Materiał jest uzupełnieniem do

Mapa myśli
Repetytorium język polski – zamów

AUTOR
Jan Kochanowski Jan Kochanowski – ur. w 1530 r., poeta

Treny
Renesansu, także tłumacz i współtwór-
ca kultury. Był związany z dworem Stefana
Batorego. Miał wpływ na rozwój języka pol-
skiego. Pozostawił po sobie bogaty doro-
bek literacki, m.in. poematy, pieśni, fraszki
Rodzaj literacki: liryka
i treny. Swoją siedzibę miał w Czarnolesie.
Gatunek literacki: tren

Cykl poetycki Jana Kochanowskiego wydany

w 1580 r. w Drukarni Łazarzowej w Krakowie. Są
ostatnim i najdojrzalszym dziełem poety, podsu-
mowaniem jego doświadczeń życiowych i artystycz- GATUNEK
nych.
Tren – gatunek wywodzący się ze sta-
Treny stanowią cykl 19 utworów tematycznie
rogreckiej poezji funeralnej (żałobnej).
związanych ze śmiercią córki poety – Urszuli. I choć
Utwory tego typu pisali już w Antyku m.in.
Treny w pierwszej kolejności kojarzy się właśnie
Simonides, Pindar, Owidiusz, a w kolej-
z tym wydarzeniem, to trzeba jednak pamiętać, że
nych epokach, choćby w Renesansie, przy-
oprócz bolesnych strat w rodzinie, jakie Kochanow-
kładem może być Petrarka. Celem auto-
ski przeżył w tamtym czasie (śmierć Urszuli, a po-
rów było wyrażenie żalu po śmierci znanej
tem drugiej córki – Hanny), na powstanie cyklu miał
i ogólnie szanowanej osoby, pokazanie jej
również wpływ głęboki kryzys moralno-światopo-
zasług i dokonań, opis pustki, jaka powsta-
glądowy, w tym załamanie wiary w dotychczas wy-
ła po jej odejściu, wreszcie poszukiwanie
znawane przez poetę ideały życiowe.
pocieszenia.

Kochanowski skomponował treny Po śmierci ukochanego dziecka świat Kochanowskiego legł

po śmierci ukochanej córeczki, w gruzach. Wiedza i gromadzone przez lata doświadczenia
dwuipółletniej Urszuli. okazały się całkowicie nieprzydatne wobec tragicznego wyda-
rzenia. Mówi się wręcz o kryzysie światopoglądowym poety.

Utwór wyraża smutek Treny Kochanowskiego po

i żal po śmierci osoby TRENY — KONTEKST raz pierwszy zostały wyda-
godnej, zasłużonej. ne w Krakowie w 1580 r.

Na Treny Kochanowskiego składa się cykl 19 utworów, przy czym dla całości został zachowany porządek
kompozycyjny charakterystyczny dla pojedynczego utworu żałobnego:

• exordium – rodzaj wstępu, będącego • konsolacja – znalezienie pocieszenia,

wprowadzeniem w treść utworu, które zawierało
zwykle prezentację postaci zmarłej osoby
i osób opłakujących jej śmierć,
• laudacja – wyliczenie zasług zmarłego oraz
wyrażenie pochwały jego cnót i zalet,
• komploracja (opłakiwanie) – opis ogromu
strat poniesionych w wyniku śmierci zmarłej
osoby oraz ukazanie bólu i cierpień ową stratą
wywołanych,
wypływającego na przykład z przekonania, że
czyny i zasługi zmarłej osoby nigdy nie zostaną
zapomniane,
• exhortacja – zakończenie zawierające
napomnienie (powiązane często
z pocieszeniem) oraz moralne pouczenie.
 Mapa myśli – Treny
Tren I
• nawiązanie do twórczości starożytnego poety
Symonidesa z Keos i pesymistycznej filozofii
Heraklita z Efezu,
• hiperbolizacja uczuć,
• bezradność człowieka wobec wszechwładzy
śmierci.
Tren IX
• stoicka mądrość, która miała być
zabezpieczeniem przed ślepą siłą losu,
okazuje się pustym dogmatem filozoficznym,
• śmierć dziecka zrujnowała hierarchię
wartości jego ojca.
Jan Matejko, Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki
(1862)
Tren XI
• podmiot liryczny podaje w wątpliwość cnotę,
która miała czynić człowieka szczęśliwym,
• tworzy tragiczną wizję rzeczywistości
i dochodzi do granicy bluźnierstwa.
Tren XVII
• powrót do zasad wiary chrześcijańskiej,
• modlitwa skruszonego człowieka do
kochającego, miłosiernego Boga, który jest
także Ojcem.
Tren VI
• podmiot liryczny eksponuje najdroższy dla
niego talent dziecka – wrażliwość poetycką,
• w końcowe partie ojciec wplata słowa
piosenki weselnej, śpiewanej przez pannę
młodą przed opuszczeniem domu rodziców.
Tren X
• punkt zwrotny w cyklu Trenów, centralny
utwór,
• następuje załamanie filozofii życiowej
podmiotu lirycznego oraz zwątpienie w sens
wiary chrześcijańskiej,
• kolejne utwory są próbą przewartościowania
tego spojrzenia na świat oraz szukania drogi
powrotnej do Boga.
TRENY —
WYBRANE UTWORY
Tren XVI
• rozrachunek ze stoicyzmem i jego chłodem,
obojętnością wobec ludzkich uczuć:
szczęścia i smutku,
• powrót do maksymy, że tylko czas leczy rany.
Tren XIX
• synteza ideałów humanistycznych i życiowej
mądrości,
• harmonia i porządek świata przenikniętego
zamysłem Boga, który nie pragnie krzywdy
swego stworzenia.