MEHMET BAYDAK

KÜDTİED'E VUDULAN KELEPÇ

ADK töLAHAT PLAN

 ÎÇİNDEKİLER^^g 5333
SUNU (Doç. Dr. Mesut YEĞEN) 11

ÖNSÖZ 19

I. BÖLÜM: GİRİŞ 23
A) Resmi ideolojinin Yarattığı Kürt Sorunu 23
B) Kürt Problemi Türk Irkçılığıyla Yaşıttır 25

n. BÖLÜM: İTTİHATTAN CUMHURİYET'E "TEK TtP TOP­

LUM" YARATMA POLİTİKALARI 27
A) îttihatçılann Kotardığı "Aşiret ve Halklar" Politikası 27
B) Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Geçen "Tek Millet" Politikası 29
C) Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Geçen "Tek Din" Politikası 31

III. BÖLÜM: "ŞARK ISLAHAT PLANI" VE TC'NİN KÜRT

POLİTİKASI 35

IV. BÖLÜM: "ŞARK ISLAHA T PLANI'NA KARŞI KÜRT

AYDIN GİRİŞİMİ 41
A) Dr. M. Şükrü Sekban ve "Kürtler Türkler'den Ne İstiyorlar?"
(1923) 41
B) Dr. M. Şükrü Sekban ve "Kürt Sorunu/Azınlıkların Problem­
leri" {1933)..... 43
C) Kürt Aydınlannın Muhtıra-Mektubu: "Kürt Metâlib-i Millisi"
(1926) 45
Ç) Kürt Hoybun (Xoybun) Örgütünün Dünyaya Çağnsı: "Türki­
ye'de Kürtlerin Kırımı" (1928) 47
D) Dr. Bletch Schirguh (C. A. Bedirhan) ve "Kürt Sorununun
Kökeni ve Nedenleri" (1930) 50
E) Celadet Bedirhan ve "Mustafa Kemal'e Açık Mektup" {1933)....52
F) Dr. Mesud Fanizâde ve Doktora Çalışması: "Kürt Ulusunun
Sosyal Evrimi" {1933) 54
G) Dersim Katliamı ve Diplomatik Girişimler (1937) 57

5
 G) "Kürd Cemiyeti" Adana Sanfransisko Konferansı'na Sunulan
"Muhtıra" (1945) 59
H) "Kürd Cemiyeti" Adına Dr. Ahmed Nafiz Yekbun'un Girişimi
(1945) 61
I) Hıristiyan Asuriler'in Muhtırası (1945) 63
i) Kürt Delegasyonu'nun "Memorandum"u (1948) 65

V. BÖLÜM: "ŞARK ISLAHATimN DIŞ YÜZÜ 69

BELGE- 1

D A H İ L İ Y E V E K İ L İ C E M İ L B E Y ( U Y B A D i N ) , "ŞARK VİLAYETLERİNDE

TATBİK EDİLECEK İSLAHATIN ESASLAR1"N1 AÇIKLIYOR 73

BELGE- 2

ŞARK İSTİKLAL MAHKEMESİ SAVCISI S Ü R E Y Y A B E Y (ORGEEVREN):

"ŞARK VİLAYETLERİMİZDE GİZLİ HÜKÜMDARLAR YAŞATAN DEREBEY­

LİKLER SÖNECEKTİR" 77

BELGE- 3

ŞARK İSTİKLAL MAHKEMESİ'NİN KÜRT ÜYESİ ALl SAİB BEY ( U R S A V A Ş ) ,

BASINI S U S T U R M A N I N GEREKÇESİNİ ANLATIYOR 79

VL BÖLÜM: "SARK ISLAHAT PLANimN İÇYÜZÜ 81

A) Giriş 81
B) Kürt Kimliğini Yoketme Politikasının Idiolojik Temelleri 83
C) İttihatçı Danışman//ac//^ma//(Pe/îiter)'den Kemalist
Danışman Hasan Reşit (Tankut)a. 85
Ç) "Kürt Çıkmazı"nm Günümüzdeki Yansıması 87

VII. BÖLÜM: "ŞARK ISLAHAT PLANI"NA İLİŞKİN GİZLİ

RAPORLAR 91

BELGE- 4

ÇANKIRI M E B U S U V E MECLİS B A Ş K A N I A B D Ü L H A L İ K RENDA'NIN

R A P O R U : "AYAKLANMA DİN PERDESİ ALTINDA TAMAMIYLA MİLLİ BİR

HAREKETTİR" 91

6
 BELGE- 5

D A H İ L İ Y E VEKİLİ C E M İ L B E Y ' İ N ( U Y B A D i N ) R A P O R U : "KÜRDiSTAN

UMUMİ VALİLİKLE VE MÜSTEMLEKE USULÜ İDARE EDİLMELİDİR" 109

BELGE- 6

"ŞARK İSLAHAT ENCÜMENİ" KURULUYOR 123

BELGE-7

E N C Ü M E N İ N H A Z I R L A D I Ğ I "ŞARK İSLAHAT PLANI" 125

VIII. BÖLÜM: "KÜRT AZÎM KIYAM-I MİLLİSİ VE KÜRT ULUSAL

İSTEKLERİ" KONUSUNDA 1926'DA BAŞVEKİL İSMET
PAŞA'YA SUNULAN "MUHTIRA-MEKTUP" 133

BELGE- 8

"KÜRD METÂLİB-l MİLLİSİ" (= K Ü R T U L U S A L İ S T E K L E R İ ) 139

IX. BÖLÜM: "ŞARK ISLAHAT PLANI" UYGULAMALARI 149

A) "Şark Islahat Planı"na Eşlik Eden Bir "Genelge"(\930) 149
B) "Şark Islahat Planı "nın Türk Basınındaki Yansımaları 151
C) "Şark Islahat Planı"nm Bir Öngörüsü: Köy Boşaltmalar
ve Kürt Sürgünleri 154
Ç) Köy ve Orman Yangınlarının Arka-Planı Olarak "Şark
Islahat Planı" 156
D) Bir "Şark Islahat Planı" Uygulaması Olarak Sömürgeleştirme.... 158
E) Günümüzün Acılı Gerçeği: Bölgelerarası Sermaye-Sefalet
Uçurumu 161

BELGE- 9

"ŞARK ISLAHAT PLANI" ÇERÇEVESÎNDE DEMOGRAFİK YAPIYI DEĞİŞ­

T İ R M E A M A C I Y L A K Ü R D i S T A N ' D A Y A P I L A N D Ö R T YILLIK İ S K Â N

ÇALIŞMALARI RAPORU 165

7
X. BÖLÜM: "ŞARK ISLAHA T PLAM'TMDA ÖNGÖRÜLEN
ASKERÎ YÖNETİM 195
A) Umumi Müfettişlik'ten Süper Valiliğe Giden "Çıkmaz Yol" 195
B) "Çıkmaz Yol"un Geçmiş Tanıklıklan 197
C) Sürgün, Sansür ve Yasakla Kürt Sorunu Çözülür Mü? 199
Ç) Birinci Umumi Müfettiş Avni Doğan'ın
"Kürt Raporu"nda (1943) "Şark Islahat Planı" 200

B E L G E - 10

BIRINCI U M U M I M Ü F E T T I Ş A V N I D O Ğ A N ' ı N "ŞARK ISLAHAT PLANI"

DEĞERLENDIRMESI 203

XL BÖLÜM: "SONSÖZ" YERİNE

A) "Şark Islahatçıları"nm Kürt Çıkmazı 223
B) "Takrir-i Sükun" ve "Şark Islahat Planı"yla Perçinlenen
Kemalizm Çağımıza Yanıt Verebilir Mi? 225

XIL BÖLÜM: KÜRT AYDINLANMASI VE "ŞARK ISLAHATI"Nm

KANLI TARİHİ ALBÜMÜ 229-258
 Şark Islahat Planı: C u m h u r i y e t i n Rehberi
[Doç. Dr. Mesut Yeğen]

Resmi i d e o l o j i n i n Yarattığı Kürt Sorunu

Ittihat'tan C u m h u r i y e t ' e "Tek Tip Toplum"Yaratma Politikası

"Şark Islahat Planı" ve T C ' n i n Kürt Politikası

"Şark Islahat Planı"na Karşı Kürt A y d ı n G i r i ş i m i

"Şark lslahatı"nm Dış Y ü z ü

"Şark Islahat Planı"mn İçyüzü

"Şark Islahat Planı"na İlişkin Cizli Raporlar

Şark Islahat E n c ü m e n i ' n i n Hazırladığı "Şark Islahat Planı"

Kürt Ulusal İstekleri Konusunda 1 9 2 6 ' d a Başvekil İsmet Paşa'ya

Sunulan "Muhtıra-Mektup"

"Şark Islahat Planı" Uygulamaları

"Şark lslahatçıları"n\n Kürt Ç ı k m a z ı

/*\TBMM
^'Kütüphanesi

www.ozgeyayinlari.com
info@ozgeyayinlari.com
200905333