PRACOWNIA ŚWIATŁOWODOWA

Analiza rozkładu dalekiego pola dla włókien jednodomowych

Celem ćwiczenia jest wyznaczenie efektywnej średnicy modu oraz apertury numerycznej
światłowodu jednomodowego. Pomiarów dokonujemy wykorzystując kamerę CCD wraz z
oprogramowaniem Cronos.

1. WSTĘP
W światłowodzie jednomodowym o symetrii cylindrycznej (rys.1) propagują z jednakowymi
prędkościami dwa liniowo spolaryzowane mody LP01x i LP01y .

z
y


r
r x 2  y2

Rys.1. Orientacja układu współrzędnych względem jednomodowego światłowodu z cylindrycznym rdzeniem.

W światłowodach jednomodowych o skokowym profilu współczynnika załamania wektory amplitudy

pola elektrycznego i magnetycznego tych modów określone są następującymi zależnościami:

1
MOD LP01x
POLE ELEKTRYCZNE:
E x ( r )  A 0 F0 ( r ), Ey  0 ,

2 
E z ( r )  jA 0 [G 0 ( r ) cos   G 0 ( r ) cos ] dla rdzenia (1)
V
2 
E z ( r )  jA 0 [G 0 ( r ) cos   G 0 ( r ) cos ] dla płaszcza
V
POLE MAGNETYCZNE
H x (r )  0 ,

0
H y ( r )  A0 n1 F (r ) dla rdzenia
0 0

0
H y ( r )  A0 n2 F (r ) dla płaszcza (2)
0 0

2 0
H z ( r )   jA0 [ G 0 ( r ) cos   G 0 ( r ) cos  ] n1 dla rdzenia
V 0

2 0
H z ( r )   jA 0 [ G 0 ( r ) c o s   G 0 ( r ) c o s  ] n 2 dla płaszcza
V 0

MOD LP01y

POLE ELEKTRYCZNE:
E x ( r )  0, E y  A 0 F0 ( r ) ,

2
E z ( r )  jA 0 [G 0 ( r ) cos   G 0 ( r ) cos  ] dla rdzenia (3)
V

2
E z ( r )  jA 0 [G 0 ( r ) cos   G 0 ( r ) cos  ] dla płaszcza
V
POLE MAGNETYCZNE
0
H x (r)  A 0n1 F (r) , dla rdzenia
0 0

0
H x (r)  A 0n 2 F (r) , dla płaszcza
0 0

H y ( r )  0, (4)
2 0
H z ( r )   jA 0 [ G 0 ( r ) cos   G 0 ( r ) cos  ]n 1 dla rdzenia
V 0

2 0
H z ( r )   jA 0 [ G 0 ( r ) cos   G 0 ( r ) cos  ]n 2 dla płaszcza
V 0

2
Parametry i funkcje użyte w powyższych równaniach są opisane zależnościami:
 ur   ur 
J0   uJ 1  
a  a ,
F0 (r )    , G0 (r )   dla rdzenia,
J0 u  J0 u 

 wr   wr 
K0   wK 1  
F0 (r )   a , G0 (r )    a , dla płaszcza,
K0  w K 0  w

gdzie Jn są funkcjami Bessela pierwszego rodzaju, a Kn są funkcjami Hankela, A0 reprezentuje

składową x-ową pola elektrycznego na granicy płaszcza i rdzenia, a jest promieniem rdzenia
światłowodu, w i u są znormalizowanymi poprzecznymi stałymi propagacji odpowiednio w płaszczu i
rdzeniu określonymi jako:

u  a n12 k02   2 , w  a  2  n22 k02 . (5)

Pozostałe wielkości mają następujące znaczenie:

 jest podłużną stałą propagacji,
n1  n2
 jest względną różnicą współczynników załamania między płaszczem i rdzeniem;
n2

n1 jest współczynnikiem załamania w rdzeniu światłowodu;

n2 jest współczynnikiem załamania w płaszczu światłowodu (n1>n2);
V jest znormalizowaną częstością daną wzorem:
V 2  u 2  w2  a 2 k02 (n12  n22 ) , (6)

gdzie k0 jest wektorem falowym k0=2/0.

Ponieważ względna różnica współczynników załamania  dla światłowodów jednomodowych jest
bliska zero (0.001), to składowe podłużne pól elektrycznych i magnetycznych (Ez i Hz) dla modów
LP01x i LP01y praktycznie znikają. Wektor amplitudy pola elektrycznego i magnetycznego dla modu
LP01x można więc przedstawić jako:
 
E  [ Ex (r ), 0, 0], H  [0, H y (r ), 0] (7)

oraz odpowiednio dla modu LP01y:

 
E  [0, E y (r ), 0], H  [ H x (r ), 0, 0] (8)

W powyższych wzorach tylko jedna składowa pola elektrycznego i magnetycznego jest niezerowa
Rozkład natężenia światła w przekroju światłowodu równy jest uśrednionej po czasie z-owej
składowej wektora Poyntinga, która dana jest wzorem:
  1 1 0 2
I ( r )  Pz ( r )   E ( r )  H ( r )   E x ( r ) H y ( r )  A02 n12lub 2 F (r ) . (9)
t z t 2 2 0 0

3
Jeżeli zaniedbać efekty polaryzacyjne, to w opisie propagacji fal elektromagnetycznych można
stosować podejście skalarne. Fale świetlną reprezentuje wtedy funkcja skalarna odpowiadającą na
przykład niezerowej składowej pola elektrycznego. W naszym przypadku rozkład amplitudy dla obu
modów najwygodniej jest reprezentować przy pomocy następującej funkcji:
A(r )  A0 F0 (r ) . (10)

Funkcja A(r) równa jest x-owej składowej amplitudy pola elektrycznego dla modu LP01x, a także
y-owej składowej amplitudy pola elektrycznego dla modu LP01y. W opisie skalarnym stosuje się
najczęściej uproszczony wzór na natężenie światła, w którym jest ono równe kwadratowi amplitudy
fali skalarnej. Zaniedbuje się wtedy współczynniki proporcjonalności występujące we wzorze (9):
I ( r )  A02 F02 ( r ) . (11)

Dla długości fali bliskiej odcięciu funkcję F0(r) można aproksymować funkcją gaussowską. Rozkład
amplitudy fali skalarnej dla obu modów oraz natężenia w przekroju światłowodu wyrażają się wtedy
przybliżonymi wzorami:
  r 2 
A(r )  A0 exp      , (12)
  r0  

  r 2 
I (r )  I 0 exp  2    , (13)
  r0  

gdzie 2r0 jest tak zwaną efektywną średnicą modu. Promień r0 wyznacza punkt, w którym amplituda
fali świetlnej maleje e-razy, a natężenie maleje e2-razy w stosunku do osi symetrii światłowodu.
Oczywiście, efektywna średnica dla modu LP01x i LP01y jest taka sama, gdyż charakteryzują się one
identycznymi rozkładami natężenia w przekroju światłowodu. Największa dokładność przybliżenia
gaussowskiego występuje w pobliżu odcięcia modu LP11, gdy parametr V równy jest 2.4.
Ze względu na zjawisko wnikania fali świetlnej do płaszcza trudno jest w światłowodzie
jednomodowym wyznaczyć granicę płaszcza i rdzenia. Dlatego też, dla światłowodu jednomodowego
zamiast geometrycznej średnicy rdzenia stosuje się pojęcie efektywnej średnicy modu 2r0. W pobliżu
odcięcia modów LP11 głębokość wnikania modu podstawowego jest niewielka. Efektywna średnica
modu jest w tych warunkach nieco mniejsza niż geometryczna średnica rdzenia i wyraża się
przybliżonym wzorem:

2
2r0  2a . (14)
V

4
METODA POMIARU EFEKTYWNEJ ŚREDNICY MODU I APERTURY NUMERYCZNEJ
ŚWIATŁOWODU JEDNOMODOWEGO

Światłowody z cylindrycznym rdzeniem

Pojęcie efektywnej średnicy modu podstawowego zostało już omówione we wstępie. Dla
światłowodów wielomodowych aperturę numeryczną definiuje się w następujący sposób:
NA=n0 sin , (15)

gdzie n0 jest współczynnikiem załamania ośrodka na zewnątrz światłowodu (najczęściej jest to

powietrze, a więc n0=1) ,  jest kątem, jaki tworzy skrajny promień wychodzący z włókna z osią
światłowodu (rys.3.a). Takiej definicji apertury numerycznej nie można bezpośrednio zastosować do
światłowodu jednomodowego. W tym przypadku nie istnieje skrajny promień, gdyż pole zanika
asymptotycznie w funkcji kąta. Z tego powodu kat  definiuje się jako kierunek, dla którego natężenie
wiązki wychodzącej ze światłowodu maleje e2 razy w stosunku do kierunku wyznaczonego przez oś
światłowodu, co pokazano na rys.3.b.
y'
a)
Włókno wielomodowe

I'(y')

b)
y'

Włókno jednomodowe

2r'0
I'()/I'(0)=e-2

I'(0)

I'(y')

Rys.3. Apertura numeryczna dla światłowodu wielomodowego (a) i jednomodowego (b).

Oba parametry, tzn. efektywną średnicę modu oraz aperturę numeryczną, można wyznaczyć
poprzez pomiar rozkładu natężenia wiązki światła wychodzącej z włókna. Pomiary te należy
przeprowadzić w płaszczyźnie dostatecznie odległej od czoła światłowodu, tak aby spełniony był
warunek dyfrakcji dalekiego pola (obszar dyfrakcji Fraunhofera). Wzajemną orientację czoła włókna i
płaszczyzny detekcji pokazano na rys.4. Jeżeli odległość z między czołem włókna i płaszczyzną
5
detekcji jest znacznie większa niż średnica włókna (dyfrakcja Fraunhofera) to rozkłady amplitud fali
świetlnej w obu płaszczyznach związane są poprzez transformatę Fouriera

 k 
A( x ', y ')   A( x, y)exp  j 0 ( xx ' yy ')dxdy , (16)
 z 
gdzie A(x,y) jest rozkładem amplitudy fali świetlnej na czole światłowodu określonym wzorem (12).
Wzór ten można zapisać w następującej postaci:
  x2  y2 
A ( x , y )  A0 exp     . (17)
  r0 

y y'

x'
x
z
A(x,y) A'(x',y')

Rys.4. Rozkład amplitudy w płaszczyźnie czoła światłowodu i płaszczyźnie detekcji.

Właściwością funkcji gaussowskiej jest to, że jej transformata Fouriera jest również funkcją
gaussowską:

  x 2  y 2     x2   y2 
F exp      exp   , (18)
  r02    w02 

gdzie x i y są częstościami przestrzennymi w dziedzinie Fouriera, a w0 dane jest wzorem:

2
0  . (19)
r0

Zauważmy, że w przypadku dyfrakcji Fraunhofera, którą opisuje równanie 16, częstości przestrzenne
określone są następującymi zależnościami:
k0 x ' k0 y '
x  , y  (20)
z z
Łącząc wzory 16, 17, 18, 20 otrzymujemy analityczne wyrażenie na rozkład amplitudy fali skalarnej w
płaszczyźnie detekcji (x',y'):

     
  2     
  x  y  2     r 2  
A( x, y)  A0 exp    2 
 A0 exp    2  , (21)
  2z      2 z  
   k0 r0       k0 r0   
     
a także rozkład natężenia w płaszczyźnie detekcji:

6
   
  
  2 r 2   (22)
I ( x, y)  I 0 exp    2 
   2 z  
   k0 r0   
  

Oznaczmy przez r0 taką odległość od osi z, dla której natężenie w płaszczyźnie detekcji maleje e2-

razy. Promień r0 łatwo wyznaczymy skanując rozkład natężenia, a następnie przybliżając dane

pomiarowe funkcją gaussowską (posługując się komputerem znajdującym się w pracowni). Z równania

(22) wynika, że r0 dane jest wzorem:

2z
r0  (23)
k0 r0

Znając z pomiaru r0 można już łatwo wyznaczyć efektywną średnicą modu zgodnie z równaniem:

4z
2r0  [m] (24)
k0 r0

a także aperturę numeryczną światłowodu:

r0
NA  sin   . (25)
z

Światłowody z eliptycznym rdzeniem

Istnieje klasa światłowodów jednomodowych o eliptycznych rdzeniach, które wprowadza się w
celu wywołania dwójłomność. W tego typu światłowodach, liniowo spolaryzowane mody LP01x i LP01y

rozchodzą się z różnymi stałymi propagacji oznaczanymi odpowiednio x, y. Klasa światłowodów
dwójłomnych została szczegółowo opisana we wstępie do ćwiczenia 4. Ogólnie można powiedzieć, że
wykazują one właściwości podobne do liniowych ośrodków anizotropowych.
Rozkład amplitudy i natężenia dla modów LP01x i LP01y w światłowodzie o eliptycznym rdzeniu
można przybliżyć dwuwymiarową funkcją Gaussa:
  x2 y 2 
I ( x, y )  I 0 exp  2  x 2  y 2   , (26)
  r0 r0  

gdzie układ współrzędnych x,y pokrywa się z dłuższą i krótszą osią elipsy rdzenia. Parametry 2 r0x i

2 r0y oznaczają w tym przypadku efektywną szerokość modu w kierunkach wyznaczonych przez osie
eliptycznego rdzenia. Rozkład natężenia w płaszczyźnie detekcji określony jest teraz następującym
wzorem:

7
   
  
  x 2 y 2  
I ( x, y)  I 0 exp  2  2
 2 
. (27)
   2 z   2 z  
   k0 r0x   k0 r0y   
  
Skanujący eliptyczny rozkład natężenia wzdłuż jego osi symetrii i aproksymując dane pomiarowe
jednowymiarową funkcja Gaussa wyznacza się efektywne szerokości modu w kierunkach określonych
przez osie symetrii eliptycznego rdzenia:
4z 4z
2r0x  [m], 2r0y  [m], (28)
k0 r0x k0 r0y

a także apertury numeryczne:

r0x r0y
NAx  sin  x  , NAy  sin  y  . (29)
z z

PRZEBIEG POMIARÓW i OPRACOWANIE WYNIKÓW

Pomiary przeprowadzić dla wybranych przez prowadzącego światłowodów oraz źródeł światła
korzystając ze miernika mocy, kamery CCD lub innego detektora. Dla zadanych odległości detektora
od czoła badanego światłowodu.
Uzyskane dane wprowadzamy na bieżąco do utworzonego dla tego ćwiczenia arkusza kalkulacyjnego
(DzienTygodnia _godzina_Nr_Grupy_nr _CWICZENIA.xls – np. Wt9_GR3_CW3.xls ), następnie
aproksymację funkcją Gaussa uzyskanego rozkładu mocy na wyjściu światłowodu przeprowadzamy
przy pomocy programu Origin/Matlab.
Z uzyskanych danych pomiarowych wyliczamy efektywna średnicę modu oraz aperturę numeryczną
dla każdego badanego światłowodu.
Weryfikacja w uzyskanych wyników w oparciu o dostępne w intrenecie specyfikacje techniczne
włókien.