21.

Świat ludowych obrzędów, wiary, symboli i wartości w poemacie Niekrasowa,

22. Egzystencja chłopa, typ rosyjskiej kobiety z ludu, przyroda i baśniowość w poemacie
Niekrasowa.

Autor poświęcił utwór swojej siostrze Annie Alieksiejewnie. We wstępie, wyraża swój
smutek i troskę o los kraju, który wydaje się być beznadziejnym, autor jakby czuje
odpowiedzialność, by pisać o tym co się dzieje w Rosji, by pokazywać prawdę, bez względu
na skutki.

W utworze ukazana jest sytuacja chłopa, los rodziny włościańskiej po zniesieniu

pańszczyzny. Okazuje się, że ich sytuacja jest strasznie ciężka, codzienność to walka o
przetrwanie, walka o byt. Główną bohaterką jest Daria – chłopka, która straciła męża. Jej
mąż – Prokł - oprócz pracy na gospodarstwie musiał płacić wysoki czynsz swojemu panu,
więc zimą, dorabiał, przewożąc towary. Pewnego razu natrafił na burzę, przemarzł i gdy
wrócił do domu był bardzo chory. Tu spotykamy się z pierwszymi ludowymi przesądami.
Otóż było kilka pomysłów jak go wyleczyć: jakaś starucha próbowała z wodą z 9 wrzecion i z
gorącą banią, potem wezwano znachorkę, która poiła go (nie ma w tekście czym), nacierała i
coś nad nim szeptała a następnie zaleciła przeciągnąć go 3 razy przez spocone chomąto  To
też nie pomogło więc spuszczano chorego do przerębli, zanurzano w lodowatą wodę (brrr)
próbowali też kłaść go pod kurzą grzędę. Kiedy to nie pomogło, ktoś zaproponował, by go
położyć pod niedźwiedzia, żeby mu rozgniótł kości (ja się zawsze tak leczę ) Daria już się
na to nie zgodziła i dopiero po tym postanowiła udać się do klasztoru po Ikonę (lud wierzył,
że ma ona zbawczą moc, siłę uzdrowienia). Przynosi ikonę, lecz Prokl umiera.
Obrzędy pogrzebowe: Nieboszczyk znajduje się w domu, obok niego zapalone świece i
ikona, do rodziny przychodzą sąsiedzi na zmianę, złożyć pokłon, współczują rodzinie
(solidarność chłopska w ciężkich chwilach). Matka na znak żałoby na pogrzeb ubrała białą
chustkę. Najpierw była wizyta u popa a potem ruszyli na cmentarz, najpierw rodzice
zmarłego, potem wóz z trumną (na wozie siedziały także dzieci zmarłego), za wozem szła
Daria a za nią sąsiedzi. Kiedy pochowali Prokla, sąsiedzi pożałowali Darii, wyrazili żal, że
umarł dobry człowiek, uważany, uczciwy, pracowity).

Choć cały tydzień rodzina ciężko pracowała to jednak w niedziele chodzili na nabożeństwo
południowe (jak u nas suma), i tu autor zachwyca się pięknym obrazkiem, kiedy wiejska
rodzina, odświętnie ubrana idzie do cerkwi, matka wokół niej dzieci, na rękach także dziecko.
Dni świąteczne były dla ludu bardzo ważne i dbali też o lepsze posiłki. Ukazany też jest
obrazek rodziny zadbanej, kochającej się, szczęśliwie żyjącej na wsi.

DARIA: główna bohaterka to silna kobieta, chrześcijanka, słowianka, piękna i dumna (tu
autor zaznacza, że jej urody i dumy nie powstydziłaby się caryca) Kochająca, dobra żona i
matka. Los brutalnie ją doświadczył, ale ona nie poddawała się, wiedziała, że musi zająć się
dziećmi, była silna i pracowita, o wielkiej moralnej sile i fizycznym harcie. Jest ona także
SYMBOLEM ludu rosyjskiego, w którym drzemią niespożyte siły. Daria jest wymagająca
wobec siebie, ale i sprawiedliwa (np. nie da żebrakowi, który mógłby pracować pieniędzy,
gani go za to, jest surowa). Dla niej wartością jest praca i rodzina.

Niekrasow zwraca uwagę na ciężką dolę chłopa, według niego to lud jest dla państwa
największą wartością i potrzeba zmian by na wsi żyło się lepiej.
Daria po pogrzebie męża, choć jej ciężko wybiera się do lasu po drzewo (dzieci zostają u
sąsiadki – pomoc sąsiedzka). Tam dopiero, kiedy zostaje zupełnie sama wyrzuca z siebie
wielki żal, płacze, krzyczy. Tu autor opisuje przyrodę, która przygląda się wdowie,
współczuje jej, drzewa, ptaki, leśna głusza to świadkowie jej męki.

W poemacie pojawia się motyw baśniowy, jest to Mróz, który pojawia się w lesie, kiedy
kobieta, zbierała drewno. Ma on charakter demoniczny, uwodzi kobietę, namawia by była z
nim, że będzie jej z nim dobrze. Zmęczona kobieta poddaje się w końcu Mrozowi, w którym
na koniec dostrzega swojego zmarłego męża. Mróz całuje ja, ona czuje ciepło, poddaje się,
przypomina sobie lato przy żniwach z mężem. Trwa w półśnie, nie czuje mrozu. kobieta ma
sen, śni jej się upalne lato, szczęśliwe chwile wraz z rodziną, podczas żniw (tu też opis
przyrody, pięknej malowniczej wsi, pola, złote snopy zboża zwożą mężczyźni, Daria plewi
kartofle na polu obok, świeci słońce – autor dokładnie oddaje piękny, pozytywny obrazek
ludu przy polnych pracach). Tym czynnościom towarzyszy radość, chłopi, choć ciężko
pracują, jednak potrafią cieszyć się każdą chwilą i nie narzekają na los swój. Daria flirtuje z
mężem, on czule odnosi się do swoich dzieci, które bawią się przy pracach. Tu też
dowiadujemy się, że Daria jest w ciąży. Jest szczęśliwa, uśmiecha się. Utwór kończy się
śmiercią bohaterki, która zamarza. Sytuacja jej była zbyt ciężka, zbyt dużo spraw spadło na
jej barki. Znikąd pomocy.

Dwa opisy przyrody: sielankowy podczas żniw – LATO i śmierć Prokla, pogrzeb, tragedia
Darii w krajobrazie zimowym.

Autor chce poprzez ten utwór zwrócić uwagę, na tragiczny los chłopa, pokazuje, że na wsi
potrzebna jest zmiana. Lud jest silny, pracowity, może wiele korzyści wnieść w rozwój kraju,
ale trzeba im ulżyć, zmienić system niszczący chłopstwo, gdyż tym samym niszczy się
państwo.

Biografia twórcza Mikołaja Niekrasowa

Mikołaj Aleksiejewicz Niekrasow urodził się 10 grudnia 1821 roku w miasteczku Niemirów,
koło Kamieńca Podolskiego. Ojciec jego, Aleksiej Siergiejewicz, oficer carski, w trzy lata po
przyjściu na świat syna przeszedł w stan spoczynku i osiedlił się na stałe w swym mająteczku
rodowym, Greszniewie, w guberni jarosławskiej. Na wsi, wśród ludu wieśniaczego, spędził
przyszły poeta dzieciństwo i wczesną młodość. Ułatwiło mu to później dokładną penetrację
środowiska chłopskiego w Rosji carskiej dziewiętnastego stulecia, na długo przed reformą
uwłaszczeniową.
Życie rodzinne Niekrasowów było dalekie od ideału: ojciec, ponury i brutalny prostak,
lubujący się w grze karcianej, polowaniu, wesołej kompanii i pijaństwie, był całkowitym
przeciwstawieniem matki poety. Helena z Zakrewskich była kobietą cichą i łagodną,
pogodnego usposobienia, traktowaną przez męża z wyrafinowanym okrucieństwem. Poeta
uwielbiał matkę, dedykował jej już pierwsze, nieudolne próby poetyckie, które podjął mając
zaledwie siedem lat. Później poświęcił jej wiele przepięknych strof, utożsamiając ją z kobietą
rosyjską w ogólności, kobietą-męczennicą, której nie obcy jest żaden ciężar życia. Strofy te
stały się własnością narodu.

W roku 1832 jedenastoletniego chłopca oddano do pierwszej klasy gimnazjum w Jarosławiu,

ale metoda kucia na pamięć zadanych lekcji oraz kary cielesne odstręczały go od nauki.
Ulubionym jego zajęciem była już wtedy lektura takich pisarzy, jak Puszkin, Łomonosow,
Dierżawin, Żukowski. Latem 1838 roku młody Niekrasow na życzenie ojca wyjechał do
Petersburga celem podjęcia dalszej nauki w szkole wojskowej dla dzieci szlachty, w tzw.
Pułku szlacheckim. Jednak wbrew woli ojca poeta zaczął przygotowywać się do egzaminów
wstępnych na uniwersytet. Pozbawiony wskutek tego pomocy materialnej ojca, pozostał bez
środków do życia, co zmusiło go do chwytania się każdej roboty (przepisywanie próśb i
podań chłopom, praca na dniówkę itp.). Jednak nadal czytał z zapałem, a nawet rozpoczął
pisać różne obrazki z życia petersburskiego, wzorując się na utworach Gogola i Dosto-
jewskiego. Nie porzucił przy tym swego warsztatu poetyckiego i w roku 1838 w czasopiśmie
"Syn Ojczyzny", redagowanym przez M. Polewoja, zadebiutował wierszem Myśl.
Mikołaj Niekrasow, poeta-demokrata, twórca poetyckiej "Szkoły niekrasowowskiej", jest
jednym z tych pisarzy dziewiętnastowiecznej literatury rosyjskiej, którzy na stałe
wprowadzili chłopa do poezji rosyjskiej.
Bez przesady stwierdzić należy, że poeta całe swe życie bolał nad beznadziejnością bytu
ówczesnego społeczeństwa, stłamszonego carskim samodzierżawiem. Marzył o innych dniach
dla Rosji i snuł prorocze wizje lat, które ziściły się wreszcie po Wielkim Październiku.
Natomiast dzień 19 lutego 1861 roku, dzień uwolnienia chłopstwa od prawa
pańszczyźnianego, przyniósł mu jedynie rozczarowanie. Niekrasow szybko zrozumiał, ile
fałszu zawierał akt uwłaszczenia. Chłop nadal cierpiał, jak długa i szeroka ziemia rosyjska.
Po zniesieniu pańszczyzny powstają utworu: Korobiejniki, Moroz, Krasnyj nos – 1864,
Żeleznaja doroga, 1865 (tu autor potępia niewolniczą pracę chłopa przy budowie magistrali
Petersburg-Moskwa) Problematyka ta znalazła kontynuacje w dalszych utworach Niekrasowa
(lata 1869-1877), powstają min. Sowriemienniki, Niedawnoje wriemia, w których autor
krytykuje rodzącą się wraz z kapitalizmem burżuazję przemysłowo-finansową, spekulantów,
aferzystów i skorumpowanych dygnitarzy, żerujących na ciele narodu rosyjskiego.
Ostatni okres twórczości Niekrasowa przyniósł także zainteresowanie tematyką historyczno-
rewolucyjną, związaną z ruchem dekabrystów (Dzieduszka, 1870 – obraz dekabrysty
powracającego z katorgi syberyjskiej – częściowe nawiązanie do biografii Sergiusz
Wołkońskiego), Russkije żenszcziny 1872, - historia żon dekabrystów Trubieckiej i
Wołkońskiej, które dobrowolnie porzuciły środowisko arystokratyczne i udały się na Syberię,
by dzielić razem z mężami niedole katorgi. Obie bohaterki obdarzone zostały cechami
dekabrystowskimi: miłość do ojczyzny, nienawiść do caratu i współczucie dla prostego ludu.
Ukoronowaniem twórczości Niekrasowa jest niedokończona epopeja chłopska Komu na Rusi
żyje się dobrze, w której autor chciał naświetlić sytuacje ludu po reformie 1861 roku.
Wytyczoną przez Niekrasowa drogą poszło wielu poetów uznających się za jego uczniów,
„Szkoła Niekrasowowska”, nie ma wśród nich indywidualności, głównie wzorowali się na
swym mistrzu.
Niekrasow zmarł 8 stycznia 1878 roku w Petersburgu.