Download as txt, pdf, or txt
Download as txt, pdf, or txt
You are on page 1of 2

Paite khang tangthu

TREATY OF KAPARANG

Lal Sumkam leh Meitei Kumpi Sanakoireng Tikendrajit Kilemna:


Raja Goukhothang Guite sihnunga atapa Sumkam leh Meitei lengte kilemna Khodaang
khua ava simna ua amat khaklouhte un Meitei Lengpa Sanakoireng Tikendrajit kiang ah
Sumkam in nami-nasate'n hong sim ua, mitampitak ahong that ua, tampi ahing in
ahongman uh chi in vahek uh hi. Sumkam suangkulh a apawtlai a lemna sa-ui ana tan
khin himahle uh, huai thu Meitei Lengpa’n azak phet in Mualpi khua sim ding in vai
ahon hawmta a, Manipur Political Agent kiang ah panpihna ngen hi. Aman sepaih
galdoumi 2400 nei hi. Himahleh aman lemsakpihlou in Commissioner ana hilh sawn a,
Chief Commissioner in Governor-General kiang ah atun a, Governor- General in gal
bawl a kimat, kithah leh mi lu-lak lemsakpihlou hi. Lemsakpihkeita mahleh lengpa’n
AD 1875 kum tawplam in Mualpi khua sim ding in mi sawl hi. Mualpi khua avatun phet
un gal lamkai Zatual leh a lawite toh akikap tuah ua, Meiteite’n Ngulthawng
Phuaizang mi leh midang 20 vel man in Imphal suangkul ah khumta uh hi. Sumkam leh
amite thangpai mahmah ua, Moirang khua sim ding in galkap thei mi 1500 vel Mualpi
khua a kipan in kuan kheta uh hi. Meiteite’n ami matte uh thatkhin vek ding ahi uh
chih agintak ziak un phuba lak teitei sawm uhi. Sumkam pawlte'n Moirang khosak lam
Thangching zou pang mualtung ah panmun bawl uh hi. Meiteite’n huai mualnuai ah camp
bawl tei uh hi. Palai akisawl tuah ua, Sumkam in Lengpa kiang ah General Thangal
hon pekhia un, aman kapa abawl bangbang in ka bawl nuam hi achisal a, huai thu
Thangal in atheih in alau mahmah a, akiselmangta hi. Meitei Lengpa’n Thangal lau in
akihemmangta chih atheih in, Sumkam kiang ah kilemna ding gen in palai sawl sawmta
hi. Aman Kamhau lah zoulou inga, Sumkam toh laizom ahingal ua, ahong pangkhawm ding
ua, kei hon simmang kha ding uh chih lau hi. Sumkam kiangah na mite sawm khat toh
galvan tawilou in hong in ikihou ding uh chi in samta hi. Palai kisawl tuah in
Torbung(Kaprang) mun a kimuhtuah ding in thupukna bawlta uh hi. Huchi in Sumkam in
hon thah ngeingei uh leh na kap pah ding uh chi in amite thukhak in mi hangsan
Haungilhlou tel in mi 10 Lengpa toh kimutuah ding in kisata uh hi. Asiahmangte uh
leh Sepaih tuak uh kiveng sak in kilemna bawl ding in pai khawmta uh hi. Meitei
Lengpa’n Sumkam kiang ah Suangkulh a na pawtlai a ka hon hilh taksa mah bang in,
‘kapa n’on thahsak’ chi in khaseken, khahkhiak ka sawmlaitak in damlou in hongsi
hi, suak le sal banga khum ahikei a, Leng(Raja) banga khum ahi zaw hi, chi hi. Huai
ziak in tuni a kipan in zawl leh vual in iki-en ding a, ipangkhawm ding. Leng
ihihna ah leng akikim in i-om ding a, na lalgam ding in Torbung apan a Sim-Tum lam
tengteng ah nang Leng in na pang ding a, huan, Kaparang(Torbung) a kipan in
phaizang zul ah apaisuk ding a, Lamlangtuang(Bishenpur)ah alut suk ding a, huai a
kipan in Cachar Road(Kol Lamlian) zui in khopum phai ah, Jiri lui ah, Tuiluang ah,
huan, Tuiluang dung zuitou in Tuivai lui ah, huchi in Tuivai lui zuitou in
Tengnoupal gama lut in Mualpi gam ahuap vek ding hi. Huaiban ah suahlam pang ah,
Phoungakchao Ikhai kholai a luiluang zuisuk in, Tuithalui aholhsuk ding a,
Tuithalui a pat in Gunlui ah apawtphei dinga, Manipur gam chiangchiang ah Burma toh
gamgi zui ding hi, chi in Meitei Lengpa’n genta hi. Meitei Lengpa lunggeel Pu
Sumkam in leng pha sa in kilemna thukhun bawlpih a, tua kilemna pen
Kaparang(Torbung) Kilemna(Treaty of Kaparang) chi in Innpi te’n chiamteh uhi. Hiai
Lengpa toh a kihawmna gam-Sumkam Lalna gam teng Guite Kual kichi hi. Huchi in Pu
Sumkam in alalgam gamgi ana khung khinta hi. Tua vai hawmtu nihte’n thu thum in
kilemna bawl uh hi.
1. Gam akihawm uh hi.
2. Salmatte khahkhe tuak uh hi. Pu Sumkam in Lengpa’n anget dungzui in Khodaang
khua asimlai a, asalmatte khahkhia hi.
3. Khua kisimsak nawnlou ding, chihte ahi.
Kilemna thu akhun khitvektak un, ahihkipna ding in Torbung ah Gamgi suang aphutta
uh hi. Athu khitna ding in Guite Leng leh Meitei Lengpa’n Thaulawng sungah tui
athun ua, adawn tuakta uh hi. Agam kihawmna un ahuamsung teng Guite kual ahi
akichih mangmohna chu hiai thukhun ziak ahi. Akilemnate uh ahihkipvek khit chiang
un, Sanakoireng Tikendrajit in sumkam kiangah kipahman in Araba Khamenchep(Leng
puanaktual) leh Khamenchep (Leng dialkhip) apeta hi. Huai chu Leng na hita chih
chiamtehna ahi. Hiaiban ah, Thaulawng khat, namtou bel khat leh sana kuang khat
piak behlap hi. Sumkam in zong Meitei Lengpa kiangah Saiha khat leh Dakpi khat
pethuk hi.

(Theihtuak... Hiai igamte etlahna ziak in Kukiten Beh leh phung vai a Guite,
ibulpi, Paite namgou, zungpi hon tokbuai in, sopi sopi chi a hon bei gugu uh ahi
pilvangni)

You might also like