Fair play w sporcie i w wychowaniu

dzieci i młodzieży

Organizacje promujące zasadę fair play

w Polsce i na świecie
Zasadę fair play możemy
rozpatrywać w trzech wymiarach:

• minimalistycznym

• humanistycznym

• humanitarnym
GENEZA FAIR PLAY
Dzisiejsza reguła fair play - „czystej gry”
wywodzi się z wielu tradycji
• Sama idea czystej gry, zachowanie fair w sportowych
zmaganiach, najczęściej utożsamiana jest ze starożytnością.
To oni utworzyli pojęcie etyki (gr. ethikos – „zgodny
z obyczajem”).

• Reguła czystej gry obowiązywała podczas wszystkich

zawodów sportowych.

• Ponadto w ateńskich gimnazjach starano się zarówno

o kształcenie umysłów wychowanków i ich rozwój fizyczny,
dbano również o wyrabianie właściwych postaw moralnych.

• Zasada ta dotyczyła nie tylko zmagań sportowych, lecz także

właściwego zachowania się rywali. Ważne było nie tylko
samo zwycięstwo, ale i sposób, w jaki zostało ono odniesione.
Nie dla pieniężnej nagrody
współzawodniczą ze sobą Grecy,
ale dla cnoty.
Herodot z Halikarnasu
 Źródeł tego pojęcia należy szukać w:
• celtyckiej formie „fir fer" oznaczającej czyste,
nieskalane zachowanie,
• sama idea czystej gry, zachowanie fair
w sportowych zmaganiach zrodziła się
w starożytności. Zawodników biorących udział
w zawodach obowiązywały pewne reguły,
których musieli przestrzegać,
• poglądach Tomasza z Akwinu czy
Kartezjusza, który pisał o cnocie zwanej
„wielkodusznością”,
• etosie rycerskim (bezinteresowność, szacunek,
równe szanse, niewykorzystanie przewagi losowej,
rezygnację z materialnych korzyści zwycięstwa
w walce).
• etyce dżentelmeńskiej (wzory moralne dla
wychowania przyszłych pokoleń).

• Wyrażenia językowego fair play po raz

pierwszy użył William Shakespeare
w dramacie „Życie i śmierć króla Jana".
• W Polsce wyrażenie fair play pojawiło się
przed I wojną światową.
Na początku używane było przez stowarzyszenia
sportowe, które wzorowały się na klubach
angielskich. Gdyby polskie przekłady Szekspira
wiernie cytowały sformułowanie „fair play”,
zapewne pojawiło by się ono znacznie wcześniej.
• Reguły szlachetnej rywalizacji obowiązywały
począwszy od starożytności aż po czasy nowożytne.

Odnosiły się nie tylko do walki sportowej,

ale i do szeroko rozumianego postępowania
w życiu. Wzorem takiej postawy był zarówno
grecki zawodnik, średniowieczny rycerz, jak
też dziewiętnastowieczny dżentelmen.
FAIR PLAY…???
 Fair play
• Jest najwyższą wartością olimpizmu.
(R. Żukowska)
• Traktowana jest nie tylko jako sposób
zachowania, ale przede wszystkim jako sposób
myślenia (A. Bodasińska)
• „Powiedz, co myślisz o fair play, a powiem ci,
kim jesteś” (J. Borotra)
• Jest wewnętrznym zobowiązaniem do
przestrzegania szeroko pojętych wartości
humanistycznych w różnego rodzaju
interakcjach społecznych (M. Gębora)
FAIR PLAY FAUL PLAY
 WSPÓŁCZESNA DEFINICJA FAIR PLAY
Fair play (z ang. czysta gra) – norma wartości
w sporcie.
• Jest wyrazem postawy reprezentowanej na boisku,
gdzie zwycięstwo nie jest celem, który należy osiągnąć
za wszelką cenę. Postawa ta cechuje się
przestrzeganiem przepisów gry i odrzuceniem korzyści
wynikających z błędów sędziego oraz różnego rodzaju
oszustw sportowych.
• Sportowca przestrzegającego zasad fair play można
poznać po godnym zachowaniu zarówno w wypadku
zwycięstwa jak i przegranej.
 KOMPONENTY FAIR PLAY
• równość szans - reguła równości zewnętrznych
warunków walki sportowej

• odpowiedzialność - reguła świadomej rezygnacji

z szansy nieuczciwego zwycięstwa

• przestrzeganie przepisów i reguł - reguła

dobrowolnego podporządkowania się przepisom

• zdrowie psychiczne i fizyczne - reguła szacunku

dla przeciwnika
 Fair play
• To przestrzeganie przepisów, reguł
i regulaminów obowiązujących w różnych
dziedzinach sportu (zabawach, grach, zawodach)
oraz bezinteresowność w konkurencjach
sportowych.
• To szacunek dla innych oraz respektowanie
i kierowanie się wartościami, które
przyczyniają się do tego, że człowiek pracując nad
sobą staje się lepszy we wszystkich wymiarach
swojej osobowości.
• Fair play oznacza zachowanie, które stoi
ponad zasadami, nie narzuca lecz zakłada
określone postępowanie.
Takie zachowanie którego celem jest rywalizacja
w pokoju, sprawiedliwości i braterskiej miłości
nie może być ustalone w przepisach.
N. Muller
 Fair play
• Odwołuje się raczej do postępowania w duchu
sportowym, który w Manifeście Sportowym definiowany
jest jako:
(…) tożsamość zasady fair play, czyli lojalnego
poszanowania przepisów pisanych
i niepisanych. Wymaga on wielkodusznej
postawy wobec przeciwnika, a wobec sędziego
– bezwzględnej dyscypliny. Zakłada on
pogodne zachowanie się, tak w sytuacji
zwycięstwa, jak i klęski. Jest on podstawowym
prawem w sporcie i nadaje mu jego rycerski
charakter.
• Zachowania ludzi warunkują obraz sportu, który
w zależności od przestrzegania zasady fair play
może być:
➢ pięknyi dobry,
➢ biedny,
➢ nieuczciwy,
➢ lekkoduszny.
Związek moralności ze sportem jest więc niezaprzeczalny.
Istnieje w stopniu większym lub mniejszym.
Dlatego koncepcja fair play uważana jest za jedną
z najcenniejszych europejskich myśli etycznych, która
nawiązuje nie tylko do piękna fizycznego ale również
moralnego. „Dobry sport” uprawiany zarówno przez
amatorów jak i zawodowców wymaga i motywuje.
Jednoczenie jest drogowskazem prowadzącym człowieka
do uczciwości, szacunku, pomocy innym.
 Zasada fair play ma uczyć
• uczciwości, sprawiedliwości i bezinteresowności
• odpowiedzialności, wytrwałości i odwagi
• znoszenia trudu i niewygód
• solidarności oraz wierności obowiązkom
• wiarygodności, roztropności i wrażliwości etycznej
Fair play w wychowaniu
dzieci i młodzieży
• Fair play postrzegana nie tylko jako przestrzeganie
pisanych przepisów gry, ale także jako wartość
intelektualna i moralna stała się istotnym
elementem w procesie wychowania.

• Współcześnie stanowi ona fundament edukacji

olimpijskiej i wielu koncepcji pedagogicznych.

• Fair play traktowana jest jako szansa edukacyjna, która

może stać się pewnego rodzaju kryterium wyboru
celów i środków, działań oraz zasad
postępowania ucznia, nauczyciela, rodziców.
• Założeniem Pierre’a de Coubertina było
wychowanie, które powinno być ujęte „w ramy
walecznego męstwa i rycerskości”.
Wierzył on, że zachowanie fair leży w naturze
człowieka, a ujawnia się najpełniej i rozwija
w procesie wychowania sportowego, które daje
znać swoją obecnością również w innych
dziedzinach życia.
• Duch fair play jest trudny do zdefiniowania,
lecz łatwo go zidentyfikować.

Szczególnie dzieci i młodzież intuicyjnie rozróżniają

zachowanie fair play od faul play, co jest
kolejnym argumentem przemawiającym za
włączeniem tej zasady do programów edukacji
szkolnej.
• Edukacja olimpijska, która w znacznej mierze
opiera się na zasadzie fair play, skupia się bardziej
na celu uczenia pozytywnych wartości
aniżeli zrozumienia samej natury tej koncepcji.
Organizacje promujące zasadę
fair play w Polsce i na świecie
 Instytucje powołane
do propagowania fair play:

➢Międzynarodowy Komitet Fair Play przy UNESCO,

➢Europejski Ruch Fair Play (EFPM)
➢Francuskie Stowarzyszenie na Rzecz Sportu bez
Przemocy i na Rzecz Fair Play,
➢Kongresy Fair Play,
➢Kodeksy etyczne: sportowca, trenera, działacza itp.
➢Nagrody fair play,
➢Manifest o fair play,
➢Centralne i lokalne kluby Fair Play, które współpracują
z narodowymi komitetami olimpijskimi.
 Międzynarodowy Komitet Fair Play

• przyznaje od 1965 roku nagrody dla ludzi sportu

(sportowców, trenerów, dziennikarzy, innych działaczy
sportowych, itd.), których zachowanie w duchu sportowym
może być wzorem do naśladowania.

• Najważniejszą nagrodą jest trofeum Pierre’a de

Coubertina.
Przyznawane są również nagrody za promowanie idei
fair play.
 Klub Fair Play

• Głównym celem Polskiego Klubu Fair Play jest promocja

idei fair play.
• Klub corocznie organizuje Konkurs Fair Play i zgłasza
polskie kandydatury do nagród Europejskiego Ruchu
Fair Play (EFPM) oraz do Międzynarodowego
Komitetu Fair Play (CIFP).
• Organizuje także sympozja, konferencje, badania
naukowe, spotkania z młodzieżą na temat fair play.
• Pod patronatem Klubu wydano szereg książek, opracowań
naukowych i referatów poświęconych fair play w procesie
edukacji i wychowania.
• Projekt „Fair Play for Kids: A Handbook of
Activities for Teaching Fair Play
(1990/1995)” wprowadzony został do wszystkich szkół
podstawowych w Kanadzie przy poparciu rządu w celu
pomocy uczniom w rozwijaniu i wzmacnianiu zdolności do
bycia fair w życiu, jak i w aktywności sportowej.

• „Be Champion in Life!”, którego założeniem jest

edukacja dzieci i młodzieży w oparciu o główne zasady
olimpizmu i najważniejsze przesłania idei olimpijskiej.
Publikacja ta, ma być pomocą dla nauczycieli umożliwiającą
im osiągnięcie zamierzonych celów dydaktyczno-
wychowawczych.
• „Teaching Values” - pozycja ta jest ogniwem
łączącym olimpijskie zasady pomiędzy życiem sportowym
dzieci i młodzieży, a ich doświadczeniami w innych
dziedzinach życia

Fair play, może doprowadzić do rozwoju

i wzmocnienia pozytywnych zachowań
w społeczności, zbiorowości,
wspólnocie, życiu.
NAGRODY FAIR PLAY
Sprawności moralne nauczyciela
a zasada fair play
 Fair play ma przyczyniać się do
kształtowania sprawności moralnych
• Sprawności moralne
to nabyta zdolność do niezawodnych
działań w postępowaniu człowieka
związanych bezpośrednio lub
pośrednio z wypełnianiem
obowiązków i powinności
o charakterze moralnym względem
innych osób oraz w każdej sytuacji
codziennego życia.
Sprawności moralne mają swoją
strukturę:
1. Znajomość i rozumienie zasad jakimi człowiek
ma się kierować.
2. Postrzeganie i przestrzeganie tych zasad
w każdym wymiarze działania i czynności.
3. Emocjonalny stosunek do nich wyrażający się
w pełnej ich akceptacji.
 Dlaczego przestrzeganie zasady
fair play
oraz odwoływanie się do
sprawności moralnych w obszarze
kultury fizycznej jest tak ważne?
Dziękuję ☺
The word doping is probably
What
derived fromisthe
“doping”
Dutch word dop,
the name of an alcoholic beverage
made of grape skins used by Zulu
warriors in order to enhance their
prowess in battle. The term became
current around the turn of the 20th
century, originally referring to the
illegal drugging
“The practice of racehorses.
of enhancing performance through foreign
substances or other artificial means”, however, is as old as
competitive sport itself.

Source –WADA –History of doping

Timeline for doping
776 - 393 BC First Olympics - Athletes Use
Performance Enhancing
Drugs(PEDS) also bribes!

100 AD Roman Gladiators/soldiers Use

Stimulants and Hallucinogens to
60,000! Prevent Fatigue and Injury

Late 19th Cyclists and Lacrosse Players

Century Drink Wine and Coca Leaves to
Fight Fatigue and Hunger

1904 - 1920 Performance Enhancing Drugs

Used in the Modern Olympic
Games

1928 IAAF First WSF to Rule Against

Doping in Sports

1940-1945 Soldiers Use Amphetamines

During WWII
http://observer.theguardian.com/osm/story/0,,1140775,00.html http://sportsanddrugs.procon.org/view.timeline.php?timelineID=000017
1950s Athletes Begin Taking Amphetamines Used by
Soldiers in WWII
1958
Post WW2
FDA Approves First Anabolic Steroid for Sale in US
1967 GB Tommy Simpson - Cyclist on
Amphetamines Is First Tour de France
Doping Death led to ---
1967 International Olympic Committee (IOC)
Establishes Medical Commission to Fight Doping
1968 First Drug Testing at Olympic Games
1972 First Full-Scale Testing of Olympic Athletes for
Narcotics and Stimulants
1976 Steroid Testing Conducted for the First Time at the Montreal
Olympics
1983 Surprise Drug Testing at Pan Am Games Leads Many Athletes(at least
24) to Withdraw from Competition also 19 tests failed
1987 EPO emerges as a way of boosting blood thickness; deaths follow in young
cyclists and orienteers.
Sep. 27, Ben Johnson Stripped of Gold Medal after Positive
1988 Drug Test in 1988 games, banned for life after second
offence in 1993
Dec. 2, Former GDR Swimming Coaches admit to 2
1991 Decades of systematic drug (AS) use in a
national programme - 20 coaches. President
of then EG IOC on trial in 2000 for 142 counts
of bodily harm (athletes were unaware) In
2007 a study by Dr. Giselher Spitzer from
Humboldt University in Berlin identifies major
serious long term health problems
1990 -2000 40 Chinese Swimmers Fail Drug Tests, 3 Times
More Than Any Other Nation in this era. At
FINA Worlds (1994) win 12 of 16 golds but 11
positive for steroids - team stripped of 22
medals = only 1 gold in Atlanta
Nov. 10, Independent World Anti-Doping Agency (WADA) Is
1999 Established after world conference by IOC(Tour de France)
2004 WAD Code developed

2009 WADA Athlete Biological Passport introduced

(continuously improving)
Aug. 23, Lance Armstrong Stripped of His Seven Tour de France
2012 - Titles After admitting Doping Charges, two other tour de
France winners previously caught and stripped of titles
UCI – later has to repay £m

Aug. 2, Leaked Doping Tests may indicate widespread Doping in

2015 Track and Field,
Olympics, and Marathons –
current investigation
Investigative report by UCI, found that UCI colluded with Lance Armstrong from 1999
to 2009 to circumvent accusations he doped
“There are numerous examples that prove Lance Armstrong benefited
from a preferential status afforded by the UCI leadership … UCI did not
actively seek to corroborate whether allegations of doping against him
were well-founded [but] fell back to a defensive position as if every
attack against Lance Armstrong was an attack against cycling and the
UCI leadership … there was a tacit exchange of favours between the
UCI leadership and Lance Armstrong, and they presented a common
front.”

http://www.theguardian.com/sport/2015/mar/09/lance-armstrong-uci-colluded-circ-
report-cycling
Incidence of doping at the Olympic Summer Games
Games Place No of tests Cases • NB no of positive tests. Nb
1968 Mexico City 667 1 many not allowed to take part
if caught before
1972 Munich 2,079 7 • At the Games in Athens, the
1976 Montreal 2,054 11 cases recorded covered not
only adverse analytical
1980 Moscow 645 0 findings reported by the
laboratory, but also violations
1984 Los Angeles 1,507 12 of the anti-doping rules, like
missing a time/sample
1988 Seoul 1,598 10 procedure not followed
1992 Barcelona 1,848 5 • ** In Beijing, six horse-doping
1996 Atlanta 1,923 2 cases were recorded. An
additional five cases were
2000 Sydney 2,359 11 recorded after further
analysis of samples post-
2004 Athens 3,667 26* Games.

2008 Beijing 4,770 14+6+5**

2012 London 5,051 9

Source – IOC (2014) (January update) factsheet - The Fight Against Doping and Promotion of Athletes’ Health
Incidence of doping at the Olympic Winter Games

GAMES Place Number Cases

of tests recorded
1968 Grenoble 86 0
1972 Sapporo 211 1*
1976 Innsbruck 390 2 **
1980 Lake Placid 440 0
1984 Sarajevo 424 1 ***
1988 Calgary 492 1****
1992 Albertville 522 0 * ice hockey, ephedrine
** cross country skiing,
1994 Lillehammer 529 0 ephedrine, codeine
1998 Nagano 621 0 *** cross country skiing,
methandienone
2002 Salt Lake City 700 7 **** ice hockey, testosterone

2006 Turin 1,200 7

2010 Vancouver 2,149 1
2014 Sochi 2,453
Comparison of Years 2010 to 2014 ‐ Olympic and Non‐Olympic Figures for total tests
grows to 258,000

https://wada-main-prod.s3.amazonaws.com/wada_2014_anti-doping-testing-
figures_full-report_en.pdf
WADA test results for the year 2014

These are not violations -

AAF – Adverse analytical findings identifies in a sample in a sample a
prohibited substance or its marker
ATF – Atypical Findings – requires further investigation
ADAMS – Anti Doping Administration and Management System (is an internet
based database management tool in a secure environment)

https://wada-main-prod.s3.amazonaws.com/wada_2014_anti-doping-
testing-figures_full-report_en.pdf
 Adverse findings trend 2010 to 2014
Olympic and non-Olympic sports

Number of AAF and ATFs has fallen from 1.87 to 1.36% from 2010 to
2014 – but the fall in Olympic sports is greater – 1.78 to 0.99%

Do you know your sports actual figures?

Complex and expensive systems and procedures
The world
System for anti-
doping and
protecting clean
athletes
WADA Independent world org
Anti-doping development
- apply the anti-doping
code, monitor accredit labs
etc.
Commission and publish
research. Scientific
controls, Education
programmes.
IOC/IPC/ISFs Testing and sanctions during the games. ISFs - Code acceptance.
implementation, and enforcement. Testing at their competitions, out of
competition testing, sanctioning and education
Governments Facilitate doping controls/support testing, labelling. Take measures against
making and trafficking drugs, Pass legislation to effect the code, e.g. adopt the
UNESCO intnl convention Universal treaty 2007 being adopted
NOC/ NFS Must implement the Code. IF rules should include the requirement that
National Federations (NFs) be Code-compliant, and that these rules
are enforced.
NADO/RADO National Anti-doping Organisations - testing national athletes in and out-of-
competition, and athletes from other countries competing there; adjudicating
of anti-doping rules violations; and anti-doping education. Regional ADOs seek
to influence at regional level and to pool resources and develop education in
under developed areas.
Athletes/ Part of testing pool for an ADO, must provide whereabouts info, entourage
entourage must apply the code
CAS Sports independent “supreme” court WADA has a right of appeal to
CAS for doping cases under the jurisdiction of organizations
that have implemented the Code.
Labs Independent laboratories with accreditation from WADA, analyse samples
according to the International Standards/technical Documents; production of
valid test results and evidentiary data.