1.

Sektör Analizi
1.1. Kanatlı Et Sektörü
1.1.1. Küresel Kanatlı Et Sektörü
X Şirketi’nin faaliyet gösterdiği kanatlı et sektörünün küresel olarak üretimi ve ihracatında en büyük paya
sahip iki ülke ABD ve Brezilya’dır. Kanatlı et sektörünün hacim bakımından en büyük ürünü olan tavuk eti
üretiminin 2016 yılında %30’u, ihracatının ise yaklaşık %53’ü bu iki ülke tarafından karşılanmıştır. Tavuk
eti üretiminde ABD başı çekerken Brezilya ihracatta lider konumundadır. Brezilya üretimin %28’ini, ABD
ise %17’sini ihracata yöneltmektedir. 2016 yılında Amerika 18.283 bin ton piliç üretirken, bu rakam
Brezilya’da 13.605, Çin’de ise 12.700 bin tonu bulmaktadır.
2015 yılında ABD tavuk eti üretimi kuş gribi nedeniyle %3,8 azalırken, Brezilya tavuk eti üretimi %5,2
olmak üzere; 2010 yılından beri artış göstermektedir. Kuş gribi etkisinin görülmeye devam ettiği Çin’de
tavuk eti üretimi 2017'de daha da düşmeye devam ederken, karşılanmayan talep kısmen geçen yıl olduğu
gibi daha fazla ithalatla karşılanacaktır.
Yukarıdaki şekilde de görüldüğü gibi küresel olarak tavuk eti üretim ve tüketimi yıllar içinde artmaktadır.
2016 yılında bir önceki yıla göre ithalat artarken ihracat azalmaktadır. 2016 yılında tavuk eti üretimi ise
107.143 bin ton iken tüketimi 106.377 bin ton olmuştur.1
Kanatlı et sektörünün önemli ürünlerinden biri olan hindi eti üretimi de tavuk gibi 2016 yılında bir önceki
yıla göre artış göstererek 633.907 bin adetten 673.278 bin adete yükselmiştir. En çok hindi eti üretimi
yapan kıta 377.718 bin adet ile Amerika olurken onu 231.091 bin adet ile Avrupa kıtası takip etmektedir.

1.1.2. Türkiye Kanatlı Et Sektörü2

Türkiye, beyaz et sektörünün önemli bir üreticisi, tüketicisi ve ihracatçısıdır. Kırmızı et üretimini
destekleyen ve tamamlayıcısı konumunda olan sektör, yarattığı istihdam, modern entegre tesis
yatırımları, uzman üretim, işleme ve pazarlama mekanizması, dış ticarette edindiği yüksek pay, sağlıklı
ürün arzı ile Türkiye için vazgeçilmez bir sektördür. Tüketici açısından besleyici, sağlıklı ve ekonomik bir
ürün olan beyaz et ülkesel beslenme kültüründe önemli bir yer tutmaktadır.
Tavukçuluk, 1970'li yıllardan başlayarak ülkemiz hayvancılık sektörü içinde sürekli bir gelişim sağlayan,
kendi üretim planlamasını yapabilen ve ülkenin hayvansal protein gereksiniminin önemli bir bölümünü
karşılayabilen önemli bir yetiştiricilik faaliyetidir. 1970’lerde üretim küçük aile işletmelerinde yüksek birim
maliyeti ile gerçekleştirilmekte iken, 1980’lerde sektörde yapısal değişime gidilerek entegre tesisler
kurulmaya başlanmış ve sektör sözleşmeli üretime yönelmiştir.
1990’lı yıllarda sektöre yapılan yatırımlar sonucu modern üretim tesislerinin sayısı ve üretim kapasitesi
hızla artmış, yüksek standartta üretim yaygınlaşmıştır. 1990-2000 döneminde ise, üretimde önemli bir
artış yaşanmıştır. Ülkemiz, mevcut durumda kanatlı eti ve ürünleri üretiminde teknolojik seviye olarak AB
standartlarına ulaşmış durumdadır.
Türkiye'de on yıllık bir büyümeyi takiben, tavuk eti üretimi; iç ve dış talebe bağlı olarak 2016'da hafif bir
düşüş göstermiştir. Kanatlı sektörünün özellikle Irak başta olmak üzere başlıca pazarlarına ihracat
sorunlarıyla uğraştığı 2016 yılında, tavuk eti üretimi; bir önceki yılın yaklaşık %1,6 altında gerçekleşmiştir.
2015 yılında üretim 1.909.276 ton iken bu sayı 2016 yılında 1.879.018 tona düşmüştür.

1
Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü - Tavuk Eti, Ocak 2018, Ürün No: 23
2
Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü - Tavuk Eti, Ocak 2018, Ürün No: 23
Yine 2016 yılında tüketim 1.564.701 ton, ithalat 85 ton ve ihracat 314.402 ton olmuştur. Tavuk etinde
ihracatçı olan Türkiye’nin ithalatlarının sınırda gerçekleştirilen iade ya da iptal işlemlerinden kaynaklandığı
belirtilmektedir.
Türkiye’de 2017 yılında kanatlı hayvanların %64’ünü et tavuğu, %35’ini yumurta tavuğu oluşturmaktadır.
Hindi, ördek ve kaz gibi kanatlılar ise %1’lik kısmını teşkil etmektedir.
Türkiye'de on yıllık bir büyümeyi takiben, tavuk eti üretimi; iç ve dış talebe bağlı olarak, 2016'da az bir
düşüş göstermiştir. 2017 yılında ise bu düşüşün telafi edildiği görülmektedir. 2016 yılında, bir önceki yılın
yaklaşık %1,6 altında gerçekleşen tavuk eti üretimi; 2017 yılında tarihinin en yüksek seviyesine ulaşmıştır.
Bir önceki yıla göre %13,7 oranında artan Türkiye tavuk eti üretimi; 2,1 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
Kesilen tavuk sayısı ise %11,5 oranında artarak, 1,2 milyar âdete ulaşmıştır. 2017 yılında bu rekor
üretimin başlıca nedenlerinin; kuş gribi kaynaklı ihracat sıkıntılarının ortadan kalkması ile ihracat talebinin
artması ve yüksek seyreden kırmızı et fiyatları olduğu görülebilmektedir.
2018 yılı ilk beş aylık veriler incelendiğinde; bir önceki yılın aynı dönemine göre; kesilen tavuk sayısının
%6,1, tavuk eti üretiminin ise %7,5 oranında arttığı görülmektedir. Bu veriler doğrultusunda, 2018 yılının
bir önceki yılı geride bırakacağı tahmin edilmektedir.
Türkiye’nin 2017 yılı bölgesel dağılımına bakıldığında; et tavuğu sayısı bakımından %34 ile Doğu
Marmara ve %27 ile Ege Bölgesi’nin en büyük paya sahip olduğu görülmektedir. Batı Marmara Bölgesi
%15 ve Akdeniz Bölgesi %11 paya sahiptir. İller bazında incelendiğinde; 2016 yılında et tavuğu sayısı
bakımından Bolu ilk sırada yer alırken, 2017 yılında 4.sıraya gerilemiştir. 2. Sırada yer alan Manisa ise,
2017 yılında ilk sıraya yükselmiştir.
2017 yılında TL’nin, ABD Doları karşısında her zamankinden daha düşük bir seviyeye gerilemesi, yem
ürünlerinin ithalatını zorlaştırmıştır. İthal yem girdileri nispeten pahalı ve yabancı para cinsinden
ödenmekteyken; tavuk etinin büyük bir bölümü yurtiçinde TL cinsinden satılmaktadır. Bu durumun sonucu
olarak; 2016 yılında 7,86 TL/kg olan tavuk eti tüketici fiyatı, %13,6 artarak 2017 yılında 9 TL/kg’a
ulaşmıştır. Kanatlı hayvanların beslenmesi için kanatlı yan ürünlerinin kullanılması AB uyum sürecinin bir
parçası olarak; Ocak 2017'den itibaren yasaklanmıştır.
Türkiye tavuk eti ihracatı, başta kuş gribi kaynaklı ticaret kısıtlamaları olmak üzere; komşu ülkelerdeki
karışıklıklar ve nakliye sıkıntıları gibi nedenlerle; 2015 ve 2016 yıllarında azalış göstermiştir. Kötü geçen 2
yılın ardından, tavuk eti ihracat değeri; 2017 yılında bir önceki yıla göre %46,5 oranında artış göstermiştir.
2014 yılında 634 milyon dolar ile en yüksek seviyesine ulaşmış olup, 2017 yılında 514 milyon dolar olarak
gerçekleşmiştir.
2017 tavuk eti ihracat değeri 2014 yılı seviyesine ulaşamasa da; tavuk eti ihracat miktarı 404 bin ton ile
rekor seviyesine ulaşmıştır. Bu rekor ile tavuk eti ihracat miktarı; bir önceki yıla göre %28,4 oranında artış
göstermiştir. Kanatlı sektöründe ihracatçı konumda olan Türkiye’nin 2017 yılında yapmış olduğu 413 bin
tonluk kanatlı eti ihracatının %98’ini tavuk eti oluşturmaktadır.
2017 yılında gerçekleştirilen 404 bin tonluk tavuk eti ihracat miktarının; yaklaşık %54’ü Irak, %10’u Hong
Kong, %5’i Kongo ve %4’ü Suriye’ye yapılmıştır. 2017 yılı tavuk eti ihracatında en büyük artış;
Özbekistan, Katar, Suudi Arabistan, Kongo ve BAE’de olmuştur. Bir önceki yıla göre Türkiye tavuk eti
ihracatında, Özbekistan’ın 4 katına, Katar’ın 3 katına ve Suudi Arabistan’ın 2 katına çıktığı görülmüştür.
Aynı yıl Kongo tavuk eti ihracatı %50 oranında artarken, BAE tavuk eti ihracatı %49 oranında artış
göstermiştir.
Türkiye’de 2017 yılında üretilen tavuk etinin %19’u ihraç edilmiştir. 2018 yılı beş aylık tavuk eti ihracat
miktarı 176 bin ton olup; 2017 yılı aynı dönem ihracat miktarından %19 daha fazladır. 2018 yılı ilk beş
aylık ihracat değeri ise 206 milyon dolar olup; 2017 yılı aynı dönem ihracat değerinden %12 daha fazla
olduğu görülmektedir.
1.1.3. Sektöre İlişkin Yasal Düzenlemeler
Birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de kanatlı et sektöründe üretici şirketler, dağıtıcılar ve satıcıların
uyması gereken yönetmelikler vardır. Bunlardan 16 Ocak 2014 tarihli 28884 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Kuluçkahane ve Damızlık Kanatlı İşletmeleri Yönetmeliği’ne göre Kuluçkahanelerde
bulunması zorunlu bölümler maddeler halinde belirtilmiştir.
Yine aynı Yönetmelik’te Kuluçkahane Bölümlerindeki Gerekli Asgari Teknik ve Hijyenik Şartlar, Damızlık
Kanatlı İşletmeleri’nin Bölümlerindeki Gerekli Asgari Teknik ve Hijyenik Şartlar. Tavuk ve Hindi Dışındaki
Damızlık Kanatlı ve Kuluçkahane İşletmeleri için Özel Hükümler, Kuluçkahane ve Damızlık Kanatlı
İşletmelerinde Çalışma Esnasında Uyulacak Hususlar konusunda uyulması gerekenler maddeler halinde
belirtilmiştir.
19 Eylül 2015 tarihli ve 29480 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Çiftlikte Kesilen Küçük Miktarlardaki
Kanatlı ve Tavşanımsı Etlerinin Doğrudan Arzına Dair Yönetmelik’e göre de küçük miktarlardaki kanatlı ve
tavşanımsı etlerinin çiğ et olarak doğrudan arzı için çiftlikte kesilebilecek hayvan sayısına ilişkin sınırlar
düzenlenmiştir.
Aynı Yönetmelik’in 8. Maddesine göre Ambalajlama ve Etiketleme konularında da uyulması gerekenler
belirtilmiştir.
2018 yılı Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu Kararı’na göre, kümes hayvanları etleri için ton başına 380
TL olan ihracat iadesi; 430 TL’ye, işlenmiş ve konserve edilmiş ürünler için ton başına 485 TL olan ihracat
iadesi ise 550 TL’ye yükselmiştir.