‫مهندسی فاک تورهای انسانی‬

‫مهندس بهاره ویسی‬

‫سال تحصیلی ‪92-93‬‬

‫‪1‬‬ ‫ویسی‬
 ‫فهرست‬

‫مقدمه‬ ‫•‬
‫فصل اول‪ :‬خستگي‬ ‫•‬
‫فصل دوم‪ :‬کسالت‬ ‫•‬
‫فصل سوم‪ :‬استراحت‬ ‫•‬
‫فصل چهارم‪ :‬پوسچر‬ ‫•‬
‫فصل پنجم‪ :‬آنتروپومتري‬ ‫•‬
‫فصل ششم‪ :‬طراحي ايستگاههاي کاري‬ ‫•‬
‫فصل هفتم‪:‬بيماريها و آسيبهاي ناشي از کار‬ ‫•‬

‫‪2‬‬ ‫ویسی‬
 ‫فهرست‬

‫فصل هشتم‪:‬عوامل محيطي و تاثير آن بر انسان‬

‫فصل نهم‪ :‬طراحي نمايشگرها‬
‫فصل دهم‪ :‬طراحي کنترلها‬
‫فصل يازدهم‪ :‬نوبت کاري‬

‫‪3‬‬ ‫ویسی‬
 ‫مقدمه‬

‫•معرفي ارگونومي (‪)Ergonomics‬‬

‫واژه ارگونومي تلفيقي از دو واژه يوناني (‪ )ergon‬بمعني کار و‬
‫(‪ )nomos‬بمعني قانون است‪.‬‬
‫•ارگونومي در اروپا به فيزيولوژي کار(بيومكانيك) و طراحي‬
‫ايستگاه کاري مي پردازد‪.‬‬
‫•در آمريكا از اين علم تحت عنوان مهندسي عوامل انساني ياد‬
‫مي کنند که بر عملكرد انساني و طراحي سيستمها متمرکز‬
‫است‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫ویسی‬
 ‫مقدمه‬

‫تعريفي ديگر از ارگونومي‪:‬‬

‫ارگونومي عبارت است از " علم اصالح و بهينه سازي" محيط‪ ،‬مشاغل و‬
‫تجهيزات به گونهاي که متناسب با محدوديتهاي انسان بوده و دو هدف‬
‫کلي را دنبال ميکند‪:‬‬
‫‪ -1‬ايمني و بهداشت‬
‫‪ -2‬توليد و بهره وري‬
‫به بيان ديگر‪:‬‬
‫ارگونومي عبارت است از تلفيق انسان و ماشين با شرايط زيست به‬
‫گونهاي که با کمترين ضايعات و فشار مطلوبترين نوع بازدهي از انسان و‬
‫ماشين عايد گردد‪.‬‬

‫‪5‬‬ ‫ویسی‬
 ‫مقدمه‬
What is Ergonomics?
It is . . . fitting the work
to the worker
Ergon = Greek for “work” •
Nomos = Greek for “laws of” •
The Study of Work •
Applies both on and off the job •

6 ‫ویسی‬
 ‫هدف ارگونومی‬

The Goal of Ergonomics:

Is to make the work fit the operator, not make the operator fit the
work.

7 ‫ویسی‬

‫تاثیر بر اپراتور‬
‫(خستگی) ‪Fatigue‬‬
‫(دردو رنج ناشی از کار) ‪Pain‬‬
‫‪Illness – sprains, back ache, etc‬‬
‫(بیماری ‪ -‬پیچ خوردگی و رگ به رگ شدن‪ ,‬کمردرد)‬
‫(روحیه پایین) ‪Low morale‬‬
‫(ناکامی و تحریک پذیری)‪Frustration & Irritation‬‬
‫‪8‬‬ ‫ویسی‬
‫چرا به ارگونومی نیاز داریم؟‬
‫تاثیر بر سازمان یا شرکت‬
‫(کیفیت پایین) ‪Poor Quality‬‬
‫(غیبت از کار) ‪Absenteeism‬‬
‫(هزینه باال) ‪Higher costs‬‬
‫‪Higher employee turnover & training‬‬
‫(جابجایی سطح باالی نیروی کاری و آموزش)‬
 Benefits of Ergonomics
Decreased injury risk •
Increased productivity •
Decreased mistakes/rework •
Increased efficiency •
Decreased lost work day •
Decreased turnover •
Improved morale •

9 ‫ویسی‬
 ‫ابزارهای ارگونومی‬
‫‪ )1‬بررسي ميزان توانمندي شاغلين با توجه به نوع کار و انرژي مصرفي‬
‫‪ )2‬مطالعه ابعاد فيزيكي بدن (آنتروپومتري) و کاربرد اين دسته از اطالعات در طراحي‬
‫ايستگاه هاي کار‬
‫‪ )3‬طراحي ارگونوميك ابزارهاي دستي‬
‫‪ )4‬طراحي ايستگاه هاي کار نشسته‪ ،‬ايستاده (يا توام) و آناليز سيستم انسان ـ ماشين‬
‫‪ )5‬بررسيهاي روانشناختي از ديدگاه نحوه ارتباط بين افراد‬
‫‪ )6‬تعيين رژيمهاي کار و استراحت (زمانهاي استراحت و مدت انجام کار)‬
‫‪ )7‬بررسي روشهاي حمل دستي کاال و طراحي خطوط بسته بندي و بارگيري دستي‬
‫‪ )8‬بررسي صدمات اسكلتي عضالني مرتبط با کار و آناليز وضعيتهاي بدني‬
‫‪ )9‬بيومكانيك شغلي‬
‫‪ )10‬کاربرد بهينه رنگ و موسيقي در محيطهاي کار‬

‫‪10‬‬ ‫ویسی‬
 Ergonomic Risk Factors
Repetition •
Awkward posture •
Forceful exertion •
Static posture •
Mechanical contact •
Stress •
Temperature •
Vibration •

11 ‫ویسی‬
 ‫‪Understanding Ergonomic Risk‬‬
‫شناخت خطرهای ارگونومیک‬
‫‪Fatigue‬‬
‫در صورتی که کار‪ ،‬خارج از توانایی فردی که آن را انجام میدهد باشد (که این خود از‬
‫فردی به فرد دیگر متفاوت است) سبب ایجاد دو نوع خستگی برایش میشود‪:‬‬

‫خستگی موضعی (‪ :)Localized fatigue‬که تاثیرش روی اندامی است که درگیر‬

‫انجام کار است‬
‫و‬
‫خستگی عمومی (‪ :)Whole‬زمانی اتفاق می افتد که اندامهای زیادی درگیر انجام کار‬
‫شده باشند‪.‬‬
‫‪12‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪Understanding Ergonomic Risk‬‬
‫شناخت خطرهای ارگونومیک‬
‫‪Physical Exertion‬‬
‫اعمال قدرت فیزیکی می تواند ایستا یا پویا باشد‪.‬‬
‫انواع کار ماهیچه ای‪:‬‬
‫اعمال قدرت پویا ( ‪ :)Dynamic exertion‬زمانی اتفاق می افتد که حرکت بدن در‬
‫انجام کار مشاهده شود‪.‬‬

‫اعمال قدرت ایستا ( ‪ :)Static exertion‬زمانی اتفاق می اقتد که بدن یا عضوی از بدن‬
‫در محیط کار‪ ،‬ایستا و بی تحرک باشد‪.‬‬

‫با توجه به قوانین فیزیکی و مکانیکی‪ ،‬نوع ایستای اعمال قدرت خطرناکتر از نوع پویا است‬
‫چرا که از لحاظ عضالنی و اسکلتی‪ ،‬امکان تجدید قوا وجود ندارد‪.‬‬
‫‪13‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪Understanding Ergonomic Risk‬‬
‫شناخت خطرهای ارگونومیک‬

‫‪Fatigue and Recovery‬‬

‫میزان قدرتی که در هنگام انجام کارهای قدرتی استفاده میکنید و طول زمانی که کار را‬
‫انجم میدهید تعیین کننده این است که در چه زمانی و به چه اندازه دچار خستگی می‬
‫شوید‪.‬‬

‫نوع خستگی موضعی را با استفاده از انتقال کار بر روی استخوانهایی که در حال استراحت‬
‫بوده اند تعدیل کنید‪.‬‬

‫نوع خستگی عمومی را با استفاده از کاهش ارتفاع بدن و یا با استفاده از استراحت کلی می‬
‫توانید برطرف نمایید‪.‬‬

‫‪14‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪Understanding Ergonomic Risk‬‬
‫شناخت خطرهای ارگونومیک‬

‫‪Overexertion‬‬

‫زمانی که اپراتور در حال انجام کاری است که سنگین تر از توانایی اوست‪ ،‬امکان بروز‬
‫صدمات ناشی از فشار بیش از حد کاری برای او وجود دارد‪.‬‬

‫کار سنگین امکان ایجاد مشکالت ناگهانیِ اسکلتی‪ ،‬تاندونی و عضالنی را بوجود می‬
‫آورد‪ ،‬که از جمله آنها می توان به رگ به رگ شدن ها (‪ )sprains‬و پارگی عضالت‬
‫(‪ )tears‬اشاره کرد‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫ویسی‬
 ‫فاکتورهای ایجاد خطرهای ارگونومیک‬

‫‪Frequent Hand Use‬‬ ‫(تکرار دفعات استفاده از دست)‬

‫‪Arms Extended‬‬ ‫(میران کشیدگی بازوها)‬
‫‪Bending & Twisting‬‬ ‫(خمش ها و پیچ خوردگی ها)‬
‫‪Static Body Posture‬‬ ‫(وضعیت ایستای بدن)‬
‫‪Using Force‬‬ ‫(استفاده از نیرو)‬
‫‪Vibration‬‬ ‫(لرزش)‬
‫‪Contact Stress‬‬ ‫(استرس)‬
‫‪Temperature‬‬ ‫(حرارت و دما)‬
‫‪Noise‬‬ ‫( سروصدا)‬
‫‪Fatigue‬‬ ‫(خستگی)‬

‫‪16‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل موثر در تغییر توانایی کاری انسان‬

‫تیپ انسان‬ ‫فاکتورهای‬

‫فاکتورهای انفرادی‬
‫تیپ و شخصیت در محیط کار‬ ‫شخصی‬

‫عملکرد انتقال اکسیژن و دستگاه گردش خون‬ ‫فاکتورهای‬

‫ریتم بدن‬
‫ضربان قلب و حجم خون‬ ‫فیزیولوژیکی‬ ‫خستگی‬
‫تناسب کار‬ ‫و روانی‬
‫متابولیسم‬
‫* تغذیه‬
‫تمرین‬
‫دستگاه تنفسی‬
‫عوامل محیطی‬

‫فراگیری‬ ‫خوپذیری‬
‫وعادت‬

‫‪17‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪ -1‬خستگي‬

‫‪18‬‬ ‫ویسی‬
 ‫خستگي‬

‫• بر اثر فعاليتهاي عضالني بدن انسان دچار حالتي مي شود كه‬

‫انتقال سيگنالهاي عصبي در ان به كندي صورت مي گيرد و به ان‬
‫خستگي مي گويند كه از تغييرات هورموني حاصل مي شود‪.‬‬

‫‪19‬‬ ‫ویسی‬
 ‫خستگي‬
‫علل خستگي‬ ‫•‬

‫شدت و مدت تالش بدني و ذهني‬ ‫‪‬‬

‫عوامل محيطي‬ ‫‪‬‬
‫ريتم سيركادين (تغييرات ‪ 24‬ساعته فعاليتهاي حياتي انسان)‬ ‫‪‬‬
‫مسائل فيزيكي مانند مسئوليتها‪ ،‬نگرانيها و برخوردها‬ ‫‪‬‬
‫دردها‪ ،‬بيماريها و اعتيادها‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬سوءتغذيه‬

‫‪20‬‬ ‫ویسی‬
 ‫خستگي‬
‫• عوارض و اثار خستگي (ذهني و جسمي)‬

‫كاهش توان انجام كار‬ ‫‪‬‬

‫احساس فرسودگي و عدم تمايل به كار‬ ‫‪‬‬
‫فكر مشوش‬ ‫‪‬‬
‫كاهش هوشياري‬ ‫‪‬‬
‫ادراك اهسته وضعيت‬ ‫‪‬‬
‫بي عالقگي نسبت به كار در درازمدت‬ ‫‪‬‬

‫‪21‬‬ ‫ویسی‬
 ‫خستگي‬
‫• اندازه گيري خستگي‬
‫• كليه روشهاي ي كه تاكنون جهت اندازه گيري خستگي ارائه شده داراي يك‬
‫محدوديت مشتركند‪:‬‬
‫• هيچيك خستگي را بطور مستقيم اندازه گيري نمي كنند يعني هيچ معيار‬
‫مطلق خستگي كه قابل مقايسه باشد نظير مصرف انرژي كه كيلو كالري‬
‫واحد ان است وجود ندارد‪.‬‬

‫معيارهاي موجودنسبي است و بايستي وضعيت فرد مورد مطالعه را با‬

‫شخص سرحال مقايسه كرد تا معياري از وضعيت او بدست ايد‪.‬‬

‫‪22‬‬ ‫ویسی‬
 ‫خستگي‬
‫• روشهاي اندازه گيري خستگي‬

‫كميت و كيفيت كار‬ ‫‪‬‬

‫احساس ذهني‬ ‫‪‬‬
‫نمودارهاي امواج مغزي (الك ترو انسفالو گرافي )‬ ‫‪‬‬
‫تواناي ي تشخيص تواتر چشم ( تست فليكر فيوژن )‬ ‫‪‬‬
‫ازمونهاي حرك تي‬ ‫‪‬‬
‫ازمونهاي ذهني‬ ‫‪‬‬

‫‪23‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪ -2‬کسالت‬

‫‪24‬‬ ‫ویسی‬
 ‫کسالت‬

‫• به محيطي كه فاقد محرك باشد‪ ،‬محيط يكنواخت گ فته مي شود و واكنش‬

‫فرد در چنين محيطي كسالت ناميده مي شود‪.‬‬

‫• كسالت يك وضعيت ذهني مركب است كه دران هم عوارضي نظير احساس‬

‫فرسودگي و سنگيني و كاهش هوشياري(مربوط به قسمت باالي ي مغز) و هم‬
‫عواملي نظير كاهش عالقه فرد نسبت به محيط(مربوط به قسمت پائيني‬
‫مغز) ايجاد مي شود‪.‬‬

‫‪25‬‬ ‫ویسی‬
 ‫کسالت‬
‫• عواملي كه باعث كسالت مي شوند به دو دسته تقسيم مي شوند‪:‬‬

‫‪ ‬علل خارجي ‪ :‬كارهاي نظارتي يكنواخت و طوالني كه مستلزم هوشياري پيوسته اند و يا‬
‫كار هاي تكراري طوالني كه مشكل نيستند ولي به اپراتور اجازه فكر كردن به چيزهاي‬
‫ديگر را نمي دهند‪.‬‬

‫‪ ‬عوامل فردي ‪ :‬تجربه نشان داده است كه ظرفيت افراد در برابر كسالت فرق مي كند‪.‬‬

‫‪26‬‬ ‫ویسی‬
 ‫کسالت‬

‫چه افرادي زودتر دچار كسالت مي شوند ؟‬ ‫•‬

‫چه افرادي در مقابل كسالت مقاومترند؟‬ ‫•‬

‫‪27‬‬ ‫ویسی‬
 ‫کسالت‬
‫• فرايندهاي فيزيولوژيكي كسالت‬

‫• بطور كلي بدن انسان طوري طراحي شده كه مغز بطور مداوم از اندام حسي پيام‬
‫دريافت مي كند‪ .‬حال هنگاميكه محركها كم باشند جريان پيامهاي حسي كاهش مي يابد‬
‫و در نتيجه سطح فعاليت مغز كم مي شود‪.‬‬

‫• بعالوه دو فرايند ديگر يعني تطبيق و عادت نيز وجود دارند كه وقتي ميزان محركها كم‬
‫نباشد ولي يكنواخت بماند باعث كسالت مي شود‪.‬‬

‫‪28‬‬ ‫ویسی‬
 ‫کسالت‬
‫• كسالت و مسائل مديريتي‬

‫• تحقيقاتي كه توسط ‪ Wisne‬و ‪ Kornhouser‬انجام شده نشان داده است‬

‫كه كار يكنواخت و تكراري باعث صدمه ذهني مي گردد و عوارضي نظير تشويش‪،‬‬
‫پرخاشگري‪ ،‬زودرنجي‪ ،‬غمگيني و حتي سرماخوردگي پيش مي اورد ‪.‬‬

‫‪29‬‬ ‫ویسی‬
 ‫کسالت‬
‫• كسالت و مسائل مديريتي‬

‫• تا چند دهه پيش دانشمندان بر اين باور بودند كه كاهش هرچه بيشتر فعاليتهاي‬
‫جسمي و تقسيم بيشتر كار به اجزاي كوچك تر به نفع كارگران است و بهره وري انها را‬
‫باال مي برد (اصل تيلوريسم)‪.‬‬

‫• مشکل به وجود امده‪:‬‬

‫• به علت استفاده نشدن و يا كمتر استفاده شدن برخي از اعضاي بدن اين اعضا دچار‬
‫كاهش تواناي ي مي شوند‪.‬‬
‫‪30‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪ -3‬استراحت‬

‫‪31‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انواع فاصله استراحت‬

‫استراحت های خودانگیز‬

‫استراحت های پنهان‬
‫استراحت های اجتناب ناپذیر‬
‫استراحت های پیش بینی شده‬

‫‪32‬‬ ‫ویسی‬
 ‫• مصرف انرژي در بدن‬

‫• بايد به مسئله كارهاي فيزيكي و شدت ان و تخصيص افراد به اين فعاليتها با توجه به‬
‫تفاوتهاي فردي توجه كافي مبذول داشت‪.‬‬

‫• براي اين منظور بايستي با مكانيزم مصرف انرژي در بدن از طريق تبديل مواد غذاي ي به‬
‫گرما و كار مكانيكي اشنا بود‪.‬‬

‫‪33‬‬ ‫ویسی‬
 ‫• متابولیسم‬

‫• متابولیسم پایه‬

‫• مصرف انرژی برای انجام کار به دو عامل بستگی دارد‪:‬‬

‫‪Posture‬‬
‫نگهداشتن بدن در یک حالت خاص‬ ‫•‬

‫نوع کار‬ ‫•‬

‫‪34‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪ -4‬پوسچر‬

‫‪35‬‬ ‫ویسی‬
Posture

The alignment and positioning of the

body in relation to gravity , center of
mass and base of support.
Correct Posture leads in : Maximal
physiological and biomechanical
efficiency , Minimize stress and strains

36 ‫ویسی‬
Forearms,Wrists,and Hands

Back

Feet,Knees,and Legs

Tilt the work surface instead of the wrist.

37 ‫ویسی‬
 ‫آنالیز كار‬
‫‪Posture - Constant Use of Hands and Fingers‬‬
‫در زمانی که کارها بصورت دارای تکرار زیاد انجام میشوند‪ ،‬تجاوز از این حدود زاویه ها مشکل‬
‫ساز است‬
‫• گرفتن و برداشتن كامل جسم بهترین‬
‫حالت است (‪)Wrap‬‬

‫• محكم گرفتن اجسام باریك مي تواند‬

‫مشكل ساز باشد (‪)Pinch‬‬

‫• ‪ Hook‬و ‪ Contact Grasp‬به علت‬

‫ایستایي فشار وارده مي تواند فشار و‬
‫استرس را بر اپراتور افزایش دهد‪.‬‬

‫‪38‬‬ ‫ویسی‬
 ‫)‪OWAS(Ovako Working Posture Analaysing System‬‬

‫پنج حالتی که بعنوان تعریف پوسچر در ذیل به آن اشاره شده معیار مناسبی است که به کمک آن می توان‬

‫عوامل تداخل کننده در اعمال فشار به بدن فرد را شناسایی کرد ‪:‬‬

‫‪ -1‬ارتباط زاویه ای بین اجزاء بدن‬

‫‪ -2‬توزیع جرمهای نقاط مختلف بدن‬

‫‪ -3‬مدت زمانی که بدن در آن پوسچر قرار میگیرد‬

‫‪ -4‬تاثیرات ناشی از نگهداشتن بدن در آن پوسچر خاص‬

‫‪ -5‬نیروهای اعمال شده به محیط در یک پوسچرخاص‬

‫برای ارزیابی پوسچرهای کاری از روشهای مختلفی نظیر‪ CODA , OWAS , RULA‬و‪ ...‬استفاده‬
‫می شود(سیستمهای تحلیل حالت) که ما در این مرحله روش ‪ OWAS‬را بررسی می کنیم ‪.‬‬

‫‪39‬‬ ‫ویسی‬
‫روش ‪ OWAS‬یکی از سیستمهای جدید کدگذاری برای نمای پوسچرها است که برای صنایع مختلف کاربرد‬
‫فراوانی نیز دارد ‪.‬‬

‫روند کار بدین صورت است که ابتدا به کار ‪ ،‬پوسچر‪ ،‬نیروهای اعمال شده و سیکلهای کاری نظر ساده انداخته شده و‬

‫براساس روش توصیه شده ‪ ،‬کدگذاری صورت می گیرد ‪ .‬از فعالیتهای مختلف محیط کار و تعیین زمانهای انجام کار در‬

‫زمانهای مختلف اعمال نیرو ‪ ،‬برآورد اولیه صورت می پذیرد ‪.‬‬

‫‪40‬‬ ‫ویسی‬
 ‫تعاریف کدهای چهارگانه برای پوسچرهای تنه(‪ )Trunk‬در روش ‪OWAS‬‬

‫‪ -1‬کمر صاف و کشیده(عمودی و قادئم)‬

‫منظور اینست که پشت یا ستون فقرات کارگر از ‪ 20‬درجه ( زاویهه طوهو ک کهه از م هان سهر ن واسهه و پارها کنهور م ننه ) وهه‬
‫سمت جلو یا کقب طم ه ش ه است ‪.‬‬

‫‪ -2‬خم شدن به جلو‬

‫منظور اینست که کارگر در موقع تک است که واال تنه اش ‪ 20‬درجه یا و شتر ( زاویه طوو ک کهه از سهر ن واسهه و پارها کنهور‬
‫م نن ‪.‬‬

‫‪ -3‬قائم و در حال چرخیدن‬

‫منظور اینست که کمر ‪ 20‬درجه یا و شتر وچرط یا وه رمان ان ازه وه رف ه طم ه گردد ‪.‬‬

‫‪-4‬خم شده و در حال چرخیدن‬

‫مهک‬ ‫ایه ک موقع تک را تعریف م ن که کمر رمانن ک شماره ‪ 2‬طم ه است و ووور رمزمان ن ز رمانن که شهماره ‪3‬‬
‫پچ ‪.‬‬

‫‪41‬‬ ‫ویسی‬
‫‪42‬‬ ‫ویسی‬
‫‪1‬‬
‫‪43‬‬ ‫ویسی‬
 ‫تعاریف کدهای سه گانه برای پوسچرهای دست وبازو(‪ )Arm‬در روش ‪OWAS‬‬

‫‪ -1‬هر دودست در زیر ارتفاع شانه هستند)حالت خنثی)‬

‫ایه ک و ان کنن ه موقع تک است که در آن رر دو وازو کامال در زیر ارتفاع شانه رستن‬

‫‪ -2‬یکی از دستها در ارتفاع یا باالتر از ارتفاع شانه قراردارد‬

‫و یه معنک که ی ک از وازورا یا وخشک از آن در واالتر از ارتفاع شانه قرار دارد‬

‫‪ -3‬هر دو دست در ارتفاع یا باالتر از ارتفاع شانه قرار دارند‬

‫مک پ چ‬ ‫ایه ک موقع تک را تعریف م ن که کمر رمانن ک شماره ‪ 2‬طم ه است و وه ور رمزمان ن ز رمانن ک شماره ‪3‬‬

‫‪44‬‬ ‫ویسی‬
‫‪45‬‬ ‫ویسی‬

‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
 ‫تعاریف کدهای هفتگانه برای پوسچرهای پا در روش ‪OWAS‬‬
‫‪ -1‬نشسته‬
‫ایه وضع ت نشانگر آن است که وزن و ن ور روی نش منگاه قرار دارد در ایه وضع ت ن ز پارا در زیر ارتفاع واسه قهرار‬
‫دارن‬

‫‪ -2‬ایستاده با پاهای کشیده‬

‫ایه وضع ت نشانگر آن نست که وزن و ن توسط دو پای کش ه و مستق م تحمل مک شود ‪ .‬زاویه زانو در ایه حالت و شتر از‬
‫‪ 150‬درجه است ‪.‬‬

‫‪ -3‬ایستاده با یک پای صاف‬

‫مهک‬ ‫ایه وضع ت و انگر موقع تک است که در آن ی ک از پارا مستق م است و وزن و ن وه ور کامل توسط آن پها تحمهل‬
‫شود ‪ .‬زاویه زانو در ایه حالت و شتر از ‪ 150‬درجه است ‪.‬‬

‫‪ -4‬ایستاده بر روی دو زانوی خمیده‬

‫در ایه وضع ت و نک وزن و ن ور روی رر دو پا و رر دو زانو که در ح ود ‪ 150‬درجه یا و شتر طم ه ش ه ان قرار دارد‬
‫‪.‬‬

‫‪ -5‬ایستاده بر روی یک زانوی خمیده‬

‫در ایه وضع ت و نک وزن و ن ور روی ی ک از پارا که از ناح ه زانو طم ه ه ن هز شه ه اسهت قهرار دارد ‪ .‬زاویهه زانهو ‪150‬‬
‫درجه یا کوچ تر است ‪.‬‬

‫‪ -6‬زانو زده بر روی یک یا هر دو زانو‬

‫در ایه وضع ت و نک فرد ور روی یک یا رر دو زانو ن زانو زده است ‪.‬‬

‫‪ -7‬راه رفتن یا جا به جا شدن‬

‫‪46‬‬ ‫ویسی‬
‫‪47‬‬ ‫ویسی‬
‫‪1‬‬
‫‪48‬‬ ‫ویسی‬
‫‪49‬‬
‫‪6‬‬ ‫ویسی‬
‫‪7‬‬
 ‫تعاریف کدهای سه کانه برای میزان نیروی اعمال شده در روش ‪OWAS‬‬

‫‪ -1‬وزن بار با نیروی مورد نیاز ‪ 10‬کیلوگرم یا کمتر است ‪.‬‬

‫‪ -2‬وزن بار با نیروی مورد نیاز از ‪ 10‬کیلوگرم بیشتر و از ‪ 20‬کیلوگرم کمتر است ‪.‬‬

‫‪ -3‬وزن بار با نیروی مورد نظر بیشتر از ‪ 20‬کیلو گرم است ‪.‬‬

‫‪50‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪ -5‬انتروپومتري‬
‫(‪)Anthropometry‬‬

‫‪51‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬

‫انتروپومتري از دو كلمه يوناني ‪ Anthropos‬بمعني انسان و‬

‫‪ Metrin‬بمعني اندازه گیری‬
‫تشكيل شده و تعريف ان“ اندازه گيري سيستماتيك بدن با استفاده از وسايل‬
‫اندازه گيري“ مي باشد‪.‬‬

‫انتروپومتري در دو مورد كاربرد دارد‪ ،‬اول متناسب ساختن طراحيها با ابعاد‬

‫بدن انسان جهت راحتي بيشتر و دوم استاندارد نمودن ابزارها‪ ،‬ماشين االت و‬
‫غيره‪.‬‬
‫‪52‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬

‫استاندارد براي ادواتي كه مورد استفاده انسان هستند از دو بعد قابل بررسي‬
‫است‪:‬‬

‫‪ ‬بعد فني و مكانيكي (نوع جنس‪ ،‬كيفيت ساخت و ‪). . .‬‬

‫‪ ‬بعد انساني (اين وسيله توسط چه گروهي از افراد به راحتي قابل استفاده‬
‫است)‬

‫انتروپومتري به استاندارد‬
‫نوع دوم مي پردازد‬
‫‪53‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬

‫اندازه هاي بدن انسان در دو حالت قابل اندازه گيري است‪:‬‬

‫‪ ‬در وضعيت ساكن‪،‬ساختاری )انتروپومتري استاتيک)‬

‫به اندازه گيري ابعاد بدن در يك وضعيت استاندارد مي پردازد كه در برخي از طراحيها‬
‫كاربرد دارد‪.‬‬

‫‪ ‬در حالت متحرك ‪،‬کاری )انتروپومتري ديناميك يا عملي(‬

‫قابليتهاي حرك تي بدن انسان را اندازه مي گيرد و كاربرد ان در طراحيها وسيعتر است‪.‬‬

‫‪54‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬

‫انتروپومتري شامل اندازه هاي طولي بدن‪ ،‬وزن و حجم اندامها‪ ،‬فضاي حركت و‬
‫زواياي حركت اندامها مي باشد‪.‬‬

‫اندازه هاي ي از بدن انسان كه بايستي در اين علم اندازه گيري شوند شامل‬
‫ارتفاعها‪ ،‬پهنا‪ ،‬عمق‪ ،‬درازا‪ ،‬محيط‪ ،‬خميدگيهاو برامدگيها مي باشند‪.‬‬

‫‪55‬‬ ‫ویسی‬
 ‫چند نمونه از ابعاد کاربردی بدن در زمینه طراحی‬

‫ارتفاع آرنج‬
‫تعیین ارتفاع سطح میز کار‬

‫ارتفاع شانه‬
‫برداشتن و حمل اشیائی که در باالتر از این ارتفاع باشند دشوار است‪:‬‬
‫بکارگیری ماهیچه های ضعیف‪-‬افزایش خطر سقوط اشیاء‬

‫بلندی قد‬
‫تعیین کمترین فضای خالی باالی سر جهت جلوگیری از برخورد سر با مانع‬

‫عمق کفل – زانو‬

‫عمق سطح نشستنگاه صندلی و فضای خالی زیر میز کار‬

‫‪56‬‬ ‫ویسی‬
 ‫ارتفاع آرنج در حالت نشسته وفضای مورد نیاز ران ها‬
‫تعیین کننده در ضخامت سطح رویی میز کار و کشوی آن‬

‫ارتفاع نشسته‬
‫تعیین فضای مورد نیاز برای وضعیت نشسته‬

‫پهنای آرنج – آرنج‬

‫تعیین پهنای پشتی صندلی و نیز فاصله میان تکیه گاههای دست در‬
‫صندلی‬

‫ارتفاع چشم در حالت نشسته‬

‫قرارگیری نمایشگرهای تصویری در زیر خط افقی (برابر با ارتفاع‬
‫چشم در حالت نشسته)‬

‫فاصله میان مردمک دو چشم‬

‫تعیین گستره قابل تنظیم فاصله میان دو عدسی چشمی در‬
‫‪57‬‬ ‫ویسی‬ ‫میکروسکوپها‬
 ‫انتروپومتري‬

‫روشهاي اندازه گيري ابعاد بدن‪:‬‬

‫روش اندازه گيري فواصل مستقيم؛‬ ‫‪‬‬

‫روشهاي عكاسي؛‬ ‫‪‬‬
‫روش اندازه گيري سه بعدي؛‬ ‫‪‬‬
‫روش روابط داخلي بدن‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪58‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬

‫‪59‬‬ ‫ویسی‬
‫ابعاد بدن‬ ‫اندازه گيري‬
 ‫اصول بکارگیری داده های اماري جهت طراحي‬

‫)‪(Extreme individuals‬‬ ‫‪‬طراحي براي افراد فوق العاده‬

‫‪ ‬طراحي براي دامنه میانگین )‪(Average range‬‬
‫‪ ‬طراحي براي دامنه قابل تنظيم )‪(Adjustable range‬‬

‫‪60‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬

‫داده هاي اماري انتروپومتري بايد شامل اطالعات زير باشد‪:‬‬

‫عنوان فاصله اي كه اندازه گيري شده است؛‬ ‫‪‬‬

‫يك طرح كلي از بدن يا قسمتي از بدن كه عضو مورد اندازه گيري در ان قرار دارد؛‬ ‫‪‬‬
‫يك عكس يا نقشه دقيق از عضو مورد اندازه گيري؛‬ ‫‪‬‬
‫تعريف روش اندازه گيري و ابزارهاي مورد استفاده؛‬ ‫‪‬‬
‫داده هاي مربوطه به همراه پارامترهاي توزيع اماري‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪61‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬

‫بررسي حركت در انسان (انتروپومتري ديناميكي)‬

‫جنبه هاي گوناگون حركت فيزيكي اعضاي بدن امكان فعاليت براي انسان را فراهم مي‬
‫کند‪.‬‬

‫در موارد زيادي طراحي مناسب ابزار و وسائل به وزن بدن بستگي دارد‪.‬‬

‫‪62‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬
‫تعيين وزن اجزاي مختلف بدن‬

‫درص د وزن اندام از كل‬ ‫اج زاي ب دن‬

‫‪7‬‬ ‫سر‬
‫‪44‬‬ ‫شكم و باال تنه‬
‫‪22‬‬ ‫ران (هردو)‬
‫‪10‬‬ ‫ساق پا (هردو)‬
‫‪4‬‬ ‫پا (هردو)‬
‫‪7‬‬ ‫بازو (هردو)‬
‫‪4/5‬‬ ‫شانه (هردو)‬
‫‪1/5‬‬ ‫دست (هر دو)‬
‫‪100‬‬

‫‪63‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬
‫بررسي حركت در انسان (انتروپومتري ديناميكي)‬

‫عالوه بر وزن عامل ديگري كه در طراحي وسايل كاربرد دارد نوع و مسير حركت اجزاي بدن‬
‫است‪ .‬بعضي از اين حرك تها عبارتند از‪:‬‬
‫‪ ، Flexion‬خم كردن یا كاستن از زاویه بین اجزاء بدن؛‬ ‫‪‬‬
‫‪ ، Extension‬بلند كردن یا افزودن به زاویه بین اجزاي بدن؛‬ ‫‪‬‬
‫‪ ، Adduction‬حركت بسمت خط وسط بدن؛‬ ‫‪‬‬
‫‪ ، Abduction‬حركت از خط وسط بدن بطرف خارج؛‬ ‫‪‬‬
‫‪ ، Medial rotation‬چرخیدن بسمت خط وسط بدن‬ ‫‪‬‬
‫‪ ، Lateral rotation‬چرخیدن از خط وسط بدن بسمت خارج؛‬ ‫‪‬‬
‫‪ ، Pronation‬چرخاندن ساعد بنحویكه كف دست بطرف پائین باشد؛‬ ‫‪‬‬
‫‪ ، Supination‬چرخاندن ساعد بنحویكه کف دست بطرف باال باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪64‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬

‫دامنه حرک تي اعضاي بدن‬

‫‪65‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬

‫دامنه حرک تي اعضاي بدن‬

‫‪66‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬
‫بررسي حركت در انسان (انتروپومتري ديناميكي)‬

‫هر چه وضعيت قرار گرفتن اعضاي بدن به حالت طبيعي نزديك تر باشد مصرف انرژي انها‬
‫كمتر است‪.‬‬
‫در بررسي زواياي حركت‪ ،‬اندامهاي بدن به سه دسته تقسيم مي شوند‪:‬‬
‫‪ ‬سر ‪ :‬زاويه حركت سر به چپ و راست ‪ 55‬درجه است و با در نظر گرفتن حركت چشم كال" سر‬
‫و چشم زاويه اي بيش از ‪ 180‬درجه را مي پوشانند‪.‬‬

‫‪ ‬اندامهاي باالي بدن ‪ :‬كه در بين انها مفصل شانه بزرگ ترين زاويه حركت را دارد و اگر به ان‬
‫جابجاي ي ارنج نيز اضافه شود‪ ،‬قسمت عمده اعضاي بدن را مي پوشاند‪.‬‬

‫‪ ‬اندامهاي پائين بدن ‪ :‬شامل خميدگي پا به جلو و عقب از زانو‪ ،‬چرخش پا حول زانو‪ ،‬حركت و‬
‫چرخش ك ف پا و ‪. . .‬‬
‫‪67‬‬ ‫ویسی‬
‫زوایای حرکت اندامهای بدن در اسالیدهای بعدی مالحظه می شود‪:‬‬ ‫‪‬‬
 ‫انتروپومتري‬

‫بررسي زواياي حرکت اندامهاي بدن‬

‫‪68‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬

‫بررسي زواياي حرکت اندامهاي بدن‬

‫‪69‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬
‫طراحي فضاي كار‬
‫در طراحي فضاي كار محدوده هاي كاري بايد بگونه اي باشد كه امكان فعاليت مناسب و‬
‫راحت براي شخص را فراهم نمايد‪.‬‬
‫محدوده يا سطح دسترسي ‪:‬‬
‫‪ ‬حوزه نرمال ‪ :‬محدوده عملي دسترسي انسان در حاليكه دست كامال" كشيده نشده و‬
‫حركت نيز فقط ازمفصل شانه انجام نمي شود‪.‬‬
‫‪ ‬حوزه دسترسي حداك ثر ‪ :‬بزرگ ترين محدوده دسترسي انسان است هنگاميكه دست‬
‫كامال" كشيده شده باشد و از محور شانه حركت كند‪.‬‬

‫‪70‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتروپومتري‬

‫حوزه نرمال و دسترسي حداک ثر در محيط کار‬

‫‪71‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪ -6‬طراحي ايستگاه کاري‬

‫‪72‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي ايستگاه کاري‬

‫• طراحي ايستگاه كاري يكي از مواردي است كه در مباحث گوناگون مهندسي‬

‫صنايع نظير ارزيابي كاروزمان‪ ،‬طرح ريزي واحدهاي صنعتي و فاك تورهاي انساني‬
‫مطرح مي شود‪.‬‬

‫• اصول كلي اوليه براي طراحي ايستگاه كاري در تمام موارد يكسان است اما تالش‬
‫مي شود كه در اين درس از ديدگاه عوامل ارگونومي و انتروپومتري به ان نگاه شود‬
‫در حاليكه در دروس ديگر بيشتر از جنبه زمان و سرعت توليد به اين مسئله نگاه‬
‫مي شود‪.‬‬

‫‪73‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي ايستگاه کاري‬

‫• طراحي ايستگاه كاري شامل طراحي لي اوت پانل‪ ،‬نمايشگرها‪ ،‬كنترلها و ابزارهاي‬
‫مورد نياز كارگر است و همچنين وضعيت قرارگرفتن شخص در ايستگاه را نشان‬
‫مي دهد‪.‬‬

‫‪74‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي ايستگاه کاري‬
‫لي اوت ايستگاه كاري بايد با توجه به موارد ذيل طراحي شود‪:‬‬ ‫•‬

‫مواردي كه كارگر بايد ببيند‪ ،‬شامل نمايشگرها و كنترلهاي داخل ايستگاه‪ ،‬نمايشگرها و اطالعات‬ ‫‪‬‬
‫خارج ايستگاه‪ ،‬ساير افراد و تجهيزات جانبي؛‬
‫مواردي كه كارگر بايد بشنود‪ ،‬شامل صحبتهاي الزم ساير افراد بطور مستقيم‪ ،‬پيامهاي غير مستقيم و‬ ‫‪‬‬
‫سيگنالها‪ ،‬زنگهاي خطر و صداي ناشي از عمليات مورد بازرسي؛‬
‫حركاتي كه بايد در حين كار انجام شود شامل كنترلهاي دستي و پائي‪ ،‬تغيير در وضعيت دستگاهها و‬ ‫‪‬‬
‫عملكرد ان‪ ،‬نشستن و برخاستن و حركات در وضعيت اضطراري و ‪...‬؛‬
‫فضاي الزم براي تحرك بدن‪ ،‬شامل امكان حركت دادن انگشتان‪ ،‬سر‪ ،‬زانو و ساير اعضا هم در موارد‬ ‫‪‬‬
‫اضطراري‪ ،‬ارتباط با ساير اپراتورها و اجزاي سيستم و ساير مواردي كه براي رفع خستگي كارگر‪ ،‬بسته‬
‫به مورد الزم است‪.‬‬
‫‪75‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي ايستگاه کاري‬
‫اصول اساسي كه بايستي در هنگام طراحي ايستگاه كاري در نظر گرفته شود‪:‬‬ ‫•‬
‫عوامل فيزيولوژيكي ‪ :‬توانائيهاي بدني كارگر و محدوديتهاي ان بايد مد نظر قرار بگيرد؛‬

‫عوامل رواني ‪ :‬طراحي خوب ايستگاه كاري در كارائي شخص بسيار مؤثر است‪ ،‬يعني اگر ايستگاه كاري سازمان يافته‪ ،‬راحت‪ ،‬ساده‪،‬‬
‫قابل اطمينان‪ ،‬ايمن وجذاب باشد باعث انگيزش اپراتور مي شود؛‬

‫عوامل ابعادي ‪ :‬رعايت جداول و مقادير انتروپومتريك و درصد افرادي كه ميتوانند به راحتي در ايستگاه كار كنند ضروري است؛‬
‫عوامل محيطي ‪ :‬مشكالتي نظير نور‪ ،‬صدا‪ ،‬ارتعاش‪ ،‬فشار‪ ،‬تابش حرارتي و ‪ . . .‬بايد حتي المقدور در محل توليد خود مهار شود‬
‫ايمني ‪ :‬ايمني براي اپراتور و تجهيزات مهمترين اصل ايستگاه كاري است بنابراين بايد از نكاتي كه مي تواند به خودي خود باعث خطر‬
‫شود (مثل لبه تيز) و نيز عواملي كه باعث اشتباه اپراتور و ايجاد خطر مي شوند دوري نمود؛‬

‫‪76‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي ايستگاه کاري‬
‫وضعيت ايستاده براي اپراتور در شرايط زير استفاده مي شود‪:‬‬ ‫•‬
‫جهت دسترسي يا ديدن اشياء احتياج به تحرك داشته باشيم؛‬ ‫‪‬‬
‫كنترلهاي دقيق دستي مورد نياز نباشند؛‬ ‫‪‬‬
‫زمانيکه امكان وضعيت نشسته براي اپراتور وجود ندارد مثال" زير پانل جائي براي پاها موجود نيست؛‬ ‫‪‬‬
‫سطح پانل به قدري بزرگ باشد كه نياز به ايستاده بودن داشته باشد يعني يه غير از امكان دسترسي به‬ ‫‪‬‬
‫اشياء تسلط به انها مورد نياز باشد؛‬
‫وقتي فعاليتهاي كنترل پائي وجود نداشته باشد يا فقط بصورت ساده باشد‪ ،‬مثل روشن و خاموش كردن‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫وضعيت ايستاده براي شرايطي كه پريود كاري طوالني باشد توصيه نمي شود‪.‬‬
‫‪77‬‬ ‫ویسی‬
Keep elbows close to the body.

Reduce the need for

outstretched arms.
Use a higher work
surface.
78 ‫ویسی‬
 ‫طراحي ايستگاه کاري‬
‫• وضعيت تركيبي نشسته‪-‬ايستاده‬

‫• وضعيت تركيبي نشسته‪-‬ايستاده هنگامي بكار مي رود كه اپراتور دو نوع فعاليت‬

‫دارد يكي از اين فعاليتها نياز به وضعيت نشسته و ديگري نياز به وضعيت‬
‫ايستاده دارد‪.‬‬

‫• وضعيت تركيبي اين امكان را فراهم مي كند كه اپراتور بتواند از يك صندلي يا چهار‬
‫پايه بلند استفاده كند تا هم ارتفاع چشم او باال رود و هم ثبات بيشتري داشته‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪79‬‬ ‫ویسی‬
Stand with weight evenly
distributed between feet. When
standing for long periods of time,
rest one foot on a sturdy object
above floor height and switch legs
periodically

80 ‫ویسی‬
 ‫‪ -7‬بيماريها و اسيبهاي ناشي از‬
‫کار‬

‫‪81‬‬ ‫ویسی‬
 ‫بيماريها و اسيبهاي ناشي از کار‬

‫اسيبهاي ناشي از بلند كردن بار‬

‫اسيبهاي كمري ناشي از بلند كردن دستي بار پديده اي رايج در صنعت است‪.‬‬

‫فعاليتهائي نظير تغيير ناگهاني وضعيت بدن و پيچش و چرخش بدن در هنگام بلند كردن و‬
‫حمل بار گشتاور بزرگي بر ستون فقرات وارد مي كند كه احتمال اسيبهاي كمري را افزايش‬
‫مي دهد‪.‬‬

‫‪82‬‬ ‫ویسی‬
 ‫حمل و نقل دستی بار )‪Manual Materials Handling (MMH‬‬

‫بسیاری از فعالیتها و مشاغل معمول‪ ،‬نیاز به جابجای ی و حمل بار به کمک دست و بدن انسان دارند که‬
‫اصطالحا به ان حمل و نقل دستی یا حمل و نقل غیر مکانیکی می گویند ‪ .‬حمل و نقل دستی بارشامل انواع‬
‫فعالیتهای ی است که در ان جعبه ها‪ ،‬کارتن ها‪ ،‬ابزار و وسایل گوناگون ازمحلی به محل دیگر منتقل می شوند‬
‫‪.‬‬

‫چند سال قبل امار جالبی توسط انستیتو ملی ایمنی و بهداشت شغلی در امریکا چاپ و در ان ادعا شده بود‬
‫که ‪ 60‬درصد از مردم در اثر ناراحتی ستون مهره ای زودتر از موعد از کار بازنشسته می شوند ‪ .‬بنا به گ زارش‬
‫بدست امده در کشور امریکا یک ششم از حوادث ناشی از کار و در بعضی از گزارشات یک دوم ان منجر به‬
‫بازنشستگی پیش از موعد شد و تقریبا دو سوم از این موارد بعلت حمل بار غل ط و ‪ 20‬درص د ان بعل ت ه ل‬
‫دادن و کشیدن ناصحیح بار رخ داده است ‪.‬‬

‫‪83‬‬ ‫ویسی‬
 ‫بيماريها و اسيبهاي ناشي از کار‬
‫‪AVOID LIFTING FROM THE FLOOR, IF YOU‬‬
‫‪MUST , LIFT SAFER‬‬

‫روشهاي صحيح بلند کردن و حمل بار‬

‫‪84‬‬ ‫ویسی‬
Recommended for people with decreased arm
strength. Not recommended for people with bad
knees

85 ‫ویسی‬
 ‫متغیرهای حمل و نقل دستی‬

‫بطور کلی جهت بررسی عوارض زیان اور محیط کار به شناخت سه عامل مهم نیاز می باشد ‪:‬‬
‫با شناخت این سه عامل می توان ارتباط بین اجزاء انرا به گونه ای تنظیم کرد تا حداک ثر بازدهی و راندمان در‬
‫محیط کاری تامین گردد ‪.‬‬

‫جزء انسانی ‪:‬‬

‫انس ان دارای توان ای ی ه ا و مح دودیتهای ی اس ت و م ی بایس تی طراح ی و مح یط ک ار ب ر مبن ای ای ن توان ای ی و‬
‫محدودیتها صورت بگیرد ‪ ،‬در غیر اینصورت به راحتی منجر به خطا و ع دم امک ان انج ام ش ده و ه دف ب ازدهی را ب ه‬
‫حداقل می رساند ‪.‬‬
‫عوامل موثر در عامل انسانی عبارتند از ‪:‬‬
‫س ن ‪ ،‬جنس یت ‪ ،‬وزن ب دن ‪ ،‬انتروپ ومتری و ترکی ب ب دن ‪ ،‬تحم ل اس تاتیکی و دین امیکی ‪ ،‬ت وان ف رد ‪ ،‬ام وزش و‬
‫تجربه ‪،‬عوامل روانی ‪.‬‬

‫‪86‬‬ ‫ویسی‬
 ‫جزء کار ‪:‬‬
‫فاک تورهای مربوط به شغل جزء بعدی بررسی محسوب شده وخود از جایگاه ویژه ای برخورداراست ‪.‬‬
‫این فاک تورها عبارتند از ‪:‬‬
‫مدت زمان انجام کار ‪ ،‬مسافت جابجاشده‪/‬شیب و کش ش‪ ،‬نامتق ارن ب ودن ش ی ء‪،‬ش کل ک ار ‪ ،‬جف ت ش دن پ ا ب ر‬
‫زم ین ‪ ،‬وزن ب ار‪،‬توزیع ب ار و ثب ات ان ‪ ،‬ارتف اع ب ار از زم ین ‪ ،‬هندس ه مح یط ک ار ‪ ،‬فاص له جابج ای ی ب ار ‪،‬س طح‬
‫شیبدار و میزان کشش عضالنی ‪ ،‬وضعیت قرارگیری بدن و روش حمل بار ‪.‬‬

‫جزء محیط ‪:‬‬

‫واضح است که شرایط محیطی مانند حرارت ‪ ،‬رطوبت ‪ ،‬صوت‪ ،‬نور ‪ ،‬ارتعاش می تواند بر حمل بار و بلند‬
‫کردن ان موثر باشد ‪.‬‬

‫‪87‬‬ ‫ویسی‬
 ‫توصيه های ی در مورد بلندکردن بار‬
‫ويژگيهاي محيط كار‬
‫اگر فضاي كافي براي كار وجود نداشته باشد ك ف زمين لغزنده يا ناهموار باشد‪ ،‬درجه حرارت‪،‬‬
‫رطوبت يا تهويه مناسب نباشد ممكن است اسيب بوجود ايد‪.‬‬
‫‪ ‬نوع فعاليت‬
‫اگر فعاليت نيازمند تالش فيزيكي طوالني يا پ ي در پ ي ستون فقرات باشد يا فاصله‬
‫استراحت و تجديد قوا وجود نداشته باشد‪ ،‬يا مسير حمل بار طوالني باشد و يا سرعت و‬
‫نرخ كار بيش از توان كارگر باشد ممكن است به اسيب بيانجامد‪.‬‬
‫‪ ‬عوامل فردي‬
‫اگر شخص از نظر فيزيكي براي انجام كار مناسب نباشد يا لباس‪ ،‬ك فش و تجهيزات او‬
‫نامطلوب باشد يا دانش و اموزش او كافي نباشد در معرض خطر اسيبها قرار مي گيرد‪.‬‬

‫‪88‬‬ ‫ویسی‬
 Five Activities involved in MMH

1.Lifting /Lowering •
2.Pushing/Pulling •
3.Twisting •
4.Carrying
5.Holding •

89 ‫ویسی‬
 What Is Causing the Pain?
Possibilities: •
Repetitive lifting –
of heavy objects
Twisting while lifting –
Poor lifting techniques –
Lifting above shoulders –
Single lifting injury –
Poor conditioning –

90 ‫ویسی‬
 What Can Be Done?
Use lifting aids –
Don’t twist –
Lift using your legs, –
not your back
Use a stool or –
stepladder
Don’t overdo it –
Keep your back in –
shape

91 ‫ویسی‬
 ‫راهنمای ‪ NIOSH‬برای تعیین محدوده مجاز حمل بار‬

‫‪National Institute for Occupational Safety & Health‬‬

‫با در نظرگرفتن فاک تورهای زیر سعی می گردد توازن حمل بار با توجه به وزن بدن شخص برقرار گردد‪.‬‬

‫‪Weight of the object lifted‬‬

‫‪Position‬‬
‫‪Frequency‬‬
‫‪Duration‬‬

‫‪92‬‬ ‫ویسی‬
 ‫استاندارد حدود مجاز حمل بار‬
‫در سال ‪ 1982‬انستیو ملی ایمنی و بهداشت ش غلی راهنم ای عمل ی حم ل ب ار دس تی خ ود را منتش ر ک رد ‪ .‬درای ن‬
‫راهنما برای تعیین حدود مجاز حم ل ب ار بص ورت م داوم و متن اوب و غیرمتن اوب ب ه ش ش عام ل پرداخت ه ش د ک ه‬
‫عبارتند از ‪:‬‬

‫‪ -1‬وزن بار‬
‫‪ -2‬فاصله افقی بار بین قوزک و دستان در شروع بلند کردن بار ‪.‬‬
‫‪ -3‬فاصله عمودی بین دستان و زمین در شروع بلند کردن بار ‪.‬‬
‫‪ -4‬فاصله عمودی جابجای ی از شروع تا پایان مسافت جابجای ی ‪.‬‬
‫‪ -5‬فرکانس بلند کردن بار ( تکرار بلند کردن بار در دقیقه بطور متوسط در کل پروسه حمل بار )‬
‫‪ -6‬دوره حمل بار ( یک ساعت یا کمتر با ‪ 8‬ساعت )‬
‫ب ا توج ه ب ه عوام ل ف وق م ی ت وان می زان ح د عملک رد ‪ ) Acton Limit ( AL‬و ح د مج از ح د اک ث ر‬
‫‪ ) Maximum Permissible Limit ( MPL‬را ب رای ی ک ش غل بدس ت اورد ای ن معادل ه‬
‫برای شرایط زیر کاربرد دارد ‪:‬‬
‫‪93‬‬ ‫ویسی‬
‫‪94‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪ -1‬عرض متوسط بار ‪ 76‬سانتی متر (‪ 30‬اینچ) یا کمتر باشد ‪.‬‬
‫‪ -2‬بلند کردن بار بصورت مالیم (بدون حرکات ناگهانی و اهسته فقط بصورت بلند کردن)‬
‫‪ -3‬بلند کردن بار متوازن بصورت دو دستی در محدوده جلوی بدن طوری که در حین بلند کردن بدن بچرخد ‪.‬‬
‫‪ -4‬محل بلند کردن بار وسیع بوده و محدود نباشد ‪.‬‬
‫‪ -5‬شرایط فیزیکی محیط مناسب باشد ‪.‬‬
‫‪ -6‬مقدار کار فیزیکی عمدتا بلند کردن باشد و بصورت توام با حمل و نگهداشتن بار یا هل دادن ‪ ،‬کشیدن ‪ ،‬پایین‬
‫اوردن نباشد ‪.‬‬
‫‪ -7‬افرادی که بار را بلند می کنند از نظر فیزیکی متناسب بوده و با شرایط کار تطبیق یافته باشند ‪.‬‬
‫مقدار‪ AL‬را می توان با استفاده از رابطه ذیل تعیین نمود ‪.‬‬
‫)‪AL=40*(16/A)*(1 - 0.004[V - 76])*(0.7 + 7.6/D)(1 – F/F max‬‬
‫که برای اهداف ‪ NIOSH‬این متغییرها دارای محدودیتهای ذیل می باشد ‪:‬‬
‫‪ : M‬ب ین ‪16 -180‬س انتی مترباش د ‪ .‬معم وال وس ایل نم ی توانن د از ای ن فاص له ب ه ب دن نزدی ک ت ر باش ند چ را ک ه ب ا‬
‫بدن تداخل خواهند کرد و از طرفی نمی توانند از ‪ 80‬سانتی متر دورت ر باش ند چ را ک ه دسترس ی ب ه انه ا امک ان ناپ ذیر‬
‫می باشد ‪.‬‬
‫‪ : V‬بین ‪ 0 -76‬سانتی متر باشد ‪ .‬این مقدار حد دسترسی عمومی برای بیشتر مردم می باشد ‪.‬‬
‫‪ : D‬بین ‪ 16 -120‬سانتی متر باشد ‪ .‬اگ ر فاص له حرک ت از ‪ 26‬س انتی مت ر کمت ر ب ود ان را هم ان ‪ 25‬س انتی مت ر م ی‬
‫‪95‬‬ ‫ویسی‬
‫گیریم ‪.‬‬
‫‪ : F‬بین ‪( 0.2‬یکبار بلند کردن بار در ه ر ‪ 6‬دقیق ه) و ‪ F max‬م ی باش د ‪ .‬اگ ر بلن د ک ردن ب ار کمت ر از یکب ار در ‪6‬‬
‫دقیق ه باش د مق دار ‪ F‬را براب ر ص فر در نظ ر میگی ریم ب رای مق ادیر دیگ ر ‪ F max‬ب ه ج دول مرب وط ب ه ان مراجع ه‬
‫کنید ‪ .‬در صورتیکه ‪ AL ، F = F max‬برابر صفر خواهد شد و معادله غلط می شود ‪.‬‬
‫)‪AL=90(6/H)(1-0.01[V-30])(0.7+3/D)(1-F/F max‬‬
‫مح دوده دیگ ری ک ه در ای ن دس تورالعمل تعری ف م ی ش ود ‪ MPL‬ی ا ح داک ثر ب ار م ورد قب ول م ی باش د ‪MPL .‬‬
‫میزان و محدوده خطرات شدید را در نظر قرارداده است ‪.‬‬
‫معادله زیر نشان می دهد که این محدوده به ‪ AL‬وابسته است ‪:‬‬
‫‪MPL = 3AL‬‬
‫باری که کارگر بلند میکند با مقادیر ‪ AL‬و ‪ MPL‬مقایسه می شود ‪.‬‬
‫‪ -1‬اگر وزن بار زیر ‪ AL‬باشد بار ایمن تلقی می شود و نیاز به تنظیم ندارد ‪.‬‬

‫‪ -2‬اگر وزن بار بین ‪ AL‬و ‪ MPL‬قرار بگیرد یا باید تغییرات مهندس ی ص ورت بگی رد و ی ا اص الحات‬
‫الزم در دستورالعملهای استخدامی انجام شود ‪ ،‬کنترل های انجام شده به شرح زیر است ‪:‬‬

‫‪96‬‬ ‫ویسی‬
 ‫انتخاب افرادی که قادر به انجام این کار باشند ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اموزش افراد برای انجام کار بصورت ایمن ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫کاهش وزن بار ‪ ،‬تغییر وضعیت بار و کاهش فرکانس بلند کردن بار ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ -3‬اگر وزن بار باالتر از ‪ MPL‬باش د ک ار بس یار خطرن اک ب وده و نی از ب ه کنترله ای مهندس ی دارن د ای ن‬
‫کنترلها شامل موارد زیر می باشد ‪.‬‬

‫اتوماسیون شغل‬ ‫‪‬‬

‫مکانیزاسیون شغل‬ ‫‪‬‬
‫کاهش وزن بار ‪ ،‬فرکانس بلند کردن بار و ‪...‬‬ ‫‪‬‬

‫‪97‬‬ ‫ویسی‬
 :‫چند نمونه مثال حمل ونقل دستی بار‬

Good lifting Poor lifting

technique technique
98 ‫ویسی‬
 Squatting

Better . .

Use tools or
extensions that
allow you to
stand upright

99 ‫ویسی‬
 Using the knee/hand as a hammer

Better . .

Use a mallet Use a tool

100 ‫ویسی‬
 REDUCE THE WEIGHT
101 ‫ویسی‬
Use portable steps.
 Lifting
Size up the load •

If too heavy for one •

person, get help!

Lift together or use •

mechanical assistance
102 ‫ویسی‬
 Lifting Safely

103 ‫ویسی‬
 Unsafe Lifting Techniques

104 ‫ویسی‬
 Pushing reduces risk.

Back, arm and

shoulder
strains can be
reduced by
pushing
objects vs.
pulling them.
Pulling increases risk.

105 ‫ویسی‬
 ‫وسائل حمل و نقل مواد و اشياء و امکان استفاده از انها در زمينه توليد‬

‫انبار‬ ‫بسته‬ ‫ازمايش و‬ ‫مابين‬ ‫در پست‬ ‫دريافت‬ ‫حمل و نقل‬ ‫وسائل‬
‫کردن‬ ‫بندي‬ ‫بازرسي‬ ‫پستهاي کار‬ ‫کار‬ ‫افقي(‪ )H‬يا‬
‫عمودي(‪) V‬‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪H‬‬ ‫نقاله ها‬
‫*‬ ‫*‬ ‫‪H‬‬ ‫نقاله هاي خزنده( كه به راحتي قابل حرك تند)‬
‫*‬ ‫*‬ ‫‪V‬‬ ‫جراثقالها‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪H‬‬ ‫چرخ دستي‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪H‬‬ ‫صفحه ي دوار‬
‫*‬ ‫*‬ ‫‪H‬‬ ‫ميزهاي دوار‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪H‬‬ ‫خودرو باربر دستي‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪H,V‬‬ ‫خودروي باال بر چنگكي‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪H,V‬‬ ‫نقاله ي تغذيه وزني‬
‫*‬ ‫‪H,V‬‬ ‫وسيله ذخيره‪/‬بازيافت خودكار‬
‫*‬ ‫‪H,V‬‬ ‫ماشين توده كننده‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪V‬‬ ‫ميز باال بر چرخشي‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪V‬‬ ‫هم سطح كننده‬
‫*‬ ‫*‬ ‫‪V‬‬ ‫ميز همسطح شونده_ خودتنظيم‬
‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫‪V‬‬ ‫وسايل بلند كننده مكشي‬
‫*‬ ‫*‬ ‫‪V‬‬ ‫ميز با ارتفاع قابل تنظيم‬
‫‪106‬‬ ‫ویسی‬
‫‪USE EQUIPMENT‬‬
‫چند نمونه از تجهیزات حمل ونقل‬
‫‪SCISSORS LIFT‬‬

‫‪107‬‬ ‫ویسی‬
 forklift

108 ‫ویسی‬
 cart or platform truck

109 ‫ویسی‬
 PALLET TRUCK

110 ‫ویسی‬
 hand truck

c
o
n
v
e
r
t
s

i
n

t
o

111 ‫ویسی‬
conveyor, slide, or chute

112 ‫ویسی‬
 HOISTS & CRANES

113 ‫ویسی‬
 Adjustable Platforms

114 ‫ویسی‬
 ‫بيماريها و اسيبهاي ناشي از کار‬

‫اسيبهاي ناشي از وضعيت نا مناسب بدن در هنگام كار‬

‫گزينش وضعيت بدن در هنگام كار ميتواند ايستاده‪ ،‬نشسته و يا حالت بينابين يعني‬
‫نشسته – ايستاده باشد‪.‬‬

‫تعيين اين وضعيت غالبا" به عواملي نظير ارتفاع كار و ميزان تسلط الزم به ان انجام مي‬
‫شود‪.‬‬
‫در شرايط مساوي كار‬
‫نشسته اولويت دارد‪.‬‬
‫‪115‬‬ ‫ویسی‬
 ‫بيماريها و اسيبهاي ناشي از کار‬

‫انواع وضعيتهاي بدني افراد در موقع انجام كار‬

‫شکايت‬ ‫وضعيت بدني‬

‫پاها و ناحيه ي پاييني كمر‬
‫ناحيه ي پاييني كمر‬
‫قسمت مركزي كمر‬
‫زانوها‪ ,‬پاها و ناحيه پاييني كمر‬
‫ناحيه ي باالي ي كمر و قسمت پاييني گردن‬
‫شانه ها ‪ ,‬بازونو‬
‫گردن‬
‫قسمت پاييني و قسمت مركزي كمر‬
‫عضله هاي عمل كننده‬
‫مفصل هاي عمل كننده‬
‫‪116‬‬
‫_ ايستاده‬
‫_ نشسته‪ ,‬بدون وجود حمايت كننده ي ناحيه ي پاييني كمر‬
‫_ نشسته ‪ ,‬بدون وجود حمايت كننده ي كمر‬
‫_ نشسته‪ ,‬بدون وجود تكيه گاه مناسب پا‬
‫_ نشسته با ارنجهاي ي كه در ارتفاع زياد قرار مي گيرند‬
‫_ كار كردن در حالتي كه بازو و ساعد حمايت نشده و يا كار كردن در حالتي كه بازو و‬
‫ساعد در باالي سر قرار مي گيرند‬
‫_ خمش گردن به سمت عقب‬
‫_ خمش تنه به سمت جلو‬
‫_ كار كردن در فضاي محدود و محصور‬
‫ویسی‬ ‫_ مفصل در وضعيت نهاي ي‬
 ‫بيماريها و اسيبهاي ناشي از کار‬

‫نمونه هاي ي از وضعيتهاي بدني که مشکالتي را ايجاد مي کنند‪.‬‬

‫‪117‬‬ ‫ویسی‬
 ‫بيماريها و اسيبهاي ناشي از کار‬

‫توصيه هائي براي گزينش وضعيت بدن‬

‫‪ -1‬اگر بلندكرد ن و حمل و نقل پ ي در پ ي اشيا‪ .‬سنگين ضروري است وضعيت ايستاده‬
‫بهتر است ‪.‬‬
‫‪ -2‬در بسته بندي يا كار هاي ديگر كه در انها اشياء وقطعه ها بايد در زير ارتفاع ارنج در‬
‫راستاي قائم جابجا شوند وضعيت ايستاده بهتر است‪.‬‬
‫‪ -3‬اگر در انجام كار الزم باشد كه اپراتور دست خود را در جهات گوناگون دراز كند‬
‫وضعيت ايستاده بهتر است‪.‬‬

‫‪118‬‬ ‫ویسی‬
 ‫بيماريها و اسيبهاي ناشي از کار‬

‫توصيه هائي براي گزينش وضعيت بدن‬

‫‪ -4‬در مورد مونتاژهاي قطعات سبك با حركات تكراري وضعيت نشسته اولويت دارد‪.‬‬
‫‪ -5‬كارهاي ظريف دستي كه اپراتور نيازمند تكيه گاهي براي ساعد مي باشد در وضعيت‬
‫نشسته بهتر انجام مي شود‪.‬‬
‫‪ -6‬بازرسي چشمي ونظارت در وضعيت نشسته بهتر است‪.‬‬
‫‪ -7‬اگر وظيفه فرد از چند قسمت گوناگون تشكيل شده باشد و حركت به اطرف را نيز در بر‬
‫داشته باشد وضعيت بينا بين نشسته _ ايستاده بهتر است‪.‬‬

‫‪119‬‬ ‫ویسی‬
 ‫بيماريها و اسيبهاي ناشي از کار‬

‫• اسيبهاي ناشي از حركات تكراري‬

‫• اين اسيبها كه اصطالحا" ‪ )Cumulative trauma disorder(CTD‬يا‬

‫‪ )Repetitive motion injury( RMI‬ناميده مي شوند‪.‬‬
‫• اسيب ناشي از حركات تكراري ممكن است با گذشت زمان پيشرفت كرده و اثار خود را در‬
‫درازمدت اشكار سازد‪.‬‬
‫عوارض بيماري شامل بيحسي‪ ،‬سوزش و‬
‫خارش و درد و ناتواني دست در انجام‬
‫حرك تها‪ ،‬تورم عضو و قفل شدن اعصاب مي‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪120‬‬ ‫ویسی‬
 ‫بيماريها و اسيبهاي ناشي از کار‬
‫• عواملي كه باعث تشديد اسيبهاي ‪ CTD‬مي شوند‪:‬‬

‫‪ ‬روشهاي نامناسب كار مانند حرك تهاي تكراري دست با نيروي زياد كشش و خمش دست‪،‬‬
‫چنگش قوي و وضعيت بدني نامناسب هنگام كار؛‬
‫‪ ‬نبودن تجربه كافي براي شخص؛‬
‫‪ ‬فعاليتهاي نامناسب در اوقات فراغت مانند تنيس‪ ،‬بافتني و ‪...‬؛‬
‫‪ ‬استراحت ناكافي؛‬
‫‪ ‬شرايط خاص كارگر مانند بيماري هاي عصبي و مفصلي يا نامناسب بودن اندازه دست‪.‬‬

‫‪121‬‬ ‫ویسی‬
 ‫بيماريها و اسيبهاي ناشي از کار‬
‫• دستورالعملهاي ي براي به حداقل رساندن بيماريهاي ‪:CTD‬‬

‫عدم انحراف شديد دست از محور؛‬ ‫‪‬‬

‫عدم اعمال نيروي زياد به وسيله انگشتان و خمش و كشش ناگهاني دست؛‬ ‫‪‬‬
‫طراحي مناسب ابزارهاي دستي؛‬ ‫‪‬‬
‫رعايت مناطق مجاز كاري تا شخص مجبور نباشد مفصل ارنج خود را در حداك ثر كشيدگي نگهدارد؛‬ ‫‪‬‬
‫واگذاري كارهاي تكراري حتي المقدور به ماشين؛‬ ‫‪‬‬
‫اپراتور در انتخاب سرعت دلخواه خود قدري ازادي داشته باشد؛‬ ‫‪‬‬
‫محصول طوري طراحي شود كه پيچها و چفتهاي مونتاژ ان حداقل باشد و از قطعات بزرگي تشكيل شده باشد تا‬ ‫‪‬‬
‫انگشتان زياد بسته نشود؛‬
‫گشتاور الزم براي بستن پيچها كم باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪122‬‬ ‫ویسی‬
Musculoskeletal Disorder (MSD)
Injuries
1.8 million MSD –
injuries each year
600,000 MSD –
injuries require time
away from work

123 ‫ویسی‬
 Characteristics of MSDs
Occur from a single event or many small –
injuries
Take weeks, months, or years to develop –
Produce no symptoms in early stages, but –
show symptoms after injury has occurred
Contributing causes may occur at home –
and at work
Same MSD may differ in severity from person –
to person doing a similar task

124 ‫ویسی‬
 General Signs of MSDs
Less strength for gripping –
Less range –
of motion
Loss of –
muscle function
Inability to do –
everyday tasks

125 ‫ویسی‬
Risk Factors
That Lead to MSDs
Repetitive motions –
Forceful exertions –
Awkward postures –
Contact stress –
(pressure points)
Vibrations –

126 ‫ویسی‬
 ‫‪ -8‬عوامل محيطي و تاثير ان بر‬
‫انسان‬

‫‪127‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬

‫• انسان در محيط خود تحت تاثير عوامل گوناگوني قرار دارد و از انجا كه اين‬
‫عوامل داراي اثرات و عوارض خاصي روي شخص هستند طبعا" مي بايد مقدار‬
‫قابل قبول و مجازي براي هر يك تعيين نمود تا سالمت انسان دچار اختالل نشده‬
‫و از كارائي شخص در چنين محيط كاري كاسته نشود‪.‬‬

‫‪128‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫• عمده عوامل فيزيكي در محيط‬

‫‪ ‬گرما و سرما ‪Heat and cold‬‬

‫‪Air pressure‬‬ ‫‪ ‬فشار هوا‬
‫‪Noise‬‬ ‫‪ ‬سرو صدا‬
‫‪Illumination‬‬ ‫‪ ‬روشنائي‬

‫‪129‬‬ ‫ویسی‬
 Heat Stress

130 ‫ویسی‬
 How the Body Responds to
Heat
The body tries to keep a constant internal •
temperature

When internal temperature rises, it •

attempts to gets rid of excess heat by:
Increasing blood flow to skin surface –
Releasing sweat onto skin surface –

131 ‫ویسی‬
 Effects of Body’s Response
Reduced blood flow to brain •
Reduced mental alertness and –
comprehension
Reduced blood flow to active muscles •
Fatigue, loss of strength –
Increased sweating •
Slipperiness –
Cumulative result = a higher rate of accidents
in hot weather
132 ‫ویسی‬
 When Cooling Mechanisms Fail
High air temperature •
reduces effectiveness

High humidity reduces •

evaporation of sweat

Excess loss of salt •

Dehydration •
133 ‫ویسی‬
 Heat Stroke
Cause: •
Total breakdown of body’s cooling system –

Signs & Symptoms: •

High body temperature (>103) –
Sweating stops and skin is hot, red, and dry –
Headache, dizziness, weakness, rapid pulse, –
chills, difficulty breathing
If untreated, delirium and unconsciousness –
134 ‫ویسی‬
 Preventing Heat Stress
Know the factors that increase risk •
The environment you’re working in –
The work you’re doing –
Your own conditioning –

What you can do to prevent heat stress •

135 ‫ویسی‬
 Environmental Factors
Air temperature •

Humidity •

Radiant heat source •

Air circulation •

136 ‫ویسی‬
 Work-related Factors
Workload •
Type of work –
Level of physical activity –
Time spent working –
Clothing •
Weight (heavy v. breathable) –
Color (dark v. light) –
Personal protective equipment –
and clothing
137 ‫ویسی‬
 Personal Factors
Age •

Weight/fitness •

Use of drugs, alcohol, •

caffeine, medication

Prior heat-related illness •

138 ‫ویسی‬
 Prevention
Drink plenty of fluids •
Don’t rely on your thirst –
5-7 oz. Every 20 minutes –

Acclimatization: adjust to the heat •

The body takes 3-5 days to get used to the –
heat
Be careful if returning from vacation or –
absence
139 ‫ویسی‬
 Prevention (continued)
Choose proper clothing •
Choose light colors and lightest weight –
possible
Select proper personal protective equipment –
Take heat into account when scheduling •
tasks
Work/rest cycles –
Heaviest tasks early morning or dusk –
Eat properly •
Sleep
140 and rest • ‫ویسی‬
 ‫راهکارهای مقابله با تنش حرارتی‬
‫فشار حرارتي‬ ‫•‬

‫براي كاهش انباشتگي حرارتي در محيط كار مي توان به راهكارهاي زير اشاره كرد‪:‬‬ ‫•‬
‫استفاده از تجهيزات رطوبت زدا؛‬ ‫‪‬‬
‫استفاده از تجهيزات‪ ،‬افزايش حركت هوا (كولر)؛‬ ‫‪‬‬
‫عدم استفاده از لباسهاي سنگين و تنگ در محيط كار؛‬ ‫‪‬‬
‫طراحي مشاغل و وظايف براساس كاهش هرچه بيشتر مصرف انرژي؛‬ ‫‪‬‬
‫در برنامه كاري چند دوره استراحت كوتاه بهتر از يك استراحت بلند مدت است؛‬ ‫‪‬‬
‫كارهائي كه در محيط ازاد انجام ميشود بگونه اي برنامه ريزي كنيد كه در ساعات بسيار گرم انجام نشود؛‬ ‫‪‬‬
‫حتي المقدور از افرادي استفاده كنيد كه قادر به تحمل شرايط اب و هواي گرم باشند؛‬ ‫‪‬‬
‫فراهم سازي سازش تدريجي با محيط گرم درابتداي دوره كار كارگر در حدود ‪ 2‬هفته؛‬ ‫‪‬‬
‫تدارك زيرپوشهاي خنك و مناسب؛‬ ‫‪‬‬
‫در محيط كار مناطق خنك مثال" اتاقهاي ويژه براي استراحت كارگران در نظر بگيريد؛‬ ‫‪‬‬
‫حفظ تعادل اب و امالح بدن با تامين اب اشاميدني كافي و قرصهاي نمك‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪141‬‬ ‫ویسی‬
 ‫سرما‬
‫• تاثير گرما وسرما‬

‫• براي اندازه گيري سرما از شاخصي به نام شاخص باد سرد‪) (Wind chill index‬‬
‫استفاده مي كنند‪ .‬استفاده از اين شاخص بدان دليل است كه معموال" ناراحتي ما از سرما‬
‫عالوه بر درجه حرارت محيط به بادي كه مي وزد بستگي دارد‪ .‬به همين دليل اين شاخص را‬
‫كه تركيبي از سرعت باد و دماي محيط مي باشد به كار مي گيريم‪.‬‬

‫‪142‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫• تاثير گرما وسرما‬

‫• همچنين واحد ديگري به نام ‪ Clo‬براي اندازه گيري مقدار عايق بودن لباس فرد استفاده مي‬
‫شود‪.‬‬
‫• يک ‪ Clo‬بدن انسان را در حال استراحت در اطاقي با درجه حرارت ‪ 22‬درجه و رطوبت‬
‫‪ %50‬و سرعت جريان هواي ‪ 2/0‬متر بر ثانيه در محدوده حرارت مطبوع نگاه مي دارد‪.‬‬

‫‪143‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫بطور كلي در محيطهاي كاري بسته سعي مي شود دما تحت كنترل باشد‪ .‬اما چنانچه كار در‬ ‫•‬
‫محيط باز انجام شود و يا تغيير شرايط محيط از نظر گرما يا سرما ممكن نباشد ميتوان‬
‫اقداماتي به شرح زير جهت بهبود اين شرايط انجام داد‪:‬‬
‫انتخاب پرسنلي كه قدرت تحمل انها در برابر گرما و سرما بيشتر است؛‬ ‫‪‬‬
‫محدود كردن زمان قرار گرفتن شخص در محيط و زمان بندي استراحت؛‬ ‫‪‬‬
‫تغيير و اصالح كار به منظور كم كردن انرژي مصرفي الزم براي انجام كار؛‬ ‫‪‬‬
‫ثابت نگه داشتن اب بدن و جبران اب دفع شده؛‬ ‫‪‬‬
‫چرخش پرسنل بين افرادي كه در محيط نامناسب كار مي كنند با افرادي كه شرايط انها بهتر‬ ‫‪‬‬
‫است؛‬
‫حفاظت اشخاص در مقابل گرما با استفاده از سپر حرارتي و در مقابل سرما با لباس مناسب بر‬ ‫‪‬‬
‫اساس واحد ‪.Clo‬‬

‫‪144‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫• تاثير فشار هوا‬
‫• در هنگام كار كردن در ارتفاع هاي باال و يا اعماق زمين‪ ،‬فشار هوا اهميت زيادي مي يابد‪ .‬در حالت عادي‬
‫گلبولهاي قرمز بدن در حدود ‪ %95‬ظرفيت خود اكسيژن حمل مي كنند‪.‬‬
‫• هرچه فشار كاهش يابد از اين درصد كاسته مي شود تا جائيكه در ارتفاع ‪ 21000‬متري خون شروع به‬
‫جوشيدن مي كند و ارتفاعهاي پائين تر اختالل در فرايندهاي مغزي‪ ،‬بينائي و عصبي ايجاد مي شود‪.‬‬
‫• فشار زياد مي تواند باعث حل شدن گازها در خون شده و ايجاد اسيب ديدگي در اعضاء بويژه مغز نمايد‪.‬‬
‫اين واقعه بخصوص وقتي رخ مي دهد كه شخص ناگهان از محيط داراي فشار زياد به محيط كم فشار‬
‫برگردد‪ .‬به همين منظور برگشت بايد بصورت تدريجي و پله پله باشد‪.‬‬

‫‪145‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫• روشنائي‬

‫• روشنائي ميزان نور تابيده شده به سطوح اشياء است كه انها را قابل ديدن و‬
‫تشخيص مي كند‪.‬‬

‫• يك تركيب نامناسب از نوع و شدت نور مي تواند باعث خطا و اشتباه انساني در‬
‫محيط كار شود‪ .‬بعالوه ميزان خستگي اشخاص رابطه زيادي با روشنائي مناسب يا‬
‫نامناسب محيط كار دارد‪.‬‬
‫‪146‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫روشنائي در محيطهاي كار‬ ‫•‬

‫‪ -1‬سيستم روشنائي طبيعي (‪)Day light‬‬ ‫•‬

‫در طراحي سيستم روشنائي بهينه يكي از مهمترين عوامل روشنائي روز است‪.‬‬ ‫•‬

‫نور روز تركيبي است از نور پراكنده اسمان صاف يا ابري‪ ،‬انعكاسهاي اطراف‪ ،‬وضعيت‬ ‫•‬
‫ساختمان و موقعيت جغرافيائي‪ ،‬فصل‪ ،‬ساعات مختلف روز و ‪ ....‬كه طراح با توجه به‬
‫تنوع اين شرايط بايد از ان استفاده كند‪.‬‬

‫‪147‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬

‫‪ -2‬سيستمهاي روشنائي داخلي (‪)Indoor lighting‬‬ ‫•‬

‫)‪(Artificial Illumination‬‬ ‫•‬

‫منظور از روشنائي داخلي ايجاد تباين بين اشياء و قسمتهاي مختلف انها مي باشد بطوريكه‬ ‫•‬
‫اين تباينها تصاويري روي شبكه چشم ايجاد نموده و شكل اجسام را در ذهن مجسم مي‬
‫كند بنابراين حضور اين تجسم بايد مالك طراحي اين سيستم ها باشد‪.‬‬

‫‪148‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬

‫اطالعاتي كه بايد هنگام طراحي سيستم روشنائي به ان دسترسي داشت شامل موارد زير‬ ‫•‬
‫است‪:‬‬
‫ابعاد محيط كاري مورد بحث؛‬ ‫‪‬‬
‫رنگ ديوارها و سقفها و ضريب انعكاس اين سطوح ؛‬ ‫‪‬‬
‫نوع كار‪ ،‬توزيع كار در محيط محلهاي ماشين االت‪ ،‬ميزكار و سطح كار؛‬ ‫‪‬‬
‫پارامترهاي مربوط به شبكه برق؛‬ ‫‪‬‬
‫نوع منابع روشنائي در دسترس‪ ،‬مانند المپهاي رشته اي‪ ،‬فلورسنت و ‪...‬‬ ‫‪‬‬

‫‪149‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬

‫نقاطي كه مي توان در انها منابع روشنائي را قرار داد؛‬ ‫‪‬‬

‫مستقيم يا غير مستقيم بودن روشنائي؛‬ ‫‪‬‬
‫شدت روشنائي الزم روي سطح كار ؛‬ ‫‪‬‬
‫فاصله بين مراكز نوري و فاصله انها از سقف؛‬ ‫‪‬‬
‫فاصله منبع نوري از سطح كار؛‬ ‫‪‬‬
‫وضعيت روشنائي طبيعي محيط‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪150‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫• نكات مهم در طراحي سيستم روشناي ي‬
‫فواصل بين منابع نوري بايد طوري تامين شود كه روشنائي محيط يكنواخت باشد و به محل‬ ‫‪‬‬
‫موانع نظير تيرها و ستونها توجه شود‪.‬‬
‫معموال" ارتفاع سقف كارخانجات بين ‪ 5/3-7‬متر است هر چند كه پائينتر گرفتن ارتفاع‬ ‫‪‬‬
‫المپها باعث استفاده بهتر از شدت نور ان مي گردد اما سعي مي كنيم انرا بحدي باال در نظر‬
‫بگيريم كه نور يكنواخت باشد‪.‬‬
‫اگر اطاقي تهويه مطبوع داشته باشد المپها بهمراه لوله هاي تهويه در سقف كاذب قرار مي‬ ‫‪‬‬
‫گيرد كه اين امر باعث تغيير استفاده از نور انها مي شود‪.‬‬
‫براي محلهائي كه كارهاي ظريف در ان انجام مي شود مانند ادارات‪ ،‬صنايع الك ترونيك و‬ ‫‪‬‬
‫… تباين بايد بين ‪ 3-10‬باشد‪ ،‬كه بيشتر از ان باعث نور زدگي مي شود‪.‬‬

‫‪151‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫‪Glare‬‬ ‫• برق زدگی‬

‫• نور خیره کننده یک حالت مزاحمت و آشفتگی شدید در تطابق شبکیه است‪.‬‬

‫‪152‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫• روشناي ي‬

‫• تاثيررنگ در بينائي ‪ :‬استفاده از رنگهاي مناسب باعث ايجاد تباين و در نتيجه راحتي ديد مي‬
‫شود‪.‬‬
‫• منظور از اختالف رنگ‪ ،‬بين سطوح بزرگ مثل ديوار‪ ،‬ميز كار و ‪ ...‬با اجسام كوچك نظير‬
‫اجسام و قطعات مي باشد‪.‬‬
‫• عدم وجود تباين ميان اين دو گروه باعث مي شود كه ديدن انها بسختي انجام شود از سوي‬
‫ديگر درخشندگي و تباين شديد باعث زدگي چشم شخص مي گردد‪.‬‬

‫‪153‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫رنگ در اتاق کار‬
‫هنگام انتخاب رنگ در داخل و اطراف محل کار باید به بازتاب آن‬ ‫•‬
‫توجه شود‪.‬‬
‫وظایف رنگها‪:‬‬ ‫•‬
‫نظم و قاعده‬ ‫•‬
‫ایمنی‬ ‫•‬
‫کنتراست رنگ‬ ‫•‬
‫تاثیرات روانی روی افراد‬ ‫•‬

‫‪154‬‬ ‫ویسی‬
 ‫کاربرد رنگ درصنعت‬

‫رنگ جزیی مهم درطراحی صنایع است‪.‬رنگ های‬

‫استانداردبرای مقاصدایمنی وشناسایی بکارمی روند‪.‬تباین رنگ‬
‫هاباعث شناسایی اجزاماشین ازیکدیگروافزایش ایمنی می شود‪.‬از‬
‫اثرات روانشناسی رنگ برای افزایش راحتی وبهره وری‬
‫کارگران استفاده می شود‪.‬‬

‫ایمنی وتعیین هویت‬

‫استفاده ازکدرنگي برای تجهیزات‪،‬لوله هاوعالیم در صنعت الزامي شده است‪.‬البته‬

‫ی ایمن مکانیکي‬‫هرگزبه عنوان جایگزینی برای اقدامات ایمني وحفاظ ها ٍ‬
‫نخواهدبود‪.‬رنگ های استاندارد‪،‬خطرات ومناطق قابل توجه در کارخانه رامشخص‬
‫مي كنند‪.‬‬

‫‪155‬‬ ‫ویسی‬
 ‫احت اط‬ ‫چند نمونه عالئم ایمنی در ایران‬
‫طور‬

‫کالئم ایمني آگاه كنن ه‬

‫کالئم دستور العمل راي‬

‫ایمني‬

‫‪156‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫• رنگهای چشمگیر‬

‫‪157‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪ -9‬طراحي نمايشگرها‬

‫‪158‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي نمايشگرها‬

‫هدف يك نمايشگر انتقال اطالعات از ماشين به انسان است بگونه اي نيازهاي‬

‫سيستم انسان‪-‬ماشين براورده شود‪.‬‬

‫يك نمايشگر خوب اطالعات را بگونه اي به فرد منتقل مي كند كه داراي سه‬
‫ويژگي سرعت‪ ،‬دقت و حساسيت باشد‪.‬‬

‫‪159‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي نمايشگرها‬
‫انواع اطالعاتي كه از طريق نمايشگرها منتقل مي شود‪:‬‬

‫‪Quantitative information‬‬ ‫‪ .1‬اطالعات كمي‬

‫مقدار كمي يك متغير مورد اندازه گيري نظير درجه حرارت‪ ،‬سرعت و ‪...‬‬
‫‪Qualitative information‬‬ ‫‪ .2‬اطالعات كيفي‬
‫مقدار تقريبي از روند‪ ،‬نرخ و جهت تغييرات يك متغير‬
‫‪Status information‬‬ ‫‪ .3‬اطالعات حالتي‬
‫شرايط و حالت يك سيستم نظير حالت روشن و خاموش يك ماشين‬
‫‪Signal and warning information‬‬ ‫‪ .4‬اطالعات اخباري و اضطراري‬
‫حالتهاي اضطراري و يا شرايط نامطمئن‪ ،‬يا حضور و عدم حضور يك شئ در شرايط مورد بررسي نظير‬
‫چراغي كه اتمام بنزين را اعالم مي كند و يا اژير اعالم خطر‬
‫‪160‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي نمايشگرها‬
‫انواع اطالعاتي كه از طريق نمايشگرها منتقل مي شود‪:‬‬

‫‪Representation information‬‬ ‫‪ .5‬اطالعات تصويري‬

‫اطالعات از طريق سيستمهاي تصويري يا اشكال گرافيكي منعكس مي شود نظير ضربان قلب كه برروي‬
‫صفحه يك اسيلوسكوپ ديده مي شود‬
‫‪Identification information‬‬ ‫‪ .6‬اطالعات شناسائي‬
‫اطالعات مربوط به شناسائي يك وضعيت‪ ،‬يك شئ و يا يك شرايط خاص مانند تابلو هاي راهنمائي در‬
‫جاده‬
‫‪ .7‬اطالعات سمبليك و الفبائي ‪Symbolic and alphanumeric Information‬‬
‫با استفاده از اعداد‪ ،‬حروف الفبا و كدهاي خاص ارائه مي شوند‪ ،‬نظير برچسبها‪ ،‬پالكارتها‪ ،‬كدهاي موجود‬
‫در جداول اطالعاتي‪ ،‬ارم سازمانها و ‪. . .‬‬
‫‪Time-phased information‬‬ ‫‪ .8‬اطالعات زماني مرحله اي‬
‫در ان از عالئم و سيگنالهائي كه طبق فاصله معين زماني ارسال مي شوند‪ ،‬جهت انتقال اطالعات استفاده‬
‫‪161‬‬ ‫ویسی‬ ‫مي شود‪ ،‬نظير مرس در تلگراف‬
 ‫طراحي نمايشگرها‬

‫انواع نمايشگرها‬

‫بسته به نوع دريافت اطالعات بوسيله انسان نمايشگرها به سه گروه سمعي‬

‫( ‪ )Auditory‬و بصري ( ‪ )Visual‬و لمسی )‪(Tactile‬‬
‫تقسيم بندي مي شوند‪.‬‬

‫در رده بندي نمايشگرها بصورت بصري و‬

‫سمعي معموال" نمايشگرهاي بصري بيشتر‬
‫‪162‬‬
‫كاربرد دارند‪.‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي نمايشگرها‬
‫موارد کاربرد نمايشگرها‬

‫انتخاب سيستم سمع ي‬ ‫انتخاب سيستم بص ري‬

‫اگر پيام ساده باشد‬
‫اگر نياز به عكس العمل نوري و سريع باشد‬
‫اگر بتوان مطلب را با يك زبان مشخص منتقل كرد‬
‫اگر پيام كوتاه باشد‬
‫اگرضرورت شغلي حركت را ايجاب نكند‬
‫اگرسيستم ازنظرروشنائي وتشخيص مشكل داشته باشد‬
‫اگر نتوان پيام را به تاخير انداخت‬
‫اگر پيام در ارتباط با مقطعي از زمان است‬
‫اگر سيستم بصري شخص محدود شده باشد‬
‫‪163‬‬
‫اگر پيام پيچيده باشد‬
‫اگر پيام يك عكس العمل نوري و سريع نياز نداشته باشد‬
‫اگر نتوان مطلب را با يك زبان مشخص منتقل كرد‬
‫اگر پيام طوالني باشد‬
‫اگر ضرورت شغلي استقرار در يك نقطه را ايجاب كند‬
‫اگر محيط كار داراي سر و صدا باشد‬
‫اگر بتوان پيام را به تاخير انداخت‬
‫اگر پيام در ارتباط با نقطه اي در فضاست‬
‫اگر سيستم سمعي شخص محدود شده باشد‬
‫ویسی‬
 ‫طراحي نمايشگرها‬

‫از نظر نوع اطالع رساني نمايشگرهاي بصري به سه گروه تقسيم مي شوند‪:‬‬

‫‪ ‬نمايشگرهاي كمي‬
‫‪ ‬نمايشگرهاي كيفي‬
‫‪ ‬نمايشگرهاي تصويري‬

‫‪164‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي نمايشگرها‬

‫انواع نمايشگرها‬

‫‪165‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪ -10‬طراحي کنترلها‬

‫‪166‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬

‫در طراحي كنترلها در نظر گرفتن عواملي مانند نوع عملكرد‪ ،‬سطح تغييرات‬
‫عامل مورد كنترل‪ ،‬دقت‪ ،‬سرعت و نيروي مورد نياز و رابطه بين نمايشگر با‬
‫كنترل ضروري است‪.‬‬

‫‪167‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬
‫انواع کنترل‬
‫ورود‬ ‫تنظيم و کنترل‬ ‫تنظيم مجرد‬ ‫کارانداختن‬ ‫نوع کنترل‬
‫اطالعات‬ ‫مداوم‬
‫*‬ ‫دگمه فشار دستي ( ‪)Hand push Buttom‬‬
‫*‬ ‫دگمه فشار پاي ي (‪)Foot push buttom‬‬
‫*‬ ‫*‬ ‫سويچ ميله اي ( ‪)Toggle swith‬‬
‫*‬ ‫سويچ چرخان ( ‪)Rotrey selector swtch‬‬
‫*‬ ‫*‬ ‫دگمه پيچي (‪)knob‬‬
‫*‬ ‫*‬ ‫هندل (‪) Crank‬‬
‫*‬ ‫*‬ ‫فرمان ( ‪) Handweel‬‬
‫*‬ ‫*‬ ‫اهرم (‪) Level‬‬
‫*‬ ‫*‬ ‫پدال (‪) Pedal‬‬
‫*‬ ‫رديف كليد(حروف) ( ‪)Keybord‬‬

‫‪168‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬

‫قواعد كلي در مورد انتخاب كنترلها‬

‫‪ ‬كنترلها بايد طوري توزيع شوند كه اعضاي مختلف بدن انها را بكار گيرد‪ .‬كنترلهائي‬
‫كه نياز به كاربرد زياد و اعمال مداوم نيرو دارند براي پا در نظر گرفته شوند و‬
‫كنترلهائي كه به سرعت و دقت عمل نياز دارند براي دست طراحي شوند‪.‬‬

‫‪ ‬انتخاب‪ ،‬محل يابي و جهت دادن به حركت كنترلها بايد به نحوي باشد كه حركت‬
‫انها مطابق با جابجائي نمايشگر مربوط به انها باشد‪.‬‬

‫‪169‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬

‫‪170‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬

‫قواعد كلي در مورد انتخاب كنترلها‬

‫‪ ‬در انتخاب كنترل بايد نيروي مورد نياز براي اعمال كنترل را در نظر گرفت‪.‬‬

‫‪ ‬كنترلها بايد به اساني شناسائي شود و حتي المقدور هم با چشم و هم با المسه قابل‬
‫شناسائي باشد‪.‬‬

‫‪ ‬ميتوان با تلفيق كنترلهاي مختلف هم در حركات اپراتور و هم در فضاي پانل صرفه‬

‫جوي ي كرد‪.‬‬
‫‪171‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬

‫جهت ارتباط حرك تي بين كنترل و نمايشگر‬

‫‪‬كليشه هاي حرك تي جوامع بايد در موقع طراحي نمايشگر و كنترل در نظر گرفته شود‪،‬‬
‫مثال" براي ما بديهي بنظر مي رسد كه بستن شير بايد در جهت حركت عقربه هاي ساعت و‬
‫باز كردن ان در خالف جهت باشد‪.‬‬

‫‪‬چنانچه اين كليشه ها هم در نمايشگر و هم در كنترل بصورت يكنواخت در نظر گرفته‬

‫شوند باعث كم شدن زمان تصميم گيري ‪ ،‬بهبود سرعت و دقت تنظيم‪ ،‬كاهش زمان‬
‫فراگيري و كم كردن اشتباهات مي شود‪.‬‬
‫‪172‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬

‫كدبندي ابزارهاي كنترلي‬

‫هدف از كدبندي كنترلها سهولت در شناسائي انهاست‪.‬‬

‫بدين ترتيب تعداد دفعات بكارگيري غلط كنترلها كاهش يافته و زمان الزم براي‬
‫كنترل صحيح كم مي شود‪.‬‬

‫‪173‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬
‫روشهاي معمول براي كدبندي كنترلها‬

‫استفاده از برچسب‬ ‫‪‬‬

‫استفاده از رنگ‬ ‫‪‬‬
‫استفاده از شكل‬ ‫‪‬‬
‫استفاده از محل استقرار‬ ‫‪‬‬
‫استفاده از اندازه‬ ‫‪‬‬
‫استفاده از حالت كاركرد‬ ‫‪‬‬
‫‪174‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬

‫كنترلهاي اضطراري‬

‫‪ ‬طراحي و عمل استقرار كنترلهاي اضطراري به توجه و دقت ويژه اي نياز دارد زيرا پيدا‬
‫كردن سريع انها بسيار جدي و حياتي است‪ ،‬مهمتر انكه در شرايط اضطراري احتمال‬
‫اشتباه كردن اپراتور زياد مي شود‪.‬‬

‫‪ ‬كنترلهاي اضطراري بايد از طراحي مناسبي برخوردار باشند تا امكان واكنش سريع و‬
‫صحيح را براي اپراتور فراهم اورند‪.‬‬

‫‪175‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬

‫نکات مربوط به کنترلهاي اضطراري‬

‫الف) كنترل اضطراري بايد از كنترلهاي روزمره دستگاه دور باشد‪ ،‬تا خطر‬
‫استفاده غير عمدي ان كاهش يابد‪.‬‬

‫ب) دسترسي اپراتور به كنترل اضطراري بايد راحت باشد‪.‬‬

‫ج) كنترلهاي اضطراري بايد قرمز رنگ باشند‪.‬‬

‫‪176‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬

‫چند نمونه از كنترلهاي اضطراري‬

‫‪ ‬دكمه هاي فشاري كه بوسيله ك ف دست براه مي افتند‪.‬‬

‫‪ ‬سيمهاي اضطراري‬

‫‪ ‬كليد‪( Dead man‬مرد مرده)‪ :‬عملكرد اين كليد به نحوي است كه تا‬
‫وقتي كليد در فشار باشد ماشين كار مي كند و چنانچه اپراتور در شرايط اضطراري‬
‫فشار روي كليد را قطع كند ماشين از كار مي افتد‪.‬‬
‫‪177‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬

‫چند اصل كلي در طراحي كنترلها‬

‫‪ ‬حداك ثر نيرو‪ ،‬سرعت‪ ،‬دقت و يا محدوده حركت بدن كه براي كار با ابزار كنترل‬
‫الزم است نبايد بزرگ تر از حد مجاز قابليت يك اپراتور باشد‪ .‬بخصوص در مورد‬
‫كنترلهائي كه كاربرد انها بصورت مداوم و جزء توالي فرايند كار انجام مي شود اين‬
‫امر اهميت بيشتري دارد‪.‬‬

‫‪ ‬تعداد ابزارهاي كنترل بايد در حداقل نگاه داشته شوند و جابجائي كنترل تاحد‬
‫امكان ساده و اسان باشد‪.‬‬

‫‪178‬‬ ‫ویسی‬
 ‫طراحي کنترلها‬

‫چند اصل كلي در طراحي كنترلها‬

‫‪ ‬جابجائيهاي كنترل كه بنظر اپراتور طبيعي مي ايند از موارد پيچيده مؤثر بوده و‬
‫خستگي كمتري ايجاد مي كند‪.‬‬

‫‪ ‬ابزارهاي كنترل بايد مقاومت خوبي در حين كار داشته باشند‪ ،‬تا امكان بروز‬
‫حوادث ناشي از اعمال نيرو بوسيله دست يا پا يا اجسام ديگر روي انها كم شود‪.‬‬

‫‪ ‬ابزارهاي كنترل بايد طوري طراحي شوند كه خطري براي انگشت‪ ،‬دست يا پا‬
‫محسوب نشود‪.‬‬
‫‪179‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫سروصدا (‪)Noise‬‬

‫سر وصدا را ميتوان بصورت صداي اضافي و ناخواسته اي تعريف كرد كه در‬
‫محيط زندگي افراد وجود دارد و محدوده بزرگي را شامل مي شود‪.‬‬

‫‪180‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫شنواي ي‬

‫تاثير سروصدا بر انسان از دو ديد قابل بررسي است‪:‬‬

‫‪ ‬تاثير سروصدا بر سالمتي انسان‬
‫‪ ‬تاثير سروصدا بر بازدهي كار‬

‫مهمترين تاثير سروصدا از نظر سالمتي كاهش شنوائي مي باشد‪.‬‬

‫‪181‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫میزان کاهش شنوایی در محیطهای کاری به عوامل مختلفی‬
‫بستگی دارد‪:‬‬
‫مدت‬
‫مقدار‬
‫نوع‬
‫تفاوتهای فردی‬
‫صدای ناگهانی چیست؟‬

‫‪182‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫شنواي ي‬

‫سروصدا عالوه بر كاهش شنوائي عوارض ديگري نيز براي سالمت انسان دارد‬
‫كه مهمترين انها افزايش فشار خون‪ ،‬افزايش ضربان قلب و انقباض رگها و‬
‫عضالت مي باشد‪.‬‬
‫همچنين تاثير ديگر سروصدا جنبه رواني ان است يعني مزاحمتي كه سروصدا‬
‫بخصوص صداهاي غير منتظره و ناگهاني براي شخص ايجاد مي كند‪.‬‬

‫‪183‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫غير از تاثيرات سروصدا برروي سالمت فرد كارائي فرد نيز در محيط توليد تحت تاثير ان‬
‫قرار مي گيرد و عوارضي نظير افزايش ضايعات‪ ،‬كاهش نرخ توليد‪ ،‬افزايش نرخ حوادث و‬
‫دشواري در مبادله اطالعات پيش مي ايد‪.‬‬

‫‪184‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬

‫• پدیده پوشش )‪ (Masking‬چیست؟‬

‫‪185‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫اندازه گيري سروصداي محل كار‬

‫براي اندازه گيري سروصدا از دستگاه صدا سنج يا ‪ Noise level meter‬استفاده مي‬
‫شود و كار اندازه گيري در دو مرحله انجام مي گيرد‪:‬‬
‫ابتدا سروصدا در ايستگاههاي كاري اندازه گيري مي شود و صدا سنج دقيقا" در نقطه اي‬
‫قرار مي گيرد كه گوش اپراتور مربوطه قرار دارد‪.‬‬
‫سپس سروصدا در محيطهاي عمومي كارخانه نظير راهروها‪ ،‬محوطه ها‪ ،‬ناهارخوري و …‬
‫اندازه گيري شده و با استانداردهاي مربوطه مطابقت داده مي شود‪.‬‬

‫‪186‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫مراحل کنترل سروصدا‬ ‫•‬
‫‪ -1‬کنترل در محل تولید صدا‬ ‫•‬
‫‪ -2‬کاهش انتقال سروصدا‬ ‫•‬
‫‪ -3‬حفاظت شخصی‬ ‫•‬

‫‪187‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫روشهاي كنترل سروصدا‬

‫اقدامات فني از قبيل پوشاندن ماشينها‪ ،‬عايق كردن پايه ماشينها در مقابل لرزش‬ ‫‪‬‬
‫و‪...‬؛‬
‫استفاده از جاذبه هاي صدا در ديوار ها و سقف كارگاه‬ ‫‪‬‬
‫اقدامات ساختماني نظير جدا كردن بخش پرسروصداي كارخانه از ساير بخشها‬ ‫‪‬‬
‫بوسيله ديوار عايق و ‪...‬؛‬
‫استفاده از وسائل ايمني شخصي شامل گوشي‪ ،‬هدفون‪ ،‬كاله حفاظتي با گوشي‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫لباسهاي الومينيومي خاصي كه مانع از اسيب ديدگي اعصاب مي شود و‪...‬؛‬
‫‪188‬‬ ‫ویسی‬
 ‫تجهیزات حفاظت فردي صدا ‪:‬‬

‫– ‪EAR MUFF‬‬

‫‪189‬‬ ‫ویسی‬
 EAR PLUG – 2

190 ‫ویسی‬
1 2 3
 ‫تفاوت ایرماف و ایرپالگ‬

‫موسيقي‬
‫موسيقي پيش زمينه چيست؟‬

‫‪191‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫• ارتعاش‬
‫• تاثیرات فیزیولوژیکی‪:‬‬

‫انعکاسات ماهیچه ای‬ ‫•‬

‫نیروهای بصری‬ ‫•‬
‫تاثیر بر ستون فقرات‬ ‫•‬
‫مهارت‬ ‫•‬

‫‪192‬‬ ‫ویسی‬
 ‫عوامل محيطي و تاثير ان بر انسان‬
‫اسيبهاي ناشي از ارتعاش (مکانيکي)‬ ‫•‬

‫• انواع ارتعاش‪:‬‬
‫‪ ‬ارتعاشاتي كه به تمام بدن منتقل مي شوند مانند وسائل حمل ونقل و انواع ماشين هاي‬
‫متحرك صنعتي؛‬
‫‪ ‬ارتعاشات ارام كه به ان بيماري دريا نيز مي گويند و باعث ناراحتيهائي مشابه دريازدگي مي‬
‫شود؛‬
‫‪ ‬ارتعاشاتي كه فقط به دست منتقل مي شوند نظير انواع وسايل و ابزار دستي مانند مته‪،‬‬
‫اره‪ ،‬چكشهاي باري و لرزاننده هاي بتون‪.‬‬
‫‪193‬‬ ‫ویسی‬
 ‫‪ -11‬نوبت کاري‬

‫‪194‬‬ ‫ویسی‬
 ‫نوبت کاري‬

‫داليل كاركردن بصورت شيفتي‬

‫‪ ‬فرايندهاي صنعتي ‪ :‬بسياري از صنايع نوين و فرايندهاي پيوسته مانند نيروگاهها‪،‬‬

‫پااليشگاهها‪ ،‬صنايع فوالد و ‪ ...‬را نميتوان متوقف نمود و روز بعد مجددا" راه اندازي‬
‫كرد؛‬
‫‪ ‬فشارهاي اقتصادي ‪ :‬بدليل حجم باالي سرمايه گذاري در كارخانجات بهره برداري از‬
‫اين صنايع در يك شيفت كاري صرفه اقتصادي ندارد؛‬
‫‪ ‬نيازهاي خدماتي ‪ :‬برخي از كاركنان بخشهاي خدمات نظير پرستاران‪ ،‬نيروهاي‬
‫انتظامي‪ ،‬اتش نشاني و ‪ ...‬مجبور هستند كه خدمات خود را بصورت شبانه روزي‬
‫ارائه دهند‪.‬‬
‫‪195‬‬ ‫ویسی‬
 ‫نوبت کاري‬

‫تغييرات ‪ 24‬ساعته (سيركادين)‪Circadian‬‬

‫مانند اغلب پديده هاي طبيعي انسانها نيز داراي نوعي ويژگيهاي ريتميك‬
‫هستند‪.‬‬
‫برخي افراد از اين ويژگيها ريتم ‪ 24‬ساعته يا سيركادين دارند‪ .‬برخي ريتم كمتر از‬
‫شبانه روز يا ‪ Ultradian‬و برخي ريتم بيشتر از شبانه روز يا‬
‫‪ Infradian‬دارند‪.‬‬

‫‪196‬‬ ‫ویسی‬
 ‫نوبت کاري‬

‫ازجمله تغييراتي كه بصورت شبانه روزي در بدن انسان ايجاد مي شوند درجه حرارت‬
‫بدن‪ ،‬نرخ ضربان قلب‪ ،‬نرخ تنفس و ترشح هورمونهاي مختلف است‪ ،‬كه از الگوي‬
‫سينوسي مطابق منحني ذيل پيروي مي كنند‪.‬‬

‫‪197‬‬ ‫ویسی‬
 ‫نوبت کاري‬

‫تاثير نوبت كاري بر بهره وري افراد‬

‫در وظائف دستي ساده و وظايف دستوري بهره وري چندان تحت تاثير نوبت‬
‫كاري قرار نمي گيرد‪ .‬اما وظائف فكري و استفهامي كه به تفكر عميق نيازمندند‬
‫بيشتر تحت تاثير نوبت كاري هستند‪.‬‬

‫نمونه مشكالتي كه در اثر كار شبانه ايجاد مي شود باال رفتن امار تصادفات‬
‫رانندگي به نسبت تعداد حمل و نقلها در ساعات اغازين بامداد است‪.‬‬

‫‪198‬‬ ‫ویسی‬
 ‫نوبت کاري‬

‫تجربه نشان داده است كه برخي از افراد بطور ذاتي عالقه دارند كه هنگام طلوع‬
‫خورشيد بيدار شده و در هنگام غروب خورشيد به خواب روند كه انها را صبح گرا‬
‫گويند‪ .‬در مقابل افراد شب گرا نيز وجود دارند كه عالقمندند كارهاي خود را‬
‫بيشتر در شب انجام دهند‪ .‬چنانچه اين افراد را نيز بشناسيم مي توانيم از انها‬
‫براي كار شب استفاده كنيم‪.‬‬

‫‪199‬‬ ‫ویسی‬
 ‫نوبت کاري‬
‫در رابطه با نوبت كاري توجه به نكات زير مفيد است‪:‬‬
‫غالبا در شيفتهاي شب نظارت وكنترل مديريت كاهش مي يابد‪ .‬اين امر باعث ازادي عمل بيشتر براي‬ ‫ً‬ ‫‪‬‬
‫پرسنل مي شود‪ .‬برخي از افراد در چنين شرايطي انگيزش بهتري براي كار پيدا مي كنند و بهره وري باال‬
‫تري دارند‪ .‬اما اك ثر مردم از اين وضع سوء استفاده كرده و حتي ممكن است به خواب و استراحت‬
‫طبعا باعث كاهش كميت و كيفيت توليد مي شود و بهره وري را كاهش مي دهد‪.‬‬ ‫بپردازند كه ً‬
‫بوسيله قرنطينه كردن افراد در محيطهائي كه اثري از روز و شب در ان وجود ندارد و ساعت نيز در‬ ‫‪‬‬
‫اختيار نيست سعي شده كه طول سيركادين اندازه گيري گردد‪ .‬تجربه نشان داده است كه طول اين‬
‫سيكل براي افراد جوان نزديك به ‪ 25‬ساعت است كه با افزايش سن كوتاهتر شده و به ‪ 24‬ساعت‬
‫نزديك مي شود‪ .‬يعني بطور عادي افراد جوان تمايل دارند كه هر شب يك ساعت ديرتر از شب قبل‬
‫بخوابند اين امر باعث مي شود كه اگر چرخش نوبت كاري بصورت صبح به عصر به شب باشد‬
‫اولويت بهتري نسبت به حالت شب به عصر به صبح خواهد داشت‪.‬‬

‫‪200‬‬ ‫ویسی‬
 ‫نوبت کاري‬

‫در رابطه با نوبت كاري توجه به نكات زير مفيد است‪:‬‬

‫بيشتري به سيكل سيركادين‬

‫ً‬ ‫چنانچه اشاره شد افزايش سن باعث مي شود كه افراد وابستگي‬ ‫‪‬‬
‫خود پيدا كنند و قابليت تغيير اين سيكل در انها كاهش مي يابد‪ .‬اصوالبا افزايش سن افراد‬
‫تمايل به صبح گرائي پيدا مي كنند‪.‬‬
‫يكي از مهمترين عواملي كه به افراد شبكار براي حل مشكالتشان كمك مي كند همكاري‬ ‫‪‬‬
‫خانواده انها است‪ .‬در مواردي مديريت مي تواند طي جلساتي عمومي خانواده پرسنل را‬
‫نسبت به مشكل كارگر شب كار توجيه نموده و از انها بخواهد در طول روز حتي المقدور خود‬
‫را با برنامه غذا و خواب فرد شب كار تطبيق دهند‪.‬‬
‫پريود هاي كوتاه مدت شبانه يعني حدود ‪ 2‬تا ‪ 3‬روز شبكاري ً‬
‫غالبا براي كارگران مطلوبتر از‬ ‫‪‬‬
‫پريودهاي هفتگي هستند و چنانچه مسائل اجتماعي كارگران اجازه دهد پريودهاي ‪14‬و‪28‬‬
‫روزه بهترين حالت مي باشد‪.‬‬

‫‪201‬‬ ‫ویسی‬
 ‫نوبت کاري‬
‫در رابطه با نوبت كاري توجه به نكات زير مفيد است‪:‬‬

‫در هر مقطع زماني كه شيفت شبانه فرد شروع مي شود هرچه مقدار شبهاي پ ي در پ ي شب كاري كمتر‬ ‫‪‬‬
‫باشد هنگام برگشت به شيفت روز تطابق ساده تر صورت مي گيرد‪.‬‬
‫گاهي توصيه مي شود در شيفتهاي شب جهت حمل و نقل مواد و قطعات از نوار نقاله استفاده نشود‬ ‫‪‬‬
‫بلكه از اپراتورها بخواهيم در مقاطعي خود قطعات خود را حمل كند تا در وضعيت عملكردي انها‬
‫تغيير حاصل شود‪ .‬اين تغيير جزئي در فواصل منظم باعث كاهش كسالت و خواب الودگي مي گردد‪.‬‬
‫هر جامعه اي بسته به شرايط خاص اجتماعي و فرهنگي خود نياز دارد كه نوبت كاري مناسبي براي ان‬ ‫‪‬‬
‫برنامه ريزي شود‪.‬مثال تعریف شیفت کاری در امریکا‪:‬شیفت ‪ 8-16-24‬در مقابل شیفت ‪6-14-22‬در‬
‫جاهای دیگر‬

‫‪202‬‬ ‫ویسی‬
 ‫نوبت کاري‬

‫در رابطه با نوبت كاري توجه به نكات زير مفيد است‪:‬‬

‫در بررسي مسئله شيفت نبايد اين واقعيت را از ياد ببريم كه سيستم متشكل از انسان‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫ماشين و محيط است‪ .‬بعبارت ديگر تغيير نوبتهاي كاري نه فقط ًاز نظر پرسنلي بلكه از نظر‬
‫كيفيت كار و عمر ماشين االت نيز بايد مورد بررسي قرار گيرد‪ .‬مثال تاثير اينكه روزانه چند‬
‫اپراتور روي يك ماشين خاص كار كنند روي كيفيت ماشين چه خواهد بود‪.‬‬
‫ً‬
‫معموال در هنگام كار‬ ‫درصد غيبت افراد يكي از بزرگ ترين مشكالت در شيفت كاري مي باشد‬ ‫‪‬‬
‫شيفت شب درصد اين غيبت بشدت افزايش مي يابد‪.‬‬
‫مقدار خطائي كه فرد در طي شيفت صبح انجام مي دهد بمراتب كمتر از خطاهاي شيفت عصر‬ ‫‪‬‬
‫است‪ ،‬شيفت شب در ابتدا خطاي كمتري نسبت به شيفت عصر دارد ولي با گذشت مدتي‬
‫خطاهاي ان بسيار زيادتر مي شود‪.‬‬

‫‪203‬‬ ‫ویسی‬
 ‫پایان‬

‫‪204‬‬ ‫ویسی‬