T.C.

BURDUR MEHMET AKĠF ERSOY ÜNĠVERSĠTESĠ

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
ARKEOLOJĠ ANA BĠLĠM DALI

2006 – 2018 YILLARI ARASINDA KĠBYRA KAZILARINDA ELE

GEÇEN KEMĠK ESERLER

EZGĠ CEREN KUTLUER

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

DANIġMAN
DOÇ. DR. ġÜKRÜ ÖZÜDOĞRU

BURDUR – 2021
 T.C.
BURDUR MEHMET AKĠF ERSOY ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
ARKEOLOJĠ ANA BĠLĠM DALI

2006 – 2018 YILLARI ARASINDA KĠBYRA KAZILARINDA ELE

GEÇEN KEMĠK ESERLER

Ezgi Ceren Kutluer

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

DANIġMAN

Doç. Dr. ġükrü Özüdoğru

Üye: Doç. Dr. ġükrü Özüdoğru

Üye: Doç. Dr. Feyzullah Eray Dökü
Üye: Dr. Öğr. Üyesi ġevket AktaĢ

BURDUR – 2021
 ii

T.C.
MEHMET AKĠF ERSOY ÜNĠVERSTESĠ

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

ETĠK BEYANI

Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Lisansüstü Eğitim-
Öğretim ve Sınav Yönetmeliği‟ne göre hazırlamıĢ olduğum “2006-2018 Yılları
Arasında Kibyra Kazılarında Ele Geçen Kemik Eserler” adlı tezin hazırlanması
sürecinde akademik ve etik kuralları ihlal etmediğimi, tezimin özgün olduğunu,
baĢvurduğum kaynakları metin içinde, dipnotlarda ve kaynakçada eksiksiz ve bilimsel
kurallara uygun olarak gösterdiğimi taahhüt ederim.

Adı Soyadı

Ezgi Ceren Kutluer

 iii

TEġEKKÜR

“2006-2018 Yılları Arasında Kibyra Kazılarında Ele Geçen Kemik Eserler‟‟ adlı
çalıĢmanın hazırlanma aĢamasında çok sayıda kaynağa ve araĢtırmalara baĢvurulmuĢtur.
Bu araĢtırmalar sırasında Burdur Arkeoloji Müzesi‟nde bulunan envanterlik eserlerin ve
Kibyra Kazı Evi deposunda bulunan etütlük eserlerin incelenmesi, fotoğraflanması ve
çizilmesi sırasında bana yardımcı olan arkadaĢım Aynımah KÖSE‟ye teĢekkür ederim.

Kütüphane araĢtırmalarım sırasında kaynaklara kolayca eriĢim sağlayabilmem

için yardımcı olan Suna-Ġnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri AraĢtırma Enstitüsü
(AKMED) kütüphanesi çalıĢanlarına teĢekkür ederim. Ayrıca ek kaynak konusunda
birçok kez destek olan değerli arkadaĢım Halil ÖZKAN ve Özge OKUMUġ‟a,
çalıĢmalarım sırasında değerli yorumlarını benden esirgemeyen ve kaynaklarını benimle
paylaĢan değerli arkadaĢlarım Aynımah KÖSE, Nurhan KILIÇKAYA ve Süleyman
KILIÇKAYA, Oğuzhan TAġ‟a ayrıca teĢekkür ederim. Kibyra‟nın kemik eserlerini
çalıĢmam için beni teĢvik eden, yardımları ve düĢünceleriyle yol gösteren danıĢman
hocam Doç. Dr. ġükrü ÖZÜDOĞRU‟ya teĢekkürü borç bilirim. Sabır ve özveri
gerektiren bu süreçte manevi desteğini hiçbir zaman esirgemeyen değerli aileme,
özellikle annem Reyhan KUTLUER ve babam Adem KUTLUER‟e teĢekkür etmekten
mutluluk duyarım.

BURDUR 2021
 iv

(KUTLUER, Ezgi Ceren, 2006- 2018 Yılları Arasında Kibyra Kazılarında Ele
Geçen Kemik Eserler, Yüksek Lisans Tezi, Burdur, 2021)

ÖZET

Kibyra, Burdur ilinin Gölhisar ilçesi sınırları içerisinde yer alan önemli
antik yerleĢim yerlerindendir. Söz konusu kentte 2006 yılından itibaren bilimsel
kazı çalıĢmaları yürütülmeye baĢlamıĢ olup halen devam etmektedir. Kibyra kazı
çalıĢmalarında ele geçen kemik eserler, ilk kez bu çalıĢmayla bilimsel olarak
incelenmiĢtir.
ÇalıĢmanın konusunu 2006 - 2018 yılları arasında Kibyra‟da ele geçen
kemik eserler oluĢturmaktadır. Kemik eserler buluntu yerleri ve varsa buluntu
kontekstleri göz önünde bulundurularak ayrıca benzerleri ile analojik
karĢılaĢtırılması yapılarak eserlerin kullanım alanları ve tarihlendirilmesi ile
ilgili öneriler yapılmıĢtır.

Kemik eserler Doğu Nekropol, Odeion, Geç Dönem Hamamı, Roma

Hamam Kompleksi, Stadion, Agora ve dükkân içlerinden ele geçmiĢtir. 186 adet
eser bu kapsamda değerlendirilmiĢtir.

Roma ve Geç Roma Dönem‟lerine tarihlendirilen eserler, her iki

dönemde de tam ve sağlam olarak ele geçen eserlerin az olması, ham
maddesinin net bir kronoloji belirlemeye uygun olmaması ve bu alandaki
çalıĢmaların azlığı gibi sebepler tip incelemelerinde ve kullanım iĢlevlerini
belirlemede yetersiz kalınmasına neden olmuĢtur.

Kemik eser üretim merkezine dair mimari alan, atölye çıkmamasına

rağmen kazılarda ele geçen yarı iĢli ve üretim atığı kemiklerin Kibyra antik
kentinde kemik eser üretim merkezi ve ya küçük taĢınabilir seyyar tezgahlarda
kemik iĢleme ustaları tarafından iĢlenip halka açık kamusal alanlarda söz konusu
eserlerin yer almıĢ olabileceği konusunda ipuçlarıvermektedir.
Bu çalıĢma, kentte devam eden kazı çalıĢmalarında ele geçecek olan yeni
buluntuların tarihlendirilmesine ve sınıflandırılmasına yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kibyra, Kemik Eser, Roma, Dokuma, Takı.

 v

(KUTLUER, Ezgi Ceren, Bone Artifacts Uncovered During The Cibyra

Excavations Between 2006 - 2018, Master, Burdur, 2021)

ABSTRACT

Kibyra Ancient City is located within the borders of Gölhisar district of

Burdur provine. Ġt is one of the important ancient settlements. Scientific
excavations have been carried out in the city in question since 2006. Bone
artifacts found in the Kibyra excavations were studied scientifically fort he first
time with this study.
The subject of the study is bone artifacts uncovered in Kibyra between
2006 and 2018. Considering the find places of bone artifacts and the contexts of
the finds if any, suggestions were made regarding the functions and dating of the
artefacts by making analogical comparison with the similar ones.
Bone artifacts were found inside the Eastern Necropolis, the Odeion, the
Late Period Bath the Roman Bath Complex, the Stadion, the Agora and the
Shops. 186 work were evaluated within this scope.
The Works belonging to the Roman and Byzantine Periods, the lack of
complete and robust Works in both periods and the scarcity of studies in this field
have caused us to be insufficient in determining the usage functions in type and
form studies
Although there is no architectural area fort he bone artifact production
center, it gives clues that the semi-work and production waste bones unearthed as
a resault of excavations may have been processed by the bone artifact production
center od small portable mobile looms in the ancient city of Kibyra, and the said
artifacts may taken place in public places.
This study will help to date and classify the new finds to be found during
the ongoing excavations in the city.

Key Words: Cibyra, Bone Objeckt, Rome, Weave, Ornament

 vi

ĠÇĠNDEKĠLER

TEZ ONAY SAYFASI……………..…………………………………………….i

ETĠK BEYAN METNĠ……………………….………………………………….ii

TEġEKKÜR METNĠ……………………………………………………………iii

ÖZET……………………………………………………………………………iv

ABSTRACT………………………………….…………………………………..v

ĠÇĠNDEKĠLER…………………...……………………………………………..vi

KISALTMALAR DĠZĠNĠ……………………………………………………..viii

ġEKĠLLER DĠZĠNĠ……………..………………………………………………ix

GRAFĠKLER DĠZĠNĠ……………………………………………………………x

GĠRĠġ …………………...………………………………………………………1

BĠRĠNCĠ BÖLÜM

KEMĠK

1.Kemiğin Yapısal Özellikleri……………………….…………………………..5

1.2.Kemiğin ĠĢleniĢi..……………………………………………...….………….6

ĠKĠNCĠ BÖLÜM

KĠBYRA KEMĠK ESERLER

2.1.Dokuma Araçları………………………………………...……...……………9

2.1.1.Ġp Delikli Ġğne………………………………………..…………………...10

2.1.2.Bız……………………………………………………………….………..10

2.1.3.Ġğ / Kirman………………………………………………………….…….11

2.1.4.Öreke……………………………………………………………………...12

2.1.5.AğırĢak……………………………………………………………………13

2.1.6.Dokuma Tarağı…………………………………………………….……..14

2.1.7.Düğme.……………………………………………………………............15
 vii

2.2.Süs EĢyaları…………………………………………………….…………...15

2.2.1.Saç Ġğnesi………………………………………………………………16

2.2.2.Pandantif…………………………………………………...……..……19

2.2.3. Amulet………………………………………………………...……....20

2.2.4. Boncuk………………………………………………………...………21

2.2.5. Bilezik…………………………………………………………..……..21

2.2.6. Yüzük……………………………..……………………..………….....22

2.2.7. Tarak……………………………………….………………..………...22

2.2.8.Koku Kabı ve Çubuğu..…………………….……………..……….…..23

2.3.Tıp ve Kozmetik Araçları……………………….…………………..…..….24

2.3.1.KaĢıklar……………………………………….………………..….……26

2.3.2.Sonda………………………………………….……………..…………27

2.4.Oyun TaĢları……………………………………….………………..….…..28

2.4.1.Oyun Pulları….…………………………………..……………..………29

2.4.2.Kubbemsi Oyun TaĢları…………………………..…………..……..….29

2.4.3.Zarlar……………………………………………………….…………...30

2.5.Diğer Eser Grupları…..………………………………..…………..………..31

2.5.1.Alet Sapları………………………………………..……………..……..31

2.5.2.Kaplama Parçaları…………………………………..…………..………32

2.5.3.Stylus……………………………………………………………….…..33

Sonuç…………………………………………………………………..….…....34

Kaynakça……………………………………………………………..………...36

ÖzgeçmiĢ…………………………………………………………………..…...46

Katalog……………………………………………………………...…….…….47
 viii

KISALTMALAR DĠZĠNĠ

Ae Aynı Eser
AD Anno Domini
AJA American Journal of Archeaology
B.C. Before Christ
Bkz. Bakınız
C. Cilt
Cm Santimetre
Çev. Çeviren
Dön. Dönemi
Edt. Editör
Fig. Figür
GAH Geç Antikçağ Hamamı
Gen. GeniĢlik
Ġmp. Ġmparatorluk
JHS The Journal of Hellenistic Studies
Kat. No. Katalog Numarası
Kal. Kalınlık
MÖ Milattan Önce
MS Milattan Sonra
Nek. Nekropol
ÖRK Örenyeri KarĢılama Merkezi
R. Çap
Res. Resim
RHK Roma Hamam Kompleksi
s. Sayfa
ġek. ġekil
Uz. Uzunluk
yy. Yüzyıl
 ix

ġEKĠLLER DĠZĠNĠ

Harita: Kabalis Bölgesi Kibyra YerleĢimi…………………………………...235

ġek.1: Kibyra Kent Planı……………………………………………………..236

ġek.2: Doğu Nekropol Anıt Mezar……………………………………………236

ġek. 3: Nekropol Yolu………………………………………………………...237

ġek.4: Örenyeri KarĢılama Merkezi…………………………………………..238

ġek.5: Stadion…………………………………………………………………238

ġek.6: Agora 1., 2. Ve 3. Teras Genel Görünüm……………………………..239

ġek.7: Kuzey Yamaç………………………………………………………….239

ġek.8: Odeion, Geç Antik Çağ Hamamı, Kaisarion……………………….….240

 x

GRAFĠKLER DĠZĠNĠ

Grafik 1: Kibyra Kemik Eserlerinin Yüzdelik Dağılımı……………………..231

Grafik 2: Kibyra Kemik Eser Tarihsel Dağılım……………………………...232

Grafik 3: Dokuma Araçları Sektörel ve Sayısal Dağılımı……………………232

Grafik 4: Süs EĢyaları Sektörel ve Sayısal Dağılımı…………………………233
Grafik 5: Tıp ve Kozmetik Aletleri Sektörel ve Sayısal Dağılımı…………...233

Grafik 6: Oyun TaĢları Sektörel ve Sayısal Dağılımı……………………...…234

Grafik 7: Diğer Eser Grupları Sektörel ve Sayısal Dağılımı…………………234
 1

GĠRĠġ

Kemik, canlılardan kolayca temin edilebilmesi, dayanıklı ve iĢlenmeye uygun

yapısıyla ilk insanlardan günümüze kadar farklı iĢlevlerde kullanılan aletler için tercih
edilen bir hammadde olmuĢtur. Aynı zamanda fildiĢi, bronz, altın gibi iĢlemesi zor ve
pahalı olan ham maddelere alternatif olarak kullanılmıĢtır. Bu nedenle düĢük statülü
bireyler dahi, pahalı olan süs eĢyalarının kemik emsalleri sayesinde bu aletlerden geri
kalmamıĢtır.

Orta ve Üst Paleolitik dönemlerden bu yana kemik, doğada kolay bulunması,

insanların ihtiyaçları doğrultusunda iĢlenmesi ve fonksiyonel olarak geliĢtirilmesi
nedeniyle alet statüsünü kazanmıĢtır. ĠĢlenen bu aletler inançsal, beslenme, giyinme,
süslenme, oyun, tıp gibi farklı amaçlar için üretilmiĢtir. Erken dönemlerde günlük
ihtiyaçlar için kullanılan aletler üzerinde dövme, ezik, çizik gibi izler taĢıyarak basit
iĢçilik gösteren eserlerin yanında alet kullanımının artması ve geliĢmesi ile daha
sanatsal ve göze hitap eden eserler üretilmeye baĢlamıĢtır.
Bu kapsamda Kibyra antik kentinde bulunan kemik eserler, döneminin sosyal
hayatı, ekonomik yapısı, sanatı ve tıbbına iliĢkin önemli veriler arz etmektedir. Bu
bağlamda kentteki kazı çalıĢmaları sırasında, tezinde büyük bölümünü oluĢturan saç
iğneleri, dokuma aletleri, tıp aletleri gibi önemli kemik eserler ele geçmiĢtir.
Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanan bu çalıĢmada 2006 - 2018 yılları arasında
Kibyra kazılarında ele geçen kemik eserler ele alınmıĢtır.
 2

Amaç

ÇalıĢmanın amacı Kibyra Antik Kenti‟nde 2006- 2018 yılları arasında yapılan
kazı çalıĢmaları sırasında bulunan kemik eserlerin, katalog çalıĢması sayesinde, hangi
dönemlere tarihlendirildiğini erken örneklerini de içine alarak kronolojisini
oluĢturmaktır. Ayrıca bu eserlerin fonksiyonel açıdan değerlendirilip tanımlarının
yapılması sayesinde sektörel çeĢitliliği, kent ekonomisi, sosyal ve kültürel yaĢam gibi
birçok konuda bilgi sahibi olmak ve kentteki kemik üretim endüstrisini çözümlemek
amaçlanmaktadır. Bu çalıĢmaların sonucunun, kentte devam eden kazı çalıĢmalarında
ele geçecek olan yeni buluntuların tarihlendirilmesine ve gruplandırılmasına yardımcı
olması hedeflenmektedir.

Kapsam

ÇalıĢmanın kapsamını 2006-2018 yılları arasında Kibyra‟da ele geçen ve Kibyra

kazı evi deposuyla, Burdur Müzesi‟nde korunma altına alınan kemik eserleri
kapsamaktadır. Kemik eserler kazı çalıĢmalarında çok sık karĢımıza çıkmayan,
çıkanların da göz ardı edilip, üstünde çok durulmayan, oldukça az sayıda araĢtırmanın
konusu olup, tarihlendirmesi de oldukça zor bir eser grubudur. Bu hususta yeterli
araĢtırmaların olmaması bu buluntu grubunun nasıl ve ne Ģekilde iĢlendiği kesin ve net
olarak bilinmemektedir.
Bu kapsamda yapılan çalıĢmada Kibyra‟da tespit edilen kemik eserlerin
tanımlarının yapılması, fonksiyonel olarak değerlendirilip kullanım iĢlevinin
belirlenmesi ve kronolojisinin oluĢturulması hedeflenmiĢtir.
ÇalıĢmanın konusu olan eserler; Stadion, Roma Hamam Kompleksi, Geç Antik
Çağ Hamamı, Doğu Nekropol, Odeion, Agora, Ören yeri KarĢılama Merkezi, Kaisarion
ve Kuzey Yamaç kazı çalıĢmaları içerisinde ele geçmiĢtir. 186 adet kemik eser
değerlendirme niteliğinde olup birçoğu form vermediğinden değerlendirme kapsamına
alınmamıĢtır.
 3

Yöntem

ÇalıĢma kapsamında öncelikle literatür taraması yapılmıĢtır. Ardından Kibyra

eser deposunda ve Burdur Müzesi‟nde bulunan kemik eserlerin katalog çalıĢmasına alt
yapı sağlaması amacıyla eserlerin fotoğrafları çekilmiĢ, ölçüleri alınmıĢ ve çizimleri
yapılmıĢtır. Bu veriler doğrultusunda Kibyra kemik eserleri kataloğu oluĢturulmuĢtur.
Katalog çalıĢmasından sonra tezin metin kısmına geçilmiĢtir.
ÇalıĢma iki ana baĢlık altında toplanmıĢtır. Birinci ana baĢlık altında söz konusu
eserlerin materyali olması açısından kemik ile ilgili bilgiler açıklanmıĢtır. Ġkinci ana
baĢlık altında ise Kibyra‟nın kemik eserleri kullanım amaçlarına göre
değerlendirilmiĢtir. Bu hususta beĢ alt baĢlık oluĢturulmuĢtur: dokuma araçları, süs
eĢyaları, tıp ve kozmetik araçları, oyun taĢları ve diğer eserler. Dokuma araçları baĢlığı
altında dokumayla ilgili ip delikli iğneler, bızlar, iğ/ kirmen, öreke, ağırĢak, dokuma
tarağı ve düğmeler incelenmiĢtir. Süs eĢyaları baĢlığı altında günlük hayatta sıkça
kullanılan saç iğneleri, pandantif, amulet, boncuk, bilezik, yüzük, tarak, koku kabı ve
çubukları incelenmiĢtir. Tıp ve kozmetik araçları baĢlığı altında medikal alanda
kullanılan kaĢıklar ve sondalar incelenmiĢtir. Oyun taĢları baĢlığı altında sosyal aktivite
araçları olarak pullar, kubbemsi oyun taĢları ve zarlar incelenmiĢtir. Diğer eser grupları
baĢlığı adı altında ise alet sapı, kaplama parçaları, stylus ve tanımlaması henüz kesin ve
net olarak yapılamamıĢ eserler bu kapsamda yer almaktadır.
 4

BĠRĠNCĠ BÖLÜM

KEMĠK

Canlıların en baskın türü olan insan, doğadan elde edebildiği çeĢitli ham
maddeleri gereksinimleri doğrultusunda iĢleyip, geliĢtirerek yaĢamını sürdürmektedir.
Doğada ölü olarak bulunan ya da avlanılan hayvanlara ait kemikler, alet üretiminde hammadde
olarak kullanılmıĢtır. ÇeĢitli kazı çalıĢmaları neticesinde ele geçen, üzerinde çizik ve dövme
izleri gibi izler taĢıyan hayvan kemikleri, Orta Paleolitik ve Üst Paleolitik dönemlerden bu yana
kemik aletlerin kullanıldığını göstermektedir1.

Kemik aletler bölgenin faunal yapısına göre değerlendirildiğinde, fonksiyonel

açıdan değiĢiklik göstermektedir. Kibyra‟da yapılan antropolojik incelemeler sonucunda
bölgede; büyük ruminant (sığır cinsi), küçük ruminant (keçi ve koyun), equidae
(atgiller), carnivora (etçiller), suidae (domuzlar), aves (kuĢlar) ve rodentia (kemiriciler)
gibi hayvanların yaĢamıĢ olduğu tespit edilmiĢtir2. Tespit edilen bu hayvan türleri bize
bölgenin faunal yapısını ve yenilen hayvan türleri hakkında bilgi vermektedir. Ayrıca bu
araĢtırmalar sırasında, bazı hayvan kemikleri üzerinde kasaplık izleri yani kesilme ve
yarım iĢçilik gözlemlenmiĢtir3. Bu izler kentte üretilen kemik aletlerin hammaddelerinin
hangi hayvanlara ait olduğunu anlamaya çalıĢmamız açısından önemlidir. Bu hayvan
türlerine ait genelde kol, bacak, kalça, ayak tarağı, parmak kemikleri, kaburga
kemikleri, boynuzları ve aĢık kemikleri iĢlenmeye en elveriĢli kısımlar olmuĢtur4.

Kemik eserler dönem insanının yaĢamı ve kentin ekonomisinin de bir göstergesi

olması nedeniyle önemli buluntu grupları arasında yer almaktadır. Bu eserler günlük
yaĢamda; alet sapları, süs eĢyaları, müzik aletleri ve oyun taĢları gibi farklı kullanım
alanlarına yönelik üretilmiĢtir.

Plinius, “Naturalis Historia” adlı kitabında fildiĢinin lüksün bir göstergesi

1
Hande Bulut,” Batı Toros Mağaraları Kemik Aletleri “, Ankara Üniversitesi,
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2014, s.8
2
ġükrü Özüdoğru, “Kibyra, Kibyra Kazı ve AraĢtırmaları Monografi Serisi I”, Arkeoloji ve Sanat
Yayınları, Ġstanbul, 2020, s. 135
3
Özüdoğru, 2020, s. 136.
4
Elisabeth Schmid, ”Atlas of Animal Bones”, University Basel, Head, Laboratory for Prehistory,
Basel, Switzerland. London,1972, s. 85.
 5

olmasından, fildiĢinin katmanlı yapısının iĢlenmesinin kolay olmayıĢından, elde

ediliĢinin zorluklarından, Hindistan‟dan getirilmesinin de güçlüğünden, bu sebeple
maliyetinin fazla olmasından ve Herodotos‟un da tıpkı onun gibi fildiĢinin lüks bir
materyal olduğunu düĢündüğünden bahsetmektedir5. FildiĢinin yapısının kemiğe göre
daha katmanlı, kırılma ve çatlamalara daha müsait olması ve kemiğin daha ulaĢılabilir
bir hammadde olması nedeniyle alet yapında daha çok tercih edilmiĢtir. Bu tercih düĢük
statülü bireylerin de değerli madenlere alternatif olarak kemik hammaddeli objelere
sahip olabilmesine olanak sağlamıĢtır6.

1.KEMĠĞĠN YAPISAL ÖZELLĠKLERĠ

Kemikler, iskelet sisteminin destek yapısıdır. Bu destek yapısı et, kas ve

tondonları (sinir) taĢıyan, ayrıca iç organların da koruyucu görevini yapan, pasif hareket
sistemini oluĢturur7. Embriyonal dönemden baĢlayarak bağ dokunun (baĢ kemiklerinden
hariç) önce kıkırdak dokuya sonrasında da kemik dokuya dönüĢümü ile oluĢurlar8.
Kemik, dokuda hücreler arası madde organik ve inorganik olmak üzere iki kısımdan
meydana gelmiĢtir9. Bu dokunun % 40-60‟lık oranını Organik maddeler ve inorganik
maddeler oluĢturur10. Hücreler arası maddeleri incelediğimizde; organik madde olan
kollagen lifler birbirine paralel dizilmiĢlerdir. Aralarında Hidroksiapatit iplikler bulunur.
Hidroksi apatit iplikler dokuya sertlik verirler. Ġnorganik maddeler; kemik dokunun
%30- 40‟ını oluĢtururlar. Bunun %85‟i kalsiyum fosfat, %10‟u kalsiyum karbonat ve
%5‟i ise kalsiyum florid, magnezyum florid, hidroksit ve sülfat bileĢikleri ve sodyum ile
potasyumdur. Kalsiyum ve fosfor hidroksiapatit kristallerini oluĢtururlar11. OluĢan
kemik doku içerisinde de kemik iliği olarak bilinen medulla yer almaktadır.

5
Plinius, Naturalis Historya, “Land Animals: elephants, lions, tigers, panthers, cowa,horses,
asses, mules, sheep, goats, mice, dormice and a few others”, VIII, iv,7.
6
Hasret Garan, Antik Çağ‟da Kemik Endüstrisi ve Perge‟de BulunmuĢ Kemik Eserler, Ġstanbul
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul, 2015, s.7-8.
7
Ali Bahadır, Hüseyin Yıldız, “Veteriner Anatomi Hareket Sistemi ve Ġç Organlar”, Ezgi Kitapevi,
Ġstanbul, 5. Baskı, 2015.
8
Ġsmail Hakkı Nur, “Kemiğin Yapısı (Osteologia)”, Erciyes Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Anatomi
Bölümü, Kayseri, 2013, s.2.
9
Archer St. Clair, “Carving as Craft Palatine East and Greco-Roman and Ivory carving Tradition”, The
Johns Hopkins University, Baltimore, London, 2003, s.1
10
Clair, 2003, s.2.
11
Bahadır, Yıldız, 2015. Nur, 2013, s.4-6.
 6

1.2.KEMĠK ĠġLENĠġĠ

Doğada ham olarak bulunan kemiğin alet olarak tanımlanması için, elle
iĢlenmiĢ bir forma ve kullanıma uygun bir fonksiyona sahip olmalıdır12. Kemik aletler
ilk kez; sürtme, kazıma, yontma, kesme gibi teknikler yardımıyla elle Ģekillendirilerek
üretilmeye baĢlanmıĢtır13. BaĢlarda yaĢamsal ihtiyacı karĢılayan aletlerin kullanım
alanlarının artması ile günlük ihtiyaçları tam anlamıyla karĢılamamaya baĢlaması gibi
sebepler alet iĢleniminin ve teknolojisinin geliĢmesini sağlamıĢtır. Basit olarak elde
üretilen aletler mekanik alet teknolojinin geliĢmesi ile torna tezgahlarında üretilmeye
baĢlanmıĢtır. Bu sayede çok daha az kuvvet uygulanarak hem zamansal kazanç
sağlanmıĢ hem de pratik ve göze hoĢ gelen eserler üretilmiĢtir. Ancak sayıca az
araĢtırma olması gibi nedenlerden dolayı sabit iĢlik atölyelerinin olup olmadığı kesin
olarak bilinmemektedir. Ayrıca araĢtırmacılar tarafından kemiğin basit iĢliklerde,
taĢınabilir tezgahlarda üretildiği de düĢünülmektedir14. Kemik eserlerin; basit iĢliklerde
kolaylıkla üretilebilmesi, ham maddesinin doğada ölü olarak bulunan ya da avlanılan
hayvanlardan kolayca temin edilebilmesi, dayanıklı yapısı sayesinde farklı birçok
iĢlevde kullanılabilmesi ve maliyetinin de emsallerine kıyasla uygun olması, olasılıkla
kemik eserlerin her dönemde sıklıkla kullanılmasını beraberinde getirmiĢtir15.

Kemiğin iĢlenim aĢamalarıyla ilgili yeterli araĢtırma ve yayın olmamasıyla

birlikte kesin bir kanı da bulunmamaktadır. Bununla beraber günümüz zanaatkarlarının
kullandığı benzer teknikler ve bazı araĢtırmacılar tarafından yapılan deneysel
çalıĢmalardan yola çıkarak olasılıkla antik çağda da kullanılmıĢ olabileceği düĢünülen
birkaç teknik bulunmaktadır.
Kemiğin iĢlenim adımlarına baktığımızda ilk olarak kemik yüzeyini saran et, kas
ve sinir dokularından bıçak gibi keskin veya sert bir alet ile sıyrılır. Daha sonra
bölümlerine ayırılmıĢ ve iĢlenmeye elveriĢsiz olan eklem parçaları ve kemik içerisinde

12
Kadriye Özçelik, “Kemik Alet Kavramı, Kemik Aletlerin En Eski Örnekleri, Alt ve Orta Paleolitik
Dönem Kemik Alet Üretim Teknikleri”, Ankara Üniversitesi.
13
Ergün Karaca, “Allianoi‟da bulunmuĢ Kemik AğırĢak ve Örekeler”, Ġsmail Fazlıoğlu Armağanı, Ed. I.
ġahin, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Yayınları Nu. 2012/3, Edirne, 2012, s. 135
14
Ergün Karaca, (2013) “Antik Çağ Kemik ĠĢliği Üzerine Bir Değerlendirme”, Edt., ġ. Dönmez,
Güneş Karadeniz‟den Doğar Sümer Atasoy‟a Armağan Yazılar, Ankara.
15
Meral Korkmaz, Fatma Kızılyalçın, “Antik Çağ‟da Kemik Aletlerin Dokuma Aracı Olarak
Kullanılması Üzerine Bir Değerlendirme”Sosyal, BeĢeri ve Ġdari Bilimler Alanında AraĢtırma ve
Değerlendirmeler, Cilt 1,Ankara, 2019, s.9
 7

bulunan medulla yani kemik iliği çıkarılmaktadır. Sonraki aĢamalara geçebilmek ve

kolay biçim verebilmek için kemiğin daha yumuĢak bir yapıda olması gerekir. Sıyırma
iĢleminin ardından kemik yüzeyinde bulunan kaygan yağ tabakasının kaybolması için
oda sıcaklığında çözülüp, iĢlenebilecek yumuĢaklığa gelene kadar suda bekletilir16.
Suda bekletme yönteminin kullanılması uzun bir süreye ihtiyaç duyulmasını
beraberinde getirmesi sebebiyle, kemik iĢlik atölyelerinin gezici olduğu düĢüncesi de
yine göz önünde bulundurulduğunda imkânsız olarak değerlendirilebilir17. Bir baĢka
uygulama ise kemiğin kaynatılmasıdır. Kemik saatlerce kaynatılıp organik ve inorganik
yapı taĢlarını kaybettikten sonra iĢlenmeye uygun hale gelir18. Üçüncü uygulama ise Ģok
etkisidir. Bu uygulamada kemik önce kaynar sonra soğuk suya bırakılır ve organik
yapısını kaybedip daha kolay iĢlenebilir bir yapıya gelmiĢ olur19.
Bu uygulamaların ardından kemiğin, yapı taĢlarını kaybetmesi ile birlikte
organik sert yapısı da kaybolur. Tüm bu iĢlemlerin tamamlanmasının ardından kemiğin
yapısında herhangi bir Ģekilsel bozukluk meydana gelmez.

ĠĢlenmeye uygun hale gelen kemik; oyma, kazıma, sürtme, düzeltme ve yontma
gibi teknikler ile biçimlendirilir. Kemik aletler üzerinde kullanılan tekniklere
baktığımızda; sıklıkla uzun kemikler ve boynuzlar üzerinde oyma iĢleminin
kullanıldığını görmekteyiz.
Oyarak yontma tekniği uygulanırken; kemik yüzeyine ince ve yüzeysel derinlik
verecek, dar açılı yivler açılıp, sonrasında keskin uçlu bir alet yardımıyla yivlerle
ayrılan parça çıkartılarak düzgün bir kesit elde edilir20. Oyma izleri; boncuk, ağırĢak,
alet sapları, iğne vb. birçok alet yüzeyinde görülmektedir.
Kazıma tekniği ise oyma iĢleminin ardından kesilen yüzeylerin düzgün
Ģekillendirilmesinde kullanılan diğer bir uygulamadır. Kazıma iĢlemi, oyma iĢlemine
göre dik açılı hareketlerle kesici aletler yardımı ile cisim yüzeyinden ince parçaların
kaldırılmasıyla yapılmaktadır.
Sürtme tekniği, iki aĢamalı olarak gerçekleĢmektedir. Öncelikli olarak iĢlenim

16
Garan, 2015, s.9-10
17
Zissis Parras vd.,“An Experimental Approach to Understanding the Bone Working Industry at Roman
Sagalassos”,ActaALovMono 7, Leuven University Press, Leuven, 2000,s. 863-873.
18
Arthur MacGregor, Bone, Antler, Ivory and Horn:The Technology of Skeletal Materials since the
Roman Period, Barnes&Noble Books, New Jersey, 1985, s.55
19
Garan, 2015, s.9-10
20
Nurperi Ayengin, “Prehistorik Dönemlerde Kemik ve Boynuz ĠĢleme Teknikleri” Ankara
Üniversitesi, Ankara, 2005.
 8

aĢamasının en baĢında kemik yüzeyinin et ve kas gibi dokulardan ayrılmasında

kullanılmaktadır. Son olarak da tüm iĢlemlerin tamamlanmasının ardından yüzeyinin
pürüzsüzleĢtirilip parlatılması aĢamasında tekrar kullanılmaktadır.
Basit iĢlenim tekniği gösteren eserler, geliĢim gösteren alet teknolojisi ile daha
iyi bir iĢçilik göstermeye baĢlamıĢtır. GeliĢen teknolojiyle zanaatkarlar eserlerini göze
hitap eden daha sanatsal ve özgün motifler kullanarak üretmiĢlerdir.

Kemik eserlerin iĢleniĢinde kullanılmıĢ olabileceği düĢünülen aletler yarım

kalmıĢ eserler üzerinden yola çıkarak öngörülmektedir. Buna göre kemikler iĢlenmeye
baĢlamadan önce; satır, testere, bıçak vb. gibi kesici aletler yardımı ile iĢlenmeyecek
kaba kısımlarından kesilerek ayrılmıĢtır. Daha sonra dokusu yumuĢatılmıĢ kemik torna
tezgahlarında veya elde kesici ve delici aletler ile Ģekillendirilir. Ġp ise yine aynı Ģekilde
dokusu yumuĢatılmıĢ kemiklerde Ģekil vermek için boğumlar oluĢturmada ve aĢındırma
iĢleminde kullanılmaktadır. Ayrıca ip, balık pulu vb. aĢındırıcı unsurlar ile yüzeyindeki
pürüzler düzeltilmektedir. Kemikler üzerinde delik açma ve yivler oluĢturmak için ise,
baĢlarda el matkapları veya delgiler daha sonra tekniğinin geliĢmesi ile tornada
çevrilerek yapılmıĢ olmalıdır.
Kibyra kazı çalıĢmaları sırasında ele geçen ve kemik iĢlenmesinde kullanılmıĢ
olduğu kesin olan alet bulgusuna henüz rastlanmamıĢtır. ĠĢlenmesi tamamlanan eserler
incelendiğinde, yukarıda bahsedilen iĢlenim tekniklerinin kesin olarak kullanıldığını
söylemek doğru bir ifade olmayacaktır. Ancak kentte ele geçen yarı iĢlenmiĢ parçalar
üzerindeki izlere göre satır, keski, bıçak, testere, el matkabı, ip ve torna gibi aletlerin
kullanılmıĢ olması olasıdır.
 9

ĠKĠNCĠ BÖLÜM

KĠBYRA KEMĠK ESERLER

2.1. DOKUMA ARAÇLARI

Dokumacılık, alet kullanımının artması ve geliĢmesi ile ilk çağlardan günümüze

kadar çeĢitlilik göstererek devam etmiĢtir. Dokuma için hammadde olarak ilk baĢlarda
evcilleĢtirilen koyun, keçi gibi hayvanların yünlerinden faydalanılmıĢtır21.Daha sonra
keten ve pamuk gibi bitkisel ham maddeler de kullanılmaya baĢlamıĢtır. Ġlk çağlarda
dokuma evlerin birer odasında veya basit iĢliklerde; iğ, öreke ve ucuna bağlanan ağırĢak
yardımıyla iĢlenmiĢtir.
Antik Çağ‟da kadınların ve erkeklerin görev ve sorumlulukları
birbirinden ayrılmıĢ, dokumacılık ise kadınların gündelik yaĢamlarının bir parçası adeta
görev ve sorumluluğu haline gelmiĢtir22. Kadın mezarlarında ölü hediyesi olarak ele
geçen iğ ve öreke gibi dokuma aletleri ve antik kaynaklardaki anlatımlarda bunu
desteklemektedir. Iuvenalis bu durumu Saturae‟de Ģu Ģekilde anlatmaktadır; Iuvenalis
(2006: 13) “…Biz kadınlar davaları üstleniyor muyuz, medeni hukuku biliyor muyuz?

Mahkemeleriniz gürültü patırtımızla çınlıyor mu, bir kaçımız güreşiyor, bir

kaçımız et filetolarını yiyip bitiriyor; siz erkekler yün eğiriyorsunuz ve yapağıları
tamamlayıp sepet sepet getiriyorsunuz.
Siz ince iplikle iri bir eğirmeni Penelopeden daha iyi, Archneden daha hızlı
döndürüyorsunuz, ağaç kütüğüne çöken bir kapatmanın yaptığı gibi…”

Günlük hayatın gereklilikleri arasında yer alan dokumacılık, mitolojiye

de konu olmuĢtur. Arachne‟nin ve Athena‟nın da dokuma ile uğraĢtığı ve aralarında bir
dokuma yarıĢı yapıldığı bilinmekte olup, dokuma iĢini kadınlara bağıĢlayan ve
koruyanın, Tanrıça Athena olduğuna inanılmıĢtır23. Athena‟nın dokuma araçlarıyla
tasvirleri de bunu desteklemektedir. Sikkeler ve diğer arkeolojik buluntular üzerinde
seramikler, mezar stelleri, mozaikler, lahitler ve kabartmalar gibi arkeolojik buluntular
üzerinde de dokumacılıkla ilgili tasvirler görülmektedir24.

21
Ġsmail Fazlıpğlu, Eski Çağda Dokuma, Ġstanbul Üniversitesi, Eski Çağ Bilimleri Enstitüsü
Yayınları:8, Ġstanbul,1997, s.1
22
Korkmaz, Kızılyalçın, 2019, s.9
23
Fazlıoğlu, 1997, s.9
24
Korkmaz, Kızılyalçın, 2019, s.10
 10

Dokumacılıkta ağırĢak, bız, ip delikli iğneler, dokuma tarağı, iğ, öreke, ağırĢak
ve düğme gibi kemik, fildiĢi ve ahĢaptan yapılan aletler kullanılmıĢtır.

2.1.1.Ġp Delikli Ġğneler

Antik Çağ‟da dokumada kullanılan bu iğneler, kumaĢ ve deri gibi malzemeleri
dikmek ve birleĢtirmek için kullanılmıĢtır25. Ġp delikli iğnelerin yapımında, kemiğe Ģekil
verilirken daha çok matkap, delici aletler ve torna kullanılmıĢ olmalıdır.
Kibyra kazı çalıĢmalarından ele geçen 10 adet ip delikli iğne tez kapsamında
incelenmiĢ olup eserler yoğunlukla doğu nekropol, nekropol yolu, stadion, agora ve
odeion yapılarından gelmektedir. Ġncelenen ip delikli iğnelerin bir örneği hariç
diğerlerinin baĢ kısımlarının oval olarak Ģekillendirildiği tespit edilmiĢtir. Kat. No. 5 ile
gösterilen sağlam eserin baĢ kısmı yuvarlak, düz ve bezemesizdir. BaĢtan uca doğru
incelerek devam eder. Kibyra ip delikli iğneleri genel olarak baĢ kısmı yuvarlatılmıĢ
oval formlu gelirken, sadece Kat. No. 1’teki örnekte baĢ kısmının sivri olarak iĢlendiği
görülür.
Bu iğnelere benzer formlar Perge MS 1 – 5 yy, Parion MS 3 – 4 yy, Aquincumi
roma dönemi, Cimiez roma dönemi ve Hırvatistan bölgesindeki örnekleri roma
dönemine, Croation‟daki benzerleri ise MS 1 – 4 yy‟ları arasına tarihlendirilmektedir.
Kibyra örnekleri ise gerek analojik gerekse konteksel olarak değerlendirildiğinda
MS 1 – 5 yy arasına tarihlenmektedir.

2.1.2.Bız
Bızlar, uzun ve ince gözlü iğnelerin kullanılamayacağı kumaĢların dikilmesinde
ve kıyafetleri tutturmak, örgü ilmeklerini gevĢetmek amacıyla kullanılmıĢtır. iğnelere
göre daha kalın, düz ve çentikli kemik buluntu grubudur26.
Üst kısmında Kat. No. 15‟deki gibi bir çentik yer alan bız, olasılıkla giysiyi
tutturma iĢlevinde kullanılmıĢtır. Ayrıca her iki ucu sivri olarak iĢlenmiĢ Kat. No.
14’deki bız ise konik bir forma sahiptir. Olasılıkla dokuma sırasında ilmekleri
gevĢetmek amacıyla kullanılmıĢ olmalıdır. Dokuma aracı olmasının yanı sıra bızların,

25
Ergün Karaca, “Allianio Kemik Eserleri”, Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2009, s.34
26
Ergün Karaca, vd., “Tios Kazılarında Bulunan Kemik Eserler”, Arkeolojik ÇalıĢmaları ve Genel
Değerlendirme, Ankara, 2015, s.366 ,
 11

tıp aleti olarak da kullanıldığı düĢünülür27.

Bu kapsamda 5 adet bız incelenmiĢtir. Ġncelenen bızlar yoğunlukla roma hamam
kompleksi, geç antikçağ hamamı, nekropol yolu ve doğu nekropol yapılarından ele
geçmiĢtir. Bunlardan Kat. No. 11 yuvarlak kesitli, bir ucu kırıktır. Kat. No. 12 ucu
sivri, üst tarafı yuvarlak kesitlidir. Kat. No. 13 ucu sivri, üst tarafı yuvarlak kesitlidir
Kat. No. 12 ile benzer formdadır. Kat. No. 14 uç kısma doğru sivrilen, oval formludur.
Kat. No. 15 uzun - ince silindirik formda, dairesel kesitli kemik objenin baĢlangıç kısmı
topuz biçimli olup, gövde ile birleĢtiği yerde iki yiv bulunmaktadır. Yarıdan itibaren
kırık ve eksiktir.

Benzer forma sahip örnekleri Allianoi MS 4 – 6 yy ve Aquincumi yerleĢiminde

roma döneminde karĢımıza çıkmaktadır. Kibyrada bulunan örnekler eserler analojik ve
konteksel olarak değerlendirildiğinde MS 1 – 5 yy‟ları arasına tarihlendirilmektedir.

2.1.3. Ġğ/Kirman
Ġğ; yün, keten, pamuk gibi malzemeleri ipliğe dönüĢtürmek için kullanılan, ortası
bombeli uç kısımlarına doğru daralan formda, dokumada kullanılan bir tür alettir. Ġğin
bombeli forma sahip olması ise ağırĢağın, iği dengelemesi ve hız kazandırmasına, ayrıca
kirmana daha rahat geçmesine yardımcı olur. Ġğin iĢlevi mekik dokuma sırasında ipin alt
kısmına sarılmasıdır ve bu bağlamda ağırĢak ile birlikte kullanılan önemli dokuma
araçlarındandır28. Yüzeyleri perdahlanmıĢ, düz ve bezemesizdir.

Bu kapsamda incelenen 3 tane Ġğ/ Kirman kemik eser yer alır. Eserler Örenyeri
karĢılama merkezi ve Stadion yapılarından ele geçmiĢtir. Ele geçen eserlerden 2
tanesinin uç kısımları kırıktır Kat. No. 18 ve Kat. No. 19,1tanesinin ise Kat. No. 17
tam ve sağlam olarak ele geçmiĢ ve yüzeyleri genellikle perdahlanmıĢtır. Bu iğlerden,
Kat. No. 17 ve Kat. No. 19 iki ucu da inceltilmiĢ, üç profille tokmak biçimli bezemeyle
süslüdür. Kat. No. 18 ise iki ucu inceltilmiĢ ve bezemesizdir.

Benzer örnekleri ise, Croation MS 1 – 2 yy, Parion MS 1 yy, Perge MS 1 yy,

Hırvatistan bölgesi roma dönemi olarak tarihlendirilmektedir. Kibyra örnekleri ise MS 1
27
Halil Özkan, “Parion Kemik Eserler”, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü,Yüksek Lisans Tezi, Samsun, 2020, s.39
28
Korkmaz, Kızılyalçın, 2019, s.14
 12

– 2 yy arasına tarihlendirilmektedir.

2.1.4 Öreke
Öreke; Antik Çağ‟da eğirme iĢleviyle keten, yün, pamuk gibi malzemelerin
sarılması ve eğirme iĢleminin daha kolay gerçekleĢmesini sağlar. Eğirilecek olan yün,
keten, gibi malzemelerin uçları ilk olarak öreke üzerine sarılır daha sonra iğ üzerine
geçirilir29.

Antik kaynaklarda da örekeden söz edilmektedir. Örneğin, Homeros “Odysseia”

adlı eserinde; “…tezgâhlarda bez dokuyordu kimisi, öreke çeviriyordu yapraklar gibi
dönen, kavakların tepesindeki yapraklar gibi,…” demektedir 30.

Çoğunlukla yüzeyleri perdahlanan örekelerin, üst kısımları genelde oval forma

sahiptir. Uç kısımları ise çıkıntılıdır. Oval kısmı, kadınların parmağına geçirmeleri için
yapılmıĢtır. Örekenin gövdesini oluĢturan orta kısmı ise, genelde aynı kalınlıktadır ve
yüzeyleri yiv veya kazımalarla bezelidir.
Odeion, Roma Hamam Kompleksi, Kaisarion, Stadion ve doğu Nekropol
yapılarından 14 adet (Kat. No. 20-33) öreke parçası ele geçmiĢ olup, sadece Kat. No.
30 tam ve sağlam olarak koruna gelmiĢtir. Bu kapsamda ele alınan Kat. No. 20 üstü
düzleĢtirilmiĢ üçgen formun alt kısmında, boynunda göründüğü stilize bir yüz yer alır.
Betimlemenin her iki yanından baĢlayıp yukarı doğru çıkan çentikler yer alır. Üçgenin
en üstünde yatay yapılmıĢ bir oluk yer alır. Kat. No. 21 objenin baĢ kısmındaki
yuvarlağın yarısı korunmuĢtur. Bu yarım yuvarlağın merkezinden aĢağıya doğru uzun-
ince bir form izleyerek uzar. AĢağıya doğru geniĢleme yapan sap kısmında dikdörtgen
bir form alır. Bu kısma aralıklı ikiĢer yiv iĢlenmiĢtir. Ġkinci yivin bitiminden itibaren
kırık ve eksiktir. Kat. No. 22 ortası delikli topuzu olan, dip kısmı kırık öreke parçasıdır.
Kat. No. 23 kırık, ortası delikli topuzu olan, çizgilerle bezenmiĢ, yivlidir. Kat. No. 24
orta kısmı yuvarlak bombeli, tepesinde topuz bulunan, yivli, üst kısmı kırıktır. Kat. No.
25, Kat. No. 26 objenin baĢ kısmındaki yuvarlağın yarısı korunmuĢtur. Bu yarım
yuvarlağın merkezinden aĢağıya doğru uzun- ince bir form izleyerek uzar. AĢağıya
doğru geniĢleme yapan sap kısmına bir makara, birinci, bir çam kozalağı biçiminde
ĢekillendirilmiĢ boncuk, iki inci ve tekrar çam kozalağı biçiminde ĢekillendirilmiĢ
29
Akın Ersoy, Antik Dönemden Osmanlı Döneminde Smyrna/Ġzmir Kemik Objeleri, Ege Yayınları,
Ġstanbul, 2017, s.58
30
Homeros, “Odessia” Can Yayınları,13.Basım, Ġstanbul, 2002, VII,105, s.128
 13

boncuk ile sonlanır. Bu kısımdan itibaren kırıktır. Kat. No. 27 kemik obje yarıdan
itibaren dikey olarak kırıktır. Ayrıca baĢ kısmından ve alt kısmından da kırılmaya
uğramıĢtır. Alt bitim ve üst bitiminde iç bükey bir yiv bulunur. Yarıya yakın kısmı düz
bırakılmıĢ, yarısı ise çam kozalağı gibi birbirini çapraz kesen baklava dilimleriyle
hareketlendirilmiĢtir. Bu iki alan arası ise iki Ģeritle ayrılır. Kat. No. 28 objenin baĢ
kısmındaki yuvarlağın yarısı korunmuĢtur. Bu yarım yuvarlağın merkezinden aĢağıya
doğru uzun-ince bir form izleyerek uzar. AĢağıya doğru geniĢleme yapan sap kısmının
sonunda ve yarım yuvarlak daire ile birleĢim noktasında ikiĢer yiv bulunur. Sap kısım
yivden itibaren kırıktır. Kat. No. 29 üzeri baklava dilimli, çapraz tarama ile bezenmiĢtir.
Bezeli alanın altını ve üstünü yivli bantlar sınırlar. BaĢ ve uç kısmı kırıktır. Kat. No. 30
objenin baĢ kısmı yuvarlak olup, bu yuvarlağın merkezinden aĢağıya doğru uzun-ince
bir form izler. AĢağıya doğru geniĢleme yapan sap kısmına bir inci, bir çam kozalağı
biçiminde ĢekillendirilmiĢ boncuk ile sivrilerek sonlanır. Kat. No. 31 çam kozalağı
biçiminde ĢekillendirilmiĢ baĢtan sonra iki inci yerleĢtirilmiĢtir. AĢağıya doğru
geniĢleme yapan sap kısmının üzerinde verev yivler vardır. Yarıdan itibaren kırıktır.
Kat. No. 32 objenin baĢ kısmındaki yuvarlağın yarısı korunmuĢtur. Bu yarım
yuvarlağın merkezinden aĢağıya doğru uzun-ince bir form izleyerek uzar. AĢağıya
doğru geniĢleme yapan sap kısmının sonunda ve yarım yuvarlak daire ile birleĢim
noktasında ikiĢer yiv bulunur. Sap kısım yivden itibaren kırıktır. Kat. No. 33 ayakta
yarı çıplak, cepheden betimlenen tanrıça sağ eliyle göğüslerini kapatırken, sol eliyle de
kalçalarının altına kadar inen giysisinin önde tomar yapmıĢ kısmını tutmaktadır.
Benzer formları, Allianoi MS 2 – 3 yy ve Perge MS 1 – 2 yy‟a kontekste göre
tarihlendirilmektedir. Ayrıca Afrodite formundaki tipolojik örnekler ise; Perge MS 1 – 4
yy, Guzsalyok ve Hırvatistan bölgesinde roma dönemine tarihlendirilmektedir. Kibyra
da bulunan formu ise tipolojik olarak ve kontekte göre incelendiğinde MS 1 – 2 yy‟ları
arasına tarihlendirilmektedir.

2.1.5. AğırĢak
AğırĢak, eğirme iĢlemi sırasında yün, keten, pamuk gibi malzemeler ip haline
getirilirken, iğin uç kısmına takılan, üst kısmı dıĢ bükey, disk Ģeklinde, merkeze bağlı
delik ile iği dengeleyen, alt kısmı düz ağırlık iĢlevinde kullanılan ve daha seri bir
 14

Ģekilde dönmesini sağlayan, yardımcı ve dayanıklı bir dokuma aracıdır31.

Kemik ağırĢakların yüzeyleri perdahlanmıĢtır. Kibyra‟da ele geçen iki adet

bezemesiz kemik ağırĢakların ön yüzleri genellikle merkezdeki deliğe paralel kazıma
çizgilerden oluĢan sade bir görünüme sahiptir. Arka yüzleri, düz ve bezemesiz bir
görünümdedir. Kazı çalıĢmalarında sıkça mezarlarda ölü hediyesi olarak bulunan
ağırĢaklar, Kibyra da Odeion ve Geç Antik Çağ Hamamı‟nda karĢımıza çıkmaktadır.

Bu kapsamda 4 adet kemik ağırĢak incelenmiĢ olup. Geç antik çağ hamamı ve
stadiondan ele geçmiĢtir. Bunlardan Kat. No. 34 iki ayrı parça halinde bulunup
birleĢtirilmiĢtir. Kat. No. 35 yüzeyi kazımayla 2 ayrı yive sahiptir kemik ağırĢak
parçasının bir kısmı koruna gelmiĢtir. Kat. No. 36 ve Kat. No. 37 tam ve sağlamdır.
Kat. No. 36 konik formlu, ortadan delikli, alt kısmı düzdür. Kat. No. 37 ortasında delik
bulunan yuvarlak formda ve bezemesizdir.

Benzer forma sahip örnekleri Cimiez ve Hırvatistan bölgesinde karĢımıza

çıkmakta olup, roma dönemine tarihlendirilmektedir. Kibyra formları da kontekste göre
değerlendirildiğinde MS 1 – 2 yy arasına tarihlendirilmektedir.

2.1.6.Dokuma Tarağı
Antik Çağ‟da tarakların normal kullanım alanlarından farklı amaçlar için
kullanılması oldukça yaygındır32. Dokuma tarağı; Antik Çağ‟da sıklıkla kullanılan ve
genellikle kemik, fildiĢi, boynuz, metal ve ahĢap malzemeden yapılan dokuma
tezgâhında ipin tarağın diĢleri yardımıyla taranmasıyla, dokumanın sıkılaĢtırılmasını
sağlar.
Bu kapsamda dokuma tarağı olarak adlandırabileceğimiz bir adet eser Agora
yapısından ele geçmiĢtir.
Dokuma tarakları konusunda yeterince araĢtırma olmadığından farklı bölgelerle
karĢılaĢtırmak oldukça güçtür. Kontekste göre değerlendirildiğinde M S 3-5 yy „ları

31
Ersoy, 2017, s. 61 ; Ergün Karaca, “Ġsmail Fazlıoğlu Anı Kitabı- Allianoida BulunmuĢ Kemik AğırĢak
ve Örekeler”, Trakya Üniversitesi, 2013, Edirne, s.134
32
Kordula Gostenčnik, vd.,“Worked bones from Virunum: Some Preliminary Typological and
Chronological Aspects ”, From Hooves to Horns, from Mollusc to Mammoth. Manufacture and Use
of Bone Artefacts from Prehistoric Times to the Present. Proceedings of the 4 th Meeting of the ICAZ
Worked Bone Research Group at Tallinn, Tallinn, 2005, s.220.
 15

arasına tarihlendirilmektedir.

2.1.7. Düğme

Düğmeler, daha çok giysileri süslemek amacıyla broĢ niteliğinde, Eski Yunan ve
Roma‟da düğmesiz togaya benzer üstlükleri tutturmaya yarayan broĢ iĢlevinde bir eĢya
olarak kullanılmıĢtır33.ÇalıĢmada incelenen iki adet düğme olabileceğini düĢündüğümüz
kemik obje Odeion yapısından ele geçmiĢtir. Bunlardan ilki Kat. No. 39 konik formlu
olup giysinin iki ucuna geçirilerek bir birine tutturma iĢlevinde günümüz kol
düğmelerine benzer nitelikte kullanılmıĢ olması muhtemeldir. Ġkincisi ise Kat. No. 40
oval formlu nizami düzende üç ip delikli olup giysilerin üst kısmına dikilerek tutturma
iĢlevinde kullanılmıĢ olmalıdır.
Bu baĢlık adı altında incelenen örneklere baktığımızda benzer forma sahip
örneklerini Geç roma döneminde Korinthos, Bathonea yerleĢiminde ve Gordionda MS 6
yy‟da görmekteyiz.

2.2.SÜS EġYALARI

Takılar, özellikle kadınlar tarafından sıkça kullanılan süslenme amacı taĢıyan

objelerdir. Kemik ve fildiĢinden yapılmıĢ takılar ekonominin, prestijin ve gösteriĢin bir
göstergesi olmuĢtur34. Her Dönemde dönemde kullanılmıĢ olup, formsal olarak değiĢim
ve geliĢim göstermiĢtir35.

Arkeolojik kazı çalıĢmalarında çıkan iĢlenmiĢ kemik eserlerin büyük çoğunluğu

Odeion, Doğu Nekropol, Agora ve Stadionda yer almaktadır. Bu grupta yer alan
buluntuların çoğunluğunu saç iğneleri oluĢturmaktadır. Bu kapsamdaki süs eĢyalarının
yoğunlukla Roma Ġmparatorluk Dönemi‟ne tarihlenmektedir. Antik Çağ‟da iĢlenmiĢ
kemik eserler boyanmıĢ ve cilalanmıĢ böylece daha estetik ve göze hitap eden eserler

33
Kudret Emiroğlu, ”Gündelik Hayatımızın Tarihi”, et. Cumhur Öztürk, Türkiye ĠĢ Bankası Kültür
Yayınları, 2013, s.270
34
Özkan, 2020, s.18
35
Reynold Higgins,“Greek And Roman Jewellery”, Second Edition, University of California Press,
1980,Berkeley and Los Angeles, s.39
 16

üretilmiĢtir36. Genellikle ölü hediyesi olarak karĢımıza çıkan kemik süs eĢyaları,
mezarda yatan kiĢinin cinsiyeti ve kiĢinin ekonomik yaĢantısı hakkında çeĢitli ipuçları
vermektedir37.
Kibyra kemik takıları grubunu saç iğneleri, pandantifler, amuletler, boncuklar,
yüzükler ve taraklar oluĢturmaktadır.
Amuletler, kötü ruhlardan ve hastalıklardan korunmak vb. sebeplerle koruyucu
objeler olarak kullanılmıĢtır38. Antik Çağ‟da bilezikler, formundan dolayı kırılgan
olması, Ģekil verilmesinin ve iĢlemesinin zorluğundan dolayı kemik malzeme olarak
nadiren kazı çalıĢmalarında karĢılaĢılmaktadır. Yüzükler de bilezikler gibi kırılgan bir
yapıya sahip oldukları için iĢlemenin ve Ģekil verilmenin zorluğu nedeni ile nadiren
üretilmiĢlerdir. Pandantifler, farklı formlarda ve çeĢitlerde yapılarak kolyelerde sıklıkla
kullanılmıĢtır. Kemik ve fildiĢinden yapılmıĢ boncuklar ise genelde kolye yapımında ve
pandantifler arasına konulması için süs amaçlı iĢlenmiĢlerdir. Kemikten yapılan iğneler
ise geniĢ kullanım alanlarına sahip olmuĢtur. Ġğneler olasılıkla hem elbiseleri tutturma
amaçlı hem de saç tokası olarak kullanım iĢlevi görmüĢtür. Her dönemde çeĢitli ve
farklı iĢlevlerde kullanılan tarakların ise, süslenme amacıyla günlük yaĢamda hem
kadınlar hem de erkekler tarafından kullanıldıkları bilinmektedir.

2.2.1. Saç Ġğnesi

Ġğne, Yunanca βελόνη (belone), βελονίς (belonis) veya ῥαθίς (raphis) olarak
isimlendirilir39. Davidson iğneleri bir ucu sivri diğer ucu dekoratif baĢlı olarak
tanımlamaktadır40.

Kemik iğneler hem kolay temin edilip hem de hayvanların tarak kemikleri ve
uzun kemiklerinin dörtgen formda iĢlenecek uzunlukta kesilmesinden elde edilir41.
Kolay iĢlenebildiği için kazılarda sıkça ele geçen aksesuarlar arasında yer alır. Mezar

36
Özkan, 2020, s.18
37
Özkan, 2020, s.18
38
Emilie Riha, “Der Römische Schmuck aus August und Kaiseraugust, Forschungen August Band 10,
Römermuseum August, August: Gissler Druck AG, Allscwil, 1990, s.71; Halil Özkan, 2020, s.30
39
William Smith, Dictionary of Greek and Roman Antiquities, Oxford,1870, s.13; Eric Hrnčiarik ,
“Roman bone artifacts from Iža, Close to the bone: current studies in bone Technologies”, Edt. Selena
Vitezović, Belgrade, 2006, s.140
40
Gladys Davidson, R., “Corinth: Vol. XII: The Minor Objects”, Blackstadt J.J. Augustine, 1952, s.276
41
Etan Ayalon, “The Assemblage of Bone and Ivory Artifacts from Caesarea Maritima, Israel 1st-13th
Centuries”, CE, BAR International Series 1457, Oxford, 2005, s. 135
 17

stelleri, kabartmalar ve seramikler üzerindeki iğne betimlerinden, bu eserlerin dikiĢ

dikmenin yanı sıra saçları ve kıyafetleri tutturmak amacıyla da kullanıldığını
söyleyebiliriz42. Saç tokası olarak kullanılan iğnelerin ise genellikle yüzeyleri düz ve
cilalıdır32.
Bu kapsamda değerlendirilen iğneler; Odeion, Rhk., Agora, Gah., Stadion, D.
Nek., Ökm., Kuzey Yamaç yapılarından ele geçmiĢtir.

Kibyra‟da çeĢitlilik yönünden zengin olan saç iğnelerini, “topuzlu iğne” ve

“topuzsuz/düz iğne” olmak üzere iki ana tipte ve çeĢitli alt tiplere ayırıp
tanımlayabiliriz.

Topuzlu iğneler, Latince “acus criminalis”43 olarak adlandırılmaktadır ve çeĢitli

alt tipleri vardır. Kibyra topuzlu saç iğne tiplerine baktığımızda; küresel, damla, ovoid,
disk, konik, kozalak, silindir formlu iğneler karĢımıza çıkmaktadır.

Kibyra kazı çalıĢmalarında küresel topuzlu iğne formundan Ģimdiye dek

bezemeli ve bezemesiz olmak üzere 21 adet (Kat. No. 42-63) örnek ele geçmiĢtir.
Bunlardan 2 tanesi Kat. No. 69 ve Kat. No. 70 bezemesiz tam ve sağlamdır. Kat. No.
58 ve Kat. No. 63‟in ise küresel topuzlarının altında iki adet dairesel kesitle
süslenmiĢtir. Yüzeyleri genellikle cilalı ve perdahlıdır.

Benzer forma sahip örneklerini Allianoi MS 2 – 4 yy, Symrna MS 3 yy, Parion

MS 2 – 3 yy, Perge MS 2 – 3 yy, Brigetio ve Hırvatistan bölgesinde (roma dönemi)
görmekteyiz. Kibyra örnekleri ise hem tipolojik hem de kontekse göre
değerlendirildiğinde MS 1 – 4 yy arasına tarihlendirilmektedir.

Damla formlu topuza sahip 4 adet saç iğnesinin yüzeyleri cilalı ve perdahlıdır
Kat. No. 64- 67.

Benzer örneklerini, Symrna MS 3 – 4 yy, Croation‟da MS 3 – 4 yy, Cimiez

Roma Dönemi, Perge Geç Roma/ Erken Bizans, Allianoi da ise MS 2 – 3 yy‟da
görmekteyiz. Kibyrada bulunan eserleri ise MS 2 – 4 yy‟ları arasına
tarihlendirilmektedir.

42
Davidson,1952, s.276
43
Sofia Petkovic, Rimski predmeti od kosti i roga sa teritorije Gornje Mezije, (Kroat. m.engl.Res.) The
Roman item sof bone and antler from the territory of Upper Moesia, Belgrat: Arheološki
Institut,1995,s.29
 18

Ovoid topuzlu forma, yassı 7 adet saç iğnesinden oluĢmaktadır. Bu iğnelerin

yüzeyleri genellikle perdahlıdır Kat. No. 68-74.

Benzerleri, Korinthos MS 1 – 2 yy, Croation‟da MS 2 -4 yy, Allianoi MS 2 – 3

yy, Perge MS 4 yy, Laodikeia MS 4 yy‟a tarihlendirilmektedir. Kibyrada bulunan
eserler ise tipolojik ve kontekte göre değerlendirilip MS 1 – 4 yy arasına
tarihlendirilmektedir.

Kozalak topuzlu saç iğneleri, topuz kısımlarının kazıma çizgilerle baklava

motifleriyle süslenip kozalak biçimi verilmesiyle oluĢturulmuĢ formdaki eserler olup
Kat. No. 75-77 ile gösterilmiĢtir.

Benzer formdaki örnekleri, Cimiez, Aquincumi ve Hırvatistan bölgelerinde

Roma dönemine, Allianoi MS 4 – 5 yy, Brigetio MS 2 – 4 yy, Perge 1 – 7 yy arasına
tarihlendirilmektedir. Kibyradaki örnekleri ise MS 1 – 5 yy arasına tarihlenmektedir.

Silindir topuzlu iğnelerin yüzeyleri cilalı ve perdahlıdır. Silindir form bazı

örneklerde uzun verilirken bazı örneklerde ise kısa olarak ĢekillendirilmiĢtir (Kat. No.
78-79).

Benzeri, Cimiez, Allianoi ve Korinthos‟da karĢımıza çıkmakta olup Roma

dönemine tarihlendirilmektedir. Kibyra örnekleride değerlendirmelere göre MS 1 – 4 yy
arasına tarihlenmektedir.

ÇalıĢmada Disk topuzlu iğne formuna sahip 2 adet saç iğnesi incelenmiĢtir. Kat.
No. 80’deki örneğe baktığımızda topuz kısmının gövdeye doğru kalınlaĢtığını baĢ
kısmının ise düz bir Ģekilde verildiğini görmekteyiz. Kat. No. 81 de ise baĢ kısmı düz
olarak verilmiĢtir.

Bir benzer forma sahip örnekleri, Aquincumi, Brigetio‟da görülmekte olup roma
dönemine MS 1 ve 2. yy‟ın yarısına tarihlendirilmektedir. Kibyra örnekleri de aynı
Ģekilde değerlendirildiğinde MS 1 – 2 yy arasına tarihlenmektedir.

Konik topuzlu iğnelerin topuz kısımları dikdörtgen, yaprak motifli, kubbemsi

uca doğru sivrilen vb. çeĢitli motiflerle bezenmiĢ olup Kat. No. 82-87 ile gösterilmiĢtir.
Kat. No. 88 ince uzun formlu, baĢlık kısmı oval ve çizgi bezemelerle birbirinden
ayrılan parmaklar ve avuç içi kısmında parmak uçlarıyla yuvarlak yumurta formlu bir
nesne tutmaktadır. Uç kısmın tamamı eksiktir. Benzerleri ise, Croation MS 1- 4 yy‟ da,
 19

Brigetio‟da Roma dönemine, Symrna MS 2 – 3 yy arasına tarihlendirilmektedir.

Kibyrada bulunan formu gerek tipolojik gerekse kontekste göre MS 1 – 4 yy arasına
tarihlenmektedir.
Kat. No. 82 – 87 de incelenen eserlerin benzer formdaki örnekleri Aquincumi,
Cimiez ve Hırvatistan bölgesinde çıkmakta olup roma dönemine tarihlendirilmektedir.
Kibyra kazı çalıĢmalarında bir adet figürlü topuzlu iğne ele geçmiĢtir. Bu eserler

Kat. No. 91‟de oturan bir kadın figürü olarak betimlenmiĢtir.

Topuzsuz iğneler, Latince‟de “acus discernicula / acus discriminalis” olarak
geçmektedir44. Topuzsuz iğneler tepeleri sivri, bombeli, kalın, düz olup kalın gövdeden
uç kısma doğru incelen ve sivri bir uçla sonlanan formda görülürler (Kat. No. 93 - 121).
Topuzsuz iğnelerin, stylus veya iğ iĢlevleri ile de kullanılmıĢ olabileceği
düĢünülmektedir45. Düz baĢlı olanlarsa genelde tıbbi amaçlı olarak kullanılmıĢtır46.
Ayrıca bu düz baĢlı iğnelerin elbiseleri tutturma iĢlevli olarak da kullanıldığı
düĢünülebilir.
Kibyra topuzsuz iğne tiplerine bakıldığında baĢ kısımlarının düz, oval ve sivri
olarak verildiği görülmektedir. Düz ve oval örnekler Kat. No. 93 - 100 arasında
gösterilmiĢ olup; baĢ kısmı düz olanlar genellikle yivlerle süslenmiĢ, oval örnekler ise
tepede hafif kubbeleĢerek gövdeye doğru küçük bir çıkıntı yapmıĢtır.

Bu kapsamda incelenen benzer forma sahip örnekleri Perge MS 1 – 2 yy,

Allianoi MS 2 – 3 yy, Hırvatistan bölgesi Roma dönemi, Parion MS 3 yy, Croation MS
2 – 4 yy‟a tarihlenmektedir. Kibyra örnekleri ise MS 1 – 4 yy arasına tarihlenmektedir.

2.2.2. Pandantif

Pandantif, askı kolye olarak da bilinen, takılardan sarkan süs 47 olarak tanımlanır.
Pandantiflerin kullanımı ilk çağlarda insanların amulet yani tılsımlı koruyucu olduğuna
inandıkları kolyelerin kullanımıyla yaygınlık kazınmıĢtır48.

Pandantifler tek baĢlarına kullanıldıkları gibi kolye ve küpelerde diğer parçaların

44
Clair,s.93
45
Clair, s.93
46
Targu MureĢ, Marisia, Studii ġi Materiale XXX, Arheologie, 2010, s.136
47
Murat Karatağ, “Klasik Arkeoloji Sözlüğü Yunan- Roma “, 2013, s.57
48
Karatağ, s.57
 20

arasında daha büyük boyutlu olarak da kullanılmaktadır49.

Kibyra da bu kapsamda ele alınan örneklere baktığımızda yüzeyleri genellikle
perdahlı olan pandantiflerin üzeri kazıma, yiv ve silme ile bezelidir. Kat. No. 123 3
yivle bezeli bir ucu delik ve sağlamdır. Kat. No. 124 2 adet yivle bezeli bir ucu delik
sağlam pandantif. Kat. No. 125 silindirik kesitli kolye ucunun baĢ kısmı delikli, omuz
kısmı yivli olmak üzere bu kısmın üzeri çapraz kazıma çizgiler ile süslenmiĢtir. Eser
tam ve sağlam durumdadır. Kat. No. 126 alt kısmında diĢler ve ortasında delik bulunan,
üçgen Ģekilli, çizgi bezemeli kemik objedir.
Eserler D. Nek., Göl. ÇeĢ. Mah. A.M., Stadion yapılarından ele geçmiĢtir.
Benzerleri Perge ve Laodikeia‟da MS 2 – 5 yy arasına tarihlendirilmektedir.
Kibyra Örnekleri ise kontekte göre MS 1 – 5 yy arasına tarihlenmektedir.

2.2.3.Amulet

Amulet, Antik Çağlardan günümüze uzanan kem göz veya nazar olarak da
adlandırılan çeĢitli Ģekillerde insanların baĢlarına gelebilecek; kötülük, büyü ve
hastalıklardan korunmak için muska olarak kullanılan takılar, aksesuarlardır. Ayrıca
Antik Çağ‟da mezarların korunması ve kehanet amacıyla mezarlara bırakılmıĢ
olmalıdır. Amuletler belirli bir forma sahip değildir.
Amulet olarak sadece hayvanların kemikleri değil diĢleri de kullanılmıĢtır. Bu
sayede hayvanların ruhlarının her türlü kötülükten koruyacağına inanmıĢlardır50.
Nek. Yolundan ele geçen ve bu kapsamda ele alınan 1 adet Amulet olabileceği
düĢünülen kemik obje incelenmiĢtir. Kat. No. 127 El ve kolun betimlendiği kemik
objenin ortasında bir yere geçirmek için delik bulunmaktadır. Tam ve sağlamdır.
Mcgregor el formundaki amuleti; roma döneminde baĢlıca tılsım türlerinden
incir biçimli el olarak tanımlamıĢtır. Ayrıca Akdeniz bölgesinde yaygın olarak
kullanıldığından da söz etmektedir51.
Benzer forma sahip örnekleri ise Knuckle bölgesinde Roma dönemine
tarihlendirilmektedir. Kibyra da bulunan formu da gerek tipolojik gerek analojik olarak

49
F.R. IĢık Bingöl, “Antik Takılar”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve
Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara. 1999, s.35
50
Maria T. Biro, vd., “ Aquincumi Csonttargyak Bone Objects in Aquincum”, Az Aquincumi Múzeum
Gyűjteménye 2, Budapest, 2012, s.19
51
MacGregor 1985, Fig. 61, s.106-107
 21

roma dönemine tarihlenmektedir.

Amuletler belirli bir Ģekle ve forma sahip olmadıkları için farklı bölgelerle
karĢılaĢtırmak oldukça güçtür.

2.2.4.Boncuk
Boncuklar, ilk çağlardan beri kolye ve küpe gibi kadınların sıkça takılarını
süslemek için kullandıkları çeĢitli Ģekillere sahip aksesuarlardandır. Boncuğa istenilen
Ģeklin verilebilmesi için çoğunlukla yuvarlatılması kolay olabilecek boynuz gibi kemik
dokuları tercih edilirdi. Fakat kemiğin hassas yapısı ve yuvarlatılmasının zorluğu gibi
sebeplerden kemik boncuklar nadiren aksesuarlarda görülür.
Nekropol yolu, Gah., Agora ve Kaisarion yapılarından ele geçen 4 adet kemik
boncuk formlarını Ģu Ģekilde sıralayabiliriz; Kat. No. 128 oval ve yassı formlu, üzeri
noktalarla bezelidir. Benzeri Caeserea‟da görülmekte olup bir tarihleme yapılmamıĢtır.
Kat. No. 129 silindir formludur, Kat. No. 130 dairesel formlu, piramidal yapıda yüzeyi
kırıktır. Kat. No. 131 mermi çekirdeği formundadır.
Benzerleri Caeserea da karĢımıza çıkmakta olup net bir tarihlendirme
yapılamamıĢtır. Kontekste göre değerlendirilen kibyra örneği ise MS 1 – 4 yy arasına
tarihlenmektedir.

2.2.5.Bilezik
Kadınların sık kullandıkları diğer bir aksesuarlarından olan bilezikler kazılarda
çok fazla karĢımıza çıkmaz. Bunun sebebi kemiğe dairesel formunun verilmesinin
zorluğunu ve hassas bir yapıya sahip olması gösterilebilir.
Bilezik yapımında kemik olarak daha sağlam yapıda olması dolayısıyla
genellikle boynuz tercih edilirdi. Esnek yapıda olmayan boynuzların kırılmadan
istenilen Ģeklin verilmesi oldukça zordur. Bu yüzden daha kolay Ģekil verilebildiği için
geyik boynuzları tercih edilmekteydi52.
Kibyra da bu kapsamda tek örneği bulunan ve Kaisarion yapısından ele geçen
Kat. No. 132 yüzeyi kazıma çizgilerle süslenmiĢtir. Kırık olarak ele geçmiĢ olan bu
bilezik parçası dairesel çapının oldukça dar olması sebebiyle bir çocuğa ait olabileceği
52
Wietske Prummel, vd., „„The bone and antler tools from the Wijnaldum-Tjitsma terp‟‟ Journal Of
Archaeology in The Low Countries 3-1/2., 2011, s.70
 22

muhtemeldir.
Benzeri Cimiez‟de karĢımıza çıkmakta olup roma dönemine
tarihlendirilmektedir.
Kazılarda kırılgan yapısı ve formunun zor iĢlenen yapısı gibi sebeplerden
nadiren karĢılaĢılan kemik bilezikler ile ilgili bölgesel karĢılaĢtırma yapmak oldukça
güçtür.

2.2.6.Yüzük
Yunanca δακηύλιος (daktulios) olarak isimlendirilen53, oval formlu parmak
takısı olan yüzüklerin yapımında genellikle Ģekil verilmesinin daha kolay olması ve
sağlam olmaları sebebiyle genellikle metal materyallerden yapılmıĢtır. Kemik yüzükler
ise kırılgan yapıda olmaları sebebiyle kazılarda çok az karĢımıza çıkar. Yüzüklerin
çapları ortalama 2-3 cm arasındadır.
Kibyra da bu kapsamda tek kemik yüzük örneği D. Nekropolden ele geçmiĢ
olup, tam ve sağlam olarak karĢımıza çıkmaktadır. Kat. No. 133 dairesel kesitli, dıĢ
yüzeyin ortasından geçen derin yivlidir.
Benzeri Allianoi MS 3 – 4 yy, Perge MS 1 – 5 yy‟a tarihlendirilmektedir. Kibyra
örneği ise kontekste göre MS 2 – 5 yy arasına tarihlenmekedir.

2.2.7.Tarak
Tarak Yunanca ktείς (kteis) olarak isimlendirilmektedir54. Altın, tahta, fildiĢi ve
kemik malzemeden yapılmaktadır. Taraklar, antik dönemden bu yana insanların
vazgeçilmez günlük kullanım eĢyalarından birisidir. Tarak diĢlerinin tek ve çift yönlü
örneklerine çeĢitli kazılarda rastlanmaktadır. Kemik tarak yapımında Antik çağlardan
günümüze kadar genellikle geyik boynuzları tercih edilmiĢtir55. Bunun en güzel
örneğini günümüzde kemik tarak iĢlemeciliğinin yaygın olduğu Sivas yöresinde
görmekteyiz. Bunun sebebi boynuzların sağlam olması, çabuk bozulmaması ve kolay
iĢlenebilirliğidir.
Tarak yapımında alet olarak testere, matkap ve delgi kalemi kullanılmıĢ

53
Smith, 1870, s.95
54
Karatağ, 2013, s.239
55
Prummel, vd, 2011, s.70
 23

olmalıdır. Tarakların yüzeyleri genellikle perdahlanmıĢ ve üzerleri kazıma, yiv,

geometrik daire gibi çeĢitli bezemelerle süslenmiĢtir.

Bu kapsamda Kibyrada kesin ve net olarak ele geçmiĢ tarak buluntusuna

rastlanmamıĢtır. Ancak olasılıkla bir tarağa ait olabilecek genelde perçinlemede
kullanılan kaplama parçasına rastlanmıĢtır. Eser Stadion yapısında ele geçmiĢtir. Kat.
No. 134 sol tarafı düzgün olup sağ Tarafı taraklı olarak iĢlenmiĢ, üzerinde ise 3 adet
spiral desenli kazıma bezemeler iĢlenmiĢ alt tarafında ise sabitlemek için kırık bir delik
olduğu görülmektedir.
Benzer forma sahip örnekleri, Hırvatistanda ve York bölgesinde karĢımıza
çıkmakta olup Roma dönemine tarihlenmektedir. Kibyradaki formu da MS 1 – 2 yy
arasına tarihlendirilmektedir.

2.2.8.Koku Kabı ve Çubuğu

Kokulu yağlar ve kremler Antik çağlardan beri kadınların günlük yaĢantılarının

vazgeçilmezleri arasında yer almaktadır. Koku ve kremlerin saklanmasında nadiren
kemik kaplarında kullanıldığını söyleyebiliriz. Koku kapları bazen düz bazen de yivlerle
bezenmiĢtir ve yüzeyleri ise cilalanmıĢ ve perdahlanmıĢtır.
Ayrıca Biro bu kemik kapların zar atmak için kullanıldığından da
bahsetmektedir56.
Bu kapsamda 5 adet koku kabı incelenmiĢtir. Eserler Odeion, Rhk., Agora ve
Stadion yapılarından ele geçmiĢ olup, bunlardan Kat. No. 135 Silindir formlu ağız
kısmında 3 yivli dip kısmında 1 yivli yüzeyi perdahlanmıĢ kemik eser yarım ve dipten
kırıktır. Kat. No. 136 daire formlu yüzeyi perdahlanmıĢ koku kabına ait ağız parçası tek
yivlidir. Kat. No. 137 silindirik kapağın üzerinde kazımayla yapılmıĢ baklava dilimi
motifi iĢlenmiĢtir. Kaide kısmı yarıdan itibaren kırık olup içe doğru daralan bir form
izler. Kat. No. 138 silindirik formlu Üstten 6 yivli alt kısmı ise 5 yivlidir yüzeyi ise
perdahlı ve cilalıdır. Koku kabı kırıktır. Kat. No. 139 silindir formda yüzeyi
perdahlanmıĢtır. Üst kısmında ise tek yiv bulunmaktadır. Kırık ve eksiktir.
Benzer formları Aquincumi, Cimiez ve Hırvatistan bölgesindeki örnekleri roma
dönemine tarihlendirilmektedir. Kibyra örnekleri de aynı Ģekilde hem tipolojik hemde

56
Biro Maria, 1994, “The Bone Objects Of The Roman Collection”, Musei nationalis Hungarici, Series
Archaeologica II, BudapeĢt, s.268
 24

kontekste göre Roma dönemine tarihlenmektedir.

Kaplarda saklanan koku ve kremleri sürmek için metal spatül malzemelerin

yanında kemik çubuklar da kullanılırdı 57. Koku çubukları yumurta Ģeklinde devam edip
zaman zaman araları disklerle süslenirdi. Bu Ģekilde elde tutulması ve sürülmesi
kolaylaĢtırılmıĢtır58.

Bu kategoride değerlendirilen eser Odeion, Agora ve D. Nekropol yapılarından

ele geçmiĢtir. Kat. No. 140 de yumurta ve disklerle bezeli çubuğun uç kısmı içe doğru
deliktir olasılıkla çubuk parçaları birbirine geçirilerek tümlenebilir Ģekildedir. Kat. No.
141 uzun, silindirik formlu obje, aralarda dörder tane olmak üzere toplam on iki adet dıĢ
bükey yiv yapmakta olup, yiv aralarında iki adet bombe bulunan süslemeli obje. Kat.
No. 142 yukarıdan aĢağıya doğru incelen bir form gösteren obje, sekiz boncuk
dizisinden oluĢturulmuĢtur. BirleĢim yerlerinde iç bükey yivler bulunur. Alttan ve üstten
kırıktır. Ayrıca dikey olarak da kırık olup, sadece bir yarısı korunabilmiĢtir. Kat. No.
143 uzun-ince form gösteren kemik obje iki inci, bir boncuk dizisinden oluĢturulmuĢtur.
Alt kısım ve ortadan itibaren yarısı dikey olarak kırıktır.

Benzer forma sahip örnekleri, Allianoi, Perge, Symrna, Aquincumi de karĢımıza

çıkmakta olup, roma dönemine genel olarak tarihlendirilmektedir.

2.3.TIP VE KOZMETĠK ARAÇLARI

Antik dönemlerde alet yapımında ucuz olması ve doğadan kolay elde edilir
olması ile sıkça kullanılan kemik, tıp alanında da metallere alternatif olarak
kullanılmıĢtır.
Bu kapsamda tasarlanan aletler çok yönlü iĢlevlere sahip olması dolayısıyla tıp
ya da kozmetik aleti olarak kesin ve net çizgilerle sınıflara ayırmak doğru olmayacaktır.
Kibyra‟da metal aletlerden sonra en çok görülen kemik tıp aletleridir. Bu aletler
tıpta kullanıldığı gibi olasılıkla kozmetik alanında da yoğun olarak kullanılmıĢtır. Bu
buluntu grubunu yoğun olarak kulak kaĢığı olarak bilinen ligula ve ölçü kaĢıkları olarak
da bilinen cohlea oluĢturmaktadır.
Kentteki kemik tıp aletleri sayı olarak en çok Roma Hamam Kompleksi‟nden ele
57
Hrnčiarik, 2016, s.21
58
Hrnčiarik, 2016, s. 21.
 25

geçmiĢtir. Buradaki kazı çalıĢmaları henüz çok yeni olmasına rağmen, eserlerin en çok
buradan ele geçmesi ĢaĢırtıcı olmamıĢtır. Olasılıkla Roma Dönemi‟nde bu hamam
kompleksinde kiĢisel bakım veya muayenehane gibi kısımlar olabileceği gibi, bu aletler
hamamı kullanan kiĢilere de ait olabilir.
Kentte henüz Roma Dönemi‟ne ait nekropollerin çok az bir kısmında kazı
çalıĢması gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu nedenle olacak ki aletlerin sayıca çok ele geçtiği diğer
bir alan Doğu Nekropol Anıt Mezar olmuĢtur. Ancak buradaki mezarların bazılarının
hekim mezarı olduğunu kanıtlayan güçlü kanıtlar bulunmamaktadır. Bu nedenle orada
bulunan aletlerde olasılıkla ölünün kiĢisel eĢyaları olmalıdır.
Ayrıca kentte Odeion, Stadion ve Agora yapılarından da birer adet kemik alet ele
geçmiĢtir. Bu kemik aletler çok iĢlevlidir. Sadece tıp aletinde değil kozmetik alanında
da kullanıldığı görülür. Özellikle kemikten yapılma iğne ve bızlar aslen dokumacılık
alanında kullanılan aletler olup tıpta da bandajı tutturmak için kullanıldığını
Hippokrates ve Celsus‟un eserlerinden biliyoruz59.
Kibyra kazı çalıĢmalarından ele geçen tıp aletleri ve 4 No‟lu Yer Altı Oda
Mezarı‟nda in-situ halde bulunan iskeletin kafatasında rastlanan beyin ameliyatı
“trepanasyon” izleri kentin tıbbıyla ilgili arkeolojik verilerin baĢında gelmektedir (Res.
9 a-b). Henüz tıpla ilgili çok fazla verisi olmayan kentte, tedavi metodları ya da kentte
hazırlanan ilaçlara iliĢkin veriler yazıtlara ve antik kaynaklara dayanmaktadır.
MS 6.-7. yüzyılın ünlü hekim ve doğa bilimcilerinden Aydın (Tralles) doğumlu
Aleksander‟in ve Aeginalı Paulus‟un anlatımlarında Kibyra‟da üretilen ilaçlar hakkında
bilgiler bulunmaktadır60.
Kibyra‟nın Anıtsal GiriĢ Kapısı üzerinde bulunan ve MS 1-2. yüzyıllara
tarihlenebilecek bir yazıt üzerinde; Laodikeia‟dan bir kiĢinin hastalığına Kibyralı hekim
Dionysos‟un çare bulduğu ve bu nedenle hastanın bu yazıtla, Kibyra‟nın kent
Tykhe‟sine ve Kibyralı hekim Dionysos‟a teĢekkür ettiği61yazmaktadır. Yine aynı
yerdeki bir baĢka yazıtta, azatlı bir köle olan Lucius‟un utanç verici (genital) bir
hastalığına Kibyralı hekim Trophimos‟un hiçbir ücret almaksızın çare bulduğu ve

59
Ġlter Uzel, ”Anadolu‟da Bulunan Antik Tıp Aletleri” Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara,2000, s.37
60
ġükrü Özüdoğru, 2020 s.457; antik kaynaklar; Paulus Aegineta, Medical Compendium; Alexander
Trallianus, Therapeutica.
61
Thomas Corsten,”Die Inschriften von Kibyra” Teil I, 2002, no.83, s.113 – ġükrü Özüdoğru, 2018,
“Geç Antikçağ‟da Kibyra”, Akdeniz Üniversitesi, Akdeniz AraĢtırmaları Enstitüsü, Cedrus, Antalya,
s.42
 26

hastanın hem doktora hem de sağlık tanrısı Asklepios‟a Ģükranlarını sunduğu

yazmaktadır62. Ayrıca Nekropol Yolu‟nda ele geçmiĢ bir baĢka yazıtta, Kibyra halkının
(demos) baĢhekim Publius Camenus Pius‟u onurlandırdıkları görülür. Agora Güney
Teras Duvarı kazılarında ele geçmiĢ olan onurlandırma yazıtının içeriğinden, hekim
Agathoboulos‟un kardeĢi Asklepiades Luciustarafından, kardeĢinin hekimlik
bilgisindeki saygınlığı vesilesiyle, Kibyra Halkı (demos) tarafından bahĢedilen onura
hürmeten bir heykel yaptırıldığı anlaĢılmıĢtır63.
Bugüne değin Kibyra kazılarında, metal, kemik ve taĢ gibi materyallerden
yapılmıĢ, kulak sonda, zeytin sonda, spatül sonda, çatallı sonda, bıçaklar, iğneler,
makaslar ve ilaç hazırlama paletleri gibi tıp aletleri örnekleri ele geçmiĢtir.

2.3.1.KaĢıklar
Yunanca‟da “koxlidrion” veya “cochlea” olarak adlandırılan kaĢıklar, yuvarlak
veya oval hazneli gittikçe incelen sapa sahiptir64. Bu kaĢık tiplerinden sıvı ölçüsü olarak
kullanılanları ise “ligula” olarak isimlendirilir65. Günlük yaĢantının bir parçası olan
kaĢıklar çeĢitli amaçlar için kullanılırdı. Küçük hazneli olanlar kulaktan yabancı
cisimleri çıkarılması amacı ile kullanılırken orta boy ve büyük boy olarak adlandıra
bileceğimiz biraz daha geniĢ yuvarlak ve oval formlu olanlar ise ilaç ya da kremleri
karıĢtırmak veya kaptan çıkarmak için kullanılırdı66. Antik dönemde bronz ve demir
gibi metallerin yanı sıra kemik ve fildiĢi örneklerine de rastlanır.

Kibyra kemik kaĢık örnekleri olarak farklı formda ve boyutta 8 adet kemik kaĢık
incelenmiĢtir. Ġncelenen eserler Ökm., Rhk., Agora, Stadion, D. Nek yapılarından ele
geçmiĢtir. Kat. No. 144 yaprak hazneli forma daha yakın olan bu kaĢığın haznesinin
ortasında bir kesit yer almaktadır. Benzer örnekleri Symrna MS 1 – 2 yy, Cimiez Roma
Dönemi, Croation MS 1 – 3 yy, Hırvatistan bölgesinde de roma dönemine
tarihlendirilmektedir. Kibyra örneği ise MS 1 – 3 yy arasına tarihlenmektedir.

Kat. No. 145 baĢ kısmı yuvarlak ve iç bükey olan spatülün üzerinde, sap
62
Corsten, 2002, no.82, s.111-112
63
Bu yazıtlar henüz yeni ele geçmiĢ olup epigrafi heyeti tarafından çalıĢılmaktadır. Ayrıca kentteki
Asklepios tapımı için bk. sikke: BMC Phrygia, 140. no. 54; yazıtlar: Thomas Corsten, 2002, no. 82-83
64
Karatağ, 2013, s.238
65
Karatağ, 2013, s.254
66
DaniĢ Baykan, “Allionai Tıp Aletleri. SOA-2”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul, 2012, s.38
 27

kısmına geçiĢte kazımayla verilmiĢ çapraz çizgiler görülür. Uç kısmı kırık ve eksiktir.
Kat. No. 146 yuvarlak formlu, iç bükey kemik kaĢığın sap ile birleĢtiği yere yakın
yerden kırık ve eksiktir Kat. No. 147 yuvarlak hazneli kaĢığın hazne kısmı çoğunlukla
kırık ve eksiktir. Sapı ise uca doğru incelen formdadır. Kat. No. 148 sol kısmı ve sap
kısmı kırık Ģekildedir. Yuvarlak bir hazneye sahiptir. Kat. No. 149 oval formlu hazneye
sahip kaĢık parçasının sap kısmı eksiktir. Kat. No. 150 damla Ģeklinde kaĢık uçlu sapın
tamamı korunmamıĢ kemik kaĢık. Sap kısmı kırık ve eksik, arka kısmında “V” Ģeklinde
çift sıra çizgi bezeme görülür. Kat. No. 151 hazne kısmı iç bükey ve damla formlu. Sap
kısmına geçiĢte üçgen bir form izleyip geniĢleyerek T yapar. Bu kısımdan itibaren kırık
ve eksiktir. Yüzey perdahlı ve aĢınmalar mevcut. Kat. No. 152 oval hazneli kaĢık sap
kısmına yakın yerden itibaren kırık ve eksiktir.
Benzer örnekleri Symrna MS 2- 3 yy, Allianoi MS 2 – 3 yy, Perge MS 1 – 3 yy,
Aquincumi, Hırvatistan bölgesi, Croation, Caeserea genel olarak roma ve geç roma
dönemleri arasına tarihlendirilmektedir. Kibyra örnekleri de hem tipolojik hem kontekse
göre değerlendirildiğinde Roma dönemi ve Geç Antik Çağ arasına tarihlenmektedir.

2.3.2.Sondalar
Antik dönemde “specillum” olarak isimlendirilen67 sondalar, Roma'da hekimler
tarafından tedavi ve muayene maksadıyla kullanılırdı. Bu kapsamda incelenen kemik
sondaları arasında iki tip sonda çeĢidi yer almaktadır; ilki, küçük yuvarlak bir hazneye
sahip olup, genellikle kulaktaki yabancı cisimleri ve kiri almaya yarar (Kat. No. 153-
154). Bir diğer tip olan yaprak hazneli sondanın ise haznesinin ortasında bir kesit yer
almaktadır. Bu tip sondalar, genellikle koku çubuğu niteliğinde kullanılmasının yanı sıra
olasılıkla; kulağa krem sürmek, kulak içerisine sıvı merhem sürmek veya kulak
içerisindeki sıvıyı almak içinde kullanılmıĢ olmalıdır68.

Bu kapsamda 2 adet sonda incelenmiĢtir. Eserler D. Nek. ve Rhk. yapılarından

ele geçmiĢtir. Bunlardan Kat. No. 153 kaĢık kısmı küçük, iç bükey haznelidir. Sap
kısmı ortaya doğru kalınlaĢır silindirik kesitli kulak sondası. Kat. No. 154 ise kaĢık
kısmı küçük, iç bükey haznelidir. Sap kısmı ortaya doğru kalınlaĢır silindirik kesitli
kulak sondasıdır.

67
Uzel, 2000, s.54; Baykan, 2012, s.28
68
Baykan, 2012, s.38
 28

Benzerleri Allianoi MS 3 – 4 yy ve Symrna roma dönemine

tarihlendirilmektedir. Kibyra örnekleri de değerlendirildiğinde MS 1 – 4 yy arasına
tarihlenmektedir.

2.4.OYUN TAġLARI

Antik Çağlardan bugüne oynanan oyunları, antik kaynaklardan ve seramikler,

mezar stelleri ve kabartmalar gibi çeĢitli arkeolojik eserlerden öğrenmekteyiz69. Bu
konuda verilebilecek en güzel örnek ise, Eksekias ressamının MÖ 540-480‟e tarihlenen
karınlı amphora üzerine resmettiği siyah figür tekniğindeki, Akhilleus ve Aias‟ın oyun
tablası baĢında oynadıkları oyundur70. Bu oyunlar sosyal ve kültürel hayatın
vazgeçilmez öğeleri arasında yer alır71.
Kibyra‟da bilinen iki adet duodecim scripta oyun tablası bulunmaktadır. Bu
oyun tablalarından bir tanesi Agora‟nın zemininde devĢirme malzeme olarak yer
almaktadır72. Bir diğer oyun tablası da yine agorada bulunmuĢtur.
Duodecim scripta gibi oynanan oyunların mermer ve kireç taĢından yapılan
tablalarının taĢınamaz olması ise kiĢisel kullanımdan ziyade yalnızca kamusal yapılarda
kamuya açık olarak vakit geçirme amacıyla oynandığını düĢündürmektedir. Agora gibi
kamusal alanlarda gündelik ihtiyaçları için gelen halk bu oyun tablalarında vakit
geçirmekteydi. Oyun tablaları üzerinde kullanılan kemik aletler ise, tornada
yuvarlatılmıĢ oyun taĢları küp biçiminde kesilmiĢ üzeri nokta, çizgi vb. Ģekilde
bezenmiĢ zarlardır.
Kibyra kemik oyun taĢlarını Ģu Ģekilde sıralayabiliriz; pullar, kubbemsi oyun taĢı
ve zarlar gibi.

69
Oyarçin, vd., “Antik Çağ Oyunlarında Kemiğin Kullanımı”,Tarih Okulu Dergisi (TOD)- Journalof
History School, Yıl 11, Sayı XXXV, 2018, s.208
70
Ünal Demirer,” Kibyrada Bulunan Ġki Adet Duodecim Sıcripta Tablası”, 1.Teke Yöresi Sempozyumu
Bildiriler Kitabı, 2015
71
Oyarçin, vd., 2018, s.208
72
Demirer, 2015, s.1.
 29

2.4.1.Oyun pulları

Pullar, Roma Ġmparatorluk Dönemi‟nde halk arasında sıkça oynanan bir oyun
olan “duodecim scripta” oyun tablasında kullanılmaktaydı. Kullanılan pulların tornada
yuvarlatılmıĢ olduğu görülmektedir. Pullar boyasız olmasının yanı sıra mavi, siyah,
yeĢil ve kırmızı gibi renklerde de boyalı olabilmekteydi73.
Oyun pulları yassı formda olup ön ve arka yüzleri genellikle düzdür. Yüzeyleri
yiv, kazıma, doldurma Ģeklinde nokta bezemeler ve değiĢik motiflerle süslenmiĢtir.
Bu kapsamda incelenen 3 adet oyun pulu yer almaktadır. Pullar Agora, Gah. Ve
D. Nek. yapılarından ele geçmiĢtir. Kat. No. 155 yuvarlak kemik objenin her iki
yüzünde ortasında kırıklar mevcuttur. Kat. No. 156 Tornada yuvarlatılmıĢ üzerinde tek
sıra yiv bulunan oyun pulu yarımdır. Arka yüzde üzerine kazıma ile “VI” verilmiĢ
olasılıkla rakamsal değerini simgelemektedir. Oyun pulunun yüzeyi perdahlanmıĢtır.
Kat. No. 157 tornada yuvarlatılmıĢ oyun pulunun yüzeyi perdahlı, tam ve
sağlamdır.
Benzerleri Symrna, Allianoi ve Auincumi de görmekteyiz. Genellikle roma
imparatorluk dönemi ve geç antik çağ arasına tarihlendirilmektedir.

2.4.2.Kubbemsi Oyun TaĢları

Bu oyun taĢları genellikle iki parça halinde birbirine geçirilebilir formdadır.

Birinci parçanın ortası ikinci parçanın yerleĢtirilebileceği Ģekilde boĢluklu ve kubbeli bir
gövdeye sahiptir. Ġkinci parça ise silindirik formlu ve ön yüzü kubbemsi yapıdadır.
ġimdiye kadar yapılan kazı çalıĢmaları sırasında 2 adet kubbemsi oyun taĢları
ele geçmiĢ olup ilki sağlamken, diğer oyun taĢının sadece orta kısımda yer alan silindir
formlu ikinci parçası sağlam olarak ele geçmiĢtir. TaĢların ön yüzleri merkeze paralel
daire Ģeklinde kazıma çizgilerle süslenmiĢtir. Arka yüzleri ise düz olarak bırakılmıĢtır.
Yüzeyleri ise perdahlanmıĢtır. Bu oyun taĢları genellikle satranç, dama gibi tabla
oyunlarında kullanılırdı74.
Kubbemsi oyun taĢları baĢlığı adı altında 4 adet oyun yaĢı incelenmiĢ olup,
Odeion ve Kaisarion yapılarından ele geçmiĢtir. Bunlardan Kat. No. 158 tepe kısmında

73
Demirer, 2015, s.2.
74
Demirer, 2015, s.2
 30

bombe olan, yuvarlak gövdeli, çizgi bezemelidir. Kat. No. 159 yuvarlak dairesel biçimli
bir yüzü düz ke1silmiĢ diğer yüzü iç kısmında bulunan boĢluğa doğru hafif dıĢbükey
kavislidir. Kat. No. 160 yuvarlak dairesel biçimli bir yüzü düz kesilmiĢ diğer yüzü
merkezindeki boĢluğa doğru hafif dıĢ bükey kavisli kemik obje ve delik kısmında yer
alan delik içine tasarlanmıĢ obje. Kat. No. 161 silindir formlu ortası nokta bezeli oyun
taĢı üst köĢesinde küçük bir kırığı bulunmaktadır.
Benzer formda örneklerini Perge MS 5 yy, Symrna Geç Antik Çağ‟a
tarihlenmektedir. Analojik değerlendirmesi ve söz konusu kent içerisindeki kontekstte
göz önünde bulundurulduğunda M S 3. ve 5. yy arasına tarihlendirilmektedir.

2.4.3. Zarlar
Oyun zarlarının, tabla oyunlarında kullanıldığı antik kaynaklardan bilinmektedir.
Kemik oyun zarlarının çoğunlukla içi dolu ve serttir. Nokta sıralaması günümüz
örnekleriyle aynı Ģekilde üstleri bir ile altı arasında sıralıdır. Zarların yüzeyi genellikle
düz kesimlidir ve üzerindeki noktalar derin kazınmıĢtır. Yapım aĢamasında, delgi
kalemi, matkap, testere kullanılmıĢ olmalıdır.
Bu kapsamda sağlam olarak bulunan 3 adet kemik zar incelenmiĢtir. Eserler
Odeion ve Agora yapılarından ele geçmiĢtir. Bunlardan Kat. No. 163 zar. Oyun aracı
olarak tasarlanan obje sağlam olup 1 - 6 iĢlevli yüzlerde çok az aĢınmaları mevcuttur.
Kat. No. 164 küp formlu zarın her yüzeyinde birden altıya kadar rakamlar kazıma
tekniğiyle yapılmıĢ dairesel simgelerle verilmiĢtir. Ancak dördün yer alması gereken
yüzey aĢınmadan dolayı okunamamaktadır. Küpün ortasında ip geçme deliği
bulunmaktadır. Kat. No. 165 küp formlu zarın her yüzeyinde birden altıya kadar
rakamlar kazıma tekniğiyle yapılmıĢ dairesel simgelerle verilmiĢtir. Rakamlarda
herhangi bir bozulma bulunmamaktadır.
Aynı dönem özelliklerini taĢıyan diğer benzer formları yine Caeserea,
Hırvatistan bölgesi, Perge, Symrna ve Parion kentlerinde görmekteyiz. Kemik zarlar
genel olarak M S 4. ve 6. yy arasına tarihlendirilmektedir. Kibyra örnekleri de
değerlendirildiğinde roma dönemi ve Geç Antik Çağ arasına tarihlendirilmektedir.
 31

2.5. DĠĞER ESER GRUPLARI

2.5.1. Alet Sapı

Antik dönemde kesici, delici olarak kullanılan aletlerin sapları genel olarak
fildiĢi, kemik ve ahĢaptandı. Antik kaynaklardan da bilindiği üzere, kemik bıçak sapları
fildiĢine göre ucuz olması sebebiyle sıkça alet sapı olarak tercih edilmiĢtir.

Bu kapsamda değerlendirilen 11 adet kemik alet sapı Agora, Rhk. ve Odeion

yapılarından ele geçmiĢtir. Bunlardan sadece Kat. No. 173 Tam ve sağlam olarak
bulunmuĢtur. Kat. No. 166 düz ağızlı, ağızdan omza geçiĢte derin iç bükey form
gösteren parça, omuz üzerinde ve ağız altında belirgin dıĢ bükey yivler gösterir. Kaide
hafif yükseltimiĢ, düz kesimlidir.

Kat. No.167 yüzeyi perdahlanmıĢ alet sapına ait parça büyük oranda kırıktır.

Kat.No.168 silindireyakın yassı forma sahiptir. Uç kısmında tek yivli olup uç

kısmı kırıktır olasılıkla alet sapı iĢlevinde kullanılmıĢ olmalıdır.

Kat. No. 169 iğde Çekirdeği formunda olup yüzeyi perdahlı ve cilalanmıĢtır.

Kat. No. 170 bezemesiz alet sapının yüzeyi perdahlanmıĢ ve cilalanmıĢtır. Alet
sapına ait parça yarım ve eksiktir.

Kat. No. 171üstte iki yiv arasında tek bombeli alt kısmı ise tek yivlidir. Yüzeyi
perdahlanmıĢ alet sapı büyük oranda kırık ve eksiktir.

Kat. No. 172yarıdan itibaren kırıktır. Üst kısmı kırık 3 yivli olarak bezenmiĢ
aĢağı doğru düz ve bombeli olarak devam etmektedir.

Kat. No. 173 kemik saplı demir bıçağın sap kısmı beĢ parçadan tümlenmiĢ olup
gövdesinde üç adet yiv mevcuttur. Bıçağın uç kısmı ise kırık ve eksiktir.

Kat. No. 174 yarım daire biçimli yassı baĢ kısmı aĢağıya doğru uzun ince bir
form göstererek uzar. Alt kısmı kırık ve eksiktir.

Benzer örnekleri Cimiez, Caeserea, Symrna, Hırvatistan bölgesi, Allianoi da

karĢımıza çıkmaktadır. Genel olarak Erken Roma ve Geç Antik Çağ arasna
tarihlendirilmektedir. Tipolojik ve kontekste göre değerlendirilen eserler Roma dönemi
ve Geç Antik Çağ arasına tarihlendirilmektedir.
 32

2.5.2. Kaplama Parçaları

Günlük kullanım eĢyaları olarak yaygın kullanılan kemik eserler aynı zamanda
mobilya, paneller gibi nesnelerin kaplamasında da dekoratif amaçlı aplik olarak
kullanım görmüĢtür. Bu kapsamda 9 adet mobilya süslemesi ve kaplama parçası
olabilecek aplikler incelenmiĢ olup eserler Kaisarion, Stadion, Agora, Rhk. ve Odeion
yapılarından ele geçmiĢtir.
Kat. No. 175 silindirik formda yüzeyi perdahlanmıĢtır. Üst kısmında üzerinde
kazıma çizgiler yer almakta olup eserin bir kısmı eksiktir.
Kat. No. 176-177 birbirine geçirilebilen iki dairesel parçadan oluĢmaktadır. Her
iki parçada yarım olarak bulunmuĢtur. Kalın gövdeli dairesel parçanın iki yüzünün iç
kısmında da diğer parçanın oturabilmesi için yapılmıĢ bir çıkıntı yer alır. Ġkinci parça ise
daha ince bir yapıda yivli ve orta kısmı delik oluĢturacak Ģekilde boĢlukludur. Her iki
parçada da aynı tutturma izi mevcuttur.
Kat. No. 178 üçgen formlu üzeri konsantrik dairelerle bezenmiĢ arkası düz
olarak verilmiĢtir.
Kat. No. 179 her iki parça üzerinde kazıma çizgilerle süslenmiĢtir. 1.Parça
üzerinde ip delikleri daha net gözükmekte olup 2. Parça üzerinde belli belirsiz yer alan
ip delikleri birbirini karĢılamakta olup olasılıkla tek bir objenin parçalarını
oluĢturmaktadır.
Kat. No. 180 kare formlu dıĢ kenarları iç bükey ĢekillendirilmiĢ, çerçeve
Ģeklinde üç adet yivden oluĢan objenin merkezi daha derindedir ve bu kısımda
enlemesine yapılmıĢ ince dikdörtgen bir açıklık vardır.
Kat. No. 181 üçgen formlu her bir köĢesinin altına denk gelecek Ģekilde
deliklidir. Delikleri birleĢtiren kazıma çizgilerle süslenmiĢ ikinci bir üçgen yer alır.
Kat. No. 182 muhtemelen Dikdörtgen formlu orta kısmı kazımaz çizgilerle
bezenmiĢ ve üst kısımda çizgilerin hemen yanında karĢılıklı sabitleme delikleri
bulunmaktadır.
Kat. No. 183 tek taraflı koruna gelmiĢ oval formlu eserin uç kısmında bir delik
yer alır. Delikten itibaren konsantrik dairelerle bezenmiĢtir. Muhtemelen eserin diğer
uçununda delik olup aplik iĢlevinde tutturularak kullanılmıĢ olmalıdır.
Benzer eserleri, Aquincumi Roma dönemi, Allianoi MS 3 – 5 yy ve Parion MS 2
-3 yy‟a tarihlendirilmektedir.
 33

2.5.3. Stylus
Yunan ve Romalıların üzeri balmumu ile kaplanmıĢ tabletlere yazı yazmak için
kullandıkları, iğnelerle benzer formda olup ayırt edilmesi zordur75. genellikle metalden,
fildiĢinden, kemikten veya ahĢaptan yapılan kalemler “Stylus” olarak
isimlendirilmektedir76. Günümüzde de sıkça kullandığımız ve yanımızda
bulundurduğumuz kalemler, Antik çağda da öğrenciler ve mühendisler tarafından
“Graphiarium” olarak isimlendirilen kalemlikler ile kullanıyorlardı77.
Stylusların, arka kısmı düz ve uca göre daha kalın olarak iĢlenirdi. Bu Ģekilde uç
kısmı tabletlere yazı yazmak için kullanılırken, arka kısmı ise yapılan yazım yanlıĢını
düzeltmek ve silmek için kullanılırdı. Yapılan bu düzeltme iĢlemine de “stilum vertere”
denilirdi78. Bu ters çevirme iĢleminden Horace ve Cicero‟nunda bahsettiği
bilinmektedir. Ayrca kemiğin alternatif olarak kullanılan bir malzeme olması statü
farkınıda bir noktada nitelendirmektedir. Dolayısıyla metal stylus örneklerinin üst düzey
kiĢilerce kullanılmıĢ olabileceğini ve kemik malzemeden iĢlenen stylus örneklerinin ise
alt düzey kiĢilerce kullanılmıĢ olabileceği görüĢünü barındırmaktadır.
Yapılan çalıĢmalar kapsamında stylus olarak kullanım görmüĢ olabileceği
düĢünülen 3 adet kemik eser incelenmiĢtir. Eserler Agora ve Odeion yapılarından ele
geçmiĢ olup, bunlardan Kat. No. 184 üst kısmı yongalanmıĢ uç kısma doğru incelen
formda olup uç kısmı 2 cm uzunluğunda yongalanarak kalem formu kazandırılmıĢtır.
Kat. No. 185 uzun ince form gösteren kemik objenin yüzeyi köĢegenlidir. BaĢ ve uç
kısmı kırıktır. Kat. No. 186 uzun - ince silindirik formda, dairesel kesitli kemik objenin
baĢlangıç ve sonu düz betimlidir.

Styluslar benzer forma sahip olmaları ve kemik örneklerinin kullanımına

iliĢkin yaygın bir bilgi bulunmaması dolasıyla saç iğneleriyle karıĢtırılması olasıdır.
Dolayısıyla bu kapsamda karĢılaĢtırma yapmak oldukça güçdür.

75
Erik Hrnčiarik, (2012), “Rímske kostené výrobky v zbierke Podunajského múzea v Komárne” ,
Trnavska Unıverzıa V Trnave, Komárno
76
Karatağ, 2013, s.379
77
Nuray Yıldız, “Eskiçağda Yazı Malzemeleri ve Kitabın oluĢumu”, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2014,
s.204
78
Yıldız,2014, s.203
 34

SONUÇ

Kabalis bölgesinin en önemli yerleĢim yeri olan Kibyra Antik Kenti‟nde 2006-
2018 yılları arasında yürütülen kazı çalıĢmalarında Odeion, Doğu Nekropol, Nekropol
Yolu, Kuzey Yamaç, Roma Hamam Kompleksi, Stadion, Örenyeri KarĢılama Merkezi,
Kaisarion, Agora ve Dükkânlarda ele geçen 186 adet kemik eser tezin konusunu
oluĢturmaktadır.
Kibyra kemik eserleri 2 ana baĢlık ve 5 alt baĢlıkta tipolojik olarak
değerlendirilip, tanımlanmıĢtır. “Dokuma Araçları” baĢlığı adı altında 41 adet, “Süs
EĢyaları” baĢlığı kapsamında 102 adet, Tıp ve Kozmetik Araçları baĢlığı altında 11 adet,
“Oyun Araçları” baĢlığı altında 11 adet ve “Diğer Eser Grupları” baĢlığı altında ise 21
adet kemik eser değerlendirmeye alınmıĢtır. “Dokuma Araçları” baĢlığı altında; 10 adet
ip delikli iğne, 6 adet bız, 3 adet iğ, 15 adet öreke, 4 adet ağırĢak, 1 adet dokuma tarağı,
2 adet düğme incelenmiĢtir. “Takı ve Süs EĢyaları” baĢlığı altında; 51 adet topuzlu saç
iğnesi, 30 adet topuzsuz saç iğnesi, 3 adet pandantif, 2 adet amulet, 4 adet boncuk, 1
adet bilezik, 1 adet yüzük, 1 adet tarak, 5 adet koku kabı, 4 adet koku çubuğu
incelenmiĢtir. “Tıp ve Kozmetik Araçları” baĢlığı altında; 11 adet kaĢık incelenmiĢtir.
“Oyun TaĢları” baĢlığı altında; 8 adet oyun taĢı ve 3 adet zar incelenmiĢtir. “Diğer Eser
Grupları” baĢlığı altında; 8 adet alet sapı, 3 adet mobilya süslemesi, 6 adet aplik, 3 adet
stylus ve 1 adet yarı iĢlenmiĢ kemik obje incelenmiĢtir. Kemik eserler analojiye ve
kontekse göre değerlendirildiğinde roma imparatorluk dönemi ve geç antik çağ arasına
tarihlendirilmektedir.
“Dokuma Araçları” baĢlığı altında incelenen kemik eserler yoğunlukla
mezar buluntusu olarak Doğu Nekropol, Nekropol Yolu ve Stadion‟dan ele geçmiĢ olup
MS 1 ve 6 yy‟ları arasına tarihlendirilmektedir. Aynı kontekst içerisinde ele geçen
sikkeler de bunu desteklemektedir.
Saç tokaları, “Topuzlu” ve “Topuzsuz” olmak üzere sınıflandırılmıĢtır.
Topuzlu iğneler ovoid, konik, kozalak, küresel, figürlü topuzlu iğne formları yer
almaktadır. En çok küresel topuzlu iğneler sıklıkla mezar buluntusu olarak ele
geçmiĢtir. Topuzlu iğneler formsal olarak değerlendirildiğinde MS 1 - 5 yy‟a
tarihlenmektedir. Genelini, Doğu Nekropol‟den ele geçen kemik iğneler
oluĢturmaktadır. Değerlendirilen 30 adet topuzsuz iğne, aynı Ģekilde
değerlendirildiğinde MS 1 - 4 yy arasına tarihlenmektedir. Çoğunlukla Odeion‟dan ele
 35

geçmiĢtir. Pandantifler ise yoğunlukla Doğu Nekropolden ele geçmiĢ olup MS 1 – 5

yy‟a tarihlendirilmektedir.
Kibyra 2006-2018 yılları arasında ele geçen kemik eserleri kapsamında
186 adet değerlendirilen eser içerisinde yoğunluğu kemik iğneler oluĢturmaktadır.
Ġğnelerin ele geçtiği alanlar ve kullanım iĢlevleri farklılık göstermektedir. Kibyra ile
aynı kullanım yoğunluğuna sahip diğer kentler ise Allianoi, Tios, Parion, Symrna,
Cimiez, Korinthos, Croation, Aquincumi ve Perge‟dir.
Kibyrada Agora, Roma Hamam Kompleksi ve Bazilikal Planlı
Kilise‟den yoğun olarak ele geçen yarı iĢlenmiĢ kemikler ve üretim atıkları, yakınlarda
bir kemik eser iĢliği olabileceğini düĢündürmektedir. Kemiklerin üzerindeki izlerden ne
gibi aletlerin ve tekniklerin kullanıldığına iliĢkin izlenimler elde edilmektedir. Bu görüĢ
ve değerlendirmeler ilerleyen kazı sezonlarında netlik kazanacaktır. Kabalis ve
yakınındaki diğer kentlerde de yapılacak kemik eser çalıĢmaları ile Kibyra‟nın
bölgedeki sosyo-kültürel ve ekonomik alandaki iliĢkisini anlamamıza da yardımcı
olacaktır.
 36

KAYNAKÇA

Antik Kaynaklar
HOMEROS, (1997), “Ġlyada”, (çev. Azra Erhat-A. Kadir), Can Yayınları,
Ġstanbul. HOMEROS, (2002), “Odysseia”, (çev. Azra Erhat-A. Kadir),
CanYayınları,13.Baskı, Ġstanbul, VII,105, s.128.
OVIDIUS,(2000), “The Metamorphoses”, (çev. Kline, A. S., 2000) BookVI.
Plinius, Naturalis Historya, “Land Animals: elephants, lions, tigers, panthers,
cowa, horses, asses, mules, sheep, goats, mice, dormice and a few others”, VIII, iv,7.
Iuvenalis, (2006), “Yergiler- Saturae”,(çev. Çiğdem DürüĢken- Alova), Türkiye
ĠĢ Bankası Kültür Yayınları

Modern Kaynaklar

Allason- Large, (2008), Lindsay Allason-Jones And Stephanie Large,„„Part V:

The Bone
and Antler Objects‟‟, Ed. Cool, H.E.M and Mason, D. J. P., 11.234-11.263.

Ayalon,E.,(2005),TheAssemblageofBoneandIvoryArtifactsfromCaesareaMaritim
a,
Israel 1st-13th Centuries CE, BAR International Series 1457, Oxford.

Aytaç,Ġ.,(2018),“HarputĠçKaleKazılarında2015-
2017SezonlarındaBulunanBirGrup Kemik Esere ĠliĢkin Ön Değerlendirme”, Akademik
Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 76.

Ashby, S., (2007), “Bone and antler combs”, Datasheet 40, Northampton, White
Rose Consortium, York.
 37

Bahadır, A., Hüseyin Yıldız, H., (2015), “Veteriner Anatomi Hareket Sistemi ve
Ġç Organlar”, Ezgi Kitapevi,Ġstanbul, 5. Baskı.

Barber, E.J.W., (1992), Prehistoric Textiles: The Development of Cloth in the

Neolithic and Bronze Ages with Special Reference to the Aegean, Princeton University
Press,New Jersey.

Barbu M.-G., (2012), Data regarding the experimental manufacture of Roman

objects made of domestic herbivores horns, D‟unıversıté Valahıa Targovıste, Sectıon
d‟Archéologie et d‟Histoire Tome XIV Numéro 1, TârgoviĢte.

Baykan, D., (2012), “Allionai Tıp Aletleri, SOA-2”, Türk Eski Çağ Bilimleri
Enstitüsü, Ġstanbul.

Bartus D., (2004), “Bone Hair pins From Brigetio”, Anodos Studies of The
Ancient World 3/2003, Univesitas Tyrnaviensis.

Beldiman C.-Bolindet V.R.-Sztancs D.M.–Bădescu

A.,(2014),„„BoneArtefactsFrom Histria‟‟, Materıale Şı Cercetărı Arheologıce (Serie
Nouă),X

Beldiman C.- Buzea D. L.- Sztancs D. M.- Briewig B., (2016), „„Microscopy Of
Prehistoric Symbolic Artefacts. Wietenberg Decorated Antler Plate Discovered At
Șoimeni, Harghita County, Close to the Bone, Current Studies in Bone Technologies”,
Edt. Selena Vitezović, Belgrade University.

Biro M.,(1997),”Angaben Zu den Knochenschnizerein Aus Brigetio”,Brigetio.

Biro T. M., (1994), “The bone Objects of The Roman Collection”, Edt. Kovacs
T., Musei Nationals Hungarici, Series Archaeologica II, BudapeĢt.
 38

Bulut, T. H., (2014), “Batı Toros Mağaraları Kemik Aletleri “, Ankara

Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara

Clair A. St., (2003), Carving as Craft, Palatine East and Greco-Roman Bone
and Ivory carving Tradition, The Johns Hopkins University Press, Baltimore-Londra.

Corsten, T., (2002), Die Inschriften von Kibyra. Teil I., Österreichische
Akademie der Wissenschaften, Nordrhein-Westfälische Akademie der Wissenschaften,
Habelt.

Crowfoot, Grace M., (1936-1937), “Warp-Weighted Loom”, The Annual of the

British School at Athens, London, s. 37.

Crummy, N., (1979), A Chronology of Romano-British Bone Pins, Vol. 10,

Britannia.

Davidson, G., (2014), Corinth.XII,1952: The Minor Ocjects, American School of

Classical Studies at Athens, Princeton.

Demirer, Ü., ” Kibyra‟da Bulunan Ġki Adet Duodecim Sıcripta Tablası”, 1.Teke
Yöresi

Sempozyumu Bildiriler Kitabı,2015

Despini, A., (2006), Greek Art, Ancient Gold Jewellery, Atina.

Erhat, A., (1972), Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi,6. Basım, Ġstanbul.

Ersoy, A., (2017), Antik Dönemden Osmanlı Dönemine Smyrna/İzmir Kemik

 39

Objeleri, Ege Yayınları, Ġstanbul.

Fazlıoğlu, Ġ., (2001), Eskiçağda Dokuma, Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü

Yayınları,2.Basım,Ġstanbul.

Garan, H., (2015), Antik Çağ‟da Kemik Endüstrisi ve Perge‟de Bulunmuş Kemik
Eserler, Ġstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü YayınlanmıĢ Yüksek Lisans
Tezi,Ġstanbul.

Gostenčnik, K., (2005), Worked bones from Virunum: Some preliminary

typological and chronological aspects, Luik, H., Choyke, A. M., Batey, C. E., Lougas,
L., FromGregor, M. A., (2001), Bone Antler Ivory&Horn, The Technology of Skeletal
MaterialsSince the Roman Period, Sydney.

Hooves to Horns, from Mollusc to Mammoth. Manufacture and Use of Bone

Artefacts from Prehistoric Times to the Present. Proceedings of the 4th Meeting of the
ICAZ Worked Bone Research Group at Tallinn, Tallinn.

Higgins, R., (1980), Greek And Roman Jewellery, Second Edition, University of
California Press, Berkeley and Los Angeles.

Hrnčiarik, E., (2015), Rímske a germánske výrobky z kosti, parohoviny a

slonoviny zauxiliárneho kastela v Iži v kontexte severopanónskej hraničnej zóny,
Trnava.

Hrnčiarik, E., (2016), Roman bone artifacts from Iža, Close to the bone: current
studies in bone technologies, Ed. Selena Vitezović, Belgrade.

Hrnčiarik,E., (2017), Quadian bone and antler industry from Slovakia (1.-
5.centuryAD),Slovakia.
 40

IĢık Bingöl, F. R., (1999), Antik Takılar, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, T.C.
Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.

Jablonowska-Taracha, Jolanta,(2001), Bone Objects From Polish Excavations At

KomEl-Dikka, Alexandria (1988-1990) Part II, Archeologia, LII.

Jacob, Cynthia M., (2012), Morgantina, Sicily:The Worked Bone And Ivory
Objects 459
B.C. To The First Century A.D., New Brunswick, New Jersey.

Karaca, E., (2009), Allianoi Kemik Eserleri, Trakya Üniversitesi, Sosyal

BilimlerEnstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Edirne.

Karaca, E., (2012), Allianoi‟da BulunmuĢ Kemik AğırĢak ve Örekeler/Bone

Whorl and Spindles from Allianoi, Ġsmail Fazlıoğlu Anı Kitabı, Trakya Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Edirne.

Karaca, E., (2013) “Antik Çağ Kemik ĠĢliği Üzerine Bir Değerlendirme”, Edt.,
ġ. Dönmez, Güneş Karadeniz‟den Doğar Sümer Atasoy‟a Armağan Yazılar, Ankara.

Karaca, E., (2015), Tios 2006-2012 Kazılarında Bulunan Kemik Eserler,

Atasoy,S., Yıldırım, ġ., Arkeolojik ÇalıĢmaları ve Genel Değerlendirme, Ankara.

Karaca, E., (2017) “Allianoi‟da Saptanan Kemik Buluntular / Bone Finds from
Allianoi”,Arkeoloji Dergisi XXII, Ġzmir.

Kenyon, M. K., (1948), Excavations at the Jewry Wall Site, Leicester. Reports
of theResearch Committee of the Society of Antiquaries of London, No. XV.

Korkmaz M., ve Kızılyalçın, F., (2019), “Antik Çağ‟da Kemik Aletlerin

Dokuma Aracı Olarak Kullanılması Üzerine Bir Değerlendirme”, Sosyal, Beşeri ve
 41

İdari Bilimler Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler -2019 / Haziran Cilt,(Eds., Sait

Erdal Dinçer - Sinan Sönmez - Mustafa Bostancı - Ertan Özçoban), Ankara.

Köroğlu, G., (2004), Anadolu Uygarlıklarında Takı, 1. Basım, Türk Eski Çağ
Bilimler Enstitüsü Yayınları, Ġstanbul.

Kudret E., (2013),”Gündelik Hayatımızın Tarihi”, Edt. Cumhur Öztürk, Türkiye

İş Bankası Kültür Yayınları, s.270

Lenger, D. S., (2018), “Antik Çağda Sikkenin Amulet Ve Talisman Olarak

Kullanımı”,Mcbü Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:16, Sayı:3.

Ludmila B., P., (2018), “Daily Life Objects of Bone And Antler Ġn The Towns
of Mediaval Moldavia”, Quaternary Ġnternational, BudapeĢt.

Lóránt, V., (2010) “Women in a Man‟s World? Female Related Artefacts from
the Camps of Dacia”, Marisia, Studii ġi Materiale XXX Archeologie, Targu MureĢ, s.
127- 152.

Lóránt, V., (2013), “Egy Porolıssumrol (Mojgras/Moıgrad, Szılagy Megye)

Szarmazo Venus -Ábrazolasu Csontguzsaly”, Az Erdélyi Múzeum-Egyesület ,az Entz
Géza Művelődéstörténeti Alapítvány és a Pósta Béla Egyesület közlönye, Kolozsvar.

Luik H. -Ots M.- Maldre L., (2011), „„From the Neolithic to the Bronze Age:
continuity and changes in bone artefacts in Saaremaa, Estonia, Written in Bone, Studies
on technological and social contexts of past faunal skeletal remains‟‟, Wrocław, 243-
262.
 42

MacGregor, A., (1989), Bone, antler and horn industries in the urban context, In: D.
Serjeantson and T. Waldron (eds.) Diet and crafts in towns. The evidence of animal remains
from the roman to the post-medieval periods, BAR British Series 199.

MacGregor, A., (2001), Bone Antler Ivory Horn, The Technology of Skeletal
Materials Since the Roman Period, Australia.

Macgregor, A. ve Mainman, A., (2001), “The Bone and Antler Industry in

Anglo- Scandinavian York: the Evidence from Coppergate”, Craftıng Bone – Skeletal
Technologıes Through Time And Space Proceedings of the 2nd meeting of the (ICAZ)
Worked Bone Research Group, Edt., Alice M. Choyke ve László Bartosiewicz, BAR
International Series, Budapest, s. 343-354.

Maria T. B.-Choyke A. M.-Lorant V.-Adam V, (2012), “Aquincumi

Csonttargyak Bone Objects in Aquincum”, Az Aquincumi Múzeum Gyűjteménye 2,
Budapest, s.7-24.

MureĢ, T., (2010), “Marisia, Studii ġi Materiale XXX”, Arheologie

Nur, Ġ. H. (2013) “Kemiğin Yapısı (Osteologia)”, Erciyes Üniversitesi, Veteriner

Fakültesi, Anatomi Bölümü, Kayseri, 2013

Oyarçin,K., Kızılyalçın, F., Özkan H., (2018), “Antik Çağ Kemik ĠĢlik Verileri
Hakkında Değerlendirme”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, Sayı 159.

Oyarçin, K., Kızılyalçın, F., Özkan, F., (2018), “Antik Çağ Oyunlarında
Kemiğin Kullanımı”, Tarih Okulu Dergisi (TOD) – Journal of History School, Yıl 11,
Sayı XXXV, 207-225.

Özçelik, K., “Kemik Alet Kavramı, Kemik Aletlerin En Eski Örnekleri, Alt ve
Orta Paleolitik Dönem Kemik Alet Üretim Teknikleri”, Ankara Üniversitesi.
 43

Özgülnar,N.,(2004),Perge Kazılarında Bulunmuş Takılar, Ġstanbul Üniversitesi,

Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi,Ġstanbul.

Özkan, H., (2020), Parion Kemik Eserler, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Samsun.

Özüdoğru, ġ., (2020), Kibyra, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Ġstanbul.

Özüdoğru, ġ., (2018), “Geç Antikçağ‟da Kibyra”, Akdeniz Üniversitesi,

Akdeniz AraĢtırmaları Enstitüsü, Cedrus, Antalya, s.42

Parras Z., vd., (2000), An Experimental Approach to Understanding the Bone

Working Industry at Roman Sagalassos, ActaALovMono 7, Leuven University Press,
Leuven

Petković, S., (1995), Rimski predmeti od kosti i roga sa teritorije Gornje Mezije.
(Kroat.m.engl.Res.) The Roman items of bone and antler from the territory of Upper
Moesia, Belgrat: Arheološki Institut.

Petty, C., (2014), Warp Weighted Looms: Then and Now Anglo-Saxon and
Viking Archaeological Evidence and Modern Practitioners, At hesissubmitted to the
University of Manchester for the degree of Master of Philosophy in the Facult of
Humanities, School of Arts, Languages and Cultures.

Prummel W.-Halici H.-Verbaas A., (2011),„„The bone and antler tools from the
Wijnaldum-Tjitsma terp‟‟ Journal Of Archaeology in The Low Countries 3-1/2.

Riha E.-Furger A. R.-Beck W., (1990), Der Römische Schmuck aus August und
Kaiseraugust, Forschungen August Band 10, Römermuseum Augst.

Riha, E., (1986), Römisches Toilettgerät und medizinische Instrumente aus

 44

Augst und Kaiseraugst. Forschungen in Augst-6. Augst.

Riha, E.- Stern, W. B., (1982), Die römischen Löffel aus Augst und Kaiseraugst.
Forschungen in Augst-5, Augst.

Rijkelijkhuizen, M., (2011), “Dutch medieval bone and antler combs”, Written
inBones,
StudiesontechnologicalandsocialcontextsofpastfaunalSkeletalremains,Edt.,Justyna
Baron, Bernadeta Kufel Diakowska, Uniwersytet Wrocławski Instytut Archeologii,
Wrocław, s.197-206.

Schmid, E., Atlas of Animal Bones, University Basel, Head, Laboratory for
Prehistory, Basel, Switzerland. London,1972

Shatil A.-Behar S., (2013), „„The Bone Objects‟‟, Chapter 17, Edt. Ben-Ami D.,
Jerusalem,ExcavationsintheTyropoeonValley(GivatiParkingLot),Vol.I.,Jerusalem,
s.321-326.

Smith, W., (1870), Dictionary of Greek and Roman Antiquities, Oxford.

ġimĢek C., vd., (2011), Laodikeia Nekropolü ( 2004- 2010 Yılları), Edt. ġimĢek
C., Ege Yayınları, Cilt 1.2, 1. Baskı, Ġstanbul.

Uroda N., (2009), “Ancient Roman Collection of The Museum of Croation

Archaelogical Monument ( A Selection)”, Edt. Separovic T., Muzej Hrvatskih
Arheoloskih Spomenika - Split

Uzel, Ġ., (2000), Anadolu‟da Bulunan Antik Tıp Aletleri, Türk Tarih Kurumu
Basımevi, Ankara.

Yıldırım R., (1989), Urartu İğneleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
 45

Yıldız, N., (2014), Eskiçağda Yazı Malzemeleri ve Kitabın oluşumu, Türk Tarih
Kurumu, Ankara, s.20
 46

ÖZGEÇMĠġ

KiĢisel Bilgiler :

Adı ve Soyadı : Ezgi Ceren Kutluer

Eğitim Durumu :

Lisans Öğrenimi : Mehmey Akif Ersoy Üniversitesi

Yüksek Lisans Öğrenimi : Mehmey Akif Ersoy Üniversitesi

Yabancı Dil ve Düzeyi : Orta

ĠĢ Deneyimi : Kibyra Antik Kenti Kazı ÇalıĢmaları

Bilimsel Yayınlar ve ÇalıĢmalar : Yok

 47

KATALOG

Kat. No: 1
Kazı Env. No: 48
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Ġp Delikli Ġğne
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, B 5
Seviye: -55/200
Ölçüleri: Uz.: 7.75 cm, Kal.: 0.25 cm.
Tanımı: Uç kısma doğru daralan dairesel kesitli, delikli iğnenin baĢ kısmı sivri piramidal,
uç kısmı kırık ve eksik.
Analoji: Rodet- Belarbi & Jannet – Vallat, fig.46, s.102 – Gostencnık, fig.7, s.219 –
Hrnciarik, 2017, no:159-160, s.126 – Maria T. B., 2012, no:258- 259, s.107 - Uroda, 2009,
Kat. No. 257, s.108 - Biro T. M.,1994, Pl. LX, res. 517 - 520, s.195 - ġimĢek, 2010, Kat.
No. 1557, s.1055
Tarih: MS 1- 2 yy
 48

Kat. No: 2
Kazı Etüt No: 71
Buluntu Yılı: 2009
Eserin Adı: Ġp Delikli Ġğne
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Odeion Kuzey Oda Güney Cephe
Ölçüleri: Yük.: 2.09 cm. Kalınlığı: 4 mm. Ġğne DeliğiUzun.: 4 mm. Kalınlığı:1.5
mm.
Tanımı: Düz dairesel baĢlı, ip delikli, uç kısmı kırık iğne.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 251, s.106 – Garan, 2015, GĠ.1-4, s.102-103 – Özkan,
2020, no:68, s.114 – Uroda, 2009, Kat. No. 258, s.108
Tarih: MS 1- 5 yy
 49

Kat. No: 3
Kazı Etüt No: 25
Buluntu Yılı: 2010
Eserin Adı: Ġp Delikli Ġğne
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Stadion, Doğu oturma sıraları, dolgu
Seviye: -70, -110 cm
Ölçüleri: Uz.: 7.6 cm Kal.: 0.3 cm
Tanımı: Ġnce uzun formlu, baĢlık kısmı ip delikli iğne Uç kısmın tamamı eksiktir.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 251, s.106 – Garan, 2015, GĠ.1-4, s.102-103 – Özkan,
2020, no:68, s.114 - Biro T. M.,1994, Pl. LX, res. 526, s.195
Tarih: MS 1- 5 yy
 50

Kat. No: 4
Kazı Etüd No: 106
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Ġp Delikli Ġğne
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Stadion, Hellenistik Mezar Önü
Seviye: -2.60
Ölçüleri: Uz: 3.3 cm Gen.: 0.5 cm
Tanımı: BaĢ kısmı düz, uç kısma doğru daralıp sivrilen dairesel kesitli, ip delikli kemik iğne.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 251, s.106 – Garan, 2015, GĠ.1-4, s.102-103 – Özkan,
2020, no:68, s.114 - Biro T. M.,1994, Pl. LX, res. 526, s.195
Tarih: MS 3-5 yy
 51

Kat. No:5
Kazı Env. No: 115
Buluntu Yılı: 2014
Eserin Adı: Ġp Delikli Ġğne
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Kuzey Açma, K4, 5 Nolu Basit Oygu Mezar
Seviye: -130 m
Ölçüleri: Kal.: 0.5 cm Uz.: 14.7 cm
Tanımı: BaĢında ip geçirme deliği bulunan kemik iğne, uca doğru incelerek sonlanır. Tam
ve sağlamdır.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 251, s.106 – Garan, 2015, GĠ.1-4, s.102-103 – Özkan,
2020, no:68, s.114 - Biro T. M.,1994, Pl. LX, res. 526, s.195
Tarih: MS 1- 5 yy
 52

Kat. No: 6
Kazı Env. No: 193
Buluntu Yılı: 2014
Eserin Adı: Ġp Delikli Ġğne
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Agora, 1. Teras Cad., 80-88 m, Doğu GiriĢ Kapısı Önü
Seviye: -135/-140 m
Ölçüleri: Kal.: 0.5,5 cm Uz.: 7.8 cm
Tanımı: BaĢında ip geçirme deliği bulunan kemik iğne, uca doğru incelerek sonlanır. Tam ve
sağlam
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 251, s.106 – Garan, 2015, GĠ.1-4, s.102-103 – Özkan,
2020, no:68, s.114 - Biro T. M.,1994, Pl. LX, res. 526, s.195
Tarih: MS 1- 5 yy
 53

Kat. No: 7
Kazı Etüd No: 101
Buluntu Yılı: 2014
Eserin Adı: Ġp Delikli Ġğne
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Güney açma, YOM 14, Batı kline
Seviye: Zemin
Ölçüleri: Uz: 6.1 cm Kal: 0.3 cm
Tanım: BaĢında ip geçirme deliği bulunan kemik iğne, uca doğru incelerek sonlanır. Uç
kısmı kırıktır.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 251, s.106 – Garan, 2015, GĠ.1-4, s.102-103 – Özkan,
2020, no:68, s.114 - Biro T. M.,1994, Pl. LX, res. 526, s.195
Tarih: MS 1-5 yy
 54

Kat. No: 8
Kazı Etüd No: 142
Buluntu Yılı: 2014
Eserin Adı: Ġp Delikli Ġğne
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Kuzey Açma, K4,
5 nolu Basit Oygu Mezar
Seviye: -130
Ölçüleri: Uz.: 7.5 cm Kal: 0.4,5 cm
Tanım: BaĢında ip geçirme deliği bulunan kemik iğne, uca doğru incelerek sonlanır. Uç kısmı
kırıktır.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 251, s.106 – Garan, 2015, GĠ.1-4, s.102-103 – Özkan,
2020, no:68, s.114 – Karaca.2012, Res.7:AII. Tip IIIb, s.313
Tarih: MS 1-5 yy
 55

Kat. No: 9
Kazı Etüd No: 143
Buluntu Yılı: 2014
Eserin Adı: Ġp Delikli Ġğne
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Kuzey Açma, K4,
5 nolu Basit Oygu Mezar
Seviye: -130
Ölçüleri: Uz.: 7.5 cm Kal: 0.4,5 cm
Tanım: BaĢında ip geçirme deliği bulunan kemik iğne, uca doğru incelerek sonlanır. Uç
kısmı kırıktır.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 251, s.106 – Garan, 2015, GĠ.1-4, s.102-103 – Özkan,
2020, no:68, s.114 – Karaca.2012, Res.7:AII. Tip IIIb, s.313
Tarih: MS 1-5 yy
 56

Kat. No: 10
Kazı Etüt No: KBR‟14 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2014
Eser Adı: Ġp Delikli Ġğne
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Nekropol Yolu K1, G18
Seviye: -3.42
Ölçüleri: Uz.: 9 cm Kal.: 0.5 cm
Tanım: Ġp deliğinin üst kısmı ve iğnenin uç kısmında kırık var.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 251, s.106 – Garan, 2015, GĠ.1-4, s.102-103 – Özkan,
2020, no:68, s.114 – Karaca.2012, Res.7:AII. Tip IIIb, s.313 – Ersoy, 2017, s.131 – ġimĢek,
2 2010, Kat. No. 44, s.389
Tarih: MS 1- 5 yy
 57

Kat. No:11
Kazı Env. No: 27
Buluntu Yılı: 2008
Eserin Adı: Bız
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Doğu NekropolYOM 1 Ön Oda -10
Ölçüleri: Yük.: 11,1 cm
Tanımı: Yuvarlak kesitli, bir ucu kırık bız.
Analoji: -
Tarih: MS 1- 2 yy
 58

Kat. No:12
Kazı Etüt No: 52
Buluntu Yılı: 2008
Eserin Adı: Bız
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Doğu Nekropol YOM 1 Ön Oda Sanduka Ġçi -50
Tanımı: Ucu sivri , üst tarafı yuvarlak bız.
Analoji: -
Tarih: MS 1- 2 yy
 59

Kat. No: 13
Kazı Etüt No: 53
Buluntu Yılı: 2008
Eserin Adı: Bız
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Doğu Nekropol YOM 1 Ön Oda10
Ölçüleri: Yük.: 5,2 cm
Tanımı : Ucu sivri , üst tarafı yuvarlak bız.
Analoji: -
Tarih: MS 1 – 2 yy
 60

Kat. No: 14
Kazı Etüt No: 14
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Bız
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Geç Antik Çağ Hamamı, 3. Oda
Seviye: -42 / -90 cm.
Ölçüleri: Uz.: 2,8 cm, Çap: 0.7 cm.
Tanımı: Uç kısma doğru sivrilen, oval formludur.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 269-270, s.108 – Marquebielle, fig.6, s.68
Tarih: M S 1-5 yy
 61

Kat. No: 15
Kazı Etüd No: 56
Buluntu Yılı: 2014
Eserin Adı: Bız
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Nekropol Yolu, Kuzey A2, Kuzey Sınır
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: Kal.: 0,4 cm Uz: 4,7 cm
Tanım:Uzun-ince silindirik formda, dairesel kesitli kemik objenin baĢlangıç kısmı topuz
biçimli olup, gövde ile birleĢtiği yerde iki yiv bulunmaktadır. Yarıdan itibaren kırık ve
eksik.
Analoji: Petkovic, 1995, T XLI, res. 1
Tarih: M S 1- 5 yy
 62

zKat. No: 16
Kazı Env. No: 01
Buluntu Yılı: 2016
Eserin Adı: Bız
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Roma Hamam Kompleksi, Yol Kesiti
Seviye: Yüzey
Ölçüleri: Uzun.: 6.7 cm.; Gen.: 0.6-0.1 cm.
Tanım: BaĢ kısmı köĢegen formlu olup, baĢtan gövdeye geçiĢte derin bir yiv bulunmaktadır.
Uca doğru incelerek sivrilir, dairesel kesitli.
Analoji: -
Tarih: MS 1 - 5 yy
 63

Kat. No: 17
Kazı Env. No: 35
Buluntu Yılı: 2010
Eserin Adı: Ġğ/ Kirman
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Stadion, 2 no‟lu Mezar, Mezar içi kapı önü
Seviye: -290 cm
Ölçüleri: Yük.: 16,6 cm
Tanımı: Ġnce uzun formlu, iki ucu inceltilmiĢ, üç profille ve tokmak biçimli bezemeyle
süslenmiĢ kemik kirman.
Analoji: Uroda, 2009, Kat. No. 262, s.109 -
Tarih: MS 1- 2 yy
 64

Kat. No: 18
Kazı Env. No: 36
Buluntu Yılı: 2010
Eserin Adı: Ġğ / Kirman
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Stadion, 2 no‟luMezar, Mezar içi orta alan
Seviye: -340 cm
Ölçüleri: Yük.: 10,7 cm
Tanımı: Ġki ucu inceltilmiĢ, orta kısmı bombeli olarak verilmiĢ kemik Ġğ. Uç kısmı ise kırıktır.
Analoji: Çetin,2019, No:7 ek. s.5 – Özkan, 2020, no:71, s.115 – Karaca, 2009, No: 366, s.178
- Uroda, 2009, Kat. No. 261, s.109 - Biro T. M.,1994, Pl. LXII, res.534, s.200 - ġimĢek, 2010,
Kat. No. 292 - 408, s.478 - 532
Tarih: M S 1 - 2 yy
 65

Kat. No: 19
Kazı Etüt No: KBR‟18 Küçük Eser
Buluntu Yılı:.2018
Eser Adı: Ġğ/ Kirman
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Ören Yeri KarĢılama Merkezi 2 No‟lu Kapı Yol Kesiti
Seviye: 1261.24 / 1260.23
Ölçüleri: Uz.: 10.5 cm
Tanım: , Ġki ucu inceltilmiĢ, üç profille ve tokmak biçimli bezemeyle süslenmiĢ kemik
kirman. Uç kısmı kırık.
Analoji: Biro T. M.,1994, Pl. LXII, res.537, s.200
Tarih: MS 1 - 2 yy
 66

Kat. No: 20
Kazı Env. No: 22
Buluntu Yılı: 2013
Eserin Adı: Afrodite Betimli Öreke Parçası.
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Güney Temenos, K-7
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: Uz.: 5.5cm Gen.: 0.9 cm Kal.: 0.7 cm
Tanımı: Ayakta yarı çıplak, cepheden betimlenen tanrıça sağ eliyle göğüslerini kapatırken, sol
eliyle de kalçalarının altına kadar inen giysisinin önde tomar yapmıĢ kısmını tutmaktadır.
Analoji: Garan,2015, Kat. No. Ö6, s.90 – Petkovic, 1995, T XVI, res. 4 - Uroda, 2009, Kat.
No. 247, s.105 – Lorant, 2013, tab.2-3-4, s.19-21
Tarih: MS 1 - 2 yy
 67

Kat. No: 21
Kazı Etüd No: 23
Buluntu Yılı: 2015
Eserin Adı: ErkekFigürlü Öreke Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Roma Hamam Kompleksi, Açma-3 J.16
Seviye: +1266/+1264.76
Ölçüleri: Kal.: 0.5 cm Uz.: 2.8 cm
Tanımı: Üstü düzleĢtirilmiĢ üçgen formun alt kısmında, boynunda göründüğü stilize bir
yüz yer alır. Betimlemenin her iki yanından baĢlayıp yukarı doğru çıkan çentikler yer alır.
üçgenin en üstünde yatay yapılmıĢ bir oluk yer alır.
Analoji: -
Tarih: MS 1 - 2 yy
 68

Kat. No: 22
Kazı Etüt No: 69
Buluntu Yılı: 2009
Eserin Adı: Öreke Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Odeion Skenephrones 5. Kapı Önü
Seviye: -175 cm.
Ölçüleri: Yük.: 5.02 cm. Kalınlığı: 3 - 6.5 mm. Arası
Tanımı: Ortası delikli ve topuzuludur. Uç kısmı ise kırıktır.
Analoji: -
Tarih: MS 1 – 3 yy
 69

Kat. No: 23
Kazı Etüt No: 70
Buluntu Yılı: 2009
Eserin Adı: Öreke Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Odeion Güney Koridor
Ölçüleri: Yük.: 7.04 cm. Kalınlığı: 7 – 8 mm. arası
Tanımı: Kırık, ortası delikli topuzu olan, çizgilerle bezenmiĢ, yivli öreke parçası.
Analoji: Karaca, 2017, f öreke AII K.01-59, s.314
Tarih: MS 1 – 3 yy
 70

Kat. No: 24
Kazı Etüt No: 80
Buluntu Yılı: 2009
Eserin Adı: Öreke Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Odeion Kuzey Oda Güney GiriĢ
Ölçüleri: Yük.: 2.6 cm. Kalınlığı: 1.01cm.
Tanımı: Orta kısmı yuvarlak bombeli, tepesinde topuz bulunan, yivli, üst kısmı kırık öreke
parçası
Analoji: Garan, 2015, Kat. No. Ö 1, s.86
Tarih: MS 1 – 3 yy
 71

Kat. No: 25
Kazı Etüt No: KBR‟10 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2010
Eser Adı: Öreke Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Stadion 2 No‟lu Mezar Ġçi Doğu Taraf
Seviye: -390
Ölçüleri: Yük. 8.8 cm
Tanım: Yüzeyi aĢınmıĢ öreke parçasının uç kısmı deforme olmuĢ ve 4 sıra yivli ve gövde
kısmı bezemesiz düz formdadır. Parmağa geçirilen baĢ kısmı ise kırıktır.
Analoji:-
Tarih: MS 1 – 3 yy
 72

Kat. No: 26
Kazı Etüd No: 94
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Öreke
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Merkezi Bölüm
Seviye: -230
Ölçüleri: Uz.: 9.4cm Kal.: 0.9,5 cm BaĢ Gen.: 2.4 cm
Tanımı: Objenin baĢ kısmındaki yuvarlağın yarısı korunmuĢtur. Bu yarım yuvarlağın
merkezinden aĢağıya doğru uzun-ince bir form izleyerek uzar. AĢağıya doğru geniĢleme yapan
sap kısmına bir makara, bir inci, bir çam kozalağı biçiminde ĢekillendirilmiĢ boncuk, iki inci
ve tekrar çam kozalağı biçiminde ĢekillendirilmiĢ boncuk ile sonlanır. Bu kısımdan itibaren
kırıktır.
Analoji: Garan, 2015, Kat. No. Ö11, s.93- Karaca, 2017, f öreke AII K.01-59, s.314
Tarih: MS 1 – 3 yy
 73

Kat. No: 27
Kazı Etüd No: 95
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Öreke Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Kuzey Bölüm
Seviye: -180/-230
Ölçüleri: Uz.: 7.1cm Kal.: 1.1 cm
Tanımı: Kemik obje yarıdan itibaren dikey olarak kırıktır. Ayrıca baĢ kısmından ve alt
kısmından da kırılmaya uğramıĢtır. Alt bitim ve üst bitiminde iç bükey bir yiv bulunur. Yarıya
yakın kısmı düz bırakılmıĢ, yarısı ise çam kozalağı gibi birbirini çapraz kesen baklava
dilimleriyle hareketlendirilmiĢtir. Bu iki alan arası ise iki Ģeritle ayrılır.
Analoji: -
Tarih: MS 1 – 3 yy
 74

Kat. No: 28
Kazı Etüt No: 101
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Öreke Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, 8 No‟lu Yapı, Batı Duvarı Ġçi
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: Uz.: 3.9 cm, Kal.: 0.7x1 cm.
Tanım: Ġç ve dıĢ bükey yivlerle bezeli yatay ve parçanın dikine çentiklerle süslenmiĢ
muhtemelen Öreke baĢı parçasına ait olabilecek kemik obje. Parçanın diğer kısımları kırık
ve eksik olduğundan tam olarak iĢlevi bilinememektedir.
Analoji: Biro, 1997, fig.14, s.191
Tarih : MS 1 – 3 yy
 75

Kat. No: 29
Etüd No: 104
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Öreke
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Kuzey Bölüm
Seviye: -230/-280
.Ölçüleri: Uz: 12.3cm BaĢ Gen.: 1.8 cm Kal.: 1.00cm
Tanımı: Objenin baĢ kısmındaki yuvarlağın yarısı korunmuĢtur. Bu yarım yuvarlağın
merkezinden aĢağıya doğru uzun-ince bir form izleyerek uzar. AĢağıya doğru geniĢleme
yapan sap kısmının sonunda ve yarım yuvarlak daire ile birleĢim noktasında ikiĢer yiv
bulunur. Sap kısım yivden itibaren kırıktır.
Analoji: Garan, 2015, Ö.9, s.92 - Trinkl 2004, no. 12, s.286-287, res. 12(M.S. 2. - 4. yy);
Jablonowska 2001, s. 73, no. 32,res.3 - Karaca, 2017, c öreke AII K.04-55, s.314
Tarih: MS 1 – 3 yy
 76

Kat. No: 30
Kazı Etüd No: 133
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Öreke Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Stadion, Batı Cavea Önü B1
Seviye: Dolgu
Ölçüleri Uz: 3.3,5 cm Kal.: 0.9 cm
Tanımı: Üzeri baklava dilimli, çapraz tarama ile bezenmiĢtir. Bezeli alanın altını ve üstünü
yivli bantlar sınırlar. BaĢ ve uç kısmı kırıktır.
Analoji: -
Tarih: MS 1 – 3 yy
 77

Kat. No: 31
Kazı Etüd No: 37
Buluntu Yılı: 2013
Eserin Adı: Öreke
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Güney Temenos, Lahit 1
Seviye: -50 (Ġç dolgu)
Ölçüleri: Kal.: 0.7,5-1.1,5 cm BaĢ Çapı: 2.9 cm Uz: 18.7 cm
Tanım: Objenin baĢ kısmı yuvarlak olup, bu yuvarlağın merkezinden aĢağıya doğru uzun-
ince bir form izler. AĢağıya doğru geniĢleme yapan sap kısmına bir inci, bir çam kozalağı
biçiminde ĢekillendirilmiĢ boncuk ile sivrilerek sonlanır.
Analoji: Garan, 2015, Kat. No. Ö 1, s.86- Karaca, 2017, g öreke AII K.310, s.314 -
ġimĢek, 2010, Kat. No. 421, s.537
Tarih: MS 1 – 3 yy
 78

Kat. No: 32
Kazı Etüd No: 61
Buluntu Yılı: 2014
Eserin Adı: Öreke
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Güney Açma K17
Seviye: -70/-130
Ölçüleri: Kal.: 0.7 cm Uz: 7.8 cm
Tanım: Çam kozalağı biçiminde ĢekillendirilmiĢ baĢtan sonra iki inci yerleĢtirilmiĢtir. AĢağıya
doğru geniĢleme yapan sap kısmının üzerinde verev yivler vardır. Yarıdan itibaren kırıktır.
Analoji: ġimĢek, 2010, Kat. No. 30, s.385 - Garan, 2015, Kat. No. Ö 1, s.86
Tarih: MS 1 – 3 yy
 79

Kat. No: 33
Kazı Etüd No: 104
Buluntu Yılı: 2014
Eserin Adı: Öreke
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Güney açma, YOM 14, Kuzey kline
Seviye: Zemin
Ölçüleri: Kal.: 0.2 cm Uz.: 12.3 cm
Tanım:Objenin baĢ kısmındaki yuvarlağın yarısı korunmuĢtur. Bu yarım yuvarlağın
merkezinden aĢağıya doğru uzun-ince bir form izleyerek uzar. AĢağıya doğru geniĢleme
yapan sap kısmının sonunda ve yarım yuvarlak daire ile birleĢim noktasında ikiĢer yiv
bulunur. Sap kısım yivden itibaren kırıktır.
Analoji: ġimĢek, 2010, Kat. No. 601, s.641
Tarih: MS 1 – 3 yy
 80

Kat. No: 34
Kazı Etüd No: 9
Buluntu Yılı: 2017
Eserin Adı: Öreke
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Agora II. Teras Caddesi, D1
Seviye: 4.10/ 2.60
Ölçüleri: Uz.: 7.3 cm Kal.: 0.6 cm
Tanım: Objenin baĢ kısmındaki yuvarlağın yarısı korunmuĢtur. Bu yarım yuvarlağın
merkezinden aĢağıya doğru uzun-ince bir form izleyerek uzar. AĢağıya doğru geniĢleme yapan
sap kısmında dikdörtgen bir form alır. Bu kısma aralıklı ikiĢer yiv iĢlenmiĢtir. Ġkinci yivin
bitiminden itibaren kırık ve eksiktir.
Analoji: Karaca, 2017, f öreke AII K.01-59, s.314
Tarih: MS 1 – 3 yy
 81

Kat. No: 35
Kazı Etüt No: KBR‟10 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2010
Eser Adı: AğırĢak
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Stadion 2 No‟lu Mezar Ġçi Doğu Taraf
Seviye: -390
Ölçüleri: R: 3 cm Kal.: 0.2 cm
Tanım: Yuvarlak formlu, üzeri kazıma çizgilidir. Ġki parça halindeki ağırĢak
birleĢtirilmiĢtir.
Daire biçimli, ortası delik ve üzerinde yivleri olan kemikten yapılmıĢ ağırĢak. Kırıklı iki
parça halinde olup tümlenmiĢtir.
Analoji: Biro T. M.,1994, Pl. LXIV, res.553 - 555, s.202
Tarih: MS 1- 2 yy
 82

Kat. No: 36
Kazı Etüt: KBR‟10 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2010
Eserin Adı: AğırĢak Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: StadionDoğu Mezar Önü Ve Seki Arası
Seviye: -340 / -350
Ölçüleri: Uz.: 2 cm. Kal.: 6 mm
Tanım: Yüzeyi kazımayla 2 ayrı yive sahiptir. Oldukça deforme drumdaki ağırĢak parçası
kırıktır.
Analoji: Biro T. M.,1994, Pl. LXIV, res.553 - 555, s.202
Tarihi: MS 1- 2 yy
 83

Kat. No: 37
Kazı Env. No: 18
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: AğırĢak
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, A-1, Meclis Binası, Kuzey DıĢ kapı
Seviye: Tabaka 3, -3
Ölçüleri: Kal.: 0.75 cm,Gen: 2.05 cm, D.Ç.: 0.5 cm.
Tanımı:Konik formlu, ortadan delikli, alt kısmı düz.
Analoji: Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig. 44, s.100
Tarih: MS 1- 2 yy
 84

Kat. No: 38
Kazı Env. No: 135
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: AğırĢak
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Geç Antikçağ Hamamı, 4 ve 5 Nolu Oda Doğu Arkası
Seviye: -73 / -127 cm.
Ölçüleri: Kal.: 0.55 cm Çap:1.9 cm D.Ç.:0.39 cm.
Tanım: Ortasında delik bulunan yuvarlak kemik obje.
Analoji: Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig.44, s.100
Tarih: MS 1- 2 yy
 85

Kat. No: 39
Kazı Depo Etüt: KBR‟14 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2014
Eser Adı: Dokuma Tarağı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Agora 1.Teras Caddesi 75-80 m. Arası Doğu Stoa 11.Dükkan Ġçi
Seviye: -285 / -340
Ölçüleri: Uz.: 1.6 cm
Tanım: stilize formda kemik objenin yüzeyi sağlam cilalı ve perdahlıdır. Tepe kısmı ise
kırıktır.5 sıra diĢ dizisi vardır.
Analoji: -
Tarihi: MS 3-5. yy
 86

Kat. No: 40
Kazı Etüt No: 68
Buluntu Yılı: 2009
Eserin Adı: Düğme
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Odeion Skenephrons 6. Kapı
Ölçüleri: Yük.: 1.65 cm. Kalınlığı: -
Tanımı: Ġki baĢlıklı, ortası girintili ve düz, yivli düğme.
Analoji: Karaca- Kaya- Özkan- Aydıngün,2019, no:2-3, s.86
Tarih: Geç Antik Çağ
 87

Kat. No: 41
Kazı Env. No: 100
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Düğme
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Odeion DıĢ Cephe A-1 6 No.lu yapı A Bölümü
Seviye: Tabaka 3, -81
Ölçüleri:Gen: 3 X 2.1 cmK. :0.2 cmD.Ç. : 0.25 cm, Ağırlık.: 1.73 gr.
Tanımı: Oval biçimli, ince ve yassı kemiğin üzerinde birbirini paralel takip eden üç adet
yuvarlak delik bulunmaktadır.
Analoji: -
Tarih: MS 1- 3 yy
 88

Kat. No: 42
Kazı Etüt No: 74
Buluntu Yılı: 2009
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Odeion Cavea B
Ölçüleri: Yük.: 4.95 cm. Kalınlığı: 4 mm.
Tanımı: BaĢ kısmında küresel topuz bulunan, alt kısmı kırık kemik saç iğnesi.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 – Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 63-117, s.394
Tarih: M S 1 -4 yy
 89

Kat. No: 43
Kazı Etüt No: 12
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, A-1
Seviye: +19 / -139 cm.
Ölçüleri: Uz.: 8,3 cm,Çap:0,4 cm.
Tanım: Orta kısımda geniĢleyerek aĢağı doğru incelen, dairesel kesitli, küresel topuz baĢlı
saç iğnesi.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 90

Kat. No: 44
Kazı Etüt No: 20
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, B-3
Seviye: +40 / -160 cm.
Ölçüleri: Uz.: 3.3 cm, Çap:0,45 cm.
Tanım: Küresel topuz baĢlı, dairesel kesitli. Parçanın uç kısmı kırık ve eksik saç iğnesi.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 91

Kat. No: 45
Kazı Etüt No: 70
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, B-5
Seviye: -160
Ölçüleri: Uz.: 7.8 cm,Kal.:0.5 cm.
Tanımı: Topuz baĢlı, uç kısma doğru daralıp sivrilen dairesel kesitli. Ġğnenin uç kısmı kırık
ve eksik.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 92

Kat. No: 46
Kazı Etüt No: 71
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, B-2
Seviye: +40 / -160
Ölçüleri: Uz.: 7.75 cm, Kal.: 0.4 cm.
Tanımı: Topuz baĢlı, uç kısma doğru daralan dairesel kesitli.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 93

Kat. No: 47
Kazı Etüt No: 85
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Geç Antikçağ Hamamı, Ana Kanalizasyon
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: Uz.: 2.65 cm,Kal.:0,35 cm.
Tanım: Yuvarlak kesitli, topuz baĢlıklı iğnenin sap kısmı kırık ve eksik. Topuz kısmının
arkası parmak ucuyla rahat tutulacak Ģekilde düzleĢtirilmiĢ.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 94

Kat. No: 48
Kazı Etüt No: 93
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç iğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, 8 No‟lu Yapı
Seviye: -79 /- 110
Ölçüleri: Uz.: 5.3 cm, Kal.: 0.35 cm, Topuz Çap: 0.5 cm.
Tanım: Orta kısımda geniĢleyerek aĢağı doğru incelen, dairesel kesitli, topuz baĢlı saç iğnesi.
Parçanın uç kısmı kırık ve eksik.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 95

Kat. No: 49
Kazı Etüt No: 102
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, 8 No.lu Yapı
Seviye: -110 / -150 cm.
Ölçüleri: Uz.: 6.1 cm, Kal.: 0.4 cm, Topuz Çap: 0.55 cm.
Tanım: Dairesel kesitli olup yuvarlak bir topuza sahiptir. Topuz sonrası incelen parça
gövdeye doğru kalınlaĢmıĢ ve uç kısımda bir anda sivrileĢtirilmiĢ kısa tüm halde bir adet
kemik obje.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih : M S 1 -4 yy
 96

Kat. No: 50
Kazı Etüt No: 103
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, 8 No.lu Yapı
Seviye: -110 / -150 cm.
Ölçüleri: Uz.: 5.4 cm, Kal.: 0.3 cm, Topuz Çap: 0.2x0.3 cm.
Tanım: Dairesel kesitli olup ince ve yassı bir topuza sahiptir. Topuz sonrası incelen parça
gövdeye doğru kalınlaĢmıĢ ve uç kısma doğru yeniden incelerek devam etmiĢ eksik kırığı olan
bir adet kemik obje.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih : M S 1 -4 yy
 97

Kat. No: 51
Kazı Env. No: 35
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, A-6, Sahne DıĢı
Seviye: -100 cm.
Ölçüleri: Uz. : 10 cmR.:0.6 cm
Tanımı: Orta kısma doğru hafif geniĢleyerek aĢağı doğru daralıp sivrilen, dairesel kesitli,
topuz baĢlı.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 98

Kat. No: 52
Kazı Envanter No: 39
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe B 4
Seviye: +40/-160
Ölçüleri: Uz. : 7.25 cmR. :0.45 cm
Tanımı: Topuz baĢlı, uç kısma doğru daralıp sivrilen dairesel kesitli olup uç kısmı kırıktır.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 99

Kat. No: 53
Kazı Env. No: 22
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Kuzey Bölüm
Seviye: -160/-280
Ölçüleri: Uz.: 8.5,5 cm BaĢKal.: 0.5,5 cm Kal.: 0.5 cm
Tanımı: Orta kısma doğru hafif geniĢleyerek aĢağı doğru daralıp sivrilen, dairesel kesitli,
topuz baĢlı saç iğnesi
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 100

Kat. No: 54
Kazı Etüd No: 50
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü
Seviye: -160/-245
Ölçüleri: Uz: 4.5 cm Kal.: 0.3/0.5 cm
Tanımı: BaĢ kısımda küçük bir topuzla baĢlayarak uca doğru incelir. Yarıya yakın yerden
kırılmıĢtır.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 101

Kat. No: 55
Kazı Etüd No: 68
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Merkezi Bölüm
Seviye: -170/-220
Ölçüleri: Uz.: 6.5 cm Kal.: 0.3,5-0.5 cm
Tanımı: Uç kısma doğru daralıp sivrilen dairesel kesitli saç iğnesi. BaĢ ve uç kısmı kırık ve
eksiktir.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 102

Kat. No: 56
Kazı Etüd No: 107
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Kuzey Bölüm
Seviye: -160/-280
Ölçüleri: Uz: 6.0,5cm Gen.: 0.4,5 cm
Tanımı: Orta kısımda geniĢleyerek aĢağı doğru incelen, dairesel kesitli, topuz baĢlı saç iğnesi.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 103

Kat. No: 57
Kazı Etüd No: 122
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Güney Bölüm
Seviye: -2.30/-260
Ölçüleri: Uz: 7.9,5cm Kal.: 0.4 cm
Tanımı: Orta kısımda geniĢleyerek aĢağı doğru incelen, dairesel kesitli, topuz baĢlı saç
iğnesi.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Clair 2003, no. 367, 368, 376, s. 88-89 -
Davidson 1952, no. 2327, s.284 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI,
res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 104

Kat. No: 58
Kazı Etüd No: 135
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, G.D.Yapı Grubu, 4 Nolu Mekan
Seviye: -20/-127
Ölçüleri Uz: 7.1 cm Kal.: 0.5,5 cm
Tanımı: Orta kısımda geniĢleyerek aĢağı doğru incelen, dairesel kesitli, topuz baĢlı saç iğnesi.
Analoji: Ersoy, 2017, no:10, s.101 - Petkovic, 1995, T XIII, res. 10 - Biro T. M.,1994,
Pl.XXIX, res.318 - 319, s.167
Tarih: M S 1 -4 yy
 105

Kat. No: 59
Etüd No: 52
Buluntu Yılı: 2013
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç iğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Agora, 1. Teras Cad., 49-54 m, Doğu Stoa, 7. Dükkan içi
Seviye: +50/-20
Ölçüleri: Kal: 0.4 cm BaĢ Ç.: 0.4 cm Uz: 4.5,5 cm
Tanım: Orta kısma doğru hafif geniĢleyerek aĢağı doğru daralan, dairesel kesitli, topuz
baĢlı saç iğnesi yarıdan itibaren kırık ve eksiktir.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T.
M.,1994, Pl.XVI, res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 106

Kat. No: 60
Kazı Etüd No: 114
Buluntu Yılı: 2013
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Agora, 1. Teras Cad., 61-68 m, Doğu Stoa, 9. Dükkan içi.
Seviye: -75/-110
Ölçüleri: Kal.: 0.4cm Uz: 7.00 cm
Tanım: Orta kısma doğru hafif geniĢleyerek aĢağı doğru daralan, dairesel kesitli, topuz baĢlı
saç iğnesi uç kısmı kırık ve eksiktir.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T.
M.,1994, Pl.XVI, res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 107

Kat. No: 61
Kazı Etüd No: 111
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Kuzey Bölümü
Seviye: -230/-280
Buluntu Tarihi: 02.08.2012
Ölçüleri: Uz: 5.2cm Gen.: 0.5cm
Tanımı: Topuz biçimli baĢın altında iki yiv bulunur ve aĢağıya doğru incelerek devam
eder. Dairesel kesitlidir. Alt kısmı korunamamıĢtır, yarıya yakın yerden kırıktır.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 – Ersoy,
2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Bartus, 2004, Fig.1 res.4, s.24 - Biro T.
M.,1994, Pl.XVI, res.152- 163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 108

Kat. No: 62
Kazı Etüd No: 47
Buluntu Yılı: 2018
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Kuzey Yamaç 1 Nolu Mekan, 1 Oda dıĢı
Seviye: Yüzey
Ölçüleri: Uz.: 5.2 cm Gen.: 0.4 cm
Tanım: Topuz baĢlı, topuzdan uca doğru incelen ince uzun yuvarlak formludur, uç
kısmı kırık ve eksiktir. Yüzey perdahlanmıĢ ve el yapımıdır.
Analoji: Karaca,2009, no:153-161 s.107,110 – Gostancık, 2006, no:2-4 s.48 Lv.1 –
Ersoy, 2017, no:8, s.101 – Özkan, 2020, no:37, s.94 - Biro T. M.,1994, Pl.XVI, res.152-
163, s.154
Tarih: M S 1 -4 yy
 109

Kat. No: 63
Kazı Etüd No: 112
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Küresel Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Kuzey Bölümü
Seviye: -230/-280
Ölçüleri: Uz: 4.1cm Gen.: 0.4 cm
Tanımı: Topuz biçimli baĢın altında iki yiv bulunur. Bu yivler oldukça derindir.
AĢağıya doğru incelerek düz bir Ģekilde devam eder ve dairasel kesitlidir. Alt kısmı
korunamamıĢtır, yarıya yakın yerden kırıktır.
Analoji: Ersoy, 2017, no:10, s.101 - Petkovic, 1995, T XIII, res. 10 - Biro T. M.,1994,
Pl.XXIX, res.318 - 319, s.167
Tarih: M S 1 -4 yy
 110

Kat. No: 64
Kazı Env. No: 36
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Damla Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe A-4 Güney yönü geniĢleme (Güney Batı KöĢe)
Seviye: -117/-139
Ölçüleri: Uz. : 9.25 cm Çap :0.5 cm
Tanımı: Sivri damla biçimli(imame baĢlı) olup, uç kısma doğru daralıp sivrilen dairesel
kesitlidir.
Analoji: Ersoy, 2017, no:16, s.103 – Rodet Belarbi/ Chordron- Picoult, 2006, fig.7b
s.159 - Uroda, 2009, Kat. No. 251, s.107 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 1188, s.936
Tarih: MS 2 - 4 yy
 111

Kat. No: 65
Kazı Etüd No: 114
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Damla Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Stadion 5 No.lu Mezar
Seviye: -260/-3.00
Ölçüleri: Uz: 4.2cm Gen.: 0.5 cm
Tanımı: Uzun-ince, silindirik bir forma sahip olan saç iğnesinin uç kısmı kırıktır. BaĢ
kısmı topuz biçimli olup dairesel kesitlidir.
Analoji: Ersoy, 2017, no:14, s.102 - Biro T. M.,1994, Pl.XXVIII, res.302 - 305, s.166
Tarih: MS 2 - 4 yy
 112

Kat. No: 66
Kazı Envanter No: 40
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Damla Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Geç Antikçağ Hamamı, 2. ve 3. Odalar, Doğu Arkası
Seviye: -165 / -203 cm.
Ölçüleri: Uz.: 9.8 cm, Kal.: 0.35 cm, Topuz Çap: 0.55 cm.
Tanımı: Sivri topuz baĢlı, uç kısma doğru daralan dairesel kesitli, topuz baĢın
hemen altında sekiz adet yiv mevcuttur. Uç kısmı kırıktır.
Analoji: Ersoy, 2017, no:16, s.103 – Rodet Belarbi/ Chordron- Picoult, 2006, fig.7b
s.159 - Uroda, 2009, Kat. No. 250, s.106 - Bartus, 2004, Fig.1 res.8, s.24 - Shatil / Behar
, (2013), res.8 – Biro T. M.,1994, Pl.IX, res.55, s.147 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 1188,
s.936
Tarih: MS 2 - 4 yy
 113

Kat. No: 67
Kazı Etüd No: 56
Buluntu Yılı: 2016
Eserin Adı: Damla Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Ant Mezar, YOM 18, Oda içi, Merkez
Seviye: 0.6/-0.37 cm
Ölçüleri: Uz.: 5.7 cm.; Kal.: 0.3,5 cm.
Tanım: Uzun-ince silindirik formda, dairesel kesitli kemik objenin baĢ kısmı damla
biçimli olup, baĢın gövde ile birleĢtiği yerde iki yiv bulunmaktadır. Yarıdan itibaren
kırık ve eksik.
Analoji: Ersoy, 2017, no:16, s.103 – Rodet Belarbi/ Chordron- Picoult, 2006, fig.7b
s.159 - Uroda, 2009, Kat. No. 250, s.106 - Bartus, 2004, Fig.1 res.8, s.24 - Shatil / Behar
, (2013), res.8 - Biro T. M.,1994, Pl.IX, res.55, s.147 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 1188,
s.936
Tarih: MS 2 - 4 yy
 114

Kat. No: 68
Kazı Env No: 160
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Ovoid Topuzlu Saç iğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
BuluntuYeri: Odeion, DıĢ Cephe, 8 No.lu yapı
Seviye: -110 / -150
Ölçüleri: Uz.: 7.9 cm. Çap: 0.25x 0.35 cm.
Tanım: Yassı ve basit bir topuzu olup sap kısmına geçerken incelen boyun orta kısma
doğru hafif geniĢleyerek aĢağı doğru daralmıĢ ve hemen kesilmiĢ sivri olmayan uçlu saç
iğnesi.
Analoji: Clair, 2001, kat. no.: 421, s. 91, fig 29f - Davidson, 1952, no. 2314, s. 284 -
Uroda, 2009, Kat. No. 252- 253- 254, s.107
Tarih: MS 2 - 4 yy
 115

Kat. No: 69
Kazı Env. No: 08
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Ovoid Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: Uz.: 11.4 cm Kal.: 0.1,5/0.5 cm
Tanımı: BaĢta yassı-yuvarlak bir topuz yaparak, uç kısma doğru incelerek sonlanır
Analoji: Clair, 2001, kat. no.: 421, s. 91, fig 29f - Davidson, 1952, no. 2314, s. 284 -
Uroda, 2009, Kat. No. 252- 253- 254, s.107
Tarih: MS 1 - 4 yy
 116

Kat. No: 70
Kazı Env No: 10
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Ovoid Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Kuzey Ante Önü
Seviye: -185
Ölçüleri: Uz.: 11,2 cm Kal.: 0,6-0.2cm
Tanımı: BaĢta yassı-yuvarlak bir topuz yaparak, uç kısma doğru incelerek sonlanır ve
dairesel kesitlidir.
Analoji: Clair, 2001, kat. no.: 421, s. 91, fig 29f - Davidson, 1952, no. 2314, s. 284 -
Uroda, 2009, Kat. No. 252- 253- 254, s.107 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 1076, s.907
Tarih: MS 1 - 4 yy
 117

Kat. No: 71
Kazı Etüd No: 157
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Ovoid Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Kuzey Bölüm
Seviye: -230/-280
Ölçüleri :Uz.: 9.3 cm Kal.: 0.4 cm BaĢ Gen.: 0.5 cm
Tanımı: Orta kısımda geniĢleyerek aĢağı doğru incelen, dairesel kesitli, topuz baĢlı saç
iğnesi
Analoji: Clair, 2001, kat. no.: 421, s. 91, fig 29f - Davidson, 1952, no. 2314, s. 284 -
Uroda, 2009, Kat. No. 252- 253- 254, s.107 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 1076, s.907
Tarih: MS 1 - 4 yy
 118

s
Kat. No: 72
Kazı Etüd No: 20
Buluntu Yılı: 2016
Eserin Adı: Ovoid Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Agora, 3. Teras, Tholos, Nymphaeum, Ġç Dolgu, D-3
Seviye: -10/-110
Ölçüleri: Uz.: 6.4 cm.; BaĢ Çap.: 0.6 cm.; Kal.: 0.4 cm.
Tanım: Orta kısımda geniĢleyerek aĢağı doğru incelen, dairesel kesitli, topuz baĢlı saç
iğnesi.
Analoji: Clair, 2001, kat. no.: 421, s. 91, fig 29f - Davidson, 1952, no. 2314, s. 284 -
Uroda, 2009, Kat. No. 252- 253- 254, s.107
Tarih: MS 1 - 4 yy
 119

Kat. No: 73
Kazı Env. No: 41
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Ovoid Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, B-2
Seviye: -100 cm.
Ölçüleri: Uz.: 10.82 cm, Çap: 0.42 cm
Tanımı: KöĢeli topuz baĢlı, uç kısma doğru daralan dairesel kesitli, sivri uçlu olup rengi
koyu kahverengidir.
Analoji: Clair, 2001, kat. no.: 421, s. 91, fig 29f - Davidson, 1952, no. 2314, s. 284 -
Uroda, 2009, Kat. No. 252- 253- 254, s.107
Tarih: MS 1 - 4 yy
 120

Kat. No: 74
Kazı Env No: 161
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Ovoid Topuzlu Saç iğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, 8 nolu yapı
Seviye: -79 / -110 cm.
Ölçüleri: 7 cm. Çap: 0.7 cm. Sap. Çap.: 4 cm.
Tanım: Yatay çizgi bezeklerle süslü arka tarafı düzleĢtirilmiĢ ve aynı motiflerle
bezenmiĢ 1.1 cm uzunluğunda bir topuz ve sonrasında aĢağı doğru dıĢ bükey olarak
devam eden ve boyun kısmına keskin bir Ģekilde geçiĢ yapan yine bezekli yiv ve
sonrasında dairesel kesitli sap kısmı mevcut olan uç kısımda kırığı eksik olan bir saç
iğnesi.
Analoji: Clair, 2001, kat. no.: 421, s. 91, fig 29f - Davidson, 1952, no. 2314, s. 284
Tarih: MS 1 - 4 yy
 121

Kat. No:75
Kazı Env No: 20
Buluntu Yılı: 2015
Eserin Adı: Kozalak topuzluSaç iğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Roma Hamam Kompleksi, Açma-2 F.13
Seviye: +1265.04/+1264.54
Ölçüleri: Kal.: 0.6,5 cm Uz.: 9.3,5 cm
Tanımı: Damla Ģeklinde topuzun yüzeyi kazınarak geometrik doldurulmuĢ saç iğnesi.
Dairesel kesitli iğnenin baĢladığı yerde üç ince yiv bulunur.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 100-102, s.87 - Clair 2003, no. 264, 273 s. 96, 98 -
Karaca 2009, no. 249, s. 139 - Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig.20, s.93 - Biro T.
M.,1994, Pl.XXXI, res.335 - 340, s.169 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 1140, s.922
Tarih: MS 1- 5 yy
 122

Kat. No: 76
Kazı Etüd. No: 56
Buluntu Yılı: 2014
Eserin Adı: Kozalak Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Ana Cadde, Doğu Yönde 11 ve 17.5 m arası
Seviye: -4.10
Ölçüleri: Uz.: 3.7 cm Kal.: 0.5-0.2 cm
Tanımı: Uç kısmına doğru daralan saç iğnesinin baĢ kısmı iki yivli olup ince ve yassı
uzun gövdeye sahiptir.
Analoji: Garan, 2015, kat. No. Ġ 43, s.72 - Bartus, 2004, Fig.1 res.3, s.24 - ġimĢek,
2010, Kat. No. 1140, s.922
Tarih: MS 1- 5 yy
 123

Kat. No: 77
Kazı Env No: 159
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Kozalak Topuzlu Saç iğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, B-4,B-3
Seviye: -79 / -110 cm.
Ölçüleri: Uz.: 8.15 cm. Çap: 0.4 cm
Tanım: Üzeri baklava dilimleri ile bezeli konik biçimli topuzu bulunan ve sap kısmına
geçerken dıĢbükey bir yivi olan iğnenin orta kısma doğru hafif geniĢleyerek aĢağı doğru
daralıp sivrilen ve uç kısmı kırıklı eksik olan saç iğnesi.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 100-102, s.87 - Clair 2003, no. 264, 273 s. 96, 98 -
Karaca 2009, no. 249, s. 139 - Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig.20, s.93 - Biro T.
M.,1994, Pl.XXXII, res.352, s.170 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 1140, s.922
Tarih: MS 1- 5 yy
 124

Kat. No: 78
Kazı Etüt No: 76
Buluntu Yılı: 2009
Eserin Adı: Silindir Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Odeion Ön DıĢ Cephe Kuzey KöĢe
Ölçüleri: Yük.: 3.01 cm. Kalınlığı: 5 mm.
Tanımı: BaĢ kısmı silindir topuzlu, topuzu çizgi bezemeli, alt kısmı kırık
Analoji: Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig.21a, s.93
Tarih: MS 1- 4 yy
 125

Kat. No: 79
Kazı Env No: 158
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Silindir Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
BuluntuYeri: Odeion, DıĢ Cephe, 8 no‟lu yapı
Seviye: +79 / -154
Ölçüleri: Uz.: 6cm. Çap: 0.4 cm. Topuz çap.: 0.6 cm. Uz.: 1 cm.
Tanım: Orta kısma doğru hafif geniĢleyerek aĢağı doğru daralıp sivrilen, dairesel
kesitli, silindir Ģeklinde topuz baĢlı saç tokası iğnesi.
Analoji: Karaca 2009, no: 266, s. 145 - Davidson 1952,kat. no: 2336, s. 285 - ġimĢek,
2010, Kat. No. 1110, s.907

Tarih: MS 1- 4 yy
 126

Kat. No: 80
Kazı Etüd No: 59
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Disk Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Mozaik Bitimi, Basamaklar, Kuzey Bölüm
Seviye: -175/-265
Buluntu Tarihi: 12.07.2012
Ölçüleri: Uz: 5 cm Kal.: 0.3/0.6 cm
Tanımı: Uzun-ince baĢ kısımda kalınlaĢan saç iğnesi.
Analoji: -
Tarih: MS 1- 2 yy
 127

Kat. No: 81
Kazı Etüd No: 24
Buluntu Yılı: 2015
Eserin Adı: Disk Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Roma Hamam Kompleksi, Açma-2 F.14
Seviye: +1264.682
Ölçüleri: Kal.: 0.5 cm Uz.: 7.3 cm
Tanımı: Üst kısmı toplu iğne baĢı gibi ĢekillendirilmiĢ, ucu kırık saç iğnesi.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 93-95, s.86 - Petkovic, 1995, T XIV, res. 7 - Bartus,
2004, Fig.1 res.5, s.24 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 1139 - 1297, s.922 - 968
Tarih: MS 1- 2 yy
 128

Kat. No: 82
Kazı Etüt No: 152
Buluntu Yılı: 2009
Eserin Adı: Konik Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Agora – 1 No‟lu Teras Duvarı TaĢ Zemin
Ölçüleri: Yük.: 3.6 cm. Kalınlığı: 0.8 cm.
Tanımı: BaĢında iki parçalı topuzu olan, çizgilerle bezenmiĢ, dibi kırık kemik obje.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 155, s.92
Tarih: Roma Ġmp. Dön.
 129

Kat. No: 83
Kazı Etüd No: 26
Buluntu Yılı: 2010
Eserin Adı: Konik Formlu Saç Ġğnesi Topuzu
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Agora, Teras–1, dolgu
Seviye: -110 -160 cm
Ölçüleri: Uz.:3.2 cmKal.:0.5 cm x 1 cm
Tanımı: BeĢ boğumlu kemikten yapılmıĢ iğne ucu.
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 130

Kat. No: 84
Kazı Etüt No:27
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Konik Formlu Saç Ġğnesi Topuzu
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, B-5
Seviye: + 15/-160
Ölçüleri: Uz. : 1.95 cmKal. : 1 cm
Tanım: Ġç ve dıĢ bükey yivler arasında kazıma çentiklerle oluĢturulmuĢ yaprak motifi
görülebilen diğer kısımları kırık ve eksik olduğundan tam olarak iĢlevi
bilinememektedir.
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 131

Kat. No: 85
Kazı Etüt No: 106
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Konik Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, B-4
Seviye: -158 / -179 cm.
Ölçüleri: Uz.: 8.9 cm, Çap: 0.3x0.5 cm. Topuz Gen.: 1.3 cm.
Tanım: Yanlara ve üste doğru çapraz Ģekilde devam eden çizgi yivlerle bezelidir. Bir
kısmı eksik kırığa sahip topuz sonrası ince halka Ģeklinde bir oluk ve sonrasında da dıĢ
bükey bir çıkıntı ardından boyun kısmına keskin geçiç yapmıĢ dairesel kesitli sap kısmı
mevcut olan uç kısımda hafifçe sivrileĢen bir saç iğnesi.
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 132

Kat. No: 86
Kazı Env. No: 33
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Konik Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Odeion DıĢ Cephe A-4
Seviye: Tabaka 1, +25
Ölçüleri: Uz. : 8.3 cmÇap :0.4 cm
Tanımı: Çarkı feleğe benzer ĢekillendirilmiĢ topuz altında iki ince dıĢbükey profil
arasında yer alan bombe, altında ikinci ve daha kalın bir dıĢbükey profile sahip iğne uç
kısma doğru daralan dairesel kesitli. Ġğnenin uç kısmı kırıktır.
Analoji: Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig.30c, s.96
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 133

Kat. No: 87
Kazı Env. No: 37
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Konik Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Odeion DıĢ Cephe A-4 Doğu Bölümü
Seviye: Tabaka 4, -107/139
Ölçüleri: Uz. : 8 cmÇap: 0.3 cm
Tanımı: Mantar biçimli baĢlı, dairesel kesitli ince ve uzun, sivri uçlu saç iğnesi
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 93-95, s.86 - Petkovic, 1995, T XIV, res. 6 - Rodet-
Belarbi & Jannet- Vallat, fig.19, s.93 - Biro T. M.,1994, Pl.XXIV, res. 258, s.162
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 134

Kat. No: 88
Kazı Etüd No: 34
Buluntu Yılı: 2013
Eserin Adı: Saç Ġğnesi El Formlu
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Agora, 1. Teras Cad., Batı Stoa, 49x54 cm
Seviye: 0/-90
Ölçüleri: Kal.: 0.3,5 cm Uz.: 4.2 cm Gen.: 0.7 cm
Tanım: Ġnce uzun formlu, baĢlık kısmı oval ve çizgi bezekli, delikli kemik saç iğnesi.
Uç kısmın tamamı eksiktir.
Analoji: Bartus, 2007, Ģek. 49 – 51, s.97 – 101. - Uroda, 2009, Kat. No. 248, s.105
Tarih: MS 1 – 4 yy
 135

Kat. No: 89
Kazı Etüd No: 48
Buluntu Yılı: 2016
Eserin Adı: Konik Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, 16 nolu Krepidomalı Mezar Batısı
Seviye: -2.80 cm
Ölçüleri: Uz.: 11.00 cm Kal.: 0.5 cm
Tanım: Uzun ince form gösteren saç iğnesi gövdeye doğru ĢiĢkinlik yapıp uca doğru
incelerek sivrilir, uç kısmı kırık ve eksiktir. BaĢ kısmı dikdörtgen formda olup, üzerinde
üç adet yiv bulunmaktadır. BaĢ kısmı yarıdan itibaren kırık ve eksiktir.
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 136

Kat. No: 90
Kazı Etüd No: 04
Buluntu Yılı: 2017
Eserin Adı: Konik Topuzlu Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Agora II. Teras Caddesi, D1
Seviye: 4.10 cm / 3.10 cm
Ölçüleri: Uz.: 9.5 cm Kal.: 0.5 cm
Tanım: Kısa ince form gösteren saç iğnesi gövdeye doğru ĢiĢkinlik yapıp uca doğru
incelerek sivrilir, uç kısmı tamdır. BaĢ kısmı dikdörtgen formda olup, 1 cm altında 3
adet yiv ve yine 1.5 cm altında arka kısımda aynı Ģekilde üç adet yiv bulunmaktadır.
BaĢ kısmı yarıdan itibaren kırık ve eksiktir.
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 137

Kat. No: 91
Kazı Env No: 37
Buluntu Yılı: 2010
Eserin Adı: Kadın Figürlü Saç Ġğnesi Topuzu
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Stadion, 2 no‟luMezar, Mezar içi orta alan
Seviye: -360 cm
Ölçüleri: Yük.: 2,2 cm Gen.:1,3 cm
Tanımı: Kemikten yontularak yapılmıĢ, geniĢ kalçalı oturan kadın figürü. Sol kol kırık
olup alt kısımda aĢınma vardır.
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 138

Kat. No: 92
Kazı Env. No: 06
Buluntu Yılı: 2016
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Agora, 3. Teras, Tholos, Nymphaeum, Ġç dolgu, B-5
Seviye: -80
Ölçüleri: Uzun.: 8.3 cm.; Kal.: 0.7cm.; BaĢ Gen.: 2.2 cm.
Tanım: BaĢ kısmı bakla dilimi formlu saç tokası iğnesi uç
kısma doğru daralıp sivrilerek sonlanır, dairesel kesitlidir.
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmp. Dönemi
 139

Kat. No: 93
Kazı Etüt No: 77
Buluntu Yılı: 2009
Eserin Adı: Topuzsuz Saç Ġğnesi Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Odeion Batı Yan Duvar Arkası
Ölçüleri: Yük.: 2.85 cm. Kalınlığı: 7 mm.
Tanımı: BaĢ kısmı iki yivli, alt kısmı kırık kemik obje
Analoji: Petkovic, 1995, T XIV, res. 8
Tarih: MS 1 – 4 yy
 140

Kat. No: 94
Kazı Etüt No: 16
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Topuzsuz Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, B-5, Sondaj
Seviye: +150 / -270 cm.
Ölçüleri: Uz.: 7,3 cm,Çap: 0,8 cm.
Tanım: Kalın, dairesel kesitli iğneninbaĢ kısmı dört adet yivli.
Uç kısmı kırık ve eksik.
Analoji: Petkovic, 1995, T XIV, res. 8
Tarih: MS 1 – 4 yy
 141

Kat. No: 95
Kazı Env. No: 50
Buluntu Yılı: 2013
Eserin Adı: Topuzsuz Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Güney Temenos, YOM 11, 1. Oda
Seviye: -20
Ölçüleri: Kal.: 0.3,5cm Uz.: 9.1 cm
Tanımı: Uzun-ince silindirik bir forma sahip olan saç iğnesi uca doğru sivrilir. Dairesel
kesitlidir.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75 - Petkovic, 1995, T XIV, res. 9 - Uroda,
2009, Kat. No. 256, s.108 - Bartus, 2004, Fig.1 res.1-2, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XII,
res.99- 109, s.150 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 61, s.393
Tarih: MS 1 – 4 yy
 142

Kat. No: 96
Kazı Env. No: 51
Buluntu Yılı: 2013
Eserin Adı: Topuzsuz Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Güney Temenos,
YOM 11, 1. Oda
Seviye: -20
Ölçüleri: Kal.: 0.3,5cm Uz.: 8.9,5 cm
Tanımı: Uzun-ince silindirik bir forma sahip olan saç iğnesi uca doğru sivrilir. Dairesel
kesitlidir.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75 - Petkovic, 1995, T XIV, res. 9 - Uroda,
2009, Kat. No. 256, s.108 - Bartus, 2004, Fig.1 res.1-2, s.24 - Biro T. M.,1994, Pl.XII,
res.99- 109, s.150
Tarih: MS 1 – 4 yy
 143

Kat. No: 97
Kazı Etüd No: 136
Buluntu Yılı: 2013
Eserin Adı: Topuzsuz Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Güney Temenos 2,K-15, YOM 12, 1. Oda,
Güney Üst Kline
Seviye: Kline
Ölçüleri: Uz.: 9.5 cm Kal.: 0.4,5 cm
Tanım: Uzun-ince silindirik bir forma sahip olan saç iğnesi uca doğru sivrilir. Dairesel
kesitlidir.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75 - Petkovic, 1995, T XIV, res. 9 - Biro T.
M.,1994, Pl.XII, res.99- 109, s.150
Tarih: MS 1 – 4 yy
 144

Kat. No: 98
Kazı Envanter No: 16
Buluntu Yılı: 2016
Eserin Adı: Topuzsuz Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar YOM 17, Kuzey Kline, Ġskelet 1
Seviye: 0.82/-1.07
Ölçüleri: Uz.: 7.3 cm.; Gen.: 0.4 cm.
Tanım: Uzun-ince silindirik bir forma sahip olan saç iğnesi uca doğru sivrilir. Dairesel
kesitlidir.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75 - Petkovic, 1995, T XIV, res. 9 - Biro T.
M.,1994, Pl.XII, res.99- 109, s.150
Tarih: MS 1 – 4 yy
 145

Kat. No: 99
Kazı Etüd No: 2-04
Buluntu Yılı: 2018
Eserin Adı: Topuzsuz Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Örenyeri KarĢılama Merkezi 1 No.lu Kapı
Seviye: 1192.41/1191.11
Ölçüleri: Uz.: 10.00 cm Kal.: 0.5 cm
Tanım: BaĢ kısmı korunamamıĢ iğne, iki adet yivle baĢlar. Dairesel formlu gövde uca
doğru sivrilerek incelir. Yüzey perdahlanmıĢ ve el yapımıdır.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75 - Petkovic, 1995, T XIV, res. 8
Tarih: MS 1 – 4 yy
 146

Kat. No: 100

Kazı Etüt No: KBR‟11 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2011
Eser Adı: Topuzsuz Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Odeion DıĢ Cephe 8 No‟lu Yapı
Seviye: -79/ -110
Ölçüleri:
Tanım: Topuz kısmı yongalanmıĢ ve sivrileĢmiĢ formda uca doğru incelen saç iğnesi
parçasının uç kısmı kırıktır.
Analoji: Karaca 2009, no. 290, 292, s. 153-153 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 51, s.76 -
Uroda, 2009, Kat. No. 256, s.108 - Biro T. M.,1994, Pl.XIV, res.134- 137, s.152
Tarihi: MS 1 – 4 yy
 147

Kat. No: 101

Kazı Etüd No: 19
Buluntu Yılı : 2010
Eserin Adı: Topuzsuz Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri ve Tabakası: Stadion, 2 no‟lu Mezar
Mezar içi eĢik önü
Seviye: -360
Ölçüleri:Uz.: 10.4 cm Kal.: 0.4 cm
Tanımı: Ġnce uzun formlu, bir ucu inceltilmiĢ kemik saç iğnesi. Ġnce olan kısmı tam
olup kalın kısmında ise küçük bir parçası eksiktir.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75 - Petkovic, 1995, T XIV, res. 9 - Uroda,
2009, Kat. No. 256, s.108 - Biro T. M.,1994, Pl.XIV, res.134- 137, s.152
Tarih: MS 1 – 4 yy
 148

Kat. No: 102

Kazı Etüt No: 19
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Topuzsuz Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, B-3
Seviye: +40 / -160 cm.
Ölçüleri: Uz.: 7,15 cm, Gen.:0,39 cm.
Tanım: Ortada bombe yaparak aĢağı doğru incelen ince, uzun profilli, dairesel
kesitli.BaĢ ve uç kısmı kırık ve eksik.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: MS 1 – 4 yy
 149

Kat. No: 103

Kazı Etüd No: 173
Buluntu Yılı: 2013
Eserin Adı: Topuzsuz Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, 1. Oda, Orta Alan
Seviye: Zemin
Ölçüleri: Kal.: 0.6,5cm Uz.: 11.4 cm
Tanım: Ortada bombe yapan saç iğnesi, uç kısımlara doğru sivrilerek incelir. Dairesel
kesitlidir.
Analoji: Garan, 2015, Kat. No. Ġ 54, s.78 - Uroda, 2009, Kat. No. 261, s.107
Tarih: MS 1 – 4 yy
 150

Kat. No: 104

Kazı Etüd No: 46
Buluntu Yılı: 2015
Eserin Adı: Topuzsuz Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Roma Hamam Kompleksi, Açma-2 F.13
Seviye: +1265.04
Ölçüleri: Kal.: 0.5 cm Uz: 11.00 cm
Tanım: Kemik saç iğnesi.
Analoji: Garan, 2015, Kat. No. Ġ 54, s.78
Tarih: MS 1 – 4 yy
 151

Kat. No: 106

Kazı Etüt No: 75
Buluntu Yılı: 2009
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Odeion Kuzey Oda Güney Cephe
Ölçüleri: Yük.: 6.45 cm. Kalınlığı: 3.5 mm.
Tanımı: Alt ve üst kısmı kırık, ortası hafif bombeli kemik saç iğnesi
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: Roma Ġmp. Dön.
 152

Kat. No: 107

Kazı Etüt No: 13
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, A-4, Doğu Yönünde GeniĢletme
Seviye: +40 / -150 cm.
Ölçüleri: Uz.: 7.1cm, Çap: 0.5 cm.
Tanımı: Ortada geniĢleyerek uç kısma doğru incelen, dairesel kesitli iğnenin baĢ ve uç
kısmı kırık ve eksik.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 153

Kat. No: 108

Kazı Etüt No: 15
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, B-5
Seviye: -138/-200
Ölçüleri: Uz. : 6.1 cm Çap: 0.45 cm
Tanım: Ortada geniĢleyerek uç kısma doğru incelen dairesel kesitli iğnenin baĢ ve uç
kısmı kırık ve eksik.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 154

Kat. No: 109

Kazı Etüt No: 18
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, B-5
Seviye: +30 / -150 cm.
Ölçüleri: Uz. : 7,8 cm Çap :0,45 cm.
Tanım: Ġnce, uzun, dairesel kesitli. BaĢ ve uç kısmı kırık ve eksik.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 155

Kat. No: 110

Kazı Etüd No: 14
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Geç Dönem Dükkan Önü
Seviye: -60/-130
Ölçüleri: Uz.: 8 cm Kal: 0.3-0.4 cm
Tanım: Uzun-ince, silindirik bir forma sahip olan saç iğnesinin baĢ kısmı ve uç kısmı
kırıktır.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 156

Kat. No: 111

Etüd No: 29
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü
Seviye: -1.25
Ölçüleri: Uz.: 7.1 cm Kal.: 0.5 cm
Tanımı: Uzun-ince, dairesel kesitli bir forma sahip olan saç iğnesinin baĢ kısmı kırıktır.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 157

Kat. No: 112

Kazı Etüd No: 53
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü
Seviye: -95/170
Ölçüleri: Uz: 6.9 cm Kal.: 0.3/0.5 cm
Tanımı: BaĢ kısmı ve alt kısmı kırıktır. Gövde yukarıdan aĢağıya doğru daralarak iner.
Dairesel kesitlidir.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 158

Kat. No: 113

Kazı Etüd No: KBR‟12-70
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Kuzey Bölüm, Basamaklar
Seviye: -160
Ölçüleri: Uz.: 3.3 cm Kal.: 0.2,5-0.4 cm
Tanımı: Orta kısımda geniĢleyerek aĢağı doğru incelen, dairesel kesitli, topuzsuz saç
iğnesi.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: MS 5-7 yy.
 159

Kat. No: 114

Kazı Etüd No: KBR‟12-113
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Kuzey Bölüm
Seviye: -230/-280
Ölçüleri: Uz: 6.6,5cm Gen.: 0.3,5 cm
Tanımı: Uzun-ince, silindirik bir forma sahip olan saç iğnesinin baĢ kısmı ve uç kısmı
kırıktır.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 160

Kat. No: 115

Kazı Etüd No: KBR‟12-121
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Kemik Obje
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Stadion, 5 Nolu Mezar Ġçi
Seviye: -2.94/-3.77
Ölçüleri: Uz: 5.4cm Kal.: 0.5 cm
Tanımı: Uzun ince bir yapıda olup aĢağıdan ve yukarıdan kırılmaya uğramıĢtır.
Dairesel kesitlidir.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 161

Kat. No: 117

Kazı Etüd No: 132
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, G.D. Duvarı Sınırı, 2. Teras
Seviye: Sondaj (-3.80/-5.40)
Ölçüleri Uz: 8.4cm Kal.: 0.5 cm
Tanımı: Uzun-ince, silindirik bir forma sahip olan saç iğnesinin, baĢ kısmı ve uç kısmı
kırıktır
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: MS 3 - 5 yy
 162

Kat. No: 118

Kazı Etüd No: 14
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü Doğu Sınır
Seviye: - 2.25/-3.60
Ölçüleri Uz.: 3.8 cm Kal.: 0.3 cm
Tanımı: Uzun-ince, silindirik bir forma sahip olan saç iğnesinin baĢ kısmı kırıktır.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 163

Kat. No: 119

Kazı Etüt No: KBR‟13 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2013
Eser Adı: Saç Ġğnesi Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Doğu Nekropol Anıt Mezar Güney Temenos Yom12 Oda2 Batı Ölü
Yatağı
Seviye: 0/ -50
Ölçüleri:
Tanım: Uç kısmı yeĢil boyalı saç iğnesi ucu
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75 - Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat,
fig.30f, s.97
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 164

Kat. No: 120

Kazı Etüd No: 42
Buluntu Yılı: 2016
Eserin Adı: Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, 16 Nolu Krepidomalı Mezar Güneyi
Seviye: -1.86/-1.36 cm
Ölçüleri: Uz.: 8.5 cm.; Kal.: 0.4 cm.
Tanım:BaĢ kısmı kırık olan saç iğnesi uca doğru sivrilerek sonlanır. Uç kısmı da kırık
ve eksiktir.
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 165

Kat. No: 121

Kazı Depo Etüt: KBR‟10 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2010
Eser Adı: Konik Gövdeli Saç Ġğnesi Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Stadion Doğu Oturma sıraları Kuzey KöĢe
Seviye: -50
Ölçüleri:
Tanım: Üçgen formlu üst kısımdan itibaren daralarak devam eden unik bir saç iğnesi
Analoji: Karaca 2009, no. 304 - 307, 312, 315, 325 s.158-161,165 - Riha 1990, no.
2661, s. 182 – Garan, 2015, Kat. No. Ġ 48, s.75
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 166

Kat. No: 122

Kazı Depo Etüt: KBR‟15 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2015
Eser Adı: Yarım ĠĢlenmiĢ Saç Ġğnesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Roma Hamam Kompleksi K15
Seviye: +1270.25/ +1268.5
Ölçüleri: Uz.: 12 cm Kal.: 2 cm
Tanım: Yüzeyi perdahlanmıĢ iğnenin baĢ kısmı tam olarak iĢlenmemiĢ doğal bırakılmıĢ
Analoji: Prummel- Halici,fig.14, s.83
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 167

Kat. No: 123

Kazı Env. No: 25
Buluntu Yılı: 2008
Eserin Adı: Pandantif
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Doğu Nekropol,
YOM 1 Arka oda
Ölçüleri: Yük.: 9 cm
Tanımı: 3 yivle bezeli bir ucu delik sağlam pandantif.
Analoji: Garan, 2015, Kat. No. Ks 5, s.81 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 519 - 1060, s.586 -
903
Tarih: MS 1- 5 yy
 168

Kat. No: 124

Kazı Env. No: 26
Buluntu Yılı: 2008
Eserin Adı: Pandantif
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Doğu Nekropol, YOM 1 Arka Oda 15
Ölçüleri: Yük.: 8 cm
Tanımı: 2 adet yivle bezeli bir ucu delik sağlam pandantif.
Analoji: Garan, 2015, Kat. No. Ks 5, s.81 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 519 - 1060, s.586 -
903
Tarih: MS 1- 5 yy
 169

Kat. No: 125

Kazı Env. No: 11
Buluntu Yılı: 2017
Eserin Adı: Pandantif
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Gölhisar, ÇeĢme Mahallesi, Anıt Mezar, C-5.
Seviye: -0.55 m.
Ölçüleri: BaĢ Gen.: 1.00 cm.; Kal.: 0.7,5 cm.; Uz.: 5.3 cm.
Tanım: Silindirik kesitli kolye ucunun baĢ kısmı delikli, omuz kısmı yivli olmak üzere
bu kısmın üzeri çapraz kazıma çizgiler ile süslenmiĢtir. Eser tam ve sağlam durumdadır.
Analoji: ġimĢek, 2010, Kat. No. 1109 - 1181, s.915 - 934
Tarih: MS 1- 5 yy
 170

Kat. No: 126

Kazı Etüt No: 78
Buluntu Yılı: 2009
Eserin Adı: Pandantif
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Odeion Kuzey Yan Duvar Üstü
Ölçüleri: Yük.: 1.3 cm. Kalınlığı: 4 mm.
Tanımı: Alt kısmında diĢler ve ortasında delik bulunan, üçgen Ģekilli, çizgi bezemeli
kemik obje.
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 171

Kat. No: 127

Kazı Env No: 33
Buluntu Yılı: 2014
Eserin Adı: Amulet
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Nekropol Yolu, Kuzey, A1, KM 20
Seviye: -2.53/2.68 cm
Ölçüleri: Uz.: 2.7 cm Gen.: 0.9 cm Kal.: 0.6,5 cm
Tanımı: El ve kolun betimlendiği kemik objenin ortasında bir yere geçirmek için delik
bulunmaktadır. Tam ve sağlam.
Analoji: JACOB M. C., 2012, fig.12, s.178
Tarih: MS 1 – 2 yy
 172

Kat. No: 128

Kazı Env. No: 57
Buluntu Yılı: 2010
Eserin Adı: Boncuk
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Bulunduğu Yeri: Agora Teras–1, dolgu
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: Yük.: 0,7 cm Gen.: 2,8 cm Delik Çapı: 0,7 cm
Tanımı: Yuvarlak formlu üzeri geometrik bezemeli, çizgi desenli delikli bir kemik
obje.
Analoji: Shatil- Behar, fig.17, res.13, s.322- Ayalon, 2005,fig.7, s.72, 76
Tarih: MS 1 – 4 yy
 173

Kat. No: 129

Kazı Depo Etüt: KBR‟13 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2013
Eser Adı: Boncuk
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Doğu Nekropol Anıt Mezar Oda 1 Orta Alan
Seviye: Zemin
Ölçüleri:
Tanım: Silindirik formlu her iki ucu açık boncuk
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 174

Kat. No: 130

Kazı Etüd No: 121
Buluntu Yılı: 2014
Eserin Adı: Boncuk
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Nekropol Yolu, Kuzey A2, G9
Seviye: -2.74 m
Ölçüleri: Gen.: 1.9 cm Kal.: 3.00 cm
Tanım: Yuvarlak formlu, piramidal kemik boncuğun alt kısmı düz kesitlidir. Yüzeyinde
kopma ve aĢınma vardır.
Analoji: -
Tarih: MS 1 – 4 yy
 175

Kat. No: 131

Kazı Etüt No: 40
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Küpe Ucu
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Geç Antik Çağ Hamamı, 4. Oda, Kanalizasyon
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: Çap :0.15 cm
Tanım: Mermi çekirdeği biçiminde kemik boncuklu halka küpe. Parça kırık ve eksik.
Analoji: -
Tarih: MS 1 – 4 yy
 176

Kat. No: 132

Kazı Etüt No: KBR‟18 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2018
Eser Adı: Çocuk Bileziği
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Kaisarion Doğu Yamacı I7
Seviye: 1210.77/ 1210.33
Ölçüleri: Uz.: 3 cm Kal.: 0.7 cm
Tanım: Üzeri kazıma çizgilerle süslenmiĢ kırık olarak ele geçmiĢtir.
Analoji: Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig.7b, s.90
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 177

Kat. No: 133

Kazı Env. No: 98
Bulunu Yılı: 2013
Eserin Adı: Yüzük
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Güney Temenos 2, K-15, 2. Oda, YOM 12,
Batı Ölü Yatağı
Seviye: Zemin, 0/-67
Ölçüleri: Çap.: 2.5 cm Gen.: 1.1 cm Kal.: 0.5 cm
Tanımı:Dairesel kesitli, dıĢ yüzeyin ortasından geçen derin yivli kemik yüzük.
Analoji: Karaca, 2017, f öreke AII K.99-48, s.316 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 1112 -
1113, s.916
Tarih: MS 2 – 5 yy
 178

Kat. No: 134

Kazı Etüt No: KBR‟14 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2014
Eser Adı: Tarak Kaplama Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Odeion
Seviye: Yüzey
Ölçüleri:
Tanım: Sol tarafı düzgün olup sağ Tarafı taraklı olarak iĢlenmiĢ, üzerinde ise 3 adet
spiral desenli kazıma bezemeler iĢlenmiĢ alt tarafında ise sabitlemek için kırık bir delik
olduğu görülmekte
Analoji: Ashby, S., (2007), fig.3, s.6 – Rijkelijkhuizen, M. ( ), fig.9, s.201 - Bacumenco
- Pirnau, Bejenaru 2018, fig.5, s.164 - Biro T. M.,1994, Pl.XXXVII – XXXVIII –
XXXIX - XL, res.387 - 402, s.175 - 178
Tarih: MS 1 – 2 yy
 179

Kat. No: 135

Kazı Etüt No: KBR‟10 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2010
Eser Adı: Koku Kabı Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Stadion 2 No.lu Mezar Ġçi EĢik Önü
Seviye: -360
Ölçüleri: Uz.: 6.3 cm Gen.: 3.5 cm
Tanım: Silindir formlu ağız kısmında 3 yivli dip kısmında 1 yivli yüzeyi perdahlanmıĢ
kemik eser yarım ve dipten kırıktır.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 177-180, s.95 - Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig.34,
s.198 - Biro T. M.,1994, Pl. LI, res.442 - 446, s.189 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 616, s.647
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 180

Kat. No: 136

Kazı Depo Etüt: KBR‟10 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2010
Eser Adı: Koku Kabı Ağzı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Stadion2 No‟lu Mezar Ġçi Orta Alan Taban Altı
Seviye: -380
Ölçüleri:R.: 3.5 cm Kal.: 0.5 cm
Tanım: Daire formlu yüzeyi perdahlanmıĢ koku kabına ait ağız parçası tek yivlidir.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 177-180, s.95 - Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig.34,
s.198 - Biro T. M.,1994, Pl. LI, res.442 - 446, s.189
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 181

Kat. No: 137

Kazı Etüd No.: 15
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Koku Kabı Kapağı ve Kaidesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Geç Dönem Dükkan Önü
Seviye: -60/-70
Ölçüleri: Kapak Çapı.: 2.3 cm KapakKal: 0.3 cm
Kaide Çapı: 2.5 cm Yük.: 1.7 cm Kal.: 0.4 cm
Tanım: Silindirik kapağın üzerinde kazımayla yapılmıĢ baklava dilimi motifi
iĢlenmiĢtir. Kaide kısmı yarıdan itibaren kırık olup içe doğru daralan bir form izler.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 177-180, s.95 - Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig.34,
s.198 - Biro T. M.,1994, Pl. LI, res.442 - 446, s.189
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 182

Kat. No: 138

Kazı Etüt No.: KBR‟14 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2014
Eser Adı: Koku Kabı Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Agora 1.Teras Caddesi 75-80m. Arası Doğu Stoa 11.Dükkan Ġçi
Seviye: -50/ -230
Ölçüleri: Yük: 6.1 cm Üst Gen.: 3.3 cm Alt Gen.: 2.5 cm
Tanım: Silindirik formlu Üstten 6 yivli alt kısmı ise 5 yivlidir yüzeyi ise perdahlı ve
cilalıdır. Koku kabı kırıktır.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 177-180, s.95 - Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig.34,
s.198 - Biro T. M.,1994, Pl. LI, res.442 - 446, s.189
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 183

Kat. No: 139

Kazı Etüt No.: KBR‟15 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2015
Eser Adı: Koku Kabı Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Roma Hamam Kompleksi E11
Seviye: +1266.42/ 1265.04
Ölçüleri: Uz.: 6.5 cm R.: 4 cm
Tanım: Silindir formda yüzeyi perdahlanmıĢtır. Üst kısmında ise tek yiv
bulunmaktadır. Kırık ve eksiktir.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 177-180, s.95 - Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig.34,
s.198 - Biro T. M.,1994, Pl. LI, res.442 - 446, s.189 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 616, s.647
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 184

Kat. No: 140

Kazı Env No:131
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Unguentarium Çubuğu
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, A-4, Doğu Yönünde GeniĢletme
Seviye: -100 cm.
Ölçüleri: Uz. : 8.39 cm Çap: 1. 45 cm, Ağırlık.: 19.8 gr.
Tanım: Uzun, silindirik formlu obje her iki uç kısımda üçer aradaki dört grupta dörder
tane olmak üzere toplam yirmi iki adet dıĢ bükeyyiv ve aralarındaki beĢ adet bombeden
oluĢan süslemeli. Objenin birucunda delik, diğer ucunda kısa bir çıkıntı parça yer
almaktadır. Uçtaki bu parçadan objenin eklenerek yapıldığı anlaĢılmaktadır.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 196, s.99 - Karaca 2009, Kat. Nu. 419 - Garan 2015,
AS. 3 - Ersoy 2017, Kat. No. 177-179.
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 185

Kat. No: 141

Kazı Etüd No: 36
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Unguentarium Çubuğu
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: Uz: 4.7 cm Kal.: 1.2 cm
Tanımı: Uzun, silindirik formlu obje, aralarda dörder tane olmak üzere toplam on iki
adet dıĢ bükey yiv yapmakta olup, yiv aralarında iki adet bombe bulunan süslemeli obje.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 196, s.99 - Karaca 2009, Kat. Nu. 419 - Garan 2015,
AS. 3 - Ersoy 2017, Kat. No. 177-179.
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 186

Kat. No: 142

Kazı Etüd No: 196
Buluntu Yılı: 2012
Çizim No: 92
Eserin Adı: Unguentarium Çubuğu
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Ana Cadde, Kuzey Duvar Arkası, 19.60-22.30 m Arası
Seviye: -4.60/-5.30
Ölçüleri : Uz.: 5.4 cm Gen.: 0.9 cm Kal.: 0.5
Tanımı: Yukarıdan aĢağıya doğru incelen bir form gösteren obje, sekiz boncuk
dizisinden oluĢturulmuĢtur. BirleĢim yerlerinde iç bükey yivler bulunur. Alttan ve üstten
kırıktır. Ayrıca dikey olarak da kırık olup, sadece bir yarısı korunabilmiĢtir.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 196, s.99 - Karaca 2009, Kat. Nu. 419 - Garan 2015,
AS. 3 - Ersoy 2017, Kat. No. 177-179.
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 187

Kat. No: 143

Kazı Etüd No: 91
Buluntu Yılı: 2013
Eserin Adı: Unguentarium Çubuğu
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Güney Temenos, YOM 11, 1. Oda
Seviye: -20
Ölçüleri: Kal.: 0.3,5 cm Uz: 6.6 cm
Tanım:Uzun-ince form gösteren kemik obje iki inci, bir boncuk dizisinden
oluĢturulmuĢtur. Alt kısım ve ortadan itibaren yarısı dikey olarak kırıktır.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 196, s.99
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 188

Kat. No: 144

Kazı Env No: 11
Buluntu Yılı: 2015
Eserin Adı: Krem ve Koku KaĢığı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Roma Hamam Kompleksi, Açma-2 F.12
Seviye: +1265.04
Ölçüleri: Kal.: 0.4 cm Uz.: 10.7 cm
Tanımı: Bir ucu sivri diğer ucu düzleĢtirilmiĢ, silindirik kesitli spatula.
Analoji: Ersoy,2017, no:158, s.138 – Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig. 10-12, s.91 -
Uroda, 2009, Kat. No. 255, s.108 - Biro T. M.,1994, Pl. LII, res.452 - 453, s.190 -
ġimĢek, 2010, Kat. No. 407, s.537
Tarih: M S 1 - 3 yy
 189

Kat. No: 145

Kazı Etüd No: 163
Buluntu Yılı: 2013
Eserin Adı: Yuvarlak Hazneli KaĢık
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Güney Temenos, Batı Teras Açması
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: B.Ç.: 2.4cm B.Kal: 0.2 cm Uz.:8.1 cm Kal.: 0.5 cm
Tanım: BaĢ kısmı yuvarlak ve iç bükey olan spatülün üzerinde, sap kısmına geçiĢte
kazımayla verilmiĢ çapraz çizgiler görülür. Uç kısmı kırık ve eksiktir.
Analoji: Ersoy,2017, no:160, s.139 - Karaca,2009, no:375, s.181 - Garan,2015, Ka.2-3,
s.105 - Maria T. B., 2012, no: 206- 210 , s.100- 101
Tarih: Roma Ġmp. Dön. – Geç Antik Çağ
 190

Kat. No: 146

Kazı Etüd No: 120
Buluntu Yılı: 2014
Eserin Adı: Yuvarlak Hazneli KaĢık
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, Güney açma, YOM 14
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: Uz.: 3.7 cm Gen.: 2.4 cm
Tanım: Yuvarlak formlu, iç bükey kemik kaĢığın sap ile birleĢtiği yere yakın yerden
kırık ve eksiktir
Analoji: Ersoy,2017, no:160, s.139 – Karaca,2009, no:375, s.181 – Garan,2015, Ka.2,
s.105 - Riha - Stern 1982 - Tafel 1-10- Maria T. B., 2012, no: 206- 210 , s.100- 101
Tarih: Roma Ġmp. Dön. – Geç Antik Çağ
 191

Kat. No: 147

Kazı Etüt No.: KBR‟15 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2015
Eser Adı: Yuvarlak Hazneli KaĢık Sapı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Roma Hamam Kompleksi F13
Seviye: +1265.04
Ölçüleri: Uz.: 6.3 cm Sap kal.: 1 cm
Tanım: Yuvarlak hazneli kaĢığın hazne kısmı çoğunlukla kırık ve eksiktir. Sapı ise uca
doğru incelen formdadır.
Analoji: Ersoy,2017, no:160, s.139 – Karaca,2009, no:375, s.181 – Garan,2015, Ka.2,
s.105- Riha - Stern 1982, 16 - Maria T. B., 2012, no: 206- 210 , s.100- 101 - Uroda,
2009, Kat. No. 264, s.110 - Biro T. M.,1994, Pl. LIV, res.474, s.192
Tarih: Roma Ġmp. Dön. – Geç Antik Çağ
 192

Kat. No: 148

Kazı Etüt No.: KBR‟15 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2015
Eser Adı: Yuvarlak Hazneli KaĢık
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Roma Hamam Kompleksi F19
Seviye: +1266.09
Ölçüleri: Uz.: 5 cm Hazne Gen.: 1.7 cm Sap Kal.: 0.5 cm
Tanım: Haznesinin sol kısmı ve sap kısmı kırık Ģekildedir. Yuvarlak bir hazneye
sahiptir.
Analoji: Ersoy,2017, no:160, s.139 – Karaca,2009, no:375, s.181 – Garan,2015, Ka.2,
s.105 - Maria T. B., 2012, no: 206- 210 , s.100- 101- Uroda, 2009, Kat. No. 264, s.110 -
Biro T. M.,1994, Pl. LIV, res.474, s.192
Tarih: Roma Ġmp. Dön. – Geç Antik Çağ
 193

Kat. No: 149

Kazı Etüt No.: KBR‟10 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2010
Eser Adı: Oval KaĢık Haznesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Stadion Doğu Oturma Sıraları Kuzey KöĢe
Seviye: Yüzey
Ölçüleri: Uz.: 3 cm Hazne Gen.: 2.3 cm
Tanım: Oval formlu hazneye sahip kaĢık parçasının sap kısmı eksiktir.
Analoji: Maria T. B., 2012, no: 216 , s.101
Tarih: Roma Ġmp. Dön. – Geç Antik Çağ
 194

Kat. No: 150

Kazı Env No: 17
Buluntu Yılı: 2015
Eserin Adı: Damla Hazneli KaĢık
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Roma Hamam Kompleksi, Açma-2 E.10
Seviye: +1267.47/+1266.02
Ölçüleri: Kal.: 0.3,5 cm Uz.: 5.8,5 cm
Tanımı: Damla Ģeklinde kaĢık uçlu sapın tamamı korunmamıĢ kemik kaĢık. Sap kısmı
kırık ve eksik, arka kısmında “V” Ģeklinde çift sıra çizgi bezeme görülür.
Analoji: Shatil- Behar, fig.17, res.4-5, s.322 – Ayalon / Sorek, 1999, s.38
Tarih: Roma Ġmp. Dön. – Geç Antik Çağ
 195

Kat. No: 151

Kazı Etüd No: 66
Buluntu Yılı: 2018
Eserin Adı: Yaprak Hazneli KaĢık
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Örenyeri KarĢılama Merkezi, 2 No.lu Kapı, Yol Kesit
Seviye: 1261.24/1260.23

Ölçüleri: Uz.: 8.7 cm Kal.: 0.5 cm Gen.: 2.9 cm Sap Uz.: 2.5 cm Sap. Gen.:1.1 cm
Tanım: Hazne kısmı iç bükey ve damla formlu. Sap kısmına geçiĢte üçgen bir form
izleyip geniĢleyerek T yapar. Bu kısımdan itibaren kırık ve eksiktir. Yüzey perdahlı ve
aĢınmalar mevcut.
Analoji: Shatil- Behar, fig.17, res.4-5, s.322 - Ayalon / Sorek, 1999, s.38
Tarih: Roma Ġmp. Dön. – Geç Antik Çağ
 196

Kat. No: 152

Kazı Depo Etüt: KBR‟10 Küçük Eser
BuluntuYılı: 2010
Eser Adı: OvalKaĢık Haznesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Stadion Doğu Oturma Sıraları Kuzey KöĢe
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: Uz.: 5.7 cm Hazne yük.: 4.5 cm Hazne Gen.: 4 cm
Tanım: Oval hazneli kaĢık sap kısmına yakın yerden itibaren kırık ve eksiktir.
Analoji: Petkovic, 1995, T XX- Prummel- Halici, fig.29, s.89 - Biro T. M.,1994, Pl.
LV, res.476, s.193
Tarih: Roma Ġmp. Dön. – Geç Antik Çağ
 197

Kat. No: 153

Kazı Env No: 09
Buluntu Yılı: 2015
Eserin Adı: Tıp Aleti (Kulak sondası)
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Roma Hamam Kompleksi, Açma-2 F.12
Seviye: +1265.04
Ölçüleri: Uz.: 7.4 cm Gen.: 0.4 cm Kal.: 0.3,5 cm
Tanımı: KaĢık kısmı küçük, iç bükey haznelidir. Sap kısmı ortaya doğru kalınlaĢır
silindirik kesitli kulak sondası.
Analoji: Riha 1986, 152; Karaca 2009, Kat. Nu. 431-433; Ersoy 2017, Kat. No. 159 -
ġimĢek, 2010, Kat. No. 919, s.790
Tarih: MS 1 – 4 yy
 198

Kat. No: 154

Kazı Env No: 07
Buluntu Yılı: 2016
Eserin Adı: Tıp Aleti (Kulak Sondası)
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Doğu Nekropol, Anıt Mezar, YOM 16, Dromos
Seviye: Zemin, -3.40 m.
Ölçüleri: Uzun.: 12 cm.; Gen.: 0.4 cm.; BaĢ Çapı: 0.6 cm.
Tanım: KaĢık kısmı küçük, iç bükey haznelidir. Sap kısmı ortaya doğru kalınlaĢır
silindirik kesitli kulak sondası.
Analoji: Riha 1986, 152; Karaca 2009, Kat. Nu. 431-433; Ersoy 2017, Kat. No. 159 -
ġimĢek, 2010, Kat. No. 919, s.790
Tarih: MS 1 – 4 yy
 199

Kat. No: 155

Kazı Env No: 132
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Oyun Pulu
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Geç Antik Çağ Hamamı 4. Oda
Seviye: 0
Ölçüleri: Kal.: 0.45 cm Çap:1.9 cm.
Tanım: Yuvarlak kemik objenin her iki yüzünde ortasında kırıklar mevcut.
Analoji: Ersoy, 2017, no:66, s.115
Tarih: Roma Ġmp. Dön. – Geç Antik Çağ
 200

Kat. No: 156

Kazı Etüt No.: KBR‟13 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2013
Eser Adı: Oyun Pulu
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Doğu Nekropol Anıt Mezar Kuzey Kanal Ġçi
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: R.: 2.5 cm Kal.: 0.2 cm
Tanımı: Tornada yuvarlatılmıĢ üzerinde tek sıra yiv bulunan oyun pulu yarımdır. Arka
yüzde üzerine kazıma ile “VI” verilmiĢ olasılıkla rakamsal değerini simgelemektedir.
Oyun pulunun yüzeyi perdahlanmıĢtır.
Analoji: Ersoy, 2017, no:85, s.120- Karaca, 2017, c oyuntaĢı AII K.98-13, s.316
Tarih: Roma Ġmp. Dön. – Geç Antik Çağ
 201

Kat. No: 157

Kazı Etüt No.: KBR‟17 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2017
Eser Adı: Oyun Pulu
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Ana Cadde
Seviye: Yüzey
Ölçüleri: R.: 2 cm Kal.: 0.2 cm
Tanım: Tornada yuvarlatılmıĢ oyun pulunun yüzeyi perdahlı, tam ve sağlamdır.
Analoji: Ersoy, 2017, no:85, s.120 - Maria T. B., 2012, no: 303 , s.111- Karaca, 2017, d
oyuntaĢı AII K.01-52, s.316 - ġimĢek, 2010, Kat. No. 954, s.800
Tarih: Roma Ġmp. Dön. – Geç Antik Çağ
 202

Kat. No: 158

Kazı Etüt No: 79
Buluntu Yılı: 2009
Eserin Adı: Kubbeli Oyun taĢı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Kazıda Bulunduğu Yer ve Tabakası: Odeion Batı DıĢ Duvar Arkası
Ölçüleri: Yük.: 2.2 cm. Kalınlığı: 2.3 cm.
Tanımı: Tepekısmında bombe olan, yuvarlak gövdeli, çizgi bezemeli kemik obje.
Analoji: Ersoy, 2017, no:77-80, s.118-119 - Petkovic, 1995, T XL, res. 9
Tarih: M S 3 - 5 yy
 203

Kat. No: 159

Kazı Env No: 101
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Kubbeli Oyun TaĢı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion DıĢ Cephe A-1 5 Nolu yapı 1. Oda
Seviye: Tabaka 3, -65/132
Ölçüleri: Yük: 2.2 cmÇap: 2.5 cm, Ağırlık.: 13.47 gr.
Tanımı:Yuvarlak boru biçimli bir yüzü düz kesilmiĢ diğer yüzü deliğe doğru hafif
dıĢbükey kavisli.
Analoji: Ersoy, 2017, no:77-80, s.118-119 - Petkovic, 1995, T XL, res. 9
Tarih: M S 3 - 5 yy
 204

Kat. No: 160

Kazı Env No: 162
Buluntu Yılı: 2011
Eserin Adı: Oyun TaĢı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, DıĢ Cephe, 5 No‟lu yapı, 3. Oda
Seviye: +40 / -60 cm.
Ölçüleri: Yük.: 2 cm. Çap: 2.6 cm. Delik Çap.. 1 cm.
Tanım: Yuvarlak boru biçimli bir yüzü düz kesilmiĢ diğer yüzü deliğe doğru hafif
dıĢbükey kavisli kemik obje ve delik kısmında yer alan delik içine tasarlanmıĢ obje.
Analoji: Ersoy, 2017, no:77-80, s.118-119 - Petkovic, 1995, T XL, res. 9
Tarih: M S 3 - 5 yy
 205

Kat. No: 161

Kazı Etüt No: KBR‟18 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2018
Eser Adı: Oyun TaĢı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: KaisarionBatı Yamacı D1/D2 Mekan Ġçi Zemin
Seviye: 1223.69 / 1223.56
Ölçüleri: Uz.: 1.7 cm R.: 1.3 cm
Tanım: Silindir formlu ortası nokta bezeli oyun taĢı üst köĢesinde küçük bir kırığı
bulunmaktadır
Analoji: Ersoy, 2017, no:77-80, s.118-119 - Petkovic, 1995, T XL, res. 9
Tarih: M S 3 - 5 yy
 206

Kat. No: 162

Kazı Etüt No: KBR‟13 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2013
Eser Adı: Oyun TaĢı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Agora 1.Teras Caddesi Batı Stoa
Seviye: +50/ -90
Ölçüleri: R.: 1.5 cm Kal.: 0.5 cm
Tanım: Tornada yuvarlatılmıĢ oyun taĢının kenarları hafif köĢegen gelmekte olup kırık
ve eksiktir. Yüzeyi ise Perdahlı ve cilalıdır.
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmp. Dön. – Geç Antik Çağ
 207

Kat. No: 163

Kazı Env No: 14
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Zar
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Kuzey Bölüm G.D Y.G 1 Nolu Mekan
Seviye: -230 (Zemin Seviyesi)
Ölçüleri: Kal.: 1.1 cm
Tanımı: Zar. Oyun aracı olarak tasarlanan obje sağlam olup 1-6 iĢlevli yüzlerde çok az
aĢınmaları mevcuttur.
Analoji: Ersoy, 2017, no:71-74, s.117 - Ayalon, 2005, fig.7, s.281 - Shatil- Behar,
fig.17, res.14, s.323 - Biro T. M.,1994, Pl. LXXVII, res. 639 - 657, s.215
Tarih: M S 4 - 6 yy
 208

Kat. No: 164

Kazı Env No: 10
Buluntu Yılı: 2016
Eserin Adı: Zar
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Agora, 3. Teras, Tholos, Nymphaeum, Ġç dolgu, C-4
Seviye: -55/-98
Ölçüleri: Gen.: 8.5x8.5 cm.;
Tanım: Küp formlu zarın her yüzeyinde birden altıya kadar rakamlar kazıma tekniğiyle
yapılmıĢ dairesel simgelerle verilmiĢtir. Ancak dördün yer alması gereken yüzey
aĢınmadan dolayı okunamamaktadır. Küpün ortasında ip geçme deliği bulunmaktadır.
Analoji: Ersoy,2017, no:69, s.116 - Shatil- Behar, fig.17, res.14, s.323 – Ayalon, 2005,
fig.7, s.281 - Biro T. M.,1994, Pl. LXXVII, res. 639 - 657, s.215
Tarih: M S 4 - 6 yy
 209

Kat. No: 165

Kazı Env No: 01
Buluntu Yılı: 2017
Eserin Adı: Zar
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Agora, II. Teras Caddesi, D1.
Seviye: 4.10/ 3.10
Ölçüleri: Gen.: 0.8 x 0.8 cm.;
Tanım: Küp formlu zarın her yüzeyinde birden altıya kadar rakamlar kazıma tekniğiyle
yapılmıĢ dairesel simgelerle verilmiĢtir. Rakamlarda herhangi bir bozulma
bulunmamaktadır.
Analoji: Ersoy, 2017, no:71-74, s.117 - Uroda, 2009, Kat. No. 268, s.111 - Ayalon,
2005, fig.7, s.281 - Shatil- Behar, fig.17, res.14, s.323 - Biro T. M.,1994, Pl. LXXVII,
res. 639 - 657, s.215
Tarih: M S 4 - 6 yy
 210

Kat. No: 166

Kazı Etüd No: 88
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Alet Sapı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Ana Cadde, Kuzey Duvar Önü (1.70-19.50 m arası)
Seviye: -6.50/-7.00
Ölçüleri: Yük.: 2.3cmÇap.: 2.5 cm Kal: 1.7 cm
Tanımı: Düz ağızlı, ağızdan omza geçiĢte derin iç bükey form gösteren kab, omuz
üzerinde ve ağız altında belirgin dıĢ bükey yivler gösterir. Kaide hafif yükseltimiĢ, düz
kesimlidir.
Analoji: Ersoy, 2017, no:183-184, s.145 – Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig. 55,
s.104 - Biro T. M.,1994, Pl. LXXVIII, res. 674 - 678, s.216
Tarih: Roma Ġmp. Dön.
 211

Kat. No: 167

Kazı Etüt No: KBR‟11 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2011
Eser Adı: Alet Sapı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Agora 7. Ve 8. Dükkan Önü
Seviye: -70/ -110
Ölçüleri: Uz.: 6.5 cm Gen.: 0.7 cm Kal.: 0.8 cm
Tanım: Yüzeyi perdahlanmıĢ alet sapına ait parça kırıktır.
Analoji: Ersoy, 2017, no:183-184, s.145
Tarih: Roma Ġmp. Dönemi - Geç Antik Çağ
 212

Kat. No: 168

Kazı Depo Etüt: KBR‟12 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2012
Eser Adı: Alet Sapı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Odeion Stoa Önü Kuzey Bölüm
Seviye: -180/ -250
Ölçüleri: Uz.: 5.3 cm Kal.: 0.6 cm
Tanım: Silindire yakın yassı forma sahiptir. Uç kısmında tek yivli olup uç kısmı kırıktır
olasılıkla alet sapı iĢlevinde kullanılmıĢ olmalıdır.
Analoji: Rodet- Belarbi & Jannet- Vallat, fig. 63, s.109
Tarih: Roma Ġmp. Dönemi - Geç Antik Çağ
 213

Kat. No: 169

Kazı Etüt No.: KBR‟13 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2013
Eser Adı: Alet Sapı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Agora 1.Teras Caddesi Batı Stoa
Seviye: +50/ -90
Ölçüleri: Uz.: 3.2 cm Kal.: 0.6 cm
Tanım: Ġğde Çekirdeği formunda olup yüzeyi perdahlı ve cilalanmıĢtır.
Analoji: Biro T. M.,1994, Pl. LII, res.447 - 450, s.190
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 214

Kat. No: 170

Kazı Etüt No: KBR‟15 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2015
Eser Adı: Alet Sapı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Roma Hamam Kompleksi F12
Seviye: +1266.09
Ölçüleri: Uz.: 8 cm
Tanım: Bezemesiz alet sapının yüzeyi perdahlanmıĢ ve cilalanmıĢtır. Alet sapına ait
parça yarım ve eksiktir.
Analoji: Ersoy, 2017, no:183-184, s.145
Tarih: Roma Ġmp. Dönemi - Geç Antik Çağ
 215

Kat. No: 171

Kazı Etüt No: KBR‟16 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2016
Eser Adı: Alet Sapı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Agora 3.Teras Tholos Nymphaeum Ġç Dolgu C5
Seviye: -55/ -89
Ölçüleri: Uz.: 3.8 cm Üst Gen.: 1.4 cm Alt Gen.: 1.6 cm
Tanım: Üstte iyi yiv arasında tek bombeli alt kısmı ise tek yivlidir. Yüzeyi
perdahlanmıĢ alet sapı büyük oranda kırık ve eksiktir.
Analoji: Ersoy, 2017, no:183-184, s.145
Tarih: Roma Ġmp. Dönemi - Geç Antik Çağ
 216

Kat. No: 172

Kazı Depo Etüt: KBR‟16 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2016
Eser Adı: Alet Sapı
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Agora 3.TerasTholos Nymphaeum Parapet DıĢı B3
Seviye: -55/ -108
Ölçüleri: Uz.: 6 cm Üst Gen.: 2 cm Alt Gen.: 2.3 cm
Tanım: Yarısı kırık olarak ele geçmiĢ, üst kısmı kırık 3 yivli olarak bezenmiĢ aĢağı
doğru düz ve bombeli olarak devam etmekte
Analoji: Ersoy, 2017, no:183-184, s.145
Tarih: Roma Ġmp. Dönemi - Geç Antik Çağ
 217

Kat. No: 173

Kazı Env. No: 04
Buluntu Yılı: 2017
Eserin Adı: Kemik Saplı Demir Bıçak
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik, Demir
Buluntu Yeri: Agora, II. Teras Caddesi, B1.
Seviye: 3.50/ 2.40
Ölçüleri: Uz.: 14.7 cm.; Sap Kal.: 1.00 cm. Sap Gen.: 1.7cm Bıçak Kal.: 0.4 cm
Bıçak Gen.: 1.2 cm
Tanım: Kemik saplı demir bıçağın sap kısmı beĢ parçadan tümlenmiĢ olup gövdesinde
üç adet yiv mevcuttur. Bıçağın uç kısmı ise kırık ve eksiktir.
Analoji: Karaca 2009, Kat. Nu. 416. - Bacumenco - Pirnau, Bejenaru 2018, fig.4, s.163
Tarih: Roma Ġmp. Dönemi - Geç Antik Çağ
 218

Kat. No: 174

Kazı Etüd No: 44
Buluntu Yılı: 2016
Eserin Adı: Yarı ĠĢlenmiĢ Kemik
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Agora, 3. Teras, Tholos, Nymphaeum, C-6, Parapet DıĢı.
Seviye: -80/-90 cm
Ölçüleri: Uz.: 4.4 cm.; Kal.: 0.3 cm. Gen.: 1.9 cm
Tanım: Yarım daire biçimli yassı baĢ kısmı aĢağıya doğru uzun ince bir form
göstererek uzar. Alt kısmı kırık ve eksiktir.
Analoji: -
Tarih: MS 4 - 6 yy
 219

Kat. No: 175

Kazı Etüt No: KBR‟18 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2018
Eser Adı: Mobilya Süslemesi
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Ören Yeri KarĢılama Merkezi Yol Kesiti
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: Uz.: 6 cm R.: 1 cm
Tanım: Silindirik formda yüzeyi perdahlanmıĢtır. Üst kısmında üzerinde kazıma
çizgiler yer almakta olup eserin bir kısmı eksiktir.
Analoji: Ersoy, 2017, no:77-08, s.118-199 - Shatil- Behar, fig.17, res.11, s.323 –
Ayalon, 2005, fig.2, s.14
Tarihi: Roma Ġmp. Dönemi - Geç Antik Çağ
 220

Kat. No.: 176

Kazı Etüt No: KBR‟10 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2010
Eser Adı: Mobilya Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Stadion 2 No‟lu Mezar Ġçi EĢik Önü
Seviye: -360
Ölçüleri: R.: 3.5 cm Kal.: 1 cm
Tanım: Dairesel formlu yüzeyi perdahlanmıĢtır. Ġç kısmında yer iki yüzünde de bir
baĢka objenin oturtulacağı oturma yuvası yer almaktadır.
Analoji: Maria T. B., 2012, no:342, s.115
Tarih: Roma Ġmp. Dönemi - Geç Antik Çağ
 221

Kat. No.: 177

Kazı Etüt No: KBR‟10 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2010
Eser Adı: Mobilya Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Stadion 2 No‟lu Mezar Ġçi EĢik Önü
Seviye: -360
Ölçüleri: R.: 3 cm Kal.: 1 cm
Tanım: Silindirik formda üzerinde tek sıra yiv yer almakta olup yüzeyi perdahlanmıĢtır.
Analoji: Maria T. B., 2012, no:342, s.115
Tarih: Roma Ġmp. Dönemi - Geç Antik Çağ
 222

Kat. No: 178

Kazı Etüt No: KBR‟14 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2014
Eser Adı: Aplik
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Agora 1.Teras Caddesi Doğu Stoa 8.Dükkan Ġçi
Seviye: Zemin
Ölçüleri: Uz.: 2.3 cm Gen.: 3 cm Kal.: 0.2 cm
Tanım: Üçgen formlu üzeri dairesel motifle bezenmiĢ sol köĢesinde küçük bir kırık
mevcut aplik
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 223

Kat. No: 179

Kazı Etüt No: KBR‟14 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2014
Eser Adı: Aplik
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Agora 1.Teras Caddesi Doğu Stoa
Seviye: Yüzey
Ölçüleri: 1. Parça Uz.: 3 cm Gen.: 2.5 cm Kal.: 0.3 cm
2. Parça Uz.: 3 cm Gen.: 3 cm Kal.: 0.5 cm
Tanım: Her iki parça üzerinde kazıma çizgilerle süslenmiĢtir. 1.Parça üzerinde ip
delikleri daha net gözükmekte olup 2. Parça üzerinde belli belirsiz yer alan ip delikleri
birbirini karĢılamakta olup olasılıkla tek bir objenin parçalarını oluĢturmaktadır.
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 224

Kat. No: 180

Kazı Env No: 13
Buluntu Yılı: 2015
Eserin Adı: Aplik
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Roma Hamam Kompleksi, Açma-2 D.10
Seviye: +1268.11/+1265.61
Ölçüleri: Kal.: 0.3,5 cm Uz.: 3.1,5 cm
Tanımı: DıĢ kenarları iç bükey ĢekillendirilmiĢ, çerçeve Ģeklinde üç adet yivden oluĢan
objenin merkezi daha derindedir ve bu kısımda enlemesine yapılmıĢ ince dikdörtgen bir
açıklık vardır.
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 225

Kat. No: 181

Kazı Eser No: KBR‟18
Buluntu Yılı: 2018
Eser Adı: Aplik
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: KaisarionTapınağı Doğu Yamacı Ib
Seviye: 1212.76 / 1211.02
Ölçüleri: Uz.: 4 cm Gen.: 2.3 cm Kal.: 0.2 cm
Tanım: Üçgen formlu fakat sağ alt köĢesi ve üst kısmı kırık olarak ele geçmiĢ 1 adet
sağlam delik ve karĢı tarafı kırık olarak ele geçmiĢ üzeri kazıma çizgiyle üçgen bir Ģekil
verilerek süslenmiĢtir.
Analoji: Petkovic, 1995, T XXXIII, res. 4-5-6
Tarihi: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 226

Kat. No: 182

Kazı Eser No: KBR‟10
Eser Adı: Kaplama Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Stadion 3 No‟lu Mezar Ġçi
Buluntu tarihi: 29.09.2010
Seviye: 0/ -150
Ölçüleri: Uz.: 6.2 cm BaĢ Gen.: 1.7 cm Gövde Gen.: 0.5 cm
Tanım: Muhtemelen Dikdörtgen formlu orta kısmı kazımaz çizgilerle bezenmiĢ ve üst
kısımda çizgilerin hemen yanında karĢılıklı sabitleme delikleri bulunmakta
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 227

Kat. No: 183

Kazı Eser No: KBR‟11
Buluntu yılı: 2011
Eser Adı: Kemer Tokası Parçası
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Odeion DıĢ Cephe G.D Hamam 4.Oda Kanalizasyon
Seviye: Dolgu
Ölçüleri: Uz.: 3.5 cm Kal.: 0.3 cm
Tanım: Üzerinde konsantrik dairelerin ve ip deliğinin yer aldığı aplik parçasının yüzeyi
perdahlı ve cilalıdır. Aplik parçası kırık ve eksiktir.
Analoji: Karaca, 2009 , No. 437, s.202 – Özkan,2020, no:96, s.130 - Petkovic, 1995, T
XXII
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 228

Kat. No: 184

Kazı Depo Etüt: KBR‟9 Küçük Eser
Buluntu Yılı: 2009
Eser Adı: Stylus (?)
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu yeri: Odeion Cavea A
Seviye: -215/ -335
Ölçüleri: Yük. 8 cm. Kal. 1 cm
Tanım: Üst kısmı yongalanmıĢ uç kısma doğru incelen formda olup uç kısmı 2 cm
uzunluğunda yongalanarak kalem formu kazandırılmıĢ
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 229

Kat. No: 185

Kazı Etüd No: 105
Buluntu Yılı: 2012
Eserin Adı: Stylus (?)
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Odeion, Stoa Önü, Kuzey Bölüm
Seviye: -230/-280
Ölçüleri: Uz: 5.8cm Gen.: 1.1,5 cm
Tanımı: Uzun ince form gösteren kemik objenin yüzeyi köĢegenlidir. BaĢ ve uç kısmı
kırıktır.
Analoji: -
Tarih: MS 5 yy
 230

Kat. No: 186

Kazı Etüd No: 67
Buluntu Yılı: 2013
Eserin Adı: Stylus
Eserin Yapıldığı Madde: Kemik
Buluntu Yeri: Agora, 1. Teras Cad., Doğu Stoa, 49x54 m, 7. Dükkan.
Seviye: -90
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
Ölçüleri: Kal.: 1.1 cm Uz: 13.3 cm
Tanım: Uzun-ince silindirik formda, dairesel kesitli kemik objenin baĢlangıç ve sonu
düz betimlidir.
Analoji: -
Tarih: Roma Ġmparatorluk Dönemi
 231

EKLER

10%

7%

9%

51%

23%

SüsEĢyaları DokumaAraçları Tıp veKozmetikAletleri OyunTaĢları Diğer Eser Grupları

Grafik 1: Kibyra Kemik Eserlerinin Yüzdelik Dağılım

 232

Roma İmp. Dön. Doğu Roma Roma dönemi

Grafik 2: Kibyra Kemik Eser Tarihsel Dağılım

Ağırşak

Öreke

İğ/ Kirman

Bız

İp Delikli İğne

0 1 2 3 4 5 6 7 8

Kaisarion ÖKM DoğuNek. Nek.Yolu Stadion GAH Agora RHK Odeion

Grafik 3: Dokuma Araçları Sektörel ve Sayısal Dağılım

 233

60

50

40

30

20

10

0
Saçİğnesi Pandantif Amulet Boncuk Bilezik Yüzük Tarak Koku Kabı KokuÇub.

Odeion RHK Agora

GAH Stadion Nek.Yolu
Doğu Nek. ÖKM Kaisarion
Kuzey Yamaç Göl.Çeş. Mah.Anıt Mez.

Grafik 4: Süs EĢyaları Sektörel ve Sayısal Dağılım

Yaprak Kaşık

Damla Kaşık

Oval Kaşıklar

Yuv. Kaşıklar

Krem Kaşığı

Sonda

0 1 2 3 4 5 6

ÖKM DoğuNek. Nek.Yolu Stadion GAH Agora RHK Odeion

Grafik 5: Tıp ve Kozmetik Aletleri Sektörel ve Sayısal Dağılım

 234

3,5

2,5

1,5

0,5

0
Pullar Kubbeli Oyun taşı Zar

Odeion Agora GAH DoğuNek.Kaisarion Kaisarion

Grafik 6: Oyun TaĢları Sektörel ve Sayısal Dağılım

Stylus

Aplik

Mobilya Süslemesi

Alet Sapı

0 1 2 3 4 5 6 7

Kaisarion Stadion ÖRK Agora RHK Odeion

Grafik 7: Diğer Eser Grupları Sektörel ve Sayısal Dağılım

 235

Harita1: Kabalis Bölgesi Kibyra YerleĢimi (Kibyra Kazı ArĢivi)

 236

ġek. 1: Kibyra Kent Planı (Kibyra Kazı ArĢivi)

ġek. 2: Doğu Nekropol Anıt Mezar(Kibyra Kazı ArĢivi)

 237

ġek. 3: Nekropol Yolu (Kibyra Kazı ArĢivi)

 238

ġek. 4: Örenyeri KarĢılama Merkezi (Kibyra Kazı ArĢivi)

ġek. 5: Stadion (Kibyra Kazı ArĢivi)

 239

ġek. 6: Agora 1., 2. Ve 3. Teras Genel Görünüm (Kibyra Kazı ArĢivi)

ġek. 7: Kuzey Yamaç (Kibyra Kazı ArĢivi)

 240

ġek. 8: Odeion, Geç Antik Çağ Hamamı, Kaisarion (Kibyra Kazı ArĢivi)
 241

a. b.
ġek. 9 a-b:2010 yılı Güney Nekropol 4 Numaralı Yeraltı Oda Mezar‟ın I. Odası
tabanında anakayaya oyulmuĢ tekne (khamosorion) mezar içerisinde defnedilmiĢ iki
erkek bireye ait iskeletler. Sağ taraftaki bireyin kafatasında bir delik tespit edilmiĢtir.
Antropologlar tarafından yapılan incelemede bu bireyin kafatasında, sol parietal
üzerinde “trepanasyon (beyin ya da baş delgi ameliyatı)” tespit edilmiĢtir. Yapılan
analizler sonucunda, bir erkeğe ait kafatasında bu trepanasyon iĢleminin
uygulanmasından kısa bir süre sonra, bireyin yaĢamını yitirdiği anlaĢılmıĢtır. YOM 4. I.
Oda. MS II. yüzyıl (Özüdoğru, 2020).

a. b.
 242

c.
ġek. 10 a-b-c: Kullanım atığı kısımlar veyarı iĢlenmiĢ kemik parçaları