8 , 91.10 ⇒ ln 8910=2,3026. log 8 , 91+log 10 3‬‬

‫¿ ¿ ‪ln 8910=2,3026.‬‬

‫‪ )3‬مثال‪ :‬تاسي ‪ln15‬پیدا کړئ‪،‬داسي چې ‪log 15=1,17609‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪ln 15=2,3026. log 15=2,3026.1,17609=2,69611434‬‬

‫‪2,69611434 =ln 15‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ )4‬مثال¿ ‪ ln‬پیدا کړئ داسې چې ‪log ( )¿−0,12486‬‬
‫‪4‬‬

‫حل‪:‬‬
‫¿ ‪ln‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ln ( )=−0,287502‬‬
‫‪4‬‬

‫‪ )5‬مثال‪ log 10 1=0 :‬وي‪،‬نو ?=‪ln e 1‬ده‬

‫حل‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ln e =2 , 3026. log 10 1=2,3026.0=0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ln e =0‬‬

‫(‪)1-42‬‬

‫لوګاریتمــي تابع(‪)logarithm function‬‬

‫لوګ اریتم پ ه لغت کې دمتناس بو اع دادو ش مېرلو ت ه وایې او پ ه اص طالح کې داکسپوننش یل مع ادلي‬
‫معکوسې معادلې ته لوګاریتم وایي‪.‬‬
‫اکسپوننشیل معادله ‪:‬‬
‫هعه معادله ده چې توان یی مجهول وي‪،‬عمومي شکل ‪ a x =b‬چې ‪a‬او‪ b‬ثابت عددونه دي او ‪ X‬په کې‬
‫مجهول دی ؛لکه ‪2 =16‬‬
‫‪X‬‬

‫دا چې اکسپوننشیل معادلې معکوسې معادلې ته لوګاریتم وایي‪،‬‬

‫نو لیکوچې ‪ b=a x‬یو اکسپوننشیل معادله ده او معکوس شکل یې عبارت ده له ‪ log a b=x‬څخه‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫اکسپوننشیل معادلې تبدیلول‪:‬‬
‫کولی شو چې اکسپوننشیل معادله په لوګا ریتمي معادلو او لوګ اریتمي مع ادلې پ ه اکسپوننش یل مع ادلو‬
‫بدلي کړو‪.‬‬
‫‪ :)1‬لوګاریتمي‬
‫مثال‪:‬‬
‫حل‪ x=23 ⇒ log 2 x=3 :‬اکسپوننشیل‬
‫‪ 2 x =16 ⇒ log 2 16=x‬اکسپوننشیل‬

‫‪ :)2‬د لوګاریتم د‪ x‬عدد(‪ )x>0‬د‪ a‬په قاعده (‪ )a ≠ 1 , a>0‬عبارت له هغه عدد څخه دی چې ‪a‬دنوم وړي‬
‫عدد په توان رفع شي نو حاصل یې د‪ x‬سره مساوي کیږي‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫‪y‬‬
‫‪log a x= y ⇒ a =x‬‬

‫حل‪:‬‬

‫‪2‬‬
‫‪log 8 64=2 ⇒ 8 =64)1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪log 5 25=2⇒ 5 =25)2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪log 9 81=2⇒ 9 =81)3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪log 30 900=2⇒ 30 =900 )4‬‬

‫‪ :3‬فرضوو جې ‪N‬او‪ b‬دوه داسي مثبت حقیقي عددونه دي چې ¿ ‪ b ≠ 0‬او ‪ )a ≠ 1‬وي نو د‪N‬عدد لوګاریتم‬
‫د‪ b‬پخ قاعده د‪ a‬څخه عبارت دی ‪،‬که چيرې‪ b‬د ‪ a‬په توان رفع شي د ‪ N‬عدد السته راشي ؛‬
‫مثال‪:‬‬
‫‪a‬‬
‫‪log b N =a ⇔ b =¿ ‍N‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪4 =16 ⇔ log 4 16=2)1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪10 =1000 ⇔ log 10 1000=3 )2‬‬
‫‪0‬‬
‫‪6 =1⇔ log 6 1=0)3‬‬

‫(‪)8 -1‬‬

‫‪11‬‬
 ‫لوګاریتمي افاده‬
‫هره الجبري افاده اویا عدد چې له دی سره (‪)log‬موجود وي‪،‬نودلوګاریتمي افادې په نوم یادیږي‪.‬‬
‫ساده کولولپاره دلوګاریتم دمربوطو قضیو څخه استفاده کیږي‪.‬‬
‫دلوګاریتمي افادي دحل کولولپاره باید کوښښ وشي‪،‬چې وروستۍ نتیجه یې ‪ log a a=1‬شي‪،‬چې له دي‬
‫څخه آخري ځواب السته راځي‪.‬‬
‫پاملرنه‪:‬‬
‫افاده (‪ :)Experssion‬دحدونو دجمع اوتفریق حاالتونو ته افاده وايي‪.‬‬
‫لکه؛ ?=‪ log 12 36+log 12 4−log5 5‬لوګاریتمي افاده‬

‫)‪(61 – 1‬‬

‫‪12‬‬
 ‫معادالت(¿ ‪Logarthmic Equations‬‬ ‫لوګاریتمي‬
‫لوګاریتمي معادلې تعریف‪:‬‬
‫د لوګاریتمي افادو چې په هغه کې متحول (مجهول ) وي لوګاریتمي معادالتو په نوم یادیږي‪.‬‬
‫د لوګاریتمي معادالتو دحل لپاره باید لومړی معادله دلوګاریتم د قض وو پ ه اس اس ک ار پ رې وش ي او‬
‫وروسته پري دالجبر قوانین تطبیق شي‪.‬‬
‫بعضي وخت ضرورت پیدا کیږي چې داکسپوننشیل (نمایي) تابع د خواص و څخ ه اس تفاده وش ي ن و‬
‫معادله ساده کیږي او په نتیجه کې د مجهول قیمت السته راځې‪.‬‬
‫په الندې افادو کې ‪x،y‬او‪ z‬قیمتونه پیدا کوو‪.‬‬
‫‪−6‬‬
‫‪log 10 10 = y y =? )1‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪−6‬‬ ‫‪−6‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪log 10 10 = y ⇒ 10 =10 = y=−6‬‬

‫‪?log 10 1000=x x=¿)2‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪log 10 1000=x ⇒ log 10 10 =x ⇒ 10 =10 ⇒ x=3‬‬

‫‪log 2 32=z z=? )3‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪z‬‬
‫‪log 2 32=z ⇒ 32=2 =2 =2 =z=5‬‬

‫‪1‬‬
‫=‪4 ¿ log y √ 64‬‬
‫‪3‬‬
‫?=‪y‬‬
‫‪3‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1 3‬‬
‫‪log y √ 64= ⇒ √ 64= y 3 ⇒ √ 4 = y 3 ⇒ 4= y 3 ⇒ 4 = y ⇒ 64= y‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3 3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬

‫مثال‪:‬په الندي مساوات کې ‪x‬کمیت پیدا کړئ‬

‫‪13‬‬
 ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪log m x= log m 8+ log m 9−log m 6 m=? )5‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫) (‬
‫‪log m x= log m 8+log m 9 2 −log m 6‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪¿ log m (8) 3 + log m 3−log m 6‬‬

‫‪12‬‬
‫( ‪log m (4.3)−log m 6=log m 12−log m 6 ⇒ log m x=log m‬‬ ‫‪)=log m 2‬‬
‫‪6‬‬
‫‪log m x=log m 2‬‬

‫نود لوګاریتم له خواصو څخه لیکال یشو‪:‬‬

‫‪m=m⇒ x=2‬‬

‫احمد(زی‪)۹۶-‬‬
‫‪)۱‬مثال‪:‬که ‪ log 2 ( x 2 )=3‬وي د‪ x‬قیمت په الس راوړئ‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫¿‪log 2( x ¿¿ 2)=3 ⇔ x =2 ⇒ x =9‬‬

‫‪√ x 2=√ 9 ⟹ x=± 3‬‬

‫‪)۲‬مثال‪:‬که ‪ log 3 ( x+2)=2 log 3 9‬وي د‪ x‬دقیمت په الس راوړئ‪.‬‬
‫حل‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪log 3 ( x+2)=2 log 3 9 ⇔ log 3 ( x +2)=log 3 9‬‬
‫‪2‬‬
‫‪⇒ x +2=9 ⇒ x =81−2 ⇒ x=79‬‬

‫(‪) 88–6‬‬
‫دلوګاریتمي معادلو حل طریقه‬
‫دلوګاریتمي معادلو حلولو کې دلوګاریتم څخه استفاده کوو‪.‬‬
‫‪ )1‬مثال‪:‬‬
‫‪log a (x+ 6)−log a( x+2)=log a x‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪x+ 6‬‬
‫‪log a‬‬ ‫‪=log a x‬‬
‫‪x +2‬‬

‫‪14‬‬
x+6 2
=x ⟹ x + 2 x=x +6
x+ 2
2 2
x + 2 x−x −6=0⟹ x + x−6=0
2 2
△=b −4 ac=1 −4 ×1 × (−6 )=0=1+24=25 ⟹ △ =25

−b ± √ △ −1 ± √ 24 −1 ±5
x= = =
2a 2 ×1 2
−1−5 −6 −1+ 5 4
= =−3 x 2=¿ x 1= = =2
2 2 2 2
x 2=−3 x 1=2

:‫) مثال‬2
(35 ¿−x 3 )
log ¿
log (5−¿ x)=3 ¿

:‫حل‬
3 log (5−¿ x)=log (35 ¿ −x ) ¿¿
3

log ¿ ¿
2 3 3 2
125−75 x +15 x −x =35−x ⟹ 15 x −75 x +90=0
2
x −5 x+ 6=0⟹ ( x−2 ) ( x−3 ) =0
x 2=3 x 1=2

:‫) مثال‬3
2
log ( x −1)−log ( x +1)=log 2

:‫حل‬
2
x −1
log =¿ log 2¿
x +1

x −1 ( x−1 )( x+1)
2
x=3 ¿2 ⇒ =2⟹ x−1=2
x+ 1 x+1

=10:‫) مثال‬4
log 10 x
x

:‫حل‬
log 10 x
log x =log 10
z
log 10 x . log 10 x=1⟹ log 10 x =1 ⇒ x=10

15
 ‫‪ )5‬مثال‪:‬‬
‫‪log 3. log 2 ( x −1 )=2‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪log 2 ( x−1 )=3 ⇒ x−1=2 ⇒ x=2 +1=513 ⟹ x=513‬‬

‫‪ )6‬مثال‪:‬‬
‫‪log 3 12‬‬
‫=‪log 10 x‬‬
‫‪log 3 10‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪log 10 x=log 10 12‬‬

‫‪x=12‬‬

‫‪ )7‬مثال‪:‬‬
‫‪log4 16‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪=27‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪log4 16‬‬ ‫‪3x‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪=3‬‬
‫‪3x‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6x‬‬ ‫‪4‬‬
‫= ‪log 4 16=3 x ⟹ 16=4 ⟹2 =2 ⟹ 6 x=4 ⟹ x‬‬
‫‪6‬‬
‫‪2‬‬
‫=‪x‬‬
‫‪3‬‬

‫( ‪) 3-213‬‬

‫‪ )1‬هغه لوګاریتمي معادلې چې ‪ log a f ( x ) =b‬ته ورته معادلو حل‬

‫د لوګاریتم دمهمو (ځانګړنو پر اساس لرو‪:‬‬

‫‪b‬‬
‫‪∀ a> 0 , a≠ 0 ; if log a f ( x )=b ⇒ f ( x ) =a‬‬

‫‪ )1‬مثال‪:‬‬
‫¿ ¿ ‪log‬‬

‫حل‪:‬‬
‫¿⟹‬
‫‪16‬‬
‫‪⟹|2 x−5|=1⟹ 2 x−5=1 ⟹ x=3‬‬

‫} ‪⟹ 2 x +5=1⟹ x=2 D={2 ,3‬‬

‫‪ )2‬مثال‪:‬‬
‫‪log 2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪= ⟹=3 log 2‬‬
‫‪1−log X ( 1−log X ) 2‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫¿‪1−log X=log 2 ⟹ log 8+¿ log X =1‬‬

‫‪⟹ log 8 X =1‬‬

‫¿=‪⟹ 8 X‬‬

‫=‪⟹ X‬‬
‫‪10‬‬
‫‪8‬‬
‫‪5‬‬
‫=‪⟹ X= D‬‬
‫‪4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪4‬‬ ‫}{‬
‫‪ )3‬مثال‪:‬‬
‫‪log x‬‬ ‫‪log7‬‬ ‫‪log x‬‬ ‫‪log x‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪=98−x‬‬ ‫‪⟹7‬‬ ‫‪=98−7‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪log x‬‬ ‫‪log x‬‬ ‫‪log x‬‬
‫‪⟹7‬‬ ‫‪+7‬‬ ‫‪=98 ⟹ 2× 7‬‬ ‫‪=98‬‬
‫‪log x‬‬
‫‪⟹7‬‬ ‫‪=49‬‬
‫‪log x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪⟹7‬‬ ‫‪=7‬‬

‫‪⟹ log x=2‬‬

‫¿=‪⟹ x‬‬

‫}‪⟹ D={100‬‬

‫(‪)5-17‬‬

‫‪ )2‬دهغه لوګاریتمي معادلې حل چې ‪ log g (x) f (x )=b‬بڼه ولري او ‪:b ∈ IR‬‬

‫ددغه ډول معادلو حل لپاره لومړي معادله پ ه نم ایي بڼ ه) ) ‪ (f ( x )b =g ( x‬لیک و بی ا د‪ x‬هغ ه قیمتون ه چې‬
‫‪ f ( x ) >0 ، f ( x ) ≠0 ، g ( x )> 0‬شرطونه پکې صدق نه کوي د معادلې دحل له سیټ څخه کاږو‪.‬‬
‫‪ )1‬مثال‪ log 2 x ( 3 x 2−3 x+ 4 )=2 :‬لوګاریتمي معادله حلوو؟‬
‫حل‪ :‬ددې دحل لپاره معادله په نمایي شکل لیکو نو لرو چې‪:‬‬

‫‪17‬‬
‫¿ ⟹ ‪log 2 x ( 3 x 2−3 x+ 4 )=2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x + 3 x −4=0 ⇒ ( x +4 ) ( x−1 )=0‬‬
‫‪x 1=−4 x 2=1‬‬

‫لیدل کېږي چې دپورته معادلې جذرونه څخه یواځي (‪)1‬انتخ ابوو(‪ )4-‬ک ه پ ه معادل ه کې وض ع ک وو‬
‫معادله صدق نه کوي نو یواځې ‪ x=1‬د معادلې حل دی‬
‫(‪) 361- 2‬‬
‫‪ )2‬مثال‪ log x ¿ ¿ :‬لوګاریتمي معادله حلوو؟‬
‫‪2‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x >0 x ≠ 1‬‬
‫¿ ¿ ‪log x‬‬‫‪2‬‬

‫‪⇒|2 x +1|=| x|⟹ 2 x+1=x ⟹ x=−1‬‬

‫‪−1‬‬
‫=‪⇒ 2 x +1=−x ⇒ x‬‬
‫‪3‬‬

‫=‪D‬‬ ‫} ‪{−13‬‬
‫(‪)5-79‬‬

‫‪ )3‬هغه لوګاریتمي معادلو حل چې عینې قاعدې ولري ¿ ¿‬

‫دلوګاریتم قانون په نظرکې نیولو سره لیکو‪.‬‬
‫)‪log f (x) g ( x)=log f (x) f ( x) ⟹ g ( x )=h(x‬‬

‫) ‪ g ( x )=h(x‬معادله حل کوو او دلوګاریتم شرایط په نظر کې نیسو‪.‬‬

‫‪h ( x ) >0 g ( x ) > 0 f ( x ) ≠ 1 f ( x )> 0‬‬

‫‪5‬‬
‫) (‬
‫‪x +2‬‬
‫‪5‬‬
‫‪2‬‬
‫) (‬
‫‪ )1‬مثال‪ :‬د¿ ‪ log 1 10 =¿ log 1 x+1‬لوګاریتمي معادله حلوو‪.‬‬

‫حل‪:‬‬

‫‪log 1‬‬
‫‪5‬‬
‫¿ ‪( x10+2 )=¿ log ( x+12 ) ⇒ x10+2 = x 2+1 ⇒ x +3 x−18=0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪5‬‬
‫‪2‬‬

‫‪⇒ ( x +6 )( x−3 )=0 x 1=−6 x 2=3‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪x+2‬‬
‫پورته حلوونه باید ‪ x+1 >0، 2 >0‬او ‪ x +1≠ 0‬صدق کړي که فکر وکړو یواځې‪ x 2=3‬په معادله کې‬
‫صدق کوي او ‪ x 1=−6‬په معادله کې صدق نه کوي ځکه چې دلوګاریتم شرایط پکې نه عملي کیږي‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫‪ )2‬مثال‪ :‬د ) ‪log x−2 (2 x−9)=log x−2 ( 23−6 x‬لوګاریتمي معادله حل کړئ‪.‬‬
‫حل‪:‬په مشابه توګه لمړي ‪ 2 x−9 ¿ 23−6 x‬معادله حل کړو او ته حل څخه وروسته ‪ x=4‬ګ ورو چې‬
‫د‪4‬په وضع کولو سره ‪ 23−6 x> 0‬او ‪ 2 x−9>0‬غیر مساواتونه ص دق ن ه ک وي پایل ه کې ویلې ش وو‬
‫چې راکړل شوي معادله نه لري ‪.‬‬
‫‪ )3‬مثال‪ :‬د‪ log 2(3−x)+ log 2 (1−x )=3‬معادله محاسبه کړئ؟‬
‫حل‪ :‬د لوګاریتم قوانینو په نظر کې نیولو سره لیکو‪.‬‬
‫‪log 2(3−x)+ log 2 (1−x )=3 ⇒ log 2 ( 3−x ) ( 1−x )=3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪⇒ x −4 x+ 3=2 ⇒ x −4 x−5=0‬‬
‫‪x 1=−1 x2 =5‬‬ ‫‪( x−5 ) ( x +1 )=0‬‬

‫لیدل کیږي چې السته راغلو جذرونو څخه یواځې (‪)1-‬په مساوات کې صدق کوي او‪ x=5‬یې جذر نه‬
‫دي ځکه په دي معادله کې صدق نه کوي ‪.‬‬
‫‪ )4‬مثال‪ :‬د ‪ log √ x+ 21+ log √ x −21=1+log 2‬معادله محاسبه کړئ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫¿ ‪log √ x+ 21+ log √ x −21=1+log 2 ⇒ log ( √ x +21 ¿ ) ( √ x−21 )=1+log 2‬‬

‫¿)‪⇒ log( √ x+21 ¿ ) ( √ x−21 )=log10+ log 2⇒ log √ x 2−212=log(10+2‬‬

‫‪⇒ √ x 2−441=20 ⇒ x 2=841 ⇒ x=± 29‬‬

‫موږ ‪ x=−21‬لری کوو ځکه چې ‪ x−21>0‬شرط صدق نه کوي نو یواځینې حل يې ‪ x=29‬دی‬

‫(‪)2-362‬‬

‫‪ )4‬دمختلفو قاعدو لرونکو لوګاریتمي معادلو حل‪:‬‬

‫که معادله مختلفي قاعدې لرونکو لوګاریتمونه ولري تر هر څه د مخه باید اړوند قاعدې یې له یوي‬
‫بلي سره مساوي کړو ددي کار لپاره باید له الندې قوانینو څخه ګټه واخلوو‪.‬‬

‫‪log c b‬‬
‫=‪log a b‬‬ ‫‪; a ,b , c ,>0 a ,c ≠ 0‬‬
‫‪log c a‬‬

‫او په ځانګړي حاالت کې لرو‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫=‪log a b‬‬ ‫‪; a , b , ,>0 a , c ≠ 1‬‬
‫‪log b a‬‬

‫‪ )1‬مثال‪ :‬دا ‪2 log 2 x+ log √ 2 x +log 12 x=9‬معادله حل کړئ؟‬

‫حل‪:‬‬

‫‪19‬‬
 ‫‪x >0‬‬

‫‪log 2 x log 2 x‬‬

‫‪2 log 2 x+ log √ 2 x +log 1 x=9 ⇒ 2 log 2 x+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪=9‬‬
‫‪log √ 2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪log 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪log 2 x‬‬ ‫‪log 2 x‬‬
‫‪⇒ 2 log 2 x+‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪−1‬‬
‫‪=9‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪log 2 2‬‬
‫‪log 2 2‬‬

‫‪log 2 x‬‬ ‫‪log 2 x‬‬

‫‪⇒ 2 log 2 x+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪=9‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪(−1)log 2 2‬‬
‫‪log 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪⇒ 2 log 2 x+ 2 log 2 x−log 2 x=9‬‬

‫‪⇒ 3 log 2 x=9‬‬

‫‪⇒ log 2 x=9‬‬

‫‪3‬‬
‫} ‪⇒ x=2 x=8 D={8‬‬

‫‪ )2‬مثال‪ :‬دا ‪ log 5 x +log 7 x=log 5 x ∙ log 7 x‬معادله حل کړئ؟‬

‫حل‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫⇒ ‪log 5 x +log 7 x=log 5 x ∙ log 7 x‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫∙‬
‫‪log x 5 log x 7 log x 5 log x 7‬‬

‫‪log x 7+ log x 5‬‬ ‫‪1‬‬

‫⇒‬ ‫=‬
‫‪log x 5 ∙ log x 7 log x 5 ∙ log x 7‬‬

‫‪⇒ log x 5+log x 7=1‬‬

‫‪⇒ log x 35=1‬‬

‫‪⇒ x=35‬‬

‫‪1‬‬
‫په ‪ log a b= log b‬فورمول کې باید‪ a ≠ 1‬او‪ a< b‬وي څرنګه چې ‪ x=1‬د مع ادلې ج ذر دي و ځګ ه ی و‬
‫‪a‬‬

‫جذر مو حذف کړی پر دي اساس باید دپاس ني فورم ول پ ه ک ارولو کې دقت وک ړو چې ع دد ت ل ی وه‬
‫خالف وي ‪،‬نو پاسنیو معادلو ته ورته معادلې دحل لپاره که وغ واړو دغ ه فورم ول وک اروو‪ ،‬ل ومړي‬
‫باید‪ x=1‬وازمایو ‪،‬ممکن چې د معادلې جذر وي او وروسته فورمول وکاروو‪.‬‬

‫} ‪D={1 ,35‬‬

‫‪20‬‬
 2 3
‫ معادله حل کړئ؟‬log a x +log √a x + ¿ log √ a x =4 ¿‫ دا‬:‫) مثال‬3
3

:‫حل‬
a> 0 a ≠1
2 3 2 3
log a x +log √a x + ¿ log √ a x =4 ⇒ log a x+ log x +¿ log x =4 ¿ ¿
3 1
2
1
3
a a

2 3
⇒ log a x + log a x + log a x =4
1 1
2 3
⇒ log a x + 4 log a x +¿ 9 log a x=4 ¿

⇒ 14 log a x=4

4
⇒ log a x=
14
⇒ x=¿

D={√ a2 }
7

‫ معادله حل کړئ؟‬log 16 x+ log 4 x +log 2 x=7 ‫ دا‬:‫) مثال‬4

:‫حل‬
1 log 2 x
log 16 x+ log 4 x +¿ log 2 x=7 ⇒ log 2 x+ + log 2 x=7 ¿
4 log 2 4

1 1
⇒ log 2 x + log 2 x + log 2 x=7
4 2
⇒ log 2 x=7

⇒ x=16

D={16 }

)5-21(

) 5:‫هغه لوګاریتمي معادلې چې نمایې افادې ولري‬

.‫ددغې موضوع وضاحت لپاره الندې مثالونه حلوو‬
.‫ لوګاریتمي معادله په الندې توګه حلوو‬log 2(12−2x ¿ )=5−x ¿ :‫) مثال‬1

21
 ‫حل‪:‬‬
‫‪5‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2+‬‬ ‫‪x‬‬
‫¿ ‪−12=0log 2(12−2x ¿ )=5−x ⇒ 25 −x =12−2 x‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ y=2x‬وضع کوو‪ .‬او پورته معادله په الندې توګه لیکو‪.‬‬

‫‪32‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‪y‬‬ ‫‪−12=5 ⇒ y −12 y +32=0 ⇒ ( y−8 )( y −4 )=0‬‬
‫‪y‬‬
‫‪⇒ y 1=8 y 2=4‬‬

‫دا چې دواړه جذرونه د ‪ 12−2 x >0‬شرط صدق کوي ‪،‬نومونږ د دواړو لپاره حل ګورو ‪.‬‬

‫‪⇒ 2 =2 ⇒ x=38= A ¿ :2‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪B ¿: 2 =4 ⇒ 2 =2 ⇒ x =2‬‬

‫حل سیټ یې عبارت دی له } ‪S= { 2, 3‬‬

‫‪ )2‬مثال‪log 2 ( 9 x−1+ 7 )=2+ log 2 ( 3x−1 +1 ) :‬لوګاریتمي معادله حلوو اړ دحل لپاره یې معادل معادله‬
‫السته راړوو‪.‬که‬
‫) ‪log 2 ( 9 x−1+ 7 )=2+ log 2 ( 3x−1 +1‬‬

‫) ‪⇒ log 2 ( 9x−1 +7 ) =log 2 22+ log 2 ( 3x−1 +1‬‬

‫¿ ¿ ¿ ‪⇒ log 2 ( 9x−1 +7 ) =log 2‬‬

‫په پورته وروستي مساوات کې لیدل کیږي چې د مساوات دواړو خواو لوګاریتمي قاعدې سره برابري‬
‫‪،‬دي نو تیر قانون په اسفادې سره لیکو‬
‫‪( x−1 ) 2‬‬
‫‪+7=4 ( 3‬‬ ‫‪+1 ) ⇒ [ 3‬‬ ‫) ‪] +7=4 ( 3x−1 +1‬‬
‫‪x−1‬‬ ‫‪x−1‬‬
‫‪9‬‬

‫که پورته وروستي مساوت کې ‪ y=3 x−1‬وضع کرو نو لرو‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪y +7=4 ( y +1 ) ⇒ y −4 y +3=0 ⇒ ( y−3 )( y −1 )=0‬‬
‫‪⇒ y 1=1 y 2=3‬‬
‫‪x−1‬‬
‫‪A¿3‬‬ ‫‪=Y =1 ⇒ x−1=0⇒ x=1‬‬
‫‪x−1‬‬
‫‪B ¿3‬‬ ‫‪=Y =3⇒ x−1=3 ⇒ x=2‬‬

‫نو حل سیټ یې عبارت دی له‬

‫} ‪S= { 1, 2‬‬

‫‪ )3‬مثال‪ x log (3 x) =9 :‬معادله حلوو او د حل لپاره یې د(‪ )3‬په قاعده د اطرافو لوګاریتم نیسو‪.‬‬
‫‪3‬‬

‫‪22‬‬
 ‫حل‪:‬‬
‫)‪log 3(3 x‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪=9‬‬
‫)‪log 3(3 x‬‬
‫‪log 3 x‬‬ ‫‪=log 3 9⇒ log 3 (3 x )∙ log 3 x=2‬‬

‫¿ ‪(log ¿ ¿ 33+ log 3 x )∙ log 3 x=2 ⇒ ( 1+ log 3 x ) ∙ log 3 x−2=0‬‬

‫په پاسه معادله ‪ y=log 3 x‬وضع کوو‪.‬‬

‫)‪( 1+ y ) y−2=0 ⇒ y 2+ y−2=0⇒ ( y +2 ) ( y−1‬‬
‫‪y 1=−2= y 2=1‬‬

‫‪−2‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪log 3 x=−2 ⇒ x=3‬‬
‫‪9‬‬
‫اوس ددی قیمتونه لپاره ‪ y=log 3 x‬حل کوو ‪log 3 x=1 ⇒ x=3‬او‬

‫که فکر وکړو دواړه جذرونه په معادله کې صدق کوي او لوګاریتم شرایط مني نو د حل سیټ یې‪:‬‬

‫=‪S‬‬ ‫}‪{19 ,3‬‬

‫‪ )4‬مثال‪ x 2+log x =256 :‬معادله د تېر مثال په څیر په الندې توګه حلوو‪.‬‬
‫‪2‬‬

‫حل‪:‬‬
‫‪2‬‬

‫‪x 2+log x =256⇒ x log 2 +log x =256 ⇒ log 2 (4 x )=256‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫د پورته وروستي مساوات اطرافو لوګاریتم د ‪ 2‬په قاعده نیسو‪.‬‬

‫)‪log(4 x‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪⇒ log 2 x‬‬ ‫‪=log 2 256 log 2( 4 x )∙ log 2 x=log 2 2‬‬

‫¿¿⇒‬

‫فرضوو چې ‪y=log 2 x‬‬

‫‪2‬‬
‫) ‪⇒ ( y +2 ) y=8⇒ y + 2 y −8=0⇒ ( y+ 4 )( y −2‬‬
‫‪log 2 x y 1=−4 y 2 =2‬‬

‫د‪ x‬قیمتونه د‪ y‬دغه قیمتونه صدق کوي او داسي پیدا کیږي‪.‬‬

‫‪−4‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫= ‪log 2 x=2 ⇒ x=2 =4 log 2 x=−4 ⇒ x=2‬‬ ‫او‬
‫‪16‬‬
‫‪1‬‬
‫دواړه جذرونه ‪ x= 16‬او‪ x >0‬شرط صدق کوي‪ ،‬ځګه نو د حل سیټ یې عبارت دی له‪:‬‬

‫=‪S‬‬ ‫}‪{161 , 4‬‬

‫‪23‬‬
 ‫‪ )5‬مثال‪ 9 log 2 ∙ x log x =27:‬لوګاریتمي معادله حلوو او دحل لپاره که دواړو خواو څخه د‪ 3‬په قاعده‬
‫‪x‬‬ ‫‪3‬‬

‫لوګاریتم واخلو نو لرو چې‪:‬‬

‫¿ ¿ ‪log 3‬‬

‫¿ ¿ ¿‪⇒ (log ¿¿ x 3)∙ log x 9+‬‬

‫‪2‬‬
‫⇒‬
‫¿ ¿ ¿‪( log¿¿ x 3)+‬‬

‫که ‪ y=log 3 x‬وضع ګړو نو لرو چې‪:‬‬

‫‪2 2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪+ y =3⇒ y −3 y +2=0 ⇒ y − y−2 y +2=0⇒ ( y−1 ) ( y+ 2 )=0‬‬
‫‪y‬‬

‫] ‪⇒ y ( y 2−1 ) −2 ( y−1 )=0⇒ y ( y −1 )( y +1 )−2 ( y−1 )=0 ⇒( y−1) [ y ( y +1 ) −2‬‬

‫¿⇒‬

‫مونږ د ‪ x‬قیمتونه دوروستي تعویض څخه السته راوړو‪.‬‬

‫‪A ¿ y=log 3 x=1 ⇒ x=3‬‬

‫‪−2‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪B ¿ log 3 x =−2⇒ x=3‬‬
‫‪9‬‬

‫ړا شرایط په نظر کې نیولو سره ‪ x‬دوړه قیمتونه په معادله کې صدق کوي او دحل سیټ بې‪.‬‬

‫=‪S‬‬ ‫}‪{19 , 4‬‬

‫(‪)2-365‬‬

‫د لوګاریتمي معادلو اړوند مثالونه‬

‫‪ )1‬مثال‪ log 2+ log 7−log 12=log x :‬لوګاریتمي معادلې څخه د‪ x‬قیمت پیدا کړئ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪log 2+ log 7−log 12=log x ⇒ log ( 2 ∙7 )−log 12=log x‬‬

‫‪14‬‬ ‫‪14 7‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪⇒ log 14−log 12=log x ⇒ log‬‬ ‫¿ =‪=log x ⇒ x=¿ = ⇒ x‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪12 6‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪ )2‬مثال‪ log 2 ( 2 x+11 )=7 :‬لوګاریتمي معادله حل کړئ؟‬

‫حل‪ :‬دلوګاریتم دقوانینو په استفادې لیکو‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪log 2 ( 2 x+11 )=7 ⇒ 2 =2 x +11⇒ 128=2 x+11⇒ 2 x=128−11‬‬

‫‪24‬‬
 ‫‪117‬‬
‫=‪⇒ 2 x=117 ⇒ x‬‬
‫‪2‬‬

‫د نوموړي معادله حل دی‪.‬‬

‫‪ )3‬مثال‪ log 3 x +log 9 x+ log 27 x =5.5:‬دلوګاریتمي معادلې څخه د ‪ x‬قیمت پیدا کړئ‪.‬‬
‫حل‪ :‬دلوګاریتم دقوانینو په استفادې لیکو‪.‬‬
‫‪log 3 x +log 9 x+ log 27 x =5.5⇒ log 3 x+ log 3 x + log 3 x=5.5‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪1 1‬‬
‫(‬
‫‪⇒ log 3 x + log 3 x+ log 3 x=5.5⇒ log 3 x 1+ + =5.5‬‬
‫‪2 3‬‬ ‫)‬
‫‪6+3+ 2‬‬
‫⇒‬ ‫‪log 3 x=5.5‬‬
‫‪6‬‬
‫‪55 6‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪3‬‬
‫=‪log 3 x‬‬ ‫‪∙ ⇒ log 3 x= =3 ⇒ log 3 x=3 ⇒ 3 =x ⇒ x=27‬‬
‫‪10 11‬‬ ‫‪22‬‬

‫‪ x=27‬د نوموړي معادلې جذر دی‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ )4‬مثال‪ log (x+6)− 2 log (2 x−3)=2−log 25 :‬لوکاریتمې معادلې دحل سیټ پیدا کړئ؟‬

‫حل‪ :‬دلوګاریتم دقوانینو په استفادې لیکو‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫¿ ¿ ¿ ‪log (x+6)− log (2 x−3)=2−log 25 ⇒log (x +6)−log‬‬
‫‪2‬‬

‫‪¿ log 100−log 25‬‬

‫‪x+ 6‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪x +6‬‬

‫‪⇒ log‬‬ ‫‪=log‬‬ ‫⇒‬ ‫‪=4‬‬
‫‪√ 2 x−3‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪√2 x−3‬‬
‫¿ ⇒ ) ‪⇒ x +6=4 ( √ 2 x−3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪⇒ x +12 x +36=32 x−48 ⇒ x −20 x +84=0‬‬
‫‪⇒ ( x−6 ) ( x −14 ) =0 ⇒ x−6=0 x1 =6 x−14=0 x 2=14‬‬

‫} ‪ S . S={ x / x 1=6 ∧ x 2=14‬د حلونو سیټ دی لیدل کیږي‪.‬چې داوړه جذرونه دپورتنۍ لوګاریتمي‬
‫معادلې حلونه دي‪.‬‬
‫‪ )5‬مثال‪ log 3 ( x+2)=2 log 3 9 :‬دلوګاریتمي معادلې څخه د ‪ x‬قیمت پیدا کړئ؟‬
‫حل‪ :‬دلوګاریتم دقوانینو په استفادې لیکو‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪log 3 ( x+2)=2 log 3 9 ⇒ log 3 ( x+ 2)=log 3 9 ⇒ x +2=81‬‬

‫‪⇒ x=81−2=79 ⇒ x=79‬‬

‫‪25‬‬
 ‫‪3‬‬
‫‪ )6‬مثال‪ log √ x+ log x 2 =log 100 :‬دلوګاریتمي معادلې څخه د ‪ x‬قیمت پیدا کړئ؟‬

‫حل‪ :‬دلوګاریتم دقوانینو په استفادې لیکو‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪log √ x+ log x 2 =log 100⇒ log ( √ x ⋅ √ x )=log 100 ⇒ log ( √ x )=log 100‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬

‫√‬ ‫‪2‬‬
‫‪log ( x ) =log 100 ⇒ x =100 ⇒ x=10‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ )7‬مثال‪ log 3 4.5+ log 3 2+ log 2 ¿ ¿ ¿ :‬لوګاریتمي افاده ساده کړئ؟‬

‫حل‪ :‬دلوګاریتم دقوانینو په استفادې لیکو‪.‬‬
‫¿ ¿ ¿ ‪log 3 4.5+ log 3 2+ log 2‬‬

‫‪⇒ log 3 9+ log 3 4 ⇒ log 3‬‬ ‫¿ ¿ ¿ ‪( 4510 )⋅2+ log‬‬

‫‪2‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪⇒ log 3 ( 3 ) + log 2 ( 2 ) =2+ 2=4‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ )8‬مث ال‪ log 3 x= 5 log 3 32+ log 3 10− 3 log 3 8+2 log 3 5 :‬دلوګ اریتمي مع ادلې څخ ه د ‪ x‬قیمت پی دا‬
‫کړئ؟‬
‫حل‪ :‬دلوګاریتم دقوانینو په استفادې لیکو‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪log 3 x= log 3 32+ log 3 10− log 3 8+2 log 3 5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪⇒ log 3 x= log 3 2 + log 3 10− log 3 2 +log 3 5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪⇒ log 3 x= ⋅5 log 3 2+ log 3 10− ⋅3 log 3 2+ log 3 25‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪⇒ 2 log 3 2+log 3 10−log 3 2+ log 3 25‬‬
‫‪2‬‬
‫‪⇒ log 3 2 +log 3 10−log 3 2+ log 3 25‬‬

‫‪⇒ log 3 4+ log 3 10+ log 3 25−log 3 2‬‬

‫‪⇒ log 3‬‬ ‫‪( 4.102.25 )=log ( 2.10.25 )=log 500 ⇒ log x=log 500‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫په پایه کې لیکلی شوچې‪.‬‬

‫‪⇒ x=500‬‬

‫‪ )9‬مثال‪ :‬د ‪ log 7 x ⋅ log 10 x=log 10 7‬دلوګاریتمي معادلې څخه د ‪ x‬قیمت پیدا کړئ؟‬
‫حل‪ :‬دحل لپاره د چپ لوري ‪ log 7 x‬د لوګاریتم قاعدې بدلولو فورمول په مرسته په الندې توګه لیکو‪.‬‬
‫‪log 7 x ⋅ log 10 x=log 10 7‬‬

‫‪26‬‬
 ‫‪log 10 x log 10 x‬‬
‫⇒‬ ‫⋅‬ ‫‪=log 10 7‬‬
‫‪log 10 7‬‬ ‫‪1‬‬

‫د پورته وروستي مساوات اطراف ‪ log 10 7‬کې ضربوو‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫) ‪( log 10 x‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪⇒ log 10 7‬‬ ‫) ‪=log 10 7 ⋅ log 10 7 ⇒ ( log 10 x ) =( log 10 7‬‬
‫‪log 10 7‬‬

‫اطراف دجذر الندي نیسو‪.‬‬

‫‪√ ( log‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪2‬‬
‫√‬ ‫‪2‬‬
‫‪x ) = ( log 10 7 ) =log 10 x=log 10 7 ⇒ x=7‬‬

‫‪ )10‬مثال‪ log x (x 2−8 x+ 32)=4 :‬حل کړئ؟‬

‫حل‪:‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪log x (x −8 x +32)=4 ⇒ x = x −8 x +32−8 x +32=0‬‬

‫‪−8 x=−32 ⇒ x=4‬‬

‫په نتیجه کې دنوموړي معادلې جذر دی‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪log x (x −8 x+ 32)=log 4 4 =4=4 ⋅1=4=4 x=4‬‬

‫‪1‬‬
‫) (‬
‫‪ )11‬مثال‪ log 3 2+ x =log 2 4 :‬دلوګاریتمي معادلې څخه د ‪ x‬قیمت پیدا کړئ؟‬

‫حل‪ :‬دلوګاریتم دقوانینو په استفادې لیکو‪.‬‬

‫‪( 1x )=log 4=log ( 2 x+x 1 )=log 2‬‬

‫‪log 3 2+‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬

‫( ‪log‬‬ ‫)‬
‫‪2 x+ 1‬‬ ‫‪2 x +1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3‬‬ ‫⇒‬ ‫=‪=3 ⇒ 2 x +1=9 x ⇒7 x=1 ⇒ x‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪ )12‬مثال‪ log 16 x+ log 4 x=7−log 2 x :‬دلوګاریتمي معادلې څخه د ‪ x‬قیمت پیدا کړئ؟‬
‫حل‪ :‬دلوګاریتم دقوانینو په استفادې لیکو‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪log 16 x+ log 4 x=7−log 2 x ⇒ log 2 4 + log 2 2 =7‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 1‬‬

‫(‬
‫¿= ‪7 4 log 2 x+ 2 log 2 x +7 log 2 x=7 ⇒ 4 + 2 +1 log 2 x‬‬ ‫)‬
‫‪4‬‬ ‫‪4 1+ 2+ 4‬‬
‫‪log 2 x=7 ∙ ⇒ log 2 x=2 7‬‬ ‫¿=‪log 2 x‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪x=4‬‬

‫‪ )13‬مثال‪ log 6+ log 3−log 8=log x :‬دلوګاریتمي معادلې څخه د ‪ x‬قیمت پیدا کړئ؟‬
‫حل‪ :‬دلوګاریتم دقوانینو په استفادې لیکو‪.‬‬
‫‪27‬‬
‫‪log 6+ log 3−log 8=log x‬‬

‫‪18‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪⇒ log‬‬ ‫¿ =‪=¿ log x ⇒ =x‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬

‫)‪(368-2‬‬

‫پارامتریکې لوګاریتمي معادلې‬

‫کله چې یوه پارامتریکه معادله حلوو‪،‬ځینې دپارامتر له جنسه د پارامتریکې معادلې جذر حاصلیږي او‬
‫کله د پارمتر قیمتونو په نظر کې نیولو سره د معادلې جذرونه کتل کیږي‪.‬‬
‫‪ )1‬مثال‪ 2 log x a+ log ax a+log a x a=0:‬معادله حل کړي؟‬
‫‪2‬‬

‫حل‪ :‬لوګاریتم دموجودیت لپاره‪،‬الندې په نظر کې نیسو ‪ a> 0 , x >0 , x ≠1 , ax ≠ 1 , a2 ≠1‬ن و م ونږ بای د‬
‫یواځې د ‪ a‬په مثبت قیمتونه فکر وکړو د ‪ a=1‬لپاره خاص حالت دی‪،‬چې‬
‫‪ 2 log x 1+log x 1+ log x 1=0‬که پورته معادله کې د لوګاریتم قاعده ‪ a‬په نظر کې نیس و ن و دلوګ اریتم‬
‫قاعدې بدلولو فورمول په مرسته لیکو‪.‬‬
‫‪2 log a a‬‬ ‫‪log a a‬‬ ‫‪3 log a a‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪log a x log a a+log a x log a a 2+ log a x‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬

‫⇒‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪=0‬‬
‫‪log a x 1+log a x 2+ log a x‬‬

‫په پاس معادله کې ‪ y=log a x‬وضع کوو‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪⇒ +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪=0‬‬
‫‪y 1+ y 2+ y‬‬
‫) ‪2 ( y+ 1 )( y +2 ) + y ( 2+ y ) +3 y (1+ y‬‬
‫⇒‬ ‫‪=0‬‬
‫)‪y ( 1+ y ) (2+ y‬‬
‫‪2‬‬
‫‪⇒ 6 y +11 y + 4=0 ⇒ ( 3 y +4 ) (2 y +1 )=0‬‬

‫‪28‬‬
 ‫‪−4‬‬ ‫‪−1‬‬
‫=‪⇒ y 1‬‬ ‫=‪y 2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫نو د ‪ x‬اړوند قیمتونه‬

‫‪−4‬‬
‫‪−4‬‬ ‫‪3‬‬
‫= ‪A ¿ :log a x= y‬‬ ‫‪⇒ x=a‬‬
‫‪3‬‬
‫‪−1‬‬
‫‪−1‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‪B ¿: log a x‬‬ ‫‪⇒ x=a‬‬
‫‪2‬‬

‫په نتیجه کې هغه قیمتونه چې معادله صدق کوي عبارت دی له‬

‫د ‪ a=1‬لپاره ) ∞ ‪( 0 , 1 ) ∪ (1 ,‬‬
‫‪−1‬‬ ‫‪−4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪ a‬او‬ ‫د ‪ a >0‬او ‪ a≠ 1‬لپاره‬

‫‪ )2‬مثال‪ log 13 ( 9 + a ) + log 3 ( 2∙ 3 ) =0 :‬لوګاریتمي معادله حلوو او حل لپاره د لوګ اریتم قوانین و څخ ه‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫په اسفادې سره لیکو‪.‬‬

‫حل‪:‬‬
‫⇒‪⇒ log 1 ( 9 +a )+ log 3 ( 2∙ 3 )=0 ⇒ log−3 ( 9 + a ) + log3 ( 2 ∙3 )=0‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪3‬‬

‫) (‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪2∙ 3‬‬ ‫‪2 ∙3‬‬
‫‪⇒−log 3 ( 9 +a ) + log 3 ( 2∙ 3 ) =0 ⇒ log 3 x‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪=0 ⇒ x =1‬‬
‫‪9 +a‬‬ ‫‪9 +a‬‬
‫‪x 2‬‬ ‫‪x 2‬‬
‫‪⇒ 9 −2 ∙ 3 +a=0 ⇒ ( 3 ) −2 ∙3 +a=0 ⇒ ( 3 ) −2 ∙3 +1+a−1=0‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪⇒ ( 3 x −1 ) =1−a ⇒ 3x −1=± √1−a ⇒3 x =1± √ 1−a‬‬

‫په ښکاره ډول ‪ a ≤ 1‬دمربع جذر د موجودیت لپاره شرط دی له بله طرفه ‪ 3 x‬همیشه مثبت دی او‬
‫‪ 1− √1−a‬پرته د ‪ a ≤ 3‬لپاره منفي دی ځکه نو‪،‬د ‪ 3 x =1+ √ 1−a‬د )‪ a ∈(−∞, 1‬لپاره ¿ ¿ ‪ x=log 3‬دی‬
‫‪،‬او د¿ ∈ ‪ a‬لپاره دواړه ‪ 1+ √ 1−a‬او ‪ 1− √1−a‬مثبت دي‪،‬دپدې صورت کې ‪ 3 x =1+ √ 1−a‬او‬
‫‪ 3 x =1−√ 1−a‬دواړه حالتونه په نظر کې نیسو ¿ ¿ ‪ x=log3‬او ¿ ¿ ‪ x=log3‬په ترتیب سره تر السه‬
‫کوو پدې اساس حلوونه عبارت دی له ‪.‬‬

‫)‪a ∈(−∞ , 1‬‬

‫پاتې لپاره‬ ‫¿‬ ‫لپاره‬ ‫¿∈ ‪a‬‬
‫د‬

‫(‪)2-373‬‬
‫‪29‬‬
 ‫دلوګاریتمي مــــعادالتو ســیــستـــم‬
‫د لوګاریتمي معادالتو دسیستم حل کولو لپاره دلوګاریتم له قوانینو څخه ګټه اخلوو‪.‬‬
‫‪ )1‬مثال‪ :‬الندې لوګاریتمي معادالتو سیستم حل کړئ؟‬
‫حل‪:‬‬

‫{‬ ‫‪{loglogx+x+2loglogy=0‬‬
‫‪y =0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪log x+ log y =0‬‬ ‫⇒‬
‫‪log x +log y=0‬‬

‫{‬ ‫{‬ ‫{‬

‫‪log (x ∙ y 2)=0‬‬ ‫‪x ∙ y 2=10 2‬‬ ‫‪x ∙ y 2=1‬‬
‫⇒‬ ‫‪x‬‬ ‫‪⇒ x‬‬ ‫⇒ ‪0‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪log =0‬‬ ‫‪=10‬‬ ‫‪=1‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬

‫{‬
‫‪2‬‬
‫‪⇒ x ∙ y =1 ⇒ x ∙ x 2=1⇒ x2 =1⇒ x = y‬‬
‫‪x= y‬‬

‫)‪(118-1‬‬

‫لوکاریتمي غیرمساوات‬
‫دلوګاریتمي غيرمساوات دحل کولولپاره په لومړي قدم کې غیرمس اوات دلوګ اریتم څخ ه خالص وو ل ه‬
‫دې وروسته دغیرمساوات له خواصو څخه استفاده کوو‪،‬ددي په نتيجه کې دمجهول دح ل س احه الس ته‬
‫راځي‪.‬‬
‫مثال‪ :‬د ‪ log 2( x +2)>−1‬غیرمساوات حل ساحه معلومه کړئ؟‬
‫‪log 2(x +2)>−1‬‬
‫‪−1‬‬
‫‪⟹ ( x+ 2 )=2‬‬

‫‪30‬‬
 1
⟹ x+ 2=
2
1
⟹ x> −2
2
−3
⟹ x>
2

(119-1)

31
 ‫پایله‬
‫مونږ پدي پوشولوچې لوګاریتم چا کش ف ک ړی‪،‬همدارنګ ه دلوګ اریتم پ ه ډولون و بان دي معلوم ات م و‬
‫ترالسه کړل ‪،‬چې په دري ډوله دي اعشاري لوګاریتم ‪،‬طبعي لوګاریتم‪،‬معمولي لوګاریتم‪.‬‬
‫همدارنګه دلوګاریتم استمال ځایونه م و وپیژن دل لک ه بانګ داري کې ‪،‬دزل زلي ش دت معلومول وکې‪،‬پ ه‬
‫کیمی اوي محاس بوکې‪،‬اوهمدارنګ ه مولوګ اریتمي مع ادالت ‪،‬تعری ف ‪،‬پ ارامتریکې مع ادلي‪ ،‬قاع ده‬
‫وي‪،‬نمايې تابع اوهمدا رنګه لوګارتمي سیستم مو وپیژتدل‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫وړاندیزونه‬

‫‪ . 1‬باید په راتلونکې کې دلوګاریتمي افادو کې کار وشي‪.‬‬

‫‪ . 2‬همدارنګه دلوګاریتمي غیرمساواتو کې کار وشي‪.‬‬
‫‪ . 3‬په راتلونکې کې پارامتريکې معادلې یومونوګراف په توګه واخستالی شي‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫ماخذونه‬
‫‪ . 1‬احمدزی‪،‬دالور رضا‪1392 :‬ل‪،‬لوګاریتم‪،‬مومندخپرندویه ټولنه ـــ جالل آباد‬
‫‪ . 2‬حیران‪،‬محمدولي او خاکسار‪،‬واحدهللا‪ 1397 :‬هــ ل‪،‬عم ومي ریاض ي دویم چ اپ‪،‬س الم خپرندوی ه‬
‫ټولنه‪،‬جالل آباد‬
‫‪ . 3‬خوږی اڼی‪،‬س ردرمحمد‪1395 :‬ل‪،‬عم ومي ریاض ي(ن وی نص اب)‪،‬میهن خپرندوی ه ټولن ه پېښورـــ‬
‫جالل آباد‬
‫‪ . 4‬غوري‪،‬دوکتورمحمدانور‪ ،‬ژباړه‪.‬اقلیما رسولي‪ 1394 :‬هـ ل ‪،‬ریاضیاتوتاریخ‪،‬انتشارات سعید‪.‬‬
‫‪ .5‬ګردلو‪،‬پیمان‪ :‬ژباړه‪.‬پشتون ګل رسولي‪1397 ،‬هـ ش‪،‬لوګاریتم‪،‬لومړي چاپ‪،‬سعید خپرنځې‬
‫‪ . 6‬نیازی‪،‬هدایت هللا ‪ 1397 :‬هـ ل ‪،‬عمومي ریاضي لومړي چاپ‪،‬سالم خپرندویه ټولنه‪.‬‬

‫‪34‬‬