RBHraCaNacRkkm<úCa

Cati sasna RBHmhakSRt

3
RksYgGb;rM yuvCn nigkILa

ជីវវិទ្យា

មេមរៀនសមខេប និខលំហាត់គំរ ូ

សម្រាប់ជាជំនួយដល់សស
ិ សថ្នាក់ទ្យី១២

ឆ្ា ំសិកា ២០១៤ - ២០១៥

 អារេភកថ្ន
មេម ៀនសមខេប និខលំហាត់គំ ូមៅក្នុខឯក្សា មនេះ គឺគ្រាន់តតជាជំ នួយសាា តីដល់អ្នក្

ិ ាថ្ននក្់ទ្យី១២តតបុម្ណេះ វាេិនតេនជាឯក្សា មេញមលញតាេក្េាវធ

សិក្ាជីវវទ្យ ិ ី សិក្ាថ្ននក្់ទ្យី១២

ទំខស្សុខម េះមទ្យ។

មេម ៀននីេួយៗគ្រតូវបានសមខេបមដើេបីឱ្យអ្នក្សិក្ាងាយស្សួលយល់។ គ្រក្ុេម ៀបចំ បានតក្

លេអនូវខ្លឹេសា េួយចំនួនតដលដក្ស្សខ់មចញេីមសៀវមៅជីវវ ិទ្យាថ្ននក្់ ទ្យី១២ តដលក្ំេុខមគ្របើគ្របាស់

បចចុបបននមដើេបីឱ្យមានភាេសុគ្រក្ិតបតនែេមទ្យៀត។ គ្រក្ុេអ្នក្ម ៀបម ៀខ និខតក្លេអ ក្៏បានបញ្ូច លនូវ

គនលឹេះម េះស្សាយលំហាត់សំខាន់ៗ លំហាត់គំ ូ និខដំម្េះស្សាយ គ្រេេទំខលំហាត់ អ្នុវតត

សគ្រមាប់ជាជំនួយដល់អ្នក្សិក្ា។ មៅក្នុខដំម្េះស្សាយអ្នក្សិក្ាគ្រតូវមធវើវាចា េុននឹខស មស

ប
ូ េនតគណ ។ មនេះជាលក្េណៈេិមសសននកា ម េះស្សាយលំហាត់ជីវវ ិទ្យា។
ិ ាថ្ននក្់ទ្យី១២មនេះ បានតក្លេអម
ឯក្សា សមខេបមេម ៀនជីវវទ្យ ិ ម
ើខវញ យតអអក្មលើ ឯក្សា

មេម ៀនសមខេបតដលបានតចក្អាយម យគ្រក្សួខអ្ប់ ំ យុវជន និខក្ីឡា សគ្រមាប់មគ្រតៀេគ្រប ខ

ិ ា។
សញ្ញាបគ្រតេធយេសិក្ាទ្យុតិយភូេិ និខបំមេញវជា

គ្រក្ុេអ្នក្ម ៀបម ៀខ និខអ្នក្តក្លេអសខឃឹេថ្ន ឯក្សា សមខេបមនេះនឹខជួយឱ្យអ្នក្សិក្ា

ទ្យទ្យួលបានមជាគជ័យក្នុខកា គ្រប ខមអេខៗ និខជាគ្រគឹេះសគ្រមាប់ បនតកា សិក្ាមៅឧតតេសិក្ា។

គ្រក្ុេអ្នក្ម ៀបម ៀខ ខចាំទ្យទ្យួ លកា េះិ គន់តក្លេអេីអ្នក្សិ ក្ា មោក្គ្រគូ-អ្នក្គ្រគូមដើេបីឱ្យ

ឯក្សា សមខេបមេម ៀនកាន់តតមានភាេសុគ្រក្ិតទំខខ្លឹេសា និខកា ម ៀបចំ។

អ្ាកមរៀបមរៀខ អ្ាកកកលេអ
ក្ញ្ញា បុន សុផានី ១. ក្ញ្ញា ឯេ សូគ្រត

២. មោក្ េេ ចាន់មសៀន

៣. មោក្ស្សី ហួ ឃីេ

៤. មោក្ស្សី ឈូក្ ្ស្សស់

 ាតិកា
ជំពូកទ្យី១៖ សេ
ី ណូកសែេ និខអ្ខ់សយកសែ
ូ េ

េមេរៀនទី ១ ៖ សុីមណូែស�ម........................................................................................1

េមេរៀនទី ២ ៖ អង់ស្យូែស�ម.................................................................................................3

ជំពូកទ្យី៣៖ តម្រេូវមសសខៗរបស់សារពាខគកាយ

េមេរៀនទី ១ ៖ ត្រម�វ្របសទ................................................................................................6
េមេរៀនទី ២ ៖សរ ីរង�វ ិ��ណ..............................................................................................12

េមេរៀនទី ៣ ៖ ្របព័ន�អង់ដូ្រគីន.........................................................................................18
ជំពូកទ្យី៤៖ នាទ្យីម្របូមតអ្ីនកាខសារពាខគកាយ

េមេរៀនទី ១ ៖ អសុីតអមីេន............................................................................................. 25

េមេរៀនទី ២ ៖ ្រប�េតអុីន......................................................................................................28

េមេរៀនទី ៣ ៖ អង់សុីម.......................................................................................................33
ជំពូកទ្យី៥៖ ព័ត៌ានមសមនទ្យិច និខការសំកដខននកសន

េមេរៀនទី ១ ៖ ADN ជាព័ត៌មានេសេនទិច............................................................................36

េមេរៀនទី ២ ៖ ករសំែដងេចញៃនែសន............................................................................... 44

េមេរៀនទី ៣ ៖ បេច�កវ ិទ្យោជីវៈ..............................................................................................56

ជំពូកទ្យី៦៖ ការវិវតតននភាវៈរស់

េមេរៀនទី ១ ៖ ្រទឹសីរ� បស់េលកដវ ិន..................................................................................59

េមេរៀនទី ២ ៖ ភស�ុតងៃនករវ ិវត�........................................................................................61

េមេរៀនទី ៣ ៖ កំណត់្រតផូសុីល ........................................................................................63

 កម្រេិតពិបាក
ថ្នាក់ទ្យ១ ី វិទ្យា
ី ២ េេវិជាា ជវ

ចំ្ំ៖ ១. េិបាក្ខាលំខ ២. េិបាក្េធយេ ៣. េិនេិបាក្

េលឹេសារមេមរៀន កម្រេិតពិបាក មសសខៗ

ជំេូក្ទ្យី១៖ សុីេណូតសែេ និខអ្ខ់សយូតសែេ

មេម ៀនទ្យី ១៖ សុីេណូតសែេ ១

មេម ៀនទ្យី ២៖ អ្ខ់សយូតសែេ ១

ជំេូក្ទ្យី៣៖ តគ្រេូវមអេខៗ បស់សា ខគកាយ

មេម ៀនទ្យី១៖ តគ្រេូវគ្របសាទ្យ ២

មេម ៀនទ្យី២៖ ស រា ិ ា ណ
ី ខគវញ្ញ ២

មេម ៀនទ្យី៣៖ គ្របេ័នធអ្ខ់ ដូគ្រគីន ១

ជំេូក្ទ្យី៤៖ ទ្យីគ្របូមតអ្ុីនក្នុខសា ខគកាយ

មេម ៀនទ្យី១៖ អាសុីតអាេីមន ៣

មេម ៀនទ្យី២៖ គ្របូតអ្ុីន ៣

មេម ៀនទ្យី៣៖ អ្ខ់សុីេ ៣

ជំេូក្ទ្យី៥៖ េ័ត៌មានមសមនទ្យិច និ ខកា សំតដខននតសន

មេម ៀនទ្យី១៖ ADN ជាេ័ត៌មានមសមនទ្យិច ២

មេម ៀនទ្យី២៖ កា សំតដខននតសន ២

ិ ាជីវៈ
មេម ៀនទ្យី៣៖ បមចចក្វទ្យ ២

ជំេូក្ទ្យី៦៖ កា វវិ តតននភាវៈ ស់

មេម ៀនទ្យី១៖ គ្រទ្យឹសី ត បស់មោក្ ិ

វន ៣

មេម ៀនទ្យី២៖ ភសតតាខននកា

ុ វវិ តត ៣

មេម ៀនទ្យី៣៖ ក្ំណត់គ្រតអូសុីល ៣

CMBUk1 suImNUEs<m nigGg;sUüEs<m
emeronTI1 suImNUEs<m¬Gymnosperm¦
1-RbePTepSg²énsuImNUEs<m
sumI NUEs<mKWCarukçCatimanRKab;TmI Yy EtRKab;KµansMbkkarBarBIxageRkAeT vamanRKab;nnl.
sumI NUEs<mman 4®kumKW³
-Rbg; ¬Cycads¦manlkçN³dUcedImetñatmü:agEdlmansøkw pþeú¿ nAkMBUlxagcug Etvamanplitekan.
eBllUtlas;ekanrbs;Rbg;manragdUc)al;.
-kUnIEP ¬Conifers¦KwRsl; Edlmansøkw ragdUcm¢lú lkçN³EbbenHbgáarkar)at;bg;CatiTkw
nigbnSúaMCIvitkñúgGakasFatus¶tÜ .
-KIgkU ¬Ginkgoes¦manlkçN³Fn;nwgkgVk;briyakas)an.
-sueI NtUPIt¬Cinetophytes¦edImeQI CaculøRBwksRmab;lm¥ ehIyxøHeTotCavlø×.i

rUbTI1 Rbg; rUbTI2 kUnIEP rUbTI3 KIgkU rUbTI4 suIeNtUPtI

2-karbnþBUCrbs;suImNUEs<m
2>1 srIragÁlUtlas;
srIragÁlUtlas; rbs;sumI NUEs<mman bJs edIm nigsøWk
 bJsxøHCa bJsEkv xøHCabJsEsJ

edImsuImNUEs<m mansNæanCa edImeTalRtg; nigbBa©b;edaykUnswk ø b¤kenSamEmkenAkMBUledIm.

søkw mansMeNI¬KuyTIn¦Rkas;xøaMg sþmÚ a:tticEtkb;eRCA. søwkman TMhFM M RTnugsñit nigragEbøk²KW
ragpøtw ragm¢rú ragRska.
2>2 srIragÁbnþBUC
÷ srIragÁbnþBUCeQµal manlkçN³CaRskamYyEdlpÞkú mIRkUs,:rg: ; ¬microsporangium¦ mannaTIplitRKab;
lMGg rWmIRkUs,:¬ microspores ¦. RKab;lMGgmanekasikaBIrKW ekasikabnþBUC nigekasikalUtlas;.
÷srIragÁbnþBUCjI manrUbpþúE¿ RbRbYlKW ³
-CYnkalrYjxøkI aø yCa GUvulnnl
-CYnkalvabgáCaRskaEdlmanpÞkú GUvul ehAfa {RskaeksrjI } mansPaBebIkcMhCanic© KµanGUEv
biT)aMgGUvuleT ¬RKab;nnl ¦ .
1
2>3 vdþCIvitsuImNUEs<m
sumI NUEs<mplitekanBIrRbePTKW
- ekaneQµalplitRKab;lMGgl¥ti ²)aneRcInrab;Ban;KWCakaEm:tUPIteQµal. RKab;lMGgpÞkú ekasikaEdleRkay
mkrgemy:Uskøay CaEs<m:atUsGU Iut.
- ekanjICasrIragÁplitGUvul EdleRkay mkGUvulrgemy:sU rhUtdl;បង្កើត)anCaGUGUEsV ¬Oosphere ¦.
dMeNIrlMGgeRcInRbRBwtþeTAedaysarxül;. RKab;lMGgFøak;BIekaneQµaleTAelIekanjI eBlenaHkaEm:t
eQµalCYbCamYykaEm:tjIkúñgRskaekanjI. bnÞab;BbI gákMeNIt GUvullUtlas;eTACaRKab;. eBlRKab;TuM Rska
ebIkRKab;RCuHeTAelIdI. eBlCYblkçxNÐsmRsbRKab;lUtlas;eTACarukçCatifµI.


2
emeronTI2 Gg;süÚEs<m ¬Angiosperm ¦
rukCç atiGg;süÚEs<mmanenARKb;TIkEnøgelIEpndI. eTaHenAtMbn;RtCak; tMbn;RtUBic enAvalxSac;Edl
KµanCICati.
Gg;süÚEs<mb¤rukçCatimanpáa nigRKab;sißtenAkñg ú Epø. Gg;süÚEs<mmanBIrfñak;KW mUN
: kU UTeI ldUn nig DIkTU IeldUn
1-lkçN³BiessénGg;süÚEs<m
1>1 srIragÁlUtlas;
 srIragÁlUtlas;rbs;rukçCatiGg;süÚEs<mman bJs edIm nigsøwk

- bJsmansésnaMTwk nigGMbli xniCeTA edIm nigsøkw . bJscgP¢ab;rku Cç atieTAnwgdI ehIyk¾mannaTIsúkþ

GaharpgEdr.
-edIm mannaTIRTRTg;EpñkEdlenAelIdIrbs;rku çCati nigdwknaMsarFatu
rvagbJs nig søkw . edImxøHmananTI eFVrI sµIseM yaKbegátI sarFatusrIragÁ
sRmab;rukçCati.
CalikanaMrbs;rukçCati KW)ac;srésnaMman
÷ suEI Lm mannaTIdwknaMTwk nigGMbli xniC BIbJseTAedIm nigsøwk
÷ pøEÚ Gm mannaTIdwknaMGahar¬plitplrsµIseM yaK¦BIswkø eTAEpñk
epSg²énrukCç ati
-søkw mannaTIeFVIrsµsI MeyaK edIm,IbegátI Gahar. enAkñgú søkw
manRsTab;ekasikaRbePTxus²KñaKW³
 RsTab;eGBIEDmmanRsTab;eGBIEDmelI nigeRkam

 RsTab;)a: lIsatCaRsTab;ekasikaEdlteRmobKñay:agENnenAeRkamRsTab;ekasikaeGBIEDmelI.

ekasika):alIsatmankørU:)aø spÞúkkørPU: Il.

 RsTab;ekasikaes<at nigrn§xül; sßt i enAcenøaHekasika):alIsat nigekasikaeGBIEDmeRkam. kñúg
RsTab;enHmansIEu LmnigpøEÚ Gm.
1>1 srIragÁbnþBUC
srIragÁbnþBUCrbs;rukçCatiGg;süÚEs<mKW páa. páapÁ¿eú LIgeday
Rtbk RsTab; kBa©úeM ksrjI kBa©úeM ksreQµal.

3
2-karbnþBUCrbs;Gg;süÚEs<m
2>1 kMNRKab;lMGg
kñúge)øaklMGgmans,:GabøÚGItu EdlekIteLIgtamcMENkemyUs: . s,:nImYy²EckxønÜ mYydgtammItUs rYc
lUtlas;CaRKab;lMGg. RKab;lMGgnImYy²manéNVyU:GabøÚGItu BIrKWéNVyU:lUtlas; nigéNVybU: nþBUC.

2>2 kMNfg;GMRb‘Íyu:g nigkaEm:tjI

ekasikaemmYyrgcMENkemyUs: begátI )ans,:GabøGÚ Iut4
¬emhÁas,:¦. EtRtUvgab;Gs; 3 enAsl;mYy RtUvrgcMENk
mItUs3dgbnþ bnÞab;begátI )anCafg;kMN. fg;kMNenHman
ekasikacMnYn7 EtmanéNVyU:GabøGÚ IutcMnYn8.
2>3 dMeNIrlMGg
dMeNIrlMGgCaepÞrRKab;lMGgBIe)øaklMGgeTAelIscÞi ma:t. dMeNIrlMGgmanBIry:agKW sVy½ dMeNIrlMGg nig
dMeNIrlMGgkat;.
÷ sVy½ dMeNIrlMGg b¤dMeNIrlMGgÉg CaepÞrRKab;lMGgBIe)øaklMGgeTAelIsicÞ ma:ténpáaEtmYy.
÷ dMeNIrlMGgkat;CadMeNIrRKab;lMGgFøak;eTAelIsÞci m:atrbs;páaénrukCç atimYyepSgeTot. dMeNIrlMGg
kat;RbRBwtþeLIgedaysar Twk xül; stV mnusS.
2>4 karbgákMeNIt
RKab;lMGgminEmnCakaEm:teQµaleT. eBlRKab;lMGgFøak;elIsicÞ m:at vaBnøÚtxøÜncak;cUleTAkñgú Calika
rbs;eksrjIrhUtdl;GUvul. éNVyU:TaMgBIrrbs;RKab;lMGgeFVdI MeNIrkñúgbMBg;lMGgKWéNVyU:TI1 ¬éNVyU:lUt
las;¦. enAcugbMBg;lMGg ehIyéNVyUT: I2 ¬éNVyU:bnþBUC¦ EckxønÜ tammItUs)anCaEs<m:atUsUGIut2EdlKµan
pøaEsl.
eBlbMBg;lMGgb:Hnwgfg;kMNrbs;GUvul KW
÷ Es<m:atUsUGIutTI1 bgákMeNItCamYykaEm:tjI begátI )anCasukI tU ¬2n¦ EdllUtlas;eTACaGMRb‘yÍ gu: .
÷ Es<m:atUsUGIutTI2CYbCamYyéNVyUb: EU: l begáItCaGal;b‘yu Emn¬3n ¦EdlmannaTIpúkÞ GaharbRmug.
karbgákMeNIt2dgkñúgeBlEtmYyehAfa{karbgákMeNIteTV} EdlCalkçN³Biessrbs;rukçCatiGg;süÚEs<m.

4
2>5 vdþCIvitrbs;rukCç atimanpáa
TRmg;énkarbnþBUCrbs;Gg;süÚEs<mmanBIrdMNak;kalKWdMNak;paá nigdMNak;RKab; dMNak;kalTaMgBIrenH
RtUv)anbBa©b;edaykarecjEpø.

3 eRbobeFobrukçCatim:UNUkUTIeldUn nigrukDIkUTIeldUn
÷ rukCç atimUN
: UkUTeI ldUn ÷ rukçCatiDIkUTeI ldUn
-mankUTeI ldugmYy -mankUTeI ldugBIr
-páamanRsTab;bI b¤BhuKuNbI -páamanRsTab; 4 b¤5 ¬BhuKuN 4 b¤5¦
-edImman)ac;srésnaMsßti enAray)a:y -edImman)ac;srésnaM sßitenACargVg;
-søkw manRTnugRsb -søkw manRTnugEbkExñg
-edImeTal -edImEbkEmk
-b¤sEsJ -b¤sEkv
4> plRbeyaCn_rbs;rukçCatimanRKab;
rukCç atimanplRbeyaCn_Nas;cMeBaHCIvPaBrs;enArbs;mnusSeyIg.
-rukCç atisImu NUEs<mCaBiessRsl;GacykeTAeFVCI aRkdas eRKOgsgðarwm nigcMhyu eFVCI aeRbgsRmab;
labeQI pÞH nigBüa)alCMgWpgEdr.
-rukCç atiGg;süÚEs<m CaRbPBGahard¾sMxan; »sfsRmab;Büa)alCMgW plitCasMBt; Rkdas nigeFVCI a
eRKOgsMNg; eRKOgsgðarwmd¾RbNIt. BiessrukCç ati pþl;nUvGuksuEI sndl;mnusS stV.

5
ជំពូកទី៣ តម្រេូវមសសខៗរបស់សារពាខគកាយ

មេមរៀនទ្យី១ តម្រេូវម្របសាទ្យ

លក្េណៈេិមសស បស់ភាវ ស់ទំខអ្ស់ គឺមានសេតែភាេម្លើយតបនឹខវតែុមភាោច។ សេតែភាេ

ទំខមនេះអាស្ស័យមលើគ្របេ័នធគ្របសាទ្យគ្របេ័ នធអ្ខ់ ដូគ្រគីនស រា ិ ា ណនិខគ្របេ័ នធមគ្រាខ្អឹខ-សាច់ដុំ

ី ខគវញ្ញ
១-តម្រេូវម្របសាទ្យសតវឥតឆ្អឹខកខ

មដើេបីទ្យទ្យួលេ័ត៌មានេីខាខក្នុខសា ខគកាយនិខប សា
ិ ែ នខាខមគ្រៅសតវមគ្របើគ្របាស់ ប្ត

ញគ្របសាទ្យក្នុខកា

បញ្ូា នេ័ ត៌មានទំខឡាយមៅមកាសិកាមអេខៗគ្រេេទំខបញ្ញ

ា មៅសាច់ដុំនិខគ្រក្មេញទំខអ្ស់នន

សា ខគកាយ។
១.១. តម្រេូវម្របសាទ្យម្របូទ្យីស
គ្របូទ្យីសាានគ្របេ័នធគ្របសាទ្យេិតគ្របាក្ដមទ្យ តតវាមានលទ្យធភាេម្លើយតបនឹខ មំ ោចខ្លេះតាេ មបៀប

សគ្រេបសគ្រេួលេិមសស បស់វា។ គ្របូទ្យីសខ្លេះមានមរាេញ័ េិមសស តដលមាន ទ្យីដូចណឺ ូន បស់

សតវថ្ននក្់ខ្ែស់ភាគមគ្រចើនតដ ។ គ្របូទ្យីសអាចផាលស់ទ្យីមៅ ក្អាហា ឬមចញឆ្ងាយេីសា ធាតុេុល

និខឧបសគគមអេខៗ។
១.២ តម្រេូវម្របសាទ្យអ្ីត
អ្ុីតាានេជឈេណឌគ្របសាទ្យ (ខ្ួ ក្ាលឬខ្ួ ្អឹខខ្នខ) សគ្រមាប់គ្រតួតេិ និតយ និខសគ្រេបសគ្រេួល

អាំខភលុចគ្របសាទ្យមទ្យគឺគ្របេ័នធគ្របសាទ្យអ្ុីតមានលក្េណៈជាប្ត ញស នសគ្របសាទ្យ។ មៅមេល

តអនក្្េួយននសា ខគកាយទ្យទ្យួលបាន មំ ោច អាំខភលុចគ្របសាទ្យសាយយឺតៗ មចញេីក្តនលខ

ំមោចម េះមៅ សមេញប្ត ញស នសគ្របសាទ្យ ទំខេូលននសា ខគកាយ។

១.៣.តម្រេូវម្របសាទ្យជមនលន
គ្របេ័នធគ្របសាទ្យជមនលនមានលក្េណៈសាគសា
ុ ា ញជាខបារាមេសុី និខអ្ុី តគឺគ្របេ័នធគ្របសាទ្យមក្ើត

ម ើខេីខ្ួ ក្ាល ក្ខ់គីយ

ល ុ ខ និខស នសគ្របសាទ្យចំមហៀខ។

**ក្ខ់ គីលយុ ខគឺមក្ើ តម ើ ខេី តួមកាសិ កាេួ យគ្រក្ុេ និ ខអ្នត ណឺ ូន តដលបតូ បញ្ាូ នបនត និ ខសគ្រេប

សគ្រេួលអាំ ខភលុច គ្របសាទ្យ។

គំនូសបំគ្រេញ
ួ េីតគ្រេូវគ្របសាទ្យជមនលន

ំមោចធាួលវ ិញ្ញាណណឺ ូនវញ្ញ

ិ ា ណ ំអ្នត ណឺ ូនណឺ ូនចលក្ សាច់ដុំ ឬគ្រក្មេញ
១.៤.តម្រេូវម្របសាទ្យកណូត ប
គ្របេ័នធគ្របសាទ្យក្ណូត បមានលក្េណៈស្សមដៀខាននឹខជមនលនតដ គឺវាមានខ្ួ ក្ាល ម េះមាន

ស នសគ្របសាទ្យ ខ
ឹ េួយគូ និខក្ខ់ គីយ
ល ុខតដលសែិតមៅតាេបម្ត យដខខ្លួន។

ស ីរាខគវ ិញ្ញាណក្ណូត បមានកា វវិ តតខ្ែស់ជាខជមនលនគឺ មានតភនក្ េុក្ ជីវាាវញ្ញ

ិ ា ណ មហើយក្៏ជា

សតវ ួសនឹខសមេលខអខតដ ។
6
២ តម្រេូវម្របសាទ្យសតវឆ្អឹខកខ
២.១ រ ូបសគំម្របព័នម្រធ បសាទ្យសតវឆ្ខ
អឹ កខ
គ្របេ័នធគ្របសាទ្យសតវ្ឹអខក្ខមានេី តអនក្គឺ ៖

- េជឈេណឌលគ្របសាទ្យមានខ្ួ ក្ាល និ ខខ្ួ ្អឹខខ្នខតដលជាក្តនលខទ្យទ្យួលេ័ត៌មាន និខបក្

តគ្រប មៅក្នុខគ្របេ័នធគ្របសាទ្យ។

- បេ
ិ ណឌលគ្របសាទ្យមានអលូវគ្របសាទ្យសែិតមៅ សមេញសា ខគកាយមលើក្តលខតតខ្ួ

ក្ាល និខខ្ួ ្អឹខខ្នខ។ អលូវគ្របសាទ្យតចក្ជាេី គ្រក្ុេគឺ អូវគ្របសាទ្យវ

ល ិ ា ណ
ញ្ញ ំជាអ្នក្បញ្ូា នេត៌មានេី

ិ ា ណមៅកាន់េជឈេណឌលគ្របសាទ្យ។ អលូវគ្របសាទ្យចលក្ ជាអ្នក្ទ្យទ្យួលបញ្ញ

ធាួលវញ្ញ ា េីេជឈេណឌល

គ្របសាទ្យេក្ស រា ិ ។
ី ខគគ្របតិ ក្េាវញ ក្នុខអលូវគ្របសាទ្យចលក្ តចក្មចញជាគ្របេ័ នធគ្របសាទ្យ្នេៈជាអ្នក្

បញ្ញ
ា សាច់ដុំជាប់ ្ឹខ
អ និខគ្របេ័ នធគ្របសាទ្យអ្្នេៈជាអ្នក្មភាោចគ្រក្មេញនិ ខសាច់ដុំដនទ្យមទ្យៀតក្នុខ

សា ខគកាយ ។ ភីប(ស នស) គ្របសាទ្យ ួេានជាបាច់ មៅថ្នបាច់គ្របសាទ្យ ។

២.២ តម្រេូវម្របសាទ្យសតវឆ្អឹខកខ
គ្របេ័នធគ្របសាទ្យសតវ្ឹអខក្ខមានកា អ្ភិវឌ្ឍខ្ែស់ម យខ្ួ ក្ាលវាមានកា លូតោស់លអ និខ

ិ ា ណមគ្រចើន ។
មាន ស ីរាខគវញ្ញ

+អ្ឌ្ឍមាលខ្ួ ជាតំបន់វ ិនិច័យ

ឆ ននខ្ួ ក្ាលម យវាទ្យទ្យួលបក្ស្សាយក្ំណត់ តំណបមៅនឹខ

េ័ត៌មាន បស់ស រា ិ ា ណ។
ី ខគវញ្ញ

+ខ្ួ តូចមាន ទ្យីសគ្រេបសគ្រេួលចល និខគ្រតួតេិនិតយលំនឹខ។ ស រា ិ ា ណ បស់

ី ខគឃានវញ្ញ

េនុសេមានអ្នុភាេទបជាខមគ មបើមធៀបជាេួយត្ែ ឆ្ងា ចំតណក្ឯត្ែ គ្របមចៀវ មអាត មានភាេ ួស

ជាេួយសំម ខ ខ្ែស់ជាខេនុ សេ ។
៣. ម្របព័នធម្របសាទ្យេនសស
៣.១ នាទ្យីម្របព័នធម្របសាទ្យ
គ្របេ័នធគ្របសាទ្យេនុសេមាន ទ្យី

ិ គេត៌មានេីេជឈ ា នខាខមគ្រៅ និខេីតអនក្មអេខៗក្នុខសា

- ទ្យទ្យួលនិ ខវភា ខគកាយ។

- ម្លើយតបមៅនឹ ខេ័ ត៌មានប េ ប់េីទ្យទ្យួលបានេត៌មានវាបញ្ញ

ា មៅស រា
ី ខគ ក្់ េ័នធមៅក្នុខ

សា ខគកាយមដើេបីសគ្រេបសគ្រេួលមហើ យម្លើយតបនិខេត៌មានម េះ។

- ទ្យី បស់គ្របេន័ធគ្របសាទ្យ ក្ាមេ លំនឹខ ។

៣.២ ណឺរន
៉ូ
ណឺរ៉ូនជាកោសិោឯកកេសដែលមាននាេីបញ្៉ូជ នព័ត៌មានកៅពាសកពញសារពាង្គោយ។
ព័ត៌មានដែល ណឺរ៉ូនែឹកនាំាកៅថា អំាង្ភ្លុចប្បសាេ។
ក. រ ូបសគំណឺរន
៉ូ
ណឺរ៉ូនមានបីដនែកសំាខាន់ៗគឺ៖
- ែង្់ប្រីត ជាសរសសឆ្មារៗខ្លីដែលដបកកចញពីតួកោសិោ មាននាេីែឹកនាំាអំាង្ភ្លុចប្បសាេ
ក ើយបញ្៉ូជ នកៅោន់ តួកោសិោ។

7
 - តួកោសិោ មាននទុកមីត៉ូកុង្ប្រី ប្បដាប់ កុលសុី សារធាតុនីស និង្ណឺរ៉ូភ្ីប្បរី ។
 ណឺរ៉ូភ្ីប្បរី ជាសរសសត៉ូចលអិតបំានុតដែលក ើញមានកៅកែុង្អក់ស៉ូន ែង្់ប្រី ត និង្
តួកោសិោ វាមាននាេី បញ្៉ូជ នអំាង្ភ្លុចកៅកែុង្កោសិោប្បសាេ។
- អក់ស៉ូនជាពនលយដែលដបកកចញពី តួកោសិោមានដតមួយដែង្ក ើយធំា។

េ. ម្របមេទ្យមសសខៗននណឺរន
៉ូ

 តាេតួ ទ្យី បស់វា មគតចក្ណឺ ូនជាបីគ្របមភទ្យ៖

- ណឺ ូនវ ិញ្ញាណ ំ មាន ទ្យីដឹក្ ំេ័ត៌មានមៅកាន់េជឈេណឌលគ្របសាទ្យ

- ណឺ ូនចលក្ មាន ទ្យីដឹក្ ំេ័ត៌មានេី េជឈេណឌលគ្របសាទ្យមៅកាន់ស រា

ី ខគគ្របតិ ក្េា

(សាច់ដុំ គ្រក្មេញ)

- ណឺ ូនភាាប់(ឬអ្នត ណឺ ូន) មាន ទ្យីបញ្ូា នបនតេ័ត៌មានេីណឺ ូនេួយ មៅណឺ ូនេួ យមទ្យៀត។

 តាេេនលយមចញេី តួមកាសិកា បស់វា មគតចក្ណឺ ូនជាបីគ្របមភទ្យ៖

- ណឺ ូនឯក្បូល៖ មានេនលយេួ យតបក្មចញេីតួមកាសិកា

មាន ទ្យីដឹក្ ំេ័ត៌មានមចញេីធួាលវ ិញ្ញាណមៅ កាន់េជឈេណឌលគ្របសាទ្យ។

- ណឺ ូនមទ្យវបូល៖ មានេនលយេី តបក្មចញេីតួមកាសិ កា មាន ទ្យី បញ្ូា នបនតនូវេ័ ត៌មានមចញ

េីណឺ ូន េួយមៅណឺ ូនេួយមទ្យៀត។ វាមានទ្យីតាំខក្នុខេជឈេណឌលគ្របសាទ្យ។

- ណឺ ូនេហុបូល៖មានេនលយមគ្រចើនមចញេី តួមកាសិកាមាន ទ្យីដឹក្ ំេ័ត៌មានេី េជឈេណឌល

គ្របសាទ្យ មៅកាន់ស រា
ី ខគចលក្ ។
គ.អា ំខេលចម្របសាទ្យ

មធវើដំមណើ ចាប់េីដខ់គ្រឌ្ីតេួ យមហើយមធវើដំមណើ យខមលឿនមៅកាន់តួមកាសិកា បស់ ណឺ ូន

ួចចុេះតាេអាក្់សូន ហូតដល់ចុខអាក្់សូនអាំខភលុចគ្របសាទ្យមធវើដំមណើ តាេបម្ត យណឺ ូនមគ្រកាេ

ូបរាខជាសញ្ញាណអ្គគិសនី និ ខគីេី។
ឃ.សណា
ី ប់

សុី្ប់គឺជាចម ល េះលំហតូ ចេួយ វាខអាក្់សូនននណឺ ូនេួយ និខដខ់គ្រឌ្ីតននណឺ ូនេួយ

មទ្យៀត។

មៅចុខអាក្់សូនមានេខ់តូចៗជាមគ្រចើ នតដលអេុក្សា ធាតុគីេី(ណឺ ូនបញ្ូា នសា )។ មេល

អាំខភលុចគ្របសាទ្យមៅដល់ចុខននអាក្់ សូន េខ់ទំខម េះអេុេះតបក្មហើយបមញ្ចញណឺ ូនបញ្ូា នសា

8
សាយ្លខកាត់សុី្ប់ ។ ប េ ប់េក្ណឺ ូនបញ្ូា នសា មនេះបមខែើតអាំខភលុចគ្របសាទ្យមៅក្នុខដខ់គ្រឌ្ីត

បស់ណឺ ូនេួយមទ្យៀត ួចវាមធវើ ដំមណើ តាេតួមកាសិកា និខចុេះតាេអាក្់ សូន។

៣.៣ េជឈេណឌលម្របសាទ្យ
ក.េួរកាល
ខ្ួ ក្ាលជាស រា
ី ខគសំខាន់ ជាខមគននេជឈេណឌលគ្របសាទ្យមានណឺ ូនគ្របតហល១០០ ន់

ោន។ ខ្ួ ក្ាលេនុសេមានទ្យេាន់គ្របតហលេី១២០០គ្រកាេមៅ១៣៥០គ្រកាេចំម េះេនុសេគ្របុស

និខគ្របតហលេី១០០គ្រកាេមៅ១២៥០គ្រកាេចំម េះេនុសេស្សី។ នអេគ្រក្ឡា បស់វាគ្របតហលេី ២០០០

មៅ២១០០cm3។ ខ្ួ ក្ាល កា ម យ្អឹខលោដ៍ ។ ខ្ួ ក្ាលមស្សាបម យជាលិកាស ធ ន៣

ស្សទប់មៅថ្នមស្សាេខ្ួ ។ ចម ល េះ វាខស្សទប់ក្ុនខបខអស់ និ ខស្សទប់ ក្្ត លមេញម យធាតុ

រាវគឺទ្យឹក្ខ្ួ ។ ទ្យឹក្ខ្ួ ត់កាត់ខ្ួ ក្ាលម យ ដឹក្ ំអ្ុក្សុីតសន គលុយក្ូស មកាសិកា ឈាេស និខ

អ្ េូន។ មដើេបីឲ្យខ្ួ ក្ាលបំមេញ ទ្យីបានលអ វាគ្រតូវ ទ្យទ្យួលកា អគត់អគខ់អាហា និ ខអ្ុក្សុីតសនជា

គ្របចាំ។ គ្របសិនមបើកា អគត់អគខ់ O2 គ្រតូវកាត់ផាតច់ យៈមេល ២ មៅ ៣ ទ្យី ខ្ួ ក្ាលនឹខ ខកា ខ្ូច

ខាតប្ត លឱ្យសាលប់។

ខ្ួ ក្ាលមានតំបន់ ៣សំខាន់គឺ ខ្ួ ធំ ខ្ួ តូច និខខ្ួ ក្ញ្ចឹខក្។

- ខ្ួ ធំជាតអនក្ធំជាខមគននខ្ួ ក្ាល ខ្ួ ធំតចក្ជា២ចំមហៀខគឺ អ្ឌ្ឍមាលខ្ួ សាតំគ្រតួតេិ និតយ

សក្េាភាេសា ខគកាយខាខម្វខ និ ខអ្ឌ្ឍមាលខ្ួ ម្វខគ្រតួតេិ និតយសក្េាភាេសា ខគកាយ

ខាខសាតំ។ តអនក្មអេខៗននខ្ួ ធំមៅតអនក្បាតននខ្ួ ធំ មក្ើតេីសា ធាតុគ្របមអេះ មៅថ្នតាឡាេុស។

- តាឡាេុសមាន ិ ា ណ
ទ្យី ទ្យទ្យួលអាំខភលុចេីណឺ ូនវញ្ញ ំ មហើយបញ្ូា នមៅកាន់ សំបក្ខ្ួ

មដើេបីបក្ស្សាយ។ មគ្រៅេីមនេះតាឡាេុសមគ្រជើសម ស
ើ េ័ត៌មានេួយចំនួនតដលអាចទ្យប់សាែត់ េិនឱ្យ

ំមភើបខាលំខមេក្។

- អ្ុីបូតាឡាេុសសែិតមៅមគ្រកាេតាឡាេុ ស។ វាគ្រតួតេិនិតយមវទ្យ េាណ៍សំខាន់ ៗទក្់ទ្យខ

នឹខកា តេ ក្ាលំ នឹខដូ ចជាកា មស្សក្ កា ឃាលន តំតហសីតុណាភាេ តុលយភាេទ្យឹក្ និ ខសមាែធ

ឈាេ។ អ្ុីបូតាឡាេុសមាន ទ្យីសគ្រមាប់ បមខែើត ឬមភាោចកា បមញ្ចញអ្ េូន បស់ អ្ុីបូភីស។

- ខ្ួ តូចសែិតមៅតអនក្ខាខមគ្រកាយមគ្រកាេខ្ួ ធំ។ ខ្ូ តូចក្៏មានសា ធាតុគ្របមអេះ និខសតដ ។

ខ្ួ តូចគ្រតួតេិនិតយចល ្នេៈទំខអ្ស់ និខចល អ្្នេៈេួយចំនួន។ ខ្ួ តូ ចបញ្ូា នអាំខភលុចមៅ

កាន់ សំបក្ខ្ួ ក្ាលមដើេបីតក្លំអ្ និ ខសគ្រេបសគ្រេួលចល សាច់ដុំ។ ដូចមនេះសំបក្ខ្ួ ក្ាល

និខខ្ួ តូចមធវើកា ួេានមដើេបី បមខែើតចល ្នេៈមានស្ត ប់ ធានប់និខ លូន។

ឧទហ ណ៍ៈ ដំមណើ មគ្រទ្យតមគ្រទតនិខសញ្ញាមអេខៗមទ្យៀតននកា បាត់ បខ់លំនឹខមក្ើ តមានមៅ

មេល្មគអឹក្មគ្រគឿខស្សវ ឹខមគ្រចើនមេក្តដលប្ត លឲ្យមានកា បាត់បខ់ជាបម្ត េះអាសនននូវ

ទ្យី បស់ខ្ួ តូច។

9
 - ខ្ួ ក្ញ្ចឹខក្សែិតមៅខាខមគ្រកាេខ្ួ ធំ និ ខខ្ួ តូច មហើយភាាប់នឹខខ្ួ ្អឹខខ្នខ។ ស្សទប់មគ្រៅ

ជាសា ធាតុស ឯស្សទប់ក្ុនខជាសា ធាតុគ្របមអេះ។ ខ្ួ ក្ញ្ចឹខក្មក្ើតម ើ ខេីភីបគ្របសាទ្យតដលភាាប់

ខ្ួ ្អឹខខ្នខ មៅនឹខតអនក្មអេខៗមទ្យៀតននខ្ួ ក្ាល។

ឧទហ ណ៍ៈ ណឺ ូនក្នុខខ្ួ ក្ញ្ចឹខក្តគ្រេូវដមខាើេនិ ខគ្រតួតេិនិតយចងាវក្់មបេះដូ ខ។

េ. េួរឆ្អឹខេាខ

ខ្ួ ្អឹខខ្នខបនតមចញេី ខ្ួ ក្ាលសនធឹខចុេះេក្ខាខមគ្រកាេតាេគ្របមហាខ្អឹខក្ខខ្នខគ្របតវខ

គ្របតហល ៤២-៤៥cm។

តាេខានត់ទ្យទ្យឹខខ្ួ ្អឹខខ្នខ៖ តអនក្ខាខក្នុខ មាន ូបរាខជាអ្ក្េ H តដ៧នលជាសា ធាតុគ្របមអេះ។

ំ ័ទ្យធជុំវ ិញម
សា ធាតុគ្របមអេះមក្ើតេីអ្នត ណឺ ូន និខតួមកាសិកាននណឺ ូនចលក្ មហើយគ្រតូវបាន ុេ យ

សា ធាតុស។ សា ធាតុសមក្ើតេីភីបអាក្់សូនតដលដឹក្ ំអាំខភលុច វាខតអនក្ទំខអ្ស់ននសា ខគ

កាយជាេួយខ្ួ ្អឹខខ្នខ និខខ្ួ ក្ាល។ មៅចំក្្ត ល្អឹខខ្នខជាគ្របមហាខ្អឹខខ្នខមេញម យធាតុ

រាវ ខ្ួ ្អឹខខ្នខ។

ខ្ួ ្អឹខខ្នខមានសា ៈសំខាន់ម យសំ អាខមលើេូលមហតុ២ ៖

- ទ្យី១ : វាភាាប់ស នសគ្របសាទ្យននប េ

ិ ណឌលគ្របសាទ្យមៅនឹខខ្ួ ក្ាល។

- ទ្យី២ : វាគ្រតួតេិនិតយម អលិចខ្លេះៗតដលជាតំ ណបសវ័យគ្របវតតិ។

៣.៤ បរ ិេណឌលម្របសាទ្យ

គ្រគប់តអនក្ទំខអ្ស់ននគ្របេ័នធគ្របសាទ្យ ួ េបញ្ូច លទំខស នសគ្របសាទ្យលោដ៍ក្ាល១២គូតដល

តបក្មចញេី ខ្ួ ក្ាល និខស នសគ្របសាទ្យ្អឹខខ្នខ៣១គូតដលតបក្មចញេី ខ្ួ ្អឹខខ្នខជាប េ

ិ ណឌល

មលើក្តលខតតខ្ួ ក្ាល និខខ្ួ ្អឹខខ្នខ។

ណឺ ូនចលក្ ននប េ
ិ ណឌលគ្របសាទ្យតចក្មចញជា២គ្រក្ុេ៖

- គ្របេ័នគ្រធ បសាទ្យសូមាទ្យិចមានណឺ ូនចលក្ តដលភាាប់េជឈេណឌលគ្របសាទ្យមៅនឹ ខសាច់ដុំ

្នូត ឬសាច់ដុំ្នេៈ។

- គ្របេ័នធគ្របសាទ្យស័ វយគ្របវតតិមធវើដំមណើ មៅគ្រក្មេញសាច់ដុំ លី ខនិខសាច់ដុំមបេះដូ ខ។

គ្របេ័នធគ្របសាទ្យស័ វយគ្របវតតិតចក្មចញជា២តអនក្៖

- គ្របេ័នធគ្របសាទ្យសាំបាទ្យិចមានសក្េាភាេមៅមេលមានភាេតានតឹ ខ។

- គ្របេ័នធគ្របសាទ្យបារាសាំបាទ្យិ ចមានអ្ំមេើបញ្ច្ញ្ញ
ច សាន។ប េ ប់ េីមានភាេអាសននគ្របេ័ នធ

គ្របសាទ្យបារាសាំបាទ្យិ ចមធវើឱ្យសា ខគកាយគ្រត ិ ។

ប់មៅសាែនភាេធេាតាវញ

10
៣.៥ ថ្នា ំ និខម្របព័នធម្របសាទ្យ

ថ្ននំជាមគ្រចើនដូចជាអាល់ក្ុល កាមហវអ្ុីនមានឥទ្យធិេលផាេល់មលើគ្របេ័ នធគ្របសាទ្យ។ មៅមេលអឹក្

ចូលអាល់ក្ុល្លខកាត់ភានសគ្រក្េេះភានសម េះមវៀនតូចចូលមៅគ្រប ប់ បត់ឈាេ។ អាល់ក្ុល

ិ ិច័យ
េនយឺតសក្េាភាេេជឈេណឌលគ្របសាទ្យ។ កា វន ឆ កា េិចា ្សតិកា គ្របេូលអតំុអា េាណ៍គ្រតូវ

េយចុេះ។ កា មគ្របើគ្របាស់អាល់ក្ុលមគ្រចើនហួសមហតុ បំផាលញមកាសិកាខ្ួ ក្ាល និខមេលើេ។

កាមហវអ្ុីនបមខែើនមលបឿនសក្េាភាេេជឈេណឌលគ្របសាទ្យ។ កា អឹក្កាមហវអ្ុីនមគ្រចើ នហួសមហតុ ំ

ឱ្យអ្គ្រតាចងាវក្់មបេះដូខ សាប់ សល់ដំមណើ ញ័ មដក្េិនលក្់។ វាក្៏អាចមភាោចតគ្រេខម េឱ្យ

អលិតទ្យឹក្ម េមគ្រចើនតដ ។ កាមហវអ្ុីនមានមៅក្នុខកាមហវ តតក្ូកា និខមភសជាៈជាមគ្រចើនមទ្យៀត

សា ធាតុនីក្ូទ្យីនមានមៅក្នុខថ្ននំជក្់។ វាបមខែើនអ្គ្រតាចងាវក្់មបេះដូខសមាែធឈាេ អ្គ្រតាដមខាើេ

និខកា បមញ្ចញជាតិអាសុីតក្នុខគ្រក្េេះ។



11
emeronTI2 srIragÁviBaØaN ¬Sense organ¦
RbB½n§RbsaTeqøIytbeTAnwgRBwtþkarN_epSg²EdlenACMvu ijxønÜ eyIg. vijØaNrbs;mnusSman 5 KW
ckçvú iBaØaN esatvijØaN XanvijØaN CIvðavijaØ N kayvijØaN.
1-ckçúviBaØaN
EPñk CasrIragÁKMehIj vapþl;B½t’manCag80° EdlTTYl)anBIBiPBxageRkA. EPñkmannaTIRbmUl
pþMkú aMrsµIBnøW EdlenACuvM ijxønÜ eyIg. xYrk,alcab;ykrUbPaBBIEPñkxageqVg nigEPñkxagsþaM ehIysMeyaKbBa¢Úl
KñaeTACarUbPaBEtmYy Edlpþl;nUvKMeXIjénvimaRtbIEbb sRmab;eFVIkarvinicyä½ BIRbEvg TMhM énrUbPaB.
1>1 TRmg;RKab;EPñk
RKab;EPñkmanragEsVr‘ manGgát;pit© 2>5 s>m Edlsßti enAkñgú RbLg;EPñkénllad¾k,al. RKab;EPñk
rbs; mnusSmanPñasbIRsTab;KW ekørU:Tci kUrU:GItu er:TIn nigeRsabedaymCÄdæanføa.
k> PñasRKab;EPñk
- ekørT:U ic ¬Sclerotique ¦ CaRsTab;eRkAbg¥s; BN’s Rkas; rwg sVti . EpñkxagmuxEPñk RsTab;
eRkAeLIge):ag føaKWkren. krenmanlkçN³ekagCagTRmg;RKab;EPñkTaMgmUl vamannaTIBt;kaMBnøEW dl caMgcUl
kñúgEPñk[rYmCYbKñaenAkEnøgEtmYyelIer:TnI .
- kUrGU: Iut ¬Choroïde¦RsTab;enHsMbrU srésQam EdlmannaTIdwknaMsarFatuciBaw©m GuksuEI sn
dl;RsTab; erTIn nigRTRTg;lMnwgsItuNðPaBkñgú EPñk nigCatiBN’etñatcas; EdlbgáarkarCHRtLb;vijén
BnWeø nAkñgú RKab;EPñk.
÷ EkvEPñkcgP¢ab;nwgGgÁsIulIEyr ¬Corps Ciliaire¦¬sac;druM lIgEdlsßti enACMvu ijEPñk¦ edaysrés
cMNg.
÷ RbRsIEPñkCasac;dMru lIgEdlbegáItBIRsTab;krU :UGIutEpñkxagmuxénEPñk RBmTaMgmanCatiBN’. enA
kNþalRbRsIEPñkmanrn§cMhmYyehAfa rn§RbRsI. rn§RbRsIrIkFMeBlBnøeW xSay ehIyrYmtUceBlBnøxW øaMgTMhMrn§
RbRsIEPñkRtYtBinitüedayRbB½n§RbsaTsV½yRbvtiþ.
-er:TIn¬Rétine ¦ KWCaRsTab;kúñgbg¥sé; nRKab;EPñk nigCaFµlÜ rYsnwgBnø.W FµlÜ BnømW anekasikaBIrEbbKW
ekasikaekan nigekasikadMbg.
- pUevo CatMbn;rYsnwgBnøCW ageKelIRsTab;erTIn EdlbgáeLIgBI
ekasikaekan nigekasikadMbg. cMNucxVak; CakEnøg Edlsrés
Qam nigsrésRbsaTP¢ab;nwgRKab;EPñk. cMNucenHKµanekasika
rYsnwgBnøeW T ehIyvaminpþl; B½t’maneTAxYrk,alEdr.

12
x> mCÄdæanføa
- EkvEPñk CaEpñkføaTn;. EkvEPñkP¢ab; nigGgÁsIlu IEyr edaysréscMNg.
- XøbR; Kab;EPñk³ EckCabIEpñkKW cab;BEI pñkxagmuxeTAEpñkxageRkayénEPñkman kren Gu‘ym½rTwk
Gu‘ym½rxn;.
÷ Guy‘ m½rTwkplitedaysrésbþÚrenAkñgú GgÁsIlu IEyl vamannaTIrkSalMnwgenA kñúgXøb; RKab;EPñk.
÷ Gu‘ym½rxn;plitedayGgÁsIulIEyl nigpþl;nUvsarFatuciBa©wmbEnßmsRmab;EkvEPñk nigRsTab;erTIn.
vapþl;TRmg;maMdl;EPñk nigkarBarEPñkBIsm<aFxageRkA.
1>2 srIragÁ]bsm<½n§
k>srIragÁkarBar
manEpñkepSg²sRmab;karBarEPñkKW៖
- RbLg;EPñk CaRbehagEdlB½T§CvuM ijedayqwg¥ RbLg;EPñk sRmab;karBar EPñkTb;
nwgkarb:HTgÁci BIxageRkA.
- RtbkEPñk maneramEPñkCaeRcIn sRmab;karBarEPñkkuM[FUlIhuycUl.
- RkeBjTwkEPñk sßti enAxageRkayRtbkEPñkelI mannaTIeFVI[RbLg;EPñkmanPaB esImCanic©.
TwkEPñkekIteLIgBI Twk GMbil lIsUsUm nigsmasFatusrIragÁ epSg²
EdlplitecjBIPñasesøs.µ
 lIsUsUm ¬lysosome ¦CaFatuekasikamanPñasB½TC§ vMu ij EdlpÞkú Gg;sumI rMlay.
x>srIragÁclkr
stVqg¥w kgGaceFVcI lnabgVli RKab;EPñk)anedaysarsac;duM
R)aMmYy Edlsac;dunM ImYy²TTYlxusRtUvcMeBaH clnaenAkñgú TisedA
BiessmYy edIm,IemIlrUbPaBmYyEdlmanvimaRtbI ehIytRmUveday
srésRbsaTllad¾k,al.
1>3 ekasikarYsnwgBnøW
RsTab;erTIn ekIteLIgBIRsTab;ekasikaxus²KñaKW៖
- ekasikaragekan RtUvkarBnøeW RcIn ehIypþl;
[eyIgnUvrUbPaBPøWc,as;. ekasikaragekan
manbIRbePT ehIyekasikanImYy²rYseTAnwg
CatiBN’epSg²Kña dUcCa BN’exov ébtg nig
Rkhm.
- ekasikaragdMbg KWrYsnwgBnøeW xSay ¬BnøRW sGab;xøaMg¦ Etvaminpþl;rbU PaBc,as;eT.
13
 enAeBlBnøbW :Hnwgekasikaekan b¤ekasikadMbgvabMEbksm<n½ §KImIrvagCatiBN’énRsTab;erTIn nig
RbUetGInu begátI [man GaMgPøcú RbsaT dwknaMeTAkan;xYrk,al tamsrésRbsaTGubTic ehIyxYrk,aleFVkI arbk
RsayCaKMehIj.
 srésRbsaTGubTicekItBIsrésRbsaTecjBIekasikaekan b¤ekasikadMbg rYmKña.
 mnusSxVak;man; bNþalmkBIxVHvItamInGa EdlminGacemIleXIjkñgú BnWeø xSayeT.

1>4 KMehIj
KMehIj s exµA nigBN’ekIteLIgedaysar manCatiBN’ nigvtþmanvItamInGa. karcab;ykBnø)W an
GaRs½yedayekasikarYsnwgBnøeW nAelIerTIn EdlGacdaleTAxYrk,al RtwmBnøN
W aEdlcUleTAkñúgEPñkbu:eNÑaH.
dMbUgBnønW ImYy²daleTAxYrk,alRtwmEtbMENktUc²énrUbPaBEdlvacab;)an. bnÞab;mk xYrk,alpþMbú EM Nk
tUc²TaMgenaHbBa©ÚlCamYyKña[eTACarUbPaBmYyeBjelj. GgÁsluI IEyr nigsréscMNgCYytRmUvEkvEPñk
edIm,IbegátI rUbPaBc,as;l¥.
k>naTIrbs;EkvEPñk
karbþÚrfamBlRtUveFVIeLIgenAelIerTIn eRBaHTIenaH manekasikaRbsaT 120lan.
EkvEPñkeLIgRkas;enAcMkNþal ehIyEKmCuvM ijesþIg KWEkve):ag. Ekve):ag Gaccab;ykkaMrsµIBnøEW dl
ray):ay ehIyBt;kaMBnøTW aMgenaH[CYbCamYyKña KWcMNucRbsBVKñaénBnø.W
x>karsRmbtRmUv
karsRmbtRmUvrbs;EkvEPñk edIm,IemIleXIjvtßeú pSg²Edlmancm¶ayxus²Kña[)anc,as;l¥.
edIm,IemIlrUbPaBmYyc,as;l¥ EkvEPñkRtUvmankRmas;RtwmRtUv
- ebIcg;emIlvtßúCit GgÁsIulIEyrkRnþak;¬rYmtUc¦ sréscMNgERbCaFUr naM[EkvEPñkeLIgRkas;.
- ebIcg;emIlvtßúqa¶ y GgÁsulI IEybn§rÚ sréscMNgeLIgtwgTajEkvEPñk[esþgI eFV[I emIleXIjrUbPaB
énvtß)ú anc,as;. bMNinEbbenHeFVI[EkvEPñkmankRmas;RtwmRtUvGacemIleXIjvtßúepSg²sßti kñgú
ចមាាយxus²Kña. enHehAfa kMlaMgénsRmbtRmUv.

2-esatviBaØaN
mannaTI2y:agKW rs;nwgsUr nigtMEfrkSalMnwg.
2>1 rUbpÁú¿Rtecok
RtecokEckCa 3 EpñkKWRtecokeRkA RtecokNþal Rtecokkñgú .

14
k>RtecokeRkA
RtecokeRkAman ³ søkw Rtecok nigbMBg;
esatvijØaNxøImYy. søwkRtecokmanlkçN³CabnÞH
Es,kragdUcCILav RTRTg;edayq¥gw x©I. vamannaTI
RbmUlpþ¿rú lksUr. bMBg;esatvijØaN ekIteLIgBI
q¥gw x©IEdlmanRbEvg #-$ s>m nigmaneraml¥it²
enAkñgú bMBg;esatvijØaN ehIyenAcugmçagénbMBg;
manPñasesþIg yWt ehAfa RkdasRtecok.
x>RtecokkNþal
RtecokkNþalCaRbehagmYyeBjeday
xül; cab;B; IRkdasRtecok manq¥gw tUc²bIbnþCab;Kña
begátI )anCas<anqøgkat;RtecokkNþal EdlP¢ab;
RkdasRtecoknwgPñasmYyeTotKW bg¥cÜ ragBgRkeBI.
RbemayGWsþas eFVeI Gaysm<aFkñúgRtecokkNþal esµI
nwgsm<aFénbriyakasxageRkAsarBagÁkay. vamannaTIbgáarkarrEhkRkdasRtecok.
K>Rtecokkñúg
Rtecokkñgú man bMBg;ragKUTxüg nigbMBg;ragBak;kNþalrgVg;.
bMBg;ragKUTxüg CasrIragÁl,W eBjedaysarFaturav ehIymanRsTab;ekasikaFµlÜ Edlmaneraml¥it²
enAelIPñasxagkñgú énbMBg;. ekasikaFµlÜ rYsnwgrMjr½ .
bMBg;Bak;kNþalrgVg; eBjedaysarFaturav nigBasedayekasikaFµlÜ manBnøyqµar² EdlCYyeGay
sarBagÁkayrkSalMnwg)an.
2>2 l,W
eBlrlksUreFVIdMeNIreTAkan;Rtecokkñgú ekasikaFµlÜ bþÚrrMj½reTACaGaMgPøúcRbsaT. bnÞab;mkGaMgPøúc
RbsaT dwknaMeTAkan;xYrk,al tamsrésRbsaTesatvijØaN.
2>3 tMEhrkSalMnwg
tMEhrkSalMnwg CanaTIrbs;Rtecokkñúg nigxYrtUc. enAkñgú Rtecokkñgú manbMBg;Bak;kNþakrgVg;cMnYnbI
EdleBj edaysarFaturav nigmanRsTab;ekasikaeramj½r.
eBlbgVilxønÜ sarFaturav nigeramj½rmanclna. clnaemkanicbMEbøgeTACaGaMgPøúcRbsaT
rYceFVIdMeNIreTAkan;xYrtUc tamsrésRbsaTesatvijØaN. xYrtUc eFVkI arbkRsayTisedA ehIybBa¢ÚnGaMgPøúc
eTAxYrFM rYcePJaceTAsac;duEM pñkk,al nigk [rkSaTItaMgk,al.

15
3> CIvðavijØaN
enAelIépÞGNþatmanRKab;tUcl¥it² KWCaBnøkCIvðavijØaN.
BnøkCIvðavijØaNCaFµlÜ vijØaNKImI EdlrYsnwgrsCati. ekasika
TaMgenHsßitenAkñgú GRBa©ajelIépÞGNþat. GNþatrYsnwgrsCatii
manmUldæanbYnKW CUr lVgI éRb nigEp¥m.
4> XanviBaØaN
RcmuHCasrIragÁmYy mannaTIsxM an;kúñgdMNkdegðmI nigTTYlkøin. RbehagRcmuHmanRsTab;esIm
EdlekIt BIekasikabIRsTab;KW RsTab;ekasikaRTRTg; RsTab;ekasikamUldæan nigRsTab;ekasikaXanvijØaN.
PñasesImEdlBaskñgú rn§RcmuHsMbrU edaysrésQammanBN’páaQUk. PñasesImenHmanRkeBjrMGilCaeRcIn
EdlCYyrkSaPaBesImCanic©.
eBlmUe: lKulkøinRCabcUltamrn§RcmuH varlayeTAkñgú FaturavEdlRKbRsTab;eGBIEDmXanvijØaN.
sarFatuKImIrlayenHeTAP¢ab;CamYyFµÜléneramj½rrbs;NWrnU: XanviBaØaN. eBlenaHGaMgPøcú RbsaTekIteLIg
ehIyeFVI dMeNIreTAkan;xYrk,al edIm,IEbgEckkøni xus²KñaRbEhl 10>000Ebb.
5 kayviBaØaN
kayviBaØaN CaFµlÜ viBaØaNemkanicrYsnwgkarb:HTgÁci nigsItuNðPaB. FµlÜ viBaØaNenHmanenABaseBj
sarBagÁkay ehIyvaTTYlrMejacxus²Kña dUcCa ekþA RtCak; F¶n; Rsal>>>.
5>1 naTIrbs;Es,k
Es,kmannaTI ៖
-bgáarkareRCotcUlénemeraK
-karBarsarBagÁkayBI\T§Bi lrUb-KImIénmCÄdæanxageRkA
-bgáarkar)at;bg;CatiTkw
-CakEnøgsRmab;eFVIbNþrÚ ]sµn½
-karBarBIkaMrsµIsVayG‘lu Rta
-beBa¢jkaksMNl;emtabUlIs tamRkeBjejIs
-EfrkSaépÞsarBagÁkay[esImCanic©
-beBa©jCatixøaj; nigRsUbyksarFatu»sfmYycMnYn
-TTYlrMejacepSg²BIbERmbRmYlsItuNðaPaB karb:HTgÁci CaedIm.
5>2 eGBIEDm nigEDm
Es,kman2RsTab;KWeGBIEDm nigEDm៖

16
 eGBIEDmCaRsTab;ekasikaeRkAbg¥s;rbs;sarBagÁkaymankRmas;RbEhl0/7m>m vaKµansrésQam
eTEtvaTTYlsarFatuciBawm© tamry³bnSayEdlecjBIsrésQamkñúgRsTab;EDm. ekasikaemLaNUsuIt
¬ ¦ énRsTab;eGBIEDmplitemLanInEdlpþl;BN’[Es,k.
Melanocyte

EDmCaRsTab;EdlekItBICalikasn§ansrésyWtnigkULaEsn ¬collagen¦ sm,ÚrsrésQam nigcugPIb

RbsaT. RsTab;enHpÁt;pÁg;sarFatuciB©awmdl;ekasika nigtRmUvsItuNðPaBkñgú Es,k.
5>3 srIragÁbnÞab;bnSMrbs;Es,k
srIragÁbnaÞbb; nSMrbs;Es,kman RkeBjenAkñgú Es,k eram nigRkck.
Es,kRkeBjman2EbbKW
- RkeBjesbUm mannaTIdUcCar)aMgTb;Tl;nwgCMgWEdlbgáeday)ak;etrI nigpSit.
- RkeBjejIs mannaTItRmUvsarBagÁkaytamrMhYtejIs.
5>4 FµÜlkayviBaØaN
kñúgRsTab;EDmmanFµlÜ kayviBaØaNeRcInEbbsRmab;eqøIytbnwgrMejacepSg²KñaeTAnwgRbtikmµemkanic
xus²KñaEdr. eBlTTYl)anrMejac FµÜlviBaØaNxøHrYsnwgb:HTgÁci exSay xøHeTotrYsnwgb:HTgÁci xøagM ehIyFµÜl
viBaØaNdéTeTotrYsnwgkarQWcab; sItuNðPaBRtCak; b¤ ekþA.
FµlÜ kayviBaØaNមាន ទ្យីតគ្រេូវសីតុណាភាេ បស់សា ខគកាយតាេ ំហូតមញើស។ សា ខគកាយមាន
សីតុណាភាេមេ ជានិ ចច ម យមហតុ ថ្នក្ំ មៅមលើសគ្រតូវបានបមញ្ចញម យ ំហូតទ្យឹ ក្តាេកា តបក្មញើស។



17
emeronTI3 RbRB½n§Gg;dURKIn¬Endocrin system¦
RbB½n§RbsaT nigRbB½n§Gg;dURKInmannaTIsRmbsRmYl edIm,rkSalMnwg mCÄdæankñúg nigmCÄdæanxag eRkA
énsarBagÁkayeGayman.
efrlMnwg KWtMEhrkSamCÄdæansarBagÁkay[mantulüPaBCamYy mCÄdæanxageRkA.
1> RkeBj nigGrm:Un
1>1> RkeBj
RkeBjCasrIragÁEdlekIteLIgBIekasikaeGBIetlüÚm. vamanÉkeTskmµ kñúgkarbeBa©jsarFatusMrab;
sarBagÁkay. RkeBjman 2y:agKW RkeBjGiucsURKIn nigRkeBjGg;dURKIn.
RkeBjGuicsURKIn b£RkeBjbeBa©jeRkACaRkeBjmanbMBg;naMmannaTIbeBa©jrstambMBg;naM. RkeBj
GiucsURKInmanRkeBjejIs RkeBjTwkmat; RkeBjrsrMlayGahar RkeBjePT lMEBg ¬CaRkeBjGicu sURKIn
nigRkeBjGg;dURKInpg ehAfaRkeBjcRmuH¦.
RkeBjGg;dURKIn b¤RkeBjbeBa©jkñgú CaRkeBjEdlKµanbMBg;naMmannaTIbeBa©jGrmUn: eTAkñúgcrnþQam
edaypÞal;.
1>2 Grm:Un ¬hormone¦
- Grm:nU CasarFatuKImIEdlman\T§Bi leTAelIemtabUlIsénekasikaeKaledA. ekasikaeKaledACa
ekasikaEdlP¢ab;CamYyGrm:UnyfaRbePTmYy.
- Grm:nU GacePJacekasikaeKaledAedaybegáIn b¤bnßyskmµPaBrbs;va. lkçN³EbbenHGaRs½yeday
karERbRbYlénGRtaRbtikmµKImICIv³NamYyenAkñgú ekasikaeKaledA.
1>3 clnkarénGMeBIrbs;Grm:Un
eKEckGrm:nU Ca2 RkumKW
-Grm:nU bubi TItCaRbUetGIunFM²EdlekItBIRcv:ak;énGasutI GamIen. vaminrlaykñúglIBIt dUcenH vaminGac
qøgkat;Pñasekasika)aneT.
-Grm:nU esþr:GU Itu CalIBItEdlRtUv)anpliteLIgBIkUelsesþru:l. vaman lT§PaBqøgkat;Pñasekasika .
k>Grm:UnbuibTIt
Grm:nU bubi TItrYmmanGrm:nU rbs;RkeBjGubI PU: Is ):ar:aTIrGU: Iut GaMgs‘yu lIn nigKøyú kakug vaRtUv)ansMeyaK
eRkamkardwknaMrbs;EsnkñúgekasikaRkeBjGg;dURKIn.
Grm:nU bubi TItman\T§Bi lelIdMeNIrRbRBwtþrbs;ekasikaeKaledAedayeFVI[Gg;smuI GaednIlsuIkaø sEdl
P¢ab;elIépÞxagkñgú énPñasekasikaeKaledAskmµeLIg.
x>Grm:UnesþrU:GuIt¬hormone stéroïd¦
Grm:nU esþrUG: Itu manGrm:nU EdlpliteLIgedayRkeBjelItRmgenam GUEv BgsVas. vaCaGrm:nU rlay
kñúglIBIt dUcenHvaGacqøgkat;Pñasekasika)any:aggay. Grm:nU esþr:GU Itu man\T§Bi lelIdI MeNIrrbs;ekasika
18
eKaledA. EsnÉkeTsmYyY kñúgekasikaeKaledARtUv)anePJac[skmµeLIg edIm,IsMeyaKRbUetGIunyfaRbePT
mYy.
2> karRtYtBinitüénRbB½n§Gg;dURKIn
RkeBjGg;dURKInsMeyaKGrm:nU enAeBlEdlsarBagÁkayRtUvkar ehIy RbsiTi§PaBbrimaNGrm:nU enAkñúg
QamRtUvsßitkñgú EdnkMNt;mYyc,as;las;.
skmµPaBrbs;RkeBjGg;dURKInRtUv)anRtYtBinitüedayclnkartMNbRtLb;GviC¢man. tamry³tMNb
RtLb;GviC¢mankMhab;rbs;sarFatumYycMnYnenAkñgú QamBenøÓn b¤bg¥ak;karbeBa©jrbs;RkeBjclnkar
RtLb;GviC¢man mannaTItMEhrkSa lMnwgénmCÄdæanxagkñúg.
briePaKGaharsm,ÚrKøyú sutI

KøúykUscUlkñgú crnþQam

ekasikaebta ¬ß ¦énlMEBgbeBa©jGaMgs‘uylIn
bg¥ak;karsMeyaKGaMgs‘yu lIn
GaMgs‘yu lInePJacekasika[cab;ykKøyú kUs

kRmitKøúykUskñgú QamFøak;cuH

düaRkam³ tMNbRtLb;GviC¢man

3> RbB½n§Gg;dURKInmnusS
cMeBaHmnusS RbB½n§Gg;dURKInekIteLIgBIRkeBjGg;dURKInepSg²CaeRcIn dUcCa GIubUt: aLamus RkeBj
TIr:GU Itu RkeBj):ar:aTIrU:GItu RkeBjTImus RkeBjelItRmgenam lMEBg RkeBjePTjI RkeBjeQµal>>>.
3>1 GIub:UtaLamus ¬Hypothalamus¦
GIubUt: aLamus CaEpñkmYyénxYrk,al EdltRmUvmCÄdæankñúgsarBagÁkay nig
mannaTIRtYtBinitükarbeBa©jrbs;RkeBjGIub:PU Is.
RkeBjGIbu t:U aLamus plitGrm:Un2 y:agKW Gg;TDI IG‘yu erTic nig GuksItu UsInu rYcsþúkTukkñúg
RkeBjGIbu P:U IseRkay.
3>2 RkeBjGIubU:PIs ¬Hypophyse ¦
GIub:PU IsCaRkeBjtUcmYy manGgát;RbEhl 1s>m Edlsßti enAxageRkam GIubUt: aLamus.
GIubUP: IsEckCa 2EpñkKW GIbu P:U Ismux nig GIubU:PIseRkay.
k>GIub:UPIseRkay
GIubUP: IseRkay mannaTIpúkÞ nigbeBa©jGrm:nU Gg;TDI IG‘yu erTic nigGrm:nU GuksutI UsInu .
19
 - Gg;TIDGI ‘uyerTic ¬ADH= Antidiuretique Hormone ¦ mannaTIePJactRmgenam [mansRmUbTwkeLIgvij.
- GuksItu UsInu ¬Ocytocine ¦mannaTIePJacs,Ún[kRnþak;kúgñ ry³eBlsRmalkUn.
x>GIub:UPIsmux
GIubUP: Ismux plitGrmUn: 6 RbePTxus²KñaKW
- GrmUn: lUtlas; ¬GH=Growth Hormone ¦mannaTICMrju karlUtlas; énsarBagÁkay.
- GrmUn: RbULak;TnI ¬PRL= ProlactinHormone¦ mannaTICMrju karlUtlas;RkeBjTwkedaH nigplit
TwkedaH.
- GrmUn: emLaNUsItu sÞImuyLg;¬MSH=Melanocyte StimulanteHormone¦ ePJacekasika emLaNUsItu én
Es,k[ plitemLanIn.
- GrmUn: TIer:GUsmÞI uylIn ¬TSH=Thyreo StimulineHormone¦ ePJacRkeBjTIrGU: Iut [plitTIru:ksIun.
- GrmUn: GaeRtNUkrTIkRU tUb ¬ACTH=AdrenoCorticoTrope Hormone¦ ePJackrticelI tRmgenam[plit
GrmUn: krTIslU .
- GrmUn: kUNadUsIÞmuylIn ¬FSH=Folliculo Stimuline Hormone=Gonadostimuline hormone¦ nigGrmUn:
Luteinisante=LH mannaTIePJac srIragÁePT [beBa©jGrmUn : ePT
3>3 RkeBjTIrU:GuIt ¬Thyroide Grande ¦
RkeBjTIrGU: Iut sßti enARtg;k cMBIeRkaybMBg;sMelg nigenAxagmuxbMBg;xül;. vamannaTIplitGrmUn:
TIrku: sIun.
kgVHCatiGIyu :tU bNþal[ekItCMgWBkkedayRkeBjTIr:GU Itu rIkFM edIm,Ibgáarku[M ekItCMgWBkkRtUvbriePaK
GaharmanCatiGIuyU:t dUcCaRtI nigGahar smuRTepSg².
GrmUn: TIrsu: unI kMNt;GRtaemtabUlIsenAkñgú sarBagÁkay. vabegánI GRta emtabUlIs RbUetGInu Køyú kUs
nigxøaj;. kMeNInkRmitGrmUn: TIruk: suIn bNþal[mankMeNInGRtadegðmI ekasika Kwekasika plitfamBleRcIn
ehIykøayCaskmµxøagM .
dUcenHRkeBjTIrUG: Iut tRmUvGRtaemtabUlIsekasika nigbnßykRmitkal;süÚm enAkñgú Qam.

20
3>4 RkeBj):ar:aTIrU:GuIt ¬Parathyroide Grande ¦
RkeBj):ar;aTIr:GU tIu CaRkeBjragBgRkeBItcU ²cMnYn4 Edlbgáb;kgñú EpñkxageRkay énRkeBjTIrGU: Iut. vaman
muxgarbeBa©jGrmUn: ):ar:aTIrUG: Iut¬PTH¦sRmab;tRmUv emtabUl: Is kal;süÚm nigpUsVat. CatiCa caM)ac;sRmab;
karlUtlas;qg¥w eFµj kMNkQam lMnaMRbsaT nigkarkRnþak; sac;duM. CatipUsaV tmankñúgq¥wg nigCasmasFatu
sMxan;²CaeRcInénsarBagÁkay rYmTaMg ATP AND nig ARN .
kgVHGrm:nU ):ar:aTIrUG: Iut (PTH) bNþal[kRmit Ca÷÷ kñúgQamTabnaM[sac;dMuCab;qg¥w ERbCarYshYsehtu
ehIykRnþak;យខខាលំខគឺCMgWettaNUs.
កា មលើសអ្ េូនបារាទ្យី អ្
ូ ុីត(PTH)ហួសមហតុប្ អ េក្វ ិញ តដលមធវើឱ្យ
ត លឱ្យមានកា បមញ្ចញ Ca÷÷ េី្ឹខ
្អឹខតគ្របជាងាយបាក្់។

GrmUn: ):ar:aTIrU:GItu mannaTI³

-មភាោចតគ្រេខម េឱ្យបមញ្ចញ PO enAeBl Ca÷÷ P¢ab;kúgñ q¥wg
$
2-

mantic sßti eRkamTRmg;Caka l;süÚmpUsVat (Ca (PO ) ).

3 4 2

-sRmUb Ca÷÷ eLIgvij edIm,IbegánI GRtaCatikal;süÚm.

-beB©ajGg;sumI EdlFVI[vItamIn D skmµ edIm,IbegáIn
karRsUbykCa÷÷rbs;eBaHevon.

21
3>5> RkeBjelItRmgenam ¬Surrenales Grande¦
elItRmgenammnusSmanRkeBj2EdlRkeBjnImYy²មានទ្យេាន់RbEhl12Rkam nig lkçN³Biessrbs;va

sm,ÚrsrésQam. RkeBjnImYy²man 2EpñkKW³

-EpñkxageRkA ehAfaRkeBjkrticelItRmgenam
-Epñkxagkñgú ehAfaRkeBjxYrelItRmgenam
k>RkeBjxYrelItRmgenam¬Medullo-Surrenale Grande¦
RkBejxYrelItRmgenammanmuxgarbeBa©j
GrmUn: eGBIeNRBIn ¬ឬមៅថ្នអ្ េូនGaeRdNalIn¦
nig GrmUn: NUeGBIeNRBIn។
GaeRdNalInmanmuxgarbegánI GRtacgVak;ebHdUg
kMeNInkMhab;Kyøú kUsnigGRtakMNkQamkñúñg
srésQam vak¾bNþal[rn§RbRsIEPñkrIkFM nigbRgYmsrésQameRkamEs,kEdleFVI [Es,k eLIgsøaMg
nigbNþal[j½r.
NUeGBIeNRBInmanmuxgarskmµkñgú kardwknaMGaMgPøúcRbsaTeTAekasikaEk,r²va
nigman\T§Bi leTAelIkarkRnþak;rmY tUcénsrésEv:n.
x>RkeBjkrticelItRmgenam ¬Cortico-Surrenale Grande¦
RkeBjkrticelItRmgenamplitGrmUn: 2y:agKW krTIslU nigGal;dUesþrnU: .
- krTIsl U ¬Cortisol¦ mannaTIePJacGIRu dUlIs
RbUetGInu [eTAGasIutGamIencUlkñúgQam eFIV [kRmit
Køyú kUskñúgQameLIgx<s; enAeBlefømI bMEbøgGasIutGamIen
TaMgenHeTACaKøyú kUs.
Grm:nU krTIslU sßiteRkamkarRtYtBinitürbs;
RkeBjGIbu PU: IsmuxedaybeBa©jGrmUn:
GaeRdNUkrTIkRU dUBic (ACTH) edayGubI tU: aLamusplit
GrmUn: krTIkURdUBicrIlIs (CRH = Corticotropin Releasing
Hormone¦eTAePJacGIubP U Ismux.
GrmUn: Gal;dUesþrUn: ¬Aldosterone¦eFV[I tRmgenam
RsUbyksUdüÚm¬ Na ¦CaeLIgvij nigbeBa©jbU:tasüÚmecal¬ K ¦.
+ +

GrmUn: Gal;dUesþrUn: minsßiteRkamkarRtYtBinitürbs;GIub:PU IsmuxeT.

erNaMgCaGg;suImEdlbMEbøg)øasµaRbUeU tGInu Gg;suIytU g;sN
Iu UEsn eTACaGg;suIyUtg;suInI
EdlbnÞab;mkkøayCaGg;sIuyUtg;suInII enAkñúgsYt.
22
 Gal;dUesþrUn: eFV[I tRmgenamRsUbyksUdüÚmCafµI enAeBlkRmit sUdüÚmkñúgQamx<s;
TwkRtUv)anRsYbeLIgvij enaHsm<aFQamRtUvrkSalMnwg.
3>6 lMEBg ¬Pancreas ¦
lMEBgCasrIragÁmYyEvgsNþÚkTTwgkñúgeBaH nigenABIelIeBaHevontUc. lMEBg mannaTIplitGrmUn:
GaMgs‘yu lIn nigKøyú kakug.
lMEBgCaRkeBjGg;dURKInpg nigCaRkeBjGicsURKInpg eRBaH³
-RkeBjGasInu usbeB©ajrsrMlayGahareTAkñúgeBaHevontUctambMBg;lMEBg ¬CaRkeBjGicsURKIn¦.
- RkeBjGIuLÚLg;esr:g;kúñglMEBgbeBa©jGrmUn: edaypÞal;eTAkñgú Qam ¬CaRkeBjGg;dURKIn¦.
k>GaMgs‘uylIn ¬Insulin¦
ekasikaebta ¬β¦ beBa©jGrmUn: GaMgs‘yu lIn.
GrmUn: GaMgs‘yu lInmannaTI bnßyCatisrá enAkñúgQam.
x>Køúykakug ¬Glucagon ¦
ekasikaGal;hVa¬α¦beBa©jGrmUn: Køyú kakug
eTAkñgú QamedaypÞal;. vamannaTIbegáInkRmitCatisrá
enAkñgú Qam.
K>CMgWTwkenamEp¥m
CMgWTwkenamEp¥mekIteLIgenAeBlEdlGILu ÚLg;esr:g;plitGaMgs‘yu lInmin)anRKb;RKan;bNþal[brimaN
Køyú kUskñúgQamekIneLIg ehIytRmgenamminGacRsUbykKøúykUs TaMgGs;eLIgvij)an dUcenH Køyú kUsEdl
elIsRtUv)anbeBa©jeTAkñgú Twkenam. CMgTW wkenammaneraKsBaØadUc CakarRskTm¶n; kareRskTwky:agxøaMg nigkar
cuHexSaykmøagM . eKGacBüa)alCMgeW nH eday[GñkCMgmW anrbbGaharRtwmRtUv elbfñaM[)aneTogTat; nigcak;
GaMgs‘uylInerogral;éf¶.
3>7> RkeBjePT ¬Sex Grande¦
RkeBjePTmannaTI ePJackarlUtlas;Rbdab;bnþBUC nigbeBa©jGrmUn: LH nig Grm:nU FSH ePJac
karbeBa©j GrmUn: ePTBIGUEv nigBgsVas.
k>GUEv ¬Ovary¦
GUEvCaRkeBjGg;dURKIn EdlplitGrmUn: GWRsþEÚ sn nigRbUesesþrnU: .
- Grm:nU FSH man\T§Bi leTAelIekasikapUlIKulénGUEvkñúgkarplitGrmUn: GWRsþEÚ sn¬Estrogen Hormone¦.
GMeBIrbs;vaeFVI[RsTab;Pañ s;esIms,ÚneLIgRkas; edaybegánI cMENkmItUsénekasika. vak¾man\Ti§BleTAelI
lkçN³ePTbnÞab;rbs;mnusS RsIEdr.

23
 - GrmUn: LH man\T§Bi leTAelIGUEvbNþal[pUlIKuldWRkabpÞúHEbk nigbeBa©jGUvulmkeRkA RBmTaMg
beBa©j GrmUn: RbUesesþr:Un nigGWRsþRÚ snpgEdr. GrmUn: enH ePJacPñasesIms,Ún[eLIgkRmaseRtomlkçN³
sRmab;karkac;sRmbukrbs;GMRb‘yÍ ug: .
- RbUesesþr:Un EfrkSaK’PedaybNþal[sac;dsuM ,ÚnsRmak nigman\Ti§BleTAelIkarlUtlas;rbs;
RkeBjTwkedaHpgEdr. ÉGgÁelOgbnþkarplit RbUesesþr:nU rhUt dl; ExTI4énkarmanépÞeBaH ehIyExbnÞab;
CanaTIrbs;sukRtUvbMeBjbnþ.

x>BgsVas ¬Testes¦
Grm:nU FSH manGMeBIelIekasikaEstUlIkúñgbMBg;smW InIEPénBgsVasFana kMNkaEm:t nigGrm:nU LH
ePJacekasikaGaMgETsÞIEsülbeBa©jGrmUn: etsþeÚ sþrr:nU ឬ ehAfaGrm:nU Gg;RdUEsn. etsþeÚ srUn: eFV[I kan;Et
RbesIreLIgnUvkarlUtlas;lkçN³ ePTbnÞab;rbs;mnusSRbus dUcCasMeLgRKlr duHBukmat;>>>.
3>8 RkeBjTImus¬Thymus¦
RkeBjTImussßitenAEpñkxagelIénRTUgEk,rebHdUg. vamanTMhMFMkgñú v½ykumar ehIy rYjtUceRkayeBl
RKb;kar. RkeBjTImusplitGrmU:nTImUs: unI . GrmUn: TImsU: nuI ePJac nigplitLaMpUsItu fµeI nAkñúgRkeBjTwkrég
nigkñgú srIragÁdéTeTot.
3>9 RkBH nigeBaHevontUc
Rbdab;rMlayGahark¾manplitGrm:nU EdrKW
ekasikaPñasRkBHbeBa©jGrmUn: kaRsÞIn ¬Gastrine¦ePJac[manrMhUrrsRkBH. ekasika PñaseBaHevontUcplit
GrmUn: eseRkTIn ¬Secretine¦ePJac[manrMhrU rslMEBg.

24
CMBUkTI4 naTIrbs;RbUetGIunkñúgsarBagÁkay
emeronTI1 GasIutGamIen ¬Amino Acid¦
RKb;Pavrs;manRbUetGInU CasmasFatuKImIénCIvit. RbUetGInu bgáeá LIgBIGasItu GamIen.
1-TRmg;GasIutGamIen
RKb;skmµPaBTaMgGs;rbs;sarBagÁkayRtUvkarRbUetGInu CacaM)ac; eRBaHvaCasmas FatuRKwHénCIvit.
RbUetGunI CasarFatusrIragÁsaMjúaMEdlpÞkú kabUn¬C¦ GIuRdUEsn¬H¦ GuksuEI sn¬O¦ nigGasUt¬N¦ CYnkal
manpUsVat¬P¦ nigs<an;F½r¬S¦ pgEdr. RKb;meU: lKulRbUetGInu RtUv)anbegátI eLIgBIsarFatugayKWGasuIt
GamIen.
-GasutI GamIennImYy²ekIteLIgBIbNþMúkabuksuIl¬-COOH¦bNþMGú amIn¬-NH ¦ mYyGatUmkabUn (C) mYyGatUm
2

GIuRdUEsn (H) nigr:aDIkal;¬R¦. rUbmnþTeU TA rbs;GasuItGamIenKW៖

enAkñgú ekasikastV nigmnusSmanGasItu GamIen 20RbePT. enAkRmit pH=7 bNþMúkabuksulI

bMEbkeTACaTRmg;)as¬-COO-¦ ehIybNþMúGamInbMEbkeTACaTRmg; GasIut ¬-NH+ ¦. dUcenHGasItu GamIen
3

nImYy²GacmanlkçN³CaGasItu b¤Ca)as.
- enAkñgú TRmg;T1I rbs;RbUetGInu GasutI GamIenmYycMnYnb£kmøayrbs;vamannaTICa GñknaMsar. ]TarhN_³
KøsI nuI GasutI Køyú tamicu esrU:tUnInkøaymkBIRTIbtUhVan TaMgGs;enHsuTE§ tCaGñkBa¢ÚnB½t’manRbsaTeRBaH vaCa
sarFatuEdlbeB©ajedayekasikaRbsaT ehIyman\TiB§ leTAelInaTIrbs;ekasikaeKaledA b¤ekasikasac;duM.

2-RbePTepSg²énGasIutGamIen
-GIuRdUlIsmUe: lKulRbUetGInu TTYl)anmU:NUEmrCaGasutI GamIeny:ageRcIn. TRmg;GasuIt GamIenTaMg
20EdleKrkeXIjkñúgmU:elKulRbUetGInu ehAfaGasItu GamIensþg;da. GasutI GamIenKµansþg;daKWCaGasItu
GamIen EdlcaM)ac;kúñgemtabUlIsénekasika b:uEnþ va minEmnCaFatubgárbs;RbUetGInu eT.

25
xageRkamCarUbmnþrbs;GasIutGamIenTaMg 20RbePT៖

eQµaHkat;rbs;GasutI GamIenTaMg 20 RbePT៖

26
3-biubTIt
Gasut I GamIenCamU:elKultUc²gayvarlaykñúgTwk ehIyGacRCabtamPñasekasika)an nigRCab
cUleTAkñúgekasikaénsarBagÁkay)any:aggay. enAkñúgsarBagÁkayGasIutGamIenP¢ab;KñaeLIgvij edIm,IbegátI
)anCaRbUetGInu .
 bib u TItCaGasItu GamIenBIr ឬeRcInP¢ab;Kña.
÷cMNgbibu TItekIteLIgBIkarP¢ab;rvagGasIutGamIenBIrKWbNþMkú abuksulI énGasIutGamIenmYy P¢ab;CamYybNþMú
GamIn énGasItu GamIenmYyeTot edaypþac;)an 1mUe: lKulTwk.

÷GasIutGamIen2P¢ab;Kña ehAfaDIbibu TIt. eBlGasItu GamIenkan;EteRcIn Rcv:ak;kan;EtEvg karehA

fabubi TItRtUvpøas;bÚþrtamcMnYnGasuItGamIendUcCa RTIbibu TItmanGasIutGamIen 3P¢ab;Kña >>>. ]TarhN_³
etRtabubi TIt

 GasutI GamIenP¢ab;KñaeRcInbegátI )anCabUl: IbuibTIt ehIyRcv:ak;blU: IbuibTItbt;EbnCaeRcIn pñt;begátI )anCa

TRmg;T2I TRmg;TI3 nigTRmg;T4I énRbUetGInu .


27
emeronTI 2 RbUetGIn ¬Protein¦
kñúgsarBagÁkay RbUetGInu mannaTI 6 y:agKW³
-RbUetGInu TRmg;vabegátI CaTRmgekasika
- katalIkrKImICIv³EdlCmrujel,ÓnRbtikmµKImIkgñú ekasikaCaGg;sImu .
- mannaTIkarBarsarBagÁkayTb;nwgPñak;garbgáeraKCaGg;TkI r.
- tRmUvskmµPaBepSg²kñúgsarBagÁkay ]TahrN_ GaMgស៊ុយលីនCaGrmUn: tRmUv
kRmitKøyú kUskñúgQam.
-mannaTIdwknaMsarFartuepSg²qøgkat;Pñasekasika dUcCa eGm:kU Úbø Ín‘ dwknaM GuksuEI sn.
-GñkeFVcI lna RbUetGInu cUlrYmRKb;clnarbs;ekasika.
1-rUbpÁú¿rbs;RbUetGIun
RbUetGInu Cam:aRkUmUe: lKulsaMjúaMEdlCabUl: IEménGasItu GamIenyfaRbePTxus²Kña. RbUetGInu Edlman
GasItu GamIenticCag 50 ehAfabuibTIt. RbUetGInu man Rcv:ak;bbui TItmYyb£eRcIn ehIyekItBIGasutI GamIencab;
BI50eLIgeTA.
Ep¥kelITRmg; nigsmasFaturbs;RbUetGIun eKEckRbUetGIn u Ca 4 TRmg; KW
1>! TRmg;T1I ³ ekItBItMNlMdab;GasIutGamIensuT§.
1>@ TRmg;T2I ³ Rcv:ak;blU: Ibubi TItbt;Ebn
CaExSex©AEdlEckCa 2RbePTKW

28
CMBUkTI4 naTIrbs;RbUetGIunkñúsarBagÁkay
emeronTI 1 GasuIGamIen ¬Amino Acid¦
RKb;Pavrs;manRbUetGInU CasmasFatuKImIénCIvit. RbUetGInu bgáeá LIgBIGasItu GamIen.
1-TRmg;GasIutGamIen
RKb;skmµPaBTaMgGs;rbs;sarBagÁkayRtUvkarRbUetGInu CacaM)ac; eRBaHvaCasmas
FatuRKwHénCIvit. RbUetGunI CasarFatusrIragÁsaMjaú EM dlpÞúkkabUn¬C¦ GIuRdUEsn¬H¦
GuksuEI sn¬O¦ nigGasUt¬N¦ CYnkalmanpUsVat¬P¦ nigs<an;F½r¬S¦ pgEdr. RKb;
mUe: lKulRbUetGInu RtUv)anbegátI eLIgBIsarFatugayKWGasuItGamIen.
-GasutI GamIennImYy²ekIteLIgBIbNþúkM abuksuIl¬-COOH¦bNþMGú amIn¬-NH ¦ 2
enHsuTE§ tCaGñkBa¢ÚnB½t’manRbsaTeRBaHvaCasarFatuEdlbeB©ajedayekasikaRbsaT
ehIyman\TiB§ leTAelInaTIrbs;ekasikaeKaledA b¤ekasikasac;duM.
2-RbePTepSg²énGasItu GamIen
-GIuRdUlIsmUe: lKulRbUetGInu TTYl)anmU:NUEmrCaGasutI GamIeny:ageRcIn. TRmg;GasuIt
GamIenTaMg 20EdleKrkeXIjkñgú mUe: lKulRbUetGInu ehAfaGasItu GamIensþg;da.
GasutI GamIenKµansþg;daKWCaGasItu GamIenEdlcaM)ac;kúgñ emtabUlIsénekasika b:Eu nþ va
minEmnCaFatubgárbs;RbUetGInu eT. xageRkamCarUbmnþrbs;GasIutGamIenTaMg 20
ePT៖

mYyGatUmkabUn (C) mYyGatUmGIuRdUEsn (H) nigr:aDIkal;¬R¦. rUbmnþTeU TA

rbs;GasutI GamIenKW

enAkñgú ekasikastV nigmnusSmanGasItu GamIen 20RbePT. enAkRmit pH=7

bNþMkú abuksulI bMEbkeTACaTRmg;)as¬-COO-¦ ehIybNþMGú amInbMEbkeTACaTRmg;
GasItu ¬-NH+ ¦. dUcenHGasIutGamIennImYy²GacmanlkçN³CaGasItu b¤Ca)as.
3

- enAkñgú TRmg;T1I rbs;RbUetGInu GasutI GamIenmYycMnYnb£kmøayrbs;vamannaTICa

GñknaMsar. ]TarhN_³ KøsI unI GasutI Køyú tamicu esrUt: UnInkøaymkBIRTIbtUhVan TaMgGs;

29
sMKal;³ kñúgPaBCasUluysüúgTwk GasIutGamIenmanTRmg; 3EbbKW
xageRkameQµaHkat;rbs;GasuItGamIenTaMg 20 RbePT
30
3-bibu TIt
Gasut I GamIenCamU:elKultUc²gayvarlaykñúgTwk ehIyGacRCabtamPñas
ekasika)an nigRCabcUleTAkñúgekasikaénsarBagÁkay)any:aggay. enAkñgú
sarBagÁkayGasIutGamIenP¢ab;KñaeLIgvij edIm,IbegátI )anCaRbUetGInu .
 bib
u TItCaGasIutGamIenBIr ឬeRcInP¢ab;Kña.
÷cMNgbibu TItekIteLIgBIkarP¢ab;rvagGasIutGamIenBIrKWbNþMúkabuksulI énGasIutGamIen
mYy P¢ab;CamYybNþGúM amInénGasItu GamIenmYyeTot edaypþac;)an 1mUe: lKulTwk.
÷GasIutGamIen2P¢ab;Kña ehAfaDIbbui TIt. eBlGasItu GamIenkan;EteRcIn Rcv:ak;kan;Et
EvgkarehAfabuibTItRtUvpøas;brþÚ tamcMnYnGasuItGamIendUcCa
RTIbibu TItmanGasIutGamIen 3P¢ab;Kña >>>. ]TarhN_³ etRtabubi TIt
 GasutI GamIenP¢ab;KñaeRcInbegátI )anCabUl: IbuibTIt 1>1 TRmg;TI1 ³ ekItBItMNlMdab;GasIutGamIensuT§.
ehIyRcv:ak;blU: Ibubi TItbt;EbnCaeRcIn pñt;begáIt)anCa TRmg;T2I TRmg;T3I 1>2 TRmg;T2I ³
nigTRmg;T4I énRbUetGInu . Rcv:ak;blU: Ibbui TItbt;Ebn

CaExSex©AEdlEckCa 2RbePTKW
emeronTI 2 RbUetGIn ¬Protein¦ - TRmg;bt;EbnRsb
)អនត់ មខវលα( ³Rcv:ak;bl U: Ibbui TIt
kñúgsarBagÁkay RbUetGInu mannaTI 6 y:agKW³
-RbUetGInu TRmg;vabegátI CaTRmgekasika teRmobeTAtamTisedAEtmYy.
- katalIkrKImICIv³EdlCmrujel,ÓnRbtikmµKImIkgñú ekasikaCaGg;sImu . - TRmg;bt;EbnminRsb(អនត់ មខវល ß ) ³ Rcv:ak;blU: IbiubTItteRmob
- mannaTIkarBarsarBagÁkayTb;nwgPñak;garbgáeraKCaGg;TkI r. kñgú TisedApÞúyKña manTRmg;saMjúaM ehIykan;EtmaM.
- tRmUvskmµPaBepSg²kñúgsarBagÁkay ]TahrN_
GaMgស៊ុយលីនCaGrmUn: tRmUv kRmitKøyú kUskñúgQam. 1>3 TRmg;TI3 ³ KWseM dAeTAelITRmg;man 3 sNæan
-mannaTIdwknaMsarFartuepSg²qøgkat;Pñasekasika dUcCa eGm:UkbøÚ n‘Í dwknaM - bUl: Ibbui TIt mYycMnYnEdlmanGasIutGamIen
GuksuEI sn. enAXøatBIKña eRkayeBlbt;EbnCaeRcIn pñt;
-GñkeFVcI lna RbUetGInu cUlrYmRKb;clnarbs;ekasika. GasItu GamIenk¾enACab;Kña.
1-rUbpÁ¿rú bs;RbUetGInu - bnÞab;BbI t;EbneRcInpñt; RbUetGIunk¾kaø yCa
RbUetGInu Cam:aRkUmUe: lKulsaMjúaMEdlCabUl: IEménGasItu GamIenyfaRbePT RbUetGInu RKab; EdlmanTMhtM Uc² ehIyPaKeRcIn
xus²Kña. RbUetGInu EdlmanGasItu GamIenticCag 50 ehAfabubi TIt. RbUetGInu man RbUetGInu RCabTwkcUl.
Rcv:ak;buibTItmYyb£eRcIn ehIyekItBIGasuItGamIencab;BI50eLIgeTA.
Ep¥kelITRmg; nigsmasFaturbs;RbUetGIn u eKEckRbUetGInu Ca 4 TRmg; KW
31
 - cMENkRbUetGIunRKab;manTMhMFM EtgEtpÞkú RKab;tUc² ehAfadUemn. Es,k eFVI[Calikakñgú sarBagÁkaymanPaByWt.
dUemnCaEpñkmYyrbs;RbUetGuInEdlmanTRmg;TI3manragmUl. dUcenHvaCaGgát; #>GñkeFVcI lna cUlrYmRKb;clnarbs;ekasika.
EdlmanTRmg;Cak;lak; ehIymannaTIyfaRbePT. ]TarhN_³ Gak;TIn ¬mIRkUPILam:g;¦ Tuyb‘yu lIn¬kUnbMBg;tUc²¦>>>. sMNMu
RbUetGInu TaMgenHenAkñgú eRKagq¥gw ekasika manskmµPaBkñgú kareFIVcMENkekasika.
1>4 TRmg;T4I ³ CaRbUetGunI Edlman $>GñkkarBar RbqaMgnwgkareRCotcUlrbs;emeraKkñgú sarBagÁkay)an.
TRmg;F²M suTE§ tbgáeLIgedayRcv;ak; ]TarhN_³ Es,k karBarkareRCotcUlénemeraKeBlrbYs. PIRb‘N Í UEsn
bUl: Ibbui TIt 3 b¤4 EdleFV[I kan; nigRtuMbn‘Í CaRbUetGInu eFV[I Qamkk enAeBlmanrbYs. Gg;TIkr RbqaMgnwgkareRCot
EtmanPaBsaMjúaM. cUlrbs;emeraK ¬smøab;¦.
%>GñktRmUv¬GrmUn: ¦ plitecjBIRkeBjGg;dURKIn.
2-naTIrbs;RbUetGInu ]TarhN_³ GaMsy‘u lIn nigKøyú kakug tRmUvkRmitKøyú kUskñúgQam. rIÉGrm:nU
RbUetGInu mannaTI 6y:agKW lUtlas;ePJacekasika[eFVcI MENk.
!> katalIkr CRmujel,ÓnRbtikmµKImI. ^>GñkdwknaM dwknaMmeU: lKul b¤GyIu gu: sarFatuepSg²qøgkat;PñasekasikadUcCa
]TarhN_³ rIb‘uyLÚb‘pÍ UsVatkabuksuILas Na , K …. eGmUk
+ +
: Úbø n‘Í dwknaMGuksuEI snBIsYteTAkan;ekasika.
CasmasFatu¬Gg;sImu ¦y:agsMxan;kúñg dMeNIrrsµsI MeyaK. ÉnIRtUEsNas;  tamTRmg;rbs;RbUetGIuneKEbgEckvaCa2RkumKW
CaRbUetGIunmannaTIP¢ab;GasUt. - RbUetGInu srés CamUe: lKulEvgminrlaykñúgTwk ehIysVti .
@>RbUetGInu TRmg; mannaTICaGñkkarBar nigRTRTg;. vamanenAkñgú Es,k sk; Rkck mannaTICaGñkkarBar.
]TarhN_³ kULaEsn ¬srésRbUetGIunkñgú Calikasn§an¦ - RbUetGInu RKab; CamUl: KulragmUltUc²rlaykñgú Twk. vamannaTICaclkr
CasmasFatucm,gkñúg karP¢ab;Calika[rwgmaM. eGLasÞnI Gg;TIkr eGmU:kÚbø ‘Ín Gal;by‘u mIn CaGñkdwknaMGasItu xøaj;kúgñ Qam.
manenAkñgú srésyWténCalikarbs;sarBagÁkay dUcCa srésQam tamsmasFatupSM eKEckRbUetGInu Ca 2 y:agKW
32
 -RbUetGInu gay ekItBIGasIutGamIensuT.§ ]TarhN_³ esrU:mGal;by‘u mIn
ekr:aTIn.
- ekItBIGasItu GamIen nigsarFatuminEmnCaRbUetGIun ¬RkumRbUesþTci ¦.
RbUetGInU saMjúaM RtUv)ancMNat;fñak;tam RkumRbUesþTci . ]TahrN_ ³ KøkI RU bUetGunI
manpÞkú kabUnGuRI tat lIb:RU bUetGunI pÞkú m:UelKullIBIt emtaLÚRbUetGunI
pÞkú GuIy:gu elah³.
RbUetGInu mankar)at;bg;KuNPaBeRkamlkçxNÐ dUcteTA³
÷ GasuIt b¤)asxøaMg bNþal[sm<n½ §GIRu dUEsnRtUv)anbg¥ak;
÷ Pñak;garepSg² bg¥ak;sm<n½ §GIRu dUEsn nigkareRCotcUlénTwk
÷ GgÁFaturMlay bg¥ak;karRCabcUlrbs;Twk
÷ sab‘U bg¥ak;PaBbt;Ebnrbs;RbUetGInu nig[rlaRcv:ak;buibTIt
÷ kMhab;GMbil begánI smasFaturlaykñgú Twk
÷ elah³FatuFn¶ ; )art¬Hg¦man\TiB§ lelITRmg;RbUetGInu nignaTIrbs;va.
÷ bERmbRmYlsItuNðPaB skmµPaBrbs;RbUetGIunERbRbYlGaRs½y
nwgsItuNðPaB.
÷ clnaemkanic kmøaMgbg¥ak;karbegáItTRmg;RbUetGInu .
]TarhN_³ ss‘tu nwgGs;KuNPaB køayCaBBuHeBleKkUrva.

33
emeronTI 3 Gg;suIm ¬Enzyme¦
1> Gg;sImu
Gg;sumI CasarFatuRbUetGInu EdlmannaTICakatalIkrCYyCMrujel,ÓnRbtikmµ
KImICIv³epSg².
RbsinebIKµanGg;sImu eT
skmµPaBepSg²kñúgsarBagÁkayminGacRbRBwtþeTA)aneT
Gg;smuI KWCakatalIkrKImICIv³EdlmanRbtikmµyfaRbePTkRmitx<s; ehIyskmµPaB
énRbtikmµKImICIv³ KWeTogTat; nigCak;lak;.
 kñúgbnÞbB; iesaFn_³ edIm,IbMEbkKøyú sutI xøaj; RbUetGIInu
RtUvmankatalIkr sItuNðPaB nigktþaepSg² edIm,ICMrujRbtikmµRbRBwtþeTA)anl¥.
kñúgsarBagÁkayrs; min GaceRbIkeM dA b¤ kMhab;Rbtikr)aneT
EtRbtikmµKImITaMgenaHeRbIR)as;katalIkrsrIragÁ EdlplitBIRbUetGunI ehAfa
}Gg;sImu }.
]TarhN_³ GaharEdleyIgbriePaK minGacrlaykñgú Twk b¤say)an.GaharTaMgenH
CamUe: lKulFM² CaehtuminGacqøgkat;épÞPañ sekasika)an KWvaRtUvEtpøas;bÚþreTACa - Rtg;esVr:as ¬Transferases¦ CaGg;sImu EdlcUlrYmkñúgRbtikmµKImI yfaRbePT
- sarFatugay tUc²EdlGacrlaykñgú Twk. edayepÞrmUe: lKulBIbNþMúmYyeTAbNþúMmYyeTAeTot ]TahrN_ Rtg; kabuksuLI as.
-mUe: lKulrbs;vaGacRCab - GIuRdULas ¬Hydrolases¦ CaGg;sImu EdlcUlrYmkñúgRbtikmµpþac;sm<n½ § KImI
tamPñasekasika)an.
edayP¢ab;GIuyu:g OH nig GIuyu:g H Edl)anmkBImeU: lKulTikw ¬RbtikmµGuIRdUlIs¦.
- +

GIuRdULasman kabUnGIRu das ¬GamILas EsluyLas¦ RbUetGas lI)a: s

2> cMENkfñak;Gg;sImu
eKeFVcI MENkfñak;Gg;sIum edayEp¥kelInaTIrbs;va KWeQµaHrbs;Gg;sIum
EdlbBa©b;edayBakü{ Gas }bEnßmelIeQµaHs‘bu Rtat.
eKeFVcI MENkfñak;Gg;sIumCa 6RkumKW³
mUe: lKulCafµI ]TarN_ eGBIemr:as muytas.
- GuksudI Uerdutas ¬Oxydoreductases¦ CaGg;sImu cUlrYmRbtikmµGuksudI Uerdukmµ
¬Rbtikr¦ fñak;rgRkumenHman erductas GuksudI as GuksuEI snNas EBGuksudI as
GIuRdUsILu as.
- GIRu dULas ¬Hydrolases¦ CaGg;sIumEdlcUlrYmkñúgRbtikmµpþac;sm<½n§KImI
edayP¢ab;GyIu gu: OH nig GIuyu:g H Edl)anmkBImUe: lKulTwk¬RbtikmµGIRu dUlIs¦.
- +
GIuRdULasman kabUGIRu das RbUetGas lI):as eGEsÞra: s pUsVatas
bubi TIdas.
34
eGEsÞra: s>>>.
- lIy:as ¬Lyases¦ CaGg;sumI EdlbMEbkTwk kabUnDIGuksuIt nigGamUj: a: k;
kñgú enaHrYmman edGIuRdatas EDmINalIyas.
- GIusUemr:as CaGg;sImu EdlCUyCRmujRbtikmµmU:elKul edIm,IerobcM
- lIhÁas CaGg;sImu EdlcUlrYmkñúgRbtikmµbegáItsm<n½ §KImIrvagmU:elKul
sub‘ RsþatBIr vaCasaMgettas kabuksuLI as.
3-lkçN³rbs;Gg;smuI
Gg;smuI CaRbUetGIunmanskmµPaBxøagM køabMput.
]TahrN_ kataLasmYym:UelKulGac bMEbkGIuRdUEsnEBGuksutI rab;lankñug
ry³eBlEtmYy naTI. Gg;smuI manlkçN³sm,tidþ UcCa
 Gg;smuI mYycMnYntUcGacbegánI Rbtikmµ)anmYycMnYnFM.
 Gg;smuI GacbegánI el,ÓnRbtikmµKImICIv³EdlekItmankñúgekasika.
  Gg;sumI mYymanGMeBIeTAelIEtsub‘ RsþatmYyKWCayfaRbePTrbs;va. x>\TiB§ l pH eTAelIGg;sImu
sarFatuEdlGg;sImu manGMeBIGaRs½yeTAelIs‘ubRsþat³ tamry³RkahVxageRkam Gg;sImu manskmµPaB GaRs½yeTAelI pH.
sub‘ Rsþat Gg;sIum sub‘ Rsþat Gg;sImu Gg;smuI GamILasmanskmµPaBRbesIrbMputenAkRmit pH= 7 ehIyskmµPaBGg;smuI
lIBIt lI):as Gu‘yer Gu‘yerGas GamILasfycuHPaBenAkMhab; pH 7 nig pH7 x<se; Bk ebIpH = 4 b¤ esµI 9
m:al;tUs m:al;tas Lak;tUs Lak;tas GamILas)at;bg;KuNPaBTaMgRsug.
sakar:sU sak;kar:as RbUetGInu RbUetGas K>\TiB§ lsub‘ Rsþat nigkMhab;Gg;smuI eTAelIRbtikmµ
GamIdug GamILas bubi TIt bibu TIdas kalNakMhab;Gg;sImu kan;Etxab; el,ÓnRbtikmµKImICIv³kan;EtekIneLIg.
GasutI rIbnU uyekøGiuc GasutI nuyekøGas EteBldl;cMNcu GtibrimamYyel,ÓnRbtikmµKimICIv³efr.
k>\TiB§ lénsItuNðPaBeTAelIskmµPaBGg;sIum
tamry³RkahVxageRkam Gg;sIummanskmµPaBRbesIbpM ut enAsItuNPð aB $0
o
C eTA $% ehIyskmµPaBGg;sIumRtUvfycuHPaBenAsItuNPð aBx<se; Bk ¬elIsBI$%
o
C

o
C¦ nigTabeBk ¬0 ¦. o
C

K>Gg;smIu RtUvkarkUGg;sImu edIm,IeFVIskmµPaB

Gg;smuI k¾RtUvkarkUGg;sImu edIm,ICYykñgú RbtikmµKImICIv³Edr mandUcCa vItamIn
ebkuMpicø .
X>Gg;sImu CakatalIkrEdlmanRbtikmµbRBa©as
\TiB§ lénsItuNðPaBeTAelIskmµPaBGg;smuI
35
 Gg;smuI CakatalIkrEdlmanRbtikmµbRBa©as eRBaHvaGacbMEbøgeTACa C¿BUkTI5 B½t’esenTic nig karsMEdgénEsn
sarFatufµI ehIysarFatufeµI naH k¾GacERbRbYlmkCasaFatuedImvij. emeronTI1 ADNCaB½t’manesenTic


AND CaTRmB½t’manesenTic eRBaHpÞkú tMNlMdab;nuyekøGUTtI EdlCaB½t’man

esenTic ¬smÖartMNBUC¦.
kñúgkarbnþBUCedayePT Éktþ³fµeI kItBIsuIkUt)anmkBIkarrlaycUlKñarvag
kaEm:tjI nig kaEm:teQµal. sukI UtmanB½t’manesenTic sRmab;ksaglkçN³rbs;
Pavrs;.
1> smasFatuKImIénsmÖaresenTic
1>1 karBiesaFrbs;elakRKIPIt ¬Griffith 1928¦
PñWmkU: Uk Ca)ak;etrIEdlbgáCMgW[manCMgWrlaksYt. vaman rUbrag2 Ebb KW rag
S nigrag R .

- )ak;etrI S KWrUbragmaneRsamEdleFVGI MBIKyøú sItu . vamanlkçN³rh½skñúg

karbgá[manCMgW.
- )ak;etrI R KWragKRKatKµaneRsam nigminbgá[manCMgWeT.
tamkarRsavRCavrbs;elakRKIPIt )ansnñdi æanfa )ak;etrI R KµaneRsam
bMEbøgCa )ak;etrI S maneRsamEdlGacbgáCMgW nigbBa¢nÚ eTAsNþaneRkay.
1>2 karBiesaFrbs;elakGavIrI
karRsavRCavrbs;elak GavIrI nigGñkviTüasaRsþepSgeTot bgðajfamUe: lKul

36
ADN CaTMrB½t’manesenTic. elakv:at;snu nigRKinrkeXIjTMrg;mU:elKulADN. GasutI pUsrV½ ci mYymU:elKul ÷ sáredGuksurI bI UsmYymU:elKul ÷ )asGasUtmYymU:elKul
KMrUADN mUe: lKulenHekIteLIgBIRcv:ak;BIrExSEdlrMuCaregVlelIKña. - )asnIRTicmanbYnEbb³ GaednIn¬A¦ TImIn¬T¦ sutI UsunI ¬C¦
1>3 karBiesaFrbs;hWsuI nigqas hÁanIn¬G¦. GaednIn nigTImIn CaKU)asbMeBjKña ehIysutI UsuIn nighÁanIn
-hWs)uI anerobcMvIrus2Rkum edayvIrus CaKU)asbMeBjKñaEdr. ehIysutI UsunI nighÁanInCaKU)asbMeBjKñaEdr.
mYyRkumcgP¢ab;sa< n;F½rviTüúskmµ #% ehIy H PO ÷ sáredGuksurI b
3 4 I Us ÷ A
mYyRkumeTotcgP¢ab;psU Vr½ viTüúskmµ #@. H PO ÷ sáredGuksurI b
3 4 I Us ÷ T
- rYcKat;ykvIrusTaMgBIrRkum dak; H PO ÷ sáredGuksurI b
3 4 I Us ÷ C
elI)ak;etrIehIyrg;caM[vIrusbnþBUCkñgú )ak;etrI. H PO ÷ sáredGuksurI b
3 4 I Us ÷ G
tamkarBiesaFbgðajfa s<an;F½rviTüúskmµ #%
enAsl; ÉpUs½rV viTüúskmµ#@ KµanenAsl;eT.
Kat;eFVIkarsnñdi æanfa vIrusbBa¢nÚ DNA eTAkñgú
)ak;etrI bnÞab;mk DNA sVy½ tMeLIgeTV nig
sMeyaKRbUetGInu EdlbgáCavIrsu fµ²I CaeRcIn.
dUcenH DNA CaB½t’manesenTic.
2> TMrg;mU:elKul ADN
2>1 FatubgámeU: lKulADN
- mUe: lKul AND bgáeLIgBIRcv:ak;nuyekøGUTItBIrExS. nuyekøGUTtI nImYy²
manFatubgáKW

37
2>2 lkçN³)asGasUt
tamratagbrimaN)asGasUtén ADN kñúgekasikaepSg²bgðajfa
)asBYvic )asBIrImDI In A C
 1,  1 
AC
RbePTPav³rs; T G T G
1
A G T C
dUcenH
sVa 31.0 18.4 31.5 19.1
÷brimaNTImIn nig GaednInesµKI ña
RdUsUPIl 27.3 22.5 27.6 22.5
pSitNWrsU: ,:r:a
÷brimaNsuItUsIun nig kanInesµKI ña
23.0 26.1 23.3 27.1
)ak;etrIGkW UlI 24.6 25.6 24.3 25.5 eday !CMhan=!regVl=!0RbeLaH=#>$nm ehIycenøaHBInuyekøGUlTIt 1 eTA
mnusS efømI 30.3 19.5 30.3 19.8 nuyekøGUlTIt1 esµI 0.34 nm.
2>3 KMrUm:eU lKul ADN mUe: lKul ADN nImYy²mancMnYnnuyekøGUTtI eRcIn. m:eU lKul ADN
elakv:at;sun nigelakRKik rkeXIjTRmg;meU: lKul ADN. m:eU lKul AND epSg²xusKña edaycMnYnRbePT nigTItaMgrbs;nuyekøGUTtI .
ekItBIRcv:ak;nuyekøGUTtI 2ExS EdlruCM aregVlelIKña. Rcv:ak;TaMgBIrP¢ab; KñaeTAvijeTA tMNlMdab;nuyekøGUTtI TaMgbYnRbePT mansar³sMxan; sMrab;sKM al; m:UelKul ADN
mkedaysm<n½ §GuIiRdUEsnexSay tameKalkarN_bMeBj)asnIRTicKW A P¢ab; T eday nImYy².
sm<n½ §GuRI dUEsn @Can; ¬A=T ¦ nig C P¢ab; G edaysm<n½ §GuRI dUEsn #Can;¬ C  G ¦ ]TahrN_ m:eU lKul ADN EdlmanRbEvg 1 mmmannuyekøGUTtI 30lanKU.
GasutI pUsr½V ci énnuyekøGUTtI mYyP¢ab;eTAnwgsáredGuksuéI nnuyekøGUTtI mYyeTot eday sMKal;³ 1 Å =10-10 m 1 Å= 10-4
sm<n½ §kUv:aLg;. 1 Å =10-1 nm 1 Å = 10-7 mm
RbsinebIeKBnøatRcv:ak;TMag2 EdlrMuCaregVldak;[rabesµeI naH mUe: lKul ADN 1 nm =10-3  1  =10-3 mm
mansPaBCaCeNþrI y:agEvg EdlmanTTwg @nm nigbeNþayeRcInmIlIEm:t
eTAeRcInEm:temCeNþIrekItBIGasutI pUsVrci nigsáredGuksurI bI Us ÉkaMCeNþIrekItBI)as
nIRTic.
38
3-sVy½ tMelIgu eTV ADN k>dMeNIrkarsVy½ dMeLIgeTV ADN
3>1 brimaN ADN kñgú ekasika muncMENkekasikanImYy² Rcv:ak;nuyekøGUlTItTaMg2 énmUe: lKul ADN
ADN manlkçN³BiessdUcteTA³ empþac;ecj BIKña. Rcv:ak;mçagrbs; ADN emCaBum< sRmab;
-Éktþ³kñúgRbePTEtmYymanbrimaN ADN efrcMeBaHRKb;ekasikalUtlas; Et sMeyaKRcv:ak;fbµI MeBjbEnßm. mUe: lKul ADN kUnTaMg2
ekasikabnþBUCmanbrimaN ADN fycuHmkBak;kNþal. dUcmUe: lKul ADN emebHbiT. enAeBlcMENkekasika
-brimaNADNERbRbYlBIRbePTmYyeTARbePTmYyeToteRBaHcMnYnRkUms:U UmERbRbYl ekasikakUnnImYy²)anTTYlmUe: lKul ADNkUnmYykñgú
3>2 sVy½ tMelIugeTV ADN cMeNam ADN kUnTaMg2.
- FatubgáKImIénRkUmU:smU man ADN nigRbUetGInu GusI nþÚ vamanragCanuyekøGU dUcenHekasikakUnTTYl)anB½t’manesenTicTaMg
PILam:g; rges<ókmµ. RsugBIekasikaem. clnkarsV½ytMeLIgeTV ADN
- nuyekøGUPILam:g;bgáeLIgm:UelKul ADN EdlrueM lIRKab;RbUetGInu GIusnþÚ . mansarsMxan;³
RkabxagRkamenH tagBIkarvivtþénbrimaN ADN kñúgmYyvdþekasika. - rkSacMnYnRkUmsU: Um[enAdEdl eBlekasikaeFVIcMENk.
 brimaN ADN ERbRbYldUcteTA³ - enAcMENkmItUs ekasikakUn nigekasikaemman ADN dUcKña. dUcenH
Oh 8h brimaN ADN efr clnkarsV½y tMeLIgeTV ADN Fana[mankarbBa©ÚnB½t’man
8h 14 brimaN ADN ekIneLIg¬sVy
h
½ dMeLIgeTV¦ esenTicdUcKñaBIekasikaemeTAekasikakUn.
19 brimaN ADN = efr
14h h
-clnkarsV½ytMeLIgeTV ADN RbRBwtþeTAenAvKÁS éncenøaHvKÁ.
20 brimaN ADN = Føak;cuH¬eFVImItUs¦
19h
-EpñksV½ytMeLIgeT CatMbn;énmUe: lKulADN
h

EdleFVkI arsV½ytMeLIgeTVenAcenøaHtMbn; minTan;mankarsVy½ tMeLIgeTV.

-ADN bUl: Iemr:as CaGg;sImu yfaRbePT.

39
 x>dMeLIgeTV ADN kñúgRbUkarIyUt: គនលឹេះម េះស្សាយលំហាត់

-)ak;etrImanRkUmUe: lKulEtmYy. ADN ១. ក្ចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់ បស់ េូ មលគុលADN អ្ខែត់AND ឬតសន

rbs;vamanragCargVg;EdlRtUvtMeLIgeTV muncMENkekasika. តាេមាលកា ណ៍បំមេញបាសនីគ្រទ្យិ ច A-T , C-G  A=T , C=G

dMeLIgeTVRbRBwtþeTAedayecjBIcMNucEtmYy rYcEjkecj eTAtam TisedABIrpÞyú Kña.  ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប (M)= 2A+2C

)ak;etrIGactMeLIgeTVkgñú el,ÓnRbEhl 106 KU)as kñúgmYy naTIehIyRbEhl 40 ÷edIm,Irk M ebIeKR)ab;cMnYnA nigsmamaRtPaKryA A  100
M 
0 A
0

naTI. ÷edIm,Irk M ebIeKR)ab;cMnYnT nigsmamaRtPaKry

T M 
T  100

K>dMeLIgeTV ADN kñgú GWkarIyUt:

0 T
0
C  100
kñúgekasikaGWkarIyU:tsVy½ tMeLIgeTV RbRBwtþeTAkñgú el,ÓnkñúgsPaByWt ÷edIm,Irk M ebIeKR)ab;cMnYnC nigsmamaRtPaKry
C M 
0 C
0

RbEhl %00 eTA %000KU)as¼naTI nigenAelIcMNucCaeRcIn pÞyú BIel,ÓnkartMeLgeTV ÷edIm,Irk M ebIeKR)ab;cMnYnG nigsmamaRtPaKry
G M 
Gx100
0 G
0

ADN kñúgekasikamnusS manrab;Ban;lanKU)as.

3>3 naTIs½yV dMeLIgeTV ២. ក្ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតនី េួយៗ បស់ េូមលគុលADN អ្ខែត់AND ឬតសន

sVy½ dMeLIgeTV ADN mannaTIr:ab;rgkardMeLIgeTVénRkUmsU: Um cMnYn nigrUbrag តាេមាលកា ណ៍បំមេញបាសនីគ្រទ្យិ ច A-T , C-G  A=T , C=G
rbs;va [enAdEdleRkaycMENkekasika ehIyvarkSaB½t’manesenTic[enAefrdEdl  ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប (M)= 2A+2C
kñúgkarqøg kat;CMnan;.  AT 
M
C
 2
M
 C G A
2
M  00 A
÷មបើសាគល់M និខសមាមាគ្រតភាគ យA ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីត A
100
M  00 T
÷មបើសាគល់M និខសមាមាគ្រតភាគ យT ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីត T
100
M  00 C
÷មបើសាគល់M និខសមាមាគ្រតភាគ យC ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីត C
100

40
 M  00 G ៦. ក្ភាគ យនុយមក្លអ្ូទ្យីត
÷មបើសាគល់M និខសមាមាគ្រតភាគ យG ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីត G
100
៣. ក្គ្របតវខADN គ្របតវខអ្ខែត់ADN ឬគ្របតវខតសន eday ADN mannuyekøGUTtI 4y:ag KW °A ÷ °T÷ °C ÷ °G = 100°
ម យនុយមក្លអ្ូទ្យីត១ មានគ្របតវខ0.34nm មហើយADN ជាគ្រចវាក្់មទ្យវ  °2A ÷ °2C = !00°

 l  M 0.34nm  °A ÷ ° C = %0°  ° A = 50°- ° C/  ° C = 50°- ° A

2
 °A = °T =
100 0
 C 0 0
ម យ l ជាគ្របតវខADN គ្របតវខអ្ខែត់ADN ឬគ្របតវខតសន 2
0

 °C = °G =
100 0
M ជាចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតស ុបមៅមលើគ្រចវាក្់ទំខ2  A 0 0
0
2
៤. ក្ចំនួនជំហានននេូមលគុ លADN អ្ខែត់AND ឬតសន ៧. ក្ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ស
ី ុប (M’)
ម យ១ជំ ហានមានគ្របតវខ3.4nm (ក្នុខក្ ណីសាគល់ គ្របតវខ) ម យេូមលគុលADN 1 តំម ើខមទ្យវបមខែើតបានក្ូន 2
 ចំនួនជំហាន = 3.l4 ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ីសគ្រមាប់ ADN តំ ម ើខមទ្យវ១ដខគឺ M’ = M

ឬម យ១ជំហានមាន១០គូបាស ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ីសគ្រមាប់ ADN តំ ម ើខមទ្យវ n ដខគឺ M’ = M (2n - 1)

(ក្នុខក្ ណីសាគល់ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប) ៨. ក្ចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតមស ីគ្របមភទ្យនី េួយៗ (A’, T’, C’, G’)

 ចំនួនជំហាន =
M ម យមៅមេលតំម ើខមទ្យវនុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ីភាាប់នឹខនុយមក្លអ្ូទ្យីត បស់ ADN
20
តាេមាលកា ណ៍បំមេញបាស A’-T, T’-A, C’-G,
៥. ក្ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន បស់ េូមលគុ លADN អ្ខែត់AND ឬតសន
ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ីគ្របមភទ្យ A’=T’=A (2n–1)
ម យA ភាាប់ T ម យសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន 2 មហើយ C ភាាប់ G
ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ីគ្របមភទ្យ C’=G’=C (2n–1)
ម យសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន 3

 ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនស ុប L= 2A + 3C
លំហាត់

េូមលគុល ADN េួយមាននុយក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យA=120000

ចំ ្ំ៖ មគអាច ក្ចំនួនសេែ័នអ្
ធ ុី គ្រដូតសនស ុប វាខ A និ ខ T ឬ C និ ខG។
តដលមានសមាមាគ្រត20% នននុយមក្លអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់ ។

41
 ក្. ក្ភាគ យនននុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ  នុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ADN M 
120000100
= 600000
20
ខ្. ក្ចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗ បស់េូមលគុល ADN
ម យ%C=30% នននុយមក្លអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់
គ. ក្គ្របតវខេូមលគុលADN ជាេីគ្រក្ូតេគ្រត m ¬ ¦  នុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ C=
600000 30
= 180000
ឃ. ក្ចំនួនជំហាន បស់េូមលគុលADN 100
ដូចមនេះនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗគឺ៖
ខ. ក្ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនស ុប បស់ េូ មលគុលADN
នុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ A = T = 120000
ច. ក្សេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន វាខ C និខ G
នុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ C = G = 180000
្. ក្ចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតមស ស
ី គ្រមាប់ ADN តំម ើខមទ្យវ5ដខ
គ. ក្គ្របតវខេូមលគុលADN ជាេីគ្រក្ូតេគ្រត

ម យនុយមក្លអ្ូទ្យីត១ មានគ្របតវខ0.34nm មហើយADN ជាគ្រចវាក្់មទ្យវ

ដំមណាោះម្រសាយ
ក្. ក្ភាគ យនននុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ
គ្របតវខេូមលគុល ADN l
M
2
0.34nm = 600000
2
0.34nm

បគ្រមាប់៖ នុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ADN (M)=120000, %A=20% = 102000nm

ម យ 1nm = 10-3m
តាេមាលកា ណ៍បំមេញបាសនីគ្រទ្យិ ច A-T , C-G  %A=%T , %C=%G ដូចមនេះគ្របតវខេូមលគុល ADN = 102000nm=102m
ម យADN មាននុយមក្លអ្ូទ្យីត ៤យខ 2 %A + 2 %C=100% ឃ. ក្ចំនួនជំហាន បស់េូមលគុល ADN

 %C =
100
2
0
0
 00 A = 1002 0
0
 20% = 30% ម យ១ជំ ហានមានគ្របតវខ3.4nm

ដូចមនេះភាគ យនននុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗគឺ៖  ចំនួនជំហាន = 3.l4 = 102000

3.4
= 30000

%A = %T = 20% ដូចមនេះចំ នួនជំហាន បស់េូមលគុ ល ADN គឺ៖ 30000ជំហាន

%C = %G = 30% ខ. ក្ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនស ុប បស់ AND

ខ្. ក្ចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗ បស់ AND ម យA ភាាប់ T ម យសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន 2 មហើយ C ភាាប់ G

ម យនុយមក្លអ្ូទ្យីត A = 120000 = 20% នននុយមក្លអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់ ម យសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន 3

42
  ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនស ុប L= 2A + 3C លំហាត់អ្នវតត

ម យនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ A = 120000 1.mUe: lKul ADN mYymanRbEvg 0/102 mm.

នុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ C = 180000 k>KNnacMnYnnuyekøGUTtI RbePTnImYy²rbs;mU:elKulADN.ebInuyekøGUTtI
 ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនស ុប L= 2 x 120000 + 3 x 180000 T=18°énnuyekøGUTt I TaMgGs;.
= 780000 x>rkcMnYnnuyekøGUTtI esrIeBl ADN sV½ytMeLIgeTV
ដូចមនេះចំ នួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនស ុបគឺ៖ 780000 សេែ័នធ K>rkcMnYnsm<n½ §GIRu dUEsnsrub
ច. ក្សេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន វាខ C និខ G 2.mUe: lKul ADN mYymannuyekøGUTtI RbePT A=15 °énnuyekøGUTtI srub.
ម យC ភាាប់ G ម យសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន 3 nuyekøGUTtI RbePT C eRcInCag A cMnYn4400 nuyekøGUTtI .
 ចំនួនសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន វាខ C និខ G = 3C= 3x180000=540000 k>KNnacMnYnnuyekøGUTtI RbePTnImYy²rbs;mU:elKul ADN
ដូចមនេះសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសន វាខ C និខ G គឺ៖ 540000 សេែ័នធ x>KNnaRbEvgrbs;meU: lKul ADN Ca mIRkUEm:t
្. ក្ចំនួននុ យមក្លអ្ូទ្យីតមស ស
ី គ្រមាប់ ADNតំម ើខមទ្យវ5ដខ K>ebImeU: lKulADN sVy½ tMelIgu eTV4dg etIRtUvkarnuyekøGUTtI esrIcMnYnbu:nµan?
ម យេូមលគុលADN 1 តំម ើខមទ្យវបមខែើតបានក្ូន 2 3.mUe: lKul ADN mYymanplbUknuyekøGUTtI RbePTA nigT esµI30°énnuyekøGUTtI
ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ស
ី គ្រមាប់ ADN តំ ម ើខមទ្យវ n ដខគឺ M’ = M (2n - 1) TaMgGs; nigmancMnYnsm<½n§GIuRdUEsnsrub 29700.
= 600000 (25 – 1) = 600000x31= 19200000 k>rkcMnYnnuyekøGUTtI RbePTnImYy²rbs;meU: lKul ADN
ដូចមនេះមដើេបីតំម ើ ខមទ្យវ5ដខគ្រតូវកា នុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ស
ី ុប 19200000
x>rkRbEvgmUe: lKul ADN Ca mm
K>rkm:asrbs;meU: lKul ADN ebInuyekøGUTtI mYymanm:as300xñatkabUn.
4.mUe: lKul ADN4 mYymancMnYnsm<½n§GIuRdUEsnrvagA nigT esµIcMnYnsm<n½ §GIRu dUEsn C
nig G esµI 3>10 .
k>KNnacMnYnnuyekøGUTtI RbePTnImYy²rbs; mU:elKul ADN
x>rkRbEvg mUe: lKul ADN Camm
43
emeronTI2 karsMEdgecjénEsn EsnCaGgát;tUcmYyrbs; ADN EdlmanpÞkú B½t’manesenTic sRmab;
ADN CasmÖar³esenTicEdlpÞúkB½t’manesenTic.
sMeyaKRbUetGInu yfaRbePTmYy ehIyRbetGInu CaGñkkMNt;lkçN³rbs;Éktþ³.
epNUTbI rbs;Pavrs;RtUv)ankMNt;edayesNUTIbEdlpÞkú B½t’manesenTicsßti
enAkñgú éNVyU:énekasika. B½t’manesenTicRtUv)anbBa¢nÚ BIekasikaemeTAekasikakUn EsnCaGgát;mYyrbs; ADN EdlpÞúkB½t’manesenTic sRmab;kN M t;kar
tamry³sVy½ tMeLIgeTV ADN nigr)ayesµéI n ADN kñúgvKÁGaNapasénmItUs. sMeyaKRbUetGInu mYy. RbUetGInu enHeFV[I elcecjnUvlkçN³mYy b¤epNUTbI mYy.
1> skmµPaBénEsn 1>2>PaBRtUvKñaén ADN nigRbUetGInu
1>1>BiesaFn_rbs;bÍd‘ l ¬Beadle ¦nigtaTum ¬Tatum¦ RTwsxþI agelIEdlfa : EsnmYydwknaMsMeyaKGg;sImu mYy : RtUvbþÚrCa
elakb‘Ídl nigtaTumeFVkI arBiesaFedaybBa©agM kaMrsµI X eTAelIs,:rbs;pSitp¥Ür
Rkhm ¬NWrUs: ,:ra: Rkassa¦ ehIyyks,:enaHeTAciBa©wmenAkñgú mCÄdæanBIrxusKñaKW : EsnmYydwknaMsMeyaKRbUGuInmYy :
÷ mCÄdæansm,ÚrsarFatuciBa©wm eRbobeFob AND nigRbUetGInu
÷ mCÄdæanxSt;sarFatuciBa©wm edaymCÄdæanmYylayemtabUlIt C nig ÷cMNucdUcKña³ - Cam:aRkUmeU: lKul
mCÄdæanmYyeTotlayemtabulIt D . tamkarBiesaFbgðajfa manGg;sImu 2 -mUe: lKulnImYy²EdlekItBIÉktatUc²P¢ab;KñaCaRcv:ak;meU: lKul.
RbePTRtUv)ansMeyaKeday -mUe: lKulnImYy²mantMNlMdab;nuyekøGUTtI b¤GasIGu amIenCak;lak;.
mIeslüÚm edIm,IRTRTg;karlUt
las;enAkñgú mCÄdæan C nig D. ADN
RbUetGInu
Kat;ehAsmµtikmµenHfa Esn
-ekItBIRcv:ak;nuyeklGUTtI BIrbMeBjKña BI >-ekIteLIgBIRcv:ak;GasutI GamIenmYyExS
mYydwknaMsMeyaK Gg;sumI mYy.
ADN ehIybBa¢ÚneTArIbUsm U edIm,I
sMeyaKRbUetGInu .
emtabUlIt CasarFatuEdlcUlrYmemtabUlIs.
- nuyekøGUTtI # kMNt;GasuItGamIen !. -GasutI GamIenbIkMNt;kUdugmYy
pSitp¥ÜrRkhmeQµaHNWr:sU ,:r:aRkassamanlkçN³BiessKWGaclUtlas;
kñgúu mCÄdæan xSt;sarFatuciBa©wm ehIybnþBUCtamry³s,:GabøGÚ Iut.
- manRbEvg EvgCagRbUetGInu -manRbEvgxøCI ag AND

44
 - ADN nImYy²mannuyekøGUTtI - manGasuItGamIen 20RbePTEdl lkçN³xusKñarvagmUe: lKul ADN nigmUe: lKul ARN
4RbePT EdlteRmobCatMNlMdab;nuy teRmobKñatamtMNlMdab;Cak;lak;begátI )an
ekøGUTItCak;lak;. CaRcv:ak;bUlIbuibTIt. mUe: lKul ADN mUe: lKul ARN
2> karcmøgB½t’manesenTic ÷CaRcv:ak;edGuksurI bI UnuyekøGUTtI BIrExS ÷CaRcv:ak;rbI UnuyekøGUTtI mYyExS
B½t’manesenTicCabøg;sagsg;RbUetGIunmanenAelIGgát; AND kñúgéNVyU: EdlP¢ab;Kñaedaysm<½n§GIuRdUEsn
eRkamTRmg;CatMNlMdab;nuyekøGUTtI . ÷EvgCagm:UelKul ARN y:agxøaMg ÷ xøCI agmU:elKul AND
eragCagsMNg;RbUetGInu KW rIbUsmU ehIysßitenAkñgú sutI U)øas. ÷cMnYnnuyekøGUTtI eRcIn ¬rab;mnWu -rab;lan¦ ÷ cMnYnnuyekøGUTtI tic¬rab;sib-Ban;¦
2>1 rUbpþ¿ú ARN naMsar¬ ARNm¦ ÷m:asmU:elKulERbRbYlBIrab;laneTArab;ekad ÷ ma:smUe: lKulERbRbYlBI @%000
-enAkñgú sutI U)øas mU:elKul ARNm CadwknaM eTA%00000.
sMeyaKRbUetGInu edaypÞal;. ÷sárRbePTedGuksutI IbUs ¬C H O ¦
5 10 4 ÷ sárRbePTrIbUs ¬C H O ¦
5 10 5

ARNm Cam:eU lKulEdlcUleTAcmøgB½t’ ÷)asRbePTTImIn ¬ T ¦ ÷ )asRbePTG‘yu r:asuIl ¬U¦

manesenTicBIRcv:ak; AND emmçag edIm,I
sMeyaKRbUetGunI .
ARN man 3RbePT eTAtammuxgarrbs;va KW³
- ARN naMsar¬ ARNm¦CaGñkcmøgRkmBI ADN.
- ARN dwknaM¬ ARN ¦ CaGñkdwknaMGasutI GamIeneTAdak;elIkdU ug én
t

mUe: lKul ARNm.

- ARN rIbsU Um¬ ARN ¦CakEnøgsMeyaKRbUetGInu .
r

45
2>2 clnkarcmøgRkm RkmesenTic CaRbB½n§énPaBRtUvKña rvagtMNlMdab;nuyekøGUTtI
karsMeyaK ARNm caM)ac;eRBaHB½t’manesenTic¬ ADN¦ sßti enAkñgú éNVyU: eTAnwgtMNlMdab; GasutI GamIenkñúgRbetGInu .
Canic© ÉkarsMeyaKRbUetGIuneFVeI nAkñúgsuItU)øas ehIyRtUvmanmUe: lKuleTAcmøgRkmKW
ARNm. nuyekøGUTtI 4RbePTrbs; AND kMNt;GasuItGamIenTaMg20 RbePT
karsMeyaK ARNm ekIteLIgedaymanGnþraKmn_BI Gg;sImu ARN KWmansmµtikmµb³I
bUl: Iemr:as. - nuyekøGUTtI 1kMNt;GasuItGamIen1¬$!=$¦enaHsl;GasuItGamIen16
Gg;smuI ARN bUl: Iemr:asmannaTI vaminRKb;.
÷TTYlsÁal;sBaØaNesenTic enAelImU:elKul ADN EdlGaccab;epþmI - nuyekøGUTtI 2kMNt;GasuItGamIen1 ¬$@=!^¦ enaHsl;GasuItGamIen
nigbBa©b;karsMeyaK ARNm Rtg;kEnøgCak;lak;.
4 vaminRKb;.
÷ sm<n½ §GIuRdUEsnexSayrbs;mUe: lKul ADN.
÷ eFV[I manbUl: IEmkmµénrIbUnuyekøGUTtI - nuyekøGUTtI 3kMNt;GasuItGamIen1 ¬$#=^$¦RKb;RKan;sRmab;kMNt;
edayrIbUnuyekøGUTtI esrI eTAbMeBjCamYynuyekøGUTtI GasutI GamIen.
Rcv:ak;mçagrbs; AND tameKalkarN_beM Bj snñdi æan)anfa nuyekøGUTtI # ¬mYyRtIFatu¦kMNt;GasIutGamIenmYy . GasutI
)as A-U , C-G . GamIen mYyTTYlRkmBIRtIFatumYyrWeRcInBI ADN.
 karcmøgRkmB½t’manesenTic KWCakarcmøg
tMNlMdab;nuyekøGUTtI elIGgát;mYyrbs; AND
[eTACatMNlMdab;rIbnU uyekøGUTtI rbs; ARNm
3> RkmesenTic
3>1 karcaM)ac;énRkmmYy

46
3>2 taragRkmesenTic 4> karbkERbRkm
karsMeyaKbUl: Ibbiu TItmankarcUlrYmBI ARNm rIbUsmU ARN . t

4>1 rIbUsmU
rIbUsmU CaFatuekasikamYy vasßitenAesrIkgñú sutI U)øasEdlcUlrYmsMeyaK
RbUetGInu ehIymannaTICaeragCagsagsg;RbUetGInu .
 rIbUsm U man2EpñkKW ÉktargFM nigÉktargtUc
ehIymankMBs; 30nm nigTTwg 20nm.
-ÉktargFM = ARN #m:eU lKul ÷ RbUetGInu $%
r

-ÉktargtUc= ARN !m:eU lKul ÷ RbUetGInu ##

r

3nuyekøGUTtI =1RtIFatu=1kUdug=1Gg;TkI dU ug=1GasutI GamIen

edayARNmCaGñksMeyaKRbUetGIunedaypÞal; dUcenHeKGac[niymn½y
RkmesenTic CaRbB½n§RtUvKñaéntMNlMdab;rIbnU uyekøGUTItrbs; ARNm nigtMNlMdab;
GasutI GamIen.
naM[ $#=^$ kUdug-# kUdugsþbú =^! kUdug RtUvnwgGasuItGamIen @0RbePT.
-tamtaragRkmesenTic kUdugEdlminkMNt;GasuItGamIen mankUdug UAA UAG
UGA eRBaHvaCakUdugsRmab; bBaÄb;karsMeyaKRbUetGIn u EdlehAfakUdugsþbú . bUl: IsUm CasMNuMrIbsU Um EdltP¢ab;KñaedaymUe: lKulARNm
RkmesenTicmanlkçN³Caskl eRBaHPav³rs;TaMgGs;mannuyekøGUTtI
4RbePT sRmab;kN M t;GasutI GamIen 20 RbePT ehIyRtIFatumYy kMNt;GasuIt
GamIenmYy.
47
4>2 ARN dwknaM ¬ARN ¦
t 4>3 clnkarbkERbRkm
ARN ekItBIRcv:ak;nuyekøGUTt
t I eTal -karsMeyaKRcv:ak;blU: Ibbui TItRbRBwtþeTAenAkñgú sutI U)øaselIrIbsU Um. vaCaclnkarTI2
EdlcugmçagrueM lIxøÜnÉgbegáItCakMBkbI. bnÞab;BcI lnkarcmøgRkménkarsMEdgecjénEsn.
kMBknimYy² CakEnøgEdlnuyekøGUTtI min - clnkarbkERbRkmRbRBwtþeTA b¤clnkarsMeyaKb:lU Ibbiu TItman 3 dMNak;KW
bMeBjKñaedaykMBkmYyman)asbItKña dMNak;epþIm dMNak;lUtEvg nigdMNak;bBa©b;.
sRmab;bMeBjCamYy kUdugrbs; ARNm dMNak;cabepþIm
ehAfa Gg;TkI dU ug.
ARN mankEnøgBiess2KW
t

÷ TTYlsÁal;kdU ug ¬)as3tP¢ab;Kñarbs; ARNm¦ edaysarGg;TIkUdug.

÷ P¢ab;GasuItGamIenyfaRbePTmYy.
ARN vamannaTICaGñkdwknaMGasuItGamIen yfaRbePTmYyedaypÞal; rbs;va.
t

karP©ab;GasuItGamIenmYyeTA ARN yfaRbePTRbRBwtþeLIgedaymanGnþraKmn_BI

t k>dMNak;dMbgU
Gg;smuI yfaRbePTmYyKW Gg;sIumGamINUGasuIt ARN saMgettas nigfamBl
t - kUdugepþmI AUGRtUvnwgGasuItGamIeneQµaH emtüÚnIn.
ATP . -rIbUsmU mankEnøgBiess 2 KWft P sRmab;emtüÚnIn nigsRmab;b:lU Ibbui TIt nigft A
sRmab;TTYlGasutI GamIen.
-dMNak;dMbUgcab;epþImedayÉktaTaMg2énrIbUsUmP¢ab;Kña ehIyP¢ab;xøÜneTAnwgkUdugepþmI
AUG én ARNm. ARN EdlmanGg;TIkUdug UAC tRmUvCamYykUdug AUG dwknaM
t

emtüÚnInTmøak;kñúgft P énrIbsU Um ehIycakecjBIrIbsU Um.

48
x>dMNak;lUtEvg
- ARN EdlTmøak;GasIutGamIenrYcehIy vacakecjedIm,I[ft A TMenrsRmab;TTYl
t

ARN fµI .
t

- kñúgdMNak;lUtEvgrIbUsmU manskmµPaBpøas;TItambeNþay ARNm edayelatCa

CMhan² ehIymYyCMhanesµI 1 kUdug. eBlrIbUsUmelatmYyCMhan² KWRtUvman ARN t

dwknaMGasutI GamIenmYycUleTATmøak;kñúgrIbUsUmCanic© eRkayeBlkUdug nigGg;TkI dU ug

bMeBjKñakñúgftA. enAkñgú ft P GasItu GamIenP¢ab;KñaBImYyeTAmYyedaycMNgbubi TIt
ehIykan;EtlUtEvgeTA².
-bMlas;TIénrIbUsmU eRcInelI ARNm manGtßRbeyaCn_sRmab;karsMeyaKmUe: lKul
bUl: Ibbui TIt[)anCaeRcIn.
K>dMNak;bBa©b;
- kalNarIbsU Umpøas;TIdl;kUdugsþbú UUA UAG UGA karsMeyaKRbUetGInu RtUv)an
bBa©bR; BaHkUdugsþbú CakUdugEdlbBa©b;karsMeyaKRbUetGInu ehIyÉktargTaMg2rbs;
rIbUsmU bMEbkecjBIKña ehIyARNm ARN nigRcv:ak;b:lU Ibbui TItk¾bMEbkecjBIKñaEdr.
t

-enAkñgú Rcv:ak;blU: IbuibTIt eBlsMeyaKRbUetGInu cb; emtüÚnInRtUv)anpþac;ecjBIcMNg

bubi TIt bnÞab;mkRbUetGInu Edl)ansMeyaKehIyRtUvdwkCBa¢ÚneTAkEnøgEdlRtUvkar.

49
 KnøHw edaHRsaylMhat;
១. ក្ចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ARNm (ឬចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតមស ីស ុប)

(តាខម យm)

*ម យARNm ចេលខមចញេីគ្រចវាក្់មាេខ បស់តសន

M
 ចំនួន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ARNm m 
2
M ជាចំនួននុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ AND
5> tRmUvkarénkarsMEdgepNUTIb *ម យARNm មាន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតចំ នួន៤គ្របមភទ្យ
-RKb;ekasikakñúgsarBagÁEtmYymanEsndUcKña BIeRBaHekasikaTaMgGs;manedImkMeNIt  ចំនួន ប
ី ូនុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ARNm (m) = A+U+C+G
ecjBIsukI tU EtmYyEdlEckxønÜ CabnþbnÞab;tammItUs. A ARNm  100
*មបើមគគ្របាប់ចំនួន A ARNm និខ °A  m
-EsnTaMgGs;énsarBagÁkaymYyKµanskmµPaBRKb;eBlRBmKñaeT BIeRBaHEsn ARNm
0 A
0 ARNm

 100
nImYy²sMeyaKEtRbUetGInu NaEdlcaM)ac;cMeBaHva nigenAeBlNaEdlvaRtUvkar *មបើមគគ្របាប់ចំនួន U ARNm nig° U
UARNm  m  ARNm
0 U
0 ARNm

bue: NÑaH. dUcenHeKfa { vamantRmUvsMeyaKRbUetGIun : . *មបើមគគ្របាប់ចំនួនC ARNm nig° C

CARNm  m  ARNm
 100

- tRmUvsMeyaKRbUetGInu TTYl\TiB§ lBIsutI U)øas nigmanEsn3RbePTcUlrYmsMeyaK 0 C

0 ARNm

 100
RbUetGInu ³ *មបើមគគ្របាប់ចំនួនG ARNm nig° G
GARNm  m  ARNm
0 G
0 ARNm

÷EsnTRmg;CaEsnmanB½t’manesenTicsRmab;kMNt;TRmg;RbUetGInu . ២. ក្គ្របតវខ ARNm

÷EsnRbtibtiþkarCaEsnEdlmannaTIbBa¢aelIEsnTRmg;. ម យប
ី ូនុយមក្លអ្ុិច១ មានគ្របតវខ0.34nm

÷EsntRmUvb¤EsnRtYtBinitüCaEsnEdlTTYl\TiB§ lBIstuI U)aøs ehIymannaTIbBa¢aelI  គ្របតវខlARNm = m x 0.34nm

EsnRbtibtikþ ar. m ជាចំនួន ីបូ នុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ARNm

ចំ្ំ៖ គ្របតវខ ARNm មសាើនឹខគ្របតវខតសន

50
៣. ក្ចំនួន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗ បស់ ARNm ៣. ក្ភាគ យនន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតនី េួយៗ

តាេមាលកា ណ៍ចេលខគ្រក្េ AADN - UARNm TADN - AARNm ម យតសនជាគ្រចវាក្់មទ្យវ មហើយARNmសំមយគមចញេីគ្រចវាក្់មាេខ

CADN - GARNm GADN - CARNm បស់តសន

 AADN = UARNm TADN = AARNm °A °T °C °G

1 1 1 1

CADN = GARNm GADN = CARNm តសន °T °A °G °C

2 2 2 2

ម យតសនជាគ្រចវាក្់ 2តខ្េ មហើយ ARNm ចេលខមចញេីគ្រចវាក្់មាេខ បស់ ARNm °U °A °G °C

តសន ÷°AEsn = A1  0 0 A2 U  AARNm U  A ARNm
%AEsn =%TEsn 
0 0 0
0
 0 0
2 2
 Aតសន=Tតសន= AARNm+ UARNm  AARNm = Aតសន - UARNm
2

UARNm = Aតសន - AARNm

 %UARNm = 2 %A - %AARNm
 Cតសន=Gតសន= CARNm+ GARNm  CARNm = Cតសន - GARNm
 %AARNm = 2 %A - %UARNm
GARNm = Cតសន - CARNm C  G  ARNm
÷°CEsn = 00 C1 2 00 C2  00 C 2GARNm %CEsn= %GEsn 
0
0

m  0 0 A ARNm 2
°
*មបើមគគ្របាប់ m និខ AADNmចំនួន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីត A ARNm 
100  %CARNm = 2 %C - %GARNm
m  0 0 U ARNm
*មបើមគគ្របាប់ m nig°U ADNmចំនួន ប ី ូ នុយមក្លអ្ូទ្យីត U ARNm   %GARNm = 2 %C - %CARNm
100
m  0 0 C ARNm ៤. ក្ចំនួនអាសុី តអាេីមនមៅក្នុខេូមលគុ លគ្របូមតអ្ុីន
*មបើមគគ្របាប់ m nig°C ADNm ចំនួន ប ី ូនុយមក្លអ្ូទ្យីត C ARNm 
100
m  0 G ARNm ម យគ្រតីធាតុ (ក្ូដុខ) 1 បស់ ARNm គ្រតូវនឹខអាសុីតអាេីមន1
*មបើមគគ្របាប់ m nig°G
0
ADNm ចំនួន ប
ី ូ នុយមក្លអ្ូទ្យីត G ARNm 
100 ក្ូដុខសតុបេិ ន

មហើយអាសុីតអាេីមនតដលសំមយគម យក្ូដុខមអតើេគ្រតូវផាតច់មចញមៅមេល

បញ្ចប់កា សំមយគគ្របូមតអ្ុី ន
m
 ចំនួនអាសុី តអាេីមនក្នុខគ្របូមតអ្ុីន = 2
3

51
៥. ក្ចំនួនARNt តដលចូល ួេក្នុខកា សំមយគគ្របូមតអ្ុីន l ARNm  lRbelaHrIbU sUm
មលបឿន ីបូសូេ្លខកាត់ V 
tsrubRKb; rIbUsUm qgk at;
ម យARNt 1 ដឹក្ ំអាសុីតអាេីមនយថ្នគ្របមភទ្យ1
៨. ក្មាសគ្របូមតអ្ុីន ឬគ្របូទ្យីត
ក្នុខមេលសំមយគគ្របូមតអ្ុីន
ម យអាសុីតអាេីមន1 មានមាស 110 ខានតកាបូន
 ចំនួនARNt = ចំនួនអាសុី តអាេីមន បស់គ្របូមតអ្ុីន + 1
 មាសគ្របូមតអ្ុីន = ចំនួនaa x 110

៦. ក្ចំនួន ីបូសូេ្លខកាត់ក្ុនខមេលសំមយគគ្របូមតអ្ុីន
លំហាត់គម្រេូ
មបើ ីបូសូេ 1 ្លខកាត់ម ិ
យគ្រតលប់េក្វញ
តសនេួយមាននុយមគលអ្ូទ្យីតស ុប480 និខនុយមក្លអ្ូទ្យីត A=100។ ARNm
 ចំនួនគ្របូទ្យីត = ចំនួន nដខនន ប
ី ូសូេ្លខកាត់
តដលសំមយគមចញេីតសនមនេះមាន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីត U=50 និខ C=60។
ិ
មបើ ីបូសូេ1 ្លខកាតឥតគ្រតលប់េក្វញ
ក្. ក្គ្របតវខ ARNm តដលសំមយគមចញេីតសមនេះ
 ចំនួនគ្របូទ្យីត = ចំនួនARNm
ខ្. ក្ ប
ី ូនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យមអេខៗមទ្យៀត បស់ ARNm មនេះ
 មបើ ីបូសូេមគ្រចើន្លខកាត់ម ិ nដខ
យគ្រតលប់ េក្វញ
គ. ក្សមាមាគ្រតជាភាគ យនន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ
 ចំនួនគ្របូទ្យីត = ចំនួនn ដខនន ប
ី ូសូេ្លខកាត់ x ចំនួន ប
ី ូសូេ
ឃ. គណ ចំនួនអាសុី តអាេីមនមៅក្នុខេូមលគុលគ្របូមតអ្ុី នតដល
 មបើ ីបូសូេមគ្រចើន្លខកាត់ម ិ
យឥតគ្រតលប់េក្វញ
សំមយគមចញេីតសនមនេះ
 ចំនួនគ្របូទ្យីត = ចំនួន ប
ី ូសូេ x ចំនួនARNm
ខ. ក្មាសគ្របូមតអ្ុីនតដលសំមយគម យតសនមនេះ
៧. ក្មលបឿន ីបូសូេ្លខកាត់ក្ុខមេលសំ
ន មយគគ្របូមតអ្ុីន
ច. ក្ចំនួនARNt តដលចូល ួេក្នុខកា សំ មយគគ្របូមតអ្ុីន
ក្ ណីដឹខ យៈ ប
ី ូសូេ1 ្លខកាត់
l ARNm
មលបឿន ីបូសូេ្លខកាត់ V  ដំមណាោះម្រសាយ
trIbUsUm 1qgkat;
ក្. ក្គ្របតវខ ARNm តដលសំមយគមចញេីតសមនេះ

បគ្រមាប់៖ នុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់តសន (M)=480

ក្ ណីដឹខ យៈ ប
ី ូសូេមគ្រចើន្លខកាត់
ម យARNm ចេលខមចញេីគ្រចវាក្់មាេខ បស់តសន

52
  ចំនួន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតស ុប បស់ ARNm m 
M 480
 240 CARNm + GARNm + AARNm + UARNm = m
2 2
60 + 80 + 50 + 50 = 240
ម យប
ី ូនុយមក្លអ្ុិច១ មានគ្របតវខ0.34nm
60100
 % CARNm = = 25%
 គ្របតវខlARNm = m x 0.34nm = 240 x 0.34nm = 81.6nm 240
80100
ដូចមនេះគ្របតវខARNmគឺ៖ 81.6nm  % GARNm = = 33.33%
240
ខ្. ក្ ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យមអេខៗមទ្យៀត បស់ ARNm មនេះ 50100
 % AARNm = = 20.83%
240
បគ្រមាប់៖ Aតសន=100, UARNm = 50, CARNm = 60
50100
 % UARNm = = 20.83%
តាេមាលកា ណ៍បំមេញបាស A-T, C-G  A=T, C=G 240
ដូចមនេះសមាមាគ្រតភាគ យនន ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីតគឺ៖ % CARNm = 25%
C =
M
A = 480  100 = 140
2 2 % GARNm = 33.33%, % AARNm = 20.83%, % UARNm = 20.83%
ម យតសនជាគ្រចវាក្់ 2តខ្េ មហើយARNm
ឃ. គណ ចំនួនអាសុី តអាេីមនមៅក្នុខេូមលគុលគ្របូមតអ្ុី ន
ចេលខមចញេីគ្រចវាក្់មាេខ បស់តសន
ម យគ្រតីធាតុ (ក្ូដុខ) 1 បស់ ARNm គ្រតូវនឹខអាសុីតអាេីមន1
 Aតសន=Tតសន= AARNm+ UARNm  AARNm = Aតសន - UARNm
ក្ូដុខសតុបេិ ន
= 100 – 50 = 50
មហើយអាសុីតអាេីមនតដលសំមយគម យក្ូដុខមអតើេគ្រតូវផាតច់មចញមៅមេល
 Cតសន=Gតសន= CARNm+ GARNm  GARNm = Cតសន - CARNm
បញ្ចប់កា សំមយគគ្របូមតអ្ុី ន
= 140 – 60 = 80

ដូចមនេះ ីបូនុយមក្លអ្ូទ្យីត បស់ ARNm គឺ៖ AARNm = 50, GARNm =80

 ចំនួនអាសុី តអាេីមនក្នុខគ្របូមតអ្ុីន =
m
3
2 = 240
3
 2 = 78

ដូចមនេះចំ នួនអាសុី តអាេីមនក្នុខគ្របូមតអ្ុីនគឺ៖ 78

គ. ក្សមាមាគ្រតជាភាគ យនន ប
ី ូនុយមក្លអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ

ម យARNm ជាគ្រចវាក្់មទល មហើយមាន ប

ី ូនុយមក្លអ្ូទ្យីតតត4
ខ. ក្មាសគ្របូមតអ្ុីនតដលសំមយគម យតសនមនេះ
គ្របមភទ្យ
ម យអាសុីតអាេីមន1 មានមាស 110 ខានតកាបូន
 % CARNm + %GARNm + %AARNm + %UARNm = 100%

53
 មាសគ្របូមតអ្ុីន = ចំនួនaa x 110 លំហាត់អ្នវតត

= 78 x 110 = 8580 ខានតកាបូន ១. េូមលគុលARNm េួយមានទ្យំ ក្់ទ្យំខនុយមក្លអ្ូទ្យីតដូ ចខាខមគ្រកាេ៖

ដូចមនេះមាសគ្របូមតអ្ុីនគឺ៖ 8580ខានតកាបូ ន A=4U, U/G=1/5, G/C=1/2

ក្. គណ ភាគ យនននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗ បស់អ្ខែត់ ADN

ច. ក្ចំនួនARNt តដលចូល ួេក្នុខកា សំ មយគគ្របូមតអ្ុីន តដលក្ំណត់ សំមយគ ARNm មនេះ។

ម យARNt 1 ដឹក្ ំអាសុីតអាេីមនយថ្នគ្របមភទ្យ1 ២. តសនេួយមានអលបូក្នុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ C និខ G មសាើនឹខ៧៥%

ក្នុខមេលសំមយគគ្របូមតអ្ុីន នននុយមគលអ្ូទ្យីតទំខ អ្ស់ មហើយមាន សេែ័នធ អ្ុីគ្រដូតសនស ុប១២៨៧។

 ចំនួនARNt = ចំនួនអាសុី តអាេីមន បស់គ្របូមតអ្ុីន + 1 =79 ក្. គណ ចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ បស់ តសន។

ដូចមនេះចំ នួន ARNt = 79 ខ្. គណ គ្របតវខតសនគិតជាេីគ្រក្ូតេគ្រត (um)។

៣. តសនេួយមានគ្របតវខ៦៨០nm។ តសនមនេះក្ំណត់សំមយគARNm

េួយតដលមានទ្យំ ក្់ ទ្យំនខ ីបូ នុយមគលអ្ូទ្យីត 2A – 3C= 3G – 2U។

ក្. គណ ចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ បស់តសនមនេះ។

ខ្. គណ ចំនួននុយមគលទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗ បស់ ARNm

មបើមគដឹខថ្នក្នុខេូមលគុល ARNm មនេះមានអលដក្ វាខ A និខ U= ៣០០

មហើយអលដក្ វាខ C និខ G=២០០។

៤. ក្នុខគ្រចវាក្់ មាេខ បស់ េូមលគុលADN េួ យមាននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ

C=2000 និខនុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យC=4000។

មគដឹខថ្នមៅក្នុខេូមលគុលADN មនេះមាននុយមគលអ្ូទ្យីត គ្របមភទ្យ A=30%

នននុយមគលអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់។

ក្. គណ ចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់ ។

54
 ខ្. មៅមេលADN ខ្. មតើេូមលគុលARNm តដលសំមយគមចញេីតសនមនេះមាន

មនេះតំម ើខមទ្យវមតើគ្រតូវកា នុយមគលអ្ូទ្យីតមស ច

ី ំនួនបុ ា ន? មហើយវា នុយមក្លអ្ូទ្យីតបុ ា ន? មហើយ មានគ្របតវខបុ ា នេីគ្រក្ូតេគ្រត?

ផាតច់សេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនអ្ស់ បុ ា ន? គ. មតើចាំបាច់គ្រតូវមានេូមលគុ លARNដឹក្ ំបុ ា នមដើ េបីចូល ួេ

៥. អ្ខែត់ADN េួយមាននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យ A=600000។ សំមយគគ្របូមតអ្ុីនតដល ក្ំណត់សំមយគម យ តសនខាខមលើ?

មៅក្នុខអ្ខែត់ADN ម េះមាន AT/CG=2/3។ ៨. តសនេួយមាននុយមគលអ្ូទ្យីត៣៨០០។

ក្. គណ ចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតទំខអ្ស់ មៅមលើគ្រចវាក្់ទ្យី១មាននុយមគលអ្ូទ្យីតA=26% និខមៅមលើ គ្រចវាក្់ទ្យី២ មាន

ខ្. មៅមេលADN នុយមគលអ្ូទ្យីត A=18%។

មនេះតំម ើខមទ្យវ៣ដខមតើវាគ្រតូវកា នុយមគលអ្ូទ្យីតមស គ្រី បមភទ្យនី េួយៗ ក្. គណ ចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនី េួយៗ បស់តសន។

ចំនួនបុ ា ន? ខ្. ក្សេែ័នអ្ុីគ្រដូតសនស ុប បស់តសន។

គ. គណ គ្របតវខADN ក្ូនទំខអ្ស់គិតជាេីគ្រក្ូតេគ្រត។ ៩. មគមានអ្ខែត់ADN េី តដលក្នុខម េះមាននុយមគលអ្ូទ្យីតស ុប៥៤០០។

អ្ខែត់ទំខេី មនេះតំម ើខមទ្យវជាបនតប េ ប់ម យ មានចំនួនដខមសាើៗាន

៦. ក្នុខេូមលគុលADN េួយមានសេែ័នធអ្ុីគ្រដូតសនចំនួនស ុប៨០០០០ មហើយបមខែើតបានADNក្ូនេួ ចំនួនតដលមានគ្របតវខ ស ុប

មហើយមានចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យC=G មគ្រចើនជាខ ៧៣៤៤េីគ្រក្ូតេគ្រត។

២ដខនននុយមគលអ្ូទ្យីតA=T។ ក្. មតើអ្ខែត់ADN នីេួយៗតំម ើខមទ្យវបុ ា នមលើក្?

ក្. ចូ ក្ចំនួននុយមគលអ្ូទ្យីតគ្របមភទ្យនីេួយៗក្នុខេូមលគុលADN មនេះ។ ខ្. មតើអ្ខែត់ADN នីេួយៗមានគ្របតវខបុ ា ន?

ខ្. ចូ ក្មាស បស់េូមលគុលADN មនេះ មបើមគដឹខថ្នអ្ខែត់ទ្យី១មាននុយមគលអ្ូទ្យីតមលើសអ្ខែត់ទ្យី២ ចំនួន៦០០។

គ. ចូ ក្ចំនួនជំហានេូមលគុ លADN មនេះ


-5
៧. តសនេួយមានគ្របតវខ២០,៤ X 10 mm។

ក្. មតើតសនខាខមលើមនេះអាចចំលខគ្រក្េេូ មលគុលគ្របូមតអ្ុីនេួយ

តដលមានអាសុីតអាេីមន បុ ា ន?

55
មេមរៀនទ្យី៣ បមចេកវិទ្យាជីវៈ រ៊ុក្ខជាតិទាំ្ពីរ្បងេទ្ងនេះសតល់នូវអ្៊ុី្បីតត លមានលក្ខណ្ៈរួម្ត លធន់ នឹ្
រម្ងឺ ងហើយសម្បូរជាតិសរក ។ អ្៊ុី្បីតត លទ្ទ្ួលបានពីការបង្កកត់រងបៀបងនេះ
ងៅថាងអ្ងតរូស
៉ា ៊ុីស។
១.ការបង្កកត់ង្រើស
១.២ ការបង្កកត់ង្រើសចំងពាេះសតវ
ក្ន៊ុ្ធម្មជាតិតត្តតមានការ្បក្ួត្បតរ្។ ការ្បយ៊ុទ្ធង ើម្បីភាព
ធន់នឹ្រំ្ឺបន្៊ុំយ៉ា្លអងៅនឹ ្បមាាស់ បូតរម្រឈដ្ឋាន ងធវើងោយភាវរស់ោច ក្- ការបង្កកត់រិត

រស់រាន និ្បនតពូរបាន។ ្បងេទ្ត លម្ិនោចស្ម្បនឹ្លក្ខខណ្ឌ ិ ីបង្កកត់រិត

វធ ឬរង្ម្ើសពូរស៊ុទ្ធជាការបង្កកត់សតវត លងក្ើតពី
ខា្ងលើ ្តូវបានស្លាប់ និ្បាត់ប្់។ ឧទាហរណ្៍ ក្ន៊ុ្ម្រឈដ្ឋានសងួត រ៊ុក្ខជាតិ ងម្បា១គូរវា្គ្មន ឬរវា្ងម្បានឹ្ក្ូនរបស់វា។ ការបង្កកត់រិត្តូវបាន
ត លមាន្បព័នធឫសម្ិនសូវលូតលាស់លម្ អ ិនោចរស់បាន។ ងគអ្ន៊ុវតតក្៊ុន្ក្រណ្ីងគច្់រក្្ទ្៊ុក្ពូ រម្ួ យក្ន៊ុ្ភាពជាអ្ូម្៉ាូស៊ុីក្ូតនន
លំនំតបបងនេះងៅថា រង្ម្ើសងដ្ឋយធម្មជាតិ។
លក្ខណ្ៈអ្ន់។
ការងលចង ើ្នូវបត្ម្ប្ម្ួលននស្លរពា្គកាយបណ្ត
ត លម្ក្ពីម្៊ុយ
ខ- ការបង្កកត់ឆ្ងងយ
តាសយ៊ុ្។ ក្ន៊ុ្ចំងណ្តម្បត្ម្្ម្ួលទាំ្ងនេះ ខាេះមាន្បងយរន៍ង្ចើន
ការបង្កកត់ឆ្ងងយគឺជាការបង្កកត់រវា្ពូរខ៊ុ សគ្មន ឬរវា្្បងេទ្
ខាេះមាន្បងយរន៍តិច ខាេះងទ្ៀតគ្មមន្បងយរន៍ ។ ម្ន៊ុសស្តូវការង្រើស
ងរ ើសពូរ ត លមាន្បងយរន៍ ង ើម្បីរក្្ និ្ប្កលក្ខខណ្ឌ លអឱ្យវាបនតពូរ ខ៊ុសគ្មន ឬមានស្រសឡាយឆ្ងងយពីគ្មន។ ឧទាហរណ្៍ ការបង្កកតរវា្ងសេះញី

បាន ងហើយពូរងនេះក្៏លូតលាស់ពីម្ួយនងងងៅម្ួយនងង។ ង ើម្បីបង្កើន និ្លាងមមល សតល់ងអ្ងតរស៉ាូ ៊ុីស គឺម្៊ុយងល។

ិ ីងសស្ៗ ូចជា ការ
គ៊ុណ្ភាព ំណ្តំ និ្ចិញ្ចឹម្សតវ អ្នក្ស្រស្លវ្រវបានង្បើវធ ការបង្កកត់ឆ្ងងយសតល់ សតល់អ្៊ុី្បីតត លមានលក្ខណ្ៈលអ ក្មាាំ្ខាាំ្
បង្កកត់ ការងធវើអ្៊ុី្បីតក្ម្ម ក្ាូន ប៉ាូលីបូាអ្៊ុីឌី...
សតល់ ទ្ិននសលខពស់ ឆ្ងប់លូតលាស់ឆ្ងប់ ធន់នឹ្រំ្ឺ...។

១.១ ការបង្កកត់ង្រើសចំងពាេះរ៊ុក្ខជាតិ  បាត៊ុេូតងអ្ងតរស៉ាូ ៊ុីស ងលចង ើ្ក្ន៊ុ្ការបង្កកត់សតវ

អ្៊ុី្បីតក្ម្ម គឺជាការបង្កកត់ពូរខ៊ុសគ្មន នន្បងេទ្តតម្ួ យ និ្រ៊ុក្ខជាតិ រវា្ពូរខ៊ុសគ្មន ឬ្បងេទ្ខ៊ុ សគ្មនត លបង្កើតង ើ ្បានអ្៊ុី្បីត

រ្ឺ បងេទ្ខ៊ុសគ្មន ង ើម្បីបានក្ូនកាត់ ឬអ្៊ុី្បី ត។ ឧទាហរណ្៍ ងគយក្្បងេទ្ មាន លក្ខណ្ៈ្បងសើរជា្ងម្បា។ ការបង្កើតងអ្ងតរស៉ាូ ៊ុីស អ្៊ុី្បីតងនេះង្ចើន
អ្ំងៅសំបូរសករតតង្កយរ្រំ ្ឺ បង្កកត់ជាម្ួ យង ើម្អ្ំងៅត លក្្ម្ិត
តតោរ (គ្មមនក្ូន)។
សករទាបតតធន់ នឹ្រំ្ឺ ។ ការបង្កកត់

56
២. ក្ាូន ិ ក្
វស វ ម្មងសងនទ្ិច ជាសំន៊ុំននបងចចក្ងទ្សត លោចងធវើបងនេរតសនចតម្ាក្ម្ួយ

ក្ាូន ជាងកាសិកាម្ួយ្ក្ុម្ត លមាន្បេពងចញពីងកាសិកាង ើ ម្ ងៅងកាសិកាបណ្៊ុត េះម្ួយ ង ើម្បីងធវើយ៉ា្ណ្តឲ្យងកាសិកាងនេះទ្ទ្ួលបាន

តតម្ួយគត់ ។ ក្ាូន ជាស្លរពា្គកាយម្ួយ្ក្ុម្ត លមានព័ត៌មានងសងនទ្ិ ច លក្ខណ្ៈងមីជាប់ នឹ្តសនបងនេរងនេះ។

ូចគ្មនងបេះបិ ទ្។ ិ ក្
វស វ ម្មងសងនទ្ិចមាន ៤រំហាន៖

១. ក្ាូនរ៊ុក្ខជាតិ . ការកាត់ម្៉ាូ. ADNជាអ្្កត់តូចៗ

ក្ាូនរ៊ុក្ខជាតិ ជារ៊ុក្ខជាតិ១្ក្ុម្ ត លមាន្បេពងចញពីជាលិការ៊ុក្ខជាតិ . ការបញ្ូច លអ្្កត់ADNបងនេរងៅក្ន៊ុ្បាាសមីតបាក្់ងតរ ី

ងម្ម្ួយ ងហើយមានព័ត៌មានងសងនទ្ិ ច ូចគ្មនទាំ្អ្ស់ និ្ ូចងៅនឹ ្ . ការបង្កើតក្ាូន

រ៊ុក្ខជាតិងម្។ . ការសតម្ត្ននតសន។

២. ក្ាូនសតវ បាាសមីតរបស់បាក្់ងតរ ីមានរា្ជារ្វ្់តូចៗបិទ្រិត។

ការបនតពូរតាម្រងបៀបក្ាូនជាការបនតពូរងដ្ឋយតតងេទ្ ពីង្ពាេះ ឯក្តតៈ ២. ឧទាហរណ្៍ងសស្ៗក្ន៊ុ្បងនេរតសន

ងមីត លងក្ើតង ើ្គ្មមនការចូលរួម្ពីកាតម្៉ា តញី និ្កាតម្៉ា ត ងមមលងទ្។ ក្-ការសលិតអ្រម្៉ាូនោំ្ស៊ុយលីន

ក្ូនងភាាេះពិតោច់ទត់ ទ្៊ុក្ ូចជាក្ាូនម្ួយបាន ពីង្ពាេះស៊ុីក្ូតម្ួយ ងគោចងសេរតសនពីងកាសិកាម្ន៊ុសសងៅក្ន៊ុ្ងកាសិកាបាក្់ងតរ ី ឬវរី ៊ុស។

តចក្ជាងកាសិកាក្ូ នពីរត លមានពត៌មានងសងនទ្ិច ូ ចគ្មនស៊ុទ្ធស្លធ។ ឧទាហរណ្៍ៈ ងគោចងសេរតសនត លោចសលិតអ្រម្៉ាូ នោំ្ស៊ុយលីន ងៅក្ន៊ុ្

៣. ប៉ាូលីបូអ្៊ុ
ា ីឌី បាក្់ងតរ។
ី បាក្់ងតរ ីត លមានតសនបងនេរោចសំងយគអ្រម្៉ាូ នោំ្ស៊ុយលីន

ប៉ាូលីបូអ្៊ុ
ា ី ឌី គឺងកាសិកាទាំ្ឡាយននស្លរពា្គកាយម្ួយមានសំណ្៊ុំ របស់ម្ន៊ុសសបាន ងហើយមានលក្ខណ្ៈ ូចអ្រម្៉ាូនោំ្ស៊ុយលី នត ល

្ក្ូម្៉ាូសូម្ងលើសពី 2n។ វាជាបាត៊ុ េូតត លងធវើឲ្យចំ នួន្ក្ូម្៉ាូសូម្ងក្ើ នង ើ្ សំងយគ ងដ្ឋយម្ន៊ុសសត រ។

តាម្ ពហ៊ុគ៊ុណ្នន n។ ខ. រ៊ុក្ខជាតិបងនេរតសន

៤. វ ិសវក្ម្មងសងនទ្ិច ិ ាក្ន៊ុ្ការសលិត
៥. បងចចក្វទ្

១- ំណ្តក្់ងសស្ៗននបងនេរតសន

57
សសិតងម្រង៉ាូ តសយូម្ មានតសនម្ួ យត លោចសំងយគ សាណ្តម្ីតអ្៊ុី្ដ្ឋតាស អ្្់ទ្ីបយូទ្ិច ជាស្លរធាត៊ុស្លំញ៊ុ ំត លសលិតងដ្ឋយម្ី្ក្ូស្លរពា្គ
(Cyanamid hydratase)។ អ្្់ស៊ុីម្ងនេះបតម្ា្សាណ្តម្ីតឲ្យងៅជាអ្៊ុយងរ ៉ា កាយ ស្មាប់ពាបាលរំ្ឺប្កង ើ្ងដ្ឋយបាក្់ងតរ ី។
ឧទាហរណ្៍ ងប៉ានីស៊ុីលីន សលិតងចញពីសសិតងប៉ានីងសលយូម្ ស្តសតិបតូម្ីស៊ុីន
ត លជា្បេពោសូតស្មាប់ការលូ តលាស់របស់រ៊ុក្ខជាតិ។ តសនងនេះ
និ្ ងត្តាស៊ុីគិន
ា សលិតងចញពីបាក្់ងតរ ីស្តសតិបតូម្ីតសស។
្តូវបានបញ្ូច លងៅក្ន៊ុ្ង ើម្ថានំរក្់។

វ ិសវក្ម្មងសងនទ្ិចសតល់សល្បងយរន៍ ល់ក្សិក្រ ូចជារ៊ុក្ខជាតិ ិ ័យឧស្ហក្ម្មសលិ តងសបៀ្

២- វស

ធន់នឹ្រំ្ឺ សតវលិត
អ ចន្្ ោកាសធាត៊ុ ថានំសមាាប់សតវលិ ត
អ និ្ថានំ ិ ័យឧស្ហក្ម្មងសបៀ្អ្នក្វទ្
ក្ន៊ុ្វស ិ ាស្លស្តសតង្បើ្បាស់វ ិសវក្ម្ម

សមាាប់ងមម។ វាក្៏ងធវើរ៊ុក្ខជាតិលូតលាស់ លអ ងសងនទ្ិចង ើម្បី សលិ តោហារ និ្ស្រស្លជាង ើម្។

និ្បង្កើនគ៊ុណ្ភាព ី ំណ្តំស្ត រ។  សមាគល់

ិ ័យស៊ុខាេិបាល
១- ក្ន៊ុ្វស +អ្្់ស៊ុីម្ប្្ួម្ ជាអ្្់ស៊ុីម្ត លមានអ្ំងពើក្៊ុន្ការកាត់ម្៉ាូ. ADN

ិ វក្ម្មងសងនទ្ិ ចក្ន៊ុ្
សលិតសលត លបានពីបងចចក្ងទ្សននវស ជាអ្្កត់តូចៗ។

ិ ័យស៊ុខាេិបាល ងគោចសលិតស្លរធាត៊ុ១ចំ នួនត លមាន្បងយរន៍

វស +អ្្់ស៊ុីម្ភាាប់ ជាអ្្់ស៊ុីម្ត លមានអ្ំងពើ ក្៊ុន្ការភាាប់្ចវា៉ា ក្់ ADN

ស្មាប់ទ្ប់ស្លកត់ ការទ្ន្ទ្នេនពីងម្ងរាគងសស្ៗ ូចជាងគសលិត្បូងតអ្៊ុីន ត លបានកាត់ងដ្ឋយអ្្់ស៊ុីម្ប្្ួម្ងោយជាប់គ្មនង ើ្វ ិញ។

ស្មាប់ពាបាលរំ្ឺ៖
ិ ក្
៣. រងបៀបសលិតអ្រម្៉ាូនោំ្ស៊ុយលីនងដ្ឋយវស វ ម្មងសងនទ្ិ ចគឺ៖
អ្រម្៉ាូន ការពាបាល .រំហានទ្ី ១៖ កាត់ ADN ម្ន៊ុសសងដ្ឋយអ្្់ ស៊ុីម្សម្ស្រសប។

.ោំ្ស៊ុយលីន .រំ ្ឺទ្ឹក្ងនម្តសអម្ .រំហានទ្ី ២៖ ក្ ADN ពីបាក្់ងតរ ីងហើយកាត់វាងដ្ឋយអ្្់ស៊ុីម្។

.លូតលាស់ .ការលូតលាស់យឺតយ៉ា វ(្ក្ិ ស) .រំហានទ្ី៣៖ បញ្ូច លអ្្កត់ ADN របស់ម្ន៊ុសសងៅក្ន៊ុ្ ADN បាក្់ងតរ ី។

.ោំ្តទ្ងសរ្
៉ា៊ុ .រំ ្ឺម្ហារ ីក្ និ្ ្បឆ្ងំ្នឹ ្វ ីរ៊ុស .រំហានទ្ី ៤៖ បាក្់ងតរ ិបង្កើនចំនួនយ៉ា ្ឆ្ងប់រហ័សត លងធវើងោយតសន ងៅ
.ងអ្រ ី្តូ្បូងតអ្៊ុី ន .រំ ្ឺក្្វេះមម្ ក្ន៊ុ្បាក្់ងតរងី នេះងក្ើនចំនួនយ៉ា ្ង្ចើនត រ។ តសននីម្ួយៗសំងយគ
.ោំ្តទ្ ឺគីន .រំ ្ឺម្ហារ ីក្ ្បូងតអ្៊ុីនោំ្ស៊ុយលីន។

58
 ិ ារីវៈមាន ូចជា៖
៤- ស្លរធាត៊ុគីម្ីត លសលិតតាម្បងចចក្វទ្ ១.១ លក្ខណៈប្លែក្ៗនៃភាវៈរស់
.ក្ន៊ុ្វ ិស័យស៊ុខាេិបាលមាន៖ោំ្ស៊ុយលិន ោំ្តទ្ងសរូន
៉ា ោំ្តទ្ ឺគីន ភាវ ស់តបលក្ៗ តដល វ ីនបានមឃើញមានសតវលិត
អ តដលមានស្ា នដូ ចស្សមមាច

អ្្់ទ្ីបយូទ្ិច និ ្ វា៉ា ក្់ស្លំ្។ សតវសូលត(Sloth) សតវេូ ណូតគ្រតេ(Monotreme)។

១.២ ផូស៊ីល
.ក្ន៊ុ្វ ិស័យក្សិ ក្ម្មនិ្ឧស្ហក្ម្មមាន៖ ថានំសំលាប់សតវលិ ត
អ
វីនបានសមខែតមឃើ ញថ្ន
អ្រម្៉ាូនលូតលាស់ និ្អ្រម្៉ាូនរួយងោយរ៊ុក្ខជាតិលូតលាស់ងលឿន
អូ សុីលតដលជាសំ ណល់ ននភាវ ស់ ជំ ន់ េុនមានលក្េណៈ
មានផ្កកនិ្តសា។ តបលក្ៗខ្ុសេីភាវ ស់សេវនេា។

អូសុីលគឺ ជាសានេ

ិ ស់មៅកាលេី ជំ
ឬសំណល់ភាវ ស់តដលមានជីវត ន់េុនយូ េក្មហើយ។

២. ភាវៈរស់មៅម្របជមំ កាោះកាឡាបា៉ កូស

CMBUkTI6 karvivtþénPavrs;
មោក្ វីនបានមធវើកា មគ្របៀបមធៀប ភាវ ស់ មលើគ្របជុំមកាេះកាឡាបាក្ូស
emeronTI1 RTwsþIrbs;elakdavin មៅក្តនលខមអេខមទ្យៀតគឺមាន លក្េណៈខ្លេះដូ ចាននិខលក្េណៈខ្លេះខ្ុសាន ។

Pavrs;dMbUgkekIteLIgelIEpndImanrUbraggaybMptu . eRkayBIkarឆ្ា្kat; ២.១ ការប្លៀបប ៀបភាវៈរស់បៅ្លជុំ បកាោះកាឡាប៉ាក្ូសជាមួយភាវៈរស់បៅអាបមរក្ខាងត្ប

ិ ង
ូ

ry³eBld¾yUrGEgVg Pavrs;dMbUgenHvivtþCabnþbnÞab; ehIybegátI Ca)anPavrs;RbePT មោក្ ី សមខែតមឃើញភាវ ស់ទំខម

វន េះមានលក្េណៈដូ ចានខ្លេះនិ ខេិនដូ ចានខ្លេះ

ដូចជាបខគួយមលើ ទ្យីវបមានគ្រក្ោុ ំ មជើ ខតូចតដលអាចមតាខមលើ មដើ េមឈើ មដើេបីសុីសឹលក្ ុក្េជាតិ

epSg²EdlmanenAEpndI.
ឯបខគួយមលើមកាេះមានគ្រក្ោុ ំមជើ ខធំ តដលអាចមតាខមលើេា អ្ិលសុី សារាយសេុ គ្រទ្យបាន។
1. karsegátrbs;davIn
សតវនិខ ុក្េជាតិមៅគ្របជុំមកាេះកាឡាបាក្ូសមានក្េណៈដូ ចានជាេួយ សតវនិខ ុក្េជាតិមៅអាមេ
កា មធវើដំមណើ បស់មោក្ វ ិនចាប់មអដើេេីចាប់មអដើេេីគ្របមទ្យសអ្ខ់មគលសមៅអាមេ ិក្
ក្
ិ ខាខតបូខ។ វីនបានទញសេាតិក្េាថ្ន ភាវៈ ស់មៅមលើគ្របជុំមកាេះកាឡាបាក្ូសមានមដើ េ
ខាខតបូខ គ្របជុំមកាេះកាឡាបាក្ូស ទ្យវីបអ្ូស្រ្សាតលី កាត់តាេទ្យវីបអាគ្រេិច ួ វ ិលចូលគ្របមទ្យស
ច
ក្ំមណើតមចញេី ទ្យីវបអាមេ ក្
ិ ខាខតបូខតត្លខកាត់ យៈមេលដ៏យូ ទ្យគ្រេខ់សា ខគកាយនិ ខ
អ្ខ់មគលសវ ិញ។
លក្េណៈ បស់ភាវៈ ស់ទំខម ិ មៅមលើ មកាេះ។
េះតគ្របគ្របួលមៅតាេលក្េខ្ណឌជីវត
ី បានសមខែតមឃើញភាវ ស់តបលក្ៗ សំណល់ននភាវ ស់ជំ
វន ន់ េុន និ ខលក្េណៈេិមសស
2.២ ការប្លៀបប ៀបភាវៈរស់ប្ែលបៅ្លជុំ បកាោះបផេងៗនៃ្លជុំ បកាោះកាឡាប៉ាក្ូស
ននសា ខគកាយមលើគ្របជុំមកាេះកាឡាបាក្ូស។

59
+ តាេកា មគ្របៀបមធៀបភាវៈ ស់តដលមៅគ្របជុំមកាេះមអេខៗននគ្របជុំមកាេះកាឡាបាក្ូ ស មោក្ ី
វន លក្េណៈទំ ខម េះសេស្សេមៅតាេមសចក្ដីគ្រតូវកា បស់ េនុ សេ ម េះេនុ សេមគ្រជើ សម ស
ើ

សមខែតមឃើញភាវៈ ស់មានលក្េណៈខ្ុ សានខ្លេះដូ ចជាអ្មណើដ ក្មលើមកាេះខ្លេះមានសនូក្រាខេូ ល ឯក្តតៈម េះទ្យុ ក្ឱ្យបនតេូជ ច់ ម យត ក្។ ដូ ចមនេះេូ ជសតវស្សុក្ ឬ ុក្េជាតិ ំ ជាមគ្រចើ នតបប

មហើយមកាេះខ្លេះ មទ្យៀតមានអ្មណើដ ក្មានសនូក្សំតបត។ ខ្ុ សៗាន មហើយេូ ជសតវឬ ុក្េជាតិ នីេួយៗម្លើយតបនឹ ខតគ្រេូវកា បស់ េនុសេ។

២.៣ បៃ្ុំ កា សិ ក្ាអ្ំ េីជមគ្រេើ សម យេនុ សេអដល់អលគ្របមយជន៍ ដល់ វីនសគ្រមាប់ បក្

ំ លក្េណៈេួយតដលមធវើឱ្យភាវ ស់ ស់រានមានជីវ ិត និខបនតេូជបានសេស្សបនឹខ

បនាុជា ស្សាយអ្ំ េីកា វិវតត អ្ំ េីកា វិវតតធេាជាតិ មានដំមណើ កា ជមគ្រេើ សសតវ និ ខ ុក្េជាតិ អខតដ ។

េជឈ ា នតដលវា ស់មៅ។ ៤. ជមម្រេើសមោយធេមជា តិ

+លក្េណៈបនាុំ បស់សតវសាលបមៅមលើគ្របជុំ មកាេះកាឡាបាក្ូ ស៖ ជមគ្រេើ សម យធេាជាតិ ជាដំមណើ តដលឯក្តតៈមានបនាុំមៅនឹ ខេជឈ ា នគ្របមសើ ជាខមគគឺ

ិ
អាច ស់ រានមានជី វត និ ខបនតេូជបានមគ្រចើ នជាខភាវ ស់ ដនទ្យក្នុខគ្របមភទ្យតតេួយ មហើ យក្តាត
សតវសាលបទំ ខអ្ស់ មាន ូបរាខ ទ្យំ ហំ និ ខចំ េុេះខ្ុ សៗាន

ដូ ចជាបក្េី(Finch) ចំ េុេះមាន ូបរាខខ្ុ សៗានមៅតាេ បបអាហា តដលជេះឥទ្យធិេលមលើ ជមគ្រេើ សម យធេាជាតិ មាន កា បមខែើតក្ូ នមចមគ្រចើ នហួស គ្របមាណ កា

គឺ បក្េីសុីសតវលិអតមានចំ េុេះតូ ច រាខដូ ចេាុល ឯបក្េីសុីគ្រាប់ ធញ្ា គ្របតជខមដើ េបី ស់ និ ខបតគ្រេបគ្រេួល ...។

មោក្ ិ េនយល់ថ្ន ្លខកាត់តាេ យៈមេលដ៏យូ អ្តខវខ

វន ជមគ្រេើសម ើសម យធេាជាតិ
ជាតិមានចំ េុេះធំ ទ្យូោយមហើ យមាំ ។ដូ ចមនេះមយើ ខសននិ ា នថ្ន

ូបរាខនិ ខទ្យំហំ បស់ ចំេុេះបក្េីជាទ្យគ្រេខ់ េួយតដលមធវើឱ្យបក្េី ំឱ្យមានកា ផាលស់បូដ លក្េណៈននគ្របមភទ្យភាវៈ ស់។ បតគ្រេបគ្រេួលលក្េណៈមានគ្របមយជន៍

ិ និ ខបនតេូជមៅទ្យី ម
អាចចឹ ក្ចំ ណី មដើ េបីចិញ្ចឹេជី វត េះបាន។ គ្រតូវ បានគ្របេូលគ អដុំជាបនតប េ ប់ចំម េះគ្របមភទ្យភាវៈ ស់េួយ ឯបតគ្រេបគ្រេួលលក្េណៈាាន

៣. ការវិវតត គ្របមយជន៍គ្រតូវបាត់បខ់មៅវ ិញ។ កា ផាលស់បូដ េជឈ ា ន ំឱ្យមានជមគ្រេើសម យធេាជាតិ ។

ចំ ណុចសំខាន់ ៗននគ្រទ្យឹ សីដវវិ តតន៍ បស់ វីនគឺ៖

៣.១ វិ ចាររបស់ដាវ៊ី ៃ
o ភាវៈ ស់មានបតគ្រេបគ្រេួលគឺមានលក្េណៈេាីមក្ើ តម ើខ
កា វិវតតគឺជាកា ផាលស់ បូដ ឬបតគ្រេបគ្រេូលជាបនតប េ ប់ ននទ្យគ្រេខ់ ឬលក្េណៈននភាវៈ ស់ េួយ
o ភាវៈ ស់ បមខែើតក្ូ នមចមគ្រចើ នមលើសលុ ប
គ្របមភទ្យម យ្លខកាត់ ជំ ន់ ជាមគ្រចើ ន តដល ំ ឱ្យមក្ើ តនូ វទ្យគ្រេខ់ សតវឬ ុក្េជាតិ េីាៗ។
ប្ដ លឱ្យភាវៈ ស់ មានកា គ្របតជខានមដើ េបី ស់ និខបនតេូ ជ។
បានជាសតវមៅមលើ មកាេះមានលក្េណៈខ្ុ សេីសតវមៅមលើ ទ្យីវប មគ្រ េះសតវមៅមលើ ទ្យីវបបាន
o ភាវៈ ស់តដលមានបតគ្រេបគ្រេួលមានគ្របមយជន៍អាចបនាុំនឹខេជឈ ា នអាច ស់ មៅ
អ្តណដតមទ្យើ មលើ មកាេះមានកា ផាលស់ បូដ និ ខកា តគ្របគ្របួ លលក្េណៈ មដើ េបីបនាុំនឹខលក្េខ្ណឌ
និ ខបនតេូជ មហើយបញ្ូា នលក្េណៈ បស់ ខ្ួលនមៅស្ដ នមគ្រកាយ។ ្លខកាត់ យៈ
ិ េាី។
ជី វត
មេលដ៏ យូ បតគ្រេបគ្រេួលមានគ្របមយជន៍ អំុដទ្យុក្ក្នុខេូ ជ ឬគ្របមភទ្យភាវៈ ស់ េីា។
៣.២ ជប្មើសបដាយមៃសេ
ឯក្តតៈមៅក្នុខគ្របមភទ្យតតេួយអាចមានលក្េណៈខ្ុសានជាមគ្រចើន។ លក្េណៈខ្ុសាន
+កា មលចមចញនូ វេូ ជសតវឬ ុក្េជាតិ េីាៗ មគ្រ េះមៅក្នុខហវូខសតវ
វាខឯក្តតៈមៅក្នុខគ្របមភទ្យតតេួយមៅថ្នបតគ្រេបគ្រេួល។
ឬចំ កា ុក្េជាតិ មានមលចម ើ ខនូ វឯក្តតៈតដលមានលក្េណៈតបលក្ៗ។ មបើ

60
មេមរៀនទ្យី២ េសតតាខននការវិវតត

១. បំណកម្រសាយេសតតាខននការវិវតត

េសតតា្ត
៊ុ លបញ្ជ ា ក្់ថាភាវរស់វវិ តតមាន សូស៊ុីល ការលូតលាស់របស់អ្ំ្បីយ៉ា៊ុ្ នន
សតវ្បងេទ្ ងសស្ៗ និ្ទ្្ម្្់ ូ ចគ្មនននស្លរពា្គកាយ។
១.១ សូស៊ុីល(Fossiles) ជាសានេឬសំណល់ បស់ភាវ ស់

ជំ ន់មដើេ ត លរក្្ទ្៊ុ ក្ងៅក្ន៊ុ្សិលាតាំ្ពីរាប់លាន

ឆ្ងនំម្ក្ងហើយ។

១.២ ង្បៀបង្ធៀបការលូតលាស់អ្ំ្បីយ៉ា៊ុ្សតវ្បងេទ្ងសស្ៗ

ការសង្កតពីការលូតលាស់ អ្ំ្បីយ៉ា៊ុ្ននសតវឆ្ឹ្
អ ក្្ងសស្ៗងៅ ំណ្តក្់ ំ បូ្ នំឲ្យងយើ្
សននិដ្ឋានបានថា ្គប់្បងេទ្ននសតវឆ្ឹ្
អ ក្្មានប៊ុពវរួម្តតម្ួយ។

១.៣ ភាព ូចគ្មនននរូបសគំ៊ុស្លរពា្គកាយ

េសតតាត
៊ុ លបង្កាញថាសតវឆ្ឹ្ អ ក្្ទាំ្អ្ស់មានប៊ុពវរួម្តតម្ួយមាន ូ ចជា៖
រូបសគំ៊ុក្៊ុ្
ន ូចគ្មន ( ង្គ្ម្ ឆ្អឹ្ក្ន៊ុ្ និ្មានឆ្អឹ្ក្្)។ ស្លាបបក្សី ្ពុយ ូហាវំ្ ន ម្ន៊ុសស
មានរូបរា្និ្នទ្ីខ៊ុសគ្មន តត មានរូបសគំ៊ុ ូចគ្មន។
ដូចងនេះវាមាន្បងេទ្តតម្ួយងៅក្ន៊ុ្ ំ ណ្តក្់អ្ំ្បីយ៉ា៊ុ្។
សរ ីរា្គអ្ូម្៉ាូ ក្
ូ ជាសររា
ី ្គត លមាននទ្ី ខ៊ុសគ្មន តតមានរូបសគំ៊ុងៅក្ន៊ុ្បា្់តតម្ួយ។ ូចជា
អ្វៈយវៈខា្ម្៊ុខននងគ្ម ្ពុយ ូហាវំ្ ឬ្តីបាត ន បក្សី ្បងចៀវ និ្ម្ន៊ុសស ។

២. ទ្យំនាក់ទ្យំនខកសម្រសឡាយរវាខម្របមេទ្យសសខៗ

អ្នក្វ ិទ្យាសាស្រ្សមត ធវើកា មគ្របៀបមធៀបេូមលគុ ល ADN និខេូមលគុលគ្របូមតអ្ុី នននគ្របមភទ្យ

មអេខៗ មដើេបីក្ំណត់ ក្ទ្យំ ក្់ ទ្យំនខតសស្សឡាយ វាខគ្របមភទ្យភាវ ស់អេខៗ។

ភាវ ស់តដលមានទ្យំ ក្់ ទ្យំនខតសស្សឡាយជិតតតខមានតំណលំ ប់នុយមក្លអ្ូទ្យីតក្នុខ

េូមលគុល ADN និខតំណលំ ប់អាសុីតអាេីមនក្នុខេូមលគុលគ្របូមតអ្ុីនដូចានភាគមគ្រចើន។

៣.មដើេកំមណើតម្របមេទ្យ

្បងេទ្ ជា្ក្ុម្ស្លរពា្គកាយត លមានរូបរា្ស្រសង ៀ្គ្មន ងហើយងធវើការបនតពូរជា

ម្ួយគ្មនបាន ងដ្ឋយបង្កើតក្ូ នងៅត លោចបនតពូរបានងទ្ៀត។

ក្.របាំ្េូម្ិស្លស្តសត

61
 របាំ្េូម្ិស្លស្តសត ងក្ើតង ើ្កាលណ្តពពួ ក្ងសស្ៗ ្តូវតបក្ងចញពីគ្មនងដ្ឋយស្លរេនំទ្ឹក្ក្ក្
ឬន សម្៊ុ្ទ្ជាង ើ ម្។

្បងេទ្ងមីងក្ើ តង ើ្ ងៅងពលត លពពួក្ម្ួយ្តូវតបក្ងចញពី ពពួ ក្ម្ួយងសស្ងទ្ៀតក្ន៊ុ្

្បងេទ្របស់វា។ ការតបក្ងចញរយៈងពល ៏យូរងធវើឲ្យលក្ខណ្ៈរបស់វាមានការវវិ តត។

ខ.របាំ្រីវស្លស្តសត

ការងលចង ើ្នន្បងេទ្ងមី បណ្ត

ត លម្ក្ពីការក្ងក្ើតរបាំ្បនតពូររវា្ឯក្តតៈ។
របាំ្បនតពូរជា របាំ្រីវស្លស្តសត។

+ការបនតពូរម្ិនោច្ប្ពឹតតងៅបាន ងដ្ឋយឯក្តតៈមានរូបរា្ទ្ំហំ្បដ្ឋប់បនតពូរខ៊ុសគ្មន។

+្បងេទ្ខាេះស្រសង ៀ្គ្មន រស់ងៅម្រឈដ្ឋានតតម្ួយ តតបនតពូរងៅរ ូវខ៊ុសគ្មន និ្តខខ៊ុសគ្មន។

+ការទាក្់ទាញរវា្សតវញី ងមមលមានងបៀបខ៊ុសគ្មន។

+កាតម្៉ាតញី ងមមលក្ន៊ុ្្បងេទ្ខ៊ុ សគ្មនម្ិ នោចរលាយចូលគ្មនបាន។



62
មេមរៀនទ្យី៣ កំណត់ម្រតាសូសល
ី

តាេកា មគ្របៀបមធៀបស រា
ី ខគមអេខៗ បស់ភាវ ស់ អូសុីលក្៏ ជាភសតតាខេួ
ុ យបញ្ញ
ា ក្់ថ្ន

ភាវ ស់មានកា វវិ តត។

១. ក្ំណអូសល
ុី

អូសុីល មក្ើតម ើខម យសា ខគកាយេួ យសាលប់ធាលក្់ចុេះមៅបាតទ្យឹក្សេឹខ ឬទ្យឹ ក្ទ្យមនល

មហើយមានក្មេេចក្ំណគ្រគបដណតប់មលើ សាក្សេម េះជាមគ្រចើនឆ្ងនំ ស្សទប់ក្ំមទ្យចក្ំណកាលយជា ឹខ

មហើយតបលខជាសិោក្ំមទ្យចក្ំណ។

ដំមណើ ក្មក្ើតអូសុីលមាន៣ មបៀបគឺ៖

១. ដំមណើ កាលយជាេា សំណល់ភាវ ស់ខ្េះល តដលក្ប់ជាប់ ក្ុនខក្មេេចក្ំណតបលខជាេា។

២. េុេែមគ្រៅ និខេុេែក្ុខ
ន

- េុេែមគ្រៅ មេលតដលសា ខគកាយក្ប់ ក្ុនខក្មេេចក្ំណ គ្រតូវ ោយបនតិច

េតខៗ មហើយបនេល់ នូវេុេែទ្យមទ្យមានទ្យគ្រេខ់ដូចសា ខគកាយ។

- េុេែក្ុនខ ទ្យឹក្ហូ ំក្មេេចក្ំណេក្បំមេញេុេែទ្យមទ្យម េះបមខែើតបានជាេុេែក្ុនខ

តដលតបលខជា សិោមានគ្រទ្យខ់គ្រទយដូចសា ខគកាយ។

៣. កា ក្ាទ្យុក្សា ខគកាយទំខេូល៖ អូសុីលក្៏អាចជាសា ខគកាយទំខេូលក្ប់

ក្នុខជ័ ុក្េជាតិ ឬក្នុខទ្យឹក្ក្ក្។

២. កា ក្ំណត់អាយុអូសុីល
អ្នក្វ ិទ្យាសាស្រ្សអា
ត ចក្ំណត់អាយុ អូសុីលតាេ មបៀប២យខគឺ៖

១. កា ក្ំណត់តាេស្សទប់សិោ៖ កា សិក្ាេីស្សទប់សិោក្មេេចក្ំណតដលមាន

អូសុីលអាច ឲ្យមយើខដឹខេីអាយុមធៀប បស់អូសុីល។

ិ យុសក្េា៖ មគអាចក្ំណត់អាយុអូសុីលម
២. កា ក្ំណត់តាេសា ធាតុវទ្យ យគណ

ិ យុសក្េា។
ប ិមាណ ូបធាតុ តដលតបក្មចញេីធាតុវទ្យ

ិ យុសក្េា៖ ជាសា ធាតុាានមសែ ភាេវាអាចបំតបក្ មហើយតបលខជាសា ធាតុ

* សា ធាតុវទ្យ

ិ យុសក្េាតដលបំតបក្ មហើយតបលខ
េួយមអេខមទ្យៀត។ ឧទហ ណ៍ៈរាដយូេ(Ra ) ជាសា ធាតុវទ្យ

ជាសំណ(Pb )។

63
៣. សា ៈសំខាន់ននអូសុីល

អូ សុីលមានសា ៈសំខាន់ ដូចជា ឲ្យមយើខសាគល់គ្របវតតិននកា វ ិវតត បស់ភាវៈ ស់ដូចជាកា ក្មក្ើ ត

កា ីក្ចំ ម ើន និ ខកា វ ិ សបាត់ បខ់ មៅវ ិញតនគ្របមភទ្យភាវ ស់ខ្លេះមហើយអូ សុីលក្៏ អាចយក្េក្ សិក្ាេី គ្របវតតិ

តអនដីអខតដ ។

កា សិក្ាមលើអូសុីលមធវើឲ្យមយើខដឹ ខ៖

-គ្របវតតិជីវ ិតមលើតអនដី សាគល់កា វ ិវតត បស់ភាវ ស់

-សាគល់អាយុអូសុីល សាគល់អាយុសិោ



64