Professional Documents
Culture Documents
Yeni Metin Belgesi
Yeni Metin Belgesi
Yeni Metin Belgesi
Nitelik Boyutu:
Bir ta��nmaz�n korunacak yap� stat�s� kazanmas� i�in gerekli niteliksel �l��tler
yasan�n iki de�i�ik b�l�m�nde yer alm�t�r. Bunlardan ilki �Tan�mlar�� s�ralayan 3.
maddedir ve bu maddede �� de�i�ik �l��t grubu �ng�r�lm�t�r.
Bunlardan ilki "...bilim, k�lt�r, din ve g�zel sanatlarla ilgili bulunmak..." t�r.
T�m mimarl�k yap�tlar�n�n bilim ve sanatla olan ilgisi yads�namaz. K�lt�r� en geni�
tan�m�yla � ya�am bi�imi � olarak al�r, mimarl�k yap�tlar�n� da bu ya�am bi�iminin
mek�na yans�mas� olarak de�erlendirirsek, mimarl�k/k�lt�r aras�ndaki organik ili�ki
tan�mlanm� olacakt�r.
�kinci �l��t grubu ��tarih �ncesi ya da tarihi devirlerde sosyal ya�ama konu
olmak�.�t�r. Her yap�t�n bir i�levsel de�eri vard�r ve toplumun bir gereksinmesini
kar��lamak amac�yla yap�lm�t�r. Toplumun gereksinmeleri dini, ekonomik, sosyal,
k�lt�rel vb. nedenlere ba�l� olarak bi�imlenebilir. Bu bi�imlenme onun sosyal
ya�am�n�n nitelik ve d�zeyi �l��s�nde olacak, buna ba�l� olarak da mek�nsal
gereksinmeyi kar��layan mimarl�k yap�tlar� �ekillenecektir.
���nc� �l��t grubu ise ��.bilimsel ve k�lt�rel a��dan �zg�n de�er ta��mak�.� olarak
tan�mlanm�t�r. Her mimarl�k yap�t�n�n ayr� bir tasar�m �r�n� olmas�ndan dolay�
��zg�nl�k de�eri� vard�r.
Koruma mevzuat�nda yer alan ve bir mimarl�k �r�n�n�n koruma stat�s� kazanmas� i�in
�ng�r�len de�er ve �l��tlerin, modern mimarl�k �r�nlerini de kapsad��� a��k�a
g�r�lmektedir. �Bilim, k�lt�r ve g�zel sanatlarla ilgili olmak�, �sosyal ya�ama
konu olmak�, �k�lt�rel a��dan �zg�n de�er ta��mak�, �sanat ve b�lgesel de�er
ta��mak� ve �yap�m teknoloji ve malzemesi bak�m�ndan �zellik ta��mak� vb. t�m
nitelikler, modern mimarl�k yap�tlar�nda da izlenen hususlard�r.
DE�ERLER A�ISINDAN
Modern �a��n �retti�i alan ve yap�lar�n bir �miras� say�labilmesi i�in baz�
de�erleri ta��malar� gerekmektedir. 20. y�zy�l �ncesi mimarl�k yap�tlar� ve
alanlar� i�in belirlenmi� ve halen kullan�lagelen baz� de�er tan�mlar�n� �a�da�
d�nem yap�tlar�na uyarlad���m�zda, a�a��daki de�erlendirmeler yap�labilmektedir:
� Toplumun sosyal, ekonomik ve k�lt�rel ya�am�n� mek�na yans�tmas� nedeniyle
ta��d��� BELGE DE�ER�:
Yery�z�nde , do�a ve/ya da insan eliyle olu�mu� her �genin bir i�levsel ve ekonomik
de�eri vard�r. Bu �geler insan eliyle d�zenlenmi�, ya�am�n belli gereksinmelerini
kar��layacak hale gelmi�se, sa�lad��� olanaklar �er�evesinde de�eri giderek artar.
Bu gereksinmeler, bir tasar�m ve yap�m s�reci sonunda olu�an bir yap� ya da yap�
grubu taraf�ndan kar��lan�yorsa, de�er de bu oranda artmaktad�r. Ekonomik de�er
sadece parasal kar��l��� olan, �l��lebilir bir de�er olarak anla��lmamal�d�r.
Yap�n�n, k�lt�r varl��� olmas�ndan ya da koruma eylemine konu olmas�ndan
kaynaklanan de�er de bu ba�lamda d��n�lmelidir.
Her toplumun ge�mi�teki olaylarla ilgili an�lar� vard�r. Bu an�lar kimi hallerde
bir yap�yla �zde�le�ir. Bu an� uzun bir tarihsel derinli�in �r�n� de olmayabilir.
�rne�in, bir ki�inin do�up b�y�d��� yap� o ki�i i�in �nemli bir de�er ta��yabilir.
Baz� yap� ya da yap� gruplar� da tarihteki bir olay�n canl� tan�klar� oldu�u i�in o
y�re ya da t�m �lke halk� taraf�ndan o olaylarla birlikte an�l�rlar.
20. y�zy�l yap�lar�n�n bu ba�lamda ayr� bir �nemi vard�r. ��nk�, bu yap�lar� ve
alanlar� belgelemeye ve korumaya �al�anlar ile bu platformda yer almalar� gereken
ki�i ve kurumlar�n, bu d�nem mimarisi ile an�sal ba�lant�lar� vard�r ve bu husus bu
d�nem yap�tlar�na e�ilmek i�in ayr� bir �nem ta��maktad�r.
E�er bir yap� ya da kap�, pencere vb. mimari �geler, yap�ld��� d�nemin mimari
anlay��n�, s�sleme anlay��n�, yap� malzemesinin kullan�m bi�imini, bir di�er
deyi�le t�m niteliklerini g�n�m�ze de�in bozulmadan ve de�i�meden s�rd�rm�se, �zg�n
bir �ge olarak tan�mlanmaktad�r. �zg�nl���n artmas� halinde, o yap�y� ve temsil
etti�i d�nemi tan�mam�z ve gerekli bilgileri edinmemiz de giderek kolayla�acakt�r.
Bu de�er, bu nedenle, belge ve tarihi de�erle de ili�kilidir.
DE�ERLEND�RME
2. 1950�li y�llara de�in, an�tsal nitelikli kamu yap�lar� ile b�y�k programl� ve
zengin s�sleme portf�y�ne sahip konut yap�lar� d��ndaki yap�lar � miras � olarak
de�erlendirilmemekteydi. 1973 y�l�nda ��kan ve Cumhuriyetin ilk koruma mevzuat�
olan 1710 say�l� �Eski Eserler Kanunu�nda, korunmas� gerekli ta��nmazlar say�l�rken
bunlar�n aras�nda � konut � bulunmamaktayd�. Bir di�er deyi�le envanter �al�malar�
b�rak�n�z �a�da� �r�nleri, geleneksel nitelik de ta��sa bir grup mimarl�k �r�n�n� �
yok � saymaktayd�.
3. Tasar�mc�s� halen ya�ayan, yap�m s�reci �sanki d�n gibi� toplumun b�y�k bir
kesimi taraf�ndan hat�rlanan, yap�m teknik ve malzemeleri � gelenekselle�memi� �
(geleneksel s�zc��� bu noktada giderek azalan anlam�nda kullan�lm�t�r), � �slup �
olarak kabul edilmi� ve � mimarl�k tarihi �ne konu olmu� bir bi�imlenmeye sahip
olmayan ya da bu t�r girdileri yeterince a��rl�kta olmayan mimarl�k �r�nlerinin
neden koruma stat�s� kazanma ile sonlanacak bir envanter ve de�erlendirmeye konu
olabilece�i, toplumda doyurucu yan�tlar bulunamayan bir soru olarak durmaktad�r.
� 20. y�zy�l mimarl��� i�in yeni de�er tan�mlar� yap�lmal� ve koruma �l��tleri
geli�tirilmelidir. Mevcut referanslar�m�z bu d�nem mimarl��� i�in yeterli de�ildir.
Son s�z, bu d�nem mimarl���n� benimseme, belgeleme ve koruman�n geli�mi� bir �evre,
koruma ve mimarl�k k�lt�r� ile ger�ekle�ebilece�i �zerinedir.