Türkiye'de 2005 Yılında Yaşayan Geleneksel Kutlamalar-Min

GAZ‹ ÜN‹VERS‹TES‹ TÜRK HALKB‹L‹M‹
ARAfiTIRMA VE UYGULAMA MERKEZ‹ (THBMER)

GAZ‹ ÜN‹VERS‹TES‹ TÜRK HALKB‹L‹M‹
ARAfiTIRMA VE UYGULAMA MERKEZ‹ (THBMER YAYINLARI:6)
© Bu kitab›n bütün haklar› Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araflt›rma ve

Uygulama Merkezi’ne aittir. Kaynak gösterilerek al›nt› yap›labilir.
Türkiye’de 2005 Y›l›nda

Ankara 2005
YAfiAYAN GELENEKSEL ISBN: 975-507-127-X
KUTLAMALAR
Yay›na Haz›rlayanlar
M. Öcal O⁄UZ
Seval KASIMO⁄LU
Gazi Üniversitesi THBMER Yay›n›

Kitaptaki kutlamalar, geleneksel halk takvimi göz önüne al›narak, k›fl›n
ÖNSÖZ yap›lan kutlamalar, yaz› karfl›lama ile ilgili kutlamalar, yaz›n yap›lan kutla-
malar, ay takvimine göre yap›lan kutlamalar ve anma törenleri olmak üzere
befl ana bafll›¤a ayr›lm›flt›r. Bu befl ana bafll›¤›n hiç birine girmeyen kutlama-
“Türkiye’de 2005 Y›l›nda Yaflayan Geleneksel Kutlamalar” bafll›¤›n› tafl›- lar ise düzenlendikleri geleneksel takvim içinde “Di¤erleri” alt bafll›¤› ile veril-
yan bu kitap, 2004-2005 e¤itim- ö¤retim y›l›nda Gazi Üniversitesi Fen Edebi- mifltir.
yat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat› Bölümü üçüncü s›n›f ö¤rencilerinin bahar Ayn› yörede birden çok derleyici taraf›ndan derlenen ayn› kutlamalarla il-
yar›y›l›nda “Türk Halkbilimi” dersi için yürüttükleri derleme çal›flmalar›n›n bir gili bilgiler tekrarlardan kaç›nmak amac›yla birlefltirilmifltir. Kayna¤a ve kay-
sonucu olarak ortaya ç›km›flt›r. Bilindi¤i üzere k›sa ad› UNESCO olan Birlefl- nak kifliye araflt›r›c›lar›n kolayca ulafl›m›n› sa¤lamak amac›yla, derleme ile il-
mifl Milletler E¤itim, Bilim ve Kültür Teflkilat›n›n 17 Ekim 2003 tarihinde Pa- gili, derleyen, derleme yeri ve tarihi, derlemenin yap›ld›¤› kaynak kiflinin ad›,
ris’te toplanan 32. Genel Konferans›’nda “Somut Olmayan Kültürel Miras›n soyad›, mesle¤i, do¤um yeri ve do¤um tarihi gibi temel bilgilere de ilgili k›s-
Korunmas› Sözleflmesi” imzalanm›flt›r. Bu sözleflmede Somut Olmayan Kültü- m›n bafl›nda yer verilmifltir.
rel Miras; topluluklar›n, gruplar›n ve kimi durumlarda bireylerin kültürel mi-
Elinizdeki kitap, Türkiye Halkbilimi çal›flmalar›nda üzerinde yeterince du-
raslar›n›n bir parças› olarak tan›mlad›klar› uygulamalar, temsiller, anlat›m-
rulmayan Geleneksel kutlamalar alan›na yeni ve kapsaml› bir bak›fl aç›s› geti-
lar, bilgiler, beceriler ve bunlara iliflkin araçlar, gereçler ve kültürel mekanlar
rece¤i inanc›yla haz›rlanm›flt›r.
olarak tan›mlanm›flt›r. Bu tan›mdan yola ç›karak haz›rlanan “Türkiye’de
2005 Y›l›nda Yaflayan Geleneksel Kutlamalar” bafll›¤›n› tafl›yan bu kitab›, Bu kitab›n yay›n›, ortak karar ve düflüncelerimizin Gazi Üniversitesi Türk
“Somut Olmayan Kültürel Miras›n Korunmas› ” sözleflmesinde 5 maddede ele Halkbilimi Yüksek Lisans ö¤rencisi Seval Kas›mo¤lu taraf›ndan uygulanma-
al›nan halk kültürünün bir alt kategorisi olan “Toplumsal Uygulamalar, Ritü- s›yla mümkün olmufltur.
eller ve fiölenler” in gelecekte de koruma alt›na al›nmas›n› sa¤lamak amac›y- Türk kültürünün bu geleneksel uygulamalar›n› sürdüren halk›m›za, derle-
la haz›rlanmas› gereken envanterlere katk› olarak görmek mümkündür. me çal›flmalar›na kat›lan ö¤rencilerime ve projeye katk› ve deste¤ini esirge-
Türkiye kutlamalar aç›s›ndan zengin bir birikime sahiptir. Ancak bu ki- meyen herkese, özellikle bu tür çal›flmalar›m›z› her bak›mdan destekleyen Ga-
tap, temelinde ritüelistik bir uygulama bulunan kutlamalarla s›n›rl› tutulmufl- zi Üniversitesi’ne, Rektör Prof. Dr. Say›n Kadri Yamaç’›n flahs›nda teflekkür
tur. Üzerinde çal›fl›lan kutlamalar mümkün oldu¤unca ba¤lamlar›yla birlikte ederim.
derlenmifl, böylece o kutlaman›n yap›lmas›na neden olan efsane, mit, menk›- Prof. Dr. M. Öcal O⁄UZ
be gibi halk anlat›lar›n›n yan› s›ra geleneksel halk spor, oyun ve uygulamala-
r›na da yer verilmifltir.
Kitaptaki kutlamalar›n bir di¤er özelli¤i ise, Türkiye ile s›n›rland›r›lm›fl ol-
mas›d›r. Böylece bu kitab›n Türkiye halkbilimi çal›flmalar›nda üzerinde çok az
durulan Geleneksel Kutlamalar konusunda kapsam› ve uygulamaya dönüklü-
¤ü ile önemli bir bofllu¤u dolduraca¤›na inan›yoruz.
Konular›n tasnifiyle ilgili bilgi vermeden önce kitab›n bafll›¤›ndaki “kutla-
malar” kelimesine dikkat çekmek gerekecektir. Kutlamalar, “festival, bayram,
flenlik, flölen, anma töreni” gibi pek çok terimle karfl›lanmaktad›r. Ancak ki-
tapta ele al›nan kutlamalar›n temelinde bir ritüelin ve inan›fl›n yer almas› ne-
deniyle “kut” kelimesinden türeyen “kutlama” sözcü¤üne yer vermeyi uygun
bulduk. Bu arada birbirlerinden farkl› anlamlara sahip oldu¤u görülen fienlik,
fiölen, Bayram, Festival, Anma günlerini bu nedenle “kutlama” bafll›¤› alt›nda
toplad›k.
Türkiye’de 2005 Yılında Yaşayan Geleneksel Kutlamalar 3 4 Türkiye’de 2005 Yılında Yaşayan Geleneksel Kutlamalar
3.2.5. H›d›rellez (Afyon).................................................................. 48
‹Ç‹NDEK‹LER 3.2.6.
3.2.7.
H›d›rellez (Afyon / Dinar) ......................................................
H›d›rellez (Aksaray / Tekke)..................................................
49
50
3.2.8. H›d›rellez (Ankara / Bala / Keklicek Köyü)............................ 51
I. KIfiIN YAPILAN KUTLAMALAR ............................................ 9 3.2.9. H›d›rellez (Ankara / Çubuk / Afla¤›emirler Köyü).................. 52
1.1. SAYA GEZME ............................................................ 9 3.2.10. H›d›rellez (Ankara / Çubuk / Dumlup›nar Köyü) .................. 53
1.1.1. Ay› Gezmesi (K›rflehir / Külhöyük) ...................................... 9 3.2.11. H›d›rellez (Ankara / Mamak / Hüseyin Gazi) ........................ 54
1.1.2. Köse Gezdirme (Ankara / Bâlâ / Büyük Keklicek Köyü) ...... 11 3.2.12. H›d›rellez (Antalya / Kumluca / Yaz›r Köyü) ........................ 55
1.1.3. Saya Gezme (Sivas / Y›ld›zeli / Kaman Köyü)........................ 13 3.2.13. H›d›rellez (Antalya / Korkuteli) ............................................ 57
1.2. D‹⁄ERLER‹ ................................................................ 16 3.2.14. H›d›rellez (Bal›kesir) ............................................................ 58
1.2.1. Ferfene (Bolu / Gerede / ‹nköy Köyü) .................................... 16 3.2.15. H›d›rellez (Bal›kesir / Zeytinli Köyü) .................................... 60
3.2.16. H›d›rellez (Bilecik / Pazaryeri) .............................................. 61
II. YAZIN GEL‹fi‹NE HAZIRLANILAN KUTLAMALAR.................. 19 3.2.17. H›d›rellez (Çanakkale / Lapseki / Üçtafllar) .......................... 63
2.1. HIZIR CEM‹................................................................ 19 3.2.18. H›d›rellez (Çorum) ................................................................ 64
2.1.1 H›z›r Cemi (Erzincan / Tercan / Komlar Köyü) .................... 19 3.2.19. H›d›rellez (Çorum / Osmanc›k) ............................................ 65
2.1.2 H›z›r Cemi (Tunceli / Pülümür / Dereköy) ............................ 20 3.2.20. H›d›rellez (Gaziantep) .......................................................... 66
2.1.3 Kardefllik Kurban› (Ankara / Çubuk) .................................... 21 3.2.21. H›d›rellez (Isparta / Keçiborlu).............................................. 67
2.1.4 Musahiplik fienlikleri 3.2.22. H›d›rellez (Karabük / Safranbolu / Çilekli Köyü) .................. 68
(Çank›r› / fiabanözü / Karahac›l› Köyü) ................................ 23 3.2.23. H›d›rellez (Karaman) ............................................................ 69
2.2. NEVRUZ .................................................................... 25 3.2.24. H›d›rellez (Kars / Susuz / Ermifller Köyü).............................. 70
2.2.1. 17’ler Bayram› (Hatay) ........................................................ 25 3.2.25. H›d›rellez (K›r›kkale / Bal›flehir Kasabas› / Beyobas› Köyü).. 72
2.2.2. Mart Bozumu fienli¤i (Giresun) ............................................ 26 3.2.26. H›d›rellez (K›r›kkale / Yaylayurt Köyü) ................................ 73
2.2.3. Mesir fienli¤i (Manisa) .......................................................... 27 3.2.27. H›d›rellez (K›rklareli / Kavakl›) ............................................ 74
2.2.4. Nevruz (Kahramanmarafl / Elbistan) .................................. 28 3.2.28. H›d›rellez (K›rflehir / Kaman / De¤irmenözü Köyü) .............. 75
2.2.5. Nevruz (Kars) ........................................................................ 29 3.2.29. H›d›rellez (Kocaeli / Hasanpafla Köyü) ................................ 76
2.2.6. Sultan Navruz (Sivas / fiark›flla / Beyyurdu Köyü) .............. 31 3.2.30. H›d›rellez (Konya / Çeltik) .................................................... 77
2.2.7. Sultan Nevruzu (Mu¤la / Ortaca / Fevziye Köyü) ................ 35 3.2.31. H›d›rellez (Kütahya / Simav / Gölköy) .................................. 80
2.2.8. Sultan-› Navr›z (Gaziantep) .................................................. 36 3.2.32. H›d›rellez (Mersin / Silifke).................................................... 81
2.2.9. Yumurta Bayram› (‹skenderun / Akçal›) .............................. 37 3.2.33. H›d›rellez (Samsun) .............................................................. 82
2.2.10. Yumurta Bayram› (fiahr-›l Bayf) (Siirt).................................. 38 3.2.34. H›d›rellez (fianl›urfa) ............................................................ 83
3.2.35. H›d›rellez (fianl›urfa / Birecik) .............................................. 84
III. YAZIN YAPILAN KUTLAMALAR .......................................... 39 3.2.36. H›d›rellez (Trabzon / fialpazar›) ............................................ 85
3.1. Ç‹⁄DEM GÜNÜ............................................................ 39 3.2.37. H›d›rellez ve Bicek Ç›karma (Kars / Ka¤›zman) .................... 87
3.1.1. Çi¤dem Günü (Samsun / Ladik / Çaml› Köyü) ...................... 39 3.2.38. Kakava-H›d›rellez fienlikleri (Edirne).................................... 89
3.1.2. Çi¤dem Pilav› (Yozgat / Sorgun / Çi¤demli Kasabas›) .......... 41 3.2.39. K›rklareli Karagöz Kültür Sanat ve Kakava fienlikleri
3.2. HIDIRELLEZ .............................................................. 42 (K›rklareli) ............................................................................ 91
3.2.1. Düt Dede fienlikleri (Ankara / Bala / Afflar Kasabas›) .......... 42 3.2.40. Kov Kalesi fienlikleri (Gümüflhane / Esenyurt Köyü) ............ 92
3.2.2. E¤rice (H›d›rellez) (Yozgat / Divanl› Köyü)............................ 44 3.2.41. Köme fienlikleri ve H›d›rellez (K›rflehir / Mucur) .................. 93
3.2.3. Evrüce (H›d›rellez) (Tokat / Akyamaç Köyü) ........................ 45 3.2.42. Sarayiçi fienlikleri (Edirne / Sarayiçi) .................................. 95
3.2.4. H›d›rellez (Ad›yaman) .......................................................... 47 3.2.43. Tepreç (Eskiflehir) ................................................................ 96
3. 3. MAYIS YED‹S‹............................................................ 98 4.2. MUHARREMDE YAPILAN KUTLAMALAR ....................138
3.3.1. May›s Yedisi fienlikleri (Giresun) ........................................ 98 4.2.1. AfiURE GÜNÜ..............................................................138
3.3.2. May›s Yedisi fienlikleri (Ordu) ............................................ 100 4.2.1.1. Aflure fienlikleri (Afyon) ........................................................ 138
3.3.3. May›s Yedisi fienlikleri (Ordu / Gölköy) .............................. 102 4.2.1.2. Aflure Günü (Gaziantep)........................................................ 139
3.3.4. May›s Yedisi fienlikleri (Ordu / Perflembe) .......................... 103 4.2.1.3. Aflura Günü (I¤d›r) ................................................................ 140
3. 4. YA⁄MUR DUASI ........................................................104 4.3. REGA‹B AYINDA YAPILAN KUTLAMALAR ..................142
3.4.1. Çömçe Gelin (Adana / Ceyhan / Naz›mbey Köyü) ................ 104 4.3.1. fiivilik (Konya) ...................................................................... 142
3.4.2. Dodo Gezme (Bayburt / Tomlac›k Köyü) .............................. 106
3.4.3. Emekli fienlikleri V. ANMA TÖRENLER‹ ..............................................................144
(Ankara / K›z›lcahamam / Semerözü Köyü) .......................... 107 5.1.1. Abdal Musa Anma Töreni
3.4.4. Evliyalar Günü (Kayseri / Mimarsinan Beldesi) .................... 109 (Antalya / Elmal› / Tekke Köyü) .......................................... 144
3.4.5. fiem’un El Gazi’yi Anma Törenleri (Kayseri) ........................ 111 5.1.2. Cogi Baba fienlikleri (Sivas / ‹mranl› / Avflar Köyü) ............ 146
3.4.6. Ya¤mur Duas› (Bolu / Dört Divan) ........................................ 112 5.1.3. Çiçekbaba fienlikleri (Mu¤la) .............................................. 147
3.4.7. Ya¤mur Duas› (Ni¤de / Uluk›flla / Darbo¤az Kasabas›) ........ 114 5.1.4. Dedeba¤ Hayr› (Ayd›n / Karacasu) ...................................... 148
3.4.8. Ya¤mur Duas› (Yozgat / Kad›flehri / Vasfibey Köyü) ............ 115 5.1.5. Ertu¤rul Gazi’yi Anma ve Sö¤üt fienlikleri (Bilecik) ............ 150
3.4.9. Ya¤mur Duas› (Yozgat / Sar›mbey Köyü) ............................ 116 5.1.6. Gadir Bayram› (Adana / Seyhan) .......................................... 152
3. 5. YAYLA fiENL‹⁄‹ ..........................................................117 5.1.7. Hacet Bayram› (Ankara / Nall›han) ...................................... 153
3.5.1. Ayakaya fienli¤i (Ankara / Çubuk / Yeflilkent Köyü) ............ 117 5.1.8. Haçkal› Baba fiöleni (Trabzon / Düzköy) .............................. 154
3.5.2. Gö¤rüz Otu fienli¤i (Antalya / Akseki / P›narbafl› Köyü) ...... 118 5.1.9. Harmantepe fienlikleri (Trabzon).......................................... 156
3.5.3. Hoflislamlar fienli¤i (Çank›r› / Atkaracalar) .......................... 120 5.1.10. Haydar Sultan fienlikleri
3.5.4. Kad›rga fienlikleri (Trabzon / Çaykara) ................................ 121 (Ankara / Keskin / Haydar Sultan Kasabas›) ........................ 157
3.5.5. Perflembe Yaylas› fienlikleri (Ordu) ...................................... 122 5.1.11. Hüseyin Gazi ‘yi Anma Töreni (Ankara / Mamak) ................ 158
3.5.6. Yayla Ortas› fienlikleri (Trabzon) .......................................... 123 5.1.12. Mahya fienli¤i (Mu¤la / Köyce¤iz) ........................................ 159
3.5.7. Yörük fiöleni (Eskiflehir / Yar›mca Köyü) .............................. 124 5.1.13. Sar›k›z Hayr› (Edremit / Güre) ............................................ 161
3. 6. BA⁄BOZUMU..............................................................126 5.1.14. Seyyit Battal Gazi’yi Anma Töreni (Eskiflehir)...................... 163
3.6.1. Ba¤ Bozumu fienli¤i (Çank›r› / Eldivan / Alva Köyü) ............ 126 5.1.15. Ulu¤bey Seyyit Veli Baba Sultan Anma Törenleri ve Pilav
3.6.2. Ba¤ Bozumu fienli¤i Festivali (Isparta / Senirkent / Ulu¤bey Kasabas› ................ 164
(Karabük / Safranbolu / Örencik Köyü) ................................ 128
3.6.3. Ba¤bozumu fienli¤i (Yozgat) ................................................ 129 D‹Z‹N .............................................................................................. 165
3.6.4. Hasat fienli¤i (Sivas / Suflehri / Akflar Köyü) ...................... 131 FOTO⁄RAFLAR .................................................................................. 168
3.6.5. Hasat fiöleni (Osmaniye / Hemite Köyü) .............................. 132
3.6.6. Koç Kat›m› (Sivas / fiark›flla / Sivrialan Köyü) .................... 133
3.6.7. Saban Toyu (Konya / Kulu / Bo¤azören Köyü) ...................... 134
IV. AY TAKV‹M‹NE GÖRE YAPILAN KUTLAMALAR ..................135

4.1. KURBAN BAYRAMINDA YAPILAN KUTLAMALAR ........135
4.1.1. Dönme Dolap fienlikleri (Rize / Ardeflen / Akdere Köyü) ...... 135
4.1.2. H›z›r Baba ve Bayram Ç›karma fiöleni
(Bolu / Mengen / Babah›z›r Köyü) ........................................ 136
Elli günü sayas›n,
Gümgür gümbür yayas›n,
Foflur foflur sa¤as›n
I. KIfiIN YAPILAN KUTLAMALAR fiu o¤luma (flu k›z›ma) diyesin.
1.1. SAYA GEZME Aman karabafl koyun,

Karl› da¤lar afl koyun,
1.1.1. AYI GEZMES‹ (KIRfiEH‹R / KÜLHÖYÜK) Ay karanl›k gecede,
Çobana yoldafl koyun.
Derleyen: Hüseyin Salman
Derleme Yeri ve Tarihi: K›rflehir / 19.04.2005 veya
Kaynak Kifli: Döndü Salman
Mesle¤i: Ev Han›m› Sayal›k veren ablan›n,
Do¤um Yeri ve Y›l›: K›rflehir / Külhöyük 1956 Bir o¤lu olsun,
Onun bafl› kel olsun.
Sayal›k vermeyen ablan›n,
K›rflehir’e ba¤l› Külhöyük Köyü’nde zemheri denilen k›fl yar›s›nda, yani Bir k›z› olsun,
flubat›n on beflinde “Ay› Gezmesi fienlikleri” yap›lmaktad›r. Ekim ay› içinde Onun bafl› kel olsun.
koyun seçimi yap›l›r ve seçilen koyunlar k›rm›z› veya mavi renklerle boyan›p,
süslenir. Buna “Koç Kat›m›” ad› verilmektedir. O¤lak ve kuzular›n do¤mas›na
elli gün kala ise, “Ay› Gezmesi fienlikleri” yap›l›r. K›saca Ay› Gezmesi fienli¤i, Bu manilerle ay› gözüne kestirdi¤i bir eve gider ve kap›n›n önüne yatar.
koyunlar›n kuzulamas›na elli gün kald›¤›n› haber verir. fienli¤in yap›lma ama- Bu arada ay›n›n arkas›ndakiler de kap›ya h›zl› h›zl› vurarak, hep bir a¤›zdan
c› da yaklaflmakta olan bahar›n bereket ve bolluk içinde geçmesidir. “aç kap›y› aç kap›y›, yoksa k›rar›z” diye ba¤›r›rlar. Bu ba¤r›flmalar›n ard›n-
dan hiçbir fleyden haberi yokmufl gibi davranan ev sahibine ay›n›n arkas›nda
Kaynak kifli Döndü Salman’›n belirtti¤ine göre, Külhöyük’te “k›fl yar› gez-
gezenler, “ay›n›n gönlünü al yoksa gitmeyiz, evini bafl›na y›kar›z.” fleklinde
me, koç kat›m›” gibi adlar da alan Ay› Gezmesi fienli¤i için yap›lan haz›rl›klar
sözler söylerler. Bunun üzerine ev sahibi de bulgur, makarna vb. yiyeceklerle
iki veya üç gün öncesinden bafllar. Köyde yediden yetmifle herkesin görev üst-
ay›n›n gönlünü al›r. Yatt›¤› yerden kalkan ay›, oynayarak farkl› evlerin yolunu
lendi¤i haz›rl›klar›, genellikle köyün ileri gelenleri yaparlar. ‹lk olarak ay› k›l›-
tutar. Ev ev dolafl›p erzak toplayan ay› ve çevresindeki kalabal›k, toplanan yi-
¤›na girecek biri yedek, di¤eri yard›mc› olmak üzere iki kifli seçilir. Bunun ya-
yecekleri önceden belirlenen yere getirirler ve aflç›ya teslim ederler. Burada
n›nda gelin k›l›¤›na girecekler de dahil olmak üzere toplam befl kifli, Ay› Gez-
bir taraftan aflç›n›n yeme¤i piflirmesi beklenirken, di¤er taraftan da âfl›klar›n
mesi için toplan›rlar.
söyledikleri türküler eflli¤inde oyunlar oynan›r. Yemeklerin yenilmesinden son-
Ay› gezmesi için köy halk›, birbirine haber vererek flenli¤i ilan eder. Bu ra flenlik sona erer.
arada ay› k›l›¤›na sokulacak kifli, postlarla iyice sar›l›r ve üzerine davar çan›
denilen ziller ba¤lan›r. Di¤er bir taraftan da def ve zil çal›nmaya bafllan›r. Ay›
bu müzikle çeflitli figürler yaparak, arkas›na tak›lan köylülerle birlikte sa¤a
sola sallanarak yürür. Köy meydan›nda dolafl›rken, arkas›nda ay›yla beraber
gezenler de flu manileri söylerler:
Hey hayadan hey hayadan
Y›lan ç›km›fl kayadan
Yoksulluktan gelmedik,
Adet kald› atadan.
1.1.2. KÖSE GEZD‹RME (ANKARA / BALA / BÜYÜK KEKL‹CEK KÖYÜ) lan›r. Keklicek Köyü’nde bu atefl üzerinden atlaman›n hastal›klara iyi geldi¤i-
ne dair güçlü bir inanç vard›r.
Derleyen: Özlem Güler Kaynak kifli Halit Bektafl, flenli¤in amac›yla ilgili, “Köse Gezdirme, kimi
Derleme Yeri ve Tarihi: Ankara / 19 fiubat 2005 köylülerce çobana para toplamak gibi alg›lansa da, yaflça daha büyük olanlar
Kaynak Kifli 1: Halit Bektafl bu gelene¤in yaklaflmakta olan bahar›n bereketli geçmesi amac›yla yap›ld›¤›-
Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara / Bala / Keklicek Köyü 1945 n› bilir ve bu yüzden flenli¤e gereken özeni gösterirler.” demektedir.
Kaynak Kifli 2: Hava Güler
Son olarak günümüzde bu flenlik, köy halk›n›n kendine baflka u¤rafllar
Mesle¤i: Ev Han›m›
bulmas› ve ço¤unlu¤unun flehre yerleflmesi sebebiyle daha az kutlan›r hale
Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara / Bala / Keklicek Köyü 1943
gelmifltir.
Ankara’n›n Bâlâ ‹lçesi’ne ba¤l› Büyük Keklicek, eski ad›yla Büyük Bayat
Köyü’nde, k›fl yar›s› denilen dönemde yani her y›l flubat›n sonlar›na do¤ru Kö-
se Gezdirme fienli¤i yap›l›r. Kaynak kifli Hava Güler’den derlendi¤i kadar›yla
flenlik için yap›lan tek ön haz›rl›k, bir gece önce toplama iflinde bulunacakla-
r›n birbiriyle haberleflmesidir.
fienlik günü köyün çoban›, “Köse” ad›n› al›r. Üzerine kepene¤ini giyer;
efle¤inin boynuna koyunlar›n bo¤az›na tak›lan “g›d›l” ad› verilen bir büyük zil
takar; üzerine bir heybe atar ve eline sopas›n› alarak evleri dolafl›r. Zil, Kö-
se’nin erzak almak için yaklaflt›¤›n› haber verir. Böylece ev sahipleri Köse gel-
meden un, ya¤ veya bulguru haz›rlam›fl olurlar. Köse için en makbul yiyecek
bulgurdur. Baz› ev sahipleri de köseye yiyecek verdikten sonra, onun arkas›na
tak›l›p, ev ev dolafl›rlar. Kösenin kap›s›n› çald›¤› kifli önce erzak vermemek
için u¤rafl›r. Ancak Köse, yiyecek almadan evin önünü terk etmez. Kaynak kifli
Halit Bektafl’›n belirtti¤ine göre, baz› flakac› kad›nlar bir fley vermemek için
Köse’nin yahut efle¤inin üstüne un serperek, onlar› kovalarlar. Köse, köyde
zengin olarak bilinen kiflilerden e¤er umdu¤u kadar erzak alamazsa, kendi ta-
biriyle ölür; yani o kiflinin kap›s›n›n önünde yatar. (F.1) Köse’yi evin önünden
kald›rman›n yolu ona para vermektir. Kimi zenginler ise Köse’nin bay›lmas›na
gerek kalmadan, Köse’ye fazlaca para verirler. Köse e¤er kendine verilen pa-
radan memnun kalm›flsa bunu belirtmek için o kiflinin kap›s›n›n önünde oy-
nar. (F.2) Böylece Köse ve arkas›ndakiler, köydeki eli bol ve yard›msever kim-
seleri ö¤renmifl olurlar. Hava Güler bu konuyla ilgili, “Hiç kimse cimri olarak
an›lmak istemeyece¤inden, genelde Köse’ye bol miktarda bahflifl verilir.” flek-
linde bir ç›kar›m yapmaktad›r.
Daha sonra köyün en uygun yerinde büyük bir atefl yak›l›r. Toplanan yi-
yeceklerle bulgur pilav› yap›l›r. Pilav piflirilirken lezzetli olmas› için “Fatma
anam›z›n eliyle” denir. Daha sonra, büyük bir tabakla pilav ikram edilir. Ye-
me¤in yenilmesinin ard›ndan köyde ad›na “sinsin” denilen atefl üzerinden at-
1.1.3. SAYA GEZME (S‹VAS / YILDIZEL‹ / KAMAN KÖYÜ) Hey kayadan … kayadan …
Y›lan akt› kayadan.
Derleyen: Yeliz Ateflo¤lu Açl›¤›m›zdan gelmedik,
Derleme Yeri: Sivas / Y›ld›zeli / Kaman Köyü Susuzlu¤umuzdan gelmedik,
Kaynak Kifli 1: Kezban K›l›ç Oyunumuz vard› Saya’dan
Mesle¤i: Ev Han›m› Alahey diyelim arkadafllar!
Do¤um Yeri ve Y›l›: Sivas / Y›ld›zeli / Kaman Köyü 1936 - Alahey !...
Kaynak Kifli 2: Mehmet Ar›
Do¤um Yeri ve Y›l›: Sivas / Y›ld›zeli / Kaman Köyü 1945 Hey ! Hu muydu, hu muydu…
Ayran m›yd›, su muydu?
Sivas’›n Y›ld›zeli ‹lçesi’ne ba¤l› Kaman Köyü’nde her y›l koyunlar›n kuzu- Elden ele geldi¤imiz,
lamas›na elli gün kala, yani flubat›n on beflinde “Saya Gezme fienlikleri” yap›l- …. A¤an›n evi bu muydu?
maktad›r. Bahar›n geliflinin ifadesi olan Saya Gezme, genellikle koyunlar›n Alahey diyelim arkadafllar!
kuzulad›¤›, döl alma mevsimi denilen fiubat – Mart aylar› içinde yap›l›r. - Alahey !...
Bu gelene¤i, flenlik havas›na sokan çeflitli simgeler vard›r. Bunlar ay›, de-
Davar›n yüzü yetti.
ve ve gelindir. (F.3) E¤lencede ay›, rengiyle k›fl› temsil eder. Ay› k›l›¤›na giren
Kuzunun yüzü bitti.
kifli tümüyle ay›ya benzetilmeye çal›fl›l›r. Üzerine kürk at›l›r, boynuna zil tak›-
Ne kald› ? Ne kalmad› ?
l›r. Ayr›ca ay›y› oynatan, onu yönlendiren biri de vard›r.
50 gün kald›, kalmad›.
Deve ise büyüklü¤ü, gücü, kuvveti ile çabay›, eme¤i ve bereketi temsil Alahey diyelim arkadafllar!
eder. Saya gezme esnas›nda, ev ev dolafl›rken önde giden o’dur ve bulgur, ya¤ - Alahey !...
gibi hububatlar› isteyen de toplayan da o’dur. Deve flu flekilde yap›lmaktad›r:
Kuvvetli iki genç 1.5 – 2 metre boyundaki bir merdiveni her iki ucundan 50 günden sonra
tutup omuzlar›na al›rlar. Merdivenin ortas›na da devenin hörgücü olarak bir Gümbür, gümbür yayalar
sepet yerlefltirilir. Sepetin üstünden yere kadar bir çul at›l›r. Sopan›n ucuna Haflur, huflur
ba¤lanm›fl bir deve kafas›, öndekinin eline verilir. Devenin boynuna da bir ke- Sa¤arlar …
lek tak›l›r. Alahey diyelim arkadafllar!
fienlikteki bir di¤er simge ise gelindir. Gelin tazeli¤i, yenili¤i, güzelli¤i, iyi- - Alahey !...
li¤i ve bereketi temsil etmektedir. Gelin olarak aya¤› oyuna yatk›n, ince ve
uzun boylu bir erke¤e kad›n giysisi (gelinlik, bindall›, üç etek vb.) giydirilir.
Bu fliir söylenirken ev ev gezmeye devam edilir. (F.4) Girilen her evde ka-
Yüzü bir tülbentle kapat›l›r. Ancak aç›k olmas›nda da bir mahsur yoktur.
val ve def eflli¤inde gelin ve ay› karfl›l›kl› oynar. (F.5) Bu oyunlar sürerken; ge-
Oyuncular› oyuna seyirciler haz›rlar. Bunun için gereken aletler; tas, flap- lin, ay› taraf›ndan kaç›r›l›r ve daha sonra çevredekiler taraf›ndan kurtar›l›r.
ka, baston, sopa, tüfektir. Aksesuar çok önemlidir. Köy yerinde çokça bulu- Gelinin kaç›r›lmas› ve kurtar›lmas› mevsim dönüflümünün, k›fltan bahara geçi-
nan nesneler oyun içerisinde oyuncunun kullan›m›yla bir baflka anlam kaza- flin bir simgesidir.
n›rlar. Bütün bu tipler haz›rland›ktan sonra en öne, deve ve onu yönlendiren
Oyuncular evi terk ederken bahflifl olarak ev sahibi taraf›ndan un, bulgur,
bir kifli geçer. Onun arkas›nda kaval ve def çalan kifliler yer al›r.
ya¤, tuz, yumurta v.s. verilir. Gidilen her evden yiyecek al›narak flenli¤e de-
Üçüncü s›rada gelin ve ay›, en sonda da köy çocuklar› ve köy halk› vard›r. vam edilir.
Köydeki her evin önünde durulur ve kahya yada dede denilen ve görevi, e¤len-
Akflam saat 6 gibi bafllayan Saya Gezme, gecenin geç saatlere kadar de-
ceyi yönlendirmek olan bir kifli, kendine özgü bir makamla fliir söylemeye bafl-
vam eder. Toplanan erzaklarla büyük kazanlarda akflam yeme¤i piflirilip, bir-
lar. Bu fliir flöyledir:
likte yenilir. Bir eve toplanan köyün gençleri “oyun ç›kar›p”, tombalak aflar- 1.2. D‹⁄ERLER‹
lar; flark› ve türküler eflli¤inde, halay çekerler. Geç saatlere kadar bu flekilde
e¤lenirler. Sabaha karfl› da da¤›l›rlar. 1.2.1. FERFENE (BOLU / GEREDE / ‹NKÖY KÖYÜ)
Saya gezme de oyuncular ve seyirciler iç içedir. Kimi zaman seyirci duru-
munda oyunlar izlenir; kimi zamanda oyun içinde yer al›n›r. S›ras› gelen oyun- Derleyen: Aynur Birgören
cu, seyirci içinden ç›karak oyuna kat›l›r; oyundaki görevi bittikten sonra yeni- Derleme Yeri ve Tarihi: Bolu / Gerede / ‹nköy 14.05. 2005
den seyircilerin aras›na kar›fl›r. Kaynak Kifli: Salih Dinçer
Mesle¤i: Mobilyac›
Do¤um Yeri ve Y›l›: Bolu / Gerede / ‹nköy 1964
Bolu’nun Gerede ‹lçesi’ne ba¤l› ‹nköy Köyü’nde her y›l 20 Aral›k ile 10
Ocak aras›nda kar›n ya¤d›¤› bir gün, özellikle herkese uygun bir gün olarak
düflünülen cumartesi günü, “Ferfene” ad› verilen flenlik düzenlenir.
Eskiden köy erkekleri köy camisinde namaz k›ld›ktan sonra, camiinin der-
nek odas›nda oturup sohbet ederler, bir taraftan da Ferfene ad› verilen bul-
gurla yap›lan yeme¤i yerlerdi. Zamanla erkeklerin sohbet ederken, yöresel
oyunlar› da oynamaya bafllamalar› Ferfene fienli¤ini ortaya ç›karm›flt›r.
Köyün camisinde bulunan dernek odas›nda bu tarihlerde, köyün erkekle-
rinin toplanmas›yla düzenlenen flenli¤in, bolluk - bereket getirece¤ine inan›l›r.
Eski bir geçmifle sahip olan flenli¤in bafll›ca amac›, zamanla Büyükflehirlere
göç eden ‹nköylüler ile köyde yaflayan halk› buluflturup, kaynaflmakt›r.
Daha önce köyün zenginleri taraf›ndan karfl›lanan flenli¤in masraflar›,
son zamanlarda köye maddi destek sa¤lamak ve flenlikleri düzenlemek için
kurulan dernek taraf›ndan karfl›lanmaya bafllam›flt›r.
Ferfene flenli¤i haz›rl›¤› için özellikle genç erkekler birkaç gün öncesinden
toplan›rlar. Bu toplant›da, flenli¤in düzenlenebilmesi için önceden tespit edi-
len miktarda para toplan›r. Toplanan bu paralar›n bir k›sm›yla, Ferfene gece-
si yenilecek yiyecekler al›n›r ve bu yiyecekleri haz›rlamak üzere aflç›lar tutu-
lur. Bolluk ve bereket getirmesi amac› güdülen bu flenlikte, bafll›ca yiyecek,
etinin bereketli oldu¤una inan›lan hindidir. Toplanan paran›n di¤er bir k›sm›y-
la ise davetiyeler bast›r›larak, halka da¤›t›l›r.
Daha önce belirlenen tarihte, akflam 5 sular›nda camiinin dernek odas›na
gelen erkekler, önce yemek yiyip, çay içerler. Saat yedi gibi oyunlar oynanma-
ya bafllar. Oyunlar› belirlemek üzere, yaflça di¤erlerinden daha büyük olan üç
kifli baflkan seçilir. Bu kiflilere “de¤nekçi bafl›” denilir.
Salih Dinçer’den derlendi¤ine göre, Ferfene fienli¤i’nde oynanan oyunla-
r›n ilki, Yüzük Oyunu’dur. Yüzük oyunu için orada bulunanlar yan yana dizilir
ve aralar›nda biri yüzü¤ü da¤›tmak üzere seçilir. Yüzü¤ü da¤›tmak üzere seçi-
len kifli, iki elinin aras›na koydu¤u yüzü¤ü, s›ras›yla di¤erlerinin elinden geçi- fienlikteki di¤er bir oyun olan Hoca Oyunu, köyün d›fl›ndan gelen misafir-
rerek bir kiflinin eline, farkettirmeden b›rak›r. Yüzük bu flekilde sakland›ktan lere “Hofl Geldin” flakas› yapmak için düzenlenir. Oyunda bir kifli hoca olur.
sonra, yüzü¤ü da¤›tan kifli, seçti¤i birine yüzü¤ün kimde oldu¤unu sorar. Seçi- Bafl›na içi su dolu bir bardak koyar. Etraf›na misafirleri de içine alan ö¤renci-
len kifli, e¤er yüzü¤ün kimde oldu¤unu tahmin edemezse, yanl›fl tahminde bu- lerini toplar. Hoca, zor Arapça kelimeler söyleyerek ö¤rencisi olan misafirler-
lundu¤u kifli taraf›ndan bir say› söylenir. Yanl›fl tahminde bulunan kifli, ucu den birine bunlar› tekrarlat›r. Misafir, e¤er bu kelimeleri tekrarlayamazsa, ho-
ba¤l› ›slak bir havlu ile söylenen say› kadar ellerine vurulmak suretiyle ceza- ca bafl›ndaki suyu misafirin üzerine döker. (F.8)
land›r›l›r. Oyun bu flekilde sürerken; yüzü¤ün kimde oldu¤unu tahmin eden ki- Gelin- Damat oyununda ise bir gelin ve bir damat seçilir. Odan›n ›fl›klar›
fli, yüzü¤ü da¤›tma ifllemini üzerine al›r. söndürülür. Gelin olan kiflinin elleri kurum ile karalan›r. Gelin karanl›kta da-
fienlikte oynanan oyunlardan bir di¤eri ise, Kaz Oyunu’dur. Kaz Oyu- mat olarak birini seçer ve onun yüzüne kurumla karalad›¤› ellerini sürer. Ifl›k-
nu’nda, oyuna kat›lanlar ikifler ikifler eflleflirler. Eflleflenlerden biri, ayakta içi lar aç›ld›¤›nda yüzü karalanm›fl olan kifliye, di¤erleri taraf›ndan komik fleyler
su ile dolu bir kazan tutar. Kazan› tutan kifliye, “Ah! Efle¤im, efle¤im! Sen bu söylenir.
kazan› niye tutuyorsun?” diye sorulur. O da, “Ben tutmayay›m da kim tutsun” fienlik boyunca herkesin bildi¤i uzun eflek ve cevizlerle oynanan misket
cevab›n› verir. Bu cevaptan sonra, soruyu soran, kazan› tutmas›n› istedi¤i ki- oyunu da oynan›r.
flinin ismini söyler. ‹smi söylenen kiflinin efli, eflinin kazan› tutamayaca¤›n›
Oyunlar oynanamaya devam ederken, gece saat 12 civar›nda aflç›lar›n
söyler. Tekrar kimin tutaca¤› sorulur. Oyun bu flekilde efller flafl›rana kadar
haz›rlam›fl oldu¤u bereket ve bollu¤u temsil eden hindi, yo¤urtul veya tarha-
devam eder. fiafl›ran kifli, içi su ile dolu kazan› tutmakla cezaland›r›l›r.
na çorbas›, pirinç pilav› ve helva ikram edilir. (F.9) Yemek yenildikten sonra
Di¤er bir oyun ise, Fincan oyunudur. Fincan oyununu için iki gurup olufl- köyden bereket ve bollu¤un eksik olmamas›, köyün kötülüklerden korunmas›
turulur. Her iki gurup da ellerindeki fincanlar›n içine belli miktarda ceviz ko- ve daima huzurlu, mutlu bir yaflam geçirebilmesi için dua edilir.
yarlar. Yaz›- tura at›lmas› ile belirlenen birinci gurup, karfl› tarafa, “Tek mi,
Yeme¤in ard›ndan çay içilir, meyve ve oyunlarda kazan›lm›fl olan cevizler
çift mi?” diye sorar. ‹kinci gurup do¤ru yan›t verirse, karfl› gurubun cevizleri-
yenilir.
ne de sahip olur. fiayet yanl›fl cevap verecek olurlarsa, iki gurubun cevizleri
birinci gurubun olur ve oyun böylece son bulur. Sabah ezan›na kadar oyunlar bu flekilde oynanmaya devam ederken, uyu-
yan kiflilere de yüzlerini boyayarak, vb. tarz›nda flakalar yap›l›r.
Ar› oyunu üç kifli ile oynan›r. Üç kifli yan yana dizilirler; ortada yer alan
kiflinin kafas›nda bir flapka bulunur. Yan›ndaki di¤er iki kifli daima karfl›ya
bakarak, onun flapkas›n› düflürmeye çal›fl›r. Ortadaki ise durmadan ar› gibi
ses ç›kar›r ve yan›ndakileri flafl›rtmaya çal›flarak onlara tokat atar. Ortadaki
kiflinin flapkas› düflürülene kadar oyun bu flekilde devam eder. fiapkay› düflü-
ren, oyunun galibi olur. (F.6)
De¤irmen oyununda, on kifli bir daire oluflturacak flekilde yan yana otu-
rup sa¤ ayaklar›n› birbirlerinin üzerine atarlar. Bu on kifli aras›nda bulunan
ve oyunu yöneten kifli, söylenmesi zor sözlerle de¤irmen tarifi yapar. Yap›lan
tarifi, s›ras›yla di¤erleri de tekrarlar. Yanl›fl söylenen her kelime için, yanl›fl
söyleyenin aya¤›na vurulur ve oyun bafla döner. Oyunu yöneten kifli, de¤irme-
ni tekrar tarif eder. Di¤er oyuncular›n de¤irmen tarifi ile oyun devam eder.
(F.7)
Baflka bir oyun olan Avc› oyununda bir avc›, bir muhtar görev al›r. Avc›-
n›n aya¤›na bir kifli ba¤lan›r. Avc›, muhtardan av için izin ister. Eline uzun bir
tahta al›r. Tahtay› silah gibi kullan›r, aya¤›na ba¤lananlar› sarsmak için h›zl›
h›zl› hareket eder. ‹zleyenleri güldürmek için düzenlenen bu oyunu avc› bitirir.
2.1.2. HIZIR CEM‹ (TUNCEL‹ / PÜLÜMÜR / DEREKÖY)
Derleyen: Çi¤dem Aslanhan

II. YAZIN GEL‹fi‹NE Derleme Yeri ve Tarihi: Tunceli / 16.05.2005
HAZIRLANILAN KUTLAMALAR Kaynak Kifli: ‹smail Demir
Mesle¤i: Ö¤retmen
2.1. HIZIR CEM‹ Do¤um Yeri ve Y›l›: Tunceli / Pülümür / Dereköy 1968
Tunceli’nin Pülümür ‹lçesi’ne ba¤l› Dereköy’de her y›l flubat›n

2.1.1. HIZIR CEM‹ (ERZ‹NCAN / TERCAN / KOMLAR KÖYÜ) bafllang›c›ndan may›s›n sonuna kadar ki bir ayl›k dönemde “H›z›r Cemi” tö-
renleri yap›l›r.
Derleyen: Feramuz Çal›flkan Kaynak kifli ‹smail Demir’den derlendi¤ine göre, “H›z›r Cemi” flubatta,
Derleme Yeri ve Tarihi: Ankara / ‹ncirli 20 .04. 2005 yani befl günlük “H›z›r Orucu” sonras›nda düzenlenir. H›z›r Orucu’nu tutmufl
Kaynak Kifli: Bülent Güzel olan talipler, ya dedenin evinde yada cem evinde bir araya gelirler. Birbirle-
Mesle¤i: Serbest Meslek riyle musahip olacaklar›n musahipli¤i bu erkan sonras›nda di¤er talipler hu-
Do¤um Yeri ve Y›l›: Erzincan / Tercan / Komlar Köyü 1964 zurunda tasdik edilir. ‹smail Demir, H›z›r Cemi’nin en önemli özelli¤inin, “mu-
sahiplik kurumunu” resmilefltirmesi ve Cem’de bulunan di¤er taliplere bunun
duyurulmas› oldu¤unu söylemektedir.
Erzincan’›n Tercan ‹lçesi’ne ba¤l› Komlar Köyü’nde her y›l flubat›n 13, 14
ve 15’nde H›z›r Cemi yap›l›r. Haz›rl›klar›na birkaç gün önce bafllanan H›z›r Musahip olacaklar Cem törenine kurban keserek bafllarlar, kesilen bu
Cemi’nin yer ve zaman›n› halka “peyikçi” ad› verilen haberci bildirir. Küs kurban›n etini herkes yemek zorundad›r. Taliplerin getirdi¤i di¤er yiyecek, içe-
olanlar bu ceme kat›lamayacaklar› için H›z›r Cemi’nden önce bar›flmalar› ge- ceklerin da¤›t›lmas›n›n ard›ndan dua edilir. Dede, ba¤lama, saz, cura vb. eflli-
rekir. ¤inde deyifller söyler. Darg›nlar varsa onlar› bar›flt›r›r, anlaflmazl›klar› çözer,
taliplere ö¤ütler verir, onlar› yanl›fll›klara karfl› uyar›r. H›z›r Cemi’nin en
H›z›r Cemi’ne dua ile bafllan›r. Cem bafllarken 12 görevli tek tek meydana
önemli bölümlerinden biri duad›r. Zikir, Tanr›n›n ad›n› anma, Peygamberden,
dizilerek dua al›rlar, sonra tekrar görevlerine da¤›l›rlar. Kurban›n kesilmesi-
Hz. Ali’den ve 12 ‹mam’dan bahsetme bu dualar›n bir parças›d›r. Dualar bit-
nin ard›ndan kurban duas› yap›l›r. Bundan sonra Çera¤c› mum yakar ve s›ra-
tikten sonra, musahip olacaklar dedenin önünde diz çökerek yaflad›klar› müd-
s›yla meydana, dökülen günahlar› temizleyen Süpürgeci, cemdekilere tarikat
detçe birbirlerini koruyup, birbirlerine destek olacaklar›na dair söz verirler.
abdesti ald›ran ‹brikçi, cemin yap›laca¤› yer ve zaman› halka bildiren Peyikçi,
Dedenin üfledi¤i ve bu nedenle kutsal oldu¤u düflünülen bir kase su, musahip-
cem evinin kap›s›nda bekleyen Kap›c›, kesilen kurban› ceme gelenlere da¤›tan
ler taraf›ndan kap de¤ifltirilmeden içilir. Musahip olacaklar›n musahiplikleri
Lokmac›, cemdekilere su da¤›tan Sakkac› gelir. Sakkac›, suyu da¤›tt›ktan son-
onaylanmas›yla semah bafllar. Semahtan sonra da H›z›r Cemi sona erer.
ra Kerbela olay›n› anar. Kurban lokmas› da yenildikten sonra semah yap›l›r.
(F.10) Bu arada H›z›r Cemi’nde görevli olanlar›n bellerinde Kemerbest denilen
bir kemer vard›r. (F.11)
H›z›r Cemi’nin sonunda isteyen evine gidebilece¤i gibi isteyen de cem
evinde kal›p, dedeye akl›na tak›lan sorular› sorabilir.
2.1.3. KARDEfiL‹K KURBANI (ANKARA / ÇUBUK) onu çözmekle yetkilidir. Dede, cemi yöneten kiflidir. Gözcü, cem içerisinde iba-
detlerin s›ras›n› belirleyen, mekandaki erkan›n düzenini sa¤layan, ibadetin
Derleyen: Sena Kaya bütünlü¤ünün bozulmamas› için tedbirler alan kiflidir. Zakir, âfl›kt›r. Cem
Derleme Yeri: Ankara / Çubuk evindeki fliirleri, türküleri o okur. Faraflç›, her hizmetten sonra etraf› temizler.
Kaynak Kifli: Halide Cafer Faraflç›n›n cemevini temizlemenin yan› s›ra gönülleri de temizledi¤ine inan›l›r.
Mesle¤i: Ev Han›m› Sakkac›, su da¤›t›r. Sembolik görevi olan kiflilerin en önemlileri Befl Bac›’lar-
Do¤um Y›l›: 1963 d›r. Bu befl bac›n›n kat›l›m›yla cem, tamamlanm›fl kabul edilir ve cemin ta-
mamlanm›fl oldu¤una dair dualar edilir.
Tam zaman› belli olmamakla birlikte Ankara’n›n Çubuk ‹lçesi’nde her y›- Kardefllik kurban›ndan önce, “Cebrail” ad› verilen horoz kesilir. Cebrail
l›n muhakemesinin yap›ld›¤› aylar olan ocak veya flubatta “Kardefllik Kurba- gelmeden, kurban kesilemez. Cebrail kesilirken “t›rlama” ad› verilen dua yap›-
n›” töreni yap›l›r. l›r. Daha sonra Zakir, deyifller okur. Yap›lan dualar›n ard›ndan kurbanlar ke-
silir. Kurbanlar›n kesilmesi, törenin bafllang›c›d›r. Kardefllik kurban›nda iki er-
Kaynak kifli Halide Cafer’in belirtti¤ine göre, “Kardefllik Kurban›” törenle-
kek ve eflleri, birbirlerini kardefl olarak seçtiklerini söylerler. Bu kiflilere ilk ön-
rinin en büyük amac›, bütün Çubuklular› bir araya toplamak ve küçük nesille-
ce “de¤nekten geçme”, “erkenden geçme” denilen uygulama yap›l›r. Bu uygu-
ri birbirleriyle tan›flt›r›p, kaynaflt›rmakt›r. Cafer, bu amaç ›fl›¤›nda kimilerinin
lamada kullan›lan de¤ne¤in cennetteki tu¤ba a¤ac› oldu¤una inan›l›r.
kutlamay› dini bir toplant› olarak görürken; kimilerininse e¤lenceli bir faaliyet
olarak gördü¤ü üzerinde durmaktad›r. Törenin sonuna do¤ru, Saki üzüm suyu da¤›t›r. Sohbet yap›l›p, deyifller
söylenir. Sazlar çal›n›r, Kerbela Semah› oynan›r. Yer sofralar›nda haz›rlanan
Herkesin kat›lamad›¤› bu tören, tan›d›klar›n birbirlerine haber vermesiyle
yemeklerin yenilmesiyle kutlama son bulur.
duyurulur. Kardefllik Kurban› töreninin yap›labilmesi için uyulmas› gereken
bir tak›m kurallar vard›r. Bunlardan ilki evli olmakt›r. Kardefllik olmak iste-
yenler mutlaka evli olmal›d›rlar ki, onlar›n eflleri ve çocuklar› da kardefl ola-
bilsinler. Kardefllik kurban› kesilen ailelerin bütün fertleri birbiriyle kardefl sa-
y›l›r, bu yüzden kardefl ailelerin çocuklar› birbirleriyle evlenemezler. Halide
Cafer törenlerin amac›na yönelik “Cemevinde bulunanlar›n hemen hemen
hepsi birbirleriyle akraba olduklar› için bu uygulaman›n bir amac›n›n da akra-
ba evliliklerini önlemek oldu¤unu söylemek mümkündür. Bu törenle ilgili bir
di¤er amaç ise, yard›mlaflmay› sa¤lamakt›r. Örne¤in kardefl olan kiflilerden
biri di¤erinden önce vefat ederse, vefat eden kiflinin çocuklar›na kardeflli¤i
bakmak zorundad›r. Bu da aile ba¤lar›n›n sa¤lamlaflmas› aç›s›ndan önem ta-
fl›r.” fleklinde bir ç›kar›m yapmaktad›r.
Bunun d›fl›nda törenin yap›labilmesi için bir baflka koflul ise, kardefllik
kurban›n›n cemevinde kesilmesidir. Böylece baflta dede olmak üzere cemevin-
dekiler bu kardeflli¤e flahit tutulurlar.
Kardefllik Kurban›, cemevinde yap›lan ibadetlerle bafllar. Kardefl olmak
isteyen kifliler her fleyden önce, dedeye gelerek kardefl olmak istediklerini be-
lirtirler. Dede buna olumlu yaklafl›rsa, kardefllik kurban› töreni gerçekleflir.
Cemevinde sembolik görevi olan baz› kifliler vard›r. Bunlardan biri olan
Rehber’in görevi, cemevine girmeden önce küsleri bar›flt›rmakt›r. Önemli bir
sorun yoksa Rehber, bu sorunlar› d›flar›da çözer. Cemevinin baflkan› olarak
kabul edilen, “erkan›n piri” ise d›flar›da çözülemeyecek bir sorun oldu¤unda,
2.1.4. MUSAH‹PL‹K fiENL‹⁄‹ Sonra meydana bir kadeh getirilir; herkes bundan bir dolu al›r ve semaha
(ÇANKIRI/fiABANÖZÜ/KARAHACILI KÖYÜ) kalk›l›r.
Cem evinde yap›lan törenden sonra ya bir evde yada bir piknik alan›nda
Derleyen: Ayfle fieyda Hatipo¤lu flenlik bafllar. fienlikte yenilip, içildikten sonra oyunlar oynan›r. Çal›nan ba¤-
Derleme Yeri: Ankara lama eflli¤inde Semah gösterileri yap›l›r. Herkes birbiriyle kaynafl›r ve küskün
Kaynak Kifli: Akif Karsavuran olanlar bar›flt›r›l›r.
Do¤um Yeri ve Y›l›: Çank›r› / fiabanözü / Karahac› Köyü 1966
Akif Savur’un belirtti¤ine göre, musahiplik ba¤lar› çok kuvvetlidir. Musa-
hip olanlardan biri di¤erinin evine davet edilmeden girebilir; sofras›na teklif-
Çank›r›’n›n fiabanözü ‹lçesi’ne ba¤l› Karahac›l› Köyü’nde her y›l bahar sizce oturabilir. Musahip çocuklar›, kardefl olduklar› için evlenemezler. Bu
aylar›nda Musahiplik fienlikleri yap›lmaktad›r. Kaynak kifli Akif Savuran’›n ba¤ ölüme kadar sürer.
belirtti¤ine göre; Musahiplik, iki ailenin birbiriyle kardefl olmas› anlam›na ge-
lir. Musahiplik teklifi ailelerin birisinden gelebildi¤i gibi, üçüncü bir kiflinin
arabuluculu¤u ile de gerçekleflebilir.
Kaynak kifli Akif Savuran, Musahip olman›n belli bafll› kurallar›n› flu fle-
kilde s›ralamaktad›r: Birinci kural dil ortakl›¤›d›r. ‹kinci kural ailevi durum,
yafl ve düzey eflitli¤idir. Bekar ile evli, yafll› ile genç, bilgin ile cahil musahip
olamazlar. Ayr›ca musahip çiftlerin evli olmalar› ve Alevilik kurallar›n› bilme-
leri yani; eline, diline, beline, pirine, mürflidine sad›k olmalar› gerekir.
Musahip olmay› düflünen çift bu konuyu Dede’ye dan›fl›p, onun bu musa-
hipli¤i onaylamas› ile hemen haz›rl›¤a giriflir. Örne¤in erkekler kurbanl›k ko-
yun, dolu, mezelik gibi yiyecek ve içecekleri almaya giderken; kad›nlar da
könçe¤ini diker, üç ete¤ini haz›rlar, ertesi gün yenecek yemekleri haz›rlar. Da-
ha sonra “Ayin-i Cem Merasimi” ilan edilir. O gün geldi¤inde çift, dede huzu-
runa ç›kar. Dede, çifte musahiplikle ilgili gerekli yükümlülükleri yerine getirip
getirmeyeceklerini sorarak; olumlu cevap al›nca bir gülbenk okur: “Bismi fiah,
Allah… Allah… Yüzüm yerde, özüm darda, dar-› mansurda ellerim gani der-
gâh›mda. Erenlerden hak hay›rl›s› fley’en ederim. Allah… Eyvallah… Hu
dost!”
Dede musahipli¤i ilan ettikten sonra en büyük musahip yere yatar, elini
uzat›r; di¤erleri onun koluna yatarlar. ‹sm-i Azam duas› okunur. Dua bitince
aya¤a kalkarlar. Bundan sonra Delilci’ye, Mürebbiye’ye, Cem Erenleri’ne dolu
verilir. Piflirilen kurbandan, önce mürflit yada rehber “Destur fiah” deyip bir
lokma al›r. “Kabul olsun!” der. Musahip çiftlerin, baflta dede ve rehber olmak
üzere büyüklerin ellerini, küçüklerin gözlerini öpmelerinin ard›ndan Dede flun-
lar› söyler:
“Nefsinize uymay›n
Yolunuzdan azmay›n
Mal› mala, can› cana kat›n
Hal›n›za haldafl,
Yolunuza yoldafl olun.”
2.2.2. MART BOZUMU fiENL‹⁄‹ (G‹RESUN)
2.2. NEVRUZ
Derleyen: Selin Kolçak
Derleme Yeri: Giresun
2.2.1. 17’LER BAYRAMI (HATAY)
Kaynak Kifli: Fatma Güngör
Derleyen: Semih fiimflek
Do¤um Yeri: Ankara
Derleme Yeri: Hatay
Kaynak Kifli: Zühren Mansuro¤lu
Mesle¤i: Felsefe Grubu Ö¤retmeni / Sahaf ve Psikolojik Dan›flman Giresun’da yap›lan Mart Bozumu fienlikleri’nde akarsudan al›nan bir ko-
Do¤um Yeri ve Y›l›: Antakya / Defne 1972 va su, eve getirilerek evin etraf›na serpilir ve aya¤› u¤urlu bir misafirin gel-
mesi beklenir. Eve aya¤› u¤urlu kifli geldi¤i zaman ev sahibi “mart›m› bozuyo-
rum” der.
Hatay’da her y›l›n 30 Mart›, “17’ler Bayram›”d›r. Kaynak kifli Zühren
Mansuro¤lu’nun belirtti¤ine göre, 17’ler Bayram›’n›n as›l ismi “12’ler Bayra-
m›”d›r. 12’ler Bayram›, Ehl-i Beyt felsefesi ve sevgisi üzerine kurulmufltur ve
12 ‹mam’› temsil etmektedir. Mansuro¤lu, bayram›n isminin defalarca de¤ifl-
tirildi¤ini, en son “17’ler Bayram›” ismi üzerinde anlafl›ld›¤›n› ve flenli¤in bu
adla kutlana geldi¤ini ifade etmektedir.
17’ler Bayram› için yap›lan haz›rl›klar, kutlamadan bir gün önce kurban
kesimi ile bafllar. Büyük bir kazan içerisinde et ile bu¤day kaynat›larak, “He-
rise” piflirilir; kutlama günü de komflulara ve çevre köylerden gelenlere da¤›t›-
l›r. Yeme¤in yap›ld›¤› gün, köyün ileri gelenleri akflam yeme¤ine davet edilir.
Sabah ise toplu halde k›l›nan namazdan sonra, bir önceki gün piflirilmifl ye-
mekler da¤›t›l›r.
Di¤er bir ad› “Yumurta Bayram›” olan 17’ler bayram›nda büyük küçük
herkes daha önceden haz›rlanan yumurtalar› tokuflturarak, en sert yumurtay›
bulmaya çal›fl›r. (F.12) Çeflitli yörelerden gelen güreflçiler aras›nda günefl mü-
sabakalar› düzenlenir. Genç k›zlar, genç erkekler birbirini görüp be¤enme
flans› yakalar. Panay›rlar kurulur, seyyar sat›c›lar, dondurmac›lar vs. gelir.
Halk do¤an›n canland›¤›, yeflilli¤in etraf› sard›¤› bu alanda diledi¤ince bir gün
geçirir.
2.2.3. MES‹R fiENL‹⁄‹ (MAN‹SA) 2.2.4. NEVRUZ (KAHRAMANMARAfi / ELB‹STAN)
Derleyen: Zeynep Y›ld›r›m Derleyen: Ömer Kuflderci

Derleme Yeri ve Tarihi: Manisa / 10. 04. 2005 Derleme Yeri: Kahramanmarafl
Kaynak Kifli: Meryem Nergis Kaynak Kifli: Mustafa Küçük
Mesle¤i: Üniversite Ö¤rencisi Mesle¤i: Çiftçi
Do¤um Yeri ve Y›l›: Manisa / Soma / Cinge Köyü 1980 Do¤um Y›l›: 1976
Manisa’da her y›l 15 Nisan’da Mesir fienlikleri düzenlenmektedir. Kahramanmarafl’›n Elbistan ‹lçesi’nde her y›l 21 Mart’ta Nevruz kutla-
1522’de Sultan Camii’ni yapt›ran Hafsa Sultan’›n hastalanmas› üzerine Mer- malar› olur. Elbistan’da Nevruz’un en önemli kutlan›fl amac›, bu günün Hz.
kez Efendi’ye baflvurulur. Merkez Efendi’nin haz›rlad›¤› macun Hafsa Sultan’› Ali’nin do¤du¤u gün oldu¤una inan›lmas›d›r.
iyilefltirir. Daha sonra bu macunun ünü duyulur ve her y›l flenlik düzenlenerek Kasaban›n maddi gücü iyi olanlar›n›n verdi¤i yemeklerin yenilmesinin ar-
halka da¤›t›lmaya bafllan›r. d›ndan halk, yak›lan Nevruz ateflinin üzerinden atlayarak, halay çekerek e¤le-
Kaynak kifli Meryem Nergiz, macunun haz›rl›k safhas›n› flöyle anlatmak- nir. Bölgenin ünlü ozanlar› birbirleriyle at›fl›rlar. Kaynak kiflinin verdi¤i bilgi-
tad›r: “Merkez Efendi’nin macun için haz›rlad›¤› 41 çeflit baharat Sultan Ca- ye göre, at›flmalarda kaybeden ozan› köyün gençleri suyla ›slat›rlar.
mii mütevellisi taraf›ndan bimarhaneye getirilir ve buradaki delilere dövdürü-
K›rg›nl›klar›n önlenmeye çal›fl›ld›¤› ve küslerin bar›flt›r›ld›¤› bu günün ak-
lür. Dövülen baharat Sultaniye imaretine gönderilir. Oradaki kazanlarda kay-
flam› sohbet meclisleri kurulur.
nat›ld›ktan sonra macun haline gelir. Macunun haz›rlan›p ka¤›tlara sar›lmas›
da halk aras›nda sevap say›ld›¤›ndan bu ifli gönüllü gençler yapar. Gençler
macunu sararken istedikleri kadar yemelerine de izin verilir, fakat fazla yen-
memesi ve israf edilmemesi için onlara bir damla bile su verilmez.”
T›bbi olarak, ifltah açma, sindirimi kolaylaflt›rma, sinirleri yat›flt›rma,
yorgunlu¤u giderme, kan› temizleme, gaz giderme gibi etkileri bulunan macu-
nu yiyenin y›l boyunca hastalanmayaca¤›na; o y›l bu kifliyi y›lan, ç›yan›n sok-
mayaca¤›na; macunu yiyen genç k›zlar›n hastalanmayaca¤›na ayn› zamanda
k›smetlerinin aç›laca¤›na, macunun sar›l› oldu¤u ka¤›d›n evin kap›s›na as›l-
mas› durumunda da o y›l hiçbir zararl› hayvan›n o eve giremeyece¤ine inan›-
l›r.
2005 y›l›nda 465. düzenlenen Mesir Macunu fienlikleri, Nevruzu da içine
alan bir haftal›k bir program fleklinde düzenlenir. ‹ldeki Mesir Tertip Komite-
si’nce haz›rlanan bu program, 15 Nisan’da Türkiye’nin dört bir taraf›ndan ge-
lenlerin Sultan Camii çevresinde buluflmalar›yla bafllar. Ö¤len namaz›ndan
ç›kt›ktan sonra, günün anlam ve önemini belirten konuflmalar›n ard›ndan
temsili Merkez Efendi ve müritleri külliyenin kubbelerinden avuç avuç, ka¤›t-
lara sar›lm›fl Mesir Macunu saçarlar. Mesir macunun da¤›t›lmas›ndan sonra
halk›n bir k›sm›, Sultan Nevruz’u kutlamak amac›yla pikni¤e giderken, di¤er
bir k›sm› da aç›lan sergileri gezer. fienli¤in birinci günü ekonomik etkinliklere
(pazar, panay›r, sanayi sergisi), ikinci ve üçüncü günü konserler ve halk oyun-
lar› gösterilerine, dördüncü günü spor etkinliklerine ve son gün geçit törenleri-
ne ayr›lm›flt›r.
2.2.5. NEVRUZ (KARS) oluflturulmufl “tongal” ad› verilen y›¤›nlar tutuflturularak yak›l›r. Kaynak kifli
Sakine Demir’e göre, Kars’ta Nevruz atefli, Hz. Ali’nin yap›lacak savafllar›
Derleyen: Mesut Gökmen Y›ld›r›m ateflle duyurdu¤una inan›ld›¤› için yak›lmaktad›r. Atefl üzerinden atlaman›n
Derleme Yeri: Kars amac› ise dertlerden, hastal›klardan kurtulmak ve gerçekleflmesi istenilen di-
Kaynak Kifli 1: Sakine Demir leklerin kabul görmesi inanc›d›r. Bu inan›flla yafll›-genç, kad›n-erkek demeden
Mesle¤i: Üniversite Ö¤rencisi Nevruzu kutlayan herkes, bir dilek tutup en az üç defa atefl üzerinden atlar.
Kaynak Kifli 2: Zekiye A¤yol Atefl üzerinden atlayamayacak durumda olanlar ise kendilerinin yerine baflka-
Kaynak Kifli 3: Gülsen A¤yol lar›n› atlatabilirler.
Nevruz atefli su ile söndürülmez, kendi kendine sönmesi beklenir. Atefl
Kars’ta her y›l 21 Mart günü Nevruz kutlamalar› yap›l›r. Hz. Ali’nin do- sönmeden önce közünden bir parça al›n›r, ah›r ve komlar›n efli¤ine konulmak
¤um günü olarak bilinen Nevruz Bayram› için haz›rl›klar, bir hafta önceden suretiyle hayvanlar›n da üzerinden atlamas› sa¤lanm›fl olur. Böylece halk,
evlerin genel bir temizli¤i ile bafllar. tüm dertler ve u¤ursuzluklardan korunmufl oldu¤una inan›r.
Nevruzdan önceki Çarflamba günü gelenekselleflen birtak›m uygulamalar Nevruz kutlamalar›nda yöreye gelen mahalli sanatç›lar da, özellikle Gü-
vard›r. Zekiye Akyol’dan derlenen birinci uygulama, “Kap› Dinlemek” olarak nay Y›ld›z, Yener Y›lmazo¤lu - önceki senelerde Murat Çobano¤lu- halk›n bu
bilinmektedir. Kap› dinlemeye ç›kanlar, dilek tutarak seçtikleri bir evin kap›s›- coflkusunu paylaflmaktad›rlar.
n› veya penceresini dinlerler. ‹çerideki konuflmalar hofl ve olumlu ise tutulan
dile¤inin gerçekleflece¤ine, olumsuz ise gerçekleflmeyece¤ine inan›l›r. Çarflam-
ba günü çarfl›dan bol miktarda yemifl, meyve ve yumurta al›n›r. (F.13) Yumur-
talar so¤an kabuklar›yla kaynat›larak renkli yumurtalar elde edilir. (F.14) O
gece yörenin gençleri, seçtikleri evlerin dam›na ç›karak kap›ya veya pencere-
ye ucunda poflet, mendil, örtü tak›l› olan bir odunla vurur. Bu sesi duyan ev
sahibi de d›flar› ç›k›p kap›ya vurulan bu odunun ucuna, ald›¤› yemifllerden, çe-
rezlerden, yumurtalardan takar. Bu flekilde hediyelerini alanlar, di¤er evlere
de ayn› flekilde hediye almak için ziyarette bulunurlar. Yumurtalar dilek tutu-
larak tokuflturulur. Gülsen A¤yol’un belirtti¤ine göre, yumurtas› k›r›lan kiflinin
dile¤inin gerçekleflmeyece¤ine, sa¤lam kalan›n ise gerçekleflece¤ine inan›l›r.
Bu uygulamaya halk aras›nda “baca baca pay›” ad› verilmektedir. (F.15)
Nevruzdan önceki Çarflamba günü yap›lan di¤er bir uygulamada da k›z-
lar yo¤urt, un ve tuzla “K›lik” ad› verilen bir hamur yap›p, tand›rda piflirirler.
Yüksek bir yere konan bu hamuru kargalar al›p uçarlar; karga hangi yöne gi-
derse genç k›z›n o yöne gelin gidece¤ine inan›l›r.
Ayr›ca yörede Nevruz gecesi do¤um yapan olursa, gece geç saatlere ka-
dar o “evin dam›nda” atefl yak›l›r ve Nevruz günü do¤an çocuklara Nevruz,
Do¤an, Aydo¤an ve Gündo¤an gibi adlar verilir. Bununla birlikte bayram için
önceden haz›rlanan helvalarla mezar ziyaretleri yap›l›r. Mevlit ve Kuran oku-
narak dualar edilir. Herkes, yan›nda getirdi¤i helva ve yemiflleri, orada bulu-
nan çocuklara ve yoksullara da¤›t›r. Artanlar ise mezarlar›n üzerine serpilir.
Akflamki kutlamalar ise atefl yak›lmas› ile bafllar. Atefller damlar üzerin-
de, yollarda, köprülerde ve bahçelerde ot art›klar›, lastikler, eski has›rlardan
2.2.6. SULTAN NAVRUZ (S‹VAS / fiARKIfiLA / BEYYURDU KÖYÜ) bilgiye göre, bu a¤ac›n dibinde Çakmak Dede isimli bir evliya yatmaktad›r.
Nevruz günü buras› ziyaretçi ak›n›na u¤rar. Buraya gelen herkes namaz k›l›p,
Derleyen: Serkan fiakac› dua eder.
Derleme Yeri: Sivas Daha sonra okulun bahçesine inen köy halk›, burada atefl yak›p, davul
Kaynak Kifli: Hatice Koçtürk zurna eflli¤inde halay çekerek e¤lenirler. (F.17)
Sabah gün a¤ar›rken bafllayan Nevruz kutlamalar›, akflam 19.30 –
Do¤um Yeri ve Y›l›: Sivas / fiark›flla / Beyyurdu Köyü 1963
20.00’a kadar bu flekilde düzenlenirken, akflam bu saatten sonra tekrar ab-
destler al›n›r ve dedenin evinde Nevruz Cemi yap›l›r. Dede; eline, diline, beline
Sivas’›n fiark›flla ‹lçesi’ne ba¤l› Beyyurdu Köyü’nde her y›l 21-22 Mart ta- sahip olanlar›n cennetlik oldu¤u söyleyerek gençlere nasihatler verir.
rihlerinde Sultan Navruz kutlamalar› yap›lmaktad›r. Navruzda kimse kimseyle küs kalamaz, bu yüzden ayin öncesi küsler ba-
Kaynak kifli Hatice Koçtürk’ten derlendi¤ine göre, Sivas’ta Sultan Navruz r›flt›r›l›r. Navruz dostluk, birlik ve beraberlik bayram›d›r. Bu inançla halk
haz›rl›klar› bir hafta önceden bafllar ve kutlama için yap›lan ilk haz›rl›k köyün ozanlar› karfl›l›kl› deyifller söylerler ve yine bu inançla semah gösterileri sunu-
zenginlerinden para toplanmas›d›r. Toplanan bu paran›n bir k›sm› ile bulgur, lur. Hatice Koçtürk’ten derlendi¤i kadar›yla, Semah gösterisi s›ras›nda söyle-
tuz, tereya¤›, yumurta al›n›r. Di¤er k›sm› ile ise ‹smail peygambere koç inme- nen bir fliir flöyledir:
sinden dolay› koç al›n›r.
Nevruzdan bir gün önce, yafll›lar ve hastalar d›flar› ç›kar›larak y›kan›r. Y›- Muhammed Mustafa sultan› cihan
kanacak olan kad›nsa genç bir k›z taraf›ndan, erkekse genç bir erkek taraf›n- Alinin s›rr›n› gün k›ls›n beyan
dan y›kan›r. Hatice s›rr›ndan konusu flayan
Ruha seba verir Sultan Navruz
Beyyurdu Köyü’nde Hz. Ali’nin dünyaya gelifli olarak kutlanan Nevruzdan
bir önceki gün “Dilek Orucu” tutulur. Bu orucu tutup dilek dileyenin, dile¤inin
Saadet h›rkas›n› büründü Ali
kabul olaca¤› inanc› yayg›nd›r.
Velayet tac›n› vurundu Ali
Nevruz sabah›, “günefl k›zarmadan, tanyeli a¤armadan” kalkan köy hal- Melek secdeye etti bilindi Ali
k›, önce abdest al›r; daha sonra da “her evin duman› tütsün, oca¤› sönmesin, Mürüvvet s›rr›nda Sultan Navruz
o evden genç ölü ç›kmas›n” diye herkes kendi evinde bir atefl yakar. Nevruz
sabah› gençler erkenden köyün çeflmesine giderler. Çeflmenin yan›na isteye- Muhabbet flerrinin nurdan yap›s›
cekleri dilek say›s›nca tafl koyarlar. On iki imamd›r cennet kap›s›
Nevruz sabah›n› bu flekilde geçiren Beyyurdu halk›, daha sonra köyde ya- Hakka secde eder kullar›n hepsi
flayan dedenin evine giderek dede ve ailesiyle bayramlafl›r. Dede imaml›¤›nda Dilekler kabul olur Sultan Navruzda
k›l›nan namaz›n ard›ndan erkekler önde kad›nlar arkada olmak üzere dua edi-
lir. (F.16) Dede bu esnada kesilecek koçu da dualar. Daha sonra buradan ç›k›- Ondört masum paks›z›
larak, köyde bulunan di¤er yafll›lar›n evlerine gidilir ve onlarla da bayramlafl›- Sunullah ayn› cem içinde nurullah
l›r. Bayramlaflmalar›n ard›ndan meydanda toplanan köy halk› koçlar›n› keser- Cümlenin murad›n› verici Allah
ler. Koç etiyle haz›rlanan etli yahninin yan› s›ra bulgur pilav›, hoflaf, kat›k ya- Bizde flad eder Sultan Navruzda
p›larak önce, Nevruz kutlamalar›na kat›lamayan yafll›lar›n evine götürülür ve
onlara bu yemeklerden yedirilir. Yafll›lar›n doyurulmas›n›n ard›ndan çocuklar fiükrü baha söyler bu deme sükü
doyurulur ve Nevruz alan›nda büyük bir yer sofras› kurularak, dede taraf›n- Nurunu s›rr›m k›ld›m tefekkür
dan yemek ve bereket duas› yap›l›r. Muhammed Ali’dir dilimde zikir
Beyyurd Köyü’nde iki ulu a¤aç bulunmaktad›r. Kaynak kifliden edinilen Ne murad›m varsa verilir Sultan Navruz’da
Gelin ey nazan›m canlar Sultan Navruz günü, a¤açlar›n secdeye varaca¤›, çeflmelerden süt akaca-
Bugün Nevruz-› Sultand›r ¤› inanc› hakimdir. Bu inançtan dolay›, Nevruz sabah› çeflmelerden evlere su
Sefalar sürsün ilvanlar tafl›n›r. ‹nsanlar bol bol bu sudan içerken; hayvanlara da sa¤l›kl›, s›hhatli ol-
Bugün Sultan Navruz’dur malar› ve ikiz yavrulamalar› için bu sudan içirilir.
Ayr›ca harman yerinde toplanan çocuklar, yumurtalar› renkli suda haflla-
Bütün mümin bütün insanlar y›p boyayarak oyunlar oynarlar. 7-10-12 yafl›ndaki çocuklar da¤lara, k›rlara
Bugün etmek gerek bayram ç›kar. Yabani Navruz çiçe¤i, karamuk toplay›p, bunlar› süslerler ve harçl›k al-
Hemen su saki gel cam mak için toplad›klar› bu otlar› gözlerine kestirdikleri evlerin bacas›ndan atar-
Bugün Navruz Sultan’d›r lar. Sonrada afla¤› inip bahflifl isterler. Navruz’da o y›l›n bereket, bolluk içinde
geçmesi için parlak ve renkli k›yafetler tercih edilir.
Ali-yi murtaza hayad›r
Bir de Sultan Navruz’da flöyle bir inanç vard›r; e¤er hava ya¤acak gibiyse
Cihan› gayri nur eder
ve ya¤arsa d›flar› bir tahta kafl›k at›l›r. Bu kafl›k düz bir flekilde düflerse o se-
Bütün kurt kufl bunu söyler
nenin verimli, bereketli ve bolluk içinde geçece¤ine inan›l›r. Yere kapal› bir fle-
Bugün Sultan Navruz’dur
kilde düflerse verimin az olaca¤›na, k›tl›k olaca¤›na inan›l›r.
Ali’nin do¤du¤u gündür

Bugün her günden üstündür
Hem saki kadeh dönder
Bugün Sultan-› Navruz’dur
Nice s›rlar olup bakir

Ali’den oldu hak bakir
fiükreyle sen eyle bakir
Bugün Navruz-u Sultan’d›r
Allah, Muhammed ya Ali

Hünkar Hac› Bektafli Veli
Nevruza büyük önem verilen Beyyurdu Köyü’nde Sultan Navruz günü do-
¤an k›z çocuklar›na Navruz, erkek çocuklar›na Ali ismi verilir. Bu e¤lenceler
yaklafl›k gece 23:30-24:00’ye kadar sürer. Ertesi gün, önceden toplan›lan pa-
ra ve yiyecekler yoksullara da¤›t›l›r.
Genellikle k›z istemeye Navruzun ikinci günü, yani Mart’›n 22’sinde gidi-
lir. Sultan Navruz’da o¤lan taraf› bohça yap›p k›z taraf›na gönderir. ‹çine k›z
taraf›na al›nan hediyeler konulur. Ayn› flekilde k›z taraf› da erkek taraf›na ha-
z›rlar. Erkek taraf›nda kaç kifli varsa, hepsine hediye al›n›r. Kad›nlara bafl ör-
tü; erkeklere gömlek, çorap konulur. Çoraplar› gelin k›zlar örer. ‹ki taraf ara-
s›nda Navruz ziyaretleri yap›l›r. Navruz’dan istifade ederek dü¤ünle ilgili gö-
rüfller al›n›r.
2.2.7. SULTAN NEVRUZU (MU⁄LA / ORTACA / FEVZ‹YE KÖYÜ) 2.2.8. SULTAN-I NAVRIZ (GAZ‹ANTEP)
Derleyen: Necip Tufan Derleyen: Essin Kaplan

Derleme Yeri: Ankara Derleme Yeri: Gaziantep
Kaynak Kifli: Fatma Tufan Kaynak Kifli: Necmettin Kaplan
Mesle¤i: Üniversite Ö¤rencisi Mesle¤i: Bilgisayarl› Tomografi Teknikeri
Do¤um Yeri ve Y›l›: Mu¤la / Ortaca 1981 Do¤um Yeri ve Y›l›: Gaziantep / Nizip 1963
Mu¤la’n›n Ortaca ‹lçesi’ ne ba¤l› Fevziye Köyü’nde her y›l 21 Mart’ta Gaziantep’te her y›l 21 Mart’ta Sultan-› Navr›z kutlamalar› yap›l›r. Ana-
“Sultan Nevruz” kutlamalar› yap›lmaktad›r. Hz. Ali’nin do¤du¤u gün olarak dolu’nun güneyinde bulunan Gaziantep ve çevresinde 22 Mart gününe “Sul-
bilinen Sultan Nevruz için yap›lan haz›rl›klar bir hafta önceden bafllar. tan-› Navr›z” ad› verilir.
Fevziye Köyü’nde Nevruz kutlamas›, halk›n köy meydan›nda toplanma- Halk aras›ndaki yayg›n bir inan›fla göre 21 Mart’› 22 Mart’a ba¤layan ge-
s›yla bafllar. Kanatlar›ndan dolay› Cebrail (as.)’a benzetilen ve kurbanlar›n en ce Sultan Navr›z; belli olmayan bir saatte gökte ayaklar›ndaki halhal› g›c›rda-
büyü¤ü olarak düflünülen horozlar›n kesilmesinden sonra akflama kadar, bir tarak, önündeki gergefini iflleyerek bat›dan do¤uya do¤ru göç eden güzel bir
taraftan fliirler okunup, türküler söylenirken di¤er taraftan da dualar okunur. k›zd›r. Bir baflka inan›fla göre ise “kufl donuna” giren ve ayaklar›ndaki halhal›
Büyük kazanlarda yemeklerin haz›rlan›p yenmesinin ard›ndan büyükler kendi g›c›rdatarak uçan bir ermifltir. Nevruz gecesi Sultan Navr›z’›n geçti¤i saatte
aralar›nda halay çekip, sohbet ederken, çocuklar ve gençler de mendil kap- uyan›k olanlar›n, bütün dileklerinin gerçekleflece¤ine inan›l›r. Bu sebeple Nev-
maca, ip çekme gibi oyunlar oynarlar. Nevruz günü piflirilen yemeklerin en ruz gecesi evdeki bütün kap kaça¤a ve bir tekneye su doldurulup, sabaha ka-
önemlilerinden biri keflkektir. dar ibadet edilir. Dilek kabul edilirse, teknedeki suyun alt›na dönüflece¤ine
Akflam›n gelmesiyle Sultan Nevruz kutlamalar› daha farkl› bir havaya bü- inan›l›r.
rünür. Gençler akflam oldu¤unda semah yaparlar. Semah›n ard›ndan o sene Ertesi sabah, bütün halk Nevruz kutlamalar› için k›rlara, bostanlara gi-
nas›l geçirilirse, ondan sonra gelen senenin de öyle geçece¤i inan›fl›ndan dola- der. (F.18) Orada çi¤ köfte, flareli pirinç afl›, yumuflta, mafl piyaz›, baklava
y› dualar edilir. yerler. Helva yap›p da¤›t›rlar. Nevruz’da yenilen yiyeceklerden süt; temizli¤i,
tatl›l›¤› ve yaflama sevincini; fleker, serinlik ve dinlenmeyi temsil eder.
Nevruz bayram›nda mahalli e¤lencelere de yer verilir. Gençler mani ve fli-
irler söyleyerek yar›fl›rlar. O güne has macunlar, flerbetler, hediyeler haz›rla-
n›r. Filizlendirilmifl bu¤day, arpa, dar› gibi hububatlardan yap›lan kar›fl›ma
alt› çeflit madde daha eklenerek büyük kazanlarda Nevruz’a özgü olarak pifli-
rilen Sümölök, törene kat›lanlara da¤›t›l›r. Yemeklerin yenmesinden sonra ya-
k›lan atefllerin üzerinden atlan›r.
Uzak yerlerde, gurbette olanlar bayram kutlamalar›n› mümkün oldu¤un-
ca ailelerinin yan›nda geçirmeye çal›fl›rlar. Nevruz arifesinde gelenekselleflen
mendil atma, yoldan geçenleri ›slatma, fala bakma gibi oyunlar oynan›r. Dar-
g›nlar bar›flt›r›l›r. Eflitlik, dostluk, paylaflma Nevruz e¤lencelerinin temelini
oluflturur.
Nevruz’un büyük bir manevi güç oldu¤u kabul edilir ve Nevruz arifesinde
“kem söz orucuna” girilir. Kötü söz söylenmez, dedikodu yap›lmaz, sadece iyi
fleylerden bahsedilir. Arzu ve dileklerin yerine gelmesi için dua edilir.
2.2.9. YUMURTA BAYRAMI (‹SKENDERUN / AKÇALI) 2.2.10. YUMURTA BAYRAMI (fiAHR-IL BAYF)(S‹‹RT)
Derleyen 1: Belgin Helli Derleyen: Kadri H. Y›lmaz

Derleme Yeri: ‹skenderun Derleme Yeri: Siirt
Derleyen 2: Sabri Gülmez Kaynak Kifli: Cumhur K›l›ço¤lu
Derleme Yeri: ‹skenderun Mesle¤i: Siirt Milli Mücadele Gazetesi Sahibi
Kaynak Kifli: Sercan Gülyüz Do¤um Yeri ve Y›l›: Siirt / 1939
Mesle¤i: Ö¤renci
Do¤um Yeri ve Y›l›: ‹skenderun / 1988
Siirt’te her y›l 6 may›s, “Yumurta Bayram›” olarak kutlanmaktad›r. Kay-
nak kifliden edinilen bilgiye göre, farkl› din ve inançlara befliklik yapan Siirt’te
‹skenderun’un Akçal› ‹lçesi’nde her y›l 30 Mart’ta “Yumurta Bayram›” kutlana gelen Yumurta Bayram›n›n ilk kutlan›fl sebebi hakk›nda fazla bir fley
kutlamalar› yap›l›r. Kaynak kifli Sabri Gülmez’e göre Yumurta Bayram›, Nev- bilinmemektedir.
ruzun de¤iflikli¤e u¤ram›fl bir fleklidir. Bahar›n geliflini kutlamak amac›yla dü- Haz›rl›klar›na günler öncesinden koli koli yumurta al›narak bafllanan Yu-
zenlenen Yumurta Bayram› için haz›rl›klar haftalar öncesinden bafllar. murta Bayram› dolay›s›yla, bütün evlerde yumurta kaynat›l›r. 6 may›sta fieyh
Toplu halde piknik alan›na giden ‹skenderun halk›, burada piknik yapar. Halil-il Fert Mezarl›¤›’nda yap›lan e¤lenceler s›ras›nda çeflitli oyunlar oynan›r
Pikni¤in ard›ndan çal›nan enstrümanlar eflli¤inde flark›lar söylenerek, halay- ve çeflitli yar›flmalar düzenlenir. Cumhur K›l›ço¤lu’ndan derlendi¤ine göre, Yu-
lar çekilerek, oyunlar oynan›larak e¤lenilir. Bu arada flenli¤e kat›lanlara ren- murta Bayram›’nda en ilgi çeken oyunlar, “fiakuleyn-u Zemce” ad› verilen
garenk boyanan yumurtalar da¤›t›l›r ve yumurta k›rma yar›fl› düzenlenir. uzun atlama yar›flmas› ile “Ihmar-›t Tavil” ad› verilen uzun eflek oyunudur.
Kutlamada, ‹skenderun’a özgü yemekler ve el sanatlar› ürünlerinin sergi- E¤lencelerin yap›ld›¤› bu mezarl›kta “severi” ad› verilen sal›ncaklar kurulur.
lendi¤i standlar da yo¤un ilgi toplayan yerlerdir. Bu sal›ncaklarda en yükse¤e ç›kanlar günün flampiyonu kabul edilirler.
Yak›n zamana kadar ‹skenderun’daki Yumurta Bayramlar›nda gürefl mü- “fiihril Memelik” ad› verilen niflanl› günleri bu kutlaman›n en dikkat çe-
sabakalar› ile horoz ve bo¤a dövüflleri yayg›nd›; fakat bu organizasyonlar bu- ken bölümlerinden biridir. fiihril Memelik için niflanl› o¤lu olan her aile gelin
günkü kutlamalarda görülmemektedir. k›z›na sepet sepet piflmemifl, fakat renkli yumurta gönderir. Yine niflanl› gün-
leri dolay›s›yla her aile müstakbel gelinini al›p fieyhülturki Tepesi yamac›nda-
ki fieyh Osman Mevkii’ne giderek e¤lenir.
Bu güne ad›n› veren “Yumurta Yar›fl›” ise, yaklafl›k 500 yumurtan›n s›ra-
s›yla k›r›lana dek birbirine vurulmas›yla oynan›r. En son kalan yumurta (Se-
lem Nefl¤e) k›r›lana kadar oynanan oyun, yenilenlerin galip gelenlerin yumur-
ta paralar›n› ödemesi kural›na dayal›d›r. Yediden yetmifle herkesin oynad›¤›
yumurta yar›flmas›nda, (F.19) yumurtalar daha önce haflland›¤› için oyun son-
ras›nda israf edilmeyip, oyuncular›n yanlar›nda getirdikleri çarfl› ekme¤i ve
yeflil so¤anla beraber yenir.
Toplanan çi¤demler demetlenerek köye götürülür. Çocuklar köydeki her
evi gezerek kendi aralar›nda e¤lenirler. Grup halinde gezen çocuklardan biri-
si, çi¤demlerin tak›ld›¤› dal› eline alarak, hep birlikte evlerden çi¤dem pilav›
III. YAZIN YAPILAN KUTLAMALAR için mani söyleyerek malzeme isterler. Söylenen mani örnekleri flunlard›r:
Çi¤dem çi¤dem çiçecük,

3.1. Ç‹⁄DEM GÜNÜ
Kelem kelem kelecük,
Verenin bir o¤lu,
3.1.1. Ç‹⁄DEM GÜNÜ (SAMSUN / LAD‹K / ÇAMLI KÖYÜ) Vermeyenin bir k›z› olsun.
Derleyen: Mehmet Güllü veya;

Derleme Yeri: Samsun Çi¤dem çi¤dem çiçecük,
Kaynak Kifli: Gökhan Göçer Kelem kelem kelecük,
Mesle¤i: Fen Bilgisi Ö¤retmeni Verenin nur topu gibi o¤lu,
Do¤um Y›l›: 1975 Vermeyenin kel bafll› bir k›z› olsun.
Bir baflka mani örne¤i:

Samsun’un Ladik ‹lçesi’nin Çaml› Köyü’nde her y›l karlar›n tam olarak
erimedi¤i ancak erimeye bafllad›¤› günlerde, yani cemrenin havaya düfltü¤ü Çi¤dem çi¤dem çiçecik,
tarihte “Çi¤dem Günü” kutlamalar› yap›lmaktad›r. Ebem o¤lu köçecik,
Çaml› Köyü’nde Çi¤dem Günü, çocu¤u olmayan kad›nlar›n çocuk sahibi Çi¤dem geldi yap›ya,
olmas› için, hamile olan kad›nlar›n çocuklar›n›n sakat do¤mamas› için, erkek Bahflifl getirin gap›ya.
çocuklar›n büyüdüklerinde iyi bir meslek sahibi olmalar› için, hayvanc›l›k ya-
pan köylünün buza¤›lar›n›n ölmemesi için çi¤dem çiçe¤inden yap›lan çi¤dem veya;
pilav›n›n yenilmesi gerekti¤ine inan›l›r. Burada çi¤dem çiçe¤i kutsal say›l›r ve Çi¤dem çi¤dem çiçecik,
bu çiçe¤in, so¤uklar›n bitip s›cak günlerin bafllamas›yla do¤an›n canland›¤› Ebem o¤lu köçecik,
gibi köy halk›n›n dertlerine çare olaca¤›, flifa getirece¤i inanc› hakimdir. Ya¤ verenin o¤lu olsun,
Bulgur verenin g›z› olsun,
Çaml› Köyü’nün hemen yak›nlar›nda yükselen Akda¤’›n yüksek kesimle- K›z çatlas›n ölsün,
rinde karlar›n alt›nda bulunan çi¤dem çiçeklerinin bafllar›n›n karlar›n alt›n- O¤lan bize gardafl olsun.
dan görünmeye bafllad›¤› günlerde yap›lan Çi¤dem Günü, çocuklar taraf›ndan
yap›lan ilk faaliyet “çi¤dem gezme” dir. Çi¤dem gezme, ilkbahar›n geliflini
müjdeleyen mahmur ad› da verilen çi¤dem çiçeklerinin do¤ay› çeflitli renklere Söylenen manileri ifliten ev sahibi kap›ya ç›kar ve birkaç demet çi¤dem
alarak bahflifl veya pilavl›k malzeme verir. fiayet, ev sahibi cevap vermekte
boyamas› ile ortaya ç›kan bir gelenektir. Çocuklar önceden haz›rlam›fl olduk-
gecikirse veya d›flar› ç›kmazsa çocuklar:
lar› ucu sivriltilmifl “çi¤dem kaz›klar›” ile Çaml› Köyü’nün hemen yan›nda bu-
lunan Akda¤’›n yüksek kesimlerinde yetiflen, kar alt›ndaki çi¤demleri toplaya- Dam bafl›na boyunduruk,
rak köye getirirler. Karaçal›, ard›ç, geven a¤açlar›n›n herhangi birinin dal›n›n Bekleye bekleye yorulduk,
dikenine çi¤dem çiçekleri tak›l›r. Gökhan Göçer’den derlendi¤ine göre, dikenli Bahflifl verirsen giderik,
dallar çocu¤u olmayan kad›nlar›, çi¤dem çiçe¤i ise çocu¤u sembolize etmekte- Yoksa akflama dek dururuk..
dir. Yani Ladik’te meyvesiz, kurumufl a¤açlar›n meyve vermeye bafllamas› gi- fleklinde mani söylerler ve toplad›klar› bahfliflleri kendi aralar›nda paylafl›rlar.
bi çocu¤u olmayan kad›nlar›n da döl tutaca¤›na inan›l›r. Bahar›n gelmesiyle Daha sonra toplanan bulgur, ya¤ ve çi¤dem bir evde piflirilir ve çocuklarla ka-
bereket artacak, kurumufl a¤açlar meyve verecek ve kad›nlar “dölsüz” kalma- d›nlar birlikte bu pilav› yerler. ‹flte bu pilava “çi¤dem pilav›’’ ad› verilir.
yacakt›r.
3.1.2. Ç‹⁄DEM P‹LAVI (YOZGAT / SORGUN / Ç‹⁄DEML‹ KASABASI)
Derleyen: Müjde Atalay

3.2. HIDIRELLEZ
Derleme Yeri: Yozgat / Sorgun
Kaynak Kifli: Fatma Çetin
Mesle¤i: Ev Han›m› 3.2.1. DÜT DEDE fiENL‹KLER‹ (ANKARA / BALA / AFfiAR KASABASI)
Do¤um Yeri ve Y›l›: Yozgat / Sorgun 1977
Derleyen: Mehmet Er
Derleme Yeri: Ankara
Yozgat’›n Sorgun ‹lçesi’ne ba¤l› Çi¤demli Kasabas›’nda mart ay›n›n so- Kaynak Kifli 1: Hac› Mahmut Alt›ntop
nunda havalar›n ›s›nmaya ve karlar›n erimeye bafllamas›yla birlikte “Çi¤dem Mesle¤i: Emekli
Pilav› Kutlamalar›” yap›lmaktad›r. Kasabada 6-12 yafl aras› çocuklar bahar›n Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara / Bala / Afflar Kasabas› 1939
gelifliyle birlikte a¤açtan yap›larak ucu sivriltilmifl “küsküç” ad› verilen kaz›c› Kaynak Kifli 2: Bayram Küçük
de¤neklerini alarak çi¤dem kazmaya giderler. Çi¤dem kazan çocuklar çi¤dem- Mesle¤i: Belediye Baflkan›
leri az›k çantalar›na koyarak dönerler. Büyük bir i¤de dikeni veya çal› bula-
Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara / Bala / Afflar Kasabas› 1962
rak, bunu toplad›klar› çi¤demlerle süslerler. Guruplar halinde biri tencere, biri
Kaynak Kifli 3: Kezban Küçük
heybe, bir di¤eri çanta alarak çi¤dem gezdirmeye bafllarlar. Ev ev türküler ve
çi¤dem manileri söyleyerek dolafl›rlar. Ev sahiplerinden bulgur ve yemeklik
Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara/ Bala / Afflar Kasabas› 1949
ya¤ alan çocuklar çok verene çok dua, az verene az dua ederlerken, hiç ver-
meyene de bedduada ederler. Çi¤dem gezdirme uygulamas›nda, boynuna çan-
ta tak›l› çocu¤a “abdal” denir. Çocuklar, flu ezgili maniyi söyleyerek dolafl›r- Ankara’n›n Bala ‹lçesi’ne ba¤l› Afflar Kasabas›’nda her y›l “Kuzu buca¤a
lar: dayan›nca”, yani may›s ay›nda “Düt Dede fienlikleri” yap›l›r. Ad›n› ilçede tür-
Çi¤dem çi¤dem çiçecik besi bulunan Düt Dede’den alan flenlik, halk aras›nda “H›d›rellez” flenli¤i ola-
Ebem o¤lu göçecik rak kutlan›r.
Ala bulgur saçay›k Kaynak kifli Kezban Küçük’e göre, Düt Dede 13. y.y.da yaflam›fl ve Hac›
Gap› gap› gezecik Bayram Veli Hazretleri’nin akrabas› olan keramet sahibi bir evliyad›r. Alt› ço-
Çi¤dem geldi kap›ya cu¤u ve efliyle Solfasol Mahallesi’nden gelip buraya yerleflmifltir. Düt Dede bir
Ya¤ gönderin yap›ya gün asas›n› yere vurur ve bugün türbesinin oldu¤u yerde bir dut a¤ac› bitirir,
Ya¤ olmazsa bal olsun koca bir ordu bu dutlar› yemekle bitirememifltir. ‹flte Düt Dede’nin ad› bu dut
Az verenin k›z› olsun a¤ac›ndan gelmektedir.
Çok verenin o¤lu olsun
K›z çatlas›n ölsün fienlik günü sabah ezan›yla kalk›l›r. Topluca k›l›nan namaz›n ard›ndan
O¤lan yan›n›za yoldafl kals›n. ço¤u adak olan en az 100 kurban kesilir. Köylüler gönlünden geldi¤ince, gücü
yetti¤ince adaklar adarlar ve ne isterlerse olaca¤›na inan›rlar. fienlikte bulgur
Çocuklar bu manilerle ev sahibine seslenirler. Ev sahibi haz›rlad›¤› bulgu-
pilav› ve kurban eti ikram edilir. Bu pilav›n yöreye bereket getirece¤ine inan›-
ru veya ya¤› çocuklara verir. (F.20) Toplan›lan ya¤ ve bulgur bir eve getirile-
l›r.
rek “çi¤dem pilav›” piflirilir. Çi¤dem Pilav› flu flekilde yap›l›r:
Yemekler yenildikten sonra Düt Dede Türbesi’ne ç›kan halk, (F.21) önce
Toplanan çi¤demlerin yumru k›s›mlar› kabu¤undan soyulur. Sar› çiçekleri
ayr›l›r. Bulgur pilav› piflirildikten sonra ocaktan indirilmeden on dakika önce türbenin içindeki Düt Dede mezar›n›, sonra da türbenin d›fl›nda yer alan ço-
çi¤dem yumrular› kat›l›r ve kar›flt›r›l›r. Bir süre kaynat›ld›ktan sonra ocaktan cuklar›n›n ve eflinin mezar›n› ziyaret edip, dua ederler. Kaynak kifli Bayram
al›n›r, tepsilere konur. Pilav tepsilerinin üzerine önceden ayr›lan çi¤dem çi- Küçük’ün belirtti¤ine göre, bu dualarla iyi olmayacak dert, afl›lmayacak s›k›n-
çekleri serpilerek servis yap›l›r. t› yoktur. (F.22)
Burada mevlitler okunur, ibadetler edilir, (F.23) kurulan büyük sofralarda 3.2.2. E⁄R‹CE (HIDIRELLEZ) (YOZGAT / D‹VANLI KÖYÜ)
topluca yemekler yenilir.
Kezban Küçük’ün belirtti¤ine göre, türbenin hemen yan›nda bulunan Derleyen: Harun ‹lyas Karaca
adak a¤ac›na özellikle kad›nlar kurdeleler, bezler ba¤lay›p dilek dilerler. Derleme Yeri ve Tarihi: Yozgat / 16.04.2005
(F.24) Genç k›zlar ve çocuklar, dilek bezlerini a¤açlara ba¤lama ifllemi bittik- Kaynak Kifli: Yusuf Karadavut
ten sonra eve dönecekleri zaman yoldaki tafllardan birinin alt›nda canl› bir Mesle¤i: Rençper
kar›nca görürlerse, dileklerinin kabul olaca¤›na inan›rlar. Do¤um Yeri ve Y›l›: Yozgat / Divanl› Köyü 1952
fienli¤in sonunda e¤er o y›l ya¤mur çok ya¤d›ysa flükür duas›na, az ya¤-
d›ysa ya¤mur duas›na ç›k›l›r. Bu konuyla ilgili kaynak kifli Bayram Küçük, her Yozgat’›n Divanl› Köyü’nde her y›l 6 may›sta H›d›rellez kutlamalar›
sene ya¤murun mutlaka ya¤d›¤›n› bunun da Düt Dede’nin bir kerameti oldu- yap›l›r. Divanl›’da H›d›rellez günleri genelde ya¤murludur. Bu ya¤murun se-
¤unu söylemektedir. bebi kaynak kiflinin belirtti¤ine göre, H›d›rellezde buluflan H›z›r ile ‹lyas pey-
gamberlerin sevinçlerinden a¤lamalar›d›r.
H›d›rellezden önce ekilen sebzelerin e¤ri ç›kmas›ndan dolay› ad›na “E¤ri-
ce” de denilen H›d›rellez için kad›nlar, günler öncesinden haz›rlanmaya bafl-
lar. Çocuklar› olmayan kad›nlar ile yeni gelin k›zlar, çocuk sahibi olmak için
geceden gül dibine içinde bezden bir bebek olan beflik b›rak›rlar veya gül dal›-
na sal›ncak ba¤larlar. E¤er istenilen çocuk k›zsa uzun saçl›, etekli; erkek ço-
cuk isteniyorsa, pantolonlu bebek yap›l›p konulur. Ertesi gün de günefl do¤-
madan bunlar geri al›n›r.
E¤rice kutlamalar› için kad›nlar parlak grep döflek elbiseler veya entari,
h›rka, oyal› pullu yemeni ve iskarpin giyerek; erkekler siyah kadife flalvar, ce-
ket, yelek, postal yemeni, püsküllü çoraplar giyerek, “Öz k›y›s›”, “Eflekli Ça-
y›r” yada “Kara Çay›r” denilen yere giderler. Her a¤ac›n alt›nda atefller yak›-
l›p, semaverlerde çaylar demlenir. “Sülenke”, “tura kapmaca” çelik çomak gi-
bi oyunlar oynan›r. Saz çal›p türkü söyleyen gençler, davul- zurna eflli¤inde
halay çekerler. Buraya gelen sat›c›lar çekirdek, malta eri¤i, can eri¤i, horoz
flekeri, balon satarlar.
‹kindiye hatta akflam›n geç vakitlerine kadar süren e¤lencede, dikkat çe-
ken uygulamalardan biri de, niyet açmad›r. Çömle¤in bafl›nda toplanan genç
k›zlar, küçük bir çocu¤un bafl›na pembe veya k›rm›z› bir p›rlanta (flifon) atar-
lar. Küçük çocuk, çömle¤in içinden eflyalar› tek tek ç›kar›rken, bir kifli de ço-
cu¤un ç›kard›¤› eflyan›n sahibine mani söyler. Bu uygulama çömle¤in içindeki-
ler bitene kadar devam eder. K›smet açmaya yönelik yap›lan bir di¤er uygula-
ma da, k›smeti aç›lmayan k›zlar›n bafl›nda kilit aç›lmas›d›r.
3.2.3. EVRÜCE (HIDIRELLEZ) (TOKAT / AKYAMAÇ KÖYÜ) Hasan, Hüseyin, Zeynel, Bak›l yal›n›z,
Mezhebimiz imam Cafer pirimiz,
Derleyen: Tu¤ba Ulusoy Musa, Kas›m, R›za’dan da holumuz,
Derleme Yeri: Tokat / Akyamaç Köyü Kurban›n›z kabul olsun erenler.
Kaynak Kifli 1: Kadir Ergün
Mesle¤i: Çiftçi Muhammed kayadan kaynay›p cofltu,
Do¤um Yeri ve Y›l›: Tokat / Akyamaç Köyü 1933 Ali’ül Nail ile cufl edip biçti,
Kaynak Kifli 2: Ali fien Asker-i mehdiye gayretin düfltü,
Mesle¤i: Çiftçi Kurban›n›z kabul olsun erenler.
Do¤um Yeri ve Y›l›: Tokat / Akyamaç Köyü 1940
Abdal dedem otural›m postuna,
Bu kurban›n ismi Ali nesline,
Tokat’›n Akyamaç Köyü’nde her y›l 6 may›sta H›d›rellez kutlamalar› ya-
‹smi azam yaz›l›d›r üstüne,
p›lmaktad›r. Kaynak kifli Kadir Ergün’den derlendi¤ine göre, bolluk ve bereke-
Kurban›n›z kabul olsun erenler.
tin simgesi olarak kabul edilen H›d›rellezden önce ekilen sebzelerin e¤ri ç›k-
mas›ndan veya H›d›rellezden önce do¤an hayvanlar›n sakat olmas›ndan dola-
y› H›d›rellez, burada “Evrüce” olarak bilinir. Kaynak kifli Ali fien’e göre H›d›- Daha sonra büyük kazanlarda erkekler, bulgur pilav›, et, patates piyaz›,
rellez kutlamalar› burada Atay Dede’den beri yap›lmaktad›r. sarma, k›zartma ve sebze yemekleri piflirirler. Bu güne özel olarak piflirilen
H›d›rellez kutlamalar› için Akçayamaç Köyü’nde bulunan Orhan Ulusoy yemek ise “bad”t›r.
Türbesi’ne gelen halk, burada dualar okur, dileklerde bulunur. Buray› ziyarete Yemeklerin haz›rlanmas›ndan sonra türbenin yak›n›nda bulunan tepeye
gelen kad›nlar evlerinde yapt›klar› çörekleri, türbede parçalara ay›r›rlar. Da- ç›kan halk, burada piknik yapar. Çocuklar oyun oynar, gençler ise kendi ara-
ha sonra “Lokma” ad› verilen bu parçalar da¤›t›l›r. lar›nda saz çal›p, türkü söylerler.
6 may›s sabah› Orhan Ulusoy Türbesi’nin bafl›nda kurbanlar kesilir, bul- Kadir Ergün’ün belirtti¤ine göre, H›d›rellez günü yap›lmamas› gereken
gurlar ay›klan›r. (F.25) Kesilen kurbana dair, Ali fien’den derlenen bir fliir flöy- bir tak›m kurallar vard›r. Bunlardan biri bu gün kimsenin çal›flmamas›d›r.
ledir: Çünkü bu gün çal›flan kiflinin kendisine, ailesine veya mal›na, mülküne zarar
gelece¤i düflünülür. Uygulanan di¤er bir kural ise, mutlaka bir sorunla karfl›-
Kurbanlar erenler yoluna niyet, lafl›laca¤›na inan›ld›¤› için H›d›rellezin kutland›¤› yere hamilelerin getirilme-
Otur birli¤ine ç›ra¤a hürmet, mesidir.
Ulaflt›r bizlere eleman, nimet,
Tekbirde sahibi tutsun k›ç›n›,

Evliyalar ba¤›fllas›n suçunu,
Emimeyye yüzdü kurban koçunu
Lay›k olanlara verir lokmas›n,

Piflmifl lokma yiyen ç›ra bakmas›n,
R›zada müminler d›fla ç›kmas›n,
3.2.4. HIDIRELLEZ (ADIYAMAN) 3.2.5. HIDIRELLEZ (AFYON)
Derleyen: Abdulkadir Günefl Derleyen: Engin Boztafl

Derleme Yeri: Ad›yaman Derleme Yeri: Afyon
Kaynak Kifli: ‹brahim Polattafl Kaynak Kifli: Fatma Çelikbilek
Mesle¤i: Emekli Mesle¤i: Ev Han›m›
Do¤um Tarihi: 1953 Do¤um Yeri ve Y›l›: Afyon / 1922
Ad›yaman’da her y›l may›s›n ilk haftas› H›d›rellez kutlamalar› yap›lmak- Afyon’da her y›l 6 may›sta H›d›rellez kutlan›r. H›d›rellez günü sabah na-
tad›r. Yak›lan atefllerin üzerinden atlan›p, etraf›nda halaylar›n çekildi¤i H›d›- maz›ndan sonra, taliplisi ç›kmayan yada evlenme zaman› gelmifl k›zlar yanla-
rellez günü, Hz. Ali’nin do¤um olarak kabul edilir. Kutlamalara pek çok ma- r›na bir asma kilit alarak, evli yada yafll› bir kad›nla birlikte Karahisar Kale-
halli sanatç› kat›l›r. si’ne gider. Kilit, kaleye varmadan önce kapat›l›r. Kaleye ç›k›ld›ktan sonra,
yafll› veya evli kad›n bu kilidi k›zlar›n bafllar›nda açarak, k›smetlerini de aç-
m›fl olur. Daha sonra k›zlar, kalenin yak›nlar›nda bulunan K›z Kulesi’nden;
“Baht›m baht›m
Alt›n taht›m
Evlenecek vakt›m”
diyerek ba¤›r›rlar. Bu uygulamadan sonra k›zlar›n k›smetinin aç›laca¤›na ina-

n›l›r. E¤er kaleye ç›kan kifli, çocu¤u olmas›n› istiyorsa;
“Çocu¤um olacak vakt›m

Okulu bitirecek vakt›m”
diye ba¤›r›r. Afyon’da kutlamalar›n yap›ld›¤› yere H›d›rl›k Da¤› denir. Karahi-
sar Kalesi’ndeki dilek dileme uygulamas›ndan sonra halk, H›d›rl›k da¤›na ç›-
kar. Burada yap›lan pikni¤in ard›ndan çeflitli yar›flmalar yap›l›r, oyunlar oy-
nan›r.
Afyon’daki H›d›rellez kutlamalar›nda en önemli uygulamalardan biri de,
H›d›rl›k Da¤›’na götürülen sözlü veya niflanl› k›zlara burada çeflitli hediyeler
verilmesidir. Bu uygulamada k›z ve o¤lan taraf› karfl›l›kl› hediyeleflir. Önce
kaynanaya s›rt›n› s›cak tutmas› için yelek, rahat yürümesi için terlik, rahat
oturmas› için minder ve evde kaynanan›n sözünün geçmesi için “bol i¤neli na-
maz yaflma¤›” hediye edilir. (F.26) Gelinin kaynanas›n›n elini öpmesinin ard›n-
dan hediye alma s›ras› gelin k›za gelir. Gelin k›za da kaynanas› taraf›ndan ön-
cek (önlük) (F.27), terlik ve namaz yaflma¤› verilir.(F.28) Hediyeleflmeden son-
ra, H›d›rellezden bir önceki akflam k›z taraf› taraf›ndan haz›rlanan “a¤z› aç›k”
ile o¤lan taraf›n›n getirdi¤i çerezler yenir, halk oyunlar› gösterileri olur. ‹kin-
diye kadar bu flekilde süren kutlamalarda gençler aras›nda çeflitli yar›flmalar
da düzenlenir. Bu yar›flmalar›n en önemlilerinden biri, uçurtma yar›flmas›d›r.
Yar›flmada dereceye girenlere çeflitli ödüllerin verilmesinin ard›ndan H›d›rel-
lez kutlamalar› son bulmufl olur.
3.2.6. HIDIRELLEZ (AFYON / D‹NAR) 3.2.7. HIDIRELLEZ (AKSARAY / TEKKE)
Derleyen: ‹lknur Maral› Derleyen: Evren Tekden

Derleme Yeri ve Tarihi: Afyon / 18 Nisan 2005 Derleme Yeri: Aksaray
Kaynak Kifli 1: Fat›ma Tutar Kaynak Kifli: Ali Canl›
Mesle¤i: Ev Han›m› Mesle¤i: Esnaf
Do¤um Yeri ve Y›l›: Afyon / Dinar 1944 Do¤um Yeri ve Y›l›: Aksaray / Ba¤l› Köyü 1974
Kaynak Kifli 2: fiule Bal
Aksaray’›n Tekke ‹lçesi’nde her y›l may›s›n alt›s›nda H›d›rellez kutlamala-
Do¤um Yeri ve Y›l›: Afyon / Dinar 1966
r› yap›lmaktad›r. H›d›rellez sabah› erkenden kalkman›n bereket getirece¤ine
inanan halk, yine o gün H›z›r (a.s)’›n bereket tafl›yaca¤› düflüncesiyle ambar-
Afyon’un Dinar ‹lçesi’nde her y›l 6 May›s’ta H›d›rellez kutlamalar› olur. lar›n›n ve yiyecek torbalar›n›n a¤z›n› aç›k b›rak›r.
Kaynak kifli fiule Bal’›n belirtti¤ine göre, kutlamalar daha önce, Harman ye- H›d›rellez kutlamalar› için sabah›n erken saatlerinde kalk›larak üç evliya-
rinden Santral Park’a kadar olan bölgede yap›l›rken, son zamanlarda Suç›- n›n yatt›¤› yer olan Tekke’ye gidilir. Burada kahvalt›n›n ard›ndan H›d›rellezin
kan’da düzenlenmeye bafllam›flt›r. Burada hem yeflillik alan›n çok olmas› hem anlam ve önemine dair konuflmalar yap›l›r ve dualar edilir.
de mezarl›¤›n buraya yak›n olmas› buray› kutlamalar için gözde bir mekan
Befl alt› senedir belediyenin organize etti¤i flenliklerde, çeflitli yar›flmalar
haline getirmifltir. Ayr›ca H›d›rellez gününün tatil günlerine denk gelmesi de
düzenlenmektedir. Bu yar›flmalar›n en önemlilerinden biri gürefltir. (F.36) ‹lk
oldukça önemlidir. Çünkü e¤er bu gün tatil gününe denk gelirse kat›l›mda da
olarak küçüklerin daha sonra büyüklerin gürefllerinde hakem de elindeki de¤-
o oranda art›fl görülmektedir. (F.29)
nekle gürefl alan›n› ihlal edenleri uyar›r.
Dinar’da, 5 may›s gecesi dilekler dilenir, bunlar tafllarla sembolize edilir.
Kaynak kifli Ali Canl›, Aksaray’da H›d›rellez kutlamalar›n›n Tekke’den
(F.30) Bu dilekler eflli¤inde a¤açlara çaputlar, bezler ba¤lan›r. (F.31) Önceki
Merkez’e al›nmas›n›n ve son dönemlerde Belediyenin bu organizasyona kat›l-
gün bütün bunlar› yapanlar ertesi sabah erkenden kalk›p, dileklerini suya söy-
mamas›n›n kutlamaya olan yo¤un ilgiyi azaltt›¤›n› söylemektedir.
lerler.
Dinar’da H›d›rellez, on y›l önceki H›d›rellezde Suç›kan Yolu üzerinde ha-
yat›n› kaybedenler için bir kurban kesilmesiyle bafllar. (F.32) Bundan sonra
Belediye’nin katk›s›yla kazanlarda pilavlar piflirilip, helvalar kar›l›r ve burada
bulunanlara da¤›t›l›r. Yine Belediye’nin H›d›rellez için getirtti¤i halk oyunlar›
guruplar› oyun oynar, ses sanatç›lar› flark›lar söylerler.
Dinar’da H›d›rellez süresince çeflitli sergiler aç›l›r. (F.33) Kaynak kiflinin
belirtti¤ine göre, bu organizasyona özellikle çal›flan kad›nlar ilgi gösterirler.
Dinar’daki H›d›rellez kutlamalar› bir çok yar›flmaya da ev sahipli¤i ya-
par. Bunlardan biri, yöresel yemek yar›flmas›d›r. Yöresel Yemek Yar›flma-
s›’nda en dikkat çeken yemek pifli’dir. (F.34) Bir di¤er yar›flma ise 7 may›sta
düzenlenen uçurtma yar›flmas›d›r. Çocuklar›n doyas›ya e¤lendi¤i bu yar›flma-
da farkl› flekillerde pek çok uçurtma yap›l›r. (F.35)
fienliklerde halk›n diledi¤i gibi davranmas›, yani özgür bir ortam›n olma-
s›, kurallar›n olmamas› halk›n flenliklere kat›l›m›n› daha da artt›r›r.
3.2.8. HIDIRELLEZ (ANKARA / BALA / KEKL‹CEK KÖYÜ) 3.2.9. HIDIRELLEZ (ANKARA / ÇUBUK / AfiA⁄IEM‹RLER KÖYÜ)
Derleyen: Zeliha Ayd›n Derleyen: Meltem Yaz›c›

Derleme Yeri ve Tarihi: Ankara / Bala / Keklicek Köyü 6 .05. 2005 Derleme Yeri ve Tarihi: Afla¤›emirler Köyü / 06.05.2005
Kaynak Kifli: ‹lknur Güler Kaynak Kifli: Mürdük Akbaba
Mesle¤i: Tezgahtar Mesle¤i: Ev Han›m›
Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara / Bala / Keklicek Köyü 1980 Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara / Çubuk / Afla¤›emirler 1965
Ankara’n›n Bala ‹lçesi’ne ba¤l› Keklicek Köyü’nde her y›l 6 may›s’ta H›d›- Ankara’ya ba¤l› Çubuk ‹lçesi’nin Afla¤›emirler Köyü’nde H›d›rellez kutla-
rellez kutlamalar› yap›lmaktad›r. malar› her y›l 6 may›sta yap›l›r. 3 may›sta toplanan Afla¤›emirliler, 6 may›s
Keklicek Köyü’nde H›d›rellez için bütün haz›rl›klar 5 may›s gecesi yap›l›r. için neler yapmalar› konusunda bir karara varmaya çal›fl›rlar. Kaynak kifli
H›d›rellezden bir önceki gece halk, yeflil so¤anlar›n uçlar›ndan baz›lar›n› kese- Mürdük Akbaba’n›n belirtti¤ine göre, Afla¤›emirliler için 3 may›s, H›d›rellez’in
rek, ucu kesilmifl bu so¤anlara dilek tutup, ip ba¤lar. Ertesi gün kalk›ld›¤›nda plan›n›n yap›ld›¤› bir gün özelli¤i tafl›r.
ip ba¤lanan bu so¤an uçlar› büyümüflse, dileklerinin kabul edildi¤ine inan›r- 5 may›s akflam› bir araya gelen Afla¤›emirliler, meydan›n ortas›nda ara-
lar. (F.37) 5 may›s günü yap›lan bir baflka uygulama ise, so¤an bahçesinin ya- ba lastikleri ile büyük bir atefl yakarlar. Küçükler bu ateflin üzerinden atlar-
n›na dileklerin çizilmesidir. E¤er ertesi gün bu topraktaki flekiller kaybolmufl- ken, büyükler de kenar›nda halay çekerler. Mürdük Akbaba, lastik yak›lma-
sa, bu topra¤a H›z›r’›n bast›¤›, dileklerinin gerçekleflece¤ine inan›l›r s›ndaki amac›, “H›d›rellez ateflinin daha fazla ve daha gür yanmas›n› sa¤la-
6 may›s sabah› erkenden kalkan kad›nlar tand›rda toplan›r ve bereket ge- mak” olarak ifade etmektedir. Atefl sönerken, herkes birbirinin yüzüne kara
tirmesi için mutlaka hamur ifli yaparlar. Hamur iflinin yan›nda yine bereket sürer. Bu arada aç›lan radyo ve teyplerden yükselen coflkulu müzikler eflli¤in-
getirmesi için fasulye, nohut, bu¤day kaynat›l›r ve daha sonra bu yiyecekler de 3 may›sta toplanan paralarla al›nan yiyecekler yenir.
komflulara da¤›t›l›r. (F.38) H›d›rellez sabah› yap›lan bir baflka uygulama ise, Ertesi gün, 6 may›sta tekrar toplanan köy halk› birlikte piknik yap›p, H›-
sütün sa¤›ld›ktan sonra evin d›fl›na konulmas›d›r. E¤er akflama do¤ru bu süt d›rellezi coflku ve sevinçle geçirirler.
mayalan›rsa, H›z›r’›n elinin de¤di¤ine ve o senenin bereketli geçece¤ine inan›-
l›r.
H›d›rellez günü erkek taraf›, k›z taraf›na bir koyunu süsleyip hediye ola-
rak gönderir, daha sonra da h›s›mlar “Depel” ad› verilen piknik alan›na gider-
ler. Hediye gelen koyun burada kesildikten sonra birlikte yenir. Piknik sonras›
tefler çal›n›p, oyunlar oynan›r. Genellikle genç k›z ve kad›nlar›n kat›ld›¤› H›d›-
rellez kutlamalar›nda dikkat çeken bir uygulama da çocuklar›n hasta olma-
mas› için, yeflillik bir bay›rda yuvarlanmas›d›r.
3.2.10. HIDIRELLEZ (ANKARA / ÇUBUK / DUMLUPINAR KÖYÜ) 3.2.11. HIDIRELLEZ (ANKARA / MAMAK / HÜSEY‹N GAZ‹)
Derleyen: Yasemin Yüksekkaya Derleyen: Canan Kaya

Derleme Yeri ve Tarihi: Dumlup›nar Köyü / 16.04.2005 Derleme Yeri ve Tarihi: Ankara / Mamak 10.05.2005
Kaynak Kifli: Mavifl Tiftikçi Kaynak Kifli 1: Sabri Y›lmaz
Mesle¤i: Ev Han›m› Mesle¤i: Memur
Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara, Çubuk, Dumlup›nar Köyü 1960 Do¤um Yeri ve Y›l›: Çorum / Alaca / Küçük Keflni Köyü 1955
Kaynak Kifli 2: Sabri Y›lmaz
Ankara’n›n Çubuk ‹lçesi’ne ba¤l› Dumlup›nar Köyü’nde her y›l 6 May›sta
Do¤um Yeri ve Y›l›: Sivas / Divri¤i 1967
H›d›rellez kutlamalar› düzenlenmektedir.
Dumlup›nar Köyü’nde H›d›rellez heyecan› bir hafta önce bafllar. Kaynak
kiflinin belirtti¤ine göre, H›d›rellez kutlamalar› genellikle kad›nlar aras›nda Ankara’n›n Mamak ‹lçesi’ne ba¤l› Hüseyin Gazi’de her y›l 6 may›sta H›d›-
yap›l›r, erkekler bu kutlamalara kat›lmazlar. Kad›nlara ayr›lm›fl bu özel günde rellez kutlamalar› olur. Kutlamalar›n yap›lmas›ndaki amaç, Hüseyin Gazi Da-
hiçbir yasak söz konusu de¤ildir. ¤›’na ismini veren Hüseyin Gazi’yi anmakt›r. 1997 y›l›nda Hüseyin Gazi Tür-
besi Derne¤i’nin kurulmas›yla daha sistematik bir flekilde düzenlenmeye bafl-
Bir hafta önceden toplanan kad›nlar kendi aralar›nda bir reis seçerler ve
lanan kutlama için yap›lan haz›rl›klar bir hafta önceden bafllar.
o reis bütün kad›nlardan H›d›rellez harcamalar› için para toplar. Toplanan bu
paralarla gerekli olan yiyecek, içecekler al›n›r. H›d›rellezin nerede kutlanaca- 6 may›sta H›d›rellez kutlamalar› için Hüseyin Gazi Da¤›’na ç›kan halk›n,
¤› bir hafta önceki bu toplant›da belli olur. bu türbe çerçevesinde perçinleflmifl pek çok inan›fl› söz konusudur. Bunlardan
ilki türbenin karfl›s›ndaki da¤›n etraf›n›n üç kez dolan›larak dilek dilenmesi-
5 may›s akflam› yak›lan ateflten yafll› genç bütün herkesin atlamas› gere-
dir. Bunun yan› s›ra Hüseyin Gazi’nin savafllarda kulland›¤› gürzün yer ald›¤›
kir; çünkü atefl üzerinden atlayanlar›n günahlar›n›n dökülece¤i inanc› yayg›n-
Gürz Tafl›’n›n deli¤inden bafl›n› uzatan kiflilerin bafl a¤r›lar›n›n geçti¤ine inan›-
d›r. 5 may›s akflam› yap›lan bir baflka uygulamada da iki küçük k›z çocu¤u el-
l›r.
lerine verilen bir kovan›n içine çiçek toplay›p, üzerine de bir miktar su koyar-
lar. Kaynak kifli Mavifl Tiftikçi’nin belirtti¤ine göre, bu uygulama ertesi gün Kutlamada etli pilav ve aflure ikram› olur. Bu yemekler H›d›rellezden bir
H›d›rellez kutlamalar›n›n oldu¤unu duyurmak ve köy halk›n› kutlamaya davet gün önce veya H›d›rellez sabah› piflirilir. Yemeklerin yenilmesinden sonra de-
etmek amac›yla yap›l›r. Su ile çiçeklerin yer ald›¤› kovan›n içine genç k›zlar de taraf›ndan lokma duas› yap›l›r.
kendilerine ait tak›lar› atarlar. Haz›rlanan kova ertesi güne kadar bu flekilde Kutlamalardaki en e¤lenceli bölüm ise mahalli sanatç›lar›n verdikleri
bekletilir. 6 may›sta toplanan kad›nlar, daire biçiminde otururlar ve önceki konserler ve çal›nan sazlar eflli¤inde oynanan semah ile halk oyunu gösteri-
günden kalan kovay› dairenin ortas›na al›rlar. Toplanan kiflilerin aras›ndan lerdir.
evlenmesine az bir zaman kalm›fl, genç bir k›z seçilir ve ona bu uygulamada
“gelin” ad› verilir. Gelin kovan›n yak›n›na oturur, di¤erleri de gelini ortalar›na
alacak biçimde otururlar. Bu pratikte bir kifli eline ald›¤› bir mani kitab›yla
gelinin kovadan çekti¤i eflyalar›n sahibine maniler okur. Kovan›n içine eflyas›-
n› atan herkese manilerin okunmas›ndan sonra piknik yap›l›r.
Akflama kadar süren H›d›rellez kutlamalar›nda sal›ncaklarda sallan›l›r,
top oyunlar› oynan›r.
3.2.12. HIDIRELLEZ (ANTALYA / KUMLUCA / YAZIR KÖYÜ) fazla uygulama içermektedir. Önceki senelerde mayas›z süt kaynat›l›p, üstü
örtülürdü ve dilek tutulurdu. E¤er bu süt tutar da yo¤urt olursa, dile¤in ger-
Derleyen: Filiz Özkan çekleflece¤ine inan›l›rd›. Fakat bu uygulama son senelerdeki kutlamalarda ar-
Derleme Yeri: Antalya t›k terk edilmifl. Bunun yan›nda eski H›d›rellez kutlamalar›nda Olimpus Da¤›-
Kaynak Kifli: ‹smet Pehlivan na güreflçiler gelir, güreflirlerdi. Bu gürefl sonunda, dereceye girenlere çeflitli
Mesle¤i: Çiftçi ödüller verilirdi.
Do¤um Yeri ve Y›l›: Antalya / Kumluca / Yaz›r Köyü 1945
Antalya’n›n Kumluca Kazas›’na ba¤l› Yaz›r Köyü’nde her y›l 6 may›sta

H›d›rellez kutlamalar› yap›lmaktad›r. H›z›r ile ‹lyas’›n bulufltu¤u gün olarak
kutlanan H›d›rellez için yap›lan haz›rl›klar, bir gün önceden H›d›rellez’de yeni-
lecek yiyeceklerin haz›rlanmas› ile bafllar.
6 may›s günü Olimpos Da¤›’nda toplanan halk, (F.39) ilk olarak piknik
yapmak için “ulu bir a¤aç” arar. (F.40) Ulu a¤ac›n gölgesinde yap›lan pikni¤in
ard›ndan, Olimpos Da¤›’nda bir çeflme bulunmas›na ra¤men bereket getirece-
¤i inanc› ile bulafl›klar derede y›kan›r. (F.41)
Yaz›r Köyü s›n›rlar› içinde bulunan Olimpos Da¤›’nda yap›lan kutlamalar-
da dikkat çeken pek çok uygulama vard›r. Bunlardan biri sal›nca¤a binmektir.
Bu güne özel olarak, iki çeflit sal›ncak kurulur. Bunlardan biri, ulu bir a¤aca
ba¤lanan ve halatlarla kurulan tek kiflilik sal›ncakt›r. H›d›rellez günü sal›nca-
¤a binenler gö¤e her yükseldiklerinde günahlar›ndan ar›nd›klar›na inan›rlar.
Bu yüzden yediden yetmifle herkes mutlaka sal›nca¤a biner. Kaynak kiflinin
belirtti¤ine göre, sal›ncaklar kurulurken a¤açlar›n özellikle en yüksek dallar›
tercih edilir. Çünkü sallan›l›rken ne denli yükse¤e ç›k›l›rsa Allah’a o kadar çok
yak›n olundu¤una inan›l›r. ‹kinci tür sal›ncak ise, iki kiflinin ayn› anda binebil-
di¤i “Cavur Sanca¤›”d›r. (F.42)
H›d›rellez günü yap›lan bir di¤er uygulama ise, dileklerin bir ka¤›da yaz›l-
mas› veya çizilmesidir. Bu dilek ka¤›tlar› akflamdan kimse görmeden bir gül
a¤ac›n›n dibine b›rak›l›r ve sabah erkenden de yine kimse görmeden geri al›-
n›r.
Kaynak kifli’den derlenen bir di¤er uygulamada da bafl örtüsünden veya
elbiseden y›rt›lan çaputlar dilek tutarak ulu a¤açlara ba¤lan›r. Bu a¤açlar›n
cinsi pek önemli de¤ilse de, çaputlar›n ulu bir a¤ac›n yüksek bir yerine ba¤la-
mas›yla dileklerin daha çabuk Allah’a ulaflaca¤› inanc› yayg›nd›r.
H›d›rellez kutlamalar›nda yap›lan en dikkat çekici uygulamalardan biri
de, belli miktarda zeytinin üzerine dua okunduktan sonra denize at›lmas›d›r.
Bu uygulama esnas›nda tutulan dileklerin kabul olaca¤›na inan›l›r.
Yaz›r Köyü’ndeki eski H›d›rellez kutlamalar› günümüzdekine oranla daha
3.2.13. HIDIRELLEZ (ANTALYA / KORKUTEL‹) 3.2.14. HIDIRELLEZ (BALIKES‹R)
Derleyen: Rukiye Demirkaya Derleyen: Canan Torun

Derleme Yeri: Antalya Derleme Yeri ve Tarihi: Ankara / 05.08.2005
Kaynak Kifli 1: Mustafa Everek Kaynak Kifli: fiemsinur Torun
Mesle¤i: Muhtar Mesle¤i: Ev Han›m›
Do¤um Y›l›: 1962 Do¤um Yeri ve Y›l›: Ardahan / 1963
Kaynak Kifli 2: Selda Bayrak
Bal›kesir’de her y›l may›s›n alt›s›nda H›d›rellez kutlanmaktad›r. ‹ki veya
Do¤um Y›l›:1979
üç gün süren H›d›rellez kutlamalar› için yap›lan haz›rl›klar, 5 may›s günü bafl-
lar. 5 may›sta tabaklara un serpifltirilir ve ertesi gün unun üzerinde iz varsa,
Antalya’n›n Korkuteli ‹lçesi’nde her y›l 6 may›sta H›d›rellez kutlamalar› gece H›z›r’›n o eve geldi¤ine inan›l›r. Bunun yan›nda ertesi gün yap›lacak ma-
yap›lmaktad›r. Korkuteli’nde H›d›rellezle ilgili pek çok uygulama vard›r. H›- ni çekilifli için k›rlardan çiçekler toplan›r ve bir güvecin içine suyla birlikte ko-
z›r’›n gece evlerine gelip gelmedi¤ini anlamak isteyen halk, 5 may›s gecesi un nur, a¤z› da ertesi gün aç›lmak üzere kapat›l›r. Yine 5 may›sta bereket getir-
eler. Ertesi sabah unun üzerinde izler varsa, H›z›r’›n o eve geldi¤i ve bereket mesi amac›yla kilerdeki tah›llar›n ve ceplerdeki cüzdanlar›n a¤z› aç›k b›rak›-
getirdi¤ine inan›l›r. 5 may›sta yap›lan bir baflka uygulama ise, dileklerin bir l›r, H›z›r’›n pis olan eve girmeyece¤i düflüncesinden dolay› evler temizlenir,
ka¤›da yaz›ld›ktan sonra gül a¤ac›na ba¤lanmas›d›r. Ayn› uygulaman›n bir ertesi gün kesilecek kurban haz›rlan›r. Dilek tutup, so¤anlar›n uçlar› eflit fle-
baflka yönü de, dileklerin topra¤a flekillendirilmesidir. Bu flekilleri ve dilek ka-
kilde kesilerek birine beyaz ip, di¤erine siyah ip ba¤lan›r. Sabah beyaz ipli uç
¤›tlar›n› H›z›r’›n (a.s.) görüp, dilekleri gerçeklefltirece¤i inanc› hakimdir. H›d›-
daha uzunsa dile¤in olaca¤›na inan›l›r.
rellezden önceki gece yap›lan son uygulamada da, bir so¤an›n iki yapra¤› eflit
uzunlukta kesilir ve birine siyah, di¤erine beyaz ip ba¤lan›r. Biri gelecekteki Bal›kesir’de H›d›rellez’de yap›lan pek çok uygulamadan biri de kad›nlar›n
mutlu hayat›, di¤eri s›k›nt›y› simgeler. Ertesi sabah siyah ipli yaprak uzunsa, ellerine dövme fleklinde k›nalar yakmalard›r. Yine H›d›rellezin ilk veya ikinci
y›l s›k›nt› içinde geçecek, beyaz ipli yaprak uzunsa sefa içinde geçecek anla- günü al›nan kilitler bahtlar›n›n aç›k, k›smetlerinin iyi olmas› için “evde kal-
m›na gelir. m›fl” veya “evlenmifl” demeden bütün genç k›zlar›n bafl›nda aç›l›r.
6 may›s günü k›smetlerinin aç›lmas› için erkenden kalkan halk, otlar›n çi- 6 may›sta H›z›r’›n geç uyananlar›n evine u¤ramayaca¤› düflüncesinden
¤inden süte maya yapar. Süt bu flekilde yo¤urt olursa, H›z›r’›n (a.s.) bu yo¤ur- dolay› erkenden kalkan halk, en güzel giysilerini giyer. Evlerde kurbanlar ke-
da elini sürmüfl oldu¤una ve o senenin bereket içinde geçece¤ine inan›l›r. silmesinin ard›ndan köy meydan›na inilir. Köy meydan›nda da büyük kazanlar
Kaynak kifli Selda Bayrak’a göre, H›d›rellez kutlamalar›nda H›z›r’›n (a.s) kurularak yemekler piflirilir. Meydana kurulan büyük kazanlardan birinde de
a¤açl›k yerlerde gezindi¤ine inan›larak, yeflillik yerlere gidilir. Kutlamalarda H›z›r’›n mayalayaca¤› düflüncesiyle mayas›z süt vard›r. Yemekler piflirildikten
ada¤› olanlar adaklar›n› keserler. Olmayanlar yanlar›nda getirdikleri yiyecek- sonra piknik yap›l›r. Piknik yaparken bereket getirmesi için, herkes di¤erinin
leriyle piknik yaparlar. Toplu halde yap›lan dualar›n ard›ndan mevlitler oku- yiyece¤ini çalar yada saklar. Pikni¤in ard›ndan da bir gün öncesinden haz›rla-
nur. nan güveçler meydana getirilerek “Da¤ara Yüzük Atma” uygulamas› yap›l›r.
H›d›rellez günü bitkilere zarar vermenin u¤ursuzluk getirece¤ine inanan Da¤ara yüzük atma, daha önce içine özel eflyalar›n ve çiçeklerin konuldu¤u
halk, çimenlerin tazeli¤i ve canl›l›¤›n›n kendilerine geçmesi amac›yla çimen- güveçten bu eflyalar›n tekrar ç›kar›l›rken eflya sahibine bir türkü veya bir ma-
lerde yuvarlan›r. Dileklerin kabul olaca¤›na olan inançtan olsa gerek, boyu- ni söylenmesidir.
nun uzun olmas›n› isteyenler kava¤a t›rmanmaya çal›fl›rlar. Yine bugün piknik
H›d›rellezde herkes, daha önceden kurulmufl olan sal›ncaklara biner. Bu
yerlerinde kurulan sal›ncaklara binmenin hastal›klara iyi gelece¤ine dair bir
uygulaman›n temelinde kel olmamak vard›r. Çünkü H›d›rellezde sal›nca¤a
güçlü bir inanç söz konusudur.
binmeyen gençlerin bafllar›n›n kel olaca¤›na inan›l›r. Yafll›lar ise günahlar›n›n
Korkuteli’nde H›d›rellezde yap›lan bir di¤er uygulama da, pikni¤in ard›n-
dökülmesi için maniler söyleyerek binerler sal›nca¤a. Havan›n kararlamas›yla
dan dört yaprakl› yonca bulmaya çal›flmakt›r. Dört yaprakl› yonca bulan›n o
yak›lan ateflin üzerinden de günahlar›n›n dökülmesi için herkes atlamak zo-
y›l› bereket içinde geçirece¤ine, k›smetinin aç›laca¤›na inan›l›r. (F.43)
rundad›r. Yine bu ateflin üzerinden atlayanlar›n ahirette yanmayacaklar›n› 3.2.15. HIDIRELLEZ (BALIKES‹R / ZEYT‹NL‹ KÖYÜ)
düflünen halk, kutlamalar boyunca mezar veya yat›r ziyaretleri de yapar. Ba-
l›kesir’de H›d›rellezde en çok ziyaret edilen yat›r “Ayak Dede” ad›yla bilinen Derleyen: Cem Y›ld›r›m
yat›rd›r. Bu yat›ra akflam›n geç saatlerinde giden halk, yakt›klar› mumlarla Derleme Yeri: Bal›kesir
buray› ziyaret eder. Burada yap›lan dualar›n ard›ndan herkes, dilekleri do¤- Kaynak Kifli: Sevgi Ayhan
rultunda tafllarla maketler yaparlar. Mesle¤i: Esnaf
Bal›kesir Merkez’de gecenin geç saatlerine hatta sabaha kadar devam Do¤um Yeri ve Y›l›: Bal›kesir / Zeytinli Köyü 1960
eden H›d›rellez kutlamalar›, küslerin bar›flmas› için de bir vesiledir.
Bal›kesir’in Zeytinli Belediyesi’ne ba¤l› Zeytinli Köyü’nde her y›l 6 may›s-
ta H›d›rellez kutlamalar› yap›lmaktad›r.
5 may›s akflam› gül fidanlar›n›n alt›na para gömüp, dilekleri do¤rultusun-
da maketler yapan halk, 6 may›s günü de erkenden kalkarak H›d›rellez kutla-
malar›n›n yap›ld›¤› yer olan Han’a gider. Han’da yap›lan pikniklerin ard›ndan
oyunlar oynan›r, halaylar çekilir. (F.44) H›d›rellezde en çok piflirilen yemek
Keflkektir.
Sabahki e¤lenceler bu flekilde sürerken akflam da, yak›lan ateflin üzerin-
den dilekler tutulup atlan›r. Gece 11-12’ye kadar süren e¤lencelerde en önem-
li uygulamalardan biri a¤açlara dilek ipleri ba¤lanmas›d›r.
3.2.16. HIDIRELLEZ (B‹LEC‹K / PAZARYER‹ ‹LÇES‹) Gidene bak gidene
Güller sarm›fl sepete
Derleyen: Burcu Yüksel Mevla sab›rlar versin
Derleme Yeri ve Tarihi: Bilecik / Pazaryeri 5.05.2005 Gizli sevda çekene
Kaynak Kifli: Muradiye Kireç
Mesle¤i: Ev Han›m› Ah demedi demedi
Do¤um Yeri ve Y›l›: ‹zmir / 1942 Elinde gül demedi
Ben nas›l güleyim
Yar bana gül demedi
Bilecik’in Pazaryeri ‹lçesi’nde her y›l may›s›n alt›s›nda H›d›rellez kutla-
malar› yap›lmaktad›r. (F.45) ‹nan›fla göre, H›z›r ve ‹lyas her y›l 5 may›sta atl›
Hey eli ver eliver
olarak bir araya gelirler. Buluflmak için çok heyecanl› ve sab›rs›z olduklar›n-
Elindeki gülü ver
dan atlar›n› a¤›zlar› köpürecek kadar h›zl› sürerler. Bulufltuklar› zaman onlar›
Yarim seni özledim
halk dilinde patlang›ç diye bilinen mürver a¤ac›n›n alt›na yada gül a¤ac›n›n
Bunlara geliver
alt›na ba¤larlar ve a¤›zlar›ndaki köpükler bu a¤aca bulafl›r. Ertesi gün, sabah
vakti, yani H›z›r aylar›n›n ilk günü bu a¤açlar›n alt›na bak›l›r, H›z›r ile ‹lyas’›n
atlar›n›n köpüklerinden varsa bereket getirmesi için bu köpükler al›n›r; am- Meydana var›ld›¤›nda, genç k›zlar yine mani söyleyerek bak›r›n içindeki
barlara, kümeslere, ah›rlara, evlere, mutfaklara sürülür. Kaynak kifli Muradi- eflyalar› tek tek ç›kar›p, eflyan›n sahibine çeflitli maniler okurlar.
ye Kireç’ten derlenen bir baflka uygulamaya göre, hiçbir dal›n k›p›rdamad›¤›, H›d›rellez sabah› her evden pirinç, bulgur, ya¤ veya tuz al›n›r. Toplanan
havan›n çok durgun oldu¤u H›d›rellez günü, bir p›nardan yada bir gölden bir malzemelerle, meydanda pilav piflirilir, genç yafll›, çoluk çocuk herkes bu pi-
miktar su al›n›p süte kar›flt›r›l›r, bu flekilde süt hiç maya koymadan yo¤urt lavdan yer.
olur. Pilav piflirilip yendikten sonra kad›nlar ve genç k›zlar bir camiye giderler,
H›d›rellezden önceki gece dile¤i olanlar, gül a¤ac›n›n alt›na istedikleri fle- bolluk ve bereket için Kur’an-› Kerim okurlar, dualar ederler, ölmüfllere
yin fleklini çizerler, dileklerinin maketini yap›p korlar veya bir ka¤›da istedik- Kur’an ba¤›fllarlar. Bu dualar bittikten sonra k›ra ç›k›l›r, e¤lenceler bafllar.
lerini, dileklerini yaz›p gül a¤ac›n›n dibine gömerler. Rengarenk boyanm›fl yumurtalar ile yumurta oyunu oynan›r, ip atlan›r, sal›n-
cakta sallan›l›r.
H›d›rellez gününden bir önceki gece, yani 5 may›s gecesi yap›lan bir bafl-
ka uygulamada ise, genç k›zlar ellerine bir bak›r kova al›p, maniler söyleyerek
ev ev dolafl›rlar. Herkesten küpe, kolye, dü¤me, i¤ne gibi bir sembolik bir eflya
al›p bak›r›n içine atarlar. Bak›r›n içine su koyup, bu halde bir gül a¤ac›n›n al-
t›na b›rak›rlar. Sabah ezan›yla kalk›l›r, bak›r›n etraf› güllerle süslenir. Daha
sonra yanlar›na bu bak›r› da alarak, H›d›rellez pilav›n›n piflece¤i meydana
maniler söyleyerek giderler. Yolda flaka amac›yla her evin kap›s›na bir dal ya-
da çiçek asarlar ve kaynak kifliden derlenen flu maniyi okurlar:
Pembe pembe birmanlar

Pembe giyen fliflmanlar
Yüre¤ine tafl koysun
Çekemeyen düflmanlar
3.2.17. HIDIRELLEZ (ÇANAKKALE / LAPSEK‹ / ÜÇTAfiLAR) 3.2.18. HIDIRELLEZ (ÇORUM)
Derleyen: Gizem Özgül Derleyen: Gökçe Özarslan

Derleme Yeri: Çanakkale / Lapseki / Üçtafllar Derleme Yeri: Çorum
Kaynak Kifli: Sabahattin Uzuno¤lu Kaynak Kifli: Ahmet Danl›
Mesle¤i: Esnaf Do¤um Y›l›: 1954
Çanakkale’nin Lapseki ‹lçesi’ne ba¤l› Üçtafllar’da her y›l may›s›n alt›s›n- Çorum’da her y›l may›s›n alt›s›nda H›d›rellez kutlan›r. Haz›rl›klar›na bir
da H›d›rellez kutlamalar› yap›lmaktad›r. Bahar›n müjdecisi olarak görülen H›- gün önceden bafllan›lan H›d›rellez için 5 may›s akflam›, ertesi gün yenecek ye-
z›r, Üçtafllar’da çeflitli çiçeklerden örülmüfl cüppesi ve al yemenisi olan, bast›- mekler, çerezler haz›rlan›r. Bu yemeklerden en önemlisi “hedik” ad› verilen
¤› yerlerde güller açan biri olarak düflünülmektedir. bu¤daydan yap›lm›fl, bereketi simgeleyen pilavd›r.
Üçtafllar’da H›d›rellez kutlamalar› bir gün önceden bafllar. 6 may›sta Üç- 5 may›s günü yap›lan uygulamalardan biri de, gül a¤ac›na çaput ba¤la-
tafllar meydan›na toplanan halk, ilk olarak kendi aralar›ndan bir çeribafl› se- y›p, alt›na para konulmas›d›r. Yine H›z›r’›n dileklerini yerine getirmesi için gül
çer. Çeribafl›, oyunlar› düzenleme ve görevlerin da¤›t›lmas›ndan sorumludur. a¤ac›n›n alt›na dilekler do¤rultusunda maketler de yap›l›r. Ayn› gün yedi ka-
Oyunlar›n oynanmas›n›n ard›ndan nohutlu pilav da¤›t›l›r. Akflama do¤ru, kut- r›nca yuvas›ndan al›nan kumlar da bir ka¤›da sar›larak bereket getirmesi için
lamalar› ara sokaklara tafl›yan halk, her sokak bafl›nda H›d›rellez atefli yakar. cüzdanlara konur.
Ateflin yan›ndaki yapay dilek a¤ac›na dileklerini asanlar, daha sonra niyet 6 may›sta yak›n akrabalar›yla Kereb-i Gazi Türbesi’nin bulundu¤u H›d›r-
çömle¤inden niyet çekerler. l›k Park›’na toplanan halk, burada piknik yapar; yakan top, çelik çomak gibi
Gece bu flekilde süren H›d›rellez kutlamalar› ertesi gün güneflin do¤mas›- oyunlar oynar. Kereb-i Gazi Türbesi’nin yak›n›ndaki mezarl›k ziyaret edilerek,
na yak›n deniz kenar›na tafl›n›r, dilekler bu sefer de kumsala yaz›l›r. dua edilir.
Kereb-i Gazi Türbesi’ne gelen gelin ve damatlar burada dua eder, (F.46)
namaz k›larlar. Niflanl› çiftler buraya getirilerek, bir ç›¤›rtkan arac›l›¤›yla he-
diyeleflirler. (F.47)
3.2.19. HIDIRELLEZ (ÇORUM / OSMANCIK) 3.2.20. HIDIRELLEZ (GAZ‹ANTEP)
Derleyen: Funda Boyac› Derleyen 1: Yasemin Ay

Derleme Yeri ve Tarihi: Çorum / Osmanc›k Derleme Yeri ve Tarihi: Gaziantep / 07. 05.2005
Kaynak Kifli: Fatma Yalç›n
Çorum’un Osmanc›k ‹lçesi’nde her y›l 6 may›sta H›d›rellez kutlamalar›
Do¤um Yeri ve Y›l›: Gaziantep / 1965
yap›lmaktad›r. Osmanc›k Belediyesi’nin düzenledi¤i H›d›rellez kutlamalar›,
Derleyen 2: Tamer Küpeli
Koyunbaba Türbesi’nin hemen bitifli¤inde yer alan Arafat Tepesi Mesiresi’nde
Derleme Yeri: Gaziantep
gerçeklefltirilir.
Kaynak Kifli: Alev Camuz
‹ki gün süren kutlamalar›n ilk günü Koyunbaba’ya gelen halk, a¤açlar›n Mesle¤i: Ev Han›m›
aras›nda kendilerine uygun bir yer bulduktan sonra piknik yapar. Bu arada il- Do¤um Yeri ve Y›l›: Gaziantep / 1979
çenin önde gelenlerinin aç›l›fl konuflmalar›na yer verilir. Elma yeme yar›flmas›
ve çuval yar›fl› gibi çeflitli yar›flmalar›n düzenlendi¤i kutlamalarda halk oyun-
lar› ekiplerin gösterilerini, ö¤rencilerin düzenledikleri seyirlik oyunlar takip Gaziantep’te her y›l may›s ay›n›n alt›s›nda H›d›rellez kutlamalar› düzenle-
eder. nir. Haz›rl›klar›na günler öncesinden bafllanan H›d›rellez kutlamalar›, Yüzün-
cü Y›l Kavakl›k Park›’nda yap›lmaktad›r. 5 may›s› 6 may›sa ba¤layan gece di-
leklerini bir ka¤›da yazan halk, bu ka¤›tlar› gül a¤ac›na ba¤lar. 5 may›sta ya-
p›lan bir baflka uygulama da, dileklerin gül a¤ac›n›n alt›na tafllar yard›m›yla
çizilmesidir. 6 may›s sabah› erkenden kalk›larak iki rekat namaz k›l›n›r ve ö¤-
len saatlerine do¤ru H›d›rellez kutlamalar›n›n yap›ld›¤› yer olan 100. Y›l Ka-
vakl›k Park›’na gidilir.
H›d›rellez kutlamalar› 6 may›sta halk›n 100. Y›l Kavakl›k Park›’nda bu-
luflmas›yla bafllar. Kavakl›k Park›’nda yap›lan pikniklerin ard›ndan, H›d›rellez
sabah› dilek ka¤›tlar› gül a¤ac›ndan al›narak Allaben Nehri’ne at›l›r. fiehir d›-
fl›ndan da pek çok kiflinin kat›ld›¤› kutlamalarda yap›lan uygulamalardan biri
flekere niyet tutulmas›d›r. Bir küp flekerle buraya gelenler, burada bir dilek tu-
tup, dilekleri kabul oldu¤unda da o fleker kutusunun kab›yla ertesi y›l fleker
da¤›t›rlar. H›d›rellezde yap›lan bir di¤er uygulama ise, Kavakl›k Park›’nda bu-
lunan bir sö¤üt a¤ac›ndan kopar›lan dallar›n üzerine 40 Fatiha, 40 ‹hlas, 40
Suphaneke okunduktan sonra, dilek dileyerek nehre at›lmas›d›r. Halk oyunlar›
ekiplerinin gösterilerinin ard›ndan, kutlamalar, oynanan çeflitli oyunlarla de-
vam eder. H›d›rellez kutlamalar›nda halk aras›nda en çok söylenen atasözü
“Getir bana H›d›rellezi, göstereyim sana yaz›” d›r.
3.2.21. HIDIRELLEZ (ISPARTA / KEÇ‹BORLU) 3.2.22. HIDIRELLEZ (KARABÜK / SAFRANBOLU / Ç‹LEKL‹ KÖYÜ)
Derleyen: Tar›k Talha Mert Derleyen: Mehmet Öztürk

Derleme Yeri: Isparta Derleme Yeri: Karabük / Safranbolu / Çilekli Köyü
Kaynak Kifli: Murat Oduncu Kaynak Kifli: Ömer Y›ld›r›m
Mesle¤i: Esnaf Mesle¤i: Çiftçi
Do¤um Yeri ve Y›l›: Isparta / Keçiborlu 1970 Do¤um Yeri ve Y›l›: Karabük / Safranbolu / Çilekli Köyü 1970
Isparta’n›n Keçiborlu ‹lçesi’nde her y›l may›s ay›n›n alt›s›nda H›d›rellez Karabük’ün Safranbolu ‹lçesi’ne ba¤l› Çilekli Köyü’nde her y›l may›s›n al-
kutlamalar› yap›lmaktad›r. t›s›nda H›d›rellez kutlamaktad›r. Kaynak kifli Ömer Y›ld›r›m, Karabük’teki H›-
Haz›rl›klar› bir hafta önceden bafllanan H›d›rellez için genelde herkes ka- d›rellez kutlamalar›n›n bafllang›c›n› flöyle anlatmaktad›r: “Çilekli Köyü’nde
p› komflusu ile ortak bir program haz›rlar. Kaynak kifli Murat Oduncu’dan k›tl›k yafland›¤› bir zaman, H›z›r Baba’n›n köye gelifli ile k›tl›k sona erer, bol-
derlendi¤i kadar›yla Keçiborlu’da H›d›rellez flu flekilde kutlanmaktad›r: 6 ma- luk bafllar. Bu yüzden on yedi kiflinin yaflad›¤› Çilekli Köyü’nde her y›l hem ba-
y›sta halk önceden haz›rlad›¤› yemekleri yan›na alarak, H›d›rellez Bahçesi har›n geliflini kutlamak, hem de H›z›r Baba’n›n buraya gelip bolluk getirmesi-
olarak adland›r›lan yerde toplan›r. Burada erkekler kendi aralar›nda sohbet ni kutlamak amac›yla H›d›rellez kutlan›r.”
ederken, kad›nlar da kahvalt› sofras›n› haz›rlamakla u¤rafl›rlar. Büyük sofra- Çilekli Köyü’nde günler öncesinden bafllayan H›d›rellez kutlamalar›n›n
lar halinde, yer örtülerinin üzerinde yap›lan kahvalt›dan sonra, gençler davul haz›rl›klar›, Kurt Tepesi’nde bulunan türbe çevresinde yap›lmaktad›r. Köy ka-
zurna eflli¤inde ö¤lene kadar e¤lenirler. d›nlar› H›d›rellezden üç gün önce kendi tabirleriyle yedi boy yufka açarlar.
Ö¤leden sonra, herkes kendi bahçesine meyve, gül vb. fidan› dikmek için 6 may›sta H›d›rellez kutlamalar› için erkenden kalkan halk, ilk olarak kö-
ayr›l›r. Fidanlar dikildikten sonra H›d›rellez Bahçesi’ne tekrar dönülür ve da- yün yak›nlar›nda bulunan türbeye gider. Türbenin etraf› üç defa dönüldükten
ha önceden kurulmufl sal›ncaklarda sallan›l›r. sonra toplu halde namaz k›l›n›r. Namaz›n ard›ndan ise, yemek yenecek alan-
Kaynak kiflinin belirtti¤ine göre, H›d›rellez kutlamalar›nda ö¤len yeme¤i da çad›rlar kurulur. Köyde H›d›rellezle ilgili en önemli uygulamalardan biri,
için meflhur Keçiborlu keçileri kesilir. Bo¤azlanan keçilerin temizlenip yeme¤e adaklar›n türbe etraf›nda üç defa dönülmesidir. (F.48) Bu adaklar kurban ola-
uygun hale getirilmeleriyle, atefller haz›rlan›r ve keçiler çevrilmeye bafllar. bilece¤i gibi, o gün piflirilmek kayd›yla pirinç, bulgur gibi yiyecekler de olabi-
Haz›rlanan mükellef sofralarda yenilen ö¤len yeme¤inin ard›ndan farkl› bah- lir. Erkekler taraf›ndan haz›rlanan yemeklerin yenilmesinin ard›ndan tekrar
çelerde, tutulan dilekler eflli¤inde a¤açlara çaputlar ba¤lan›r. Çaputlar›n› türbeye gidilerek dualar edilir.
ba¤layanlar, topluluk halinde tekrar H›d›rellez Bahçesi’ne dönerler. H›d›rellez 6 may›sta kad›nlar türbe içinde bulunan yüzy›ll›k ç›nar a¤ac›n›n kozalak-
günü yap›lan bir baflka uygulamada da genç k›zlar, bir araya gelerek kendi lar›n› toplarlar, bunlar› bereket ve bolluk getirmesi amac›yla evlerine götürüp
aralar›nda kilit açarlar. Birbirlerinin bafl›nda kilit açan k›zlar, bir dahaki se- saklarlar.
neye kadar evleneceklerine inan›rlar. Fakat bu olmazsa, yani bir sonraki sene Çilekli Köyü’nde H›d›rellez kutlamalar› ikindi namaz›yla sona ermesine
evlenemezlerse bunu da, samimiyetsizliklerine ba¤larlar. ra¤men, erkekler köy odas›nda toplanarak sohbet ederler, hane oyunu gibi çe-
Bu flekilde akflama kadar süren H›d›rellez kutlamalar› havan›n kararma- flitli oyunlar oynarlar.
ya bafllamas› ile sona erer. Herkes küçük guruplar halinde, sohbet ederek evi-
ne da¤›l›r.
3.2.23. HIDIRELLEZ (KARAMAN) 3.2.24. HIDIRELLEZ (KARS / SUSUZ / ERM‹fiLER KÖYÜ)
Derleyen: Fatma Göktekin Derleyen: Melahat Mehrekula

Derleme Yeri: Karaman Derleme Yeri ve Tarihi: Kars / 08. 05.2005
Kaynak Kifli: Recep Çal›flkan Kaynak Kifli: Y›ld›z Mehrekula
Mesle¤i: Tarih Ö¤retmeni Mesle¤i: Ev Han›m›
Do¤um Yeri ve Tarihi: Karaman / 08.07.1950 Do¤um Yeri ve Y›l›: Kars / Susuz / Ermifller Köyü 1955
Karaman’da her y›l›n 6 may›s›nda H›d›rellez kutlamalar› olur. H›d›rellez Kars’›n Susuz ‹lçesi’ne ba¤l› Ermifller Köyü’nde her y›l may›s›n alt›s›nda
ile ilgili Kaynak kifli Recep Çal›flkan’dan derlenen bir efsane flöyledir: “H›z›r H›d›rellez kutlamalar› yap›lmaktad›r. 30-40 y›l önce Ermifller Köyü’nde H›d›-
ve ‹lyas, Büyük ‹skender’in ordusundaki iki askerdir. Büyük ‹skender bir gün rellez kutlamalar› oca¤›n sonu ile flubat›n ilk haftas›na denk gelen kuzulama
ordusuyla birlikte ölümsüzlük suyunu aramaya ç›kar. Yolculukta, H›z›r ve ‹l- döneminde yap›l›rd›. (K.K.)
yas di¤er askerlerden ayr›l›rlar. Bir su bafl›nda durup, yemek için kurutulmufl Ermifller Köyü’nde H›d›rellez haz›rl›klar› 5 may›sta bafllar. H›d›rellezden
bal›k ç›kar›rlar. Tam bu esnada deniz suyu bal›¤a s›çrar, bal›k canlan›r ve su- bir gün önce oruç tutan halk, o gece mutfa¤a yada sofra bezi üzerine un ser-
ya atlar. Böylece H›z›r ve ‹lyas ölümsüzlük suyunu bulmufl olurlar. Bu s›rada per. Ertesi sabah un üzerinde bir at›n ayak izi görülürse, H›z›r’›n bu evi ziya-
bir melek gelir. H›z›r ve ‹lyas’›n k›yamete kadar yaflayacaklar›n›, fakat H›- ret etti¤ine inan›l›r. 5 may›s gecesi en önemli uygulamalardan biri de, genç
z›r’›n karada, ‹lyas’›n denizde ihtiyac› olanlara yard›m edeceklerini bildirir.” k›z ve erkeklerin evlenecekleri kifliyi ö¤renmek için küçük bir parça tuzlu çöre-
Bu efsaneden yola ç›k›larak Karaman’da her sene kutlanan H›d›rellezin H›z›r ¤i gece, yast›klar› alt›na koymalar›d›r. Ertesi sabah tuzlu çöre¤i kufllara atar-
ve ‹lyas’›n bulufltuklar› gün oldu¤una, onlar›n buluflmalar›yla ölü tabiat›n canlar. Kufllar bu çöre¤i al›p hangi evin yada köyün bulundu¤u yöne do¤ru uçar-
land›¤›na inan›l›r. Kaynak kiflinin belirtti¤ine göre, 6 may›s›n ya¤murlu geç- sa, gencin nasibinin oradan aç›laca¤›na inan›l›r. Ayn› gece kad›nlar, hamur
mesi, H›z›r ve ‹lyas’›n bulufltuklar›nda sevinçlerinden a¤lamalar›n›n ve bulut- teknesinde yo¤urduklar› hamuru sabaha kadar bekletirler. H›z›r’›n gelip, o ha-
lar›n da onlara kat›lmalar›n›n bir ispat› olarak görülür. muru bereketiyle artt›rd›¤›na inan›l›r. Ertesi sabah bu hamurdan ekmek pifliri-
Karaman’da H›d›rellez haz›rl›klar› 5 may›s akflam› bafllar. Dile¤i olanlar, lip, köydeki her eve eflit flekilde da¤›t›l›r. E¤er ekmekler bütün köye yeterse, o
bahçelerindeki bir gül a¤ac›n›n dibine isteklerini daha somut bir hale getir- y›l ekme¤i da¤›tan evin yokluk, fakirlik görmeyece¤ine inan›l›r. Yine H›d›rel-
mek için sabah erkenden geri al›nmak üzere maketler yap›p, korlar. Hatta Ka- lezden önceki gece H›z›r’›n at›n›n yiyip, içmesi için bir kaba su, bir kaba da
raman’›n baz› ilçelerinde gül a¤ac›n›n dibine bir sand›k konup, a¤z› kilitlenir. arpa konur. H›z›r, o eve gelirse at›n›n bu sudan ve arpadan yiyip, içece¤ine
Ertesi sabah sand›¤›n kilidi aç›ld›¤›nda, evin k›z›n›n k›smetinin de aç›ld›¤›na inan›l›r. fians için yap›lan uygulamalardan birinde de kad›n ve genç k›zlar, 5
inan›l›r. may›s gecesi bulunduklar› yere her dilekleri için bir tafl koyarlar. Ertesi sabah
6 may›s›n ö¤len saatlerinde efl dost toplan›p, pikni¤e giderler. Piknik sü- hangi tafl›n alt›nda bir u¤ur böce¤i bulunursa, o dile¤in gerçekleflece¤ine ina-
resince çeflitli oyunlar ve yar›flmalarla H›d›rellez kutlamalar› gerçeklefltirilmifl n›l›r.
olur. Ermifller Köyü’nde H›d›rellezle ilgili pek çok uygulama vard›r. Bunlar›n
içinde en önemlilerinden biri de, H›d›rellez gecesi genç k›z ve erkeklerin su iç-
meden tuzlu kavurga yemeleridir. Tuzlu kavurga yiyen gençler, rüyalar›nda
evlenecekleri kiflinin kendilerine su vereceklerine inan›rlar. H›d›rellez günü ki-
lerlerin, mereklerin kap›lar› H›z›r’›n bereket getirmesi için aç›k b›rak›l›r. Evle-
rin kap›lar›, pencereleri ve kapal› olan bütün kilitler aç›l›r. Gece H›z›r’›n getir-
di¤i k›smetin yok olmamas› için 6 may›sta sabahtan akflama kadar evler sü-
pürülmez ve H›d›rellez günü erken kalk›l›r. Bir di¤er uygulama da gül a¤ac›-
n›n dibine alt›n gömülmesidir. (F.49)
H›d›rellezle ilgili uygulamalar genellikle kad›nlar taraf›ndan yap›l›r. Er- 3.2.25. HIDIRELLEZ (KIRIKKALE / BALIfiEH‹R KASABASI /
kekler daha çok flehir merkezinde düzenlenen âfl›k dinletilerine kat›l›rlar. Ka- BEYOBASI KÖYÜ)
d›nlar ise H›d›rellez günü bir araya gelip, “Haflil” ad› verilen yeme¤i yaparlar.
(F.50) Yeme¤in yenmesinin ard›ndan toplu halde Kuran okunup, “H›z›r’›n yü- Derleyen: Gülsen Koço¤lu
zü suyu hürmetine” dileklerde bulunulur. Genç k›z ve gelin k›zlar dileklerini Derleme Yeri: K›r›kkale
söylemeleri için di¤er kad›nlar taraf›ndan s›k›flt›r›l›rlar. K›zlar da bu ›srarlara Kaynak Kifli: ‹lhami Gürsoy
nükteli manilerle cevap verirler. Yeme¤in arkas›ndan yap›lan H›z›r duas›nda Mesle¤i: Çiftçi
bütün köy için sa¤l›k, bereket istenir. (F.51) Do¤um Yeri ve Y›l›: Beyobas› / 1957
K›r›kkale’nin Bal›flehir Kasabas›’na ba¤l› Beyobas› Köyü’nde her y›l may›-

s›n alt›s›nda H›d›rellez kutlanmalar› yap›lmaktad›r. H›z›r’›n temiz olmayan
eve girmeyece¤i inan›fl›ndan dolay›, H›d›rellez temizlikleri bir gün önceden
bafllar; 6 may›sta hiçbir temizlik yap›lmaz.
5 may›s› 6 may›sa ba¤layan gece, gül a¤ac›n›n alt›na dilekler yaz›l›r, bir
de¤nek yard›m›yla ev, araba, para gibi dilekler çizilir. Bunun yan›nda dilekle-
rin bir k›sm› da ka¤›tlara yaz›larak gül a¤ac›n›n dibine gömülür. Köyde H›-
z›r’›n, evleri gün do¤madan önce dolaflt›¤› ve bereketi, bollu¤u bu saatlerde
b›rakt›¤›na inan›l›r. Bu yüzden H›d›rellez sabah› günefl do¤madan kalk›l›r. H›-
d›rellez günü u¤ursuzluk getirmemesi için hiçbir ifl yap›lmaz. O gün evlerde,
tarlalarda her ifl durur.
6 may›sta tan›d›klar kendi aralar›nda toplan›p, H›z›r’›n yeflillik alanlarda
dolaflt›¤› inanc›ndan dolay› yeflilli¤in bol oldu¤u yerlere giderler. Aç›k alanda
bir atefl yak›l›r, nazardan, u¤ursuzluktan korunmak için üzerinden atlan›r. Bu
sayede, kötülüklerden de ar›n›ld›¤›na inan›l›r.
H›d›rellezde sözlü yada niflanl›lar için H›d›rellez alan›nda tak› merasimi
yap›l›r. Çeflitli hediyelerin tak›lmas›ndan sonra erkek evi, k›z evine kesilecek
koyunu götürür. Tak›lan alt›nlar ve di¤er hediyeler de k›z taraf›nda kal›r. Er-
kek taraf›n›n gönderdi¤i koyun süslenerek, kesilir. Kazanlar›n kaynat›l›p, ye-
meklerin yenmesinden sonra, piknik yap›l›r. Genel olarak H›d›rellezde yenen
yemekler yufka üzerine dökülerek yenilen bulgur pilav›, et, salata, cac›kt›r.
Bunun yan›nda meyveler ve yemifller de da¤›t›l›r. Yemeklerin yenilmesinin ar-
d›ndan davul, zurna, saz eflli¤inde oyunlar oynan›r. Son zamanlarda davul ve
zurnan›n yerini maliyeti de hesaba kat›larak kasetçalarlar alm›flt›r. Fakat kut-
lamada sözlü yada niflanl› çiftler varsa, mutlaka davul ve zurna getirilir.
Beyobas›’nda 6 may›sta yap›lan uygulamalar›n en önemlilerinden biri de
genç k›zlar›n bafl›nda kilit aç›lmas›d›r. O güne kadar evlenmemifl genç k›zlar,
bir sandalyeye oturtularak, bafllar› yemeniyle örtülür. Köyün yaflça büyük ka-
d›nlar› taraf›ndan k›smetinin aç›lmas› için bafllar›nda kilitler aç›l›r.
H›d›rellez kutlamalar›n›n bir parças› olarak, 6 may›sta yumurta tokufltu-
rulur, küsler bar›flt›r›l›r, gençler bir araya getirilerek tan›flt›r›l›r, bu günün
hayr›yla dilekler dilenir.
3.2.26. HIDIRELLEZ (KIRIKKALE / YAYLAYURT KÖYÜ) 3.2.27. HIDIRELLEZ (KIRKLAREL‹ / KAVAKLI ‹LÇES‹)
Derleyen: Nihal Kalc› Derleyen: Burç ‹nce

Derleme Yeri: K›r›kkale Derleme Yeri: K›rklareli
Kaynak Kifli: Arzu ‹dik Kaynak Kifli: Canan Kaya
Mesle¤i: Ev Han›m› Mesle¤i: Kahveci
Do¤um Yeri ve Tarihi: K›rklareli / Kavakl› 02.10.1968
K›r›kkale’nin Yaylayurt Köyü’nde her y›l may›s›n alt›s›nda H›d›rellez kut-
lamalar› yap›l›r. 5 may›s akflam›, ertesi gün yap›lacak piknik için piknik se- K›rklareli’nin Kavakl› ‹lçesi’nde her y›l may›s›n alt›s›nda H›d›rellez kutla-
petleri haz›rlan›r. 6 may›sta da H›d›rellez kutlamalar› için halk, k›rlara ç›kar. malar› yap›lmaktad›r. 6 may›s akflam› “H›d›rl›k” ad› verilen yerde buluflan
Pikniklerin yap›lmas›n›n ard›ndan bereket getirmesi için yeni evli bir gelin k›- halk, y›l boyunca biriken kötülüklerden kurtulmak amac›yla atefller yak›p,
z›n bafl›nda, getirilen böreklerin bir k›sm› parçalan›r. Kutlamada kad›nlar ken- üzerinden atlar. 5 may›s gecesi kad›nlar el ve ayaklar›na k›na yakar, k›zlar
di aralar›nda yeni yeni oyunlar yarat›rlar. k›smetlerinin aç›lmas› için gül a¤ac›n›n alt›na yüzük gömer, dallar›na k›rm›z›
bezler ba¤larlar.
5 may›sta k›rlardan 41 çeflit ot toplan›r. Toplanan bu otlar içi su dolu bir
küp veya kazana konur. 6 may›s günü de sabah erkenden kalk›l›p zinde kal-
mak, hastal›klardan korunmak amac›yla bu suyla banyo yap›l›r. Ayr›ca bere-
ket getirmesi için yemek kaplar›n›n a¤z›, ambarlar, cüzdanlar aç›k b›rak›l›r.
Sabah›n erken saatlerinde dere kenar›na gidilerek burada çad›rlar kurulur.
Yak›lan atefller etraf›nda yemeklerin yenilmesinden sonra davul ve zurna eflli-
¤inde oyunlar oynan›r. Kaynak kifli Canan Kaya’n›n belirtti¤ine göre, kutla-
mada en dikkat çeken bölümlerden biri gürefl müsabakalar›d›r. Gürefllerde de-
receye girenlere çeflitli hediyeler verilir.
Sö¤üt a¤ac›nda kopar›lan yapraklar veya dallar bereket ve sa¤l›k getir-
mesi için evlerin kap›lar›na as›l›r. Bu uygulamaya “sö¤üt dal› asma” denir.
Halk›n H›d›rl›k’a toplanmas›ndan sonra konserler verilir. Bu arada aç›lan
kermesler ziyaret edilir.
3.2.28. HIDIRELLEZ (KIRfiEH‹R / KAMAN / DE⁄‹RMENÖZÜ KÖYÜ) 3.2.29. HIDIRELLEZ (KOCAEL‹ / HASANPAfiA KÖYÜ)
Derleyen: Nihal Karainci Derleyen: Esin Ayd›n

Derleme Yeri: K›rflehir Derleme Yeri ve Tarihi: Kocaeli / 20.05.2005
Kaynak Kifli: Alaattin Erkal Kaynak Kifli 1: Fahri Kanat
Mesle¤i: Kimya Mühendisi / De¤irmenözü Köyü Güzellefltirme ve Dayan›flma Mesle¤i: Uzun Çiftlik Belediyesi Meclis Üyesi
Derne¤i Baflkan› Do¤um Yeri ve Y›l›: Kocaeli 1973
Do¤um Yeri: Yozgat / Derbent Kaynak Kifli 2: Hasan Gümüfl
K›rflehir’in Kaman ‹lçesi’ne ba¤l› De¤irmenözü Köyü’nde her y›l 6 Ma- Kocaeli’ne ba¤l› Hasanpafla Köyü’nde her y›l may›s›n sekizinde H›d›rellez
y›s’ta H›d›rellez kutlamalar› yap›l›r. Bu tarih, 2005 y›l›nda Ankara’dan gelen kutlamalar› yap›lmaktad›r. Üç gün süren H›d›rellez kutlamalar›, Hasanpafla
misafirler de dikkate al›narak 6 May›s’tan sonraki ilk Pazar gününe al›nm›fl- Köyü’nde 1972-1973 y›l›ndan beri düzenlenmektedir. Eski ad› Çiftlik Köyü
t›r. olan Hasanpafla Köyü’nde H›d›rellez kutlamalar›, kaynak kifliden edinilen bil-
H›d›rellez kutlamalar› için yap›lacak haz›rl›klar bir gün önceden bafllar. giye göre, bir çoban›n uyuya kald›¤› yerde bir yerde, bir sesin ona bulundu¤u
Akflamdan “katgurma” denilen yiyece¤i haz›rlayan halk, u¤urlu kabul etti¤i yere sayg›s›zl›k etmemesini söylemesi üzerine burada bir ermiflin yatt›¤›na
için H›d›rellez sabah› erkenden kalkar, haz›rl›klar›n› tamamlad›ktan (F.52) inan›lmas›yla bafllar. O günden sonra H›d›rellez kutlamalar› ad› “C›b›l Dede”
sonra kutlamalar için en uygun yer olarak gördü¤ü Harman Yeri’nde toplan›r. veya “Dan›fl Dede” olarak bilinen bu ermiflin yat›r›n›n yak›nlar›nda kutlanma-
Piknikten sonra ip atlama, voleybol, yakan top gibi oyunlar oynan›r; çal›nan ya bafllanm›flt›r.
davul ve zurna eflli¤inde, (F.53) halaylar çekilir. (F.54) Hasanpafla Köyü’nde 180 günde bir y›l bafl› oldu¤u inan›fl› hakimdir.
H›d›rellez suyu ile mutfak araç gereçlerinin y›kanmas›n›n sa¤l›k getirece- Bundan dolay›, köyde may›s›n sekizinde ve kas›m›n sekizinde olmak üzere y›l-
¤ine inan›larak sabah çeflmelerden al›nan sularla evin kap kaca¤› y›kan›r. H›- da iki kez H›d›rellez kutlamalar› yap›l›r.
d›rellezde k›rlardan toplanan birtak›m çiçekler kaynat›larak, flifa verece¤i 7 may›sta komflular kendi aralar›nda birleflerek ertesi gün için erzak al›r-
inanc›yla içilir. Yine bu gün yemeklerin, içeceklerin, cüzdanlar›n a¤z› aç›k b›- lar. Bu arada ada¤› olan ada¤›n› keser, ada¤›n yar›s› veya bir bölümü ertesi
rak›l›r ki, H›z›r geldi¤inde bunlara dokunsun ve bereket b›raks›n. Gündüz bu gün düzenlenecek kutlamalara ayr›l›r.
flekilde e¤lenildikten sonra H›d›rellez gecesi de ibadetle geçirilir.
8 may›sta C›b›l Dede’nin yat›r› çevresine toplanan halk, yanlar›nda getir-
De¤irmenözü’nde 2005 y›l›nda yap›lan H›d›rellez kutlamalar›n›n Anneler dikleri eti, bulguru, ya¤› piflmesi için kar›flt›r›rlar. Piflen etli pilav›n özelli¤i
Günü’ne denk gelmesinden dolay›, De¤irmenözü Köyü Güzellefltirme ve Daya- kimseye zahmet vermeden ve birli¤i sa¤lamak amac›yla yap›l›yor olmas›d›r.
n›flma Derne¤i kutlamaya kat›lan annelere hediyeler da¤›tm›flt›r. (K.K.1) fiifal› oldu¤u düflünülen bu pilav›n yenilmesinin ard›ndan halk, C›b›l
Dede Yat›r›’na gider. Dua edip, dileklerin dilenmesinden sonra tutulan bu di-
leklerin gerçekleflmesi için yat›rda bulunan bir kutuya para at›l›r. Yat›r ziyare-
tinden sonra ise halk, oyunlar oynayarak e¤lenmeye devam eder.
3.2.30. HIDIRELLEZ (KONYA / ÇELT‹K) * *
Karfl›da kuzu gördüm Leblebi koydum tasa
Derleyen: Harun Reflit Çakaltarla Toyu k›rm›z› gördüm Doldurdum basa basa
Derleme Yeri: Gaziantep Çeltik’in bazar›nda Benim yarim çok gözel
Kaynak Kifli 1: Emine Kayabafl Sevdi¤im k›z› gördüm Acicik boyu k›sa
Mesle¤i: Ev Han›m› Gülüm yar Gülüm yar
*
Do¤um Yeri ve Y›l›: Konya / Çeltik 1934
Karfl›da kara koyun Döndü Ertu¤rul’ dan derlenenler
Kaynak Kifli 2: Elife Çakaltarla Leblebi koydum tasa
Tutun kafese koyun
Mesle¤i: Ev Han›m› Ben o k›z› almazsam Doldurdum basa basa
Do¤um Yeri ve Tarihi: Konya / Çeltik 05.03.1946 Ad›m› deli koyun Benim yarim çok gözel
Kaynak Kifli 3: Döndü Ertu¤rul Gülüm yar ‹cicik boydan k›sa
Mesle¤i: Ev Han›m› * Gülüm yar
Do¤um Yeri ve Tarihi: Konya / Kurtufla¤› 08.06.1947 Pençereden bak›yo *
Kaynak Kifli 4: Aliye Tekefl Kitap alm›fl okuyo Asbap serdim sicime
Ya¤ çalm›fl perçemine Çatt›m elin picine
Sevdi sevdi koyurdu
Do¤um Yeri ve Tarihi: Konya / Çeltik 15.03.1947 Burcu burcu kokuyo
O gidiyo gücüme
Gülüm yar
Gülüm yar
*
Konya’n›n Çeltik ‹lçesi’nde her y›l may›s›n alt›s›nda H›d›rellez kutlamala- *
Bisikleti aynal›
r› yap›lmaktad›r. Çeltik’teki H›d›rellez kutlamalar›nda en önemli uygulama, Bisiklete binersin
fiu o¤lana varmal› Kekilini düzersin
“mani kurma” d›r. Mani kurma, içi suyla dolu bir testinin içine kime ait olduk- O¤lan çok güzel amma
lar› söylenerek boncuk, toka,vb. eflyalar›n at›lmas›yla bafllar. Testinin içine en O yar beni gördükçe
Anas› olmamal› Gözlerini süzersin
son k›r çiçekleri at›larak a¤z› kapat›l›r. (F.55) Böylece ertesi gün, yani H›d›rel- Gülüm yar
lez günü içinden eflyalar çekilmek üzere mani testisi haz›rlanm›fl olur. Gülüm yar
* **
H›d›rellez günü kad›nlar bir araya toplan›r. K›sa bir sohbetin ard›ndan O¤lan gelir mektepde ‹ki çaylar akm›yor
“mani kurma” uygulamas› bafllar. Mani kurma uygulamas›nda, mani testisi K›ravat› ipekte Yar yüzüme bakm›yor
ortaya getirilir ve bir çocuk testinin içindeki eflyalar› tek tek çeker. (F.56) Ma- Gel o¤lan götür beni ‹k(i) evlenen yi¤itler
ni söyleme yetene¤i olan kad›nlar da çekilen her eflyan›n sahibine bir mani Kurtulursun mektepte Heç Allah’ da korkmuyor
söyler, ard›ndan da daha önceden haz›rlanan yiyecekler yenir. E¤lence içinde Gülüm yar Gülüm yar
geçen günün sonunda sofra ve bereket duas›yla kutlamalar sona erer. Mani *
kurma uygulamas›nda söylenen baz› maniler flöyledir: Ekin ektim bir evlek Aliye Tekefl’ den derlenenler
Dadand› kara leylek Yer alt›nda haznay›m
Maniciyim ellerde Ben bir gümüfl ciziyim
Bi murat görecedim
Su çalkan›r göllerde Ver Allah m›rad›m›
Komad› kahpe felek
Göynüm göverçin olmufl Boynum eyri gezmeyim
Gülüm yar
Eyleniyo çöllerde Gülüm yar
*
Gülüm yar *
Karfl›da gel göreyim
* Ay do¤ar zini gibi
B›çak ba¤›n göreyim
Yük üstünde ziniler ‹kindin günü gibi
Dudak sende yüz bende
‹nil inil iniler Yar kokusu geliyo
Sen iste ben vereyim
Gurbette bir bac›m var Bursa’n›n gülü gibi
Gülüm yar
Kulaklar› çiniler Gülüm yar
Gülüm yar
* * 3.2.31. HIDIRELLEZ (KÜTAHYA / S‹MAV / GÖLKÖY KÖYÜ)
Ekin ektim bir evlek Ata binmifl gidiyo
Dadand› kara leylek At› dizgin ediyo Derleyen: Fatih Sert
Bi m›rad görecedim Ulu yolun tozlar› Derleme Yeri: Kütahya / Simav / Gölköy
Komad› zal›m felek Yari berbat ediyo
Kaynak Kifli: Fadime Sert
Gülüm yar Gülüm yar
* * Mesle¤i: Ev Han›m›
‹ki çaylar akm›yo Manide maral›y›m Do¤um Yeri ve Y›l›: Kütahya / Simav / Gölköy 1945
Yar yüzüme bakm›yo Yürekten yaral›y›m
‹ki evlenen dürzüler Eller hep allar geymifl Kütahya’n›n Simav ‹lçesi’ne ba¤l› Gölköy Köyü’nde her y›l may›s›n ilk
Heç Allah’ da korkmuyo Daha ben karal›y›m
haftas› H›d›rellez kutlamalar› yap›lmaktad›r. Halk her sene H›d›rellez kutla-
Gülüm yar Gülüm yar
* malar›ndan bir gün önce köyün yak›nlar›ndaki Ganel Deresi’ne gider, buradan
Fatma fiiflman’ dan derlenenler Maniyem araz derler tafl toplar. Akflam olunca, toplad›¤› bu tafllarla deredeki köprünün kenar›nda
Maniciyim ellerde Gözele kiraz derler dilekleri do¤rultusunda maketler yapar. 6 may›s günü “kuflluk vakti” kalk›l›r
Su çalkan›r göllerde Senin gibi kötüye ve iki rekat namaz k›ld›ktan sonra maketlerin yan›na gidilir. E¤er bu maketler
Göynüm göverçin olmufl Gite biraz gez derler y›k›lm›flsa, buraya H›z›r’›n geldi¤i ve dile¤in gerçekleflece¤ine inan›lmaktad›r.
Eyleniyo çöllerde Gülüm yar
Kaynak kifli Fadime Sert’ten derlendi¤ine göre, H›d›rellez kutlamalar›nda-
Gülüm yar *
* Kadifede kesesi ki en önemli uygulamalardan biri de, may›sta o¤ullar› askere gidecek olan ai-
Yük üstünde hal›y›m Kayfada gelir sesi lelerin, “Hay›r” ad›yla bütün akraba ve komflular›n› davet edip, yemek verme-
Hal›n›n bir dal›y›m Oturmufl tavlan oynar sidir. Verilen hayr›n ard›ndan yafll›lar, köy odas›nda sohbet ederler.
Ver Allah m›rad›m› Ci¤erimin köflesi
Öksüz o¤lan yariyim Gülüm yar
Gülüm yar
3.2.32. HIDIRELLEZ (MERS‹N / S‹L‹FKE) 3.2.33. HIDIRELLEZ (SAMSUN)
Derleyen: Halil Karabacak Derleyen: Resul Zengin

Derleme Yeri ve Tarihi: Mersin / Silifke 6.05. 2005 Derleme Yeri: Samsun
Kaynak Kifli: Semih Çilek Kaynak Kifli: Hasan Tafldelen.
Do¤um Yeri ve Y›l›: Ni¤de / 1976 Mesle¤i: Bakkal
Do¤um Yeri: Samsun / Atakum
Mersin’in Silifke ‹lçesi’nde her y›l may›s›n alt›s›nda H›d›rellez kutlamalar›
yap›lmaktad›r. H›d›rellez kutlamalar›, Silifke’ye ba¤l› Tosmurlu Köyü’nde bu- Samsun’da her y›l May›s›n alt›s›nda H›d›rellez kutlanmaktad›r. H›d›rellez
lunan “Erenler Tepesi”, “K›zlar Sivrisi”, “Peri K›zlar› Tepesi”, “Perili Tepe” kutlamalar› için uzak yak›n çevre köylerden gelenler sabahleyin yanlar›na yi-
adlar›yla an›lan tepede düzenlenmektedir. Kutlamalar›n özellikle bu tepede yeceklerini, içeceklerini alarak Samsun’un Atakum sahiline gelirler. Bugün,
olmas›n›n nedeni ise, H›d›rellez akflam› bu tepede peri k›zlar›n›n uzaktan göz- bölge halk› için bir buluflma günüdür.
le görülebilecek kadar büyük bir atefl yakt›¤›yla ilgili bir inan›fltan kaynaklan- 6 may›sta dileklerinin kabul olaca¤›na inanan halk, bu inan›fl› çeflitli pra-
maktad›r. tiklerle somutlaflt›r›r. H›d›rellez günü yap›lan uygulamalardan ilki kumsala di-
H›d›rellez günü sabah›n erken vakitlerinde, belediyenin tahsis etti¤i araç- leklerin yaz›lmas› ve çizilmesidir. Bu uygulama ile ilgili en önemli inan›fl ise
larla veya kiflisel araçlar›yla bu tepeye ç›kan halk, (F.57) etraf› çam a¤açla- e¤er bir dalga bu yaz›y› ve resmi bir defada silerse, o dile¤in kabul olaca¤›d›r.
r›yla çevrili, tafll›k ve topra¤› beyaz renkte olan bir mezar›n bafl›na gelerek (F.63)
burada namaz k›larlar. (F.58) Namaz›n› bitirenler ise dua için ellerine ald›kla- Atakum’da yak›lan atefl üzerinden atlan›larak, ruhlar›n›n temizlenece¤ine
r› tafllarla, a¤aç yapraklar›yla dileklerini flekillendirirler. Baz›lar› da çubuklar- inan›l›r. Bu arada genç k›z ve erkekler davul ve zurna eflli¤inde halay çeker-
la dileklerini topra¤a çizer. lerken, yafl› daha fazla olanlar ise bütün bu e¤lenceyi seyretmekle yetinirler.
Kutlamalarda, daha önce ada¤› olanlar yanlar›nda getirdikleri hayvanlar›
kestikten sonra orada bulunanlara da¤›t›rlar. Bu uygulamalardan sonra me-
zar›n üzerinde bulunan çay tafllar›ndan 41 tane toplan›r. (F.59) Toplanan bu
41 taflla mezar›n çevresi 7 kere dönülür. (F.60) Her dönüflte eldeki tafllar eflit
olacak flekilde bir fatiha, üç ihlas okunarak mezar›n üzerine tekrar at›l›r. Me-
zar›n etraf›nda dönülürken, dilek dilenerek mezar›n güneyinde bulunan dilek
a¤açlar›n›n aras›ndan geçilir. (F.61) Halk, mezar›n etraf›nda bu flekilde yedi
defa döndükten sonra, yanlar›nda getirdikleri veya elbiselerinden y›rt›klar›
çaputlar› dilek a¤açlar›na ba¤layarak dilek diler. (F.62) Dilek dilendikten son-
ra ise eve u¤ur getirmesi için mezar›n üzerinden yedi tafl toplan›r. Bu tafllar
evlere götürülüp bir köflede saklan›r ve H›d›rellez akflam› veya H›d›rellezden
sonraki günün flafak vakti sabah namaz›ndan sonra, dilek tutularak Göksu Ir-
ma¤›’na at›l›r.
3.2.34. HIDIRELLEZ (fiANLIURFA) 3.2.35. HIDIRELLEZ (fiANLIURFA / B‹REC‹K)
Derleyen: Ayfle Çal›flkan Derleyen: Fulya Çolak

Derleme Yeri: fianl›urfa Derleme Yeri ve Tarihi: fianl›urfa / 30.05.2005
Kaynak Kifli: Nejla Balk›z Kaynak Kifli: Seylan Çal›flkan
Mesle¤i: Ev Han›m› Mesle¤i: Ev Han›m›
Do¤um Yeri ve Y›l›: Ni¤de / 1947 Do¤um Yeri ve Y›l›: Gaziantep / 1967
fianl›urfa’da her y›l may›s›n alt›s›nda H›d›rellez kutlamalar› yap›l›r. fianl›urfa’ya ba¤l› Birecik ‹lçesi’nde her y›l may›s›n alt›s›nda H›d›rellez
H›d›rellezden bir gün önceki gece, dilek tutacak kifliler dileklerini, üzerin- kutlamalar› yap›lmaktad›r.
de dua bulunan bir ka¤›da yazarlar ve bu ka¤›d› da bir gül a¤ac›na ba¤larlar. Birecik’te H›d›rellez kutlamalar› için yap›lan haz›rl›klar bir gün önceden
Gül a¤ac›na ba¤lamalar›nda H›z›r ve ‹lyas’›n o gece bir gül a¤ac›n›n alt›nda bafllar. H›d›rellezin nas›l geçirilece¤ine dair görüflmelerin yap›ld›¤› befl may›s
buluflup bütün dilekleri gerçeklefltirece¤i inanc› yer almaktad›r. (K.K.) Gül günü Birecikli kad›nlar, ertesi gün için yiyecekleri haz›rlarlarken, erkekler de
a¤ac›na dileklerin ba¤lanmas›n›n ard›ndan herkes kendi dile¤iyle ilgili bir ma- pazarda satacaklar› eflyalar› haz›rlarlar. Birecik’te H›d›rellezden bir gün önce
ket yap›p bunu da gül a¤ac›n›n alt›na koyar. (F.64) Örne¤in bir kifli ev istiyor- yap›lan uygulamalar›n en önemlilerinden biri, içinde H›d›rellez duas›n›n yer
sa gül a¤ac›n›n alt›na tafllardan bir ev yapar, yada bir çocuk istiyorsa beflik ald›¤› parflömen ka¤›tlar›n›n ço¤alt›p da¤›t›lmas›d›r. Daha sonra herkes, için-
yap›p içine bebek koyar. de dua olan bu ka¤›tlar›n alt›na isteklerini yazar, ka¤›tlar düzenli bir flekilde
fianl›urfa’da baz› evlerde H›z›r’›n gece evleri gezece¤i inan›fl›ndan dolay›, katlan›r ve iple tutturularak, H›d›rellezden önceki gece gül a¤açlar›na ba¤la-
bu¤day torbalar›n›n a¤z› aç›k b›rak›l›r. E¤er sabah torban›n üzerinde bir iz n›l›r. Ayn› zamanda gül a¤açlar›n›n alt›na tafllar ve çubuklarla istenilen di-
görülürse H›z›r’›n o gece, o eve u¤rad›¤›na ve bu evin bütün seneyi bolluk ve lekler resmedilir. Bu ifllemin gece yap›lmas›n›n nedeni; H›z›r ve ‹lyas’›n gece
bereketle geçirilece¤ine inan›l›r. gelip dilekleri görece¤ine inan›lmas›d›r. Ertesi gün yani H›d›rellez günü her-
kes, dileklerinin yaz›l› oldu¤u ka¤›tlar› al›r ve F›rat nehrine atmak üzere yola
H›d›rellez günü erkenden kalk›l›r. Geç kalkanlar›n ifllerinin ters gidece¤i-
ç›kar. Yine inanca göre; dile¤in kabul olmas›n›n flart›, bu ka¤›tlar›n nehre at›l-
ne inan›l›r. Dilekler gül a¤ac›ndan al›n›r ve en k›sa zamanda gerçekleflmesi
mas›d›r.
amac›yla F›rat nehrine at›l›r. (F.65)
Dilek dileme ifllemi bittikten sonra halk, alt› may›s günü H›d›rellezin kut-
Bütün bunlar yap›ld›ktan sonra baflta Cemaleddin Baba Türbesi, Hz. ‹b-
land›¤› nehrin kenar›nda toplan›r. Kad›nlar, satacaklar› yemekleri haz›rlarlar-
rahim’in do¤du¤una inan›lan ma¤ara, bu ma¤aran›n yan›ndaki Dede Osman-›
ken erkekler de pazar yerlerini haz›rlarlar.
Veli Hazretleri Türbesi, Bal›kl› Göl ve Hz. Eyyub’un on alt› y›l yaflad›¤›na ina-
n›lan ma¤ara olmak üzere, fianl›urfa’daki ziyaret yerleri gezilir. (F.66) Ziya- E¤lenmeye gelen de pazar yerlerini dolaflt›ktan sonra, pikniklerini yapar-
retler tamamland›ktan sonra Bal›kl› Göl’ün yan›nda bulunan mesire yerlerin- lar. Daha sonra türbe ziyaretleri yap›l›r. Yine H›d›rellez gününün bereketine
de piknik yap›l›r. Bunlar›n yan› s›ra H›d›rellez kutlamalar› için fianl›urfa’ya inan›larak bu kutsal yerlerde çeflitli dilekler dilenir. Tüm bu ifllemlerden sonra
Türkiye’nin birçok flehrinden ve ‹ran’dan turist kafileleri gelmektedir. H›d›rellez kutlamas› sona erer.
3.2.36. HIDIRELLEZ (TRABZON / fiALPAZARI ‹LÇES‹) en yayg›n davran›fllard›r. 5 May›s› H›d›relleze ba¤layan gecede, gelece¤e yö-
nelik isteklerin gerçekleflece¤ine inan›lmaktad›r. Buna ba¤l› olarak, fialpaza-
Derleyen: Sevgi Güner r›’ndaki di¤er bir uygulama dileklerde bulunmakt›r. H›d›rellez günü, olmas› is-
Derleme Yeri ve Tarihi: Trabzon / fialpazar› 20.04.2005 tenilen herhangi bir fley bir ka¤›da yada bir mendile yaz›larak gül a¤ac›na
Kaynak Kifli 1: Nurcihan ‹pek ba¤lan›r. Böylece bu dilekleri H›z›r ‹lyas’›n gerçeklefltirece¤ine inan›l›r. H›d›-
Mesle¤i: Harita Mühendisi rellez gelene¤inin temelini oluflturan bolluk-bereket, mal-mülk, vb. dileklerin
Do¤um Yeri ve Y›l›: Trabzon / fialpazar› 1954 gerçekleflmesini sa¤lamak amac›yla H›d›rellezde evlerde temizlik yap›lmaz,
Derleme Yeri ve Tarihi: Trabzon / fialpazar› 24 .04. 2005 ekmek yap›lmaz, orak tutulmaz, çay›r biçip hayvanlara yemek verilmez ve ya-
Kaynak Kifli 2: Muazzez Emiro¤lu y›klarda ayran yap›lmaz. Bütün bunlar yap›ld›¤›nda mala-mülke zarar gelece-
Mesle¤i: Ev Han›m› ¤ine, bolluk-bereketin azalaca¤›na, hastal›klar›n ço¤alaca¤›na inan›l›r.
Do¤um Yeri ve Y›l›: Gümüflhane / 1954
Trabzon’un fialpazar› ‹lçesi’nde, bahar bayram› olarak bilinen H›d›rellez

her y›l may›s›n alt›s›nda kutlanmaktad›r. Kaynak kifli Muazzez Emiro¤lu’ndan
derlenen bilgilere göre, bahar›n bereketinin her yerde kendisini hissettirmeye
bafllad›¤› H›d›rellez gününde, tüm bayramlarda oldu¤u gibi bir tak›m haz›rl›k-
lar yap›lmaktad›r. Kutlama öncesi pastalar, börekler, yöreye ait hamur iflleri
ve lokmalar yap›larak yiyecekler haz›rlan›r. Kutlama yeri yeflillik bir alan ol-
du¤u için, yiyeceklerinin yan›nda kilimler al›n›r. Kutlama yerlerinde, ya toplu
olarak bir e¤lence düzenlenir yada deniz k›y›s›nda kay›kla gezilir. Halk ara-
s›nda, deniz k›y›s›nda kay›kla dolafl›ld›¤›nda bütün dertlerinden ve s›k›nt›la-
r›ndan kurtulunaca¤›na dair yayg›n bir inanç vard›r. (F.67) Çay›rlara gidildi-
¤inde ise, piknik yap›l›r, flark›lar söylenir, oyunlar oynan›r, kemençe çal›n›r,
horon tepilir (F.68) ve çaylar demlenir. (F.69) H›d›rellez günü yap›lan tüm ye-
meklerin flifal› oldu¤una inan›ld›¤› için herkesin bu yemeklerden yemesine
özen gösterilir. Bahar kutlamalar›nda, büyük bir kazanda et ve tereya¤›n›n
uzun süre kar›flt›r›lmas›yla haz›rlanan, kuvvet verdi¤ine inan›lan ‘’keflkek’’ ya-
p›l›r. (F.70) Ne kadar çok yiyecek haz›rlan›rsa o senenin o kadar bolluk ve be-
reket içinde gerçekleflece¤ine inan›l›r. Yöre halk›n›n, hayvanlar›n› süsleyerek
kutlama yerine getirmeleri, deniz k›y›s›nda y›kayarak temizlemeleri, kötülük-
lerden ar›nd›r›lmas›na ve yaylaya göç etmeden önceki haz›rl›klar›na iflaret et-
mektedir. (F.71) H›d›rellez öncesi yap›lan tüm uygulamalar, karfl›lama niteli-
¤indedir. Bu uygulamalar, k›fl ay›n›n sona ermesiyle bahara güven içinde gir-
meyi sa¤lamaktad›r. H›d›rellez gününün farkl›l›¤›n› ve canl›l›¤›n› belirten özel-
liklerden biri de k›yafetleridir. Bunlar baflta keflan, alt k›sm›nda da pefltamal-
dan oluflur. (F.72)
6 May›s günü H›z›r ‹lyas’›n iyilik, mutluluk da¤›tacaklar›, sorunlar› olan-
lara yard›m edecekleri inanc› bir tak›m uygulamalar› da beraberinde getir-
mektedir. Baz› sorunlar›n çözümü için yard›m istemek, dileklerde bulunmak
3.2.37. HIDIRELLEZ VE B‹CEK ÇIKARMA (KARS / KA⁄IZMAN) nan bir kova suyun etraf›nda toplanarak suya tak›lar›n› (yüzük, küpe, toka,
bilezik) atarlar. Daha sonra “akl› ermeyen bir k›z çocu¤u” giydirilir, süslenir
Derleyen: Murat Ertürk ve suyun bafl›na oturtulur, bafl›na da büyükçe bir örtü örtülür. Küçük çocuk
Derleme Yeri: Kars / Ka¤›zman s›rayla suyun içinden tak›lar› ç›kar›r. Her ç›kan tak› için tak› sahibine bir ma-
Kaynak Kifli: Havva Koman ni söylenir. Söylenen manilere göre anlamlar ç›kar›l›r. Kaynak kifli Havva Ko-
Mesle¤i: Ev Han›m› man’dan derlenen maniler flöyledir:
Do¤um Yeri ve Y›l›: Kars / Ka¤›zman 1952
Alt›n yüzü¤ün kafl›
Niflane koydum tafl›
Kars’›n Ka¤›zman ‹lçesi’nde her y›l 6 may›sta “Bicek Ç›karma” flenli¤i ya- Herkesin yari geldi
p›l›r. Ka¤›zman’da H›d›rellez, “Bicek Bayram›” olarak bilinir. Bölgede H›d›rel- S›zlar yüre¤in bafl›
lez haz›rl›¤› bir hafta önce bafllar. Bicek Ç›karma Oyunu için, Ka¤›zman’›n
içinden geçen Aras Nehri’nden, sabah günefl do¤madan, tafl› ve kumuyla bir- Ekin ektim gül bitti
likte bir kova su al›n›r. Sabah erkenden bahçelerdeki yedi renk çiçek toplana- Yarim gurbete gitti
rak, kovadaki suyun dibi görünmeyecek flekilde üzerine serpifltirilir. Toplanan Yollara baka baka
çiçeklerde bahar›n geliflini simgeleyen “zeze” ad›n› verilen sar› k›r çiçe¤i ço- Gözümün feri bitti
¤unluktad›r. Bu bir kova su, karanl›k bir yerde üstü kapal› olarak 6 may›sa
kadar bekletilir. Alt›n yüzük var benim
5 may›s akflam› “tuzlu g›lik” ad› verilen uygulama yerine getirilir. Tuzlu Parma¤›ma dar benim
g›lik uygulamas› flu flekilde olur: 5 May›s gecesi yörenin genç k›zlar› bir araya Bizim köyün içinde
gelerek tuzlu g›lik ad›n› verdikleri çok tuzlu bir hamur ifli yaparlar. Köyün Ela gözlü yar benim
gençleri gece uyumadan hemen önce bu tuzlu hamur iflini yiyerek, su içme-
den, istiareye yatarlar. Tuzlu g›li¤i yedikten sonra su içmedikleri için rüyala- A¤lama, naçar a¤lama
r›nda birinin onlara su verece¤ine, su veren bu kifliyle de evleneceklerine ina- Elinde haçar a¤lama
n›rlar. Ertesi gün yani H›d›rellez sabah› rüya gören veya görmeyen bütün Gap›m› ba¤layan Allah
gençler, sabah erkenden kalkarak önceden ay›rd›klar› baflka bir g›li¤i de dam- Bir gün açar a¤lama
lar›n›n bacas›na yerlefltirirler. Bu hamuru bir kufl, özellikle de karga al›r ve
belli bir yöne do¤ru gider. Gençler, kufl herhangi bir evin dam›na konarsa kon-
Tak›n›n sahibi de söylenen maniye göre iyi veya kötü bir anlam ç›kar›r.
du¤u evdeki, konmazsa gitti¤i yöndeki biriyle evleneceklerine inan›rlar.
Suyun bafl›ndaki küçük k›z s›ras›yla bütün tak›lar› ç›kar›r, suyun içindeki tak›-
H›d›rellez sabah› erkenden kalk›l›r. Bir önceki gün haz›rlanm›fl olan yöre- lar tükendi¤inde Bicek Ç›karma oyun da bitmifl olur.
sel yemekler, semaverler ve kap kacak toparlan›larak herfeneye ç›k›l›r. Herfe-
Kad›nlar kendi aralar›nda e¤lenirken erkekler de gürefl, ip çekme gibi
neye ç›kma, bir tür pikniktir.
oyunlarla vakit geçirirler. Bütün yemekler yenilip, oyunlar oynand›ktan sonra
Genelde yeflillik bir alana gidilir; önceden haz›rlanan yemekler ç›kar›l›r ve yöreye has türküler söylenir, “Üç Ayak” ad› verilen halaylar çekilir. Türkü ic-
orada, yemeklerin yap›m›na bafllan›r. Genellikle bolca taze yumurta toplana- ras› s›ras›nda biri türkü söylerken bir di¤eri de çevirir. Çevirme ile kastedilen,
rak hafllan›r ve daha sonra yöreye ait kiflnifl, reyhan ve tarç›n otlar›yla bir çe- söylenen türküye vokal yapmakt›r.
flit salata yap›l›r. Kete ad› verilen un, tereya¤›, yumurta ve sütle yap›lan yöre-
H›d›rellez e¤lenceleri bu flekilde günefl batana kadar devam eder. Veda-
ye has bir çeflit hamur ifli haz›rlan›r. Yine keflkek ad› verilen “Den” (dövülmüfl
laflma esnas›nda “tekrar ayn› günlere ç›kma” dile¤iyle herkes evine gider.
bu¤day), sar› ya¤ (tereya¤›) ve parça etle yap›lan bir çeflit yöresel yemek pifli-
rilir. Eriflteli pilav ve C›lb›r (taze fasulye, tereya¤›, bol domates ve kiflniflle ya- Herkes o gece namaz k›l›p dileklerde bulunur. Bu gecede yap›lan dilekle-
p›lan bir çeflit yemek) haz›rlan›larak ayran veya çay eflli¤inde yenilir. Yemek- rin gelecek H›d›relleze kadar kabul edece¤ine inanan yöre halk›, dileklerinin
ler yenildikten sonra özellikle genç k›zlar ve kad›nlar kendi aralar›nda “Bicek sembolü olan maketleri de o gece yapar.
Ç›karma” ad› verilen niyet oyununu oynarlar. Bütün k›zlar önceden haz›rla-
3.2.38. KAKAVA-HIDIRELLEZ fiENL‹KLER‹ (ED‹RNE) Akflamdan haz›rlanan niyet çömle¤inin bafl›na toplanan gençlerin, çöm-
lekten çekilen manileri kendileri için yorumlamalar›n›n ard›ndan flenlik sona
Derleyen 1: Ogeday Sapmaz erer ve herkes davul ve zurna eflli¤inde evine döner.
Derleme Yeri: Edirne 5 may›sta bafllay›p, 6 may›s sabah›na kadar süren Kakava flenlikleri, 6
Kaynak Kifli: Mehmet Ali Körüklü may›s sabah› yerini H›d›rellez kutlamalar›na b›rak›r.
Mesle¤i: Kakava flenli¤inde Çeri Bafl›
H›d›rellez günü, vali, belediye baflkan› ve di¤er protokol üyeleri H›d›relle-
Derleyen 2: Esra K›l›ç
zin yap›laca¤› yere gelirler. Daha sonra atefl yak›l›r ve üzerinden atlan›l›r. Yu-
Derleme Yeri ve Tarihi: Edirne / Uzunköprü 7. 05. 2005
murtalar tokuflturulur. Bu arada aç›lan stantlar gezilir.
Kaynak Kifli: Nejla K›l›ç
Mesle¤i: Ev Han›m› Kutlama süresince çeflitli yörelerden gelen halk oyunlar› gruplar›n›n gös-
Do¤um Yeri ve Tarihi: Edirne / Uzunköprü / Turnac› Köyü 03. 11. 1964 terilerinin yan› s›ra ya¤l› gürefller de yap›l›r.
Edirne’ye ba¤l› Sarayiçi ‹lçesi’nde her y›l 5 May›sta bafllamak üzere 6

may›s›n ilk saatlerine kadar “Kakava fienlikleri” düzenlenir. 6 may›s H›d›rel-
lez’dir. Kakava ve H›d›rellezin düzenlenifl tarihinin yak›nl›¤›ndan dolay› kutla-
man›n ad› belediye taraf›ndan “I. Edirne H›d›rellez- Kakava fienlikleri” olarak
ilan edilmifltir.
Kakava fienlikleri, 5 may›s akflam› kötülüklerden ar›nmak ve o y›l›n iyi
geçmesi amac›yla Sarayiçi’nde bulunan K›rkp›nar Ya¤l› Güreflleri’nin yap›ld›¤›
yerde, ateflin üzerinden üç defa atlanmas› ile bafllar. (F.73) Büyük kazanlarda
piflirilen pilavlar halka da¤›t›l›r. Bu arada davul ve zurna eflli¤inde oyunlar
oynan›r, halaylar çekilir. Akflama kadar bu flekilde süren e¤lence, akflam da
çeri bafl›n›n seçilmesi ile devam eder. Çeribafl›, e¤lencenin yönünü tayin et-
mekle görevlendirilir. E¤lence dönüflü, her sokak bafl›nda bir atefl yak›l›r, ev-
lerde de dilekler yaz›l›p, niyet çömleklerine at›l›r.
6 may›s günü sabah ezan›yla birlikte, daha gün a¤armadan kalkan halk,
geleneksel tören için Sarayiçi’nde bulunan Kanuni Köprüsü’ne gider. Tali-
ka’ya (At Arabas›) binen gençler Kanuni Köprüsü’nün alt›ndan akan Tunca
Nehrinin k›y›s›na gelirler. Evlilik ça¤›ndaki genç k›zlar da, beyaz gelinliklerle
flenli¤e kat›l›rlar. Bu beyaz gelinlikleri, en k›sa zamanda k›smetlerinin aç›l›p
evlenmeleri için günefl do¤madan ç›kar›p, nehre atarlar. Bu arada baz›lar›,
Tunca nehri’nden bidon ve fliflelerle ald›klar› suyla y›kan›rken, baz›lar› da elle-
rini ve yüzlerini y›kayarak dilek tutarlar. Bu uygulaman›n nedeni, ata olarak
bilinen Baba Finge’nin Tunca Nehri’nden ç›k›p halk› zorluklardan kurtaraca¤›-
na dair inançt›r.
fienlikte yap›lan bir di¤er dikkat çekici uygulamada da Tunca Nehri’nin
k›y›s›ndaki sö¤üt dallar›ndan kopar›larak, buradaki köprü üzerinden geçilir ve
daha sonra bu dallar evlere götürülüp kap›lara as›l›r. Böylece bu dallar›n ev-
lere bolluk ve bereket getirece¤ine inan›l›r.
3.2.39. KIRKLAREL‹ KARAGÖZ KÜLTÜR SANAT VE KAKAVA 3.2.40. KOV KALES‹ fiENL‹KLER‹ (GÜMÜfiHANE / ESENYURT KÖYÜ)
fiENL‹KLER‹ (KIRKLAREL‹)
Derleyen: Fatih Çelik
Derleyen: Esra K›l›ç Derleme Yeri: Gümüflhane / Esenyurt Köyü
Derleme Yeri ve Tarihi: Edirne / Uzunköprü 7.05. 2005 Kaynak Kifli: Cuma Ali Demir
Kaynak Kifli: Nejla K›l›ç Mesle¤i: Çiftçi
Mesle¤i: Ev Han›m› Do¤um Yeri ve Y›l›: Gümüflhane / Esenyurt Köyü 1965
Do¤um yeri ve Tarihi: Edirne / Uzunköprü / Turnac› Köyü 03. 11. 1964
Gümüflhane’ye ba¤l› Esenyurt Köyü’nde her y›l may›s›n alt›s›nda “Kov
K›rklareli’de her y›l may›s›n beflinde “K›rklareli Karagöz Kültür Sanat ve Kalesi fienlikleri” düzenlenmektedir. Kaynak kifli Cuma Ali Demir’in belirtti¤i-
Kakava fienlikleri” yap›l›r. fienlik, fieytan Deresi ve Asil Beyli derelerinin k›y›- ne göre, Kov Kalesi 1361 y›l›nda Bayburtlu Latif Hoca taraf›ndan fethedilir.
lar›nda toplanan halk›n, çad›rlar›n› kurmas› ile bafllar. Yak›lan ateflin etraf›n- Latif Hoca’n›n kaleyi fethetme tarihi, 6 May›st›r. Yöre halk› da bu efsaneye is-
da davul ve zurna eflli¤inde oynayan halk, burada piknik yapar. tinaden 6 may›s› Kov Kalesi’nin fethi olarak kutlamaktad›r. Fakat kutlamada
Kaynak kifli Nejla K›l›ç’tan derlenen bilgilere göre, 6 may›s H›d›rellez gü- kalenin fethine dair hiçbir uygulama yer almaz, aksine bu kutlama yörede H›-
nü “Bolca Nine” ad› verilen yat›ra giderek dua edilir. Bolca Nine Türbesi’nin d›rellez olarak bilinmektedir.
yak›n›nda bulunan a¤aca, dilek dilenerek çaputlar ba¤lan›r. fienlik, 6 may›sta halk›n Kov Kalesi’nde buluflmas›yla bafllar ve yöre hal-
k›n›n birbiriyle kaynaflmas›nda önemli bir yere sahiptir. fienlik günü yap›lan
ilk uygulamada, kad›nlar bir gül dal›n›n yan›nda namaz k›ld›ktan sonra kim-
seyle konuflmadan dilek dileyerek yatarlar. Böylece dileklerinin H›z›r taraf›n-
dan duyulup, gerçekleflece¤ine inan›rlar. (K.K.) Kov kalesi flenliklerinde dikkat
çeken uygulamalardan biri de, k›rk tane bu¤day tanesinin üzerine dua okun-
duktan sonra dilek tutularak suya at›lmas›d›r.
Geleneksel H›z›r pilav› ve kuru fasulye yeme¤i ile yöreye özgü “lemis” ad›
verilen tatl›n›n ikram›n›n yap›ld›¤› flenlik, köy imam›n›n okudu¤u dualarla son
bulur. (F.74)
3.2.41. KÖME fiENL‹KLER‹ VE HIDIRELLEZ (KIRfiEH‹R / MUCUR) büyüklerine duyururlar. Mucur’da bununla benzerlik gösteren bir baflka uygu-
lama da Gelin K›z H›d›rellezi’nin yap›lmas›d›r. Niflan› yap›lan genç k›z›n, he-
Derleyen: Köksal Genç nüz niflan k›yafetleri bile ç›kar›lmadan Köme’ye götürülüflü, bir gelenek halini
Derleme Yeri: K›rflehir / Mucur alm›flt›r. Nedeni ise, anne ve baban›n bu sevinçli halini, herkesle paylaflmak
Kaynak Kifli 1: Ali Aydemir istemesidir. Köme fienli¤i’nin haz›rl›klar›ndan biri de bu uygulama ile ilgilidir.
Mesle¤i: Ö¤retmen 5 may›sta niflanl› k›z› veya o¤lu olanlar Köme fienli¤i’ni birlikte kutlamak
Do¤um Yeri ve Y›l›: K›rflehir / Mucur / 1951 amac›yla akrabalar›n› davet ederler. (F.75) fienlikte erkek taraf›n›n maddi gü-
Kaynak Kifli 2: Türe Güner cü iyiyse kuzular kesilir.
Mesle¤i: Ö¤retmen Köme fienliklerinde son senelere kadar cirit ve gürefl yar›fllar› yap›lmak-
Do¤um Yeri ve Y›l›: K›rflehir / Mucur / 1945 tayd›; fakat bu etkinlikler günümüzdeki Köme fienlikleri’nde terk edilmifltir.
Kaynak Kifli 3: Ali R›za Güney
Kaynak kifli Hatice Ekflio¤lu’ndan edilen bilgiye göre, H›d›rellez gecesi
Mesle¤i: Memur Emeklisi
herkes namaz k›l›p dileklerde bulunur. H›d›rellez gecesi dua etmenin, abdest
Do¤um Yeri ve Y›l›: K›rflehir / Mucur 1934
al›p namaz k›lman›n çok sevap oldu¤u, tutulan dileklerin gerçekleflece¤i inan-
Kaynak Kifli 4: Vahit Bulut
c› yayg›nd›r. Hatta o gece üç ‹hlâs, bir Fatiha okuyup, önce Hz. Muham-
Mesle¤i: Emekli Ö¤retmen / Yazar / Gazeteci
med’in (a.s.) ruhuna sonra H›z›r ve ‹lyas kardefllerin ruhlar›na gönderilir.
Do¤um Yeri ve Y›l›: K›rflehir / Mucur/ Kurugöl Köyü 1934
Kaynak Kifli 5: Hatice Ekflio¤lu Köme flenlikleri bir ara Belediye’nin giriflimleriyle “Flamingo ve Köme
Mesle¤i: Ev Han›m› fienlikleri” ad› alt›nda kutlanm›flsa da bu organizasyon uzun ömürlü olama-
m›flt›r.
Do¤um Yeri ve Y›l›: K›rflehir / Mucur 1923
K›rflehir’in Mucur Kazas›’nda geleneksel olarak her y›l 6 May›s günü bafl-
lay›p, ba¤bozumuna kadar devam eden, yöre halk›n›n gönüllü kat›l›m›yla ger-
çeklefltirilen, “Köme” ad› alt›nda genifl kapsaml› bir flenlik düzenlenmektedir.
Mucurda Köme fienlikleri, H›d›rellezin bafllang›c› olarak kabul edilmektedir.
Köme fienlikleri Mucur’da 6 May›sta bafllar, “so¤uklar düflünceye” kadar,
-ba¤bozumuna kadar- devam eder. Köme, “kümelenmek”, “küme küme otur-
mak” anlam›na gelir. Yöre halk›n›n, “Çay›r” da dedikleri Köme’de kad›nlar ve
erkekler ayr› ayr› ve küme küme oturduklar›ndan dolay›, e¤lendikleri bu mesi-
re alan›na “Köme” ad›n› vermifllerdir. Köme alan› yeflil bir öz içerisinde yer
al›r.(K.K.)
Köme’de H›d›rellez haz›rl›klar› iki veya üç gün önceden bafllar. 6 may›sta
toplanan akrabalar yeflilin bol oldu¤u bir ba¤a gider, burada ocaklar kurup
mant› ve Mucur’da “suluca- dirice” denilen, yufkan›n üzerine dökülerek yeni-
len bulgur pilav›, höflmerim, gendime, so¤anlama, kaygana yap›l›r. Yemekle-
rin yenilmesinin ard›ndan sal›ncaklar kurulur, çeflitli top oyunlar› ve mendil
kapmaca gibi oyunlar oynan›r. Akflam üzeri yavafl yavafl toplanan halk, Fatik
P›nar› ile Büyük Çay›r aras›nda gruplar halinde gezmeye ç›kar.
Mucur’da H›d›rellezin bir baflka özelli¤i de yeni evliliklere ortam olufltur-
mas›d›r. fienlikte evlenmek istedikleri kiflileri belirleyen gençler, bu isteklerini
3.2.42. SARAY‹Ç‹ fiENL‹KLER‹ (ED‹RNE / SARAY‹Ç‹) 3.2.43. TEPREÇ fiÖLEN‹ (ESK‹fiEH‹R)
Derleyen: Didem Öztemur Derleyen: Burcu Hasdemir

Derleme Yeri ve Tarihi: Ankara / 05.05.2005 Derleme Yeri: Ankara
Kaynak Kifli: Esra Dilber Kaynak Kifli 1: Ünver Sel
Mesle¤i: Üniversite Ö¤rencisi Mesle¤i: Veteriner Hekim
Do¤um Yeri ve Tarihi: Edirne / Lalapafla 18.12.1984 Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara / 1962
Kaynak Kifli 2: Hüseyin Kuvand›k
Mesle¤i: Serbest Muhasebeci
Edirne’nin Sarayiçi ‹lçesi’nde her y›l 30 Nisan-6 May›s günleri aras›nda
Do¤um Yeri ve Y›l›: Eskipolatl› / 1952
“Sarayiçi fienlikleri” yap›l›r. fienlikler, Sarayiçi ‹lçesi’nde yap›lmas›ndan dola-
Kaynak Kifli 3: Zuhal Yüksel
y› bu ad› alm›flt›r.
Mesle¤i: Ö¤retim Görevlisi
fienlik günü, sabah ezan› ile kalk›l›r. Bu saatte kalkmayanlar›n o y›l›n›n
kötü geçece¤ine, sa¤l›klar›n›n bozulaca¤›na, evlerinin bereketinin kaçaca¤›na
dair yayg›n inan›fllar söz konusudur. Sabah erkenden Tunca nehrinin kollar›n- Eskiflehir’de her y›l may›s›n sonu ile haziran›n bafl›nda “Tepreç fiöleni”
dan biri olan Sarayiçi Deltas›’na gelen halk, bu nehrin k›y›s›nda Kur’an okur, düzenlenir. Kaynak kifli Ünver Sel’in belirtti¤ine göre, bahardan sonraki mah-
dua eder. Burada kad›nlar ve k›zlar sö¤üt dal› kopar›rlar. Kaynak kifli Esra sulün çok olmas› için düzenlenen tepreç, tepreçmek fiilinden türemifltir. K›r›m
Dilber’den derlendi¤ine göre, bu dallar önce suya bat›r›l›r, sonra da bereket Türkleri taraf›ndan düzenlenen flölen, Türkiye’de en çok Eskiflehir’de yap›l-
getirmesi ve kötü ruhlar› eve sokmamas› için evlerinin kap›lar›nda yedi gün maktad›r. Eskiden K›r›m halk›, yaflad›klar› yerlerde bu flöleni kendileri düzen-
boyunca as›l› b›rak›l›r. Ayr›ca evlenmek isteyen k›zlar, k›smetlerinin aç›lmas› lerken, daha sonra resmi dernek, vak›flar önderli¤inde düzenlenmeye baflla-
için bu dallar› çeyizlerine de koyarlar. m›flt›r.
Sarayiçi ‹lçesi’nde yer alan Balkan fiehitli¤i de flenlik günü ziyaretçi ak›- Ünver Sel, binlerce kiflinin kat›ld›¤› Tepreç fiöleninin, y›llard›r birbirini
n›na u¤rar. Buraya yap›lan ziyaretlerde Balkan savafllar›yla ilgili pek çok hi- görmeyen yada birbirini hiç tan›mam›fl ama ortak bir fleyleri paylaflanlar› bir
kaye anlat›l›r. Sarayiçi flenliklerinde ziyaret edilen bir baflka yer de, bir sulta- araya getirerek bir halk›n yeniden kenetlenmesinde büyük rol sahibi oldu¤unu
n›n öldü¤ü yer olarak bilinen Adalet Kasr›’d›r. söylemektedir. Tepreç mahsulün bol olmas›, yokluk olmamas›, sa¤l›k için ya-
p›lan bir dua ile bafllar. Daha sonra yap›lan aç›l›fl konuflmalar›n›n ard›ndan
“Ant Etkenmen” ad› verilen K›r›m milli marfl› ile ‹stiklal marfl› söylenir.
fiölenin bafllang›c›nda yap›lan bir uygulama da Kalakay T›g›rtma’d›r. Bu
uygulama, yuvarlak bir tepside “Kalakay” ad› verilen hamur iflinin piflirilmesi-
dir. Kalakay›n düz veya ters gelmesi, o seneki mahsulün bereketli veya bere-
ketsiz olaca¤›n› gösterir.
“Kuflak Gürefli” veya “Tatar gürefli” olarak adland›r›lan gürefller bu flöle-
nin olmazsa olmazlar›ndand›r. Bu gürefl, önce çocuklar aras›nda, sonra “K›r-
c›man” denilen yafll› erkekler aras›nda yap›l›r. Gürefl müsabakalar›nda dere-
ceye girenlere çeflitli ödüller verilir. Genellikle baflpehlivana bir koç hediye
edilir. Son y›llardaki flölenlerde bu gürefllere çok az yer verilmeye bafllan›lm›fl-
t›r.
fiölende genellikle kad›nlar›n kat›ld›¤› yemek yar›flmalar› da en dikkat çe-
ken bölümlerdir. Geleneksel yemeklerin yar›flt›¤› bu yar›flmada jürinin seçti¤i
birinci, ikinci ve üçüncülere çeflitli ödüler verilir.
Tepreç fiöleni’nde, flölen masraflar›n› üstlenecek bir a¤a seçilir. Yar›flma
ile belirlenen a¤al›k seçiminde kim en yüksek paray› verirse, flölenin a¤as› o 3.3. MAYIS YED‹S‹
olur.
fiölen süresince seyirlik oyunlara ve “ç›nlaflma” ad› verilen karfl›l›kl› ma- 3.3.1. MAYIS YED‹S‹ (G‹RESUN)
nileflmelere, “Tapmaca” ad› verilen bulmaca yar›flmalar›na da yer verilir.
Çi¤börek, cazma (ayran), et kavurmas›, pilav, göbete, cant›k, tava böre¤i- Derleyen 1: Güzzade Dikero¤lu
nin ikram edildi¤i flölen, günbat›m›na kadar devam eder. Derleme Yeri: Giresun
Kaynak Kifli 1: Mehmet Akif Korkmaz
Mesle¤i: Türk Dili ve Edebiyat› Ö¤retmeni.
Do¤um Yeri ve Y›l›: Giresun / Bulancak / Bostanl› Köyü 1965
Derleyen 2: F.Jale Gül Göncüler
Derleme Yeri ve Tarihi: Giresun / 4.04.2005
Kaynak Kifli 2: Salih fiahan
Mesle¤i: fienliklerin Düzenleyicisi ve Sunucusu
Giresun’da her y›l May›s›n yirmisinde “May›s Yedisi” kutlamalar›

yap›lmaktad›r. Rumi takvime göre bugün May›s›n yedisine denk gelmektedir
ve bu nedenle “May›s Yedisi” ad›n› alm›flt›r. 1977 y›l›na kadar “May›s Yedisi”
ad›yla kutlanan flenlik, bu y›ldan sonra al›nan bir kararla “Aksu fienlikleri”
ad›n› alm›flt›r. Organizasyonunu, 1981 y›l›nda Giresun Belediyesi’nin üstlendi-
¤i flenlik, 1984 y›l›nda “Giresun Aksu Kültür ve Sanat Festivali”, 1992 y›l›nda
da “Uluslararas› Karadeniz Giresun Aksu Festivali” ad›n› al›r. (K.K.2)
Her y›l 20 May›s günü uzak yak›n çevre köylerden gelenler sabah›n erken
saatlerinde yanlar›na yiyeceklerini, içeceklerini alarak Giresun’un do¤usunda
bulunan Aksu Deresi’nin deniz ile kesiflti¤i yerde toplan›rlar. Buras› bir pana-
y›r yerine dönüflür, bugün bölge halk› için bir toplanma, buluflma günüdür.
Kat›l›mc›lar için bugün dileklerin kabul edilmesi, belalardan ar›nmak, kötülük-
lerden kurtulmak için özel bir gündür. Özellikle hastalar, dertliler, çocu¤u ol-
mayanlar, dilekleri olanlar bir araya gelir ve inan›fllar›n›, dileklerini baz› uy-
gulamalarla daha somut hale getirirler.
May›s Yedisi kutlamalar› üç ana bölümden oluflmaktad›r: Sacayaktan
geçme, dere tafllama ve adan›n etraf›n› dolaflma.
Sacayaktan geçme uygulamas›nda, içinden insan geçebilecek kadar bü-
yük bir sacaya¤› flenlik alan›na getirilir. Soyun sürdürülmesi amaçlanan bu
uygulamada, çocu¤u olmayanlar dilekte bulunarak üç kez sacayaktan geçer-
ler. Sacayak ana rahminin simgesidir.
Dere tafllama uygulamas›nda ise, Aksu Deresi’nin denize döküldü¤ü yer-
de “derdim belam denize diyerek” yedi çift ve bir tek tafl suya at›l›r. Yedi kut-
sal bir rakamd›r, tek tafl ise dile¤in yerini bulmas› için at›l›r. Hatta dereye 3.3.2. MAYIS YED‹S‹ fiÖLEN‹ (ORDU)
s›rtlar›n› dönerek tafl atanlar da vard›r. ‹nsanlar, do¤an›n canlanmas›yla su-
yun belay›, kötülükleri al›p götürece¤ine inanarak dilekler tutup dereyi tafllar- Derleyen: Bihter Yavuzdo¤an
lar. Bunu özellikle kad›nlar ve k›zlar kendilerine u¤ur getirmesi için de yapar- Derleme Yeri: Ordu
lar. Dere taflland›ktan sonra, törene kat›lanlar dereye girip maflrapayla baflla- Kaynak Kifli: Cafer Öz
r›ndan afla¤› su dökerler. Bu uygulamada suyun kötülükleri, hastal›klar›, Mesle¤i: F›r›nc› Ustas›
u¤ursuzluklar› al›p götürece¤i inanc› vard›r. Denizin tafllanmas›yla ilgili kay- Do¤um Yeri ve Y›l›: Ordu / Kayacabafl› 1948
nak kifli Salih fiahan’dan derlenen bir efsane flöyledir: “Adada yaflayan Ama-
zon kad›nlar› senede bir defa, o da may›s ay›na denk gelen bir dönemde Gire- Ordu’da her y›l 20-21 may›s günleri aras›nda “May›s Yedisi fiöleni” yap›l-
sun sahillerine gelirler ve orada karfl›lar›na ç›kan erkekleri kaç›r›p, kendi ada- maktad›r. Hicri takvime göre 20 May›sa denk gelen bu gün, Rumi takvime gö-
lar›na götürürlermifl. Kad›nlar erkeklerle birlikte olduktan sonra onlar› denize re ise 7 may›sa denk gelmektedir. Bu yüzden flölen, “ May›s Yedisi” olarak ad-
atarlarm›fl. Bu iliflkiden do¤acak çocuk erkekse öldürürler, k›zsa yaflamas›na land›r›lmaktad›r.
izin verirlermifl. Giresun’da kocalar›n› bu flekilde kaybetmekten korkan kad›n- Her y›l 20 May›s günü uzak yak›n çevre köylerden gelenler sabahleyin
lar her türlü kötülü¤ün denizden gelece¤ine inand›klar› için denizi tafllarlar. yanlar›na yiyeceklerini, içeceklerini alarak Akçaova ve Turnasuyu Irmaklar›-
Sonuncu uygulama ise, adan›n etraf›n›n dolafl›lmas›d›r. Törene kat›lanlar, n›n kenar›na giderler. May›s Yedisi’nde yap›lan bir tak›m uygulamalar ve bun-
dere kenar›ndaki Hazma Tafl› önünde toplan›rlar. Motorlarla adan›n etraf›nda lara dair inan›fllar vard›r. Bunlardan ilki, k›rlarda koflup oynayanlar›n, k›fl›n
bir daire çizip tekrar Hazma Tafl› önüne gelirler. Bu törenin amac› da yine sa- derdinden ve s›k›nt›s›ndan kurtulaca¤›na inan›lmas›d›r. Yine bir baflka inanç
cayakta ve dere tafllama gelene¤inde oldu¤u gibi soyun sürdürülmesi, belala- ise, k›rlardan toplanan 40 tür bitkiyi kaynatarak elde edilen suyun tüm hasta-
r›n denize at›lmas›d›r. Yap›lan tüm bu uygulamalarla, döllenme ve bereket l›klar› iyilefltirece¤ine dairdir.
kavramlar› daha somut bir hale getirilir. Bir bayram havas› içinde geçen bu günde çeflitli etkinlikler ve yar›flmalar
Bu uygulamalardan sonra Aksu deresinin denizle birleflti¤i noktada bulu- düzenlenir. Bunlardan en ilgi çekeni ya¤l› kaz›k oyunudur. R›ht›mda düzenle-
nen bu yar›flmada ya¤lanan bir dire¤in ucuna bayrak as›l›r ve dire¤in sonuna
nan anfi tiyatroya gelen halk, burada çeflitli halk oyunu gösterileriyle, (F.76)
kadar, kaymadan bu bayra¤› alan kifliye ödül verilir. (K.K.) (F.78)
pek çok müzik ve dans gösterilerini izler. (F.77)
Farkl› yerlerden bir araya gelen insanlar›n doyas›ya e¤lendi¤i bu günde
“Geleneksel A¤ Seçimi Yar›flmas›” gibi pek çok yar›flman›n yap›ld›¤› flen-
türküler söylenir, mani at›flmalar› yap›l›r, geleneksel halk oyunlar› ve seyirlik
likte, limanda ücretsiz halk konserleri de düzenlenir. 20 May›sta bafllayan oyunlar sunulur. Bu e¤lenceler vas›tas›yla genç k›zlar ve erkekler birbirlerini
flenlik, 23 May›sta adada yap›lan pikni¤in ard›ndan, farkl› milletlerden gelen görüp, tan›flma f›rsat› bulurlar. Mani at›flmalar› gelene¤i canl›l›¤›n› hâlâ koru-
insanlar›n kat›l›m›yla gerçeklefltirilen yürüyüflle sona erer. makla beraber, konu olarak en çok Ordu’nun do¤al güzelliklerini, en büyük
Bu flenli¤in genel amac› do¤ayla insan hayat›n› özdefllefltirip, baharda geçim kayna¤› olan f›nd›¤›, sevdal›lar› ve ayr›l›klar› konu al›r. Kaynak kifliden
do¤a nas›l uyan›yorsa insan›n da tekrar hayata iyi bir flekilde bafllayaca¤› dü- derlenen mani örnekleri flöyledir:
flüncesidir. Törenin özünde canl›l›k, üreme ve do¤aya egemen olma kayg›s›yla Bozdepe’nin düzünde
yaflam›n sürdürülmesi olgusu vard›r. Sayd›m yüzelli goyun
fiu Ordu denen yerde
Sallans›n zelfi boylum
Ordudan gelirken
Ben bir gay›k bat›rd›m
Aç kap›y› sevdi¤im
Sana neler getirdim
Yöre söylencelerinin en bilinenleri Karadeniz söylencesi, Harami Köyü’ne
iliflkin söylence, Telli Gelin Türküsü’nün Ordu söylencesi, fiuayip Tepesi’ndeki
flifal› su söylencesidir. Bunlarda daha çok Ordunun do¤al güzellikleri dile geti- 3. 3. 3. MAYIS YED‹S‹ fiENL‹KLER‹ (ORDU / GÖLKÖY)
rilmektedir.
Seyirlik oyunlar ise eskiden daha yayg›n olmakla beraber Deve oyunu, S›- Derleyen: Cavit fiahin
n›rc›lar, Bak›r Dü¤me, Arap Oyunu, Kalayc›, ‹¤ne, De¤irmenci, Sirkeci...’dir. Derleme Yeri: Ordu / Gölköy
Sahilde oynanan geleneksel halk oyunlar›ndan en ilgi çekeni ve merakla Kaynak Kifli: Yunus Karakafl
bekleneni ise Ordu Karfl›laflmas›’d›r. Kad›nlar›n oynad›¤› bu oyunda, karfl›l›kl› Mesle¤i: Üniversite Ö¤rencisi
iki gurup oluflturulur. Birinci gurup “Ordunun Sokaklar›” türküsünü söyleye- Do¤um Yeri ve Y›l›: Ordu / 1982
rek di¤er guruba do¤ru yürür; türkünün ilk dizesi bitince çömelerek yerine dö-
ner:
Ordu’nun Gölköy ‹lçesi’nde her y›l May›s ay›n›n yirmisinde “May›s Yedisi”
Ordunun sokaklar›
kutlanmaktad›r.
Döflelidir döfleli
Harap oldum giderim May›s yedisi flenlikleri için yap›lan haz›rl›klar, 19 May›s akflam› ertesi
Ben bu aflka düfleli gün yenecek yemeklerin haz›rlanmas› ile bafllar. Sabah›n erken saatlerinde
kalkan Gölköy halk›, yöresel ve en yeni elbiselerini giyerek göl kenar›na iner.
Bu kez ikinci gurup türkünün ikinci bölümünü söyleyerek di¤er guruba Besmele ile suya giren halk, hastal›klardan kurtulaca¤›na inan›r. Bu yüzden
do¤ru ilerler. çocu¤u olmayan kad›nlar, hatta yürüyemeyenler dahi orada bulunurlar. Bu-
Orduda evim olsa nun d›fl›nda, bu gün için göl ve ›rmaklar›n kenar›nda kurban kesenlere de
Ben orduda dururdum rastlamak mümkündür. (K.K.)
Benim tabancam olsa Ö¤lene kadar bu flekilde süren May›s Yedisi fienlikleri’nde ö¤len saatlerin-
Ben o yari vururdum den sonra da ilçe merkezinde ya¤l› gürefl müsabakalar› düzenlenir. Bu müsa-
bakalardan sonra, halk›n büyük bir k›sm› yaylaya ç›kar. Çevre il ve ilçelerden
Türkü bitince, ikinci gurup çömelerek yerine gider. Daha sonra iki gurup de pek çok kiflinin kat›ld›¤› flenlik, yaylada çad›rlar›n aç›l›p, pikniklerin yap›l-
birbirine do¤ru ilerler, çöker ve yerlerine dönerler. Yeniden karfl› karfl›ya gel- mas› ile devam eder. ‹ki veya üç gün süren flenlikte mahalli sanatç›lar türkü
diklerinde birbirlerinin aralar›ndan geçerek döner ve bir çember olufltururlar. söylerler. Halk oyunlar› ekiplerinin yan› s›ra okul ö¤rencilerinin düzenlemifl
Oyun böylece biter. oldu¤u tiyatro ve piyeslere de yer verilir.
Yemek, bütün kutlama törenlerinde oldu¤u gibi May›s Yedisi’nde de fienlik süresince halat çekme, i¤neden ip geçirme, uçurtma uçurma gibi
önemli bir yer tutar. Pikni¤e götürmek üzere sabah erkenden yöresel yemek- oyun ve yar›flmalar da yap›l›r.
ler haz›rlan›r. Bunlar›n bafl›nda turflu kavurmas›, m›s›r ekme¤i, m›hlama, pan-
car sarmas›, kirmit... gelir.
May›s yedisindeki temel uygulamalardan en önemlisi ise yedi dalgadan
geçmektir. Besmeleyle birlikte, k›y›ya yaklaflan ilk dalgalar›n üzerinden sa¤
ayakla atlanarak denize girilir. Çocuklar da kuca¤a al›narak yedi kez dalgala-
r›n üzerinden geçilir. Sahilde kiralanan motorlara binen halk da yedi dalga-
dan geçer. Bunun bereket getirece¤ine, o y›l ki hastal›k ve bunal›mlardan kur-
taraca¤›na inan›l›r. Ayr›ca çocuk sahibi olmak isteyenler de, çocuklar›n›n ol-
mas› için suya yedi tafl atarlar. May›s yedisine dair kaynak kifli Cafer Öz’den
derlenen bir efsaneye göre; yüzy›llar önce Samsun Termeye ba¤l› Amazon Kö-
yü’nün kad›nlar› 20 May›s’ta sandallara binip Ordu’ya gelerek, erkekleri kaç›-
r›p, kendi köylerine götürürlermifl. Denizi tafllama gelene¤inin de bu efsane-
den do¤du¤una inan›l›r.
3.3.4. MAYIS YED‹S‹ (ORDU / PERfiEMBE)
3. 4. YA⁄MUR DUASI
Derleyen: Banu Babal›k
Derleme Yeri ve Tarihi: Ankara / 10.05.2005
3. 4. 1. ÇÖMÇE GEL‹N (ADANA / CEYHAN / NAZIMBEY KÖYÜ)
Kaynak Kifli: Ayfle fiener
Derleyen: Rüveyda Ekinci
Do¤um Yeri ve Tarihi: Ordu / Perflembe 11.07.1971
Derleme Yeri ve Tarihi: Adana / Ceyhan / Naz›mbey Köyü 9.05. 2005
Kaynak Kifli: Ahmet Tunca
Ordu’nun Perflembe ‹lçesi’nde her y›l may›s ay›n›n yirmisinde “May›s Ye- Mesle¤i: Memur Emeklisi
disi” flenlikleri düzenlenmektedir. Rumi takvime göre yedi may›sa denk gelme- Do¤um Yeri ve Y›l›: Adana / Ceyhan / Naz›mbey Köyü 1952
sinden dolay› “May›s Yedisi” ad›yla kutlanan flenlik, son günlerde “Su Bayra-
m›” veya “Deniz Bayram›” adlar›yla da kutlanmaktad›r.
Adana’n›n Ceyhan ‹lçesi’nin Naz›mbey Köyü’nde, her y›l üçüncü cemrenin
fienlik günü erkenden kalkan halk, en güzel k›yafetlerini giyerek deniz k›- topra¤a düfltü¤ü varsay›lan gün, “Çömçe Gelin” kutlamalar› olur. Cemrenin
y›s›na gider. Burada uygulanan pratiklerden biri mutlaka sa¤ ayakla denize topra¤a düflmesiyle bafllayan s›cakl›k at›fl›, hicri olarak olmasa da Rumi ola-
girmektir. Denizde yedi dalga üzerinden geçenler, bu flekilde bir y›l boyunca rak her y›l ayn› zamana denk gelir.
sihir, büyü, nazardan korunacaklar›na inan›rlar.
Eski ad› Yenikköy olan Naz›mbey Köyü’nün Atatürk Meydan›’nda düzen-
Deniz k›y›s›nda yap›lan bir baflka pratik de, denize tafl at›lmas›d›r. Önce lenen ve öncelikli olarak bahar›n geliflinin kutland›¤› flenlik, bahar›n bolluk ve
yedi çift tafl› sonrada tek tafl› “Derdim Denize” diyerek atan halk, böylece bü- bereket getirmesi amac›n› tafl›r.
tün s›k›nt›lar›n› denize att›¤›na inan›r.
Birkaç sene öncesine kadar köyün ileri gelenleri taraf›ndan düzenlenen
Burada yap›lan son pratik ise, motorlarla denizi dolaflmakt›r. Böylelikle flenlik, son y›llarda Ceyhanl›lar Derne¤i ile köy halk›n›n ihtiyaçlar›n›n karfl›la-
hastalar›n hastal›klardan, borçlular›n borçlar›ndan kurtulaca¤›na inan›ld›¤› nabilmesi ve köyün sorunlar›n›n giderilebilmesi amac›yla kurulan Naz›mbey
gibi, k›smetin aç›laca¤›na da inan›lmaktad›r. (K.K.) Camii Derne¤i taraf›ndan düzenlenmeye bafllam›flt›r.
Pikniklerin yap›l›p, kemençeler eflli¤inde halaylar›n çekildi¤i flenlik süre- Haz›rl›klar›na 2-3 hafta öncesinden bafllan›lan flenlik için köyün küçük
since bütün ifllerin ortaklafla yap›lmas›, halk›n bu flenlik arac›l›¤›yla birbiriyle çocuklar› bayrama haz›rlan›r gibi en güzel elbiselerini giyerler, anneleri tara-
kaynaflmas›nda da etkili olur. f›ndan kendilerine haz›rlanan s›k dokunmufl file çantalar›n› al›p köy meydan›-
na inerler. Burada çocuklardan baz›lar›na süslenerek geline benzetilen uzun,
tahta sapl› süpürgeler da¤›t›l›r. Çocuklar bu bebeklere badi badi, çömçe gelin,
badi baston, dodu, çullu gelin gibi isimler verirler. Meydandan ald›klar› süpür-
geler ve file çantalar›yla tek tek köy evlerini dolaflan çocuklar;
“Çömçe Gelin çöm ister,

Ya¤dan bulgurdan ister,
Ya¤ verenin o¤lu olsun,
Bulgur verenin k›z› olsun.”
fleklindeki dörtlü¤ü söylerler. Ev sahipleri çocuklar›n filelerine bulgur ve-

ya tereya¤› koyarlar. Ard›ndan ya¤mur ya¤mas›n› istedikleri için, Çömçe Geli-
ne bir tas su dökerler.
Çocuklar›n tek tek evleri dolafl›p yiyecek toplamalar› ö¤lene kadar sürer. 3.4.2. DODO GEZME (BAYBURT / TOMLACIK KÖYÜ)
Ö¤len saatlerinde köy meydan›na gelen çocuklar, yemek çad›r›na, toplad›klar›
yiyecekleri b›rak›rlar. Ö¤len ezan› saatinde Atatürk Meydan›’nda bir araya Derleyen: Gülnihal Akkufl
gelen köy halk›n›n, maddi aç›dan zor durumda olanlara verilmek için yanla- Derleme Yeri ve Tarihi: Bayburt / Tomlac›k Köyü 7. 05. 2005
r›nda getirdikleri ihtiyaç malzemeleri de yard›m çad›r›nda toplan›r. Ö¤len na- Kaynak Kifli 1: Müflerref Akkufl
maz›n›n ard›ndan erkeklerin kat›l›m›yla flenlik bafllam›fl olur. Toplanan ürün- Mesle¤i: Ev Han›m›
lerle yemekleri pifliren aflç›n›n; Do¤um Yeri ve Y›l›: Bayburt / Tomlac›k Köyü 1956
Kaynak Kifli 2: Yasemin Akkufl
“Çömçe Gelin süslendi, Mesle¤i: Ev Han›m›
fienlikler düzenlendi, Do¤um Yeri ve Y›l›: Bayburt / Tomlac›k Köyü 1956
Aflç›n›z size seslendi,
Haydi dostlar sofraya.” Bayburt’un Tomlac›k Köyü’nde her y›l May›s›n ilk haftas› “Dodo Gezme”
kutlamalar› yap›l›r. Kaynak kifli Müflerref Akkufl, flenli¤in amac›n›n may›sta
düflen ilk ya¤murla Allah’a flükretmek ve bereketin art›rmas›n› dilemek oldu-
fleklindeki manisinin duyulmas›n›n ard›ndan kendileri için önceden haz›rlan- ¤unu ifade etmektedir.
m›fl olan yerlere kad›nlar ve erkekler ayr› ayr› otururlar. Oturma s›ras› en yafl- Yasemin Akkufl’tan derlendi¤ine göre, kurakl›¤›n oldu¤u bir y›l›n may›s
l›dan en gence do¤rudur. Sonradan gelen kiflilerin de birbirleriyle selamlafl›p ay›nda çocuklar bu flenli¤i bir oyun olarak gerçeklefltirirler. Bu oyunun ard›n-
yerlerine oturmalar›ndan sonra, gençler yafll›larla selamlafl›rlar. Böylece çe- dan ya¤mur ya¤ar ve kurakl›k sona erer. Bunu gören köylüler de bereketi oyu-
flitli sebeplerle görüflememifl olan ve aralar›nda darg›nl›k, küslük bulunanlar na ba¤larlar ve her y›l›n may›s›nda baz› ilavelerle bu oyunu flenlik boyutunda
kaynaflt›r›lm›fl, birlik ve beraberlik sa¤lanm›fl olur. Köy muhtar›n›n günün an- kutlarlar.
lam ve önemini, geçirilen senenin k›sa bir özetini içeren konuflmas›ndan sonra May›sta ilk ya¤murlar›n düflmesiyle haz›rl›klar›na bafllan›lan flenlikte ilk
yemekler yenir. Bulgur pilav›, et kavurmas›, lokma, ayran gibi yiyecek ve içe- önce bir süpürgeye yaklafl›k bir metre boyunda bir sopa geçirilir ve üzerine
ceklerin ard›ndan aflure, kuruyemifl ve çay ikram› olur. h›rka gibi bir giysi giydirilip, bafl› bir örtüyle sar›l›r. Haz›rlanan bu animasyo-
na “dodo” ad› verilir. (F.79) Dodo, iki delikanl› yada çocuk taraf›ndan köyde
Yemekler yenildikten sonra, köyün dar gelirli ailelerine yard›mda bulun-
kap› kap› gezdirilir. Çal›nan her kap›dan:
mak amac›yla köy kad›nlar›n›n yapt›klar› elifli ve yiyeceklerle bir kermes dü-
“Dodo dodo gezerim
zenlenir. fienli¤in sonunda kermesten elde edilen paralar birlefltirilip, ihtiyac› Allah’tan ya¤mur isterim
olanlara da¤›tmas› için köy muhtar›na verilir. Veren cennet hatunu
fienlik süresince erkekler kendi aralar›nda sohbet edip, oyun oynarlar. Bu Vermeyen cehennem kütü¤ü”
oyunlardan baz›lar› flunlard›r: V›z v›z, kim vurdu, kemik, ›slak dayak (buna fleklindeki dörtlük söylenerek hediye istenir. (F.80) Kap›y› açan ev sahibi de,
yafl dayak da denir.), avc›. Çocuklar da kendi aralar›nda topaç, c›z, köfle kap- tekerleme hofluna giderse önceden haz›rlad›¤› bulgur, pirinç, ya¤, yumurta,
maca, el k›zartmaca, z›ld›r z›mba, çember çevirme, bom, körebe gibi oyunlar fleker, un gibi maddelerden birini verir. (F.81) Çocuklar kap› kap› bütün evleri
oynayarak e¤lenirler. Kad›nlar›n ise baz›lar› kermeste ürün satar, baz›lar› da gezerler ve toplad›klar› malzemeleri köyün meydan›nda biriktirirler yada be-
sohbet edip el ifli yaparlar. Atatürk Meydan›’nda bulunan büyük ç›nar a¤ac›- lirlenen bir evin önünde toplanan kad›nlara verirler. Kad›nlar da ocak yak›p,
na dilekler tutulup, dualarla bezler ba¤lan›r. (K.K.) toplanan malzemeye uygun yemekler yaparlar. (F.82) Yemekler piflince de
sofralar kurulur ve yemekler yenilir. (F.83) E¤er o y›l may›s›n ilk haftas›nda
Son olarak yine köy imam› eflli¤inde flenlikte perçinlenen birlik ve bera-
ya¤mur ya¤mazsa flenlik yine ayn› flekilde yap›l›r, ama bu kez topluca yenen
berli¤in bozulmamas›; bolluk, bereket ve huzurun köyden eksik olmamas›, kö- yemekten sonra ya¤mur duas› yap›l›r. Böylece ö¤len bafllayan e¤lenceler ak-
yün ve bütün vatan›n kötülüklerden korunmas› ad›na dualar edilir. Köy muh- flama kadar sürer.
tar›n›n yapt›¤› kapan›fl ve teflekkür konuflmas› ile flenlik sona erer.
Son olarak, bu kutlama Tomlac›k Köyü’nde hâlâ devam ettiriliyorsa da ifl-
sizlik nedeniyle yap›lan göçler, kutlaman›n eski etkisini az da olsa kaybettir-
mifltir.
3.4.3. EMEKL‹ fiENL‹KLER‹ görüflemeyenler birbirlerini görüp kaynafl›rlar. Köyün ileri gelenleri ve ihtiyar-
(ANKARA / KIZILCAHAMAM / SEMERÖZÜ KÖYÜ) lar çevresinde erkekler toplanarak sohbet guruplar› olufltururlar. Gençler ken-
di aralar›nda e¤lenirler. (F.85) As›l kutlamalar›n yemekten sonra bafllad›¤›n›
Derleyen: Hatice Y›ld›z söyleyebiliriz. Yayla adeta bir panay›r yerine dönüflür. Çocuklar sal›ncaklara
Derleme Yeri ve Tarihi: Ankara / 17.05. 2005 biner, iple, topla oynarlar. Havan›n kararmas› ile flenlik de son bulur.
Kaynak Kifli: Alt›n Çevik
Mesle¤i: Üniversite Ö¤rencisi
Do¤um Yeri ve Y›l›: K›z›lcahamam / 1982
Ankara’n›n K›z›lcahamam ‹lçesi’nin Semerözü Köyü’nde her y›l May›s›n

son pazar günü “Emekli fienlikleri” kutlanmaktad›r. Daha önce Mart-Nisan
aylar›nda yap›lmakta olan flenlik, köy d›fl›ndan gelenler de dikkate al›narak
yaz bafllar›na al›nm›flt›r.
Yöre halk› taraf›ndan “Ya¤mur Duas›” olarak da an›lan flenliklerin niçin
“Emekli fienlikleri” ad›n› tafl›d›¤› bilinmemektedir. Her y›l düzenli olarak kut-
lanan bu flenli¤in geçmifli hakk›ndaki elimizdeki tek veri, Alt›n Çevik’in belirt-
ti¤i üzere “dedelerinin dedeleri zaman›ndan beri” kutland›¤›d›r.
Ya¤mur duas› ve kutlamalar Semerözü Köyü’nde “Goymat Yaylas›” deni-
len genifl bir yaylada yap›l›r. Semerözü köylüleri flenli¤in yap›ld›¤› tarihi iple
çekerler, flenli¤e büyük bir sevinçle kat›l›rlar. fienlikten belli bir süre önce çev-
re köylere “salma sal›n›r”, flenli¤in tarihi ve yeri bildirilir. Bunun yan›nda An-
kara, ‹stanbul gibi büyük flehirlerde yaflayan Semerözlüler de köyde yaflayan
akrabalar›ndan ve Semerözü Köyü Kalk›nd›rma ve Sosyal Yard›mlaflma Der-
ne¤i’nden ald›klar› haberle flenli¤e kat›l›rlar. Son senelerde flenli¤i organize
eden bu dernektir. fienlikten bir hafta önce köylüler ve dernek yetkilileri tara-
f›ndan pek çok haz›rl›k yap›l›r.
fienlik ö¤len saatlerinde Goymat Yaylas›’nda toplan›lmas›yla bafllar. Er-
kekler bir imam eflli¤inde ö¤len namaz›n› k›larlar. Namaz›n ard›ndan imam,
ya¤mur duas›n› yapar ve cemaat hep bir a¤›zdan “amin” der. Alt›n Çevik’in
belirtti¤i üzere duan›n amac› sadece ya¤mur istemek de¤ildir. O y›l ürünün
bol ve bereketli olmas›, zarars›z ziyans›z hasad›n gerçekleflmesi ve “görülen,
görünmeyen bütün kaza belalardan korunmak” için de dua edilir. (F. 84)
Dernek aflç›lar› büyük kazanlarda bulgur pilav› ve et piflirirler ve bunlar
köyün gençleri taraf›ndan flenliktekilere da¤›t›l›r. Bu yemekler için gereken
bulgur, ya¤ gibi malzemeler ve mutfak eflyalar› köyden toplan›r. Yer sofrala-
r›nda yemeklerin yenmesinin ard›ndan yap›lan yemek duas› ile ölmüfl yak›nla-
ra, akrabalara rahmet gönderilir.
Yemek bitince halk, guruplara bölünür. Yak›n akrabalar bir araya gelir,
3.4.4. EVL‹YALAR GÜNÜ (KAYSER‹ / M‹MARS‹NAN KASABASI) Pilavlar yendikten sonra erkekler toplanarak ö¤len namaz›n› k›larlar, Ku-
ranlar okunup, ilahiler söylenir, dualar edilir. (F.87) Daha sonra hep birlikte
Derleyen: Nazile Savur kad›nl› erkekli topluluk oluflturarak, türbe ve mezarlar ziyaret edilir. Onlar›n
Derleme Yeri ve Tarihi: Kayseri / Mimarsinan Kasabas› 08.02.2005 bafl›nda da Kuranlar okunur. Kaynak kifli Mevlüt Savur, “ Kutlamalar›n so-
Kaynak Kifli: Mevlüt Savur nunda evliyalar›n kutsiyetine inan›larak onlar›n arac›l›¤›yla Allah’a ya¤mur
Mesle¤i: Esnaf ya¤d›rmas› için dua edildi¤ini” söylemektedir. Evliyalar›n mezarlar›n›n yan›n-
Do¤um Yeri ve Tarihi: Kayseri / Mimarsinan Kasabas› 01.01.1957 da bulunan çeflmeden herkes su içer ve bu suyun flifal› oldu¤una, dertlere de-
va oldu¤una inan›l›r.
Kayseri’nin Mimarsinan Beldesi Kavakl›dere Bölgesi’nde her y›l “çavdar Mehteran tak›m›n›n verdi¤i küçük konserin ard›ndan dönüfl haz›rl›klar›
çiçe¤i ay›” olarak nitelendirilen Haziran›n birinci veya ikinci haftas›, Evliyalar bafllar. Kutlamalardan dönerken kasaban›n giriflinde bulunan mezarl›¤a gidi-
Günü’dür. Kaynak kifli Mevlüt Savur’dan derlendi¤ine göre, kutlan›fl amac› ev- lir ve ölmüfl yak›nlara dua edilip, Kuran okunur. Eskiden mezarl›kta dualar
liyalar arac›l›¤›yla Allah’tan ya¤mur istemek olan kutlaman›n “Evliyalar Gü- edilirken, sürüleri olanlar kova kova ayran yap›p ziyaretçilere ikram ederler-
nü” olarak bilinmesinin sebebi, Mimarsinan’da pek çok evliyaya ait türbe ve mifl. Günümüzde bu tür ikramlara pek rastlanm›yor.
mezar›n bulunmas›d›r. Son olarak flunlar söylenebilir ki, Kayseri’nin Mimarsinan Beldesi’nde dü-
Evliyalar Günü’nün yap›laca¤› tarihten bir hafta önce Mimarsinan Kasa- zenlenen Evliyalar Günü kutlamalar›, “ya¤mur ya¤mas› için Allah’a dua et-
bas›’ndan olan ancak baflka bir bölgeye veya baflka bir flehre tafl›nanlar, kut- mek” amac›n›n yan› s›ra günümüzde flehir hayat›ndan ve sorunlar›ndan uzak-
laflmak isteyenlerin tatil nedeni gibi görülmeye bafllan›lm›flt›r.
lamaya davet edilir. Daha sonra haz›rl›klar bafllar. Kutlamalarda yap›lacak
pilav›n içine koymak için yaklafl›k dört büyük bafl hayvan ile yirmi küçük bafl
hayvan kesilir. Büyük bafl hayvanlar kasaplar taraf›ndan kutlamadan bir ve-
ya iki gün önce kesilir ve etler küçük küçük do¤ran›larak, pilava konulacak
hale getirilir. Küçük bafl hayvanlar ise kutlamada halk›n da kat›l›m›yla kesilir.
50 dev kazan kurulur ve atefller yak›l›r. Kutlamalar›n her y›l ayn› yerde
yap›lmas›ndan dolay› belediye taraf›ndan yemek piflirilen yere elli ocak yapt›-
r›lm›flt›r ve bunlar kullan›ma haz›r bulunmaktad›r. Kazanlar kurulduktan son-
ra elinden ifl gelen, pilav piflirmesini bilen kasaba sakinleri belediyenin temin
etti¤i malzemelerle bulgur pilav› yaparlar. (F.86) Bulgur pilav› yap›lacak mal-
zemeyi eskiden kasaba halk› kendi evinden getirirken, günümüzde belediye
taraf›ndan karfl›lanmaktad›r.
Pilav piflirilirken, halk›n bir k›sm› kendi araçlar›yla di¤er k›sm› ise beledi-
ye taraf›ndan tutulan arabalarla kutlaman›n yap›laca¤› yere gider. Burada
herkes kendisine ve ailesine oturacak, pilav› yiyecek uygun bir yer bulur. Pi-
lavlar piflince ailelerin erkekleri kazanlar›n yan›na gider ve pilav almak için
beklemeye bafllar. Pilav da¤›t›m› eskiden inflaat kürekleriyle belediyenin gö-
revlendirdi¤i kifliler taraf›ndan yap›l›rm›fl. Günümüzde ise yine belediyenin
görevlendirdi¤i kifliler taraf›ndan ve sadece pilav da¤›t›lmas› için haz›rlanan
tahta küreklerle yap›lmaktad›r. Pilav da¤›t›m› s›ras›nda yaflanan kargaflaya
ra¤men pilav almayan kalmaz. Hatta baz›lar› kutlamalara kat›lamayan akra-
balar›na, arkadafllar›na da geleneksel pilavdan götürürler.
3.4.5. fiEM’UN EL GAZ‹’Y‹ ANMA TÖRENLER‹ (KAYSER‹) 3.4.6. YA⁄MUR DUASI (BOLU / DÖRT D‹VAN)
Derleyen: ‹brahim Göçlü Derleyen: Ayfer Ural

Derleme Yeri: Kayseri / fieyhflaban Derleme Yeri: Bolu / Dört Divan
Kaynak Kifli: Halis Taflkanat Kaynak Kifli 1: Mustafa Sabri Mutlu
Mesle¤i: Emekli ‹mam Mesle¤i: Ö¤retmen
Do¤um Yeri ve Y›l›: Kayseri/ fieyhflaban 1948 Kaynak Kifli 2: Ramazan Ural
Kaynak Kifli 3: fieref Ensar
Kaynak Kifli 4: Emin Çal›fl
Kayseri’de her y›l 15 Haziran ile 20 Haziran aras›nda “fiem’un El Gazi’yi
Anma Töreni” yap›l›r. Herhangi bir toplum kuruluflun veya belediyenin katk›s›
olmaks›z›n tamamen halk taraf›ndan organize edilen bu törenin yap›lmas›n- Bolu’nun Dörtdivan ‹lçesi’nde her y›l Hazirandan Eylüle kadar özellikle
daki amaç, hem fiem’un El Gazi’nin an›lmas›, hem ya¤mur duas› yapmakt›r. cuma ve pazar günleri Ya¤mur Duas› yap›l›r. Ya¤mur duas›n›n yap›ld›¤› yer,
Tören, halk›n “Evliyalar Da¤›” olarak adland›rd›¤› Erciyes Da¤›’nda yap›l- Dörtdivan ‹lçesi’ne ba¤l›, 36 köye eflit uzakl›kta yer alan ve k›rk tane De-
maktad›r. de’nin yatt›¤› düflünülen “K›rklar” d›r. Cuma günleri nahiyenin pazar› kurulur.
fiem’un El Gazi Türbesi’nin bulundu¤u Evliyalar Da¤›’n›n çok dik olmas› Buraya gelenlere muhtarl›ktan yap›lan anonsla ya¤mur duas› haber verilir.
ve ulafl›m›n yaya olarak gerçekleflmesinden dolay›, bu da¤a kutlamadan bir Dörtdivan’da ya¤mur duas›na gitmeden önce sadaka verilir, günahlardan
gün önce kesilecek kurbanlar götürülür. Buraya ilk gelenler ertesi gün yenil- tövbe edilir, darg›nlar bar›fl›r, haks›z olarak al›nan fleyler sahiplerine geri ve-
mek üzere kurban› kesip, haz›rlarlar. Ertesi gün ö¤lene do¤ru imam eflli¤inde rilir. Ayr›ca ya¤mur duas›na ç›k›l›rken oruçlu olunur. Dua için toplan›ld›¤›nda
türbeye gelen yöre halk›, burada toplu halde ö¤len namaz›n› k›l›p, ya¤mur du- duay› gerçeklefltirecek hoca “oruç tutmayanlar› aran›zdan ç›kar›yorum” diye-
as› yaparlar. Namaz›n ard›ndan yemek yenilir ve sohbet edilir. Akflam üzeri rek oruçsuz olanlar› duaya kabul etmez. K›rklara var›ld›¤›nda cemaat halinde
de tören son bulur. iki rekat namaz k›l›n›r. K›l›nan namazlar›n ard›ndan, k›bleye do¤ru dönülür ve
ayakta ya¤mur duas› yap›l›r. Bu dualar› imam yapar, cemaat ise imam›n yap-
t›¤› dualara “amin” der.
E¤er suya çok fazla ihtiyaç duyuluyorsa erkekler ceketlerini ve kad›nlar
h›rkalar›n› ters giyerler. Halk ya¤mur duas›na ç›kt›¤›nda yanlar›nda çocukla-
r›n› ve hayvanlar›n› da getirir, dua süresince de insan ve hayvan yavrular›n›
annelerinden ay›r›rlar. Bu uygulaman›n amac›n› kaynak kifli fieref Ensar, “Al-
lah kat›nda dualar›n›n daha çabuk kabul olaca¤›na inan›lan insan ve hayvan
yavrular›n›n duas› almak ve topra¤›n sütten yoksun yavrular gibi su diledi¤ini
anlatmak” olarak belirtmektedir.
Ya¤mur duas› bitikten sonra, “günahs›z ve a¤z› dual› olarak kabul edilen
çocuklar” K›rklar Tepesi’nde bulunan derenin kenar›ndan yedi ‹hlas suresi
okuyarak, bolluk ve bereketin simgesi olan çak›l tafllar› toplarlar. Bu tafllar›
“o zamana kadar namaz›n› hiç kaç›rmam›fl olan kifliler” tekrar dereye atarlar
ve Allah taraf›ndan bereket getirmekle görevlendirildi¤ine inan›lan H›z›r bek-
lenir. E¤er bu tafllardan biri suda batmazsa, H›z›r gelmifl demektir ve art›k
ya¤mur ya¤acakt›r. Dörtdivan’da ya¤mur duas› esnas›nda toplanan bu tafllar
o kadar de¤erli görülür ki, bu tafllardan birini (ç)al›p ambar›na koyan›n zengin
olaca¤›na, di¤er halk›n ise o y›l› k›tl›k içinde geçirece¤ine inan›l›r. (K.K.1)
Ya¤mur ya¤maya bafllay›nca flükür duas› yap›l›r. Annelerinden ayr›lan 3.4.7. YA⁄MUR DUASI (N‹⁄DE / ULUKIfiLA / DARBO⁄AZ KASABASI)
yavrular tekrar annelerine kavuflur, bu ya¤murun sevinciyle adaklar kesilir.
Kad›nlar yemekleri piflirir, türküler söyleyerek gözlemeler yapar. Genç k›zlar Derleyen: Sinem Ar›soy
Dedenin türbesi etraf›ndaki dilek tafllar›na dileklerini dilerler. Derleme Yeri ve Tarihi: Ni¤de / Uluk›flla / Darbo¤az 15.04.2005
O gün akflama kadar bütün köy halk› birbirlerine misafirli¤e giderler. Bu- Kaynak Kifli: Hürmüs Ünal
rada erkekler kendi aralar›nda çeflitli oyunlar oynarlar. Akrabalar hasret gi- Mesle¤i: Ev Han›m›
derir ve en önemlisi anneler be¤endikleri k›zlara talip olurlar. Do¤um Yeri: Ni¤de / Uluk›flla / Darbo¤az
Ni¤de’nin Uluk›flla ‹lçesi’ne ba¤l› Darbo¤az Köyü’nde havan›n kurak gitti-

¤i zamanlar halk›n özel bir yer olarak bildi¤i Karatepe’de ya¤mur duas› yap›-
l›r. Genel olarak senede iki defa yap›lan ya¤mur duas› hoparlör yard›m›yla
halka duyurulur.
Karatepe’de yap›lan Ya¤mur duas› törenleri için birkaç gün öncesinden
köyün varl›kl› kiflilerinden para toplanarak kurbanl›klar al›n›r. Duan›n yap›la-
ca¤› gün de köy imam› eflli¤inde Karatepe’ye ç›kan halk, imam›n yapt›¤› du-
alara “Amin” diyerek efllik eder. Duan›n sonunda topluluk üç ‹hlas bir Fatiha
okur. Karatepe’ye var›ld›¤›nda kurbanlar kesilip, piflirilir ve da¤›t›l›r. Bu afla-
malar bittikten sonra halk topluca köye iner ve evlerine gider. Ya¤mur serpifl-
tirmeye bafllay›nca Karatepe’ye gelen ve gelmeyen, köyde bulunan çocuklar›n
hepsi toplan›r ve kap› kap› gezmeye bafllarlar. Ev ev gezen çocuklar;
Bodu bodu neden oldu

Bir gaflfl›c›k sudan oldu
tekerlemesini söyleyerek ev sahiplerinden yarma, ya¤ ve para toplarlar. Ço-

cuklar›n bu toplad›klar›na son y›llarda fleker, kuruyemifl ve çikolata da eklen-
mifltir. (K.K.)
Bu gezi esnas›nda çocuklardan biri, Bodu ad› verilen de¤nek ve beyaz ör-
tüden oluflan oyuncak bir bebek tafl›r. (F.88) Ev sahipleri çocuklara hediyele-
rini verdikten sonra Bodu’ya bir tas su dökerler. Daha sonra toplanan yarma,
ya¤ ve di¤er malzemelerle çocuklara, yemekler yap›l›r ve yedirilir.
Darbo¤az’da kurak zamanlarda ya¤mur ya¤d›rmak için yap›lan bu ifllem-
lere halk, “Ya¤mur Duas›” ad›n› vermifltir. Ancak duadan sonraki bölümde
Bodu’nun ön plana ç›kmas› sebebiyle bu flenli¤e “Bodu bodu” da denilmekte-
dir.
3.4.8. YA⁄MUR DUASI (YOZGAT / KADIfiEHR‹ / VASF‹BEY KÖYÜ) 3.4.9. YA⁄MUR DUASI (YOZGAT / SARIMBEY KÖYÜ)
Derleyen: Hatice Yall› Derleyen: Arzu Çelik

Derleme Yeri: Yozgat / Kad›flehri / Vasfibey Köyü Derleme Yeri ve Tarihi: Yozgat / P›narbafl› Köyü 16.04.2005
Kaynak Kifli: Ali Mutlu Kaynak Kifli: Mehmet Malçok
Mesle¤i: Çiftçi Mesle¤i: ‹flçi
Do¤um Yeri ve Y›l›: Yozgat / Kad›flehri / Vasfibey Köyü 1959 Do¤um Yeri ve Y›l›: Yozgat / Sar›mbey Köyü 1975
Yozgat’›n Kad›flehri ‹lçesi’ne ba¤l› Vasfibey Köyü’nde her y›l may›s ve ha- Yozgat’›n Sar›mbey Köyü’nde tam tarihi belli olmasa da her y›l May›s›n
ziran aylar› içinde Ya¤mur Duas› yap›lmaktad›r. Eskiden Vasfibey Köyü’nde 15’i ile Haziran›n 15-20’si aras›nda, özellikle “hay›rl› akflam›n ertesi günü”
ya¤mur duas› sadece ya¤mur ya¤mad›¤› zaman yap›l›rken, daha sonra her y›l olan Cuma günü ya¤mur duas› yap›l›r. Halk aras›nda May›s ile Haziran aylar›
tekrarlanmaya bafllam›flt›r. aras›nda ya¤an ya¤mur için “bereket, alt›n” benzetmeleri yap›l›r.
Haz›rl›klar›na 10-15 gün öncesinden bafllan›lan ya¤mur duas› için köy Köyün büyükleri ve dedesi taraf›ndan düzenlenen “Ya¤mur Duas›” töreni
halk›ndan ve civar köylerden yard›m toplan›r. Toplanan paralarla, kesilmek senede bir kez yap›l›r. Ya¤mur duas›, köy halk›na eskiden tellallar arac›l›¤›yla
üzere büyükbafl bir hayvan al›n›r. duyurulurken, günümüzde tellallar›n yerini hoparlör ve telefon alm›flt›r.
Civar köylerden de pek çok kiflinin kat›ld›¤› kutlamalara, Belediye Baflka- Ya¤mur duas›n›n yap›laca¤› gün halk, yanlar›nda adak kurbanlar›yla
n› ve çevre köylerin önde gelenleri de kat›l›r. Ya¤mur duas›, Hamzababa isim- Tekke Tepesi’ne ç›kar. Bu tepe ad›n›, “Tekke” ad› verilen bir a¤açtan al›r.
li bir evliyan›n yatt›¤› düflünülen Çall› Tepesi’nde yap›l›r. Kutlamada ilk ola- A¤açla ilgili kaynak kifliden derlenen bir efsaneye göre; eskiden bu tepe tü-
rak flükür namaz› k›l›n›r. Namazdan sonra yap›lacak dua için Allah kat›nda müyle ormanm›fl. Bir gün adam›n biri burada öküzlerini kaybetmifl. Öküzlerini
çocuklar›n duas›n›n makbul oldu¤u gerekçesiyle çocuklar ilk safha al›n›r. bulamay›nca da sinirlenip bütün orman› yakm›fl. Bütün orman yan›p kül ol-
(F.89) Namaz ve duan›n ard›ndan kurban kesilir ve kad›nlar kurban etiyle ye- mas›na ra¤men sadece bir a¤aç yanmam›fl. A¤ac›n yanmama nedenini 20-25
mekler yaparlar. Bu kutlamada kurban etiyle yap›lan yemeklerden sonra en metre yak›nlar›ndaki yat›ra ba¤layan köylü, bu a¤ac› kutsal saymaktad›r.
makbul yemek bulgur pilav›d›r. Kutlaman›n sonuna do¤ru çocuklar oyun oy- A¤aca verilen bu kutsall›ktan dolay› ya¤mur duas› her y›l burada yap›l›r.
nayarak, büyükler sohbet ederek e¤lenirler. (F.90) Tekke tepesine gelindi¤inde, ilk olarak erkekler kurban keserler. Bu kur-
banlar›n temizlenmesi ifli kad›nlara b›rak›l›r. Kurban etiyle haz›rlanan yemek-
lerin yan› s›ra flenli¤e kat›lanlar da yanlar›nda yemekler getirirler.
Kad›nlar yemekleri haz›rlarken erkekler de kendi aralar›nda türkü söyle-
yip, halay çekerek e¤lenirler. Yemeklerin yenilmesinin ard›ndan kutlamaya
kat›lanlara lokma ikram edilir ve lokma duas› yap›l›r.
Dedenin imaml›¤›nda tekrar bir araya gelen erkekler, cemaat halinde na-
maz k›l›p, sonras›nda ya¤mur duas› yaparlar. Dedenin yapt›¤› bu duaya halk
da “amin” diyerek efllik eder.
Sar›mbey Köyü’nde yap›lan bu kutlama hem ya¤mur ya¤d›rmak amaçl›
yap›lan bir pratiktir, hem de yard›mlaflman›n somut bir örne¤idir. Bu düzlem-
de kutlamalar bafllad›¤›nda meydana büyük bir kara kazan kurulur ve yard›-
ma muhtaç kifliler için yard›m toplan›r.
3.5.2. GÖ⁄RÜZ OTU fiENL‹⁄‹ (ANTALYA / AKSEK‹ / PINARBAfiI KÖYÜ)
3.5. YAYLA fiENL‹KLER‹
Derleyen: fiehnaz Kaplan
Derleme Yeri ve Tarihi: Antalya / Akseki / P›narbafl› Köyü 16.04.2005
3.5.1. AYAKAYA fiENL‹⁄‹ (ANKARA / ÇUBUK / YEfi‹LKENT KÖYÜ)
Kaynak Kifli: Cuma Ali Demir
Mesle¤i: Türk Dili ve Edebiyat› Ö¤retmeni
Derleyen: Zeynep Tokmak
Do¤um Yeri ve Y›l›: Antalya / Akseki / P›narbafl› Köyü 1959
Derleme Yeri ve Tarihi: Ankara / 15. 05 .2005
Kaynak Kifli: Cemal Tokmak
Mesle¤i: Mobilyac› Antalya’n›n Akseki ‹lçesi’ne ba¤l› P›narbafl› Köyü’nde her y›l haziran-
Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara / Çubuk / Yeflilkent Köyü 1953 temmuz aylar› aras›nda “Gö¤rüz Otu fienli¤i” yap›l›r. ‹lk düzenlenifl tarihi çok
eskilere dayand›r›lan flenlik, iki- üç gün sürecek flekilde düzenlenir. Bu flenli-
¤in düzenlenifl nedeni halk›n birlikteli¤inin sa¤lanmas›d›r. (K.K.)
Ankara’n›n Çubuk ‹lçesi’nin Yeflilkent Köyü’nde her y›l temmuzun ikinci
Pazar günü “Ayakaya fienlikleri” yap›lmaktad›r. fienlik, herkesin ekinini biçti¤i bir zamana, özellikle de Cuma gününe geti-
Baflkent’e 33 km. uzakl›ktaki Çubuk ‹lçesi’ne ba¤l› Yeflilkent Köyü’nün es- rilmeye çal›fl›l›r. Erkeklerin Cuma namaz›n› k›lmas›, kad›nlar›n evlerindeki ha-
ki ad› Ahur Köyü’dür. Ayakaya flenli¤i, Yeflilkent Köyü d›fl›nda yaflayan Yeflil- z›rl›klar› bitirmelerinin ard›ndan bütün köy, P›narbafl› Camii önünde toplan›r
kentliler ile köy halk›n› buluflturup, kaynaflt›rmak amac›n› tafl›r. ve Gö¤rüz Vadisi’nin yak›n›nda bulunan yaylaya ç›kmak üzere haz›rlan›r. Yak-
Ayakaya flenli¤i için haz›rl›klar bir hafta önce bafllar. Köyün muhtar› ve lafl›k üç- dört saat süren bu yolculuk boyunca sarp kayal›klar›n afl›lmas› gibi
dernek baflkan› köylülere davette bulunur. Kesilecek kurbanl›klar ve ihtiyaç zorluklarla karfl›lafl›lmas›na ra¤men, flenlik asl›nda bu yolculuk s›ras›nda bafl-
duyulan para hesaplanarak toplan›r. Aflç›lar tutulur. lar. (F.91) Halk hem dinlenmek, hem de e¤lenceyi bir an evvel bafllatabilmek
Temmuzun ikinci Pazar günü sabah saat 7 civar›nda bir araya gelen Ye- için ulu a¤açlar›n alt›nda, su bafllar›nda durup; çalg›lar eflli¤inde flark›lar, tür-
flilkentliler, köy meydan›nda toplan›rlar. Dernek taraf›ndan tutulan otobüsler küler söyleyip e¤lenirler.
veya flah›slara ait araçlarla, köye 22 km. uzakl›kta bulunan Ayakaya Yayla- Yaylaya yaklafl›ld›kça, yaylaya ç›kanlar hem geldiklerini haber vermek
s›’na gidilir. Ayakaya Yaylas›’nda bir araya gelen halk, köylerinin kötülükler- hem de flenli¤i bafllatmak amac›yla silah atarlar. Ayn› flekilde yaylada bulu-
den korunmas› ve bereket için dua ederler. Bu dualar›n üzerine okundu¤u, ka- nanlar da onlar› karfl›lamak için silahlarla karfl›l›k verirler. Bu flekilde haber-
yal›klardan akan flifal› sudan içilmesi ile köyün ve köylünün bir y›l boyunca leflme sa¤lan›r.
kötülüklerden korunaca¤›na inan›l›r. Bu yüzden flenlik günü Ayakaya Yayla-
Bu buluflman›n ard›ndan kurbanlar kesilerek Allah’a flükredilir, çok zor
s›’na ç›k›ld›¤›nda ilk olarak köyün imam› eflli¤inde dualar yap›l›r ve s›ras›yla
flartlar alt›nda gerçeklefltirilen hasad›n atlat›lmas› ve y›l›n bereketli geçmesi
bu sudan içilir. Bu flekilde toplu dua yap›lmas› ve ard›ndan flifal› suyun içil-
mesi ile flenlik bafllar. Daha önce flenli¤e kat›lacak kiflilerden toplanan para için dualar edilir.
ile al›nan kurbanlar›n kesiminden sonra yemekler yap›lmaya bafllan›r. Etle Yemekler piflirilip haz›rlan›rken köyün genç k›zlar›, delikanl›lar›, çocuklar›
yap›lan yemeklerin yan› s›ra so¤uk afl, pirinç pilav›, hedik ve k›v›rc›k ad› veri- “C›ng›rak” ad› verilen sekiz on kiflinin binebilece¤i kadar büyük, tahta tahte-
len tatl› flenlikteki yemek menüsünü oluflturur. Bu yemekler bolluk ve bereketi revallilerde e¤lenirler. (F.92)
temsil eder. Yemeklerin yenilmesinden sonra erkekler ve kad›nlar ayr› ayr› Bu e¤lenceler akflama kadar sürer. Daha sonra herkes obas›na çekilerek
toplan›rlar. Erkekler aralar›nda sohbet ederken, kad›nlar›n bir k›sm› mantar aile fertleriyle birlikte yeme¤ini yer. Bu yemek, uzun süredir ayr› kalan akra-
toplamaya ç›karlar. Di¤er bir k›sm› ise flenlikte da¤›t›lmas› için aflure yapma-
balar›n buluflmas› ve hasret gidermesi aç›s›ndan önemlidir. Yemekler yenildik-
ya bafllar. Bu ifllemler tamamland›ktan sonra, tekrar bir araya gelen kad›nlar,
ten sonra meydana ç›kan bir kifli davulu eline al›r ve çalmaya bafllar. Böylece
yanlar›nda getirdikleri el ifli ürünleriyle kermesler açar ve bu kermesten elde
edilenleri zor durumda olan ailelere da¤›t›rlar. davulun sesini duyan, obas›ndan ç›kar ve meydanda toplan›r. Yaylada ›fl›k ol-
mad›¤› için meydanda büyük bir atefl yak›l›r. Bundan sonra davul, zurna ve
‹kindi namaz›n›n k›l›nmas›n›n ard›ndan aflure ikram› yap›l›r. Daha sonra
tefler eflli¤inde halaylar çekilir, (F.93) oyunlar oynan›r. (F.94) Küçük çocuklar,
da imam taraf›ndan dua edilir ve flifal› sudan içilerek flenli¤e son verilir.
yakt›klar› atefllerin üstünden atlayarak bu e¤lenceye renk katarlar. E¤lence, 3.5.3. HOfi‹SLAMLAR YAYLA fiENL‹⁄‹ (ÇANKIRI / ATKARACALAR)
geç saatlere kadar devam eder. E¤lencenin bitimiyle herkes obas›na çekilir.
Ertesi sabah saat 4.00-5.00 civar›nda kalkan halk, Gö¤rüz otu biçmek Derleyen: Hilal Akpunar
için Gö¤rüz Vadisi’ne gider. Burada ot biçilirken, kim daha çok ot biçecek flek- Derleme Yeri ve Tarihi: Çank›r› / Atkaracalar 30.04.2005
linde küçük çapl› rekabetler de olur. Biçilen otlar sabah saat 8-9’a kadar Kaynak Kifli: fiekip Uzun
“burma” haline getirilir (F.95) ve hayvanlara yüklenerek yaylaya geri dönülür. Mesle¤i: Emekli Tornac›
Yaylaya yaklafl›ld›kça, gelenleri karfl›lamak amac›yla silahlar at›l›r. Yaylaya Do¤um Yeri ve Y›l›: Çank›r› / Atkaracalar 1950
gelindi¤inde otlar b›rak›l›r ve yine ayn› e¤lenceler devam eder. Bu e¤lence iki-
üç gün boyunca sürer. Köy halk› doyas›ya e¤lenir. Çank›r›’n›n Atkaracalar ‹lçesi’ne ba¤l› Hoflislamlar’da her y›l 28 – 29 –
fienli¤in bitimiyle yaylada yaflayanlar yaz mevsiminin sonuna kadar yay- 30 Haziran tarihleri aras›nda “Hoflislamlar Yayla fienli¤i” düzenlenmektedir.
lada kal›r, köyde kalanlar ise tekrar evlerine dönerler. Kaynak kifli fiekip Uzun’un belirtti¤ine göre, eskiden bu flenlikler hasat zama-
n›nda yap›l›r; halk, ürünlerin bozulmamas› için senede bir kere bir araya gelip
dua edermifl. Fakat flenlik, belediyenin organizasyon görevini üstlenmesi ile
bu tarihe al›nm›flt›r. Belediyenin sahiplenmesi ile flenlikler daha sistemli bir
hale gelmifl, bu gelenek koruma alt›na al›nm›flt›r.
Befl y›ld›r Kültür Bakanl›¤›n›n katk›lar›yla gerçeklefltirilen flenlik, Çank›-
r›’n›n Atkaracalar ‹lçesi’ndeki Dumanl› Da¤lar› ete¤inde türbesi bulunan
Hamza Sultan Hazretleri’ni anmak amac›yla düzenlenmektedir. Kaynak kifli-
den derlenen bilgiler ›fl›¤›nda, Hamza Sultan Hazretleri’nin Hoflislamlara gel-
mesiyle burada bereket artm›flt›r. 1995 y›l›nda Belediye Baflkan› olan Mesut
Akyüz taraf›ndan bafllat›lan flenlik, üç gün sürmektedir.
Haz›rl›klar›na bir iki hafta önceden bafllan›lan flenlik, 28 Haziran günü
halk›n, dualar eflli¤inde Hamza Sultan Cami önünde kurban kesmesiyle bafl-
lar. Kesilen kurban etiyle yap›lan keflkek, ziyaretçilere da¤›t›l›r.
fienlikte bir yandan köy halk›n›n çocuklar› topluca sünnet ettirilirken, di-
¤er taraftan da Yaren toplulu¤u çeflitli oyunlar oynar; “v›z v›z ar›” bunlardan
biridir. (F.96) fienlikte en dikkat çeken bölüm, yarenlerin çeflitli bölgelerin
halk oyunlar›n› içeren gösterileridir. (F.97) Bu faaliyetler her y›l ço¤alan bir
seyirci grubu taraf›nda izlenir. Atkaracalar’da düzenlenen flenlikte küçük çap-
l› konserler verilir, yöreye has türküler söylenip, halk›n e¤lenmesine katk›da
bulunulur. Bu programlar esnas›nda yo¤urt yeme yar›fl›, kafl›kla yumurta tafl›-
ma, bilek gürefli gibi çeflitli oyunlar ve yar›flmalar düzenlenir, yar›flmac›lar çe-
flitli hediyelerle ödüllendirilir. Mevlana semah gösterisinin ard›ndan Atkara-
calar’da bulunan müze gezilir.
3.5.4. KADIRGA fiENL‹KLER‹ (TRABZON / ÇAYKARA) 3.5.5. PERfiEMBE YAYLASI fiENL‹KLER‹ (ORDU)
Derleyen: Önder Öner Derleyen: Celal Erifl

Derleme Yeri: Trabzon Derleme Yeri: Ordu / Perflembe
Kaynak Kifli: Rafet Saral Kaynak Kifli: Emin Boylu¤
Do¤um Yeri ve Y›l›: Trabzon 1955 Mesle¤i: Çiftçi
Do¤um Yeri ve Y›l›: Ordu / Perflembe 1957
Trabzon’un Çaykara ‹lçesi’nde her y›l temmuz ile a¤ustos aylar› aras›nda
“Kad›rga fienli¤i” yap›lmaktad›r. Kad›rga Yaylas›’nda düzenlenen flenlik, daha Ordu’nun Perflembe Yaylas›’nda Kümbet ad› verilen yerde her sene 25-27
önce may›s ay›nda yap›lmas›na ra¤men, Almanya’dan gelen ziyaretçiler dü- Temmuz tarihleri aras›nda “Perflembe Yaylas› fienlikleri” yap›lmaktad›r.
flünülerek bu aylar aras›na al›nm›flt›r. Küslerin, darg›nlar›n bar›flt›r›lmas› ve Kaynak kifliden derlendi¤ine göre, flenli¤in yap›ld›¤› yere ad›n› veren evli-
birlikteli¤ini sa¤lamak amac›yla yap›lan flenlik, genel olarak iki gün sürmekte- ya, ordusuyla birlikte ‹slamiyet’i kabul etmeyen bir Türk kavmine karfl› sava-
dir. fl›r. Bu savaflta Kümbet adl› evliyan›n ordusu karfl› taraf› bozguna u¤rat›r.
Yöresel k›yafetleriyle flenli¤e kat›lan halk, yaylaya ç›kmadan önce Çayka- Kümbet savafl alan›nda flehit olurken, Melik Gazi de karfl› taraf›n komutan›n›
ra’da bulunan Solakl› Deresi’ne gider. Burada halaylar›n çekilip, horonlar›n yener ve ‹slamiyet’i kabul ederse onu öldürmeyece¤ini söyler. Bunun üzerine
tepilmesinden sonra hayvanlar süslenip yaylaya ç›k›l›r. Yaylaya var›ld›¤›nda komutan Müslüman olur. Savaflta 6000 kadar flehit verilmifltir. Kümbet adl›
erkekler horon tepip, kemençe çalarak e¤lenirken, kad›nlar da bu horon guru- evliya bu savaflta flehit düflmüfl olmas›na ra¤men, onu tan›yan biri baflka bir
bunun ortas›nda misafirlere ikram edilmek üzere yöresel yemekleri haz›rlar- savaflta onu gördü¤ünü söyler. Bu arada Melik Gazi de Tokat’›n Niksar ‹lçe-
lar. Yöresel yemekler içinde en dikkat çekici olan› kuymak’t›r. fienlikte, halat si’ne yaral› olarak gitmifl ve orada ölmüfltür. Kümbet’in anlam› savafl›lan yer-
çekme, yumurta tafl›ma, çuval yar›fl›, en güzel s›¤›r› seçme yar›flmas› gibi ya- dir. Kümbet’in flehit oldu¤u yere ad› verilmifltir. Daha sonra her y›l burada
r›flmalar yap›l›r. flenlikler yap›lmaya bafllan›r.
fienli¤e kat›lan mahalli sanatç›lar burada flark› söyleyip, halk› coflturur. Perflembe Yaylas› fienli¤i iki kategoriden oluflmaktad›r. Birinci bölümde
Bu ba¤lamda flenlik alan›nda yer alan müzik çad›r›, e¤lencenin merkezi duru- Kümbet ad› verilen bu evliyan›n türbesi ziyaret edilerek, dua edilir. Merkez
mundad›r. fienlikte en dikkat çeken uygulamalardan biri de bir köylünün ata Camii’nde k›l›nan ö¤len namaz›n›n ard›ndan herkes at yar›fllar›n›n yap›laca¤›
binerek Boz Atl› H›z›r’› canland›rmas›d›r. Kümbet Meydan›’na gider. Burada yap›lacak at yar›fl›nda çeflitli il ve ilçeler-
den gelenler mücadele verirler. Atlar guruplara ayr›l›r ve belli kurallar çerçe-
vesinde yap›lan at yar›fllar› bittikten sonra, dereceye giren at sahipleri ödül-
lendirilir. Böylece birinci kategorinin tamamlanmas›n›n ard›ndan ikinci kate-
goride ya¤l› gürefl yar›flmalar› olur.
Ata sporu güreflte mücadeleye giren pehlivanlar, yafllar›na göre gurup-
land›r›l›rlar. Yap›lan gürefller sonucu kendi dallar›nda dereceye giren pehli-
vanlara çeflitli ödüller verilir.
3.5.6. YAYLA ORTASI fiENL‹KLER‹ (TRABZON) 3.5.7. YÖRÜK fiÖLEN‹ (ESK‹fiEH‹R / YARIMCA KÖYÜ)
Derleyen: Melek Canl› Derleyen: Selda Aydemir

Derleme Yeri ve Tarihi: Trabzon / 08.05. 2005 Derleme Yeri: Eskiflehir
Kaynak Kifli: Adnan Korkmaz Kaynak Kifli 1: Ömür Özkan
Mesle¤i: Emekli Ö¤retmen Mesle¤i: Ev Han›m›
Do¤um Yeri ve Y›l›: Çaykara / Ataköy 1952 Do¤um Yeri ve Y›l›: Eskiflehir / 1962
Kaynak Kifli 2: Mesut Özkan
Trabzon’da her y›l A¤ustosun yirmisinde “Yayla Ortas› fienlikleri” düzen- Mesle¤i: Üniversite Ö¤rencisi
lenmektedir. Yayla Ortas› fienlikleri, Rumi takvime göre A¤ustosun yedisine Do¤um Yeri ve Y›l›: Eskiflehir / 1982
denk gelmesinden dolay› “7 A¤ustos fienlikleri” olarak da bilinir.
fienlik, Sultan Murat’›n ‹ran’a sefer yaparken burada konaklamas› sebe- Eskiflehir’e ba¤l› Yar›mca Köyü’nde her y›l, yayla zaman› olarak kabul
biyle ad›na “Sultan Murat Yaylas›” denilen yerde yap›lmaktad›r. Yak›nlar›nda edilen haziranda “Yörük fiölenleri” yap›lmaktad›r. Bu flölenin yap›lmas›ndaki
bir çarfl›n›n bulunmas› ve bu bölgedeki yaylalar›n merkezinde bulunmas› se- amac›, Ömür Özkan “hasat için Allah’a flükretmek” olarak ifade etmektedir.
bebiyle Sultan Murat Yaylas› flenlik için bölge halk› taraf›ndan en uygun yer
Haz›rl›klar›na günler öncesinden duvarlara flölenin yeri ve tarihini belir-
olarak görülür. (F.98)
ten ilanlar›n as›lmas›yla bafllanan flölen için kad›nlar gözlemeler aç›p di¤er
Kaynak kifliden derlendi¤ine göre, yaklafl›k dört ay olan yayla süresinin
yemekleri haz›rlarlarken, erkekler de flölen alan›nda Yörük Çad›r› kurarlar.
ortas›na denk gelen bu flenlik, hava durumu ne olursa olsun mutlaka her y›l
20 A¤ustosta düzenlenir. fiölen günü büyük meydana toplan›larak kurbanlar kesilir ve maddi bir
fienlik için yap›lan haz›rl›klar günler öncesinden bafllar. fienlikte karfl›l›k beklemeden da¤›t›l›r.
sat›lacak bölgesel ürünlerin haz›rlanmas›n›n yan› s›ra, k›l›k-k›yafet aç›s›ndan Kurbanlar›n kesilmesi ve da¤›t›lmas›ndan sonra flölen, temsili dü¤ünle
da haz›rl›klar yap›l›r. Halk genellikle, yöresel k›yafetleri giymeye özen göste- devam eder. Bu temsili dü¤ünde Yörüklerin dü¤ün gelenekleri belli kesitler ha-
rir.(F.99) Özellikle gençler aç›k ve canl› renkleri tercih ederlerken, yafll›lar ise linde ortaya konur. Dü¤ünün ilk basama¤›n› “gelin alma” k›sm› oluflturur.
koyu kahverengi, bordo, koyu yeflil gibi koyu renkleri tercih eder. (F.100) (F.102) Gelin evden flölen alan›na kadar at üstünde getirilir. Gelin alay›n›n
Çeflitli flehirlerden ve yurt d›fl›ndan pek çok kiflinin kat›ld›¤› flenlik, bu gu- içinde Yörük k›yafetleri giyen genç k›zlar ve efeler bulunur. At›n yular›n› geli-
ruplara konaklayacaklar› yerlerin gösterilmesiyle bafllar. Daha sonra e¤lence nin babas› tutar ve alana geldi¤inde damada teslim eder. Bunun sonras›nda
alan›nda say›s› 150- 200 kifliyi bulan horon gurubu oluflturulur. (F.101) Horon dü¤ün bafllar. En güzel k›yafetlerini giyen k›zlar ve kad›nlar, Yörüklerin oyun-
tepilirken, horonu idare eden “reis” ad› verilen kifliler vard›r. Horon halkas›na lar›nda büyük önem tafl›yan kafl›klarla oyunlar oynarlar. Daha sonra meyda-
girenlerin hatas›z bir flekilde oynamalar› önemlidir. Aksi halde horon düzeni na efeler ç›kar. Davul ve onun tamamlay›c›s› zurna da bu oyunlar›n ana çalg›-
bozulur. Ayr›ca horon tepilirken, müzi¤e efllik edecek oyun havas› ritminde s›d›r. Yörüklerde davul önemli bir çalg›d›r. Hatta “Yörük davulu” ad›nda özel
türküler de okunur. Bu türkülerden biri flöyledir:
bir davul vard›r. Davul ve zurna eflli¤inde çekilen halaylar bu flölenin vazge-
çilmez unsurlar›ndand›r. Dü¤ün esnas›nda yemekler da¤›t›l›r. Ekme¤ini, kafl›-
Yayla çiçe¤in sar› ¤›n›, çatal›n› evinden getiren halka gözlemeler ve kurban eti da¤›t›l›r.
Kalkmaz da¤lar›n kar›
Hep toptan güzelledi Dü¤ün sonunda gelin alay eflli¤inde erkek evine götürülür. Bu uygulama-
Bizim köyün k›zlar› dan sonra dü¤ün sona erer.
Yayla flenliklerinde, Osmanl›-Rus savafl›nda flehit düflen 78 asker ve su- Temsili dü¤ünden sonra cirit oyununa geçilir. (F.103) Bu oyunda görevli
bay›n bulundu¤u “fiehitler Tepesi” ziyaret edilir. Hatta baz› rahats›zl›klar›n olan erkekler yine Yörükler aras›ndan seçilir. Burada da gördü¤ümüz üzere
giderilmesi için hastalar flehitlerin mezarlar› yan›nda uyutulur. flölene bütün Eskiflehir halk› davet edilse de, uygulamalar hep Yörükler tara-
f›ndan yap›l›r.
Büyük bir çekiflmeye sahne olan bu cirit oyununda iki tak›m bulunur. Bu
tak›mlar en az üçer kifliden oluflur. ‹lk önce bütün oyuncular belli bir s›raya 3.6. BA⁄BOZUMU
göre, genellikle de karfl›l›kl› olarak dizilirler. ‹çlerinden birisi elinde bulunan
uzun ciridi uzak bir mesafeye do¤ru f›rlat›r ve di¤er oyuncular atlar›n› kofltu-
3.6.1. BA⁄ BOZUMU fiENL‹⁄‹ (ÇANKIRI / ELD‹VAN/ ALVA KÖYÜ)
rarak bu ciridi kapmaya çal›fl›rlar. Daha sonra kazanan oyuncuya yafll›lar ta-
raf›ndan bir ödül verilir. Bu ödül sembolik bir özellik tafl›r. Cirit oyunu flölene
Derleyen: Deniz Akbulut
kat›lan halk taraf›ndan büyük bir ilgiyle izlenir. Bu oyunda çeviklik ve at› iyi
Derleme Yeri: Çank›r›
kullanma büyük önem tafl›r.
Kaynak Kifli 1: Nadide Akbulut
Bu uygulamalar bittikten sonra konuk sanatç›lar›n›n konserine geçilir. Mesle¤i: Ev Han›m›
Konserin sonunda bütün halk toplan›r ve hoparlörler arac›l›¤›yla dua edilir. Do¤um Yeri ve Y›l›: Erzincan / 1954
Allah’a flükretmek amac›yla yap›lan bu duadan sonra, flölen son bulur. Kaynak Kifli 2: Aynur Uysal
Kaynak kifliden edindi¤imiz bilgilere göre bu flölen sadece bir gün sür- Do¤um Yeri: Çank›r› / Eldivan / Alva Köyü
mektedir. Sabah bafllay›p akflam›n ilerleyen saatlerinde son bulur. fiölen Eski-
flehir’de hem Gaziflehir Mahallesi’nde, hem de Yar›mca Köyü’nde kutlan›r.
Çank›r›’n›n Eldivan ‹lçesi’nin Alva Köyü’nde her y›l Eylülün sonu ile Eki-
(K.K.1)
min ilk haftas› aras›ndaki günlerde ba¤ bozumu kutlamalar› yap›lmaktad›r.
Ba¤›n bozulmas› ifllemi mevsime ve ortak bir karara ba¤l›d›r. Ancak, daha ön-
ceden tespit edilen bir günde ba¤ bozumu yap›labilir. Her ba¤ sahibi taflrada
bulunan h›s›m ve akrabas›n› davet etti¤i gibi çevre köylerden, ilçe ve illerden
de bilhassa Çank›r› ve civar›nda bulunan efl ve dostuna mektup yazarak veya
telefon ederek ba¤ bozumuna davet eder. Eskiden ba¤ bozumu kutlamalar›
için bir köylü haberci olarak di¤er köy ve flehirlere gönderilirmifl. fiimdi ileti-
flim araçlar›n›n yayg›nl›k kazanmas› ile mektup ve telefonla haberlefliliyor ve
böylece kutlamalara kat›l›m daha fazla oluyor. Ba¤ bozumu flenli¤i için temiz
giyinmek ve abdestli olmak çok önemlidir. Bunlar›n olmamas›n›n u¤ursuzluk
getirece¤ine inan›l›r. (K.K.)
Ba¤ bozumu günü için kuflluk vakti davetliler özel arabalar ile ba¤a götü-
rülür. Ba¤ sahibi, ba¤a girmeden önce dua ve temennilerle kurban keser ve
ba¤a ilk olarak kendisi girer, gelen konuklara öncelikle “Hofl Geldiniz” der ve
ba¤›n hay›rlara vesile olabilmesi, bir sonraki sene daha bereketli olmas› için
temennilerde bulunur. Bu konuflmadan sonra ev sahibi davetlileri ba¤›n içine
davet eder ve ba¤ bozulmufl olur.
Ba¤›n bozuluflundan sonra flenliktekiler, ellerindeki özel b›çaklar›yla sal-
k›mlar› kesmeye bafllarlar. Bu esnada sabah kahvalt›s› da üzümle yap›l›r. fiar-
k›larla türkülerle üzümler toplan›r, hey ve sele ad› verilen sepetlere dolduru-
lur. (F.104) Ayr›ca üzümler toplan›rken “kim daha fazla üzüm toplayacak”
fleklinde yar›flmalar yap›l›r. Kim daha fazla üzüm toplarsa üzümün fazlas›
ona verilir. Bu arada halk oyunu ekipleri gösterilerde bulunulur. Davul zurna
eflli¤inde e¤lenilir.
Üzümler toplan›p eve gelindikten sonra fl›rahanelerde s›ra beklenir. S›ra 3.6.2. BA⁄ BOZUMU fiENL‹⁄‹
gelince üzümler ezilip suyu özel kuyularda dinlenmeye b›rak›l›r. Kuyudaki su- (KARABÜK / SAFRANBOLU / ÖRENC‹K KÖYÜ)
ya pekmez topra¤› denilen beyaz toprak mayalanmas› için kar›flt›r›l›r ve bir
gece beklenir, sonra da genifl kaplara konup kaynat›l›r ve so¤utulur. Yine Derleyen: Murat Bölgili
üzümlerin s›k›lmas›, süzülmesi, kaynat›lmas› ve mamul ürün haline getirilme- Derleme Yeri: Karabük / Safranbolu
si de bir flenlik havas› içinde yap›l›r. Ayr›ca sirke, flarap, pestil fleklinde de de- Kaynak Kifli: Mehmet Öztürk
¤erlendirilir. Bundan baflka toplanan üzümler o köyde bulunan fakir fukaraya Mesle¤i: Üniversite Ö¤rencisi
da¤›t›l›r. Arta kalan üzümler ise piyasaya sürülür. Do¤um Yeri: Karabük / Safranbolu
Karabük’ün Safranbolu ‹lçesi’ne ba¤l› Örencik Köyü’nde her y›l May›s›n

birinci ve üçüncü haftas› aras›ndaki bir Cuma günü “Ba¤ Bozumu” flenli¤i ya-
p›lmaktad›r. Y›lda bir defa yap›lan bu flenli¤e “Ba¤ Bozumu” ad›n›n verilmesi-
nin sebebi, köylülerin bahçe ve bostan›nda yetifltirdi¤i meyve ve sebzesi ile;
hayvan›ndan elde etti¤i süt ve süt ürünlerini flenli¤in yap›ld›¤› yere getirerek,
para kullanmadan takas usulüyle al›flverifl yapmalar›d›r. Böylece köylü bu
flenlik süresince hem al›flverifl yapar hem de e¤lenir.
Sabah namaz›yla bafllayan flenlik, ö¤lene do¤ru kurban kesilmesi ile de-
vam eder. Yemek için kesilen bu kurban›n kan› Örencik depreminde hayat›n›
kaybeden bir çoban›n ve sürülerinin yatt›¤› yer olarak düflünülen göle dökü-
lür. Kurban kesilmesinin ard›ndan köyün erkekleri hep birlikte Cuma namaz›-
n› k›ld›ktan sonra, bu gölün etraf›nda toplanarak imam eflli¤inde dualar okur-
lar. Bu s›rada köyün kad›nlar› flenlik için köy meydan›nda yakt›klar› atefller-
de, kesilen kurban›n etiyle yemekler piflirirler.
Erkeklerin namaz› bitirip, flenli¤e kat›lmalar›yla bir panay›r havas›na dö-
nüflen flenlik, köy meydan›na kurulan büyük yer sofralar›nda yemeklerin ye-
nilmesi ile devam eder. Yemeklerin yenilip, çaylar›n içilmesinin ard›ndan her-
kes ellerini kald›rarak, bolluk, bereket, sa¤l›k, dinin ve milletin devam› ad›na
dualar okur. Bu arada flenlik süresince köylüler yanlar›nda getirdikleri ürünle-
ri de baflka ürünlerle takas ederler. Dua merasiminin ard›ndan flenlik de son
bulmufl olur.
3.6.3. BA⁄BOZUMU fiENL‹⁄‹ (YOZGAT) geldi¤inde toplanan üzümlerle ka¤n›lara binilir ve eve do¤ru yola ç›k›l›r. Eve
gelindi¤inde pekmez yap›lacak olan üzümler oluk denen havuzlara boflalt›l›r
Derleyen: Fatma Y›ld›z ve da¤dan getirilen beyaz toprakla çi¤nenir. fi›ras› ç›kan üzümler, kabuklar›n-
Derleme Yeri: Yozgat dan ayr›larak testi denen bak›r le¤enlere boflalt›l›r. Bu fl›ra tand›ra götürülür
Kaynak Kifli: Hilmi Çimen ve burada yak›lan ateflin üzerinde kaynat›l›r. Böylece pekmez yap›lm›fl olur.
Do¤um Yeri ve Y›l›: Yozgat / Derbent Köyü 1930 E¤er kaynama süresi uzat›l›rsa “çalma” olur. Ekfli üzümlerle de ekfli pekmez
yap›l›r. Üzümlerin bir k›sm› sirke, bir k›sm› da kurutmal›k olarak ayr›l›r.
Yozgat’ta her y›l Eylül’ün ikinci haftas› Ba¤bozumu fienlikleri yap›lmak- Ülkemizde pekmezlik, sofral›k, kurutmal›k üzüm d›fl›nda flarapl›k üzüm de
tad›r. Ba¤bozumu fienlikleri, Eylül’de, üzümlerin olgunlaflmas› ve bunun sonu- yetiflmektedir. Bu üzümlerin hasat zaman› farkl›l›k göstermektedir. (F.105)
cu olarak da toplanmas› s›ras›nda gerçekleflmektedir. Hasat edilen ba¤lar ya para karfl›l›¤› al›nmaktad›r yada insanlar›n kendileri
için yetifltirdi¤i ba¤lard›r. Hasat zaman›ndan sonra eline toplu para geçen
Ba¤bozumu’na gidilmeden bir gün önce bütün haz›rl›klar tamamlan›r.
köylü, dü¤ünlerini de bu zamana getirmeye çal›fl›r.
Üzümler için sepetler, seleler, kalburlar, eni denilen keskin aletler haz›rlan›r.
Yine ba¤a gitmeden bir gün önce ka¤n›lar koflulur. Kad›nlar, genç k›zlar en
güzel k›yafetlerini ertesi gün giymek üzere haz›rlarlar.
Ba¤›n bozulaca¤› gün sabah erkenden kalk›l›r, kad›nlar en güzel k›yafet-
lerini giyerler ve ka¤n›lara binilip ba¤a gidilir. Ba¤a var›r varmaz önce üzüm-
ler toplan›r, sepetlere doldurulur. Bu s›rada davarlar kesilir. Davar etiyle ka-
vurma, pilav yap›l›r, yemekler yenir.
T›pk› bir dü¤ün gibi e¤lencelerin yap›ld›¤› ba¤da ba¤ ile, üzüm ile ilgili çe-
flitli maniler söylenir. Kaynak kifliden derlenen maniler flöyledir:
Asma dibi tekneli

‹çine gül dikmeli
Gurbet elde yar seversen
Biraz zahmet çekmeli
veya
Ba¤a girdim üzüme

Çubuk de¤di gözüme
Çubuk gözün kör olsun
Yar göründü gözüme
Manilerin, türkülerin söylenmesi s›ras›nda üzüm toplamaya devam edilir.

Üzümler eni denen keskin aletlerle yada b›çaklarla kesilerek sepetlere doldu-
rulur. Sepetler de ka¤n›lar›n üzerindeki çetenlere doldurulur. Bütün gün, sa-
bahtan akflama kadar ba¤da üzümler toplan›r, yar›fllar yap›l›r, türküler- ma-
niler söylenir, davullar çalar, halay çekilir. Akflam olup eve dönme zaman›
3.6.4. HASAT fiENL‹⁄‹ (S‹VAS / SUfiEHR‹ / AKfiAR KÖYÜ) 3.6.5. HASAT fiÖLEN‹ (OSMAN‹YE / HEM‹TE KÖYÜ)
Derleyen: Elif Kaya Derleyen: Serbay Yi¤it

Derleme Yeri: Sivas Derleme Yeri: Osmaniye
Kaynak Kifli: Recep Kaya Kaynak Kifli: EmineGök
Mesle¤i: Ev K›z›
Do¤um Yeri ve Y›l›: Osmaniye Hemite Köyü / 1980
Sivas’›n Suflehri Kasabas›’na ba¤l› Akflar Köyü’nde her y›l eylülün sonu
ile ekimin bafllar›nda Hasata fienli¤i yap›l›r.
Köyün muhtar› ve köyün ileri gelenleri taraf›ndan organize edilen hasat Osmaniye’nin Hemite Köyü’nde her y›l eylülün sonu ile ekimin bafl›nda
flenli¤ine genellikle Cuma günü Cuma namaz›ndan sonra bafllan›r. Namazdan Hasat fiöleni yap›lmaktad›r.
sonra okunan mevlidin ard›ndan topluca dualar yap›l›r ve hasad›n bereketli fiölen gecesi, “kazanlar›n kurulup, afl›n yedirilece¤i” evde toplanan genç-
ve hay›rl› olmas› için dileklerde bulunulur. ler çeflitli e¤lenceler yaparlar. Köylüler de, gençlerin bu e¤lencesini izlemek
fienli¤in bafllang›c›nda mevlidin okunmas› ve yap›lan dualar›n ard›ndan için flölenin yap›ld›¤› evin etraf›nda toplan›rlar. fiölenin geceki bölümünü
Akflar Köyü halk›, köyün içindeki meydanda toplan›r. Köyün gençleri, davul gençler düzenlerler. Davul ve zurna eflli¤inde oyunlar›n oynand›¤›, halaylar›n
ve zurna eflli¤inde oyunlar oynar. fienlik gündüz bu flekilde yap›l›rken akflam çekildi¤i bu e¤lencelerin ard›ndan sabahki e¤lencelerde daha çok yetiflkinler
da, köy meydan›nda yak›lan ateflin üzerinden atlanmas› ve flakalaflmalarla ön plandad›r.
devam eder. Sabah oldu¤unda baflta köy imam› olmak üzere köyün ileri gelenleri flöle-
Ertesi gün ise köyün afla¤› taraf›nda bulunan ›rmak kenar›ndaki sö¤üt- nin yap›ld›¤› eve davet edilir. Okunan mevlidin ard›ndan, dualar eflli¤inde
lükte toplan›l›r. Köyün hali vakti yerinde olanlar› kurban keser, kazanlarda mahsul sahibinin kurban› kesilir. Komflular›n davet edilmesinin ard›ndan ma-
bulgur pilav›, etli keflkek ve aflure piflirilerek topluca yemekler yenilir. Yeme- salar haz›rlan›r ve gelen misafirlere yemek ikram edilir.
¤in ard›ndan gençler kendi aralar›nda oyunlar oynar, gürefl tutarlar, çocuklar
ise ›rma¤a girerek yüzerler. Bu arada yafll›lar koyu bir sohbet ortam› açarlar,
eski hasatlar›n ne kadar bol ve bereketli oldu¤undan, hasat sonras› köyde ya-
p›lacak dü¤ünlerden bahsederler. Bu flekilde sürdürülen yemekli e¤lenceler,
köy imam›n›n yapt›¤› yemek duas› ile tamamlan›r, bir sonraki hasat e¤lence-
leri için bol ve bereketli bir y›l geçirme dilekleri ile toplananlar da¤›l›rlar.
Akflar Köyü’nde uzun y›llardan beri devam edegelen hasat flenlikleri, köy-
den flehre yap›lan göçler nedeniyle eski önemini yitirmifl olup, neredeyse unu-
tulmaya yüz tutmufltur.
3.6.6. KOÇ KATIMI (S‹VAS / fiARKIfiLA / S‹VR‹ALAN KÖYÜ) 3.6.7. SABAN TOYU (KONYA / KULU / BO⁄AZÖREN KÖYÜ)
Derleyen: Yasemin Cansever Derleyen: Yasin Demirtafl

Derleme Yeri: Sivas Derleme Yeri: Konya
Kaynak Kifli: Abidin Güç Kaynak Kifli: Celalettin Erbay
Mesle¤i: Ö¤retmen Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara / fierefli Koçhisar / fieker Köyü 1956
Do¤um Yeri ve Y›l›: Sivas / fiark›flla / Sivrialan Köyü 1950
Konya’n›n Kulu ‹lçesi’ne ba¤l› Bo¤azören Köyü’nde her y›l 22 May›s tari-
Sivas’›n fiark›flla ‹lçesi’ne ba¤l› Sivrialan Köyü’nde her y›l ekimin sonu ile hinde “Saban Toyu” yap›lmaktad›r. Kaynak kifli Celalettin Erbay bu kutlama-
kas›m›n ortalar›na kadar ki dönemde, özellikle 9, 10, 11 kas›mda, “Koç Kat›- n›n do¤uflunu, flu flekilde anlatmaktad›r: “Eskiden nadasa ç›kma zaman› gel-
m›” kutlamalar› yap›lmaktad›r. di¤inde, nadas›n yap›laca¤› hayvanlarla aletler süslenerek haz›r hale getirilir-
Kaynak kiflinin belirtti¤ine göre, koç kat›m› Anadolu insan›n›n sert do¤a di. Bu faaliyetler yap›l›rken bir bak›ma bayram havas› do¤ard›.” Bu bayram›
koflullar› karfl›s›nda, sahip oldu¤u hayvanlar› korumaya yönelik ald›¤› bir ön- yöre halk› toy olarak adland›rmaktad›r. ‹lk yap›ld›¤› tarihten bu güne de¤ifle-
lemdir. Kuzular›n so¤uk bir ayda dünyaya gelmesini engellemek, verimlili¤i rek ve yenileflerek süregelen Saban Toyu’nda sabah erkenden kalkan yöre hal-
artt›rmak amac›yla koçlar, daha önce belirtilen aylar aras›nda koyun sürüleri- k› piknik için gerekli malzemelerini toplar. Piknik süresince çal›nan müzikler,
ne kat›l›rlar. Koç kat›m›, baz› yörelerde belirtilen tarihten 2-3 gün öncesine çekilen halaylar toyu daha e¤lenceli hale getirir. Yöreye has bir halk oyunu
veya sonras›na al›nabilir. olan “garaki”, akordiyon eflli¤inde oynan›r.
Sivrialan Köyü’nün en önemli geçim kayna¤› hayvanc›l›kt›r. Bu nedenle Saban Toyu için en güzel elbiselerini giyen halk, daha önceden boyad›kla-
do¤acak yavrular›n çok olmas› ve hayatta kalabilmelerini sa¤lamak amac›yla r› yumurtalar› da yanlar›nda getirerek burada yumurta tokuflmaca oyununu
yap›lan koç kat›m›n›n yöre halk› için ayr› bir önemi vard›r. oynarlar.
Koç kat›m›n›n yap›laca¤› günün sabah› erkenden haz›rl›klar yap›lmaya
bafllan›r. Sürülere kat›lacak koçlar köyün gençleri taraf›ndan boyanarak, süs-
lenir. (F.106) Kad›nlar evlerinde kutlamalarda yenilecek yemekleri haz›rlarlar.
Yöreye has yemekler, börekler, çörekler piflirilip; yufka ekmekler aç›l›r. Bunla-
r›n yan›nda keflkekler kaynat›l›p, kavurga ve çedeneler kavrulur. Koç kat›m›-
n›n yap›laca¤› günün öncesinde küçük bakraçlara yo¤urtlar çal›n›r. Bütün ha-
z›rl›klar bittikten sonra, herkes koçuyla köyün meydan›nda toplan›r. Burada
köy dedesi taraf›ndan dualar okunur. Bundan sonra koçlar sürülere kat›l›rlar.
Her köyden birkaç pernek, yani sürü vard›r. Koç kat›m› iflleminden sonra sü-
rüler, çobanlara emanet edilir ve e¤lenceler bafllar.
Köyün gençleri saz›yla, keman›yla, davul ve zurnas›yla çoban ve sürüle-
rin yan›nda yer al›r, büyük bir ota¤ kurulur ve e¤lenceler bu ota¤›n etraf›nda
yap›l›r. Saz, keman, zurna eflli¤inde türküler söylenip, halaylar çekilir. Bun-
dan sonra dolular içilir, gençler aras›nda gürefller tutulur.
Koç kat›m› kutlamalar›, ertesi günün sabah›na kadar devam eder. Güne-
flin do¤ufluyla halk, sürüsünü çobandan geri al›r. Çobana teslim edilen sürüde
bir eksilme olursa, çoban›n alaca¤› paradan kesilir. Böylece koç kat›m› kutla-
malar› son bulur.
4.1.2. HIZIR BABA VE BAYRAM ÇIKARMA fiÖLEN‹
(BOLU / MENGEN / BABAHIZIR KÖYÜ)
Derleyen: Hale Geredelio¤lu

IV. AY TAKV‹M‹NE GÖRE
Derleme Yeri ve Tarihi: Ankara / 30.04. 2005
YAPILAN KUTLAMALAR Kaynak Kifli: Mehmet Ali Geredelio¤lu
Bolu’nun Mengen ‹lçesi’ne ba¤l› Babah›z›r Köyü’nde her y›l 30 Hazi-

4.1. KURBAN BAYRAMINDA YAPILAN KUTLAMALAR ran’da “H›z›r Baba ve Bayram Ç›karma fiöleni” düzenlenir. Ancak as›l anma
günü halk›n organizasyonu ile her y›l kurban bayram›n›n ikinci günü yap›l-
4.1.1. DÖNME DOLAP fiENL‹KLER‹ (R‹ZE / ARDEfiEN / AKDERE KÖYÜ) maktad›r. “H›z›r Baba ve Bayram Ç›karma” ad›yla düzenlenen flölenin bu
isimle an›lmas›n›n nedeni, kurban bayram›nda H›z›r Baba’y› anma amac›yla
Derleyen: Ömer Yaro¤lu yap›l›yor olmas›d›r.
Derleme Yeri: Rize Kurban bayram›n›n birinci günü bayram namaz›na giden erkekler, türbe-
Kaynak Kifli: Murat Y›lmaz nin yan›nda bulunan ve zemzem akt›¤›na inan›lan çeflmeden abdest al›p, na-
Mesle¤i: Esnaf maz k›larlar. Namaz›n ard›ndan, ayn› zamanda flölenin düzenlendi¤i yer de
Do¤um Yeri ve Y›l›: Rize / Ardeflen / Akdere Köyü 1960 olan cami avlusunda s›rayla bayramlafl›l›r. Bu bayramlaflman›n as›l amac›
küslerin bar›flt›r›lmas›d›r.
Rize’nin Ardeflen ‹lçesi’ne ba¤l› Akdere Köyü’nde her y›l Kurban Bayra- Ö¤len namaz›n›n ard›ndan cami avlusunda toplananlara, köy muhtar› ta-
m›’n›n üçüncü günü “Dönme Dolap fienlikleri” düzenlenmektedir. Akdere Kö- raf›ndan flölenin program› bildirilir. Burada “bayram ç›karma” ad› verilen uy-
yü’nde 154 y›ld›r kutlanan bu flenlik ad›n›, kutlamada birinci derecede önemi gulamay› yapacak, yani köy halk›na yemek verecek olan kifliler muhtara isim-
olan Dönme Dolap’tan almaktad›r. lerini yazd›r›rlar. Ard›ndan kura çekilir ve kimin hangi eve yeme¤e gidece¤i
fienlik ustalar taraf›ndan köyün meydan›na kurulan dolab›n, horonlar efl- belirlenir. Herkes her istedi¤i eve gidememektedir.
li¤inde aç›lmas›yla bafllar. Genç, yafll› herkesin kat›ld›¤› bu flenlikte, yafll›lar fiölende yap›lan bir baflka önemli uygulama da, daha önce evlerde haz›r-
genellikle bir köfleye çekilerek flenli¤i izlemekle yetinirken; gençler dönme do- lanan helvalar›n burada kar›flt›r›l›p, halka da¤›t›lmas›d›r. Bu uygulaman›n te-
laba binerek, cesaretlerini s›narlar. Bu dönme dolap, flenlikten önce köydeki
melinde “helalleflme” inanc› vard›r. Y›l içerisinde birbirlerine haklar›n›n geçti-
marangozlar taraf›ndan ahflaptan yap›lmaktad›r. Kaynak kifli Murat Y›l-
¤ini düflünen köy halk› böylelikle birbirlerine haklar›n› helal ederler.
maz’dan edinilen bilgiye göre, köyde bu dönme dolab›n, üzerine binenleri kö-
tülüklerden korudu¤u inanc› hakimdir. Bayram›n ikinci günü herkes muhtar›n söyledi¤i saatte ve yerde, genellik-
Yöresel oyunlara geçilmeden önce köyün muhtar› günün anlam ve önemi- le de köy meydan›nda, kurada çektikleri, “bayram ç›karan” evlere da¤›lmak
ni belirten bir konuflma yapar. Konuflma yap›ld›ktan sonra, dönme dolab›n et- üzere toplan›r. Bu arada meydanda toplan›ld›¤›nda flölene kat›lmayanlar tes-
raf›nda halka oluflturularak, tulum eflli¤inde horon tepilir. Çevre köy ve ilçe- pit edilir; kat›lmama sebebini bildirmeyenlerin evine bir davulcu ve zurnac›
lerden pek çok kiflinin kat›l›m›yla gerçekleflen bu flenlikte, yöresel yemekler ve gönderilir. Geçerli bir mazereti olmaks›z›n flölene gelmeyenler, davul-zurna
tatl›lar da ikram edilir. eflli¤inde köy meydan›na getirilir. Meydanda, köyün hat›r› say›l›r kiflilerinden
Halk›n mahalli sanatç›lar›n söyledikleri Karadeniz flark›lar›yla cofltu¤u oluflmufl bir mahkeme kurulur, bu kifli orada yarg›lan›r ve cezaland›r›l›r. Bu
flenlikte, cesaret gerektiren bir di¤er yar›flma da iki a¤aç aras›nda kurulan tarz bir e¤lencenin ard›ndan herkes yemek yiyece¤i evlere da¤›l›r.
“ompila” ad› verilen sal›nca¤a binebilmektir. Kolay kolay herkesin binemedi¤i Yemekte özel bir düzen vard›r. Yer sofras›nda ve tek tabaktan yemek ye-
bu sal›ncak halatlarla yap›l›r. Akflama kadar bu flekilde süren flenlik, akflam nir. Bayram ç›kar›lan her evin bafll›ca menüsünü yayla çorbas›, tas kebab›, pi-
da gençlerin haz›rlad›¤› seyirlik oyunlarla devam eder. lav, yaprak sarmas›, taze fasulye, üzüm hoflaf›, irmik helvas›, su böre¤i, zey-
tinya¤l› yemekler, revani, baklava, salata oluflturur.
Yeme¤in ard›ndan sofran›n en yafll›s›, sofra duas› yapar. Son olarak çay
ikram edilir. Bir süre devam eden sohbetin ard›ndan, herkes camide okunacak 4.2. MUHARREMDE YAPILAN KUTLAMALAR
mevlide kat›lmak amac›yla camiye gider. O gün camide iki kifli ezan okur. Bu-
na halk aras›nda “çifte ezan” ad› verilir. Bu bir anlamda mevlide davettir.
4.2.1. AfiURE GÜNÜ
Mevlidin ard›ndan, o zamana kadar türbeye getirilen hediyeler cami avlu-
sunda sat›fla ç›kar›l›r. Bayram Ç›karma fiöleni’ndeki bir di¤er uygulama da ni-
4.2.1.1. AfiURE fiENL‹⁄‹ (AFYON)
flanl› k›zlar›n ya¤mur, bereket getirece¤i inanc›yla çeflmelerde ›slat›lmas›d›r.
Böylelikle, köye bolluk gelece¤ine inan›l›r.
Derleyen: Sezai Özçelik
Ayn› akflam köy kona¤›nda müzikli bir e¤lence düzenlenir. Çeflitli yar›fl- Derleme Yeri: Afyon
malar yap›l›r, kuralar çekilir, hediyeler da¤›t›l›r, oyunlar oynan›r. Bu e¤lence Kaynak Kifli 1: Nurettin Utafl
flölenin son perdesidir. Mesle¤i: Afyon ‹l Müftülü¤ü Personel fiube Müdürü
Kaynak kifliden derlendi¤i kadar›yla, flölen süresince uyulmas› gereken Do¤um Yeri ve Y›l›: Kayseri / 1949
bir tak›m kurallar vard›r. Bu kurallar flölene kat›l›m› artt›rd›¤› gibi, flölenin e¤- Kaynak Kifli 2: Yaflar Yalç›n
lenceli geçmesinde de önemli bir yere sahiptir. Bunlar›n bafl›nda silah kullan- Mesle¤i: Memur
mamak, içki içmemek, sebepsiz yere flenli¤e kat›lmamak, sayg›s›zl›k yapma- Do¤um Yeri ve Y›l›: Afyon / 1961
mak ve küslü¤ü devam ettirmemek gelir.
Yörede her y›l bu flekilde icra edilen H›z›r Baba ve Bayram Ç›karma fiöle- Afyon’da her y›l muharremin onuncu günü “Aflure Günü”dür. Geçmifli
ni’nin temelinde Babah›z›r’a duyulan inanç ve sayg› vard›r. Onun ruhuna he- Cumhuriyetten önceye dayanan Mevlevihane’de Aflure törenleri bir ara kesin-
diye edilmesi amac›yla yemek verilir, mevlit ve dualar okunur. Kay›ts›z flarts›z tiye u¤ram›flsa da, kaynak kifliden derlenen bilgiye göre, daha sonra el yaz-
kat›l›m› ve herkesle diyaloga girme zorunlulu¤unu beraberinde getiren bu flö- mas› bir kitaptan bu törenlere dair bilgiler elde edilerek yeniden canland›r›l-
len, ayn› zamanda yöre halk›n›n birbirlerini daha yak›ndan tan›mas› ve kay- m›flt›r.
naflmas› aç›s›ndan da son derece önemlidir.
K›rk haf›z›n günler öncesinden hatimler yaparak haz›rland›¤› Aflure tö-
renleri Afyon’da, halk›n birlikteli¤inin sa¤lanmas› ad›na önemli bir yere sa-
hiptir.
Tören, halk›n aflureye katk›da bulunabilmek ve flifal› aflureden yiyebilmek
için Mevlevihane’de toplanmas›yla bafllar. Burada Kur’an-› Kerim okunarak,
dualar ve flükürler edilerek 29 çeflit hububat, baharat ve yiyece¤in kar›flt›r›l-
mas›yla aflure haz›rlan›r. Aflurenin içine kat›lan malzemeler flöyledir: Pirinç,
göce, pekmez (fleker), kuru fasulye, nohut, arpa, kuru üzüm, incir, f›st›k, f›n-
d›k, ceviz içi, limon, vanilya, pirinç unu, karanfil, tarç›n, susam, haflhafl, har-
dal, çörek otu, gül suyu, fleker pare, kay›s›, kufl üzümü, dut kurusu, zencefil,
yenibahar, h›d›r yapra¤›, portakal özü ile Hindistan cevizi. (F.107)
Aflurenin haz›rlanmas›ndan sonra imam eflli¤inde, önce hatim duas› son-
ra da aflure duas› yap›l›r. fiifa ve flükür simgesi olarak görülen aflurenin da¤›-
t›lmas› ile tören son bulur.
4.2.1.2. AfiURE GÜNÜ (GAZ‹ANTEP) 4.2.1.3. AfiURA GÜNÜ (I⁄DIR)
Derleyen: Nurcan Kaplan Derleyen: Ümmügülsüm Y›ld›r›m

Derleme Yeri: Gaziantep Derleme Yeri ve Tarihi: I¤d›r / 24.04.2005
Kaynak Kifli: Emine Kayabafl Kaynak Kifli 1: Hasan Baykoca
Mesle¤i: Ev Han›m› Mesle¤i: ‹mam
Do¤um Yeri ve Y›l›: Gaziantep / 1962 Do¤um Yeri ve Y›l›: Kars / 1948
Kaynak Kifli 2: Fatih Dany›ld›z
Mesle¤i: Kitapç›
Gaziantep’te her y›l muharremin onu “Aflure Günü”dür. Halk aras›nda
Do¤um Yeri ve Y›l›: I¤d›r / 1979
aflure günüyle ilgili yayg›n inan›fllardan biri, aflure günü gusül abdesti al›nd›-
¤›nda bir y›l boyunca hasta olunmayaca¤›na dairdir. Ayr›ca Aflure günü ka-
d›nlar, gözlerinin bir y›l boyunca a¤r›mamas› için gözlerine sürme sürerler. I¤d›r’da, her y›l Muharrem’in onuncu günü “Aflura Günü”dür. “Aflura” ke-
Aflure günü eve bereket getirmesi için 10 çeflit yiyecek al›n›r, yine bereket limesi Arapça’da Muharremin onu demek oldu¤u için, törenler de “Aflure Gü-
getirmesi için aflure günü evde eski bir fley de¤ifltirilir. Kutlamadan birkaç gün nü” ismiyle bilinir. Muharrem ay›nda, aflure gününden önceki dokuz gün oruç
önce evlere misafirler davet edilir ve o gün piflirilen aflureler bu flekilde akra- tutulur. Fakat, yas› temsil eden bu oruç boyunca su içilebilir. Onuncu gün
balara ve komflulara ikram edilir. oruç tutulmaz. Muharrem ay›n›n 10. gününe (Aflura) kadar camilerde mersiye-
ler okunur, dualar edilir. Özellikle Aflura gününde ve ondan önceki dokuz gün
Gaziantep’te e¤er bir k›za görücü gidilecekse, iflin sonunun hay›rl› olmas›
adak kurbanlar kesilir. Ada¤› olanlar özellikle o güne adarlar. (K.K.2)
için aflure gününe denk getirilir.
Sabah›n erken saatlerinde kalkan halk, yaklafl›k saat befl gibi camiye gi-
der. Kad›nlar ve erkekler farkl› bölümlerde imam›n günün anlam ve önemini
belirten konuflmas›n› dinlerler. Kaynak kifli Hasan Baykoca’dan derlenen bil-
gilere göre, bitifl duas›n›n ard›ndan Hz. Hüseyin’in Kerbela’da flehit edilifl
gününü anmak için belli bir düzende ve sinezenler eflli¤inde Aral›k Meyda-
n›’nda toplan›l›r. Toplananlar›n ço¤u, bugünü matem günü olarak kabul ettik-
leri için siyah renk elbise giyinirler ve bafllar›na da kan› temsil eden k›rm›z›
bir kurdele takarlar. Kad›nlar›n ço¤unun bafl›nda “Ya Zehra”, erkeklerin ve
çocuklar›n bafl›nda “Ya Hüseyin” veya “fiehit Hüseyin” yazan k›rm›z›, yeflil
veya siyah renk fleritler; ellerinde ise Hz. Hüseyin’in temsili resmi bulunur.
Törenlerde gülünmez, e¤lenilmez; aksine “ ‹mam Hüseyin için dökülen her
damla yafl›n Allah kat›nda bir de¤eri oldu¤u” inan›fl›ndan ve Hz. Muham-
med’e atfedilen “Her kim o¤lum Hüseyin’e a¤larsa, yada a¤lat›rsa veya ken-
dini a¤lar gibi tutarsa cennet ona vaciptir” hadisinden dolay› bol bol gözyafl›
dökülür. Hatta kaynak kifli Ümmügülsüm Y›ld›r›m bu konuyla ilgili “Bizde flöy-
le bir itikat vard›r ki; yalandan gözyafl› dökülürse, kifliye bir yerden manevi
bir s›k›nt› gelir” demektedir.
Kaynak kifli Fatih Dany›ld›z’dan edinilen bilgiye göre, aflura günü için son
senelerde meydan›n ortas›nda bir platform kurulmufltur. Bu platformun üs-
tündeki kürsüden, ilk önce yörenin âlim olarak bilinen büyükleri, günün anlam
ve önemini belirten konuflmalar yaparlar.
Bunun ard›ndan da ‹mam Caferî Sad›k zaman›nda yaz›lm›fl olan “Ziyaret- 4.3. REGA‹B AYINDA YAPILAN KUTLAMALAR
nâme” adl› metin okunur, Kerbela’da flehit olanlara selam verilir ve Hz.Hüse-
yin’in düflmanlar›na da lanet edilir. 4.3.1. fi‹V‹L‹K (KONYA)
Daha sonra sinezenler (Deste) eflli¤inde, sa¤ ellerle veya son zamanlarda
yap›ld›¤› gibi zincirlerle sinelere vurulmaya bafllan›r. (F.108) Bu zincir vurma Derleyen: fieyma Özdemir
ifllemine I¤d›r’da “flebih” denir. Kad›nlar zincir vuramazlarken; erkeklerin ise Derleme Yeri: Konya
ancak genç ve istekli olanlar› bu uygulamay› yapabilirler. fiebih ifllemini ya- Kaynak Kifli: Nurten Özdemir
panlar genelde siyah elbiseler giyinirler ve elbiselerinin s›rt k›sm› aç›k olur. Mesle¤i: Ev Han›m›
Buralar kanad›kça pudralan›r. Bu ifllem yap›l›rken bir taraftan da güzel sesli
biri fliirler okur.
Konya’da her y›l üç aylar›n bafllang›c› olan Regaip ay›nda “fiivilik” kutla-
Desteden sonra s›rayla, “‹mam Hüseyin için vücuttan kan ç›karman›n malar› olur. fiivilik kutlamalar› için yap›lan haz›rl›klar bir hafta önce, evlere
sünnet olmas›” inan›fl›ndan dolay› bafllara kama vurdurulur. Bu iflleme ise çerez, lokum, gofret ve Konya’n›n özel flekeri olan mevlana flekeri al›nmas›yla
halk aras›nda “bafl ç›tt›rma” denir. bafllar.
Tören esnas›nda meydanda “Alem” dolaflt›r›l›r. Bu alem, tören boyunca Recep ay›n›n ilk Perflembe gününe denk gelen Regaip ay›nda çocuklar el-
ellerde tafl›n›r. Erkekler ve özellikle de kad›nlar aleme kumafllar, eflarplar, pa- lerine geçirdikleri pofletlerle kap› kap› dolaflarak çerez toplarlar. Bu toplanan
ralar takarlar. (F.109) “Alem” bayrak demektir; fakat bu törende, bu bayrak çerezlere Konya’da “fiivilik” ad› verilmektedir. fiivilik toplarken say›lar› 5 ile
Kerbela’da kollar› kopar›larak flehit edilen Hz. Ebu’l Fazl Abbas’›n sa¤ kolunu 40 aras›nda de¤iflen çocuk toplulu¤u, evlerin kap›s›n› çalmadan önce kaynak
temsil eder. Hasan Baykoca’n›n belirtti¤ine göre Hz. Ebu’l Fazl Abbas’›n Al- kifliden derlenen flu maniyi söylerler:
lah kat›nda derecesi yüksektir ve bu yüzden halk ona niyet ederek onu kendi-
lerine flefaatçi olarak kabul eder ve bunun bir neticesi olarak da bu aleme ku- fiivli flivli fliflirmifl
mafl ba¤larlar. Ayr›ca meydanda yine etraf›na bezler, eflarplar, paralar ba¤la- Ergen o¤lan piflirmifl
nan “Kâs›m Ota¤›” dolaflt›r›l›r . (F.110) ‹ki çörek bir börek
Alem ve Kâs›m ota¤›na kumafllar, eflarplar, paralar ba¤lanmas›na ve kur- Bize namazl›k gerek
ban kesilmesine “Nezir” denir. Nezir, adak demektir.
Aflura günü törenleri, ö¤len namaz›ndan önce son bulur. Bunun sebebi de veya:
Hz. Hüseyin’in ö¤len namaz›na yak›n bir zamanda flehit edildi¤ine inan›lmas›-
d›r. fiivli flivli fliflirmifl
Hasan Baykoca’den derlenen bilgilere göre, I¤d›r’da Aflura Günü törenle- Erken kalkan/ olan biflirmifl
rinde, aflure piflirilmez; helva da¤›t›l›r. Bunun sebebi aflurenin içinde bulunan ‹ki çörek bir börek
katk› maddelerinin çoklu¤u ve pahal› bir tatl› olmas›d›r. Helva ise yas› sembo- Bize flivlilik gerek.
lize eder Bu helvan›n özel bir piflirme biçimi ve belli bir piflireni yoktur, ner-
deyse her evde piflirilir ve bunlar› her ev birbirine gönderir. ‹kindiye kadar flivilerini toplayan çocuklar, akflam oldu¤unda ise fenerler-
Muharrem törenlerinde baz› simgeler bulunmaktad›r; mesela, güvercin. le gezmeye ç›karlar.
Hz. Hüseyin’in flehit edilmesinden sonra binlerce güvercinin onu korumak için fiivi kutlamalar› için, her evde “bifli” ad› verilen özel bir börek haz›rlan›r.
baflucunda gölge oluflturduklar›na inan›l›r. Di¤er bir sembol ise, el ve yüze Akflamdan veya sabah erkenden, “üretme maya” ile yo¤rulan hamurlardan
toprak, çamur sürmektir. Bu uygulama da Hz. Zeynep’in esir düfltü¤ünü sim- ufak bezeler tutulur, mangal bafl› ocak yahut malt›zlar›n üzerine, sapl› kara
geler. (K.K.2) tavalar yerlefltirilir, içlerindeki “fl›rlan ya¤›” c›z›rdamaya bafllay›nca 15-20
cm. çap›nda aç›lan mayal› hamurlar birer birer k›zg›n ya¤a b›rak›l›r. Kabar›p
k›zaran bifliler, al›narak önceden ›slat›lm›fl yufkalar›n içine dört köfle sar›l›r.
Günümüzde fl›rlan ya¤› üretilmedi¤i için, onun yerine zeytinya¤›, çiçek ya¤› gi-
bi s›v›ya¤lar kullan›lmaktad›r. Haz›rlanan bifliler kaplara konulup, en yak›n
komfludan bafllanarak uzakta oturan h›s›m, akrabaya kadar da¤›t›l›r. Bu da¤›- V. ANMA TÖRENLER‹
t›m esnas›nda zengin, fakir ayr›m› yap›lmaz. Aralar›nda küslük olan kifliler bi-
le birbirlerini atlamamaya dikkat ederler. Çünkü bifli, bar›flma sembolüdür. 5.1.1. ABDAL MUSA ANMA TÖREN‹
Bifliyi alan küs, bar›flm›fl olur. Bununla birlikte, küsün bifliyi almamas› da ay›p (ANTALYA / ELMALI / TEKKE KÖYÜ)
say›l›r.
Regaip gecesinde büyükler birbirlerine misafirli¤e gidip, birbirlerinin kan- Derleyen: Gül Domrul
dillerini kutlarlar. Bu arada erkekler de camilerde okutulan mevlitlere kat›l›r- Derleme Yeri: Antalya
lar. Kaynak Kifli: Abdal Postneflini Erifl (Halife Baba)
Mesle¤i: Abdal Musa Türbesi Sorumlusu
Antalya’n›n Elmal› Kasabas›’na ba¤l› Tekke Köyü’nde her y›l haziran›n

son haftas› “Abdal Musa’y› Anma Töreni” düzenlenmektedir. Eskiden may›s›n
son haftas› ile haziran›n ilk haftas› aras›nda düzenlenen tören, daha sonra
kat›l›mc›lar›n ma¤dur olmamas› için haziran›n son haftas›na al›nm›flt›r.
Abdal Musa törenleri için yap›lan haz›rl›klar, günler öncesinden bafllar.
Anma töreninden 3-4 gün önce gelmeye bafllayan misafirler evlerde a¤›rlan›r.
Tören günü önce Abdal Musa Sultan’›n türbesi, daha sonra s›ras›yla an-
nesi Ana Sultan, k›z kardefli Hüsniye Bac›, babas› Hasan Gazi ve dervifli Kay-
gusuz Abdal’›n türbeleri ziyaret edilir. Kaynak kifliden derlenen bilgiye göre,
Abdal Musa Türbesi ziyaret edilirken yap›lan bir tak›m uygulamalar vard›r.
Bunlardan biri, Abdal Musa’n›n ayak ucundaki delikten, dilek tutularak a¤r›-
lara iyi gelen çöher veya “kutsal toprak” ad› verilen topra¤›n ç›kar›lmas› ve
bunun u¤ur getirmesi amac›yla yenmesidir. Burada yap›lan bir baflka uygula-
ma da Abdal Musa’n›n mezar›n› çevreleyen zincirlerin üzerinden geçen ve bu
zincire çaput ba¤layan çocuksuz kad›nlar›n çocuk sahibi olacaklar›na inan›l-
mas›d›r.
Bu ziyaretin ard›ndan Uluç›nar Meydan›’na geçilir. Burada sunucunun,
gür bir sesle Anadolu’nun dört bir yan›ndan gelenlere, “Hoflgeldiniz. Sefa Ge-
tirdiniz” fleklindeki girifl cümlesinden sonra birlik ve beraberli¤in güzelli¤in-
den bahsedilir. Abdal Musa Külliyesi Dernek Baflkan› ve önde gelenlerin bu
tarz aç›l›fl konuflmalar›n›, Tekke Köyü Semah Ekibi’nin gösterileri izler. Akfla-
ma kadar bu flekilde konuflmalar ve halk oyunlar› gösterileri sürer. Akflam ise,
Uluç›nar Meydan›’nda befl alt› dedenin önderlik etti¤i “Cem” yap›l›r. Bu s›ra-
da yaklafl›k elli evde daha cemler yap›lmaktad›r. Cemler gece saat ikiye kadar
devam eder.
Anma töreninin ikinci günü, Kengerek ad› verilen giysilerini giyen semah 5.1.2. COG‹ BABA fiENL‹KLER‹ (S‹VAS / ‹MRANLI / AVfiAR KÖYÜ)
ekiplerinin gösterileriyle bafllar. Pek çok menk›benin anlat›ld›¤› törende, bu
menk›beler do¤rultusunda piyesler gösterilir. ‹kinci gün yap›lan bir baflka uy- Derleyen: Soner Karaman
gulama da kurban kesilmesidir. Kesilen kurban eti bütün köylüye da¤›t›l›r. Derleme Yeri: Sivas
Her y›l düzenlenen bu tören tan›flma ve kaynaflma ad›na önemli bir misyon Kaynak Kifli: Gülseren Narl›
üstlenmektedir. Mesle¤i: Ev Han›m›
Do¤um Yeri ve Y›l›: Sivas / ‹mranl› / Avflar Köyü 1973
Sivas’›n ‹mranl› ‹lçesi’ne ba¤l› Avflar Köyü’nde her y›l nisan›n on alt›s›n-
da “Cogi Baba fienlikleri” yap›lmaktad›r. fienlik için bu günün seçilme nedeni
ise Cogi Baba’n›n bu günde do¤du¤una inan›lmas›d›r.
Köy içinden ve d›fl›nda pek çok kiflinin kat›ld›¤› flenlik, sabah›n çok erken
saatlerinde dualarla bafllar. Yap›lan dualar›n ard›ndan kurbanlar kesilir ve
Cogi Baba ad›na halka da¤›t›l›r. Kutsal oldu¤una inan›lan bu etle yap›lan ye-
meklerin da¤›t›m›nda düflkünlere ve hastalara öncelik tan›nmaktad›r. Yeme-
¤in yan›nda verilen su ise Cogi Baba Türbesi’nin yan›nda bulunan ve tafltan
ç›kan sudur. Halk bu suyu flenlikten sonra evlerine götürür veya gurbette ya-
flayan akrabalar›na gönderir.
Cogi Baba türbesi yap›lmadan önce halk, Cogi Baba’n›n mezar›n›n yan›n-
da bulunan bir tafltan akan suyun çevresinde dualar okuyup, kurbanlar keser-
di. Ancak 1940 y›l›nda türbenin yap›lmas›yla bu tür uygulamalar davul ve
zurna eflli¤inde yap›lmaya bafllanm›flt›r. (K.K.)
Yeme¤in ard›ndan yöresel halk oyunlar› oynan›r ve halaylar çekilir. Davul
ve zurna eflli¤inde çekilen bu halaylarla halk, Cogi Baba’n›n do¤umuyla gelen
yaz› kutlamaktad›r. (F.111) Yedi saat süren flenli¤in son bölümünde dualar
edilir ve Cogi Baba an›s›na göz yafllar› dökülür.
5.1.3. Ç‹ÇEKBABA fiENL‹KLER‹ (MU⁄LA) 5.1.4. DEDEBA⁄ HAYRI (AYDIN / KARACASU)
Derleyen: Esra Akyol Derleyen: Esra Yazd›ç

Derleme Yeri ve Tarihi 1: Mu¤la / Dalaman 25.01. 2005 Derleme Yeri ve Tarihi 1: Ayd›n / 13. 04.2005
Kaynak Kifli 1: Emine Akyol Kaynak Kifli 1: Süleyman Sertkaya
Mesle¤i: Ev Han›m› Mesle¤i: Seramikçi
Do¤um Yeri ve Y›l›: Mu¤la / Dalaman 1957 Do¤um Yeri ve Y›l›: Ayd›n / Karacasu 1952
Derleme Yeri ve Tarihi 2: Mu¤la / Ortaca / 28.01.2005 Derleme Yeri ve Tarihi 2: Ayd›n / 15.04. 2005
Kaynak Kifli 2: Günür Karaa¤aç Kaynak Kifli 2: Hüseyin Kuruüzüm
Mesle¤i: Tarih Ö¤retmeni Mesle¤i: Türkçe Ö¤retmeni
Do¤um Yeri ve Y›l›: Kars / Ka¤›zman 1955 Do¤um Yeri ve Y›l›: Ayd›n / Karacasu 1947
Mu¤la’da her y›l a¤ustosun son perflembesi “Çiçekbaba fienlikleri” düzen- Ayd›n’›n Karacasu ‹lçesi’nde her y›l a¤ustosun son pazar günü “Dedeba¤
lenmektedir. Mu¤la’n›n Köyce¤iz ‹lçesi ile Denizli’nin Tavas ‹lçesi’nin Beya¤aç Hayr›” yap›l›r. Dedeba¤ Yaylas›’nda yap›lan Hay›r, Dedeba¤ isimli evliyay›
Beldesi aras›nda kalan Sand›raz (Çiçekbaba) Da¤›’nda yap›lan flenli¤e pek anmak üzere düzenlenir. Bu tören sadece Karacasululara de¤il; çevre il ve il-
çok ziyaretçi kat›lmaktad›r. Çiçek Baba flenlikleri, 1994 y›l›ndan beri Beya¤aç çelerden gelenlerin yan› s›ra Makedonya, Almanya gibi ülkelerden gelenlere
Belediyesi ile Kaymakaml›¤› taraf›ndan zenginlefltirilerek “Geleneksel Eren de ev sahipli¤i yapar.
Günü”, “Kartal Gölü Yörük fienlikleri” ad› alt›nda düzenlemeye bafllanm›flt›r. Karacasu’nun son genel nüfus say›m›na göre 21.980 olan nüfusu, bu tö-
Çiçekbaba fienlikleri için yap›lan haz›rl›klar günler öncesinden bafllar. Üç renle birlikte neredeyse iki kat›na ç›kar. Zaten bu hayr›n yap›l›fl amac› da Ay-
dört gün öncesinden Sand›raz Da¤›’na ç›k›l›r. Çiçekbaba’n›n mezar›n›n yak›n- d›n Karacasu’dan yola ç›karak bütün dünyaya yay›lm›fl Karacasulular› birlefl-
lar›na kurbanlar kucaklarda getirilir. Bu uygulamada dileklerin gerçekleflece- tirmek ve gelecek nesilleri birbirleriyle kaynaflt›rmakt›r.
¤ine dair güçlü bir inanç vard›r. Mezar›n etraf›nda adaklarla birlikte dönül- Hay›r haz›rl›klar› bir hafta önceden duyurulmaya bafllan›r. Tarihler 25-30
dükten sonra kurbanlar kesilir ve orada bulunanlara da¤›t›l›r. fienlikte Çiçek- A¤ustos’u gösterdi¤inde, halk kendi bütçesine göre yapacaklar› yard›m› ayar-
baba’n›n mezar›n›n yak›n›nda bulunan bir a¤aca da çaputlar ba¤lanarak, di- layarak, bu ifl için çal›flan kurula iletirler. Karacasulular›n baz›lar› bu hay›ra
lekler tutulur. bir çuval un, bir erkeç ile kat›l›rken; baz›lar› da traktör ve kamyonuyla odun
Çiçek Baba fienli¤i’nde özel e¤lenceler yap›lmaz, özel k›yafetler giyilmez, tafl›yarak kat›l›r. Böylece tüm halk el ele, pazar gününe haz›rlan›r.
maniler-türküler söylenmez, çalg› çal›nmaz, oyunlar oynanmaz. O gün ibadet- Bu büyük hay›rda yap›lan üç önemli ve olmazsa olmaz yiyecek; keflkek,
le geçirilir. turflu ve bu¤day unundan yap›lma ekmektir. Elli büyük kazan içerisinde pifliri-
len keflkek, 1200 kilo et, 1200 kilo bu¤dayla yap›lmaktad›r. Genellikle dü¤ün-
lerde yap›lan ve hay›ra kat›l›m› artt›ran bu özel yemek için, erkeç denilen er-
kek keçinin etinin güzel oldu¤u söylenir. Dedeba¤ Hayr›’nda yaklafl›k 150 ta-
ne erkeç kesilir. Kaynak kifli Hüseyin Kuruüzüm, yemeklerin haz›rl›k aflamas›-
n› flöyle anlatmaktad›r. “Keflkek yap›m›nda etler kazanlarda kemiklerinden
ayr›l›ncaya kadar hafllan›r ve kemiklerden ayr›lan etler kazandan al›narak gö-
nüllü kad›nlar taraf›ndan lime lime edilir. Bu ifllem devam ederken et suyuna
b›rak›lan afl›l› bu¤daylar kaynat›larak piflirilir. Bu¤daylar fliflip aç›ld›ktan son-
ra, ateflten al›narak baflka bir yerde kepçelerle yavafl yavafl dövülmeye baflla-
n›r. Bu ifllemle bu¤day›n tamamen aç›lmas› sa¤lan›r. Daha sonra kazan, ate-
flin üzerine tekrar konulur ve içine lime lime edilmifl etler de eklenerek, erkek-
ler taraf›ndan tokmaklarla dövülmeye bafllan›r. Keflkek piflirildi¤i yada dövül- 5.1.5. ERTU⁄RUL GAZ‹’Y‹ ANMA VE SÖ⁄ÜT fiENL‹KLER‹ (B‹LEC‹K)
dü¤ü s›rada, kazan›n bafl›nda bir kavga veya dedikodu yap›ld›¤›nda keflke¤in
ekflidi¤ine inan›l›r. Derleyen: Abdullah Y›lmaz
Keflke¤in yan›nda servis edilecek turflu, hafllama yöntemiyle yap›l›r. Bir Derleme Yeri: Bilecik
gün önceden kazanlarda hafllanan turfluluk malzemeler, büyük ve derin varil- Kaynak Kifli: Ayhan Çevik
lere haflland›klar› suyla bast›r›l›rlar. Üzerlerine tuz serpilen turfluluklar›n bir Mesle¤i: Vali
gün sonra k›vama gelmesi beklenir. Do¤um Yeri ve Y›l›: Tekirda¤ / Hayrabolu / Ç›kr›ks› Köyü 1951
Bu¤day unundan yap›lan ekmek, halk›n evlerinden verdikleri bu¤daylar›n
de¤irmende ö¤ütülerek un haline getirilmesi ve bu ifl için gönüllü olan f›r›nlar Bilecik’te her y›l Eylülün ikinci haftas›, Cuma günü bafllamak üzere üç
taraf›ndan piflirilmesiyle haz›rlan›r.” gün süren “Ertu¤rul Gazi’yi Anma ve Sö¤üt fienlikleri” düzenlenmektedir. Da-
Yemeklerin piflirilmesi Dedeba¤ Hayr›’n›n bir gece öncesinden bafllar. O ha önce Sö¤üt’ün ileri gelenlerinin önderli¤inde ve halk›n yo¤un kat›l›m› ile
gece halk, sabaha kadar hiç uyumadan bir gün sonraki hay›r haz›rl›klar›n› ye- gerçeklefltirilen flenlik, 1984 y›l›ndan itibaren Ertu¤rul Gazi’yi Anma ve Sö¤üt
tifltirmeye çal›fl›r. fienlikleri Vakf›’nca düzenlenmeye bafllanm›flt›r.
Ertesi gün, sabah sekiz gibi bafllayan keflkek da¤›t›m›, ö¤lene kadar sü- Türkiye’nin dört bir taraf›na da¤›lm›fl olan Karakeçili afliretine mensup
rer. Yörükler her y›l bu flenli¤e kat›larak, Ertu¤rul Gazi Türbesi’ni ziyaret edip,
ona dua ederler.
Hayra, Karacasu d›fl›ndan kat›lanlar da Karacasu halk› gibi bu keflke¤in
Dedeba¤’›n flifas›yla piflmifl oldu¤una inand›klar› için, yanlar›nda getirdikleri Son y›llardaki tan›t›mlarla flenli¤e kat›lan ziyaretçi say›s› artm›flt›r. Özel-
kaplara hatta kovalara keflkeklerini al›p, evlerine götürürler. likle Sovyetler Birli¤i’nin y›k›lmas› ile ba¤›ms›zl›klar›n› kazanan Türk Cumhu-
riyetleri her y›l artan bir ilgi ile Sö¤üt’e gelmektedirler.
Verilen yeme¤in ard›ndan, imam taraf›ndan mevlitler okunup, dualar edi-
lir. Dedeba¤ Dedesi’nin mezar›na yap›lan ziyaretler, kabrin etraf›nda k›l›nan 2004 y›l›nda 723. düzenlenen Ertu¤rul Gazi’yi Anma ve Sö¤üt fienlikleri
namazlarla, okunan dualarla ve mezar›n etraf›ndaki a¤açlara dilek çaputlar› 10:30’da Ertu¤rul Gazi Türbesi’nin yan›ndaki Türk Büyükleri An›t›’na çelenk
ba¤lanmas›yla devam eder. Hay›rda, gençleri etraf›na toplayan dedeler ve ni- konulmas› ve buradaki sayg› duruflu ile bafllar. Halk oyunlar› gösterilerinden
neler, onlara Dedeba¤ ile ilgili pek çok hikaye anlat›rlar. sonra Ertu¤rul Gazi Mescidi ziyaret edilir. Burada Ertu¤rul Gazi ve Türk Bü-
yükleri ad›na okutulan mevlidin ard›ndan flenlik, panellerle devam eder.
Keflke¤in bitip mevlidin sona ermesiyle Hay›r da sona erer. Seneye tekrar
buluflmak üzere sözler al›n›p verildikten sonra, herkes son bir defa daha dede- fienlikte, çeflitli yörelerden kat›lan halk oyunlar› ekipleri de oyunlar›n› ic-
yi ziyaret ederek da¤›l›r. ra etme f›rsat› bulurlar. Cuma gününki flenlik program›, akflam düzenlenen
Yörükler Gecesi ve Kültür Bakanl›¤› fienlik Konserleri ile son bulur.
Cumartesi günü ö¤len saatlerinde ülkenin dört bir taraf›ndan gelen Yö-
rükler ve misafirler karfl›lan›r. Karfl›lama töreninde Sö¤üt’te kurulan çeflitli il
ve ilçe derneklerine ait halk oyunlar› ekipleri yöre oyunlar›n› sergilerken; mi-
safir Yörükler de kendi halk oyunlar›n› sergilerler. Bunu mehteran bölü¤ünün
gösterileri takip eder. Cumartesi günü düzenlenen di¤er bir önemli uygulama
da cirittir.
fienlikte çeflitli konularda aç›lan sergilerin yan› s›ra, geleneksel Yörük ça-
d›r› da oldukça ilgi toplar. fienli¤in ikinci günü, ertesi gün misafirlere ikram
edilmek üzere flifal› etli pilav piflirilir ve ertesi güne haz›r hale getirilir.
Pazar günü, önde Mehteran bölü¤ü, Ertu¤rul Sanca¤›, cirit ekibi, milli k›-
yafetleri ile Yörükler, halk oyunu ekipleri ve halk›n kat›l›m› ile ilçe merkezin-
den Ertu¤rul Gazi Türbesi’ne kadar flenlik yürüyüflü yap›l›r. Ertu¤rul Gazi Tür- 5.1.6. GAD‹R BAYRAMI (ADANA / SEYHAN)
besi topluca ziyaret edilerek tören alan›na geçilir. Buradaki sayg› duruflu ve
‹stiklal Marfl›’ndan sonra törene devam edilir. Yap›lan konuflmalar›n ard›ndan Derleyen: Sinem Gen
Mehteran konseri, cirit gösterileri, Yörüklerin halk oyunlar›, misafir halk oyu- Derleme Yeri: Adana / Seyhan
nu ekiplerinin gösterileri ile resmi geçit yap›l›r. Ö¤len saatlerine do¤ru yap›- Kaynak Kifli: Ali Hiçy›lmaz
lan geleneksel flifal› pilav ve üzüm ikram› ile flenlik son bulur. Mesle¤i: Ö¤retmen
Do¤um Yeri ve Tarihi: Adana / Seyhan 12.01.1947
Adana’n›n Seyhan ‹lçesi’nde her y›l 5 - 15 fiubat tarihleri aras›nda Gadir

Bayram› kutlamalar› olur.
Kaynak kifli Ali Hiçy›lmaz’dan derlendi¤ine göre, Seyhan’da yaklafl›k 85
tane namaz vard›r. Namaz, Seyhan’da flölen niteli¤inde kutlan›lan bayramla-
ra verilen genel add›r.
Namazlardan baz›lar›, Kurban Bayram›, Unsura, Hac, Hz. ‹sa’n›n Milad›
gibi adlar tafl›r. Kaynak kiflinin belirtti¤ine göre namazlar›n en kutsal› ve en
büyü¤ü “Iyd el Gadir” olarak bilinen Gadir Bayram›’d›r. Gadir Bayram›, Hz.
Muhammed’in Veda Hutbesi’ne istinaden yap›l›r. Amaç o günü anmakt›r.
Namaz, önceden seçilen kiflilerin evinde veya kutsal say›lan yerlerde ya-
p›l›r. Kaynak kiflinin belirtti¤ine göre, namaza kat›labilmenin ve namazda ça-
l›flabilmenin baz› kurallar› vard›r. Namaza kat›labilmek için öncelikle Nusayri
olunmal›d›r. Ayr›ca namazda çal›flacak kad›n ve erkeklerin temiz olmalar›
flartt›r. Ancak bu temizlik sadece bedenen de¤il, ruhen de olmal›d›r. Boflanm›fl
kad›nlar ve biyolojik özelliklerinden dolay› özel durumda olan kad›nlar na-
mazda çal›flt›r›lmazlar.
Ortalama iki veya üç tosun ve çok daha fazla horozun kesildi¤i Namazda,
kad›n ve erkekler için ayr› ifl bölümleri vard›r. Erkekler namaz çorbas› için al›-
nan tosunlar›, koyunlar› geceden keserken, kad›nlar da kesilen etleri ay›klay›p
temizlerler. Kad›nlar çorban›n di¤er malzemelerini ve tand›r ekme¤ini de bir
gece önceden haz›rlarlar. (F.112) Çorban›n tüm malzemeleri haz›rland›ktan
sonra kazanlarda çorbalar kaynat›lmaya bafllan›r. Çorbay› kar›flt›rma iflini ge-
nellikle erkekler yapar. (F.113) Haz›rlanan çorba, ertesi gün ö¤len saatlerine
do¤ru önce namaza gelen misafirlere daha sonra bütün komflulara da¤›t›l›r.
5.1.7. HACET BAYRAMI (ANKARA / NALLIHAN) 5.1.8. HAÇKALI BABA fiÖLEN‹ (TRABZON / DÜZKÖY)
Derleyen: Songül Kabak Derleyen: Burcu Baytekin

Derleme Yeri ve Tarihi: Nall›han / 14 .05.2005 Derleme Yeri: Trabzon
Kaynak Kifli: Hatice Çelik Kaynak Kifli 1: Salih Erdo¤an
Mesle¤i: Ev Han›m› Mesle¤i: Müteahhit
Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara / Nall›han 1959 Do¤um Yeri ve Y›l›: Trabzon / Tonya 1949
Kaynak Kifli 2: Yasemin Tonyal›
Ankara’n›n Nall›han ‹lçesi’nde her y›l May›s›n sonu ile Haziran›n bafllar›
Do¤um Yeri ve Tarihi: Trabzon / 01.05.1956
aras›ndaki bir günde “Hacet Bayram›” kutlamalar› yap›l›r. Kaynak kifliden
derlenen bir efsaneye göre; “Akflemseddin bir gün memleketi Göynük’ten yola
ç›kar. Yolu üzerinde bulunan Nall›han’dan geçer, ancak burada konaklamaz. Trabzon’da her y›l 20 may›sta “Haçkal› Baba fiöleni” yap›lmaktad›r. Haç-
Bir süre Trakya’da kald›ktan sonra, aradan geçen 30 y›l sonunda birden akl›- kal› Baba isimli bir evliyay› anmak üzere düzenlenen flölen, Düzköy Yayla-
na Nall›han gelir ve dayanamay›p Nall›han’a gider. Nall›han’a yerleflir ve bu- s›’ndaki Haçkal› Baba Türbesi’nde yap›l›r. Bu türbeyle ilgili kaynak kifli Yase-
rada ölür.” Akflemseddin’in Nall›han’a geldi¤i gün Hacet Bayram› olarak kut- min Tonyal›’dan derlenen bir efsane flöyledir: “Köyün su ihtiyac› oldu¤u bir
lan›r. ‹lk kutlanma gerekçesinin bu efsane oldu¤una inan›lan Hacet Bayram› zaman Haçkal› Baba, bugün türbenin bulundu¤u yerdeki bir tafl›n üzerine vu-
son senelerde Nall›han Belediyesi taraf›ndan düzenlenmeye bafllam›flt›r. rarak “Buray› kaz›n, buradan su ç›kacak” der. Bunun üzerine köy halk› iflaret
Kutlamaya mevlit okunarak bafllan›r. Daha sonra yörede çok yetifltirilen edilen yeri kazar ve bugün hâlâ içilebilen su ortaya ç›kar. Bu su günümüzde
pirinçten pilav yap›l›r.(F.114) Pilav›n en önemli özelli¤i, yenilirken kafl›k kulla- Türbe’nin arka k›sm›nda bulunmaktad›r.” Bu efsane duyuldukça kayna¤› gör-
n›lmamas› ve yufkayla yenilmesidir. (F.115) Bu nedenle kad›nlar›n topluca mek isteyenlerin say›s› günden güne artm›fl ve buna paralel olarak su da kir-
yapt›klar› yufkalar da¤›t›l›r. Yeme¤in yenilmesinin ard›ndan e¤lencelerin yer lenmeye bafllam›flt›r. Tonyal›’n›n belirtti¤ine göre, son zamanlarda su yak›nla-
ald›¤› flenlik, gece de halk konserleri ile devam eder. r›nda bir kertenkele ortaya ç›km›flt›r. Halk, bu hayvan›n suyu korumaya çal›-
flan kertenkele k›l›¤›nda bir evliya oldu¤una inanmaktad›r.
fiölenden birkaç gün önce erkekler ineklerin ç›rnaklar›n› (çanlar›) elden
geçirilip, puruncalar› (ineklere tak›lan pullu boncuklu bafll›k) dikerek boyat›r-
lar. Kad›nlar ise, bellerine sard›klar› pefltamallar›, püskülleri, renkli kuflaklar›,
bafllar›na ba¤lad›klar› pullu yaflmaklar›n› (çember) haz›rlarlar.
Cuma namaz›n› Haçkal› Baba Camii’nde k›lmak y›llardan beri süregelen
bir gelenektir. Bu nedenle Perflembe gecesi yada Cuma sabah› büyük kamyo-
netlerle yola ç›k›l›r. Yaylaya ç›k›l›rken di¤er köylerden gelenlerle karfl›lafl›ld›k-
ça davul, zurna ve kemençe eflli¤inde horon tepilir; flark›lar, maniler söylenir.
(F.116) Bu manilerden biri flöyledir:
Yaylaya gidece¤im
Yollara kona kona
Gelir bulursun beni
Evimi sora sora
Yaylaya var›ld›¤›nda namaz k›l›n›r, Haçkal› Baba’n›n k›z›n›n da bulundu- 5.1.9. HARMANTEPE fiENL‹KLER‹ (TRABZON)
¤u türbede dualar edilir, adaklar adan›r. Anma merasimi bitti¤inde halk tür-
benin üst k›sm›nda bulunan e¤lence yerine ç›kar. Burada “kazanlar kaynat›- Derleyen: Derya Ayd›n
l›r.” Hamsi, içli tava, kaygana, hamsi ekme¤i, karalahana sarmas›, lahana Derleme Yeri: Trabzon
gulyas›, otlu ekmek, ç›mira ve minci belli bafll› yemek menüsünü oluflturur. Kaynak Kifli: Nilgün Aslan
Yemeklerin yenilmesinden sonra panay›rlar kurulur ve yöresel yemekler, k›ya- Mesle¤i: Üniversite Ö¤rencisi
fetler sat›l›r. Do¤um Yeri ve Tarihi: Trabzon / 15.10.1976
fiölen süresince her yerden kemençe sesini duymak mümkündür. Kad›n
erkek, çoluk çocuk, genç yafll› herkes elele tutuflarak kilometrelerce uzunlukta Trabzon’da her y›l 29 Haziran’da “Harmantepe fienlikleri” yap›lmaktad›r.
horon halkas› olufltururlar. ‹ki gün süren flenlik süresince horon tabakas› hiç Kaynak kifliden derlenen bilgiler ›fl›¤›nda, 1914 y›l›nda Trabzon’daki Madur-
eksilmez. da¤›’n›n eteklerinde Madurda¤› Savafl› olmufltur. Harmantepe fienlikleri de
Gençler kendi aralar›nda çeflitli yar›flmalar düzenlerler. Penalt› at›fllar›, burada flehit düflen askerleri anmak üzere düzenlenir.
iplere dizilen balonlara silahla at›fl yapmak bu e¤lencelerden baz›lar›d›r. Bu 29 Haziran günü Türkiye’nin dört bir taraf›ndan gelenlerin kat›l›mlar›yla
yar›flmalar sonunda kazanana günün an›s›na çeflitli hediyeler verilir. gerçeklefltirilen flenlik, günün anlam ve önemine dair yap›lan konuflmalar ve
Gündüz bafllayan e¤lenceler gece on bir – on ikiye kadar devam eder. okunan fliirlerde flehitlerin kahramanl›klar›n›n anlat›lmas›yla bafllar.
fiölen sonunda yaylada evleri olanlar evlerinde kal›rken, olmayanlar ise di¤er Resmi törenin hemen ard›ndan halk›n toplanmas›yla mevlitler okunur,
evlere misafir edilir. ‹ki günlük bu kutlaman›n ard›ndan dönüfl yolculu¤u bafl- yemekler verilir. fienlikteki menü pilav, dolma ve etten oluflmaktad›r. Yemek-
lar. lerin yenilmesinden sonra yap›lan dualarla, okunan mevlidin sevab› flehitlere
ba¤›fllan›r. (K.K.) fienlikte aç›lan k›yafet ve yiyecek sergileri Türkiye’nin dört
bir taraf›ndan gelen halka cevap verecek niteliktedir.
Harmantepe flenliklerinde en dikkat çekici uygulamalardan biri de flehit-
likteki mezarlar›n bafl›na çocuklar taraf›ndan fleker konulmas›d›r. Bu uygula-
man›n temelinde yatan en önemli sebep ise, flehitlerin de bu flenlikte t›pk› ha-
yatta olanlar kadar mutlu olmas›d›r.
5.1.10. HAYDAR SULTAN fiENL‹KLER‹ 5.1.11. HÜSEY‹N GAZ‹’Y‹ ANMA TÖREN‹ (ANKARA / MAMAK)
(ANKARA / KESK‹N / HAYDAR SULTAN KASABASI)
Derleyen: Mehmet Coflkun
Derleyen: Hacer Yalç›n Derleme Yeri: Ankara
Derleme Yeri: Ankara / Keskin / Haydar Sultan Kasabas› Kaynak Kifli 1: Güla¤ Öz
Kaynak Kifli: Cihan U¤ur Mesle¤i: Kültür Bakanl›¤› Ankara Edebiyat fiubesi Müdürü / Hüseyin Gazi
Mesle¤i: Haydar Sultan Türbesi Sorumlusu Derne¤i Baflkan›
Do¤um Yeri: Ayd›n Do¤um Yeri ve Y›l›: Sivas / Sivrialan Köyü 1952
Kaynak Kifli 2: Kemal Bahtiyar Sipahio¤lu
Mesle¤i: Matbaac›
Ankara’n›n Keskin ‹lçesi’ne ba¤l› Haydar Sultan Kasabas›’nda her y›l 16
Do¤um Yeri ve Y›l›: Ankara / Kayadibi Köyü 1976
A¤ustosta “Haydar Sultan fienlikleri” yap›lmaktad›r. Cihan U¤ur’un belirtti¤i-
ne göre Haydar Sultan, Ahmet Yesevi’nin o¤ludur. 13. yüzy›l›n bafl›nda Hora-
san’dan Keskin’e ‹slamiyet’i tan›tmak ve yaymak amac›yla gelir. Ancak bura- Ankara’n›n Mamak ‹lçesi’nde bulunan Hüseyin Gazi Mahallesi’nde her y›l
da esir düfler ve günümüzde türbesinin yak›nlar›nda bulunan kuyuda yedi y›l eylülün ilk pazar günü “Hüseyin Gazi’yi Anma Törenleri” yap›lmaktad›r. Hü-
esaret hayat› yaflar. Bu yedi y›l›n sonunda, a¤ustos ay›n›n ortalar›nda, Hac› seyin Gazi’yi anmak amac›yla düzenlenen bu törenlere her sene binlerce kifli
Bektafl Veli güvercin flekline girip, Haydar Sultan’› kurtar›r. Halk aras›nda kat›lmaktad›r. (K.K.1)
Haydar Sultan’›n 16 A¤ustos’ta bu kuyudan kurtuldu¤una inan›lmaktad›r ve Sabah›n erken vakitlerinde ellerinde piknik sepetleriyle Hüseyin Gazi Da-
bu nedenle her y›l›n 16 A¤ustos’unda bu kurtuluflu kutlamak amac›yla bir ¤›’na ç›kan halk, Mamak Belediyesi ve Hüseyin Gazi Kültür Vakf› birlikteli¤in-
araya gelinir. Bugün, o kuyu kapat›lm›flt›r, ancak içinde Haydar Sultan kuyu- de gerçeklefltirilen bu törende gönlünce e¤lenir.
dayken döktü¤ü gözyafllar› oldu¤una inan›lan su bulunmaktad›r.
fienli¤e kat›lan politikac›lar›n konuflmalar›n›n yan› s›ra mahalli sanatç›la-
fienlik A¤ustos’un on alt›s›nda olmas›na ra¤men, ziyaretçiler birkaç gün r›n konserlerinin de büyük coflku yaratt›¤› tören, aç›lan kitap ve hediyelik efl-
öncesinden kasabaya gelirler ve ilk olarak Haydar Sultan Türbesi’ni ziyaret ya fuarlar›, seyyar sat›c›lar›n kurdu¤u tezgahlarla adeta bir panay›r havas›na
ederler. Burada al›nan abdestin ard›ndan türbede iki rekat namaz k›l›n›r ve bürünür. Ayr›ca flenlikte di¤er bir etkinlik olan semah gösterileri, halk›n töre-
dua edilir. ne olan ilgisini artt›r›r.
Kaynak kiflinin belirtti¤ine göre, Haydar Sultan Türbesi’nde dilek tutul-
duktan sonra, Haydar Sultan’›n yedi y›l kald›¤› kuyunun içine bak›l›r. Böylece
kuyunun içinde görülecek fleylerle, tutulan dile¤in gerçekleflip gerçekleflmeye-
ce¤ine dair yorumlar yap›l›r. Bundan sonraki uygulama ise, türbenin d›fl›nda
secde ediyor gibi duran a¤aca dilek tutularak bez ba¤lanmas›d›r. Kaynak kifli
burada duas› kabul olan kiflilerin daha sonraki senelerde türbeye adaklar›yla
birlikte tekrar gelmeleri gerekti¤ini söylemektedir.
Halk aras›nda çocu¤u olmayan birinin, buraya gelip bu pratikleri yapma-
s›n›n ard›ndan çocuk sahibi oldu¤unda, çocu¤un ad›n› Haydar veya Sultan
koymas› gerekti¤ine, yoksa çocu¤un ölece¤ine dair güçlü bir inanç vard›r.
‹ki yada üç gün süren flenlikler sürecince mahalli sanatç›lar konserler ve-
rirler. fienli¤in sonunda da Hac› Bektafli Veli Türbesi ziyarete gidilir.
5.1.12. MAHYA fiENL‹⁄‹ (MU⁄LA / KÖYCE⁄‹Z) “E¤il kava¤›m e¤il,
Yarim gurbet ele gitti.
Derleyen: Esra Akyol (Gönül uza¤a gitti) ”
Derleme Yeri ve Tarihi: Mu¤la / Dalaman 25.01. 2005
Kaynak Kifli 1: Emine Akyol
Daha sonra o¤landan susad›klar›n› ve kendilerine su bulmas›n› isterler.
Eren elinde bulunan asas›yla yere vurur ve buz gibi su ç›kar. Bütün bu istek-
Do¤um Yeri ve Y›l›: Mu¤la / Dalaman 1957
lerden sonra ac›kt›klar›n›, sofra donatmas›n› isterler. Eren, dua eder ve önle-
Derleme Yeri ve Tarihi: Ortaca 28.01.2005
rine bir sofra gelir. Bütün bunlardan o¤lan›n ermifl bir kifli oldu¤una inan›rlar;
Kaynak Kifli 2: Günür Karaa¤aç
ama yapabilecek bir fley yoktur. Zaptiyeler ereni aralar›na al›rlar ve bir tepe-
Mesle¤i: Tarih Ö¤retmeni
den geçerlerken eren “Biraz dural›m!” diyerek izin ister. ‹ste¤ini yerine getirir-
Do¤um Yeri ve Y›l›: Kars / Ka¤›zman 1955
ler. Eren “Ey Allah’›m, böyle yaflamaktansa yaflamayay›m, bana bu ac›y› çek-
tirme, asam› f›rlatt›¤›m yer mezar›m olsun, beni oraya gömün!” diyerek asas›-
Mu¤la’n›n Köyce¤iz ‹lçesi’ndeki A¤la Yaylas›’nda her y›l a¤ustosun ikinci n› gökyüzüne f›rlat›r ve kaybolur. Erenin asas›n›n Zeytinalan› fieyhler Mahal-
haftas› “Mahya fienli¤i” yap›l›r. Köyce¤iz Belediyesi’nin organize etti¤i flenli- lesi’ne düfltü¤ü ve oradaki türbenin de bu erene ait oldu¤u söylenir.”
¤in do¤ufluyla ilgili kaynak kifliden derlenen bir menk›be flöyledir; Bu menk›beden yola ç›kan halk, her sene bu ereni anmak üzere Mahya
“Köyce¤iz’in Zeytinalan› Köyü’nde iki genç yaflamaktad›r. Bu iki genç bir- fienli¤i’ni düzenlemektedir. Bu flenlikte k›sa bir süre öncesine kadar özel bir
birlerini severler ve evlenmek isterler. Fakat o¤lan, bir ermifltir ve evinde un, e¤lence yap›lmaz; özel elbiseler giyilmez, flark›, türkü söylenmezken; son za-
et eksik olmaz. Bu s›rr›n› k›za da bildirir ve bunu kimseye söylememesini tem- manlarda aileler flenli¤e kaset çalarlarla gelmeye bafllam›fllard›r. Hatta Köy-
bih eder. E¤er söylerse evinin bereketinin gidece¤ini ve her zaman sofras›nda ce¤iz Belediyesi flenli¤i zenginlefltirmek ad›na halk müzi¤i sanatç›lar›n›, halk
bulunan b›ça¤›n, k›z› öldürece¤ini belirtir. K›z bütün bunlar› kabul eder. Aylar oyunlar› ekiplerini getirmeye bafllam›flt›r.
y›llar geçer, evliliklerinde hiçbir problem yoktur. Bir gün genç gelin ekmek ya-
pan bir komflusuna gider. Ekme¤in kokusu k›za çok güzel gelir. Ekme¤in çok
güzel göründü¤ünü ve çok güzel koktu¤unu söyler. Komflusu, “Sizin evde ek-
mek piflmez mi ki?” der. K›z, “Pifler, hatta çuval›m›zdan unumuz, çengelimiz-
den etimiz eksik olmaz.” diyerek elinde olmadan kocas›n›n s›rr›n› a¤z›ndan
kaç›r›r. Bunun üzerine koflarak eve gider, ne çuvalda un ne de çengelde et kal-
m›flt›r; evin bereketi kaçm›flt›r. O¤lan eve geldi¤inde her fleyi anlar; kar›s› sa-
rar›p solmufltur. Yapabilece¤i hiçbir fley yoktur. Daima sofran›n üzerinde du-
ran b›çak yerinden f›rlayarak k›z›n kalbine saplan›r ve k›z ölür. (Baz›lar›na gö-
re de k›z› o¤lan öldürmüfltür; ama daha çok ilk anlat› geçerlilik gösterir.) Bu-
nun üzerine o¤lan da¤a kaçar. K›z›n öldü¤ünü duyan akrabalar› ve zaptiyeler,
onu kocas›n›n öldürdü¤ünü zannederek, ermiflin pefline düflerler. Çok geçme-
den, A¤la Köyü’nde bugün flenli¤in yap›ld›¤› yerde, o¤lan yakalan›r. O¤lan, k›-
z› kendisinin öldürmedi¤ini ve kendisinin eren oldu¤unu söyler. Bunun üzerine
zaptiyeler ve k›z›n akrabalar› o¤landan, ermifl oldu¤unu ispatlamas›n› ister-
ler. “Demek ermifl bir kiflisin, göster bakal›m marifetini. Bu a¤ustosun daya-
n›lmaz s›ca¤›ndan kurtar bizi!” derler. Bunun üzerine eren orada bulunan ç›-
narlardan birini flu dizeleri söyleyerek oradakilerin üzerine gölge yapar;
5.1.13. SARIKIZ HAYRI (EDREM‹T / GÜRE) kullan›lan arabaya “C›lbak arabas›” ismi verilir. Kaynak kifliden edinilen bilgi-
ye göre, c›lba¤a ancak iyi niyetli kifliler gidebilirler; kötü niyetli kifliler ise bir
Derleyen: Merve Karakaya flekilde engellerle karfl›laflt›klar› için geri dönmek zorunda kal›rlar.
Derleme Yeri ve Tarihi: Edremit / 8 May›s 2005 Makama ulafl›ld›¤›nda ilk karfl›lafl›lan yer, “Kaz Avlusu Kap›s›”d›r. Buras›
Kaynak Kifli: Nuray Göçmen tafllarla örülmüfl bir avludur. Buraya ilk olarak varmak ve buray› son olarak
Mesle¤i: Emekli Memur terketmek adeta, halk aras›nda bir oyun haline gelmifltir. Öyle ki, “Kaz Avlusu
Do¤um Y›l›: 1964 Kap›s›”na ilk ulaflan “C›lba¤›n kap›s›n› bu y›l ben açt›m” diyerek, buradan en
son ayr›lan kifli ise “ C›lba¤›n kap›s›n› ben kapad›m, anahtar› bende” diyerek
övünür.
Edremit’in Güre ‹lçesi’nde her y›l 16 A¤ustos’ta “Sar›k›z Hayr›” düzenle-
nir. Kaynak kifli Nuray Göçmen’den derlenen Sar›k›z’la ilgili bir efsane flöyle- Nuray Göçmen, Kaz Avlusu’nun içinden geçilerek Sar›k›z Makam›’na ula-
dir: “Sar›k›z ve babas› “C›lbak Baba”, Edremit’in Güre ‹lçesi’nde yaflarlar. Bir fl›ld›¤›n› belirtmektedir. Burada yap›lmas› gereken ilk ifl, Sar›k›z’›n mezar› et-
süre sonra da Kavurmac›lar Köyü’ne yerleflirler. Böylece baba-k›z, k›fl› Kavur- raf›nda salavat ve tekbir getirerek üç kez dönmektir. Allah r›zas› için k›l›nan
mac›lar’da, yaz› ise Kaz Da¤lar›’nda geçirirler. Bir gün C›lbak Baba hacca git- iki rekat namazdan sonra çaputlar ba¤lan›r, mumlar dikilir ve dilekler tutu-
meye karar verir. Sar›k›z’› ise yak›n bir komflular›na teslim eder. Bu süre son- lur. Bu dilekler, bir sonraki seneye kadar gerçekleflirse, dilek sahibinin Sar›k›z
ra, yani babas› hacda iken, köyün delikanl›lar› Sar›k›z’a evlenme teklif eder- Makam›’n› tekrar ziyaret etmesi gerekir.
ler. Sar›k›z, bu tekliflerin hiçbirini kabul etmez. Bunun üzerine delikanl›lar da Sar›k›z’›n mezar› etraf›nda bolca bulunan çak›l tafllar›yla, dilekler tutul-
bunu gurur meselesi haline getirirler ve Sar›k›z’a iftira atarlar. Babas› hacdan duktan sonra, dile¤in tutuldu¤u tafllar›n alt›nda k›rm›z› veya siyah benekli bö-
dönünce bu iftiralar› duyar ve Sar›k›z’› öldürmeye karar verir. Birlikte flimdiki cek aran›r. fiayet bu böcekler bulunursa, dile¤in gerçekleflece¤i; bulunmazsa,
Sar›k›z Tepesi’ne ç›karlar. Babas›, namaz k›lmak için Sar›k›z’dan su ister. Sa- gerçekleflmeyece¤ine inan›l›r.
r›k›z’›n getirdi¤i su, çok tuzludur. Babas›, Sar›k›z’a suyu nereden getirdi¤ini C›lba¤a gidildi¤inde ziyaret edilen ikinci yer, C›lbak Baba Makam›’d›r.
sorar. Sar›k›z da onu denizden getirdi¤ini söyler. Yani kolunu uzat›p Edremit Kaynak kifli Nuray Göçmen’in belirtti¤ine göre, C›lbak Baba’n›n mezar›n›n bu-
Körfezi’nden babas›na su getirmifltir. Babas›, Sar›k›z’›n s›rr›n› anlar. Ancak lundu¤u bu tepeye “Baba Tepesi” denilmektedir. Baba Tepesi’nin do¤u tara-
k›z› ortadan kaybolmufltur. Kayboldu¤u yer, tafllarla çevrilidir. ‹ftiralara inan- f›nda C›lbak Baba Türbesi’nin yan› s›ra bir de H›ristiyan mezarl›¤›, güneyinde
d›¤› için çok üzgün olan C›lbak Baba ölmeden önce Güre’ye ve Kavurmac›lar ise masaya benzeyen “Helvac› Tafllar›” bulunmaktad›r. Eskiden Sar›k›z Hay-
Köyü’ne beddua eder.” r›’nda bu tafllar›n üzerinde helva sat›ld›¤›ndan tafllar bu ad› alm›flt›r. Güre’de
Güre’de Sar›k›z efsanesine o kadar inan›l›r ki, bu efsane etraf›nda bir yayg›n olan bir inan›fla göre, Baba Tepesi’nde bulunan ve zemzem akt›¤›na
inanç yuma¤› teflekkül etmifltir. Bu ba¤lamda Güre’nin sular›n›n buz gibi ak- inan›lan p›nar›n suyu, kiflinin niyetine göre akar. Bu durumda, buray› ziyaret
mas›, C›lbak Baba’n›n “Güre’nin k›zlar› kovuk, sular› so¤uk olsun.” fleklindeki edecek kifli iyi niyetli ise, p›nar›n suyu akacak, kötü niyetli ise akmayacakt›r.
bedduas›na ve eskiden befl yüz hane olan Kavurmac›lar Köyü’nün bugün befl C›lbak Baba Makam›’n›n da ziyaret edilmesinin ard›ndan yemekler yenir
hane kalmas› da “Biri, iki olmas›n.” bedduas›na dayand›r›l›r. ve ertesi gün yap›lacak olan Hay›r için Kavurmac›lar Köyü’ne do¤ru yola ç›k›-
Kaynak kifliden derlendi¤ine göre, Güre’de zaman zaman Sar›k›z’›n evin- l›r. Gidifl yolunda Sar›k›z çiçe¤i toplayanlar, bunlar› Hay›ra kat›lamayanlara
de ayak seslerinin duyuldu¤u; zaten saçlar›n›n da evinin ortas›nda bulunan ç›- verirler. Bu arada flunu da söylemek gerekir ki, Sar›k›z Makam›na ç›kamayan-
nar a¤ac›n›n dibindeki dibek tafllar›n›n üzerinde oldu¤u söylenir. lar›n, “Sar›k›z Kurban›” kesmek zorundad›rlar.
Güre’de Sar›k›z Hayr›’n›n yap›laca¤› tarihten önce, Güreliler taraf›ndan Gelelim ertesi güne. Sar›k›z Hayr›’n›n düzenlendi¤i Kavurmac›lar Kö-
Sar›k›z ve babas› için mevlit okutulur. Mevlit s›ras›nda ufak tefek ziyafetler yü’nde bütün haz›rl›klar Ulu Ç›nar’›n yan›nda yap›l›r. Gece boyunca, ertesi
verilir. gün verilecek yeme¤in yap›m›yla u¤raflan halk, hay›r yeme¤i verilmesinin fe-
16 a¤ustos’ta sabah›n erken saatlerinde kalkan halk, yaklafl›k yedi saat laketleri uzaklaflt›rd›¤›na inan›r. Kaynak kifli Hayr›n verilmedi¤i bir y›l, Kavur-
süren bir süre sonunda Sar›k›z Makam›’na gider. Bu ziyaret, yörede Sar›k›z’›n mac›lar Köyü’nü sel bast›¤›n› söylemektedir.
babas›na “C›lbak Baba” denildi¤i için “C›lba¤a gitmek” olarak bilinir. Bu ba¤- Bütün haz›rl›klar›n tamamlanmas›ndan sonra, yemekler traktörlere yük-
lamda ziyareti gerçeklefltirenlere “C›lbakç›lar”, bu ziyaret gerçeklefltirilirken lenip, “Yaln›z Çam” denilen yere götürülür. Burada bir taraftan yemekler ye-
nilirken, di¤er taraftan da Sar›k›z anlat›lar› dilden dile geçmeye devam eder.
5.1.14. SEYY‹T BATTAL GAZ‹ fiENL‹⁄‹ (ESK‹fiEH‹R) 5.1.15. ULU⁄BEY SEYY‹T VEL‹ SULTAN BABA ANMA TÖRENLER‹ VE
P‹LAV FEST‹VAL‹ (ISPARTA / SEN‹RKENT / ULU⁄BEY KASABASI)
Derleyen: F. Betül Özalp
Derleme Yeri ve Tarihi: Ankara / 10.05.2005 Derleyen: Fatih Durmaz
Derleme Yeri: Isparta / Senirkent
Kaynak Kifli: Mustafa Karatürk
Eskiflehir’de her y›l 1 Eylül’de Seyyit Battal Gazi’yi anmak üzere “Seyit
Mesle¤i: Emekli Ö¤retmen / Veli Baba Sultan Türbedar›
Battal Gazi fienlikleri” düzenlenmektedir.
Do¤um Y›l›: 1923
Isparta’n›n Senirkent ‹lçesi’nin Ulu¤bey Kasabas›’nda her y›l a¤ustosun

ilk cumartesi günü “Ulu¤bey Seyyit Veli Sultan Baba Anma Törenleri ve Pilav
Festivali” yap›l›r. Kaynak kifli Mustafa Karatürk’ten derlendi¤ine göre, flenli-
¤in ilk düzenlenme fikri, 1970 y›l›nda Veli Baba Türbesi ve Koruma Derne¤i
Baflkan› olan Baki Aktafl, Senirkentli Hüseyin Hal›c›o¤lu, Celal Çankaya ‹lko-
kulu Müdürü Mustafa Karatürk ve Kandilli Köyü’nden Kara Ali taraf›ndan dü-
flünülmüfl ve ilk olarak 8 A¤ustos 1970 tarihinde dernek taraf›ndan “Âfl›klar
Gecesi” düzenlenmifltir.
Peki niçin Pilav Festivali? Bu sorunun cevab›n› kaynak kifli flu menk›be ile
anlatmaktad›r: “4. Murat zaman›nda Ba¤dat’a sefere yap›lmaya karar verildi-
¤inde, Anadolu Beylerbeyi Mürteza Pafla askerlerini toplay›p Uluborlu’ya ge-
lir. Emrindeki askerleri kimin doyurabilece¤ini sordu¤unda flehrin önde gelen-
leri bunu yapmaya güçleri olmad›¤›n›, fakat Uluköy’deki Veli Sultan Baba’n›n
bunu baflarabilece¤ini söylerler. Pafla, askerlerini al›p Veli Sultan Baba’n›n
yan›na gelir, durumu anlat›r. Veli Sultan Baba askerleri doyurmay› kabul
eder, Pafla da bunun üzerine “atlara saman, arpa; askerlere de pilav isteriz.”
der. Akflam olmadan tekrar köye gelen Pafla, Veli Sultan Baba’n›n bir torba
saman, bir tas arpa ve bir güveç de bulgur pilav› haz›rlad›¤›n› görünce sinirle-
nir ve Veli Baba’n›n kendisiyle alay etti¤ini düflünerek, ona ç›k›fl›r. Fakat Veli
Sultan Baba, Pafla’ya: “Siz az›na ço¤una kar›flmay›n, Allah onu yetirir. Siz he-
men götürmeye ve yedirmeye bak›n.” der. Sonunda O’nun dedi¤i gibi ç›kar ve
askerler pilav› yemekle bitiremezler.”
Bu menk›be de göz önüne al›narak, 1986 y›l›nda, Âfl›klar Gecesine “Pilav
Festivali” ismi eklenir ve her y›l düzenlenen flenlikte halka pilav da¤›t›l›r.
Veli Sultan Baba fienli¤i, a¤ustosun çok s›cak olmas› nedeniyle akflam sa-
atlerinde bafllay›p, ertesi gün sabah 04.00- 05.00’a kadar devam eder. fienli-
¤e davet edilen pek çok sanatç›, flenli¤in coflkulu geçmesinde önemli bir rol
oynamaktad›rlar.
D‹Z‹N Bolca Nine, 91 de¤nekten geçme, 22 Geleneksel Eren Günü, 147 horoz flekeri, 44 K›rklareli Karagöz Kültür
bom, 105 Den, 87 gelin, 9, 13, 14, 18, 29, 33, Hoflislamlar Yayla fienli¤i, Sanat ve Kakava fienlik-
A Boz Atl› H›z›r, 121 Deniz Bayram›, 103 38, 44, 48, 53, 64, 71, 120 leri, 91
abdal, 41, 46, 144 Depel, 51 73, 94, 100, 104, 124, Hüseyin Gazi Da¤›, 54, 158 k›fl yar› gezme, 9
Abdal Musa Anma Töreni, C dere tafllama gelene¤i, 99 159 Hüseyin Gazi Kültür Vakf›, k›v›rc›k, 117
144 cant›k, 97 Deste, 141 Gelin K›z H›d›rellezi, 94 158 K›z Kulesi, 48
Abdal Musa Külliyesi, 144 Cavur Sanca¤›, 55 Deve oyunu, 101 Gelin- Damat oyunu, 18 Hüseyin Gazi’yi Anma K›zlar Sivrisi, 81
Abdal Musa Sultan, 144 cazma, 97 Dilek Orucu, 31 gendime, 93 Törenleri, 158 kim vurdu, 105
adan›n etraf›n› dolaflma, 98, Cebrail, 22, 35 Divanl› Köyü, 44 g›d›l, 11 Hz. ‹sa’n›n Milad›, 152 kirmit, 101
99 Cemaleddin Baba Türbesi, Dodo Gezme, 106 Giresun Aksu Kültür ve Koç Kat›m›, 9, 133
Afflar Kasabas›, 42 83 dodu, 104 Sanat Festivali, 98 ‹ Kom, 19, 25, 30
a¤z› aç›k, 48 Ceyhanl›lar Derne¤i, 104 Dönme Dolap, 135 Goymat Yaylas›, 107 ‹¤ne, 101 Koyunbaba Türbesi, 65
Akçaova, 100 C›b›l Dede, 76 Dönme Dolap fienlikleri, 135 göbete, 97 ‹nköy Köyü, 16 Köme fienlikleri, 93, 94
Akdere Köyü,135 C›lba¤a gitmek, 161 dört yaprakl› yonca, 57 Gö¤rüz otu, 119 ‹sm-i Azam duas›, 23 körebe, 105
Aksu Deresi, 98, 99 C›lbak arabas›, 162 Dumlup›nar Köyü, 53 Gö¤rüz Otu fienli¤i, 118 Köse Gezdirme fienli¤i, 11
Aksu fienlikleri, 98 C›lbak Baba, 161, 162 Düt Dede mezar›, 42 Gö¤rüz Vadisi, 119 I köfle kapmaca, 105
Akflar Köyü, 131 C›lbakç›lar, 161 Düt Dede fienlikleri, 42 grep, 44 Ihmar-›t Tavil, 38 Kuflak Gürefli, 96
Akyamaç Köyü, 45 C›lb›r, 87 Düzköy, 154 gülbenk, 23 Iyd el Gadir, 152 kuymak, 121
Alem, 141 C›ng›rak, 118 Düzköy Yaylas›, 154 Günay Y›ld›z, 30 Kuzu buca¤a dayan›nca, 42
Allaben Nehri, 66 c›z, 105 Gürz Tafl›, 54 K Kümbet, 122
Alva Köyü, 126 cirit, 94, 124, 125, 150, 151 E Kad›rga fienli¤i, 121 Kümbet Meydan›, 122
Amazon Köyü, 101 Cogi Baba fienlikleri, 146 E¤rice, 44 H kahya, 13 küsküç, 41
Arap Oyunu, 101 Cogi Baba Türbesi, 146 Elbistan, 28 Hacet Bayram›, 153 Kakava fienlikleri, 89, 90 91
Ardeflen, 135 Emekli fienlikleri, 107 Hac› Bektafli Veli Türbesi, Kalakay, 96 L
Ar› oyunu, 17 Ç Erenler Tepesi, 81 157 Kalakay T›g›rtma, 96 lahana gulyas›, 155
Asil Beyli Deresi, 91 Çakmak Dede, 32 erkeç, 148 Haçkal› Baba, 154, 155 Kalayc›, 101 lokma duas›, 54, 116
Afla¤›emirler Köyü, 52 çalma, 130 erkenden geçme, 22 Haçkal› Baba Camii, 154 Kaman Köyü, 13 Lokmac›, 19
Âfl›klar Gecesi, 164 çavdar çiçe¤i ay›, 109 Ermifller Köyü, 70 Haçkal› Baba fiöleni, 154 Kap› Dinlemek, 29
Aflura Günü, 140, 141 çedene, 133 Ertu¤rul Gazi Mescidi, 150 Haçkal› Baba Türbesi, 154 Kara Çay›r, 44 M
Atakum, 82 çember çevirme, 105 Ertu¤rul Gazi türbesi, 150, Hafsa Sultan, 27 Karadeniz söylencesi, 100 Madurda¤› Savafl›, 156
Atatürk Meydan›, 104, 105 çeribafl›, 63 151 Hamza Sultan Hazretleri, Karahac›l› Köyü, 23 mahmur, 39
Atay Dede, 45 Çevirme, 88 Ertu¤rul Gazi’yi Anma ve 120 Karahisar Kalesi, 48 Mahya fienli¤i, 159, 160
Avc› oyunu, 17 ç›mira, 155 Sö¤üt fienlikleri, 150 Harami Köyü, 100 Karakeçili aflireti, 150 malta eri¤i, 44
Avflar Köyü, 146 ç›nlaflma, 97 Ertu¤rul Gazi’yi Anma ve Harman Yeri, 75 karamuk, 34 mani kurma, 77
Ayak Dede, 59 ç›rnak, 154 Sö¤üt fienlikleri Vakf›, Harmantepe fienlikleri, 156 Kardefllik Kurban›, 21, 22 Mart Bozumu fienlikleri, 26
Ayakaya fienlikleri, 117 Çiçekbaba fienlikleri, 147 150 Hasanpafla Köyü, 76 Kartal Gölü Yörük fienlikleri, mafl piyaz›, 36
Ay› Gezmesi, 9 çifte ezan, 137 Ertu¤rul Sanca¤›, 150 Hasat fienli¤i, 131 147 May›s Yedisi, 98, 100, 101,
Ayin-i Cem Merasimi, 23 Çi¤dem Günü, 39 Esenyurt Köyü, 92 Hasat fiöleni, 132 Kâs›m Ota¤›, 141 102, 103
çi¤dem pilav›, 39, 40, 41 Eflekli Çay›r, 44 Haflil, 71 katgurma, 75 merek, 70
B Çilekli Köyü, 68 Evliyalar Da¤›, 111 Haydar Sultan Kasabas›, kavurga, 70, 133 Merkez Efendi, 27
Baba Finge, 89 çöher, 144 Evliyalar Günü, 109, 110 157 Kavurmac›lar Köyü, 161, Mesir Macunu, 27
Baba Tepesi, 162 Çömçe Gelin, 104, 105 Evrüce, 45 Haydar Sultan fienlikleri, 162 Mesir fienlikleri, 27
Babah›z›r Köyü, 136 çullu gelin, 104 157 kaygana, 93, 155 Mesir Tertip Komitesi, 27
baca baca pay›, 29 F Haydar Sultan Türbesi, 157 Kaz Avlusu Kap›s›, 162 mevlana flekeri, 142
bad, 46 D Fatik P›nar›, 93 Hay›r, 80, 148, 149, 162 Kaz Da¤lar›, 161 Mimarsinan Beldesi, 109,
badi badi, 104 Da¤ara Yüzük Atma, 58 Ferfene, 16 Hazma Tafl›, 99 Kaz Oyunu, 17 110
badi baston, 104 Dan›fl Dede, 76 Fevziye Köyü, 35 Helvac› Tafllar›, 162 Keklicek Köyü, 11, 12, 51 minci, 155
Ba¤l› Köyü, 50 Darbo¤az, 114 F›rat nehri, 83, 84 Hemite Köyü, 132 kem söz orucu, 36 misket oyunu, 18
Bak›r Dü¤me, 101 Dede Osman-› Veli Hazretle- Fincan oyunu, 17 Herfeneye ç›kma, 87 Kemerbest, 19 Murat Çobano¤lu, 30
Bal›flehir Kasabas›, 72 ri Türbesi, 83 Flamingo ve Köme fienlikle- Herise, 25 kemik, 105, 148 musahiplik, 20, 23, 24
bafl ç›tt›rma, 141 Dedeba¤, 148, 149 ri, 94 H›d›rellez Bahçesi, 67 Kengerek, 145
Bayram Ç›karma, 136, 137 De¤irmenci, 101 H›d›rl›k Da¤›, 48 Kerbela Semah›, 22 N
Beyobas› Köyü, 72 De¤irmenözü Köyü, 75 G H›z›r Baba ve Bayram Ç›kar- Kereb-i Gazi Türbesi, 64 namaz, 16, 25, 27, 31, 32,
Beyyurdu Köyü, 31, 33 De¤irmenözü Köyü Gadir Bayram›, 152 ma fiöleni, 136, 137 Kete, 87 42, 48, 64, 66, 68, 80,
Bicek Ç›karma, 87, 88 Güzellefltirme ve Ganel Deresi, 80 H›z›r Cemi, 19, 20 K›lik, 29 81, 88, 92, 94, 105,
bifli, 142, 143 Dayan›flma Derne¤i, 75 garaki, 134 H›z›r Orucu, 20 K›rc›man, 96 107, 110, 111, 112,
Bo¤azören Köyü, 134 de¤nekçi bafl›, 16 Geleneksel A¤ Seçimi, 99 Hoca Oyunu, 18 K›rklar Tepesi, 112 115, 116, 117, 118,
122, 128, 131, 136, Semerözü Köyü, 107 tuzlu g›lik, 87
141, 142, 149, 152, Semerözü Köyü Kalk›nd›rma
154, 155, 157, 161, 162 ve Sosyal Yard›mlaflma U
namaz çorbas›, 152 Derne¤i, 107 Ulu Ç›nar, 162
Navruz çiçe¤i, 34 severi, 38 Uluç›nar Meydan›, 144
Naz›mbey Camii Derne¤i, Seyit Battal Gazi fienlikleri, Ulu¤bey Kasabas›, 164
104 163 Ulu¤bey Seyyit Veli Sultan
Naz›mbey Köyü, 104 S›n›rc›, 101 Baba Anma Törenleri ve
Nevruz Cemi, 32 sinezen, 140, 141 Pilav Festivali, 164
Nezir, 141 sinsin, 11 Uluslararas› Karadeniz Gire-
Nusayri, 152 Sirkeci, 101 sun Aksu Festivali, 98
Sivrialan Köyü, 133, 158 Unsura, 152
O so¤anlama, 93 uzun eflek, 18, 38
Olimpus Da¤›, 56 Solakl› Deresi, 121
ompila, 135 Solfasol Mahallesi, 42 Ü
17’ler Bayram›, 25 sö¤üt dal› asma, 74 Üç Ayak, 88
Ordu Karfl›laflmas›, 101 Su Bayram›, 103
Orhan Ulusoy Türbesi, 45 Suç›kan Yolu, 49 V
Osmanc›k, 65 Sultan Murat Yaylas›, 123 Vasfibey Köyü, 115
Sultan-› Navr›z, 36 V›z v›z, 105, 120
Ö suluca- dirice, 93 v›z v›z ar›, 120
öncek, 48 Sülenke, 44
Örencik Köyü, 128 Sümölök, 36 Y
Öz k›y›s›, 44 ya¤l› kaz›k oyunu, 100
fi ya¤mur duas›, 43, 106, 107,
P fiahr-›l Bayf, 38 111, 112, 114, 115, 116 FOTO⁄RAFLAR
patlang›ç, 61 fiakuleyn-u Zemce, 38 Yaln›z Çam, 162
Peri K›zlar› Tepesi, 81 flareli pirinç afl›, 36 Yar›mca Köyü, 124, 125
Perili Tepe, 81 fiark›flla, 31, 133 Yayla Ortas› fienlikleri, 123
pernek, 133 fiebih, 141 Yaylayurt Köyü, 73
Perflembe Yaylas›, 122 fiehitler Tepesi, 123 Yaz›r Köyü, 55
Perflembe Yaylas› fienlikleri, fiem’un El Gazi’yi Anma Yener Y›lmazo¤lu, 30
122 Töreni, 111 Yeflilkent Köyü, 117
peyikçi, 19 fieyh Halil-il Fert Mezarl›¤›, yo¤urtul, 18
P›narbafl› Köyü, 116, 118 38 Yörük Çad›r›, 124
pifli, 49 fieyh Osman Mevkii, 38 Yörük fienlikleri, 147
purunca, 154 fieyhülturki Tepesi, 38 Yörük fiöleni, 124
fieytan Deresi, 91 Yörükler Gecesi, 150
S fl›rlan ya¤›, 143 Yumurta Bayram›, 25, 37,
Saban Toyu, 134 fiihril Memelik, 38 38
Sacayaktan geçme, 98 fiivilik, 142 Yumurta Yar›fl›, 38
Sakkac›, 19 fiuayip Tepesi, 100 Yüzük Oyunu, 16
salma sal›n›r, 107 Yüzüncü Y›l Kavakl›k Park›,
Santral Park, 49 T 66
Sarayiçi, 89, 95 tand›r ekme¤i, 152
Sarayiçi Deltas›, 95 Tapmaca, 97 Z
Sarayiçi flenlikleri, 95 Tatar gürefli, 96 Zakir, 22
Sar›k›z Hayr›, 161, 162 Tekke Köyü, 144 Zeytinalan› fieyhler Mahalle-
Sar›k›z Kurban›, 162 Telli Gelin Türküsü, 100 si, 160
Sar›k›z Makam›, 161, 162 Terpeç, 96, 97 Zeytinli Köyü, 60
Sar›k›z Tepesi, 161 t›rlama, 22 zeze, 87
Sar›mbey Köyü, 116 Tomlac›k Köyü, 106 z›ld›r z›mba, 105
Saya Gezme, 9, 13, 15 tongal, 30 Ziyaretnâme, 141
Selem Nefl¤e, 38 topaç, 105
semah, 19, 20, 22, 24, 32, Tosmurlu Köyü, 81
35, 54, 120, 144, 145, tura kapmaca, 44
158 Turnasuyu, 100
Foto¤raf 4: Ev Ev Dolafl›l›p
Hububat Al›n›rken (Saya
Gezme / Sivas)
Foto¤raf 1: Köse’nin
Ölümü (Köse Gezdirme
/ Ankara)
Foto¤raf 2: Köse’nin
Memnuniyetinin ‹fadesi
(Köse Gezdirme / Ankara)
Foto¤raf 5: Gelin Evde

Oynarken (Saya Gezme / Sivas)
Foto¤raf 3: Ay›, Deve ve

Gelin (Saya Gezme /
Sivas)
Foto¤raf 6: Ar› Oyunu

(Ferfene/Bolu)
169 170
Foto¤raf 7: De¤irmen
Oyunu (Ferfene/Bolu)
Foto¤raf 10: Semah
(H›z›r Cemi / Erzincan)
Foto¤raf 11: Görevlilerin

Foto¤raf 8: Hoca Oyunu Bellerine Tak›lan
(Ferfene/Bolu) Kemerbestler (H›z›r Cemi /
Erzincan)
Foto¤raf 12: Yumurta

Foto¤raf 9: Yemek
Tokuflturma
Yenilirken (Ferfene/Bolu)
(17’ler bayram›/Hatay)
171 172
Foto¤raf 13: Nevruz
Tepsisi (Nevruz / Kars)
Foto¤raf 16: Dedenin
Evinde Yap›lan Dua
(Sultan Navruz / Sivas)
Foto¤raf 14: Yumurta

Boyama (Nevruz / Kars) Foto¤raf 17: Nevruz Atefli
Çevresinde Halay Çekenler
(Sultan Navruz / Sivas)
Foto¤raf 18: Ba¤ ve

Bahçelerinde Nevruzu
Kutlayanlar (Sultan-›
Navr›z / Gaziantep)
Foto¤raf 15: Baca Baca Pay›

(Nevruz / Kars)
173 174
Foto¤raf 22: Düt Dede
Türbesi (Düt Dede
fienlikleri / Ankara)
Foto¤raf 19: Yumurta Yar›fl›
(Yumurta Bayram› fiahr-›l
Bayf / Siirt)
Foto¤raf 20: Çi¤dem

Gezme (Çi¤dem Pilav›
Kutlamalar› / Yozgat) Foto¤raf 23: Topluca
Yap›lan ‹badet
(Düt Dede fienlikleri /
Ankara)
Foto¤raf 24: Dilek A¤ac›na

Foto¤raf 21: fienlikten Bir Bez Ba¤layan Kad›nlar (Düt
Kesit (Düt Dede fienlikleri / Dede fienlikleri / Ankara)
Ankara)
175 176
Foto¤raf 25: Kutlama Foto¤raf 28: Geline
Öncesi Yap›lan Haz›rl›k Hediye Edilen Namaz
(Evrüce/Tokat) Yaflma¤›
(H›d›rellez/Afyon)
Foto¤raf 29: Kutlamadan

Foto¤raf 26: Bol ‹¤neli
Bir Kesit
Namaz Yaflma¤›
(H›d›rellez/Afyon-Dinar)
(H›d›rellez/Afyon)
Foto¤raf 27: Öncek Foto¤raf 30: Dilek Maketleri

(H›d›rellez/Afyon) (H›d›rellez/Afyon-Dinar)
177 178
Foto¤raf 31: Dilek A¤ac› Foto¤raf 34: Pifli Yap›m›
(H›d›rellez/Afyon-Dinar) (H›d›rellez/Afyon-Dinar)
Foto¤raf 32: Kurban Foto¤raf 35: Uçurtma

Kesimi Yar›fl› (H›d›rellez/Afyon-
(H›d›rellez/Afyon-Dinar) Dinar)
Foto¤raf 33: El Sanatlar› Foto¤raf 36: Gürefl Yapan

Sergisi (H›d›rellez/Afyon- Çocuklar
Dinar) (H›d›rellez/Aksaray)
179 180
Foto¤raf 37: So¤anlara
Dilek Tutatarak Bez
Ba¤lanmas› Foto¤raf 40: Ulu A¤aç
(H›d›rellez/Ankara-Bâlâ) (H›d›rellez/Antalya-Kumluca)
Foto¤raf 38: Haz›rlanan

Yiyeceklerin Misafirlere
‹kram›
(H›d›rellez/Ankara-Bâlâ)
Foto¤raf 41: Derede Bulafl›k Y›kayan

Kad›nlar (H›d›rellez/Antalya-Kumluca)
Foto¤raf 39: Olimpus Da¤›na Ç›k›fl Foto¤raf 42: Cavur Sanca¤›

(H›d›rellez/Antalya-Kumluca) (H›d›rellez/Antalya-Kumluca)
181 182
Foto¤raf 43: Dört Foto¤raf 46: Türbede
Yaprakl› Yonca Dua Eden Gelin ve
(H›d›rellez/ Antalya- Damat (H›d›rellez/Çorum)
Korkuteli)
Foto¤raf 47: Hediyeleflme

(H›d›rellez/Çorum)
Foto¤raf 44: Halk
Oyunlar› Ekibi
(H›d›rellez/Bal›kesir-
Zeytinli Köyü)
Foto¤raf 45: fienlik Foto¤raf 48: Ada¤›n Türbe

Meydan›na Yüreyin Bir Etraf›nda Döndürülmesi
Gurup (H›d›rellez/Bilecik) (H›d›rellez/Karabük)
183 184
Foto¤raf 49: Gül Foto¤raf 52: Kurban
A¤ac›n›n Alt›na Para Kesimi (H›d›rellez/
Gömülmesi K›rflehir-De¤irmenözü)
(H›d›rellez/Kars)

Bir Kesit
Foto¤raf 50: Haflil Yiyen (H›d›rellez/K›rflehir-
Kad›nlar De¤irmenözü)
(H›d›rellez/Kars)
Foto¤raf 54: Halay Çeken

Foto¤raf 51: fiükür Duas› Gençler (H›d›rellez/
(H›d›rellez/Kars) K›rflehir-De¤irmenözü)
185 186
Foto¤raf 55: Mani Kurma Foto¤raf 57: Perili Tepe’ye
(H›d›rellez/Konya-Çeltik) Ç›kan Halk
(H›d›rellez/Mersin)
Foto¤raf 58: Namaz

K›lan Kad›nlar
Foto¤raf 59: Tafl

Toplayan Kad›nlar
Foto¤raf 56: Mani Çekilifli (H›d›rellez/Konya-Çeltik)
187 188
Foto¤raf 60: Mezar›n Foto¤raf 63: Atakum
Çevresinde Dönülürken Sahiline Dilek Yaz›l›rken
(H›d›rellez/Mersin) (H›d›rellez/Samsun)
Foto¤raf 61: Dilek Foto¤raf 64: Dilek

A¤açlar› Aras›ndan Maketleri
Geçilmesi (H›d›rellez/fianl›urfa)
Foto¤raf 62: Dilek Foto¤raf 65: Dilek

Bezlerinin Ba¤lanmas› Kâ¤›tlar›n› F›rat Nehrine
(H›d›rellez/Mersin) Atan Kad›nlar
(H›d›rellez/fianl›urfa)
189 190
Foto¤raf 66: Hz. Eyyub’un Foto¤raf 69: Çay Servisi
Türbesini Ziyaret Eden (H›d›rellez/Trabzon-
Kad›nlar fialpazar›)
(H›d›rellez / fianl›urfa)
Foto¤raf 67: Deniz Foto¤raf 70: Keflkek

Seyahati (H›d›rellez/ Yap›m› (H›d›rellez/
Trabzon/fialpazar›) Trabzon-fialpazar›)
Foto¤raf 68: Yöresel Foto¤raf 71: Y›kayarak

K›yafetleri ‹le Horon Kötülüklerden
Tepen K›zlar Ar›nd›r›lan Hayvanlar
(H›d›rellez/Trabzon- (H›d›rellez/Trabzon-
fialpazar›) fialpazar›)
191 192
Foto¤raf 72: Yöresel
Foto¤raf 75: Gelin K›z
K›yafetli K›zlar (H›d›rellez/
H›d›rellezi
Trabzon-fialpazar›)
(H›d›rellez/K›rflehir-
Mucur)
Foto¤raf 73: Ateflten

Atlama (Kakava
H›d›rellez fienli¤i/Edirne)
Foto¤raf 76: Halk Oyunlar›

Ekibi (May›s Yedisi/Giresun)
Foto¤raf 77: Halk

Danslar› (May›s
Yedisi/Giresun)
Foto¤raf 74: Lemis
(Kov Kalesi fienlikleri /
Gümüflhane)
193 194
Foto¤raf 81: Pilavl›k
Toplan›rken (Dodo
Gezme/Bayburt)
Foto¤raf 78: Ya¤l› Kaz›k
Oyunu (May›s Yedisi/
Ordu-Merkez)
Foto¤raf 82: Bulgur

Foto¤raf 79: Dodo
Pilav› Haz›rlama (Dodo
(Dodo Gezme/Bayburt)
Gezme/Bayburt)
Foto¤raf 80: Ev Ev Gezilip Foto¤raf 83: Pilav›n

Yiyecek Toplan›rken (Dodo Yenilmesi (Dodo Gezme/
Gezme/Bayburt) Bayburt)
195 196
Foto¤raf 84: Ya¤mur
Duas› (Emekli fienlikleri /
Ankara- K›z›lcahamam)
Foto¤raf 87: Kuran
Okunmas›
(Evliyalar Günü/Kayseri)
Foto¤raf 85: E¤lenceden

Bir Kesit (Emekli Foto¤raf 88: Bodu Bodu
fienlikleri / Ankara- (Ya¤mur Duas›/Ni¤de)
K›z›lcahamam)
Foto¤raf 89: Dua Eden

Çocuklar
Foto¤raf 86: Bulgur Pilav›
(Ya¤mur Duas›/Yozgat)
Piflerken (Evliyalar
Günü/Kayseri)
197 198
Bir Kesit
(Ya¤mur Duas›/Yozgat)
Foto¤raf 93: Tef Çalan Bir Kad›n
(Gö¤rüz Otu fienli¤i/Antalya)
Foto¤raf 91: Yayla Yolculu¤u

(Gö¤rüz Otu fienli¤i/Antalya)
Foto¤raf 94: Tef Eflli¤inde
Oynananlar (Gö¤rüz Otu
fienli¤i/Antalya)
Foto¤raf 92: C›ng›rak

(Gö¤rüz Otu Foto¤raf 95: Burma
fienli¤i/Antalya) (Gö¤rüz Otu
fienli¤i/Antalya)
199 200
Foto¤raf 99: Yöresel
Foto¤raf 96: V›z V›z Ar›
K›yafetleri ‹le Gençler (Yayla
Oyunu (Hoflislamlar
Ortas› fienlikleri/Trabzon)
fienli¤i/Çank›r›)
Foto¤raf 97: Yarenler

(Hoflislamlar fienli¤i/Çank›r›)
Foto¤raf 100: fienli¤e Kat›lan

Genç K›zlar (Yayla Ortas›
fienli¤i/Trabzon)
Foto¤raf 101: Horondan

Foto¤raf 98: fienlikten Bir Kesit (Yayla Ortas›
Bir Kesit (Yayla Ortas› fienlikleri/Trabzon)
fienlikleri/Trabzon)
201 202
Foto¤raf 102: Gelin Alay›n›n Foto¤raf 105: fiarapl›k
Alana Girifli (Yörük Üzümlerin Hasat Edilmesi
fiöleni/Eskiflehir) (Ba¤bozumu fienli¤i/Yozgat)
Foto¤raf 103: Cirit Foto¤raf 106: Süslenmifl

(Yörük fiöleni/Eskiflehir) Koyunlar
(Koç Kat›m›/Sivas)
Foto¤raf 104: Heyelere Foto¤raf 107: Aflurelikler

Doldurulan Üzümler (Aflure Günü / Afyon)
(Ba¤ Bozumu
fienlikleri/Çank›r›)
203 204
Foto¤raf 108: Deste Gruplar› Foto¤raf 111: Halay
(Aflura Günü/I¤d›r) Çekilirken (Cogi Baba
fienlikleri/Sivas)
Foto¤raf 109: Alem

Bezeme (Aflura
Günü/I¤d›r)
Foto¤raf 112: Tand›r Ekme¤i

Yapan Kad›nlar (Gadir
Bayram›/Ankara)
Foto¤raf 113: Namaz

Çorbas› Kar›flt›ran
Erkekler (Gadir
Foto¤raf 110: Kas›m Bayram›/Ankara)
Ota¤› (Aflura Günü/I¤d›r)
205 206
ÖZGEÇM‹fi
KASIMO⁄LU, SEVAL
2004 y›l›nda Gazi Fen- Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat› Bölü-
Foto¤raf 114: Büyük mü’nden "Türk Halk Bilgisi Derne¤i ve Dergilerinin Araflt›r›lmas› ve ‹ncelenmesi"
Kazanlarda Piflirilen adl› teziyle mezun oldu. Halen Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk
Pilav (Hacet
Halkbilimi Ana Bilim Dal›nda Yüksek Lisans ö¤rencisidir.
Bayram›/Ankara)
O⁄UZ. M. Öcal
1984’te Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih E¤itim Fakültesi Türk Dili ve Ede-
biyat› Bölümünden mezun oldu. 1985-1988 y›llar›nda Kültür Bakanl›¤› Milli
Folklor Araflt›rma Dairesi Baflkanl›¤›nda Folklor Araflt›rmac›s› olarak görev yapt›.
1988-1992 y›llar›nda Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebi-
yat› Bölümüne Araflt›rma Görevlisi olarak çal›flt›. 1987 y›l›nda Gazi Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsünde Yüksek Lisans›n›, 1991 y›l›nda da Doktoras›n› ta-
mamlad›. 1992 y›l›nda Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Halkbilimi
Foto¤raf 115: Kutlamadan Anabilim Dal›na Yard›mc› Doçent olarak atand›. 1995 y›l›nda Halkbilimi Doçenti
Bir Kesit (Hacet Bayram›/ unvan›n› ald›. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat› Bö-
Ankara) lüm Baflkan Yard›mc›l›¤› ve Türk Halkbilimi Anabilim Dal› Baflkanl›¤› görevlerinde
bulundu. Hacettepe Türk Halkbilimi Kulübü Kurucu Dan›flmal›¤›n› yapt›. 1998-
2001 y›llar› aras›nda Tunus Bir ve 7 Kas›m Kartaca üniversitelerinde lisans ve li-
sans üstü dersler verdi. Bu dönemde çeflitli uluslararas› araflt›rma projelerinde
görev ald›. 2002 y›l›nda Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesine Profesör ola-
rak atand›. Gazi Üniversitesi’nde Rektörlü¤e ba¤l› Türk Halkbilimi Araflt›rma ve
Uygulama Merkezi, Sosyal Bilimler Enstitüsüne ba¤l› Türk Halkbilimi Yüksek Li-
sans Program›, Fen Edebiyat Fakültesinde ba¤l› Gazi Türk Halkbilimi Toplulu¤u
ve Türk Halkbilimi Bölümü aç›l›fl çal›flmalar›n› yürüttü. Uluslararas› yedi indeks ta-
raf›ndan taranan Milli Folklor dergisini 1989 y›l›ndan beri yay›mlamaktad›r. Yurt
Foto¤raf 116: fiölenden içinde ve d›fl›nda kimi folklor kurumlar›n›n üyesidir. Alan›nda yay›mlanm›fl 19 ki-
Bir Kesit (Haçkal› Baba tab› ve yüzü aflk›n makale ve ço¤u uluslararas› toplant›larda sunulmufl 50’nin
fiöleni / Trabzon) üzerinde bildirisi bulunan ve UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Somut Olmayan
Kültürel Miras ‹htisas Komitesi Baflkan› olan O¤uz, halen Gazi Üniversitesi Türk
Halkbilimi Araflt›rma ve Uygulama Merkezi Müdürü ve Fen Edebiyat Fakültesi
Türk Halkbilimi Bölümü baflkan›d›r.
207 208

Türkiye'de 2005 Yılında Yaşayan Geleneksel Kutlamalar-Min

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Türkiye'de 2005 Yılında Yaşayan Geleneksel Kutlamalar-Min

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GAZ‹ ÜN‹VERS‹TES‹ TÜRK HALKB‹L‹M‹

ARAﬁTIRMA VE UYGULAMA MERKEZ‹ (THBMER)

© Bu kitab›n bütün haklar› Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araﬂt›rma ve

Türkiye’de 2005 Y›l›nda

YAﬁAYAN GELENEKSEL ISBN: 975-507-127-X

Gazi Üniversitesi THBMER Yay›n›

IV. AY TAKV‹M‹NE GÖRE YAPILAN KUTLAMALAR ..................135

1.1. SAYA GEZME Aman karabaﬂ koyun,

Derleyen: Çi¤dem Aslanhan

Tunceli’nin Pülümür ‹lçesi’ne ba¤l› Dereköy’de her y›l ﬂubat›n

Derleyen: Zeynep Y›ld›r›m Derleyen: Ömer Kuﬂderci

Ali’nin do¤du¤u gündür

Nice s›rlar olup bakir

Allah, Muhammed ya Ali

Derleyen: Necip Tufan Derleyen: Essin Kaplan

Derleyen 1: Belgin Helli Derleyen: Kadri H. Y›lmaz

Çi¤dem çi¤dem çiçecük,

Derleyen: Mehmet Güllü veya;

Bir baﬂka mani örne¤i:

Derleyen: Müjde Atalay

Tekbirde sahibi tutsun k›ç›n›,

Lay›k olanlara verir lokmas›n,

Derleyen: Abdulkadir Güneﬂ Derleyen: Engin Boztaﬂ

diyerek ba¤›r›rlar. Bu uygulamadan sonra k›zlar›n k›smetinin aç›laca¤›na ina-

“Çocu¤um olacak vakt›m

Derleyen: ‹lknur Maral› Derleyen: Evren Tekden

Derleyen: Zeliha Ayd›n Derleyen: Meltem Yaz›c›

Derleyen: Yasemin Yüksekkaya Derleyen: Canan Kaya

Antalya’n›n Kumluca Kazas›’na ba¤l› Yaz›r Köyü’nde her y›l 6 may›sta

Derleyen: Rukiye Demirkaya Derleyen: Canan Torun

Pembe pembe birmanlar

Derleyen: Gizem Özgül Derleyen: Gökçe Özarslan

Derleyen: Funda Boyac› Derleyen 1: Yasemin Ay

Derleyen: Tar›k Talha Mert Derleyen: Mehmet Öztürk

Derleyen: Fatma Göktekin Derleyen: Melahat Mehrekula

K›r›kkale’nin Bal›ﬂehir Kasabas›’na ba¤l› Beyobas› Köyü’nde her y›l may›-

Derleyen: Nihal Kalc› Derleyen: Burç ‹nce

Derleyen: Nihal Karainci Derleyen: Esin Ayd›n

Derleyen: Halil Karabacak Derleyen: Resul Zengin

Derleyen: Ayﬂe Çal›ﬂkan Derleyen: Fulya Çolak

Trabzon’un ﬁalpazar› ‹lçesi’nde, bahar bayram› olarak bilinen H›d›rellez

Edirne’ye ba¤l› Sarayiçi ‹lçesi’nde her y›l 5 May›sta baﬂlamak üzere 6

Derleyen: Didem Öztemur Derleyen: Burcu Hasdemir

Giresun’da her y›l May›s›n yirmisinde “May›s Yedisi” kutlamalar›

“Çömçe Gelin çöm ister,

ﬂeklindeki dörtlü¤ü söylerler. Ev sahipleri çocuklar›n filelerine bulgur ve-

Ankara’n›n K›z›lcahamam ‹lçesi’nin Semerözü Köyü’nde her y›l May›s›n

Derleyen: ‹brahim Göçlü Derleyen: Ayfer Ural

Ni¤de’nin Uluk›ﬂla ‹lçesi’ne ba¤l› Darbo¤az Köyü’nde havan›n kurak gitti-

Bodu bodu neden oldu

tekerlemesini söyleyerek ev sahiplerinden yarma, ya¤ ve para toplarlar. Ço-

Derleyen: Hatice Yall› Derleyen: Arzu Çelik

Derleyen: Önder Öner Derleyen: Celal Eriﬂ

Derleyen: Melek Canl› Derleyen: Selda Aydemir

Karabük’ün Safranbolu ‹lçesi’ne ba¤l› Örencik Köyü’nde her y›l May›s›n

Asma dibi tekneli

Ba¤a girdim üzüme

Manilerin, türkülerin söylenmesi s›ras›nda üzüm toplamaya devam edilir.

Derleyen: Elif Kaya Derleyen: Serbay Yi¤it

Derleyen: Yasemin Cansever Derleyen: Yasin Demirtaﬂ

Derleyen: Hale Geredelio¤lu

Bolu’nun Mengen ‹lçesi’ne ba¤l› Babah›z›r Köyü’nde her y›l 30 Hazi-

Derleyen: Nurcan Kaplan Derleyen: Ümmügülsüm Y›ld›r›m