1.

ადამიანის ფუნდამენტური უფლებების არსი

ძირითადი უფლებები ადამიანის კონსტიტუციურად გარანტირებული უფლებებია,
რომლებიც სახელმწიფო ხელისუფლებას ბოჭავს .
ძირითადი უფლებების ცნების 4 ელემენტის გამოყოფა შეიძლება:
ის ინდივიდის კონსტიტუციურად უზრუნველყოფილი უფლებებია; (2) უშუალოდ
მოქმედი სამართალია; (3) წინასახელმწიფოებრივი უფლებებია, რომელთა
შეზღუდვა სახელმწიფო ხელისუფლებას ამ შეზღუდვის გამართლებას
ავალდებულებს;
(4) სახელმწიფო ხელისუფლების წინააღმდეგ, და არა კერძო პირის წინააღმდეგ,
მიმართული უფლებებია.
ადამიანის ფუნდამენტური უფლებების სიტყვასიტყვითი განმარტებიტ ძირითადი
უფლებები, პირველ რიგში, სახელმწიფოს წინააღმდეგ მიმართული თავდაცვითი
უფლებებია.
ისტორიულად
და თანამედროვე გაგებითაც, ძირითადი უფლებები, პირველ რიგში, ინდივიდის
უფლებებია, რომლითაც განსაკუთრებით დაცულია მისი ცხოვრების ის სფეროები,
რომლებშიც სახელმწიფოს მხრიდან შესაძლო ჩარევის საფრთხე არსებობს.
ადამიანის ძირითად უფლებებს საფუძვლად უდევს ადამიანის ღირსებისა და
თანასწორობის ცნებები, რადგან უფლებები განაპირობებს თითოეული ადამიანის
ღირსეულ არსებობას.
როგორც ღირსების და თანასწორობის ცნებები, ადამიანის უფლებებიც, სხვა
კატეგორიის უფლებებისგან განსხვავებით, მარადიული, საყოველთაო და
განუყოფელია.
ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებს შორის არ არის თვისობრივი
განსხვავება. ორივე მათგანი ადამიანს, ინდივიდს, ანიჭებს გარკვეული ქმედებების
განხორციელების შესაძლებლობას (მაგ. გამოხატვის თავისუფლება გვანიჭებს
უფლებას, თავისუფლად გამოვთქვათ საკუთარი მოსაზრებები ისე, რომ ამისთვის
არ დავისაჯოთ) ან იცავს რაიმე გარე ზემოქმედებისგან (მაგ. წამების აკრძალვა -
არავის აქვს უფლება, მოგვაყენოს ფიზიკური ან ფსიქიკური ტანჯვა).
ადამიანის უფლებებს შორის გამოყოფენ აბსოლუტურ უფლებებს - ანუ უფლებებს
რომლის შეზღუდვა სახელმწიფოს არცერთ ვითარებაში არ შეუძლია.
აბსოლუტური უფლებები ადამიანის ღირსებასთან არის კავშირში.
აბსოლუტურ უფლებებს განეკუთვნება:
წამების აკრძალვა;
მონობის და იძულებითი შრომის აკრძალვა;
უფლება, არ დაექვემდებარო პასუხისმგებლობას ქმედებისთვის, რომელიც მისი
ჩადენისას კანონით არ იყო დასჯადი;
რწმენის თავისუფლების შიდა სფერო (Forum Internum) (და არა მისი გამოვლენა).

ძირითადი უფლებების სუბიექტური მნიშვნელობა იმაში ვლინდება,

რომ ის ინდივიდის უფლებებია და პიროვნებასა და სახელმწიფოს შორის
ურთიერთობას აწესრიგებს. ძირითადი უფლებების ობიექტური მნიშვნელობა
კიისაა, რომ ის ინდივიდისგან დამოუკიდებლად განსაზღვრავს მოქალაქეების
მიმართ სახელმწიფო ხელისუფლების ძირითად ქმედებებს.
ძირითადი უფლებების სუბიექტი არის ინდივიდი, ფიზიკური პირი, თუმცა,
ყველა ფიზიკური პირი ვერ იქნება ყველა უფლების სუბიექტი. კონსტიტუცია
განასხვავებს უფლებებს, რომლებიც მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეს
შეიძლება ჰქონდეს და უფლებებს, რომლებიც შეიძლება ყველა ადამიანს
ეკუთვნოდეს.
კონსტიტუციის 45-ე მუხლის თანახმად, ძირითადი უფლებები, მათი შინაარსის
გათვალისწინებით, ვრცელდება აგრეთვე იურიდიულ პირებზე.
რომ ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და სახელმწიფო შეზღუდული
არიან ძირითადი უფლებებით. თანამედროვე წარმომადგენლობით
დემოკრატიაში ხალხი
ხელისუფლებას ახორციელებს კონსტიტუციით უფლებამოსილი საჯარო
ხელისუფლების ორგანოების მეშვეობით.
ძირითადი უფლებები ბოჭავს18 საჯარო ხელისუფლების სამივე შტოს.19
აღნიშნული უფლებები მოქმედებს მხოლოდ ინდივიდსა და სახელმწიფოს შორის
უშუალოდ წარმოშობილ ურთიერთობებზე. ძირითადი უფლებები ინდივიდს არ
იცავს კერძო პირის ხელყოფისაგან. მათ მხოლოდ სახელმწიფოს წინააღმდეგ
თავდაცვის ფუნქცია აქვს, რადგან ეს უფლება მხოლოდ საჯარო ხელისუფლების
მიერ შეიძლება შეიზღუდოს.
საქართველოს კონსტიტუციის მე-7 მუხლის თანახმად, სახელმწიფო იცავს
ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებს, რაც, თავის მხრივ, სახელმწიფოს
მიერ ძირითადი უფლებების დაცვის ვალდებულებას ნიშნავს.
ძირითადი უფლებების დაცვის კონკრეტული ვალდებულების განსაზღვრა,
პირველ რიგში, კანონმდებლის პასუხისმგებლობაა. სხვადასხვა სამართლის
დარგში შესაბამისი ნორმების შემუშავებით მან ოპტიმალურად უნდა დაიცვას
ადამიანის ძირითადი უფლებები. ამ ვალდებულების შეუსრულებლობის
შემთხვევაში, პირს უნდა ჰქონდეს მისი გასაჩივრების შესაძლებლობა.

2. სიცოცხლის უფლება
ყოველი ადამიანის სიცოცხლის უფლება კანონით არის დაცული. არავის
სიცოცხლე არ შეიძლება განზრახ იქნეს ხელყოფილი. სიცოცხლის ხელყოფა
დასაშვებია მხოლოდ სასამართლოს მიერ გამოტანილი სასიკვდილო განაჩენის
აღსრულების შედეგად, ისეთი დანაშაულის ჩადენისათვის, რომლისთვისაც
კანონი
ითვალისწინებს ამ სასჯელს.
სიცოცხლე ადამიანის უზენაესი ღირებულებაა. იგი არა მარტო თავისთავადი
სიკეთეა, არამედ სხვა ადამიანური ღირებულებების განმსაზღვრელიც.
სიცოცხლის გარეშე არ არსებობს თავისუფლება, ადამიანის სულიერი, გონებრივი,
კულტურული განვითარება თუ ადამიანური ბედნიერება.
. სიცოცხლის უფლება ხელშეუვალი უფლებაა. იგი
ადამიანისათვის თანდაყოლილია და არა კანონით ბოძებული.
სიცოცხლის უფლება დამცავი უფლებაა. სახელმწიფო
ვალდებულია, უზრუნველყოს სიცოცხლის ეფექტური დაცვა.
სიცოცხლის უფლება სახელმწიფოს აკისრებს ნეგატიურ ვალდებულებას – არ
ხელყოს ადამიანის სიცოცხლე და, ამასთანავე, პოზიტიურს – იზრუნოს
სიცოცხლისათვის
საფრთხის ასაცილებლად და დაიცვას იგი სხვათა მხრიდან ხელყოფისაგან.
სიცოცხლის
უფლება არ არის აბსოლუტური უფლება. მისგან გამონაკლისები უკავშირდება
უკანონო ძალადობისაგან სხვა ადამიანთა სიცოცხლის დაცვის საჭიროებას ან
ძალზე სერიოზული საფრთხის აცილებას.
ემბრიონის (ფეტუსის) სიცოცხლის აბსოლუტური უფლების აღიარება
აბორტის სრულ აკრძალვას მოითხოვს და ხშირად უპირისპირდება დედის
უფლებებს, მათ შორის, ზოგჯერ მის სიცოცხლის უფლებასაც, როდესაც ორსულობა
სერიოზულ რისკთანაა დაკავშირებული. აბორტის აკრძალვა იმის აღიარება
იქნებოდა, რომ ფეტუსის დაუბადებელი სიცოცხლე უფრო მაღალი ღირებულებაა,
ვიდრე ორსული ქალის სიცოცხლე. ამიტომ ფეტუსის სიცოცხლის უფლება
მხოლოდ ნაწილობრივაა დაცული.

სიცოცხლის უფლების დარღვევად არ ჩაითვლება შემდეგი ქმედებები :

ა).ნებისმიერი პირის დასაცავად არამართლზომიერი ძალადობისაგან;
ბ) კანონიერი დაკავებისათვის ან კანონიერად დაპატიმრებული პირის გაქცევის
აღსაკვეთად;
გ) აჯანყების ან ამბოხების ჩასახშობად კანონიერ ღონისძიებათა
განხორციელებისას.

მე-2 მუხლი უკავშირდება როგორც განზრახ, ისე გაუფრთხილებლობით

სიცოცხლის
მოსპობას

პოლიციის ოპერაციები
პოლიციის
ოპერაციები უნდა რეგულირდებოდეს ეროვნული
სამართლით და უნდა შეიცავდეს თვითნებობისა და ძალის ბოროტად გამოყენების
წინააღმდეგ ადეკვატური და ეფექტიანი გარანტიების სისტემას.
პოლიციის ოპერაციების დაგეგმვას და ზედამხედველობას მინიმუმამდე უნდა
დაჰყავდეს სიცოცხლის მოსპობის რისკი.

სამხედრო და უშიშროების ძალების ოპერაციები

საქმეში ოგური თურქეთის წინააღმდეგ
სასამართლომ დაადგინა, რომ მე-2 მუხლის დარღვევა გამოწვეული
იყო თურქეთის უშიშროების სამსახურების ოპერაციის დაგეგმვისა და აღსრულების
შედეგად, რასაც მოჰყვა მუსა ოგურის დაცხრილვა;

სახელმწიფო პატიმრობაში მყოფი ინდივიდების შემთხვევაში

როდესაც ადამიანს აღენიშნება დაზიანებები ან პოულობენ
გარდაცვლილს სახელმწიფოს ხელისუფლების ექსკლუზიური კონტროლის
სფეროში,
მთავრობას ეკისრება ტვირთი წარმოადგინოს დამაკმაყოფილებელი და
დამაჯერებელი განმარტება, თუ როგორ მოხდა სადავო მოვლენა.

პატიმრობაში გარდაცვალება
პატიმრობაში გარდაცვალების კონტექსტში კონვენცია მოითხოვს იმ
გარემოებების ზედმიწევნითი და ეფექტიანი ოფიციალური გამოძიების ჩატარებას,
სადაც
დადგა სასიკვდილო შედეგი და ითვალისწინებს ვალდებულებას, რომ
პასუხისმგებელ
პირებს მოეთხოვოთ პასუხი .
ჩვეულებრივ, კონვენციის დარღვევის დამტკიცების ტვირთი ეკისრება
განმცხადებელს.
თუმცა ტვირთი გადაინაცვლებს სახელმწიფოზე, როდესაც პირი გარდაიცვლება
პატიმრობაში.
გაუჩინარება
საქმეში თიმურთაში თურქეთის წინააღმდეგ (Timurtaş v. Turkey)99 სასამართლომ
დაადგინა მე-2 მუხლის დარღვევა განმცხადებლის ვაჟის გაუჩინარების გამო,
რომელიც
დაკავებულ იქნა უშიშროების ძალების მიერ და შემდეგ მასზე აღარაფერი სმენიათ
6-ნახევარი წლის განმავლობაში. სასამართლომ მიიჩნია, რომ დროის პერიოდი
არ იყო გადამწყვეტი, მაგრამ მაინც რელევანტური ფაქტორი იყო და ჩათვალა,
რომ
განმცხადებლის ვაჟი, სავარაუდოდ, მკვდარი იყო.

თვითმკვლელობა სახელმწიფო პატიმრობაში და სახელმწიფო დაწესებულებებში

მე-2 მუხლის თანახმად, ხელისუფლების ორგანოები მოვალენი არიან, მიიღონ

სათანადო
ზომები მათი კონტროლის ქვეშ მყოფი, დაკავებული პირების სიცოცხლის
დასაცავად,
თუნდაც სიკვდილი ან დაზიანება თვითმკვლელობის ან თვითმკვლელობის
მცდელობის შედეგი იყოს.
სიკვდილით დასჯა

თავდაპირველი ტექსტის მიხედვით, მე-2 მუხლის პირველი პუნქტი უშვებს

სიკვდილით
დასჯას, მაგრამ კონვენციის მე-6 ოქმი იწვევს სიკვდილით დასჯის გაუქმებას
მშვიდობიან დროს და მე-13 ოქმი აუქმებს სიკვდილით დასჯას ყველა
ვითარებაში, მათ შორის, ომის დროსაც.
სიკვდილით დასჯა დასაშვებიც რომ იყოს, თუ ბრალდებულის სამართლიანი
სასამართლოს უფლება არ იქნა დაცული, მისი აღსრულება დაარღვევს მე-2
მუხლს.
საქმეში ბადერი და კანბორი შვედეთის წინააღმდეგ (Bader and Kanbor v. Sweden)120
სასამართლომ დაადგინა, რომ განმცხადებლის გაძევება სირიაში, სადაც მის
მიმართ
სასამართლომ დაუსწრებლად გამოიტანა სასიკვდილო განაჩენი, დაარღვევდა
კონვენციის მე-2 და მე-3 მუხლებს.

სახელმწიფოს პოზ. და ნეგ. უფლებები

პოზიტიურ უფლებები - გულისხმობს ხელისუფლების აქტიურ

მოვალეობებს თითოეული ადამიანის მიმართ. მაგალითად,
განათლების მიღების უფლება ხელისუფლებას იმ სკოლების შექმნის
ვალდებულებას აკისრებს, რომლებშიც ყველა ბავშვს შეეძლება
სწავლა. ზუსტად ასევე, გასამართლების უფლება ხელისუფლებას
აკისრებს სასამართლო დაწესებულებების ქსელის შექმნას,
რომელსაც შეუძლია მიმართოს თითოეულმა ადამიანმა თავისთვის
მნიშვნელოვანი საკითხის გადასაწყვეტად.( ოგორიცაა პოლიციის
მხრიდან პირის დაცვა და კონსულტაციის უფლება, აგრეთვე ისეთი
ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებები, როგორიცაა
საკვები., საცხოვრებელი, საზოგადოებრივი განათლება, დასაქმება,
ეროვნული უსაფრთხოება, სამხედრო, ჯანდაცვა, სოციალური დაცვა,
ინტერნეტზე წვდომის და ცხოვრების მინიმალური სტანდარტი)

ნეგატიურ უფლებებსაც უწოდებენ, უკრძალავს ხელისუფლებას ჩვენი

ცხოვრების სხვადასხვა სფეროში ჩარევას. სიტყვის ან სინდისის
თავისუფლება უკრძალავს ხელისუფლებას, ჩაერიოს ადამიანისათვის
ასეთ სასიცოცხლო საკითხებში. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, თუკი მე
მაქვს რაიმეს უფლება, ხელისუფლება ვალდებულია, რაღაც
გამიკეთოს, ხოლო თუ მე მეკუთვნის რომელიმე თავისუფლება,
სახელმწიფომ თავი უნდა შეიკავოს რაიმე ქმედებისაგან.
( როგორებიცაა სიტყვის თავისუფლება, სიცოცხლის, კერძო
საკუთრების, ძალადობრივი დანაშაულისგან თავისუფლების,
რელიგიის თავისუფლების, ჰაბეას კორპუსი, სამართლიანი
სასამართლო და თავისუფლება მონობისგან .)

6. ექსტრატერიტორიული იურისდიქცია

შეუძლებელია, რომ სახელმწიფოებმა მოახდინონ პასუხისმგებლობას

აარიდონ თავი მათ იერ ექსტრატერიტორიული ქმედების კონტექსტში
გახორციელებული ადამიანთა უფლებების დარღვევისთვის.
1966 წელს შეიქნა სამოქალაქო და პოლიტიკური პაქტი,
რომლის მიხედვითაც saxelmwifos ekisreba valdebuleba, daicvas
adamianis uflebebi mxolod im SemTxvevaSi,
roca piri mis teritoriazea da amavdroulad misi iurisdiqciis qveS
imyofeba.
მოგვიანებით კი დაცვის სფერო გაიზარდა , adamianis
uflebaTa komitetma araerTxel daadastura, rom saxelmwifoTa
pasuxismgebloba ar Semoifargleba mxolod maTi
teritoriebiT da igi vrceldeba maT
farglebs miRma myof pirTa mimarTac,
roca ისინი maTi iurisdiqciis
qveS eqcevian.
ეს მოიაზრებს იმას, რომ სახელმწიფოებს აქვთ ვალდებულება
დაიცვან სამოქ თუ პოლიტ უფლებები ყველა პირის მიმართ,
რომლებიც მათი ძალაუფლების ან ეფექტიაი კონტროლის
ქვეშაა და არ აქვს აზრი ფიზიკურად არია თუ არა ეს პირები
მათ ტერიტორიაზე.
მაგალითად : saqme lopes burgosi urugvais winaaRmdeg exeboda
urugvais samsaxurebis
ukanono qmedebebs rogorc argentinaSi,
ise urugvaiSi.
lopes burgosi ukanonod iqna dakavebuli urugvais
uSiSroebisa da dazvervis samsaxurebis
mier buenos-airesSi da Semdgom gadayvanil iqna urugvaiSi. dakavebulis
mimarT
ganxorcielda paqtiT gaTvaliswinebuli
uflebebis darRveva orive qveyanaSი.
adamianis uflebaTa
komitetma, samoqalaqo da politikuri
paqtis sxva darRvevebTan erTad, aseve
daadgina urugvais pasuxismgebloba
lopes burgosis argentinaSi motacebisa
da misi urugvaiSi gadayvanisaTvis. kerZod, man miuTiTa, rom es iyo
TviTneburi dapatimreba da dakaveba.

მაგალითი 2: ადამიანის უფლებათა კომიტეტმა მოსთხოვა

ისრაელს, რომ სამოქალაქო და პოლიტიკური პაქტი სრულად
გამოეყენებინა მის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიების მიმართ
და განმარტა რო როგორც ოკუპირებულ ტერიტორიებზე, ასევე
ი ტერიტორიებზეც უნდა განეხორციელებია, სადაც მისი
ეფექტიანი კოტროლი ვრცელდებოდა და დაევალა, რომ
გაეტარებია სხვადასხვა ღოისძიებები.

adamianis uflebaTa komitetma daadgina,

rom Tu პირის ექსტრადიციას
axlavs riski, rom eqstradirebuli piris
mimarT dairRveva am paqtiT daculi
uflebebi sxva iurisdiqciaSi, SeiZleba
dadges gadamcemi qveynis pasuxismgeblobis sakiTxi.
 მაგალითად : ჩიტატი kanadis winaaRmdeg –
ganmcxadeblis eqstradicia amerikis SeerTebul StatebSi, romlis mimarT,
sikvdilis dasjis SemTxvevaSi, gamoyenebuli iqneboda gaziT gagudvis
meTodi,
gamoiwvevda kanadis mier samoqalaqo
da politikuri paqtiT nakisri valdebulebebis darRvevas.

sikvdiliT
dasjis amgvari forma, dakavSirebuli xangrZliv tanjvasTan, SeuTavsebeli
iyo aRniSnuli dokumentis me-7 muxlis
moTxovnebTan, romelic krZalavs wamebasa da araadamianur
mopyrobas

3. მართლმსაჯულების საერთასორისო სასამართლო.

საერთაშორისო სასანართლომაც განმარტა, რომ ადამიაის

უფლებათა საერთაშორისო დოკუმენტების მოქმედება არ
იზღუდება მოცემული ქვეყის ტერიტორიით და ვრცელდება მის
ფარგლებს მიღმაც.

მაგალითად:
israeli amtkicebda, rom adamianiს uflebaTa konvenciebi ar SeiZleboda
gavrcelebuliyo mis mier okupirebul teritoriebze.
saerTaSoriso sasamarTlom uaryo
israelis mosazreba, rom adamianis uflebaTa konvenciebi wyvetda
moqmedebas saomar viTarebaSi და daadgina, rom
samoqalaqo da politikuri paqti vrceldeba im qmedebebTan mimarTebiT,
romlebic dakavSirebulia saxelmwifos teritoriis farglebs miRma misi
iurisdiqciis ganxorcielebasTan.
საერთაშორისო სასამართლომ ასევე განხილა ეკონომიკური
და სოციალური უფლებების შესახებ 1966 wlis saerTaSoriso paqtis
eqstrateritoriuli gamoyenebis sakiTxi და daadgina, rom israeli valdebuli
iyo, daecva ekonomikur, socialur da
kulturul uflebaTa Sesaxeb paqtiT
gaTvaliswinebuli valdebulebebi okupirebul teritoriebze, romlebic misi
iurisdiqciis qveS imyofeboda 37 wlis
ganmavlobaSi.
yovelgvari damatebiTi msjelobis gareSe saerTaSoriso sasamarTlom
daadgina, rom 1989 wlis konvencia bavSvTa uflebebis Sesaxeb
gamoiyeneboda
palestinis okupirebul teritoriaze.

ადამიანის უფლებათა პანამერიკული კომისია

1948 წელს მიიღეს ადამიანის უფლებათა დეკლარაცია ამერიკაში.

პოლიტიკური და სამოქალაქო უფლებების პაქტისგან განსხვავებით ამ
დეკლარაციაში არ არის საუბარი ტერიტორიულ ნაწილზე. თუმცა
პანამერიკულმა კომისიამ adamianis uflebaTa komisiisa
da evropuli sasamarTlos msgavsad,
ar SezRuda deklaraciis moqmedeba saxelmwifos teritoriuli sazRvrebiT.

მაგალითად: კოარდი აშშ-ს წინააღმდეგ საქმეში, რომელიც შეეხებოდა

მაერიკელ სამხედროთა მიერ დარღვევებს გრენადაში . კომისიის
შეფასებით ამერიკა ვალდებული იყო დაეცვა მათი უფლებები.
panamerikuli komisiis azriT, marTalia, iurisdiqcia zogadad xorcieldeba konkretuli
qveynis
teritoriaze myof pirTa mimarT, magram,
garkveul SemTxvevebSi, igi vrceldeboda saxelmwifos eqstrateritoriul
qmedebebze, roca ucxo qveyanaSi myofi
piri eqceva meore qveynis kontrolis
qveS.

დასკვნა

adamianis uflebaTa saerTaSoriso

dokumentebis eqstrateritoriuli gavრceleba absoluturad logikuri da
aucilebelic aris. dauSvebelia, saxelmwifom pasuxismgebloba aicilos akrZaluli
qmedebisaTvis im safuZvliT, rom
es qmedeba misi teritoriis sazRvrebs
miRma moxda.

სახელმწიფოს მიერ სხვა სახელმწიფოს ტერიტორიაზე ან

სახელმწიფოების იურისდიქციის გარეთ არსებულ სივრცეში
(ღია ზღვა, კოსმოსი) თავისი იურისდიქციის განხორციელება.
მაგალითად, ასეთია: საკონსულოების უფლბა - გაატარონ
რეგისტრაციაში თავისი მოქალაქეების დაქორწინება-
განქორწინება საკონსულოს დამფუძნებელი სახელმწიფოს
კანონების შესაბამისად; სახელმწიფოს გემს აქვს უფლება -
დააკავოს ღია ზღვაში ხომალდი, რომელმაც დაარღვია
კანონი მისი ტერიტორიული საზღვრების შიგნით და
ცდილობს, თავი დააღწიოს დევნას ღია ზღვაში გასვლით,
სადაც ყველა ქვეყნის ხომალდი მხოლოდ ალმის კანონს
ექვემდებარება, ანუ იმ ქვეყნის კანონს, სადაც ის არის
რეგისტრირებული

საქმის წარმოება სტრასბურგში

კონვენცია განასხვავებს ორი ტიპის საჩივრებს:

ინდივიდუალური საჩივარი, წარდგენილი
ნებისმიერი პირის, პირთა ჯგუფის, კომპანიის ან
არასამთავრობო ორგანიზაციის მიერ, რომელიც
ასაჩივრებს მისი უფლების დარღვევას და
სახელმწიფოთაშორისი საჩივარი, შეტანილი ერთი
სახელმწიფოს მიერ მეორეს წინააღმდეგ.

სასამართლოში საჩივრის შეტანა შესაძლებელია

კონვენციის მონაწილე ერთი ან მეტი სახელმწიფოს
წინააღმდეგ. ნებისმიერი საჩივარი, რომელიც
მიმართულია, მაგალითად, კონვენციის არაწევრი
სახელმწიფოს ან კერძო პირის წინააღმდეგ,
დაუშვებლად გამოცხადდება.

სასამართლოში საჩივრის შეტანა შესაძლებელია

უშუალოდ პირის მიერ და სამართალწარმოების
საწყის ეტაპზე ადვოკატის ყოლა აუცილებელი
არაა. საკმარისია, სასამართლოში გაიგზავნოს
ჯეროვნად შევსებული საჩივრის ფორმა,
რომელსაც თან დაერთვება ყველა საჭირო
დოკუმენტი.
ადვოკატის დახმარება სავალდებულო
ხდება მას შემდეგ, რაც სასამართლო მოპასუხე
მთავრობას საქმის შესახებ აცნობებს და სთხოვს
მოსაზრებების წარმოდგენას. ამ ეტაპიდან,
საჭიროების შემთხვევაში, მომჩივანს შესაძლოა,
მიეკუთვნოს იურიდიული დახმარება.
სასამართლოს არ გააჩნია ავტორიზებულ
ადვოკატთა სია, ვისაც შეუძლია წერილობითი
თუ ზეპირი მოსაზრებების წარმოდგენა
სასამართლოში. მომჩივანი შესაძლებელია,
წარმოდგენილი იყოს ნებისმიერი პირის მიერ,
ვისაც აქვს იურისტად მუშაობისთვის საჭირო
კვალიფიკაცია კონვენციის ერთ-ერთ წევრ
სახელმწიფოში, ან ვისაც პალატის პრეზიდენტი
მიანიჭებს უფლებამოსილებას, წარმოადგინოს
პირი.

სასამართლოს
მიერ საქმისწარმოებისათვის არ არის დაწესებული
რაიმე სახის გადასახადი.
სასამართლოში სარჩელთა უმრავლესობა
ფიზიკური პირების მიერ წარიდგინება.
სახელმწიფო უფლებამოსილია შეიტანოს
სარჩელი კონვენციის მეორე წევრი სახელმწიფოს
წინააღმდეგ; სწორედ ამას ჰქვია სახელმწიფოთაშორისი
სარჩელი.

საქმის განხილვის 2 ეტაპი

სასამართლოში საქმის განხილვის ორი მთავარი

ეტაპია: დასაშვებობის ეტაპი და საქმის არსებითად
განხილვის ეტაპი (ანუ სასარჩელო მოთხოვნების
განხილვა). სამართალწარმოებისას საჩივრები
გაივლის სხვადასხვა ფაზას.
ერთი მოსამართის ფორმაციის შემთხვევაში,
საჩივარი დაუშვებლად ცხადდება, როცა მისი
დაუშვებლობა თავიდანვე აშკარაა; ერთი
მოსამართლის გადაწყვეტილება არ საჩივრდება.
კომიტეტი საბოლოო განჩინებას ან
გადაწყვეტილებას საქმეზე იღებს მაშინ, როცა
საქმე ეხება ისეთ საკითხს, რაზეც არსებობს
სასამართლოს დამკვიდრებული პრეცედენტული
სამართალი.
პალატა საქმის შესახებ შეტყობინებას
უგზავნის მოპასუხე მთავრობას, რომ ამ
უკანასკნელმა საკუთარი არგუმენტები
წარმოადგინოს. წერილობით მოსაზრებებს
ორივე მხარე წარმოადგენს. სასამართლო
შემდეგ იღებს გადაწყვეტილებას, თუ რამდენად
მიზანშეწონილია საჯარო მოსმენის ჩატარება.
თუმცა ვინაიდან საჯარო მოსმენა ტარდება
გამონაკლისის სახით, საჩივრების უმრავლესობის
შემთხვევაში საქმის ზეპირი განხილვა არ ხდება.
შემდეგ, პალატა იღებს გადაწყვეტილებას,
რომელიც საბოლოო ხდება მხოლოდ იმ სამთვიანი
ვადის გასვლის შემდეგ, რომლის განმავლობაშიც
მომჩივანსა და მთავრობას უფლება აქვთ,
მოითხოვონ საქმის დიდი პალატისათვის
გადაცემა ხელახალი განხილვისათვის.
თუკი გადაცემის მოთხოვნა დაკმაყოფილდება
დიდი პალატის მიერ, საქმე ხელახლა განიხილება
და საჭიროების შემთხვევაში ტარდება საჯარო
მოსმენა. დიდი პალატის გადაწყვეტილება
საბოლოოა