Yeni Metin Belgesi

You might also like

Download as txt, pdf, or txt
Download as txt, pdf, or txt
You are on page 1of 4

2.

Nitelik Boyutu:

Bir ta��nmaz�n korunacak yap� stat�s� kazanmas� i�in gerekli niteliksel �l��tler
yasan�n iki de�i�ik b�l�m�nde yer alm�t�r. Bunlardan ilki �Tan�mlar�� s�ralayan 3.
maddedir ve bu maddede �� de�i�ik �l��t grubu �ng�r�lm�t�r.

Bunlardan ilki "...bilim, k�lt�r, din ve g�zel sanatlarla ilgili bulunmak..." t�r.
T�m mimarl�k yap�tlar�n�n bilim ve sanatla olan ilgisi yads�namaz. K�lt�r� en geni�
tan�m�yla � ya�am bi�imi � olarak al�r, mimarl�k yap�tlar�n� da bu ya�am bi�iminin
mek�na yans�mas� olarak de�erlendirirsek, mimarl�k/k�lt�r aras�ndaki organik ili�ki
tan�mlanm� olacakt�r.

�kinci �l��t grubu ��tarih �ncesi ya da tarihi devirlerde sosyal ya�ama konu
olmak�.�t�r. Her yap�t�n bir i�levsel de�eri vard�r ve toplumun bir gereksinmesini
kar��lamak amac�yla yap�lm�t�r. Toplumun gereksinmeleri dini, ekonomik, sosyal,
k�lt�rel vb. nedenlere ba�l� olarak bi�imlenebilir. Bu bi�imlenme onun sosyal
ya�am�n�n nitelik ve d�zeyi �l��s�nde olacak, buna ba�l� olarak da mek�nsal
gereksinmeyi kar��layan mimarl�k yap�tlar� �ekillenecektir.

���nc� �l��t grubu ise ��.bilimsel ve k�lt�rel a��dan �zg�n de�er ta��mak�.� olarak
tan�mlanm�t�r. Her mimarl�k yap�t�n�n ayr� bir tasar�m �r�n� olmas�ndan dolay�
��zg�nl�k de�eri� vard�r.

�l��tlere de�inen ikinci b�l�m 6. maddenin 2. f�kras�d�r. Burada, bir ta��nmaz�n


mimari, tarih�, estetik, arkeolojik ve di�er alanlarda �nem ve �zelli�inin
bulunmas� yeterli g�r�lmektedir. Tespit ve tescil s�recini tan�mlayan 7. maddenin
2. f�kras�nda ise, tespit �al�malar�nda ta��nmaz�n "...tarih, sanat, b�lge ve
di�er..." �zelliklerinin de dikkate al�nmas� �ng�r�lm�t�r. �a�da� koruma
��retisinde belge de�eri, an� de�eri, simgesel de�er, ekonomik de�er, i�levsel
de�er vb. bir�ok ba�ka �l��t yer almaktad�r. Ancak, yasadaki "..di�er.." s�zc���,
tespit s�ras�nda bu de�erlerin de birer �l��t olarak kullan�labilece�ini
g�stermektedir.

Yasada verilmeyen kimi ayr�nt�lar ,"Korunmas� Gerekli Ta��nmaz K�lt�r ve Tabiat


Varl�klar�n�n Tesbit ve Tescili Hakk�nda Y�netmelik"te yer alan "Tan�mlar" ve
"Tesbitlerde De�erlendirme K�staslar�" ba�l��� alt�nda yer alm�t�r. Bu
y�netmelikte, yasadaki �l��tlere ek olarak bir ta��nmaz�n �str�kt�rel, dekoratif,
yap�sal durum, malzeme, yap�m teknolojisi, �ekil bak�m�ndan �zellik arzetmesi�
�ng�r�lm�t�r.

Koruma mevzuat�nda yer alan ve bir mimarl�k �r�n�n�n koruma stat�s� kazanmas� i�in
�ng�r�len de�er ve �l��tlerin, modern mimarl�k �r�nlerini de kapsad��� a��k�a
g�r�lmektedir. �Bilim, k�lt�r ve g�zel sanatlarla ilgili olmak�, �sosyal ya�ama
konu olmak�, �k�lt�rel a��dan �zg�n de�er ta��mak�, �sanat ve b�lgesel de�er
ta��mak� ve �yap�m teknoloji ve malzemesi bak�m�ndan �zellik ta��mak� vb. t�m
nitelikler, modern mimarl�k yap�tlar�nda da izlenen hususlard�r.

3. �zg�nl�k de�eriMek�n Boyutu:

Yasa, yer�st�, yeralt� ve su alt� tan�mlar�n� kullanarak, mek�n boyutunda da bir


k�s�tlama getirmemi�tir

DE�ERLER A�ISINDAN

Modern �a��n �retti�i alan ve yap�lar�n bir �miras� say�labilmesi i�in baz�
de�erleri ta��malar� gerekmektedir. 20. y�zy�l �ncesi mimarl�k yap�tlar� ve
alanlar� i�in belirlenmi� ve halen kullan�lagelen baz� de�er tan�mlar�n� �a�da�
d�nem yap�tlar�na uyarlad���m�zda, a�a��daki de�erlendirmeler yap�labilmektedir:
� Toplumun sosyal, ekonomik ve k�lt�rel ya�am�n� mek�na yans�tmas� nedeniyle
ta��d��� BELGE DE�ER�:

Bu husus, evrensel koruma s�yleminde �.....bulundu�u �evrenin, sosyal, k�lt�rel,


ekonomik ya�am�n� yans�tan ve b�ylece daha sonraki nesillere bu konuda do�ru ve
do�rudan bilgi aktaran de�erler b�t�n�..� olarak tan�mlanmaktad�r. Yap�lar, ya�am
bi�iminin mek�na yans�mas� oldu�u i�in, d�nemlerinin ya�am bi�imini yans�tan
�rnekler olarak belge de�eri ta��rlar. Modern mimarl�k �r�nleri de tasarland�klar�
d�nemin ve onu tasarlayan mimar�n i�inde ya�ad��� toplumun anlay�, gereksinme ve
ili�kilerinin somut g�stergeleri olarak ait olduklar� d�nemin � resmini � veren
belgelerdir.

� Kentsel belle�in bir par�as� olarak K�ML�K DE�ER�:

Yerle�melerin de onlar� olu�turan insanlar gibi bellekleri vard�r. Bu bellek, somut


fiziki �gelerden (yollar, meydanlar, yap�lar, kentsel mobilyalar vb.), yaz�l�,
�izili, fotografik belgelerden ya da an�lardan olu�abilir. Kimlikli yap�lar, bu
belle�in �nemli ve �ne ��kan elemanlar�d�r. Belle�in, belli bir d�nemde
kesilmeyece�i ve s�reklili�i oldu�u d��n�ld���nde, bu bellekte yer alan ve
hat�rlanan bir modern ak�m temsilcisi yap� ya da kentsel mek�n�n kimlik de�eri
ta��d��� a��kt�r.

� Yap�ld��� d�nemin tasar�m ve mimari anlay��n� yans�tmas� a��s�ndan M�MAR� DE�ER:

�Klasik Osmanl�, �Barok�, �Erken Cumhuriyet� d�nemlerinin tasar�m anlay�lar�n�


yans�tmalar� nedeniyle o d�nem yap�tlar�n� tan�mlamak i�in kullan�lan ve toplumda
kabul g�rm� tan�mlard�r. � Modern Hareket �in de buna ko�ut olarak kabul g�rmesi
gerekir.

� Toplumun gereksinmesinin halen kar��layabilmesi a��s�ndan ��LEVSEL ve EKONOM�K


DE�ER:

Yery�z�nde , do�a ve/ya da insan eliyle olu�mu� her �genin bir i�levsel ve ekonomik
de�eri vard�r. Bu �geler insan eliyle d�zenlenmi�, ya�am�n belli gereksinmelerini
kar��layacak hale gelmi�se, sa�lad��� olanaklar �er�evesinde de�eri giderek artar.
Bu gereksinmeler, bir tasar�m ve yap�m s�reci sonunda olu�an bir yap� ya da yap�
grubu taraf�ndan kar��lan�yorsa, de�er de bu oranda artmaktad�r. Ekonomik de�er
sadece parasal kar��l��� olan, �l��lebilir bir de�er olarak anla��lmamal�d�r.
Yap�n�n, k�lt�r varl��� olmas�ndan ya da koruma eylemine konu olmas�ndan
kaynaklanan de�er de bu ba�lamda d��n�lmelidir.

Toplum taraf�ndan bir gereksinmesini kar��lamak �zere kullan�l�yor olmak, i�levsel


de�erin temelini olu�turur ve son d�nem yap�lar�nda (toplum halen ayn�
gereksinmeleri duydu�u i�in) kaybolmayan de�erlerden bir tanesidir. Hemen her d�nem
gibi, �a�da� ak�mlar�n �r�nlerinin de i�levsel ve ekonomik de�eri vard�r.

� Kendisine �a�da� toplumda bir yer bulabilmesinden kaynaklanan S�REKL�L�K DE�ER�:

Bu de�er o k�lt�r varl���n�n kullan�m�n�n s�rmesi ve kendisine �a�da� toplumda bir


yer bulmas�yla ilgilidir. B�ylece yap�n�n kullan�larak korunmas� temel ilkesinin
gere�i yerine gelecek, yap� g�n�m�z�n bir etkinli�ine hizmet vererek ve b�ylece
�ge�mi�imiz i�in bir gelecek� olarak tan�mlanan �nemli bir koruma s�yleminin gere�i
yerine gelmi� olacakt�r. �zellikle �zg�n i�levini g�n�m�zde de s�rd�rebilen yap�lar
�s�reklilik� de�erinin �nemli temsilcileri olmaktad�r. 20. y�zy�l mimarl�k
�r�nlerinin bu ba�lamda �st d�zeyde s�reklilik de�eri ta��d��� tart�mas�zd�r.

� Belle�imizdeki bir olayla ili�kisi bak�m�ndan ANI DE�ER�:

Her toplumun ge�mi�teki olaylarla ilgili an�lar� vard�r. Bu an�lar kimi hallerde
bir yap�yla �zde�le�ir. Bu an� uzun bir tarihsel derinli�in �r�n� de olmayabilir.
�rne�in, bir ki�inin do�up b�y�d��� yap� o ki�i i�in �nemli bir de�er ta��yabilir.
Baz� yap� ya da yap� gruplar� da tarihteki bir olay�n canl� tan�klar� oldu�u i�in o
y�re ya da t�m �lke halk� taraf�ndan o olaylarla birlikte an�l�rlar.

20. y�zy�l yap�lar�n�n bu ba�lamda ayr� bir �nemi vard�r. ��nk�, bu yap�lar� ve
alanlar� belgelemeye ve korumaya �al�anlar ile bu platformda yer almalar� gereken
ki�i ve kurumlar�n, bu d�nem mimarisi ile an�sal ba�lant�lar� vard�r ve bu husus bu
d�nem yap�tlar�na e�ilmek i�in ayr� bir �nem ta��maktad�r.

� �lk tasar�m ilkeleri ve uygulama tekniklerini korumas� bak�m�ndan �ZG�NL�K


DE�ER�:

E�er bir yap� ya da kap�, pencere vb. mimari �geler, yap�ld��� d�nemin mimari
anlay��n�, s�sleme anlay��n�, yap� malzemesinin kullan�m bi�imini, bir di�er
deyi�le t�m niteliklerini g�n�m�ze de�in bozulmadan ve de�i�meden s�rd�rm�se, �zg�n
bir �ge olarak tan�mlanmaktad�r. �zg�nl���n artmas� halinde, o yap�y� ve temsil
etti�i d�nemi tan�mam�z ve gerekli bilgileri edinmemiz de giderek kolayla�acakt�r.
Bu de�er, bu nedenle, belge ve tarihi de�erle de ili�kilidir.

Modern ak�mlar�n temsilcisi yap�lar�n da bu ba�lamda bir �zg�nl�k de�eri oldu�u


yads�namaz.

DE�ERLEND�RME

Bu tart�ma ve yorumlar, modern mimarl�k �r�nlerinin belgelenmesi, korunmas� ve


de�erlendirilmesi s�re�lerinde �nemli handikaplar olmad���n� g�stermektedir. Mevcut
koruma mevzuat�, �rne�in g�n�m�zden 20 y�l �nce tasarlanm� ve in�a edilmi� bir yap�
ya da yap� grubunun � korunmas� gerekli ta��nmaz k�lt�r varl��� � olarak
saptanmayaca�� ve tescil edilemeyece�ine ili�kin bir h�k�m i�ermemektedir.
Mevzuat�n �ng�rd��� bir k�lt�r varl���n�n sahip olmas� gereken de�erler
incelendi�inde ise, modern mimarl�k �r�nlerinin bu de�erlere de sahip olabilece�i
g�r�lmektedir.

Bu ko�ullarda yeni yap�lar�n belgelenmesi ve korunmas� ba�lam�nda bir ilginin hen�z


yeterince olu�mamas�, bu konuda toplumun ilgili kesimleri aras�nda anlay� farklar�
bulunmas�, s�regelen envanter �al�malar�nda �o�unlukla � yok � h�km�nde olmalar�
nas�l a��klanabilir? Bu noktada baz� de�erlendirmeler yap�labilir:

1. �Eskilik�, �teklik�, �enderlik� gibi de�erler, koruma platformunda k�lt�r


varl��� olma �l��tleri aras�nda h�l� �n s�radad�r. Cumhuriyet d�neminde 1930�lu
y�llar�n ba��ndan itibaren s�regelen envanter prati�i de bu tahmini
desteklemektedir. Bu pratikte, sadece say�s� giderek azalan, eski ve g�rkemli
yap�lar�n yer ald��� bilinmektedir.

2. 1950�li y�llara de�in, an�tsal nitelikli kamu yap�lar� ile b�y�k programl� ve
zengin s�sleme portf�y�ne sahip konut yap�lar� d��ndaki yap�lar � miras � olarak
de�erlendirilmemekteydi. 1973 y�l�nda ��kan ve Cumhuriyetin ilk koruma mevzuat�
olan 1710 say�l� �Eski Eserler Kanunu�nda, korunmas� gerekli ta��nmazlar say�l�rken
bunlar�n aras�nda � konut � bulunmamaktayd�. Bir di�er deyi�le envanter �al�malar�
b�rak�n�z �a�da� �r�nleri, geleneksel nitelik de ta��sa bir grup mimarl�k �r�n�n� �
yok � saymaktayd�.

3. Tasar�mc�s� halen ya�ayan, yap�m s�reci �sanki d�n gibi� toplumun b�y�k bir
kesimi taraf�ndan hat�rlanan, yap�m teknik ve malzemeleri � gelenekselle�memi� �
(geleneksel s�zc��� bu noktada giderek azalan anlam�nda kullan�lm�t�r), � �slup �
olarak kabul edilmi� ve � mimarl�k tarihi �ne konu olmu� bir bi�imlenmeye sahip
olmayan ya da bu t�r girdileri yeterince a��rl�kta olmayan mimarl�k �r�nlerinin
neden koruma stat�s� kazanma ile sonlanacak bir envanter ve de�erlendirmeye konu
olabilece�i, toplumda doyurucu yan�tlar bulunamayan bir soru olarak durmaktad�r.

Modern ak�mlar�n �r�nlerinin de belgelenmeye ve korunmaya de�er olduklar�


benimsendi�i takdirde, soru art�k � Nas�l?� olarak sorulmal�d�r. Bu soruya hemen
verilebilecek iki yan�t bulunmaktad�r:

� 20. y�zy�l mimarl��� i�in yeni de�er tan�mlar� yap�lmal� ve koruma �l��tleri
geli�tirilmelidir. Mevcut referanslar�m�z bu d�nem mimarl��� i�in yeterli de�ildir.

� Mevcut koruma ve imar mevzuat�m�zda 20. y�zy�l mimarl���n�n belgelenmesi,


korunmas� ve �a�da� ya�am i�inde de�erlendirilmesine y�nelik a��k h�k�mler yer
almal�d�r.

Son s�z, bu d�nem mimarl���n� benimseme, belgeleme ve koruman�n geli�mi� bir �evre,
koruma ve mimarl�k k�lt�r� ile ger�ekle�ebilece�i �zerinedir.

You might also like