1.

NEMLİ HAVANIN (SU BUHARI- KURU HAVA KARIŞIMI) TERMODİNAMİK

ÖZELLİKLERİ Kuru hava ve su buharı için gerekli olan hal denklemlerini EK 1.(ideal gaz) Ve EK
2(Gerçek gaz) olarak verdik. Bunları ekte vermemizin sebebi benli havanın özelliklerini hesaplamak
yerine sadece kullanmayı tercih edecek okuyucularımızı sıkmamak içindir. Nemli hava temel olarak
kuru hava ile su buharının karışımı olarak düşünülebilir. Kuru hava aslında tek bir gaz olmayıp bir gaz
karışımıdır. Ancak buradaki hesaplarımızda tek bir gaz gibi göz önüne alacağız ve su buharı ile
karışımındaki temel enerji ilişkilerini irdeleyeceğiz. Göze almamız gereken en teme özellik elbetteki
nemli havanın içinde mevcut bulunan kuru hava kütlesidir. Temel olarak bunu değişken A ile
göstereceğiz birimi (kg kuru hava/kg nemli hava) şeklinde ifade edebiliriz. Bu durumda karışımdaki su
buharı kütlesi (1-A) kg su buharı/kg nemli hava olur. Aynı değişkenin değişik bir şekilde verilmesi, su
buharı kütlesinin kuru hava kütlesine oranı (kg su buharı/kg kuru hava) özgül nem olarak adlandırılır.
𝑤 = 𝑚𝑠𝑢 𝑏𝑢ℎ𝑎𝑟𝚤 𝑚𝑘𝑢𝑟𝑢 ℎ𝑎𝑣𝑎 = 1−𝐴 𝐴 (1-1) veya 𝐴 = 1 𝑤+1 = 𝑚𝑘𝑢𝑟𝑢 ℎ𝑎𝑣𝑎 𝑚𝑛𝑒𝑚𝑙𝑖 ℎ𝑎𝑣𝑎 (1-2)
Nemli havanın molar oranı da A veya w cinsinden hesaplanabilir. 𝑥𝐴 = 𝐴(𝑀𝑊/𝑀𝐴)
1−𝐴[1−(𝑀𝑊/𝑀𝐴)] = 𝑘𝑚𝑜𝑙 𝑘𝑢𝑟𝑢 ℎ𝑎𝑣𝑎 𝑘𝑚𝑜𝑙 𝑦𝑎ş ℎ𝑎𝑣𝑎 (1-3) Buradaki 𝑀𝑊 = 18.015268 kg/kmol
suyun moleküler ağırlığı, 𝑀𝐴 = 28.96546 kg/kmol havanın moleküler ağırlığıdır. Formülerimizde oran
olarak geçtiğinden bunu denklemlerimize sabit bir oran olarak ta alabiliriz. 𝐶 = 𝑀𝑊 𝑀𝐴 = 0.62195691
(1-4) Termodinamik denklemleri göz önüne alırken özgül değer hesaplamasında nemli havayı veya
kuru havayı göz önüne alabiliriz. Eğer değer herhangi birisiyle verilmişse A çarpanı kullanılarak
diğerine dönüştürülebilir. Suyun molar oranı: 1 − 𝑥𝐴 = 1 − 𝐴(𝑀𝑊/𝑀𝐴) 1−𝐴[1−(𝑀𝑊/𝑀𝐴)] = 𝑘𝑚𝑜𝑙 𝑠𝑢
𝑏𝑢ℎ𝑎𝑟𝚤 𝑘𝑚𝑜𝑙 𝑦𝑎ş ℎ𝑎𝑣𝑎 (1-5) Karışımdaki su buharının kısmi basıncı: 𝑃 𝑊 = (1 − 𝑥𝐴)𝑃 (1-6)
Karışımdaki kuru havanın kısmi basıncı: 𝑃 𝑊 = 𝑥𝐴𝑃 (1-7) olarak ifade edilebilir. Karışımdaki 𝑃 𝑊
basıncında ve T1 sıcaklığında kızgın buhar bölgesinde bulunan su buharının sıcaklığını değiştirmeden
basıncını arttırarak doyma eğrisine (doymuş buhar) ulaşırsak, bu noktadaki basınca karışımdaki su
buharının kısmi doyma basıncı adını veririz. Şekil 1.1 de bu nokta gösterilmiştir. Doyma basıncının
üzerine çıkarsak belli bir yoğuşma ile karşılaşırız. Eğer karışımı 𝑃 𝑊 basıncını sabit tutarak
soğutursak (sıcaklığını düşürürsek) belli bir sıcaklığa ulaştığımızda yine yoğuşma başlayacaktır. Bu
noktaya çiğ noktası (dew point temperature) adını veriyoruz. Şekil 1-1 nemli havadaki 𝑃 𝑊 kısmi
basıncında kızgın buhar fazında olan su buharının doymuş su buharı ve çiğ noktası sıcaklığı ile ilişkisi
Karışımdaki su buharının kısmi doyma basıncı : 𝑃 𝑊𝑠𝑎𝑡 = (1 − 𝑥𝐴 𝑠𝑎𝑡)𝑃 = 𝑃𝜎(T) 1.8 Kızgın buhar
fazındaki(1 noktasındaki) su buharının kısmi basıncının, doymuş buhar fazındaki su buharının kısmi
basıncına oranına bağıl nem (relative humidity) ismini veriyoruz. Benzer bir kavram olarak ta
doygunluk derecesini verebiliriz. Kızgın buhar fazındaki(1 noktasındaki) su buharının kütlesinin
doymuş buhar fazındaki su buharının kütlesine oranına doygunluk derecesi (Degree of saturation-
DOS) adını veriyoruz Bağıl nem = 𝑅𝐻 = ∅ = 𝑃𝑊 𝑃𝑊𝑠𝑎𝑡 = 𝑃𝑠𝑢 𝑏𝑢ℎ𝑎𝑟𝚤 𝑃𝑑𝑜𝑦𝑚𝑢ş 𝑠𝑢 𝑏𝑢ℎ𝑎𝑟𝚤 =
(1−𝑥𝐴) (1−𝑥𝐴 𝑠𝑎𝑡) 1.9 Doygunluk derecesi 𝐷𝑂𝑆 = 𝑚𝑊 𝑚𝑊𝑠𝑎𝑡 = 𝑚𝑠𝑢 𝑏𝑎ℎ𝑎𝑟𝚤 𝑚𝑑𝑜𝑦𝑚𝑢ş 𝑠𝑢 𝑏𝑢ℎ𝑎𝑟𝚤
1−𝐴 1−𝐴𝑠𝑎𝑡 1.10 Çiğ noktası sıcaklığı: (𝑃 𝑊 basıncındaki doyma sıcaklığı) 𝑇𝜎 (𝑃 𝑊) = 𝑇𝜎((1 −
𝑥𝐴)𝑃) 1.11 Entalpi: ℎ = 𝐴 ∗ ℎ𝐴 + (1 − 𝐴) ∗ ℎ𝑤 kJ/kg nemli hava 1.12 ℎ = ℎ𝐴 + (1−𝐴) 𝐴 ∗ ℎ𝑤 = ℎ𝐴 + 𝑤
∗ ℎ𝑤 kJ/kg kuru hava K 1.13 Entropi: 𝑠 = 𝐴 ∗ 𝑠𝐴 + (1 − 𝐴) ∗ 𝑠𝑤 kJ/(kg yaş hava K) 1.14 𝑠 = 𝑠𝐴 +
(1−𝐴) 𝐴 ∗ 𝑠𝑤 = 𝑠𝐴 + 𝑤 ∗ 𝑠𝑤 kJ/(kg kuru hava K) 1.15 kg nemli hava için verilen herhangi bir özellik
A ya bölünerek kg kuru havaya dönüştürülebilir. kg kuru hava için verilen herhangi bir özellik A ile
çarpılarak kg nemli havaya dönüştürülebilir. Denklem 1.13 de entalpinin ℎ𝐴 kısmı kuru havanın
termodinamik özelliklerinden kaynaklanırken 𝑤 ∗ ℎ𝑤 kımı su buharının termodinamik özelliklerinden
kaynaklanmaktadır. Yaş havanın bir prosesinde entalpinin değişimini düşünürsek ısı transferi 𝑄 =
𝑚𝐴[ℎ2 − ℎ1] = 𝑚𝐴[(ℎ𝐴2 + 𝑤2 ∗ ℎ𝑤2 ) − (ℎ𝐴1 + 𝑤1 ∗ ℎ𝑤1 )] 1.16 𝑄 = 𝑚𝐴 [(ℎ𝐴2 − ℎ𝐴1) + (𝑤2 ∗ ℎ𝑤2
− 𝑤1 ∗ ℎ𝑤1 )] = 𝑚𝐴 (ℎ𝐴2 − ℎ𝐴1 ) + 𝑚𝐴(𝑤2 ∗ ℎ𝑤2 − 𝑤1 ∗ ℎ𝑤1) 1.17 𝑄 = 𝑄𝑑𝑢𝑦𝑢𝑙𝑢𝑟 𝚤𝑠𝚤 + 𝑄𝑔𝑖𝑧𝑙𝑖 𝚤𝑠𝚤
1.18