‫ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور آدورﻧﻮ و‬
‫دﻻﻟﺖﻫﺎي آن در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
Analysis Music from the Perspective of “Theodor
Adorno” and Its 
Implications in Education
Fatemeh Zibakalam Mofrad
Afzal Sadat Hosseini
Ali Asoudeh
Received:1/Feb/2015 Accepted:27/Jun/2015
Abstract
The relationship between "music" and "education"
has been debated explicitly and implicitly among
ancient Greek philosophers and thinkers up to now .
"Adorno" is one of the philosophers of the new
approach known as "cultural" which criticizes music
and education. In this study, using deductive methods
and conceptual analysis music from the perspective of
"Theodor Adorno" discussed and Its implications in
education analyzed. The objectives of this study are:
explaining "Adorno's philosophy of music",
explaining the goals of music education from the
perspective of "Adorno", explaining the objectives of
music in education from the perspective of "Adorno",
the principles focus on music education according to
"Adorno" and the Possibilities of using "Adorno's
views" regard to education in "Iran".
Research in the realm of the music philosophy
suggest that "Adorno" addresses issues such as the
"structure of music", “differentiation of popular music
with rich music", the relationship between "music and
society", "music and language", "the whole and
components" and considers music as a linguistic,
cognitive, ideological and insightful phenomenon not
amusing which can help people in getting rid of the
domination of culture and industry.
According to "Adorno’s view" about music,
implications for education are : practical wisdom
breeding, knowledge and awareness creating,
judgment breeding, social and cultural critique
fostering (critical thinking), Prevention of human
frustration with the domination of culture and industry,
students' sense of aesthetic fostering (aesthetic
education), Consequently, the principles of rationality
and thinking, Social critical performance of music,
emancipator music and grasp of music . Finally the
musical aspects of Adorno's views For Iran’s
education are listed.
Kay words: Philosophy of Music, Education,
Goals and Principles , "Adorno".
*Associate Professor of Tehran University ,Tehran
Email:f.ziba.m@gmail.com
**Associate Professor of Tehran University ,Tehran
Email: afzal_ho@yahoo.com
***M.A student in philosophy of Education, Tehran
University
Email: a_asudeh65@ut.ac.ir

‫ﻓﺎﻃﻤﻪ زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‬

‫اﻓﻀﻞاﻟﺴﺎدات ﺣﺴﯿﻨﯽ‬

‫ﻋﻠﯽ آﺳﻮده‬
1394/4/6:‫ ﭘﺬﯾﺮش‬1393/12/10:‫درﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ از ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺗﺎ اﻣـﺮوز‬
‫در ﻣﯿﺎن ﻓﻼﺳﻔﻪ و ﻣﺘﻔﮑﺮان ﻣﻄـﺮح ﺑـﻮدهاﺳـﺖ و ﺑﺮﺧـﯽ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ و‬
‫ آدورﻧـﻮ ﯾﮑـﯽ از اﯾـﻦ‬.‫ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧـﺪ‬
‫ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺗﻌﻠـﯿﻢ‬-‫ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬-‫ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ روﯾﮑﺮدي ﺟﺪﯾﺪ‬
‫ ﺑـﺎ‬،‫ در اﯾـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ‬.‫و ﺗﺮﺑﯿﺖ را ﻧﻘﺪ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﯽﮐﺸـﺪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از دو روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ و اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
.‫از ﻣﻨﻈﺮ آدورﻧﻮ و اﺳﺘﺨﺮاج دﻻﻟﺖﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ آن اﻗﺪام ﺷـﺪهاﺳـﺖ‬
‫ ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ از ﻧﻈـﺮ‬:‫اﻫﺪاف اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﺒﺎرتاﻧـﺪ از‬
،‫ ﺗﺒﯿﯿﻦ اﻫﺪاف ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ از ﻣﻨﻈـﺮ آدورﻧـﻮ‬،‫آدورﻧﻮ‬
‫اﺻﻮل ﻣﻌﻄـﻮف ﺑـﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ در ﺗﺮﺑﯿـﺖ ﺑﺮاﺳـﺎس ﻧﻈـﺮ آدورﻧـﻮ و‬
.‫اﻣﮑﺎنﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده از دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي آدورﻧﻮ در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾﺮان‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ در ﻗﻠﻤﺮو ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺣﺎﮐﯽ از آﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬
،‫آدورﻧﻮ ﺿﻤﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ‬
‫ ارﺗﺒﺎط ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و‬،‫ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻓﺎﺧﺮ‬
‫ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﻧﻪ‬،‫ ﮐﻞ و ﺟﺰء در ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬،‫ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و زﺑﺎن‬،‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
،‫ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬،‫ﭘﺪﯾﺪهاي ﺳﺮﮔﺮم ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺪﯾﺪهاي ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ زﺑﺎﻧﯽ‬
‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ و آﮔﺎﻫﯽﺑﺨﺶ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺎدر اﺳﺖ اﻧﺴﺎن را در‬
‫ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮕﺎه‬.‫رﻫﺎﯾﯽ از ﺳﻠﻄﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺻﻨﻌﺖ ﯾﺎري ﮐﻨﺪ‬
‫ اﻫﺪاف ﭘﺮورش ﻋﻘﻞ ﻋﻤﻠﯽ و اﯾﺠﺎد ﺷﻨﺎﺧﺖ و‬،‫آدورﻧﻮ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫ ﭘﺮورش ﻗﻀﺎوت و ﭘﺮورش ﻧﯿﺮوي ﻧﻘﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬،‫آﮔﺎﻫﯽ‬
‫ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺳﺮﺧﻮردﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﻪوﺳﯿﻠﻪ‬،(‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ)ﺗﻔﮑﺮ اﻧﺘﻘﺎدي‬
‫ ﭘﺮورش ﺣﺲ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬،‫ﺳﻠﻄﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺻﻨﻌﺖ‬
‫داﻧﺶآﻣﻮزان)ﺗﺮﺑﯿﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ( و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن اﺻﻮل ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ و‬
‫ رﻫﺎﯾﯽﺑﺨﺸﯽ و‬،‫ ﻋﻤﻠﮑﺮد اﻧﺘﻘﺎدي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬،‫اﻧﺪﯾﺸﻪورزي‬
‫ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده از دﯾﺪﮔﺎه‬..‫ﻓﻬﻢ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺷﺪهاﻧﺪ‬
.‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯿﺎﯾﯽ آدورﻧﻮ در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾﺮان ذﮐﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬
،‫ اﻫﺪاف واﺻﻮل‬،‫ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬،‫ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬:‫ﮐﻠﯿﺪواژﮔﺎن‬
.‫آدورﻧﻮ‬
‫*داﻧﺸﯿﺎر داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬
Email:f.ziba.m@gmail.com
‫**داﻧﺸﯿﺎر داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬
Email: afzal_ho@yahoo.com
‫ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان)ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‬،‫***داﻧﺸﺠﻮي ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﺗﺎرﯾﺦ و ﻓﻠﺴﻔﻪ‬
(‫ﻣﺴﺌﻮل‬
Email: a_asudeh65@ut.ac.ir
 ‫زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺣﺴﯿﻨﯽ و آﺳﻮده‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور‪...‬‬
‫و ﻓﻠﺴﻔﻪ آن در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﻧﯿﺰ اﻫـﺪاف و اﺻـﻮل‬
‫ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺷﺎره اي ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﻪﻃـﻮرﮐﻠﯽ‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺸـﻮر ﻣـﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪاﺳـﺖ از اﯾـﻦ اﺑـﺰار‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻫﻮﯾﺖ و ﺷـﮑﻞﮔﯿـﺮي‬
‫‪1‬‬
‫ﺳﻮژه اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨـﺪ ‪ .‬اﯾـﻦ در ﺣـﺎﻟﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐـﻪ آﻣـﻮزش ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻓﻌـﺎل ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫـﺎي ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬دﯾـﺪاري‪،‬‬
‫ﺷـﻨﯿﺪاري‪ ،‬ﻋـﺎﻃﻔﯽ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺘـﯽ)وﻟـﻒ‪ 2001،‬؛ ﺑـﻪ ﻧﻘـﻞ از‬
‫ﺧﺮازي‪ ،(151 :1390 ،‬اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣﻬـﺎرت ﻫـﺎي ﺣﺮﮐﺘـﯽ‪،‬‬
‫ﭘﺮورش ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ ﻣﻐﺰ ﺑـﺮاي ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ)ﻫﻠﻤـﺮﯾﭻ‪،2‬‬
‫‪ ،(2010‬آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺮاي ﻣﻬـﺎرتﻫـﺎي ﺗﻔﮑـﺮ)راﭼـﺮ‪،3‬‬
‫‪ (2000‬و ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ ﻣﻬـﺎرت ﺧﻮاﻧـﺪن‪ ،‬زﺑـﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ و‬
‫رﯾﺎﺿﯿﺎت)ﺑﯿﮑﺮ‪ 2011 ،4‬و ﮐَﺘﺮال‪ (1998 ،5‬ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻟـﺬا‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻧﻈﺮ دارد ﺟﻬﺖ ﭘ‪‬ﺮﮐﺮدن ﮔﻮﺷﻪاي از اﯾﻦ‬
‫ﺧﻼء آﮐﺎدﻣﯿﮏ‪ ،‬ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و دﻻﻟـﺖﻫـﺎي آن‪ ،‬اﻫـﺪاف و‬
‫اﺻﻮل آﻧﺮا در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‪ ،‬از ﻣﻨﻈﺮ آدورﻧـﻮ ﺑﺮرﺳـﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬در اﯾـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از دو‬
‫روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ و اﺳـﺘﻨﺘﺎج ﻗﯿـﺎس ﻋﻤﻠـﯽ ﺗـﻼش‬
‫ﺷﺪهاﺳﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈـﺮ آدورﻧـﻮ ﺗﺤﻠﯿـﻞ و ﺑﺮرﺳـﯽ‬
‫ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ دﻻﻟﺖﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ آن اﺳﺘﺨﺮاج ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻫﻤﯿﺖ دارد و ﻫﻤﺮاﻫـﯽ آﺛـﺎر ﺧـﺎص‬
‫اﻫﺪاف ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫‪8‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺑﯽﺷﮏ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﮐﺘﻤﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻣﺤﺼـﻮل‬
‫ﻧﻮع اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ او ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪهاﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ زﻣـﺎنﻫـﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ اﺛـﺮ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ در آن ﭘﺪﯾﺪ ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ)وﺗﺴـﻠﺮ‪.(37 :1383 ،‬‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻫﻨﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ ﻃﻨّـﺎزي‪ ،‬ﭘﯿﭽﯿـﺪهﺗـﺮﯾﻦ‬
‫رازﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﯽ را در ﺑﻄﻦ ﺧﻮد اراﺋـﻪ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ)ﮐﺎﻧﯿـﺎ‪،‬‬
‫‪ (100 :1388‬و ﺑــﺎ ﺳــﺆاﻻت ﻓﻠﺴــﻔﯽ زﯾــﺎدي از ﺟﻤﻠــﻪ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟ﻣﺎﻫﯿﺖ آن ﮐـﺪام اﺳـﺖ؟وﺟﻮه ﻫﺴـﺘﯽ‬
‫ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﮐﺪاﻣﻨــﺪ؟ ﮐﺎرﮐﺮدﻫــﺎي ﻓــﺮدي و اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟ آﯾﺎ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﺣﻮزه ﻫـﺎ ارﺗﺒـﺎط‬
‫دارد؟ ﺟﺎﯾﮕــﺎه ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ در ﺟﺎﻣﻌــﻪ‪ ،‬ﺗﻌﻠــﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿــﺖ و‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﮐﺪام اﺳﺖ و ﯾﺎ ﮐﺪام ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷـﺪ؟‪ ،‬ﻣﻮاﺟـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﺣﻀﻮر ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺣـﻮزه ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻓﺮﻫﻨـﮓ‬
‫ﺑــﯿﺶ از ﭘــﯿﺶ آﺷــﮑﺎر ﺷــﺪهاﺳــﺖ و ﺑــﻪﻋﻨــﻮان ﻋﻤﻠــﯽ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺟﻠﻮه ﻫـﺎ و ﮐﺎرﮐﺮدﻫـﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﻧﻤﺎﯾـﺎن‬
‫اﺳــﺖ)ﺑــﻮوي‪ .(391 :1391 ،‬ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ اﺑــﺰار ﻗﺪرﺗﻤﻨــﺪ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﻫﻮﯾﺖ و از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻬﻢ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠﺖ ﻫﺎ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪﻋﻨﻮان وﺳـﯿﻠﻪاي ﺑـﺮاي ﺗﻌﺮﯾـﻒ و‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺎ ﺟﻮاﻣﻊ ﺗـﺪاوم ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﭘـﺮﭼﻢ ﻣﻠـﯽ‬

‫‪ .1‬ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻧﻈﺮ آدورﻧﻮ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ آنﻫﺎﺳﺖ )اﺳﺘﻮر‪.(40 :1388 ،‬‬

‫‪ .2‬ﺗﺒﯿﯿﻦ اﻫﺪاف ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ از ﻣﻨﻈﺮ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ »ﻋـﺎﻣﻠﯽ ﻣﻬـﻢ و ﻧﯿﺮوﯾـﯽ‬

‫آدورﻧﻮ‬ ‫اﺳﺎﺳﯽ در ﺑﺎب ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺸﺮي‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣـﻞ اﻧﺴـﺎﻧﯽ و ﺗﻄـﻮر‬

‫‪ .1.2‬اﺻﻮل ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس‬ ‫ﺗــﺎرﯾﺨﯽ‪ -‬ﻓﺮﻫﻨﮕــﯽ« اﺳــﺖ)واﻟــﯿﻦ‪ ،(30 :1388 ،‬اﻣــﺎ در‬

‫ﻧﻈﺮ آدورﻧﻮ‬ ‫ﮐﺸﻮر ﻣﺎ‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و اﺑﻮاب ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ_ﻓﻠﺴـﻔﻪ‬

‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ_روﺷـﻦ ﻧﺸـﺪهاﺳـﺖ و ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت اﻧﺠـﺎمﺷـﺪه‬

‫‪» .1‬اﻣﺮوزه در ﻣﯿﺎن ﻧﻈﺎمﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺸـﻮرﻫﺎ از ﺟﻤﻠـﻪ اﺳـﺘﺮاﻟﯿﺎ‪،‬‬

‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ اﯾـﻦ ﺧـﻼء ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ را ﭘ‪‬ـﺮ ﮐﻨﻨـﺪ)ﺻـﻔﻮت‪،‬‬
‫ﭼﯿﻦ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎدا‪ ،‬اﯾﺮﻟﻨﺪ‪ ،‬ژاﭘﻦ‪ ،‬ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻧﯿﻮزﻟﻨـﺪ‪ ،‬اﺳـﮑﺎﺗﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺳـﻮﺋﺪ‪ ،‬اﯾـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه‬ ‫‪ .(39 :1390‬ﺑﻪ ﺗَﺒ‪‬ﻊ آن در اﺳﻨﺎد ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮕﺎﭘﻮر‪ ،‬ﻓﻨﻼﻧـﺪ و اﺗـﺮﯾﺶ‪ ،‬ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﯾﮑـﯽ از ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي‬
‫ﮐﺸﻮر ﻣﺎ‪ -‬ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮي ﺗﺤﻮل ﺑﻨﯿـﺎدﯾﻦ در ﻧﻈـﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و‬
‫اﺻﻠﯽ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد«)‪(the College Board,2011‬‬
‫‪2. Helmrich‬‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ رﺳﻤﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫‪3. Rauscher‬‬
‫‪4. Baker‬‬ ‫درﺳﯽ ﻣﻠﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪ -‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫‪5. Catterall‬‬
‫ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره دوم‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎن‪9 ،1393‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬

‫اﯾﻦ روش‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﻮﺳﯿﻘﯿﺎﯾﯽ ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫‪ .2.2‬اﻣﮑﺎن اﺳﺘﻔﺎده از دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎي آدورﻧﻮ در ﺗﻌﻠـﯿﻢ‬
‫در اﻧﺪﯾﺸﻪ آدورﻧﻮ ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ ﻗـﺮار ﮔﯿـﺮد و ارﺗﺒـﺎط‬ ‫و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾﺮان‪.‬‬
‫آنﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و ﺑﺎ ﮐﻞ ﻧﻈﺮ آدورﻧـﻮ اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﺷـﻮد ﺗـﺎ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ از ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ آدورﻧـﻮ ﺑﺮﺳـﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺆالﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ اﻫﺪاف ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺗﻌﻠـﯿﻢ و‬
‫‪.1‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻧﻈﺮ آدورﻧﻮ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ از دﯾﺪﮔﺎه آدورﻧﻮ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﯾﻦ روش ﺑﻪدﺳﺖآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻫــﺪاف ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ در ﺗﻌﻠــﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿــﺖ از ﻣﻨﻈــﺮ‬
‫روش اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﯽ ﯾﺎ ﻗﯿﺎﺳﯽ‬
‫آدورﻧﻮ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫اﯾﻦ روش‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻈﺮي‪ ،‬و ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻـﻮرت‬
‫‪ . 2.1‬اﺻــﻮل ﻣﻌﻄــﻮف ﺑــﻪ ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ در ﺗﺮﺑﯿــﺖ ﺑــﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﯽ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ ﻗﺎﺑـﻞ اﺳـﺘﻔﺎده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺎس ﻧﻈﺮ آدورﻧﻮ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﺑﻪوﯾﮋه ﺷﮑﻞ ﻋﻤﻠﯽ آن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﯾﮋﮔـﯽ ﻣﻌﻄـﻮف ﺑـﻪ‬
‫‪ .2.2‬اﻣﮑﺎن اﺳﺘﻔﺎده از دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎي آدورﻧﻮ در ﺗﻌﻠـﯿﻢ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾﺮان ﮐﺪاﻣﻨﺪ؟‬
‫ﺑﻮد‪ .‬روش اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻧﻈﺮﯾﻪﭘـﺮدازي‬
‫و ﻫﻢ ﺑـﺮاي ﺗﺤﻠﯿـﻞ‪ ،‬ارزﯾـﺎﺑﯽ و ﻧﻘـﺪ ﻧﻈﺮﯾـﻪ در ﻋﺮﺻـﻪ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار داد)ﺑـﺎﻗﺮي و‬ ‫روش ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫ﻫﻤﮑــﺎران‪ .(128 :1389 ،‬ﺑــﺮاي اﺳــﺘﺨﺮاج دﻻﻟــﺖﻫــﺎي‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻼك ﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﻧـﻮاع ﭘـﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﻧـﻮع‬
‫اﺻﻮل در ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ از دﯾـﺪﮔﺎه آدورﻧـﻮ درﻣـﻮرد‬ ‫ﻫﺪف آنﻫﺎ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻋﻠﻤـﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬روش اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﯽ ﯾﺎ ﻗﯿﺎﺳﯽ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬ ‫ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﯿﺎدي‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮدي و ﺗﺤﻘﯿـﻖ و ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺗﻘﺴـﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﺳﺎﺳﯽ ﭘـﮋوﻫﺶ ﻫـﺎي ﺑﻨﯿـﺎدي‪ ،‬آزﻣـﻮن‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺒﯿﯿﻦ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و ﭘﺪﯾﺪهﻫـﺎ و اﻓـﺰودن‬

‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ آدورﻧﻮ‬ ‫ﺑــﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋــﻪ داﻧــﺶ ﻣﻮﺟــﻮد در ﯾــﮏ زﻣﯿﻨــﻪ ﺧــﺎص‬
‫اﺳــﺖ)ﺳــﺮﻣﺪ و ﻫﻤﮑــﺎران‪ .(79 :1389 ،‬ﻫــﺪف ﮐﻠــﯽ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ‪ 1‬و ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺟـﺪي‪ ،‬اﺻـﯿﻞ و‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿـﺮ‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿـﻞ و ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈـﺮ‬
‫ﻓﺎﺧﺮ‬
‫ﺗﺌـﻮدور آدورﻧـﻮ و دﻻﻟـﺖﻫـﺎي آن در ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ‬
‫آدورﻧﻮ در ﻣﻘﺎﻟﻪ »درﺑﺎره ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣﻪﭘﺴـﻨﺪ‪ «2‬از دو‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﻨـﯿﻦ ﻫـﺪﻓﯽ اﯾـﻦ ﭘﮋوﻫﺸـﯽ از ﻧـﻮع‬
‫ﺣﻮزه در ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﺳـﺖ‪ :‬ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﺻـﯿﻞ و‬
‫ﺑﻨﯿﺎدي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺎﺧﺮ و دﯾﮕﺮي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣﻪ ﭘﺴﻨﺪ‪ .‬آدورﻧﻮ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‬
‫روش ﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﺒﺎرت اﻧـﺪ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣﻪ ﭘﺴﻨﺪ و ﺗﺠﻠﯿﺎت آن را در اﺷﮑﺎل‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪ ﻫـﺎ‬
‫از‪:‬‬
‫و ژاﻧﺮﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‪ 3‬ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﻣـﯽدﻫـﺪ زﯾـﺮا اﯾـﻦ‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﮕـﺎﻧﮕﯽ ﻣـﯽداﻧـﺪ)آدورﻧـﻮ‪،‬‬
‫در روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‬
‫‪ .(17 :1941‬آدورﻧﻮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﯿﺰ اﺷـﺎره ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫـﺎي ﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ ﯾـﮏ‬
‫ﺗﻔــﺎوت ﻣﯿــﺎن ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ اﺻــﯿﻞ و ﻓــﺎﺧﺮ و ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم‪ ،‬رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن آنﻫﺎ و رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن ﮐﻞ ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎ‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺑﻪﻧﺤـﻮي ﮐـﻪ ﺑـﺎ آن ارﺗﺒـﺎط دارﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﻮرد‬
‫‪1. popular music‬‬
‫‪2. popular musicon‬‬ ‫ﮐﺎوش ﻗﺮارﮔﯿﺮد)ﺑﺎﻗﺮي‪ ،1389،‬ﺟﻠﺪ‪ .(36 :1‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫‪ .3‬ﭘﺎپ‪ ،‬ﺟﺎز‪ ،‬راك اﻧﺪ رول‪ ،‬راك ﺑﯿﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻠﻮز‪ ،‬ﻫﻮي ﻣﺘﺎل و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
 ‫زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺣﺴﯿﻨﯽ و آﺳﻮده‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور‪...‬‬ ‫‪10‬‬
‫را ﻧﻤــﻮدي از ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﻓــﺎﺧﺮ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳــﺎزيﻧﺸــﺪه‬ ‫ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﯽ ﻫﻤﭽـﻮن ﭘﺴـﺖ و‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ)ﺗﻮﻣﺎﺳﻮن‪.(47 :2006 ،‬‬ ‫روﺷﻨﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺳﺎده و ﭘﯿﭽﯿﺪه‪ ،‬ﺧﺎم و ﭘﺮﻣﻌﻨﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد و ﺑﯿﺎن‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ و ﻓـﺎﺧﺮ‪ ،‬آدورﻧـﻮ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬ ‫ﺗﻔﺎوت اﯾﻦ دو ﺣـﻮزه ﺑـﺎ اﺻـﻄﻼﺣﺎﺗﯽ ﻣﺜـﻞ ﺳـﺎدﮔﯽ و‬
‫ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ را ﻏﯿﺮاﻧﺘﻘﺎدي و ﻏﯿﺮﺑﺎزﺗﺎﺑﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و‬ ‫ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ‪ 1‬ﻣﻌﻨﺎ را ﺑﻪﻃﻮر دﻗﯿﻖ ﺑﯿـﺎن ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ)آدورﻧـﻮ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖ اﺑﮋﮐﺘﯿﻮ دارد‪ .‬از اﯾـﻦ‬ ‫‪ .(22 :1994‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﮑﺚ ﭘﺪﯾﺴﻮن‪ 2‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ‬
‫ﺣﯿﺚ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﻤﺎﯾﻼت ﻣﺸﺘﺮك ﺑـﺎ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﺻـﯿﻞ و ﻓـﺎﺧﺮ ﻗﺎﺑـﻞ درك‪،‬‬
‫ﺧﻮدش دارد‪ ،‬رﻓﻠﮑﺲﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑـﻪﻃـﻮر ﻏﯿـﺮارادي‬ ‫ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺳﺖ)ﭘﺪﯾﺴﻮن‪.(201 :1982 ،‬‬
‫ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ)ﭘﺪﯾﺴـﻮن‪ .(205 :1982 ،‬اﯾـﻦ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬ ‫آدورﻧﻮ ﺗﻘﺎﺑـﻞ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﺻـﯿﻞ و ﻓـﺎﺧﺮ و ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻏﯿﺮ اﻧﺘﻘﺎدي دارد و آﮔﺎﻫﯽ ﮐﺎذب و ﺗﻔﮑﺮ اﯾـﻦ‬ ‫ﻋﺎﻣــﻪﭘﺴــﻨﺪ را ﺗﻘﺎﺑــﻞ ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳــﺎزيﺷــﺪه و‬
‫ﻫﻤــﺎﻧﯽ را از ﻃﺮﯾــﻖ ﻓــﺮم ﮐــﺎﻻﯾﯽاش ﻣﺠﺴــﻢ ﻣــﯽﮐﻨــﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳﺎزي ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻣﯽداﻧﺪ)آدورﻧﻮ‪ .(22 :1941 ،‬وي‬
‫آدورﻧــﻮ ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ اﯾــﻦ ﻧــﻮع ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﺷﺨﺼــﯿﺖ‬ ‫ﺷﮑﺎف اﯾﻦ دو ﺣﻮزه را ﺷﮑﺎﻓﯽ اﺳﺎﺳﯽ ﻧﻤﯽداﻧـﺪ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﺑﺖوارﮔﯽ ﮐﺎﻻ دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻤـﺎن اﺻـﻄﻼح ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴـﺘﯽ‬ ‫آن را ﻧﺎﺷﯽ از ﺗـﺄﺛﯿﺮات ﺻـﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨـﮓ‪ 3‬و ﺷﺨﺼـﯿﺖ‬
‫اﺳﺖ ﮐـﻪ ارزش در ﻣﺒﺎدﻟـﻪ را در ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑـﻪ ﺷـﺊﺷـﺪن‬ ‫ﮐﺎﻻﯾﯽ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻗـﺮن ﺑﯿﺴـﺘﻢ‬
‫ﻣــﯽداﻧﺴــﺖ و اﯾﻨﮑــﻪ ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﺑــﻪﺻــﻮرت ﺷﺨﺼــﯿﺖ‬ ‫ﻣﯽداﻧﺪ)ﭘﺪﯾﺴﻮن‪ .(204 :1982 ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫اﺑﮋﮐﺘﯿﻮي از ﮐﺎﻻ درآﯾﺪ)ﭘﺪﯾﺴﻮن‪.(206 :1982 ،‬‬ ‫ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﮐﺎﻻ و ﮐﺎﻻ ﺷﺪن را ﻣـﯽﭘـﺬﯾﺮد و ﺑـﻪ ﻧﯿـﺮوي‬
‫آدورﻧﻮ ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﮐـﺎﻻﯾﯽ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣـﻪﭘﺴـﻨﺪ را‬ ‫ﻏﯿﺮﻃﺒﯿﻌﯽ اﺟﺒﺎرﻫﺎي ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﺗـﻦ در ﻣـﯽدﻫـﺪ و دﯾﮕـﺮي‬
‫ﻣﺘﺄﺛﺮ از روش ﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﻣﮑـﺎنﻫـﺎي‬ ‫ﻣﻮﺳـــﯿﻘﯽ ﺧﻮداﻧـــﺪﯾﺶ ﮐـــﻪ در ﺑﺮاﺑـــﺮ آن اﺟﺒﺎرﻫـــﺎ‬
‫‪5‬‬
‫ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ و ﺗﻮزﯾـﻊ ﻣـﯽداﻧﺴـﺖ)ر‪‬ز ‪-131 :1978 ،‬‬ ‫ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ)وﯾﺘﮑﯿﻦ‪.(62 :1382 ،‬‬
‫‪ .(130‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣـﻪﭘﺴـﻨﺪ ﺑـﻪﻃـﻮر‬ ‫آدورﻧﻮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ را ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﻨﺘﻘﺪ و‬
‫ﺑﺴـــﯿﺎر زﯾـــﺎدي در ﺳـــﺎزﻣﺎن اﻗﺘﺼـــﺎدي ﻣﺘﻤﺮﮐـــﺰ‬ ‫ﺑﺎزﺗﺎﺑﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻧـﻮع ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﺷﺪهاﺳﺖ)آدورﻧﻮ‪ .(24 :1941 ،‬ﺑـﺮاي آدورﻧـﻮ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬ ‫ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺳﻮﺑﮋﮐﺘﯿﻮ دارد و ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﮐـﻪ در آن اﺳـﺖ‬
‫ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﭼﻨﺪﮔﺰﯾﻨﻪاي اﺳﺖ)آدورﻧﻮ‪:1941 ،‬‬ ‫)وﺿﻊ ﺣﺎﺿﺮ( ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽورزد‪ .‬آدورﻧﻮ اﯾـﻦ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫‪ (27‬ﮐﻪ ﺷـﺮﮐﺖﻫـﺎ در ﺑﺴـﺘﻪﺑﻨـﺪي و ﻓـﺮوش آن از راه‬ ‫ﻏﯿــﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳــﺎزيﺷــﺪه‪ ،‬رادﯾﮑــﺎل و ﺧﻮداﻧــﺪﯾﺶ را‬
‫ﺧﺎص ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ)ﺗﻮﻣﺎﺳﻮن‪.(49 :2006 ،‬‬ ‫ﻫﻨﺮي واﻗﻌﯽ ﻣﯽداﻧـﺪ)ﭘﺪﯾﺴـﻮن‪ (204 :1982 ،‬و ﻣﻌﺘﻘـﺪ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻧﻈـﺮ آدورﻧـﻮ ﻓﺮاﯾﻨـﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺷـﺪن ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬ ‫اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻏﯿـﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳـﺎزيﺷـﺪه از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺷﺪن ﻣﺨﺎﻃﺐ‪ ،‬ﻃﺒﻖ اﻟﮕﻮي ﮐﻤﭙﺎﻧﯽﻫﺎي‬ ‫ﺟﺴﺘﺠﻮي اﺳﺘﻘﻼل‪ ،‬ﺑـﻪﺟـﺎي اﯾﻨﮑـﻪ ﺗﺴـﻠﯿﻢ ﻓﺮاﯾﻨـﺪﻫﺎي‬
‫ﺳــﺎزﻧﺪه‪ ،‬ﻣــﯽﺷــﻮد‪ .‬در واﻗــﻊ در اﯾــﻦ ﻓﺮاﯾﻨــﺪ ﻋﻤــﻞ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑـﺎ ﻣﻔﻬـﻮم آزادي اﯾﺠـﺎد‬
‫‪4‬‬
‫ﮔﻮشدادن ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺻﻮرت ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪» .‬در‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ)ﺗﻮﻣﺎﺳﻮن‪ .(50 :2006 ،‬آدورﻧﻮ‪ ،‬آﺛـﺎر ﺷـﻮﺋﻨﺒﺮگ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺮاي ﺷـﻨﻮﻧﺪه ﺷـﻨﯿﺪه‬
‫‪ .1‬آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣـﻪﭘﺴـﻨﺪ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪوﺳـﯿﻠﻪ آﻫﻨﮕﺴـﺎز‬
‫)‪ ( hears‬ﻣــﯽﺷــﻮد«)آدورﻧــﻮ‪ .(23 :1941 ،‬در ﻧﺘﯿﺠــﻪ‪،‬‬
‫دﺳﺘﮑﺎري ﺷﺪهاﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ذاﺗﯽ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺳﯿﺴـﺘﻢ واﮐﻨﺸـﯽ‬
‫ﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﻮﺟﻮداﺗﯽ ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴـﺤﻮر ﻓﻀـﺎي‬ ‫دارد ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ آرﻣﺎنﻫﺎي ﻓﺮدﯾـﺖ در ﯾـﮏ ﺟﺎﻣﻌـﻪ آزاد و ﻟﯿﺒـﺮال ﻣﺘﻀـﺎد‬
‫ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ و ﯾﮑﺴﺎنﺳﺎزيﺷـﺪه ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در‬ ‫اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ و ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻧﺪارد)آدورﻧﻮ‪.(23 :1941 ،‬‬
‫‪2. Paddison, M‬‬
‫‪3. Culture Industry‬‬
‫‪5. Rose‬‬ ‫‪4. Arnold Schönberg‬‬
‫ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره دوم‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎن‪11 ،1393‬‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺴﺒﺐ‪ ،‬راﺑﻄﻪ »و« ﻣﯿﺎن ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ را از‬
‫ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑـﺮد)دﻧـﻮرا‪ .(151 :2003 ،‬ﺑﺮاﺳـﺎس ﮔﻔﺘـﻪﻫـﺎي‬
‫آدورﻧﻮ‪ ،‬ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻫـﻢ ﻣﺴـﺘﻘﻞ و ﻫـﻢ ﯾﮑـﯽ از ﻋﻨﺎﺻـﺮ‬
‫اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ اﺳــﺖ‪ .‬اﯾــﻦ دو ﺷﺨﺼــﯿﺖ اﮔﺮﭼــﻪ در ﻇــﺎﻫﺮ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑـﻪﻫـﻢ ﻣـﺮﺗﺒﻂاﻧـﺪ‬
‫‪2‬‬
‫)ز‪‬ﺑِﻞ ‪ .(199 :1989 ،‬آدورﻧﻮ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ را ﻧـﻮﻋﯽ ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ)زﺑﻞ‪ (199 :1989 ،‬و ﻋﺎﻣﻞ ﺳﺎزﻧﺪه در زﻧـﺪﮔﯽ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽداﻧـﺪ‪ .‬او ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ‪ ،‬اﺟﺘﻤـﺎع‬
‫ﺗﺠﻠّﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺖ)دﻧﻮرا‪.(151 :2003 ،‬‬
‫آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻣـﺪتﻫﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ از‬
‫ﻧﻘﺶ ﺻﺮﻓﺎً ﻋﻤﻠﮑﺮدي ﺧﻮد ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫واﻗﻌﯿﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺑﯿﺸـﺘﺮ از‬
‫ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﺤﺾ آﻧﻬﺎ ﺳﺮﭼﺸـﻤﻪ ﻣـﯽﮔﯿـﺮد)ﺟِـﯽ‪:1973 ،3‬‬
‫‪ .(182‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ذاﺗﺎً ﻣﻨﺘﻘﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ)وﯾﻠﺴـﻮن‪،‬‬
‫‪ .(92 : 1389‬وي ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ در ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﺣﻘــﺎﯾﻖ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺠﻠﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻗـﺎدر اﺳـﺖ‬
‫وﺿﻊ اﻧﺴﺎن ﻓﺮدي و ﺟﺎﻣﻌﻪ را آﺷـﮑﺎر ﮐﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﺑﯿـﺎن‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺷﮑﺎفﻫـﺎ و ﺗﻌﺎرﺿـﺎت زﻧـﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و‬
‫ازﺧﻮدﺑﯿﮕﺎﻧﮕﯽ ﺑﭙـﺮدازد)ﺟـﺎوداﻧﯽ‪ .(1386 ،‬ﺑـﻪﻃـﻮرﮐﻠﯽ‬
‫ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﺑﺎﯾــﺪ ﺑــﺎ ﺟــﺎﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺑﻄــﻦ ﺟﺎﻣﻌــﻪ‪ ،‬اﺳــﺎس‬
‫اﻋﺘﺮاض اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﺪ)ﺟﯽ‪.(82 :1973 ،‬‬
‫اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺮوزه ﻣﯿـﺎن‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ و آﺛﺎر ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ ﯾﮏ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ازﭘﯿﺶﺗﻌﯿﯿﻦﺷـﺪه‬
‫ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪهاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣـﻪﭘﺴـﻨﺪ‬
‫اﺳﺖ)ﭘﺪﯾﺴﻮن‪» .(216 :2004 ،‬ﻫﻨﺮ ﻋﺎﻣﻪﭘﺴـﻨﺪ ﺑـﻪﺟـﺎي‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺰور ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻤــﺎي ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷــﺪهاﺳــﺖ«)آدورﻧــﻮ‪ .(25 :1973 ،‬در‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ ﺷﻨﻮﻧﺪه ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻟﺬتﻫـﺎ و‬
‫‪4‬‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي آﺷﻨﺎ را از ﻃﺮﯾـﻖ ﺗﮑـﺮار و ﺷـﻨﯿﺪن ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﺟﺪي ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺳﺒﺒﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﺳـﺖ)دﻧـﻮرا‪،1‬‬
‫‪2. Zabel‬‬
‫‪3. Jay‬‬
‫‪ .4‬آدورﻧﻮ در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻫﺸﺖ ﻧـﻮع‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻣﯽﭘﺮدازد وآن ﻫﺎ را در رِﻧﺠﯽ از ﺷﻨﻮﻧﺪه ﻣﺎﻫﺮ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪه ﺑﯽﺗﻔـﺎوت‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ)ﭘﺪﯾﺴﻮن‪.(209 :1993 ،‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣـﻪﭘﺴـﻨﺪ از ﭘـﯿﺶ‬
‫ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪهاﺳﺖ)ﺗﻮﻣﺎﺳﻮن‪ .(49 :2006 ،‬ﺑﻪﻃﻮريﮐـﻪ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪه را از ﺧﻮداﻧﮕﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮐﻨﺪ و واﮐﻨﺶﻫـﺎي‬
‫ﺷﺮﻃﯽ را ﺗﺮوﯾﺞ ﻣﯽدﻫﺪ)آدورﻧﻮ‪.(23 :1941 ،‬‬
‫آدورﻧﻮ از ﻣﯿﺎن ﻣﻮﺳﯿﻘﯽﻫﺎي ﻋﺎﻣـﻪﭘﺴـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﺮ‬
‫ﺟــﺎز ﺗﺄﮐﯿــﺪ دارد‪ .‬او ﺟــﺎز را ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﮐــﻢﻣﺎﯾــﻪ و‬
‫ﺑﯽﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﯽداﻧﺪ و ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺳﻮدي ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫در ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻫﺎرﻣﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻠـﻮدي و ﻣﯿـﺰان ﻗﺎﺋـﻞ ﻧﯿﺴـﺖ‪.‬‬
‫آدورﻧﻮ ﺟﺎز را ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑـﺎ وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎﯾﯽ ﻣـﯽداﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫درﺳﺖ ﺧﻼف وﯾﮋﮔﯽﻫـﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﻮاداران ﺟـﺎز‬
‫ﻣﺪﻋﯽ آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎور دارد ﮐـﻪ ﺟـﺎز از ﺑﻨﯿـﺎن‬
‫ﯾــﮏ ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﻓﺮﻣــﻮﻟﯽ آﺋﯿﻨــﯽﺷــﺪه و اﺟﺮاﯾــﯽ ﻣ‪‬ــﺪي‬
‫ﺑﯽﺧﺎﺻﯿﺖ و ﺑﯽﭘﺎﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬آدورﻧـﻮ ﺣﺘـﯽ وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮدﺟﻮش و ﺑﺪاﻫﻪﻧﻮازي ﺟﺎز را ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ داﻧﺴﺘﻪ و آﻧﺮا‬
‫رد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬آدورﻧﻮ ﺟﺎز را داراي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫رﯾﺰي ﺷﺪه از ﻣﻌﻠﻮلﻫﺎ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺷﺪه‪،‬‬
‫راه را ﺑﺮ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﻬﺎرﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪ ،‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و ﻏﯿـﺮ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﮐﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺑﻨـﺪد و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﺟﺎز زﻧﺪﮔﯽ را از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ واﻗﻊ ﺗـﺎزه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺤـﺮوم‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ)وﯾﺘﮑﯿﻦ ‪ .(1382،‬ﺑﻪﻧﻈﺮ آدورﻧﻮ ﮐﺎرﮐﺮد ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﺟـﺎز ذﻫــﻦ درﯾﺎﻓــﺖﮐﻨﻨـﺪه را ﺧ‪‬ﺮدﮔﺮﯾــﺰ ﮐــﺮده و ﺑــﺪان‬
‫ﻣﺎﻫﯿـﺖ ﻏﺮﯾـﺰي ﻣــﯽدﻫـﺪ و ﻋﺎﻣــﻞ ﺗﺨﯿـﻞ را ﺳــﺮﮐﻮب‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﻪ ﻣﺼـﺮفﮐﻨﻨـﺪه ﺑـﺪل‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬اﺑﺪاع و ﻧﻮآوري و ﺧﻼﻗﯿﺖ ﺟﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ آرﻣﺎنﻫﺎي ﺗﮑﺮاري و ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻣﯽدﻫﺪ و در‬
‫ﻧﺘﯿﺠـﻪ‪ ،‬آدﻣــﯽ ﺑــﻪآﺳــﺎﻧﯽ ﺧــﻮد را در ﺑﺮاﺑــﺮ اﯾــﺪﺋﻮﻟﻮژي‬
‫آﻓﺮﯾﻨﻨﺪﮔﺎن اﺛﺮ رﻫﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﻣﺪدﭘﻮر‪.(529 :1390 ،‬‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫آدورﻧﻮ اوﻟﯿﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮداز ﻋﺼﺮ ﻣﺪرن اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪﻃـﻮر‬
‫‪ (152 :2003‬و ﺑﻪﻃﻮر ﺿﻤﻨﯽ دوﺋﺎﻟﯿﺴﺘﯽﺑﻮدن ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ را رد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺻﺤﺒﺖ از ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫‪1. Denora‬‬
 ‫زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺣﺴﯿﻨﯽ و آﺳﻮده‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور‪...‬‬ ‫‪12‬‬
‫ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ رﺳــﺎﻧﻪاي ﺑــﺮاي ﺑﯿــﺎن‪ 4‬ﻓــﻮري و ﺑــﯽواﺳــﻄﻪ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﭙﺬﯾﺮد و اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد در ﻃﻮل زﻣـﺎن‬
‫اﺳــﺖ)زاﯾــﺪروات‪ (126 :1991 ،‬و ﻫــﺮ ﻗــﺪر ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ‬ ‫ﺷــﻨﻮﻧﺪه ﺑــﻪ ﯾــﮏ ﺗﻘﻮﯾــﺖ ﺧﻮدآﻣــﻮز از اﻟﮕﻮﻫــﺎي‬
‫ﭘﯿﺸــﺮﻓﺘﻪﺗــﺮ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﺑﯿــﺎﻧﺶ ﻗــﻮيﺗــﺮ و ﻣـﺆﺛﺮﺗﺮ ﺧﻮاﻫــﺪ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺷﺪه ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﮐُﻨﺪﺷـﺪن‬
‫ﺑﻮد)آدورﻧﻮ‪ 1993 ،‬اﻟﻒ‪.(401 :‬‬ ‫آﮔﺎﻫﯽ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد)آدورﻧـﻮ‪.(153 :2003 ،‬‬
‫از ﺟﻬﺘﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺷـﺒﯿﻪ‬ ‫آدورﻧﻮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﺑـﺰار ﮐﻨﺘـﺮل اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‬
‫زﺑﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ زﺑـﺎن ﻧﯿﺴـﺖ)زاﯾـﺪروات‪.(126 :1991 ،‬‬ ‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ زﯾﺮا ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي وﺳﯿﻊ آن در ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت‪،‬‬
‫ﺷﺒﺎﻫﺖ آنﻫﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﮔﯿﺮد)آدورﻧـﻮ‪ (1 :1992 ،‬و‬ ‫ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ و ﻣﺒﺎرزات ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ)دﻧـﻮرا‪.(153 :2003 ،‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺤﺖاﻟﻠﻔﻈﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﺑﺎن ﺑﺪاﻧﯿﻢ‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ دﻟﯿﻞ ﻧﻔﯽ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣـﻪﭘﺴـﻨﺪ از ﻃـﺮف آدورﻧـﻮ‬
‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﻣﺎ ﺧﻮاﻫﺪﺷـﺪ)آدورﻧـﻮ‪1993 ،‬‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪.(401 :‬‬ ‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و زﺑﺎن‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ ﺷﮑﻞ ﻧﯿﺎﻓﺘـﻪ‬ ‫آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ در ارﺗﺒﺎط ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و زﺑﺎن ﯾـﮏ‬
‫اﺳﺖ)آدورﻧﻮ‪ 1993 ،‬اﻟﻒ‪ .(401 :‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ وﺟـﻮد دارد)آدورﻧـﻮ‪ 1993 ،‬اﻟـﻒ‪:،‬‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان زﺑﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‪ ،‬ﺣﮑﺎﯾﺖﮔـﺮ و ﺑـﺎزآﻓﺮﯾﻦ‪ 5‬ﻧﯿﺴـﺖ‪.‬‬ ‫‪ (405‬ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﺎﺑﻪ و ﺗﻤﺎﯾﺰ آن دو‬
‫ﭘﺲ ﮐﺎرﮐﺮد ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از دﯾﺪ آدورﻧﻮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣـﺎﻻﺗﯽ‬ ‫ﺷﺪهاﺳﺖ)زاﯾﺪروات‪.(127 :1991 ،1‬‬
‫)اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ،‬ﻋﻮاﻃﻒ( را ﻣﯽﺳﺎزد ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻗﺎﺑـﻞ ﺑﯿـﺎن‬ ‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﺸﺎﺑﻪ زﯾﺎدي ﺑﻪ زﺑـﺎن‪2‬دارد و اﺻـﻄﻼﺣﺎﺗﯽ‬
‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺣﺴﯽ را زﻧﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐـﻪ ﻗﺎﺑـﻞ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ زﺑﺎن وﯾﮋه ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﺻﺪاي ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن‬
‫ﺑﯿﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ ﻫـﺮ ﺟـﺎ‬ ‫ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽروﻧـﺪ ﺻـﺮﻓﺎً اﺳـﺘﻌﺎري‪ 3‬ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑـﻪ از ﻧﻈـﺮ‬
‫زﺑﺎن ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ آﻏﺎز ﻣﯽﺷـﻮد)زاﯾـﺪروات‪،6‬‬ ‫ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻣﺸﺎﺑﻪ زﺑﺎناﻧﺪ‪ .‬آدورﻧﻮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را از ﭼﻨـﺪ ﺟﻨﺒـﻪ‬
‫‪ (126 :1991‬و آﻧﭽﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺮاي ﮔﻔـﺘﻦ دارد‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ از‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ زﺑـﺎن ﻣـﯽداﻧـﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪ‪ :‬ﮐﻠّﯿـﺖ‪ ،‬ﺗـﻮاﻟﯽ زﻣـﺎﻧﯽ‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﯿﺎن اﺳﺖ و از ﻃﺮﯾﻖ زﺑـﺎن اﻧﺴـﺎﻧﯽ‬ ‫ﺻــﺪاﻫﺎﯾﯽ ﮐــﻪ ﺑــﯿﺶ از ﺻــﺪاي ﻣﺤــﺾاﻧــﺪ‪ ،‬اﻧﺴــﺠﺎم‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺑﯿـﺎن ﻧﯿﺴـﺖ)آدورﻧـﻮ‪1997 ،‬ب‪ .(157 :‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎنﯾﺎﻓﺘﻪ ﺻﺪاﻫﺎي ﻣﻌﻨـﯽدار‪ ،‬از ﮐﺎراﻓﺘـﺎدن ﺻـﺪاﻫﺎي‬
‫ﺷﺒﺎﻫﺖﻫـﺎي ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و زﺑـﺎن ﻫـﯿﭻ ﻣﺤﺘـﻮاي ﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ‬ ‫ﻣﻨﻔــﺮد‪ ،‬روش و ﺳــﺎﺧﺘﺎر اﻧﺘﺰاﻋــﯽ داﺷــﺘﻦ و ﺑــﻪﻋﻨــﻮان‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴــﺘﻪ از ﯾــﮏ اﺛــﺮ ﻣﻮﺳــﯿﻘﺎﯾﯽ ﺗﺮﺟﻤــﻪ و ﺗﻔﺴــﯿﺮ‬ ‫واﺳﻄﻪاي ﺧـﺎﻟﺺ‪ .‬او ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫‪7‬‬
‫ﺷﻮد)ﺟﺎروﯾﺲ ‪ (128 :1998 ،‬و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐـﻪ آدورﻧـﻮ‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ زﺑﺎن اﺳﺖ زﯾﺮا اﻏﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺴﺎن ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ﻣــﯽﮔﻮﯾــﺪ زﺑــﺎن ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﻧﻤــﯽﺗﻮاﻧــﺪ ﺗﺮﺟﻤــﻪ ﺷــﻮد‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺰ از ﻃﺮﯾﻖ آن ﺑـﻪ اﺣﺴﺎﺳـﺎت و ﻋﻮاﻃـﻒ ﺧـﻮد‬
‫)زاﯾﺪروات‪ (126 :1991 ،‬و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻋﻤﻞ زﺑﺎن‬ ‫ﭘــﯽﻣــﯽﺑــﺮد)آدورﻧــﻮ‪ 1993 ،‬اﻟــﻒ‪ .(401 :‬ﺑــﻪ ﮔﻔﺘــﻪ او‪،‬‬
‫ﻣﻌﻨﯽدار را ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨـﺪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ‬
‫آواﻧﻮﯾﺴـــﯽ ﻧﻤﺎﯾـــﺪ و ﺳـــﭙﺲ ﻣﻌﻨـــﯽ آن درﯾﺎﻓـــﺖ‬
‫ﻣــﯽﺷــﻮد)آدورﻧــﻮ‪ 1993 ،‬اﻟــﻒ‪ .(403 :‬ﺑــﺎ ﻫﻤــﻪ اﯾــﻦ‬ ‫‪1. zuidervaat‬‬
‫‪ .2‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و زﺑﺎن ﺗﻮأﻣﺎن ﺗﮑﺎﻣـﻞ ﯾﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ)واﻟـﯿﻦ‪،1388،‬ص‪ (227‬ﻣﺘﻔﮑـﺮان‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺟﻤﻠﻪ روﺳﻮ‪ ،‬ﻫﺮدر‪ ،‬ﻫﺎﻣﺎن‪ ،‬ﻫﻮﻣﺒﻠـﺖ‪ ،‬اﺷـﻼﯾﺮﻣﺎﺧﺮ ﺑـﻪ ارﺗﺒـﺎط‬
‫‪ .4‬در ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺣﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺣﺎﻻت ﺑﯿﺎن‪ ،‬ﻧـﻮﻋﯽ ﺑﯿـﺎن اﺳـﺖ)آدورﻧـﻮ‪:1993 ،‬‬ ‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و زﺑﺎن اﺷﺎره ﮐﺮدهاﻧﺪ)ﺑﺎوي‪.(11 :1999 ،‬‬
‫‪.(405‬‬ ‫‪ .3‬ﺑﺴﯿﺎري از زﺑﺎنﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻧﻤـﯽ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﭙﺬﯾﺮﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫‪5.Represent‬‬ ‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ زﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺤـﻮ اﺳـﺘﻌﺎري ﻣـﯽﺗـﻮان از زﺑـﺎن ﺳـﯿﻨﻤﺎ و‬
‫‪6. zuidervaat‬‬
‫‪7. Jarvis‬‬ ‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﯾﺎد ﮐﺮد)اﺣﻤﺪي‪(1386،‬‬
‫ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره دوم‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎن‪13 ،1393‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬

‫ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣﺨﻔﯽ ﻣﺎﻧﺪهاﺳﺖ‪ ،‬آﺷﮑﺎر و دﯾﺪﻧﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫اﺣﻮاﻻت‪ ،‬آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺒﯿﻪ‬
‫ﺟﻬﺎن و اﺳﺮار آن ﺗﻨﻬﺎ از راه اﺛﺮ ﻫﻨﺮي اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﻣـﺎ‬ ‫زﺑﺎن اﺳﺖ رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد و از اﯾﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻓـﺮار‬
‫ﻣﮑﺸــﻮف ﻣــﯽﺷــﻮد‪ .‬ﺑﻨــﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻨــﺮ ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﯾﮑــﯽ از‬ ‫ﮐﻨﺪ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﻮدش را از زﺑﺎن ﺑﺎ ﻏـﺮقﮐـﺮدن‬
‫اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي آﺷﮑﺎر ﺷـﺪن و ﮔﺸـﻮدﮔﯽ وﺟـﻮد و‬ ‫آن در ﻗﺪرت وﯾﮋه ﺧﻮد ﺣﻔﻆ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ)آدورﻧـﻮ‪1993 ،‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آن ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽرود)ﺷﺎﻫﻨﺪه ﮐﺎدﯾﺠﺎن‪ (1389،‬ﮐﺎر‬ ‫اﻟﻒ‪.(410 :‬‬
‫ﻫﻨﺮ آﺷﮑﺎرﺳﺎزي و ﻋﺮﯾﺎنﺳﺎزي ﺣﻘﯿﻘـﺖ اﺳـﺖ)ﻫﮕـﻞ‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي و آﮔﺎﻫﯽ‬
‫‪.(55 :1975‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﻓﯿﻠﺴــﻮﻓﺎن ﭘﺴــﺎﮐﺎﻧﺘﯽ از ﺷــﯿﻠﺮ‪ ،1‬ﺷــﻠﯿﻨﮓ‪2‬و ﻫﮕــﻞ‬
‫آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻫﻨﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي ﺷﺎﺧﺘﯽ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺷﻮﭘﻨﻬﺎور‪ ،4‬ﮐﺮﮐﮕﻮر‪ ،5‬ﻧﯿﭽﻪ‪ 6‬و ﻣﺎرﮐﺲ‪ 7‬ﻫﺮﯾﮏ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮐﺎرﮐﺮدي ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ دارد‪ .‬ﻣﺤﺘﻮاﯾﯽ ﮐﻪ ﺻـﺮﻓﺎً‬ ‫‪8‬‬
‫ﻫﺮﯾﮏ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬و ﺑﺎ ﭘﯿﺮوي از اﯾﺪهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻧـﺖ‬
‫ﮔﺰاره ﻫـﺎي‪ ،‬ﺗﺤﻮﯾـﻞﭘـﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬زﯾـﺮا ﻏﯿﺮﻣﻔﻬـﻮﻣﯽ و‬ ‫در ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻃﺮح ﮐﺮده ﺑﻮد ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در دادن ﮐﺎرﮐﺮدي‬
‫ﻏﯿﺮاﺳﺘﺪﻻﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺻـﻮرﺗﯽ از ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻏﯿـﺮ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﻨﺮ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﯾﻔـﺎ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻫﺎﯾـﺪﮔﺮ اوﻟـﯿﻦ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل و ﭘﺮاﮐﺴﯿﺲ ﺑﯽﻋﻤﻞ اﺳـﺖ)زاﯾـﺪروات‪:1991 ،‬‬ ‫ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ واﻻﯾـﯽ ﻫﻨـﺮ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫‪ .(144‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ‪ ،‬ﺑﯽﭘﺮده ﺑﻮدن اﺳـﺖ و‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻠﯿﻨﮓ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺑﺰاري ﻣﻬـﻢ ﺑـﺮاي ﺷـﻨﺎﺧﺖ‬
‫از اﯾﻦرو ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ داراي ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﯿﺴـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ‬ ‫ﺑﺎزﺳﺎزي ﮐﺮد‪ .‬آدورﻧﻮ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﻤﻠﮑـﺮد‬
‫در ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽدار ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻧﻬﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ دارد)دﻧﻮرا‪ (72 :2003 ،‬و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻔﺘـﻪ ﻫﺎﯾـﺪﮔﺮ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻗﺎﺑﻞﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ واﺳﻄﻪ رﻫـﺎﯾﯽ ﺳـﻮژه در‬ ‫ﻣﻮاﻓﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺟﺎزه دﯾﺪن آن ﭼﯿـﺰي را‬
‫آﺛﺎر ﻣﻮﺳـﯿﻘﺎﯾﯽ‪ ،‬اﯾـﻦ آﺛـﺎر ﮐﻤﺘـﺮ از ﺷـﻨﺎﺧﺖ اﺳـﺘﺪﻻﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً دﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬درﺳـﺖ اﺳـﺖ‬
‫ﺳﻮﺑﮋﮐﺘﯿﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﻪ ﻫﺎﯾﺪﮔﺮ از ﺟﻨﺒﻪ وﺟﻮدي و ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑـﻪ ﺳـﺮاغ‬
‫آدورﻧﻮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺆال ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﮑﻠﯽ‬ ‫ﻫﻨﺮ و اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﻣﯽرود‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐـﺎرﮐﺮد ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﻫﻨـﺮ‬
‫از ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ –ﭘﺎﺳـﺨﯽ ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﻫﺴـﺘﻪ ﻧﻈﺮﯾـﻪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ آن ﻣـﯽﺷـﻮد و دﯾﮕـﺮ‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ اش را ﺷﮑﻞ ﻣﯽ دﻫـﺪ‪ .‬وي ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ذات ﻫﻨﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑـﺮاي ﻫﺎﯾـﺪﮔﺮ ﺟﺎﻟـﺐ اﺳـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺎﯾﺪ در ﺷﮑﻞ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺧﻮد ﻧﻘﺎداﻧﻪ و ﺑـﺎ ﻧﻘـﺪ از‬ ‫ﮐﺎرﮐﺮد ﻫﻨﺮ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﮐﺸﻒ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳـﺖ ﺗﻮﺟـﻪ او را‬
‫وﺿﻊ اﻧﺴﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﻢارز و ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎنﮔﻮﻧـﻪ‬ ‫ﺑﻪﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آﺛﺎر ﻫﻨﺮي اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﯿﺰي‬
‫ﮐﻪ ﺑﺼﯿﺮت ﻫـﺎي ﻧﻘﺎداﻧـﻪ ﺷـﻮﺋﻨﺒﺮگ در آﺛـﺎرش آﺷـﮑﺎر‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻫﻨﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬ ‫‪1. Friedrich Schiller‬‬
‫‪ .2‬اﮔﺮﭼﻪ آدورﻧﻮ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﺷﻠﯿﻨﮓ درﺑﺎره ﻫﻨﺮ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﺑﺮاي ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﮐـﻪ‬
‫دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻫﻨﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ واﻗﻌﯿﺘـﯽ از‬ ‫از ﻧﻈﺮﯾﻪ ﭘﯿﺸﯽ ﻣﯽﺟﻮﯾﺪ ﻣﻮاﻓﻖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮ اﯾـﻦ اﻋﺘﻘـﺎد اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﺤﺘـﻮاي‬
‫‪9‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن آﮔﺎﻫﯽ ﻧﺪارد)ﺳـﻮرﻧﺮ‬ ‫ﺷﻨ ﺎﺧﺖ اﺛﺮ ﻣﺴـﺘﻠﺰم ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻣﻔﻬـﻮﻣﯽ اﺳـﺖ؛ ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﺑﺠـﺎ و ﻣﻨﺎﺳـﺐ از‬
‫اﺛﺮﻫﻨﺮي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻠﻮم ﺗﺎرﯾﺨﯽ درﺑﺎره ﻫﻨﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﻐﺖﺷﻨﺎﺳـﯽ‪ ،‬ﺗـﺎرﯾﺦ‬
‫و ﻓﻮرﺑﺲ‪ (238 :2010 ،10‬و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﮐﺎرﮐﺮد ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ‬
‫ﻫﻨﺮ ﯾﺎ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﺎﻓﯽ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ از ﻫﻨﺮ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬آدورﻧـﻮ از ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ)‪.(Hammermeister, 2002: 205‬‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺪﻟﯽ ﺑﺮاي ﭼﮕﻮﻧـﻪ اداﻣـﻪﭘﯿـﺪاﮐﺮدن ﺗﻔﮑـﺮ ﻧﯿـﺰ‬ ‫‪3. Georg Wilhelm Friedrich Hegel‬‬
‫‪ .4‬ﻋﻼﻗﻪ ﻣﺤﻮري ﺷﻮﭘﻨﻬﺎور ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮﮐﺎرﮐﺮد ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ ﻫﻨﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ واﺳـﻄﻪاي ﺑـﺮاي‬ ‫‪5. Kierkegaard‬‬
‫‪6. Friedrich WilhelmNietzsche‬‬
‫‪7. Karl Marx‬‬
‫‪ .8‬آدورﻧﻮ ﻣﻔﻬﻮم ﺧﻮدآﯾﯿﻨﯽ ﻫﻨـﺮ را ازﮐﺎﻧـﺖ ﻣـﯽﮔﯿـﺮد و دارا ﺑـﻮدن ﻇﺮﻓﯿـﺖ‬
‫‪9. Sorgner‬‬
‫‪10. Fürbeth‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻫﻨﺮ وآﺛﺎر ﻫﻨﺮي را از ﻫﮕﻞ‪.‬‬
 ‫زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺣﺴﯿﻨﯽ و آﺳﻮده‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور‪...‬‬
‫اﺳﺖ ارزش ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺛﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ در ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ آن ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻠﻖ آﮔﺎﻫﯽ از ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﮐﺮدن آن‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬آدورﻧﻮ وﻇﯿﻔﻪ ﻫﻨﺮ ﻣﺪرن را ﺗﻐﯿﯿﺮ در‬
‫آﮔﺎﻫﯽاﺟﺘﻤﺎﻋﯽﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﮔﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻗﺼﺪ‬
‫دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪاي را ﮐﻪ در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺳﺒﺐ‬
‫ﺗﺤﺮﯾﻒ و از ﺷﮑﻞاﻓﺘﺎدن آﮔﺎﻫﯽﺷﺎن ﺷﺪه از ﻧﻮ ﺷﮑﻞ‬
‫دﻫﻨﺪ‪ ،‬آﮔﺎﻫﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎﯾﺪ دﭼﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮل ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻨﺮ از ﻃﺮﯾﻖ درﯾﺎﻓﺖ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﺗﻬﯿﯿﺞ و‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ ﭘﺮاﮐﺴﯿﺴﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي‬
‫ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ دروﻏﯿﻦ و ﮐﺎذب ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﭘﺮاﮐﺴﯿﺴﯽ ﻫﻤﺎن ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آﺛﺎر ﻫﻨﺮي اﺳﺖ)آدورﻧﻮ‪.(235-260 :1970 ،‬‬
‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ آدورﻧﻮ ﻫﻨﺮ و ﻓﺮﻫﻨﮓ را ﻧﯿﺰ ﻫﻤﭽﻮن‬
‫اﻗﺘﺼﺎد از ﻋﻮاﻣﻞ زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽداﻧﺪ و ﺑﺮ ﻧﻘﺶ‬
‫آﮔﺎﻫﯽ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺳﻮژه اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﯿﺶ از ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ‬
‫در ﺧﻮدآﮔﺎﻫﯽ دﺧﺎﻟﺖﮐﻨﺪ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﻪواﺳﻄﻪ اﺷﮑﺎل و‬
‫ﻓﺮمﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻠﯽ ﻣﻨﻔﻌل ﺻﺮﻓﺎً دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ درﺑﺎره‬
‫ﺧﻮدآﮔﺎﻫﯽ ﻓﺮد ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه ﯾﺎ ﮐﺎرﺑﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ‬
‫ﺗﮏﺳﺎﺣﺘﯽ ﺑﻪﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺗﺄﮐﯿﺪ آدورﻧﻮ ﺑﺮ ﻓﺮم‬
‫را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻫﻤﭽﻮن اﺻﺮار ﺑﺮ ﺑﺮﺗﺮي ﺳﺒﮏ و ﺗﮑﻨﯿﮏ درﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ)ﻫ‪‬ﻠﺪ‪.(85 :1980 ،‬‬
‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﺎل و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪﻋﻨﻮان آﮔﺎﻫﯽ اﺑﮋﮐﺘﯿﻮ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ‬
‫اﻫﺪاف و اﺻﻮل ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺗﻌﻠﯿﻢ‬
‫‪14‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻓﻮق ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻔﮑـﺮ و ﺑﯿـﺎنﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻓﻠﺴـﻔﻪ‬
‫اﺳﺖ)دﻧـﻮرا‪ .(72 :2003 ،‬آدورﻧـﻮ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻋﻤﻞ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ)ﺑ‪‬ـﻮوي‪:1999 ،1‬‬
‫‪» (15‬ﻣﺪﻋﺎي ﻫﻨﺮ ﻫﻤﻮاره اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﺖ« در ﻧﻈﺮﯾــــﻪ‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ آدورﻧﻮ ﻫﻨﺮ‪-‬ﺑﻪوﯾﮋه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ -‬ﻫﻤـﻮاره در‬
‫ﺧﻄﺮ درﮔﯿﺮﺷﺪن ﭼﻪ از ﻟﺤﺎظ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﭼﻪ از ﻟﺤﺎظ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه آدورﻧﻮ ﻫﻨﺮ ﻫﯿﭻﮔـﺎه ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي رﻫـﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬آدورﻧـﻮ در‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﻮد ﻫﻤﻮاره اﻣﮑﺎن ﻫﻨﺮ ﺻﺮﻓﺎً ﻏﯿـﺮ‬
‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ را زﯾﺮ ﺳﺆال ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪﻧﻈﺮ او ﻗﻄﻌﺎً ﻫﻨﺮ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎد و ﻧﻔﯽ واﻗﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺑـﻪ ﻋﻨﺼـﺮي ﺗﻤﺎﻣـﺎً ﻏﯿـﺮ‬
‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد)آدورﻧﻮ‪.(195 :1970 ،‬‬
‫آدورﻧﻮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را از دو ﻧﻈﺮ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ‪ 2‬ﻣﯽداﻧـﺪ‪.‬‬
‫از ﯾﮏ ﻧﻈﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ اﺳﺖ زﯾﺮا‬
‫آن را ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺑﺮاي ﻧﻘﺪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫـﺪ و از‬
‫ﻃﺮﻓﯽ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ‬
‫اﻫﺪاف اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي‪ 3‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪهاﺳﺖ و ﺑﺮده اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژي‬
‫ﻏﺎﻟﺐ ﻋﺼﺮ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺷـﻮد و در اﯾـﻦﺻـﻮرت ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ در ﯾﮏ ﻋﻤﻠﮑﺮد اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺑﺮاي ﺷﻨﻮﻧﺪهاش‬
‫ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود)وﻟﺘﯽ‪.(1984 ،4‬‬
‫آدورﻧﻮ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪدﻟﯿﻞ ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺳﺒﮑﯽ از‬
‫آﮔﺎﻫﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽدﻫﺪ )دﻧﻮرا‪ (76 :2003 ،‬و ﻣﺪﻋﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﺪ)آدورﻧﻮ‪ .(205 :1976 ،‬وي ﻣﻌﺘﻘﺪ‬

‫و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮ آدورﻧﻮ‬

‫ﻫﺪف ﮐﻠﯽ‪:‬ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي اﻧﺴﺎن‬ ‫‪1. Bowie‬‬
‫‪ .2‬ﺗﻔﺎوت دو ﺟﻨﺒﻪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻘﺎوت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻧﻈﺮ‬
‫آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ در ﺟﻬﺎن اﻣـﺮوز ﺳـﻮژه اﻧﺴـﺎﻧﯽ‬ ‫آدورﻧﻮ‪ -‬ﻋﺎﻣﻪ ﭘﺴﻨﺪ و اﺻﯿﻞ‪ -‬داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪﺟﺎي اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﻪ اﻧﺴـﺎﻧﯿﺖ ﺑﺮﺳـﺪ‪ ،‬در ﮔﻮﻧـﻪ ﺗـﺎزهاي از‬ ‫‪ .3‬اﮔﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪآﻧﭽﻨﺎنﮐﻪآدورﻧﻮ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ ا ﯾﺪﺋﻮﻟﻮژيزده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲﻓﺮﻫﻨﮓ و‬
‫ﺑه ﺧﺼﻮصﻫﻨﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑــﺪون ﺗﮑــﺮار آن اﯾــﺪﺋﻮﻟﻮژي‪ ،‬ﺑــﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨــﮓ‬
‫ﺑﺮﺑﺮﯾﺖ ﻏﺮق ﺷﺪهاﺳﺖ)آدورﻧﻮ و ﻫﻮرﮐﻬﺎﯾﻤﺮ‪ (1389 ،‬و‬
‫ﺷـــــﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺎن اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺟﺎﻣﻌﻪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻇﻬﻮر ﻧﻈﻢ‬
‫ﺑﺮاي رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ اﻧﺴـﺎن ﺧﻮداﻧـﺪﯾﺶ اﻧﺘﻘـﺎدي‪ ،‬ﺑـﺎﻟﻎ و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻫﻨﺮ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﯽآﻧﮑﻪ ﻫﻨﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ اﺑﺰاري‬
‫رﺷﺪﯾﺎﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﻣﺴـﺌﻮل و ﺷـﻬﺮوﻧﺪ ﮐﺎﻣـﻞ)اﻫـﺪاف ﺗﻌﻠـﯿﻢ و‬ ‫ﺑﺮاي اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺷــﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ دوم ﯾﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺛﺎﻧوﯾــﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ )ﺷــﺎﻫﻨﺪه‬
‫ﮐﺎدﯾﺠﺎن‪.(1389 ،‬‬
‫‪4. welty‬‬
‫ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره دوم‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎن‪15 ،1393‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬

‫ﻣﯽﺗـﻮان زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻓﻠﺴـﻔﯽ او درﺑـﺎرة ﻋﻘـﻞ را‪ ،‬ﻓﻘـﻂ‬
‫درﺑﺎرة ﻋﻘﻞ داﻧﺴﺖ)ﺑﺮﻧﺴﺘﺎﯾﻦ‪ .(145 :2004 ،4‬آدورﻧﻮ و‬
‫ﻫﻮرﮐﻬــﺎﯾﻤﺮ در دﯾﺎﻟﮑﺘﯿــﮏ روﺷــﻨﮕﺮي‪ ،‬روﺷــﻨﮕﺮي و‬
‫ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ از ﺧﻮد ﺑﯿﮕﺎﻧﻪﺳﺎز‪ ،‬اﺑﺰاري و ﺧﻔﻘﺎنآور را آﻣﺎج‬
‫ﺣﻤﻠﻪﻫﺎ و اﻧﺘﻘﺎدﻫﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫آدورﻧﻮ در آﺛـﺎرش ﺑـﻪ ﻧﻘـﺪ درون ﻣﺎﻧـﺪﮔﺎر از ﻋﻘـﻞ‬
‫اﺑﺰاري ﻣﯽﭘﺮدازد‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺑﺮداﺷﺘﯽ ﮐﺜـﺮتﮔـﺮا‬
‫از ﻋﻘﻞ و ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﯾﺪه ﮐـﻪ ﻫـﺪف ﻧﻬـﺎﯾﯽ‬
‫ﻋﻘﻞ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﺟﻬﺎن و ﮐﻨﺘـﺮل اﺑـﮋه ﺷـﻔﺎف ﺷـﺪه ﺑـﺮاي‬
‫ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آدورﻧـﻮ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ ﻏﺎﯾـﺖ ذاﺗـﯽ‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد ﻋﻘﻞ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺮ ﺧﻮد و ﺗﺒﯿﯿﻦ و رﻫﺎﯾﯽ ﺳـﻮژه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻨﯿﺎن ﻋﻘﻞ ﺑﻪدرﺳﺘﯽ دركﺷﺪه و ﻋﻼﻗﻪ ذاﺗـﯽ‬
‫آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺧﻮاﺳـﺖ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻗـﺪرت ﻋﻘـﻞ در‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑـﺮاي رﻫـﺎﯾﯽ و ﺗﻘﻮﯾـﺖ زﻧـﺪﮔﯽ )ﮐﻮﺳـﻪ؛ آﺑـﻪ‪،‬‬
‫‪.(70 :1389‬‬
‫آدورﻧﻮ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﻟﻮﮐـﺎچ ﻋﻘﻼﻧﯿـﺖ اﺑـﺰاري را ﺑـﺎ‬
‫ﺷــﺊوارﮔــﯽ ﯾﮑﺴــﺎن ﻣــﯽداﻧــﺪ و ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ ﻧﺘﯿﺠــﻪ‬
‫ﻋﻘﻼﻧﯽﺷـﺪن اﺑـﺰاري زﻧـﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و ﺗـﻮﻫﻢﻫـﺎي‬
‫اﺟﺘﻤــﺎع‪ -‬ﻣﻌﺮﻓﺘــﯽ ﻧﺎﺷــﯽ از آن‪ ،‬از دﺳــﺖرﻓــﺘﻦ آزادي‬
‫اﺳﺖ)ﺑﻦﺣﺒﯿﺐ‪ .(354 :1975 ،‬آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻋﻘـﻞ‬
‫اﺑﺰاري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺑﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر اﻧﺴﺎنﻫﺎ را ﺗﺎ آن ﺣـﺪ ﻣـﯽﺷﻨﺎﺳـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ‬
‫ادارهﺷــﺎن ﮐﻨــﺪ)آدورﻧــﻮ؛ ﻫﻮرﮐﻬــﺎﯾﻤﺮ‪ .(1389 ،‬واﻧﮕﻬــﯽ‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ آدورﻧﻮ‪ (1‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻫﻨـﺮ و در درﺟـﻪ اول ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ در‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﻪواﺳـﻄﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و ﻫﻨـﺮ ﺳـﻮژه‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞ ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﻪ اﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫آدورﻧﻮ ﻧﻘﺶ ﻫﻨﺮ و ﺑﻪوﯾﮋه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را در ﺷﮑﻞدادن‬
‫ﺳﻮژه اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬اﺳﺎﺳﯽ و ﻣﺤﻮري ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻫﻮﯾــﺖ ﻓــﺮدي در ﻓﺮاﯾﻨــﺪﻫﺎي اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ و ﺑــﺎ دﺧﺎﻟــﺖ‬
‫ﻣﺤﺼــﻮﻻت ﻓﺮﻫﻨﮕــﯽ و از ﻃﺮﯾــﻖ رﺳــﺎﻧﻪﻫــﺎ ﺷــﮑﻞ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد)ﺷﺎﻫﻨﺪه ﮐﺎدﯾﺠﺎن‪.(1389 ،‬‬
‫آدورﻧﻮ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﺳﻮژه اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﻫﺪف اﺳﺎﺳﯽ و‬
‫اﺻﻠﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺣﺘﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽداﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺷﺨﺼـﯿﺖ‪،‬ﻓﺮدﯾﺖ و ﻫﻮﯾـﺖ ﻓـﺮد‬
‫ﺷﮑﻞ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬اﻣﺎ از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻫﺪف ﺧﻮد در ﮔﺮو اﻫﺪاف ﮐﻮﭼﮑﺘﺮي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي ﺳﻮژه اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻻزم و ﺣﯿﺎﺗﯽاﻧﺪ و ﺑﺪون اﯾﻦ‬
‫اﻫﺪاف ﮐﻮﭼـﮏ ﺗـﺮ ﺷﺨﺼـﯿﺖ ﺳـﻮژه ﺷـﮑﻞ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺪف‪ .1‬ﭘﺮورش ﻋﻘﻞ ﻋﻤﻠﯽ و اﯾﺠـﺎد ﺷـﻨﺎﺧﺖ و‬
‫آﮔﺎﻫﯽ‬
‫آدورﻧـــﻮ در ﭼﻨـــﺪ اﺛـــﺮش از ﺟﻤﻠـــﻪ دﯾﺎﻟﮑﺘﯿـــﮏ‬
‫روﺷﻨﮕﺮي‪ ،‬دﯾﺎﻟﮑﺘﯿـﮏ ﻣﻨﻔـﯽ و ﻧﻈﺮﯾـﻪ زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ‪،‬‬
‫ﻋﻘﻞ‪)2‬ﻋﻘﻞ ﻋﻤﻠﯽ‪(3‬را ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑـﻪﻃـﻮريﮐـﻪ‬
‫‪ .1‬ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ آدورﻧﻮ در ﻣﻘﺎﻟﻪاي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺒﻌﯿﺖ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ از ﻧﯿﺮوي ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻋﻘﻞ‪،‬‬ ‫‪ .2‬ﻣﻨﻈﻮر آدورﻧﻮ در آﺛـﺎرش ﺑـﻪ ﻣﯿـﺰان ﺑﺴـﯿﺎر ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﯽ ﺑـﻪ ﻋﻘـﻞ ﻋﻤﻠـﯽ‬
‫ﻣﻌﻄﻮف اﺳﺖ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ آدورﻧﻮ واژه ﻋﻘﻞ ﻋﻤﻠﯽ را ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﻤﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺒﺐ ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﻓﺎﺷﯿﺴﻢ ﻣﯽﺷﻮد )ﮐﻮﺳﻪ؛ آﺑـﻪ‪،‬‬
‫‪ .3‬ﺣﮑﻤﺎ ﺣﮑﻤﺖ را ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠـﯽ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﻨﺎﺧﺖ‬
‫‪ .(71 :1389‬آدورﻧﻮ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺮﺟﺎﻣﯿﻦ ﺳﻠﻄﻪ را ﮐـﻪ ﺑﻨﯿـﺎد‬ ‫واﻗﻌﯿﺖﻫﺎي ﻧﻔﺲاﻻﻣﺮي ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺴﺖﻫﺎ و ﻧﯿﺴﺖﻫﺎ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺣﮑﻤـﺖ ﻧﻈـﺮي‬

‫ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ ﻏﺮﺑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮدوﯾﺮانﺳﺎزي ﻋﻘﻞ ﻣﯽداﻧﺪ)ﺑـﻦ‬ ‫و ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺣﮑﺎم ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ اﻓﻌـﺎل اﺧﺘﯿـﺎري اﻧﺴـﺎن ﯾﻌﻨـﯽ ﺑﺎﯾـﺪﻫﺎ و ﻧﺒﺎﯾـﺪﻫﺎ را‬
‫وﻇﯿﻔﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻋﻤﻠﯽ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن درﮐﻨﺎر اﯾﻦ دو ﺷﺎﺧﻪ از ﻋﻠﻢ ﺑﻪ دو ﻗـﻮه‬
‫ﺣﺒﯿﺐ‪ (355 :1975 ،‬و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ ﺧـﻮد ﻋﻘـﻞ ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫در ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ ﮐﻪ اﺑﺰار ﮐﺴﺐ آن دو ﺷﺎﺧﻪ ازﺣﮑﻤﺖاﻧﺪ‪ .‬از‬
‫اﯾﻦ دو ﻗﻮه ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﯽ ﺗﻌﺒﯿﺮﻣﯽﺷﻮد)ﻧﺠﻒ زاده‪ .(1390 ،‬در ﻣـﻮرد‬
‫ﻋﻘﻞ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﻮه اي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ واﺳﻄﻪ آن و از ﻃﺮﯾـﻖ اداﻣـﻪ‬
‫رذاﺋﻞ ﭘﺎك ﮔﺮدد‪ ،‬و آن »ﻋﻠﻢ اﺧﻼق« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد؛ ‪ (2‬ﯾﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ‬
‫ﺗﺠﺎرب ﺑﺴﯿﺎر و ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺷﯿﺎء ﻣﺤﺴﻮس ﺑﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن »ﻋﻠﻢ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﻨﺰل« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؛ ‪ (3‬ﯾـﺎ درﺑـﺎره‬
‫آن ﭘﯽ ﻣﯽ ﺑﺮد ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪﮐﺮد و ﭼﻪ ﮐﺎر ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﻣﻮري ﮐﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن »ﻋﻠﻢ ﺳﯿﺎﺳﺖ« اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد) اﺑﻦﺳﯿﻨﺎ‪ ،‬اﻟﺸـﻔﺎء‪،‬‬
‫آنﻫﺎ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﯽ ﮐﻠﯽاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﺟﺰﺋﯽ)ﻓـﺎراﺑﯽ‬
‫ﻗﺴﻢ ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬ج‪14 :1‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻫﺪاﯾﺘﯽ‪.(241 :1388 ،‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻧﺠﻒ زاده‪ .(143 :1390 ،‬ﻋﻘـﻞ ﻋﻤﻠـﯽ را ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﺳـﻪ دﺳـﺘﻪ ﺗﻘﺴـﯿﻢ‬

‫‪4. Bernstein‬‬ ‫ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ (1 :‬ﯾﺎ درﺧﺼﻮص ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺷﺨﺼﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑـﻪ ﻓﻀـﺎﯾﻞ آراﺳـﺘﻪ و از‬
 ‫زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺣﺴﯿﻨﯽ و آﺳﻮده‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور‪...‬‬ ‫‪16‬‬
‫اﺻـــﯿﻞ و ﻓـــﺎﺧﺮ‪ ،‬ﻋﻘﻼﻧﯿــﺖ ﭘﺎرادوﮐﺴـــﯿﮑﺎل ِﻣﯿﻤﺘﯿـــﮏ‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻠﻄﻪ از ﺗﺄﺛﯿﺮات ﺳﻠﻄﻪاي ﺑﺮﻃﺒﯿﻌﺖ و اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﮐﻪ‬
‫اﺳﺖ«))آدورﻧﻮ‪ .(78 :1970 ،‬ﺑﻪﻧﻈﺮ آدورﻧﻮ ﻫﻨﺮ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬ ‫در اﻣﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮐﻮﺗﺎه ﺳﺨﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻘﻼﻧﯿـﺖ اﻣـﺮوزه ﺑـﻪ‬
‫اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ ﻋﻘﻼﻧﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ را ﻧﻘﺪ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﻟﻄــﻒ ﮔــﺮهﺧــﻮردﻧﺶ ﺑــﺎ ﺳــﻠﻄﻪ ﻏــﺮق در ﻧﺎﺧﻮﺷــﯽ‬
‫ﺑﯽ آﻧﮑﻪ از آن رﺧﺖ ﺑﺮﺑﻨﺪد)آدورﻧﻮ‪ .(55 :1970 ،‬آدورﻧـﻮ‬ ‫اﺳﺖ)آدورﻧﻮ و ﻫﻮرﮐﻬﺎﯾﻤﺮ‪.(291 :1389 ،‬‬
‫ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﻫﻨﺮ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ اﺑـﺰاري‬ ‫آدورﻧﻮ در ﺑﺤﺚ از ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ ﭘﺎي ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨـﮓ و‬
‫ﻫﻤﺨﻮان ﻧﯿﺴﺖ)ﻣﺪدﭘﻮر‪ ،1390 ،‬ج‪ (536 :5‬و ﺣﺘـﯽ اﯾـﻦ‬ ‫ﻫﻨﺮ ﺗﻮدهاي و ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ را ﻧﯿـﺰ ﭘـﯿﺶ ﻣـﯽﮐﺸـﺪ و‬
‫ﻫﻨﺮ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﮐـﺎذب‬ ‫ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ ﺻــﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨــﮓ ﺑﺎﻋــﺚ ﺳــﺮﮐﻮب ﻋﻘــﻞ‬
‫و دروﻏﯿﻦ ﻃﺮاﺣﯽﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻋﻘﻞ اﺑـﺰاري و ﺻـﻨﻌﺖ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ ﻫﻨـﺮ ﺗـﻮده و ﺻـﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨـﮓ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺣﺘﯽ ﻫﻨﺮ ﺗﻮدهاي را از ﻃﺮﯾﻖ اﻓـﺰاﯾﺶ و ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬ ‫ﻧــﻮﻋﯽ اﺣﺴــﺎس ﻫﻤﻨــﻮاﯾﯽ و ﻫﻤــﺪﻟﯽ ﭘﻨﺪارﮔﻮﻧــﻪ را در‬
‫‪2‬‬
‫در ﺗﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ و آﮔﺎﻫﯽ اﻓﺮاد)آدورﻧـﻮ‪-260 :1970 ،‬‬ ‫ﻣﺮدﻣﺎن زﻧﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در ﺟﻬـﺖ اﯾـﻦ اﺣﺴـﺎس اﻏﻠـﺐ‬
‫‪ (235‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ و در ﺟﻬﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ آنﻫـﺎ ﮔـﺎم ﺑـﺮدارد‪.‬‬ ‫ﻣــﺮدم از اﻧﺪﯾﺸــﯿﺪن ﻣــﯽﮔﺮﯾﺰﻧــﺪ و آن را ﺑــﻪ دﯾﮕــﺮان‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻘﻮﯾـﺖ و اﻓـﺰاﯾﺶ ﻧﯿـﺮوي ﻋﻘﻠـﯽ)ﻋﻘـﻞ ﻋﻤﻠـﯽ‬ ‫ﻣـــﯽﺳـــﭙﺎرﻧﺪ )ﻣـــﺪدﭘﻮر‪(530 :1390 ،‬ﮐـــﻪ در ﻧﺘﯿﺠـــﻪ‬
‫داﻧــﺶآﻣــﻮز( ﺷــﻨﺎﺧﺖ و آﮔــﺎﻫﯽ داﻧــﺶآﻣــﻮز از ﻃﺮﯾــﻖ‬ ‫آﮔﺎﻫﯽﺷﺎن ﺑﻪ ﻏﻞ و زﻧﺠﯿـﺮ ﮐﺸـﯿﺪه ﻣـﯽﺷـﻮد)آدورﻧـﻮ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮑـﯽ از اﻫـﺪاف‬ ‫‪ .(1991‬آدورﻧــﻮ ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ ﻓــﺮآوردهﻫــﺎي ﺻــﻨﻌﺖ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻟﺤﺎظ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﭘـﺎپ و ﺟـﺎز‪ ،‬ﮐـﺎرﮐﺮد ذﻫـﻦ‬
‫اﺻﻞ‪ .1‬ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ‪ 3‬و اﻧﺪﯾﺸﻪورزي‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺐ را ﻏﯿﺮﻓﻌﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ و ذﻫﻦ او را در اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد‬
‫ﺑﺎ اﺗﮑﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺪف‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﯾﻌﻨـﯽ ﭘـﺮورش ﻋﻘـﻞ‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮد)ﻣﺪدﭘﻮر‪ ،1390 ،‬ج‪ .(536 :5‬آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﯽ و اﯾﺠﺎد ﺷﻨﺎﺧﺖ و آﮔﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﯿـﺎن اﺻـﻞ‬ ‫اﻣﺮوزه ﺣﺘﯽ ﻧﻬﺎد ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻧﻬﺎد ﻋﻘﻼﻧﯿـﺖ‬
‫ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ و اﻧﺪﯾﺸﻪورزي ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬در اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫اﺑﺰاري ﺷﺪهاﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮدش ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﺻـﻨﻌﺖ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ذﻫﻦ )ﻋﻘﻞ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺑﺎزار ﮐﺎر وﻓﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪاﺳﺖ)ﻫـﺎوزر‪.(6 :2012 ،1‬‬
‫ﻋﻤﻠﯽ( ﺑﺸﺮ از ﻓﯿﻠﺴـﻮﻓﺎن ﯾﻮﻧـﺎن ﺑﺎﺳـﺘﺎن‪ 4‬ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﺧﻮد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭘﯿـﺪاﯾﺶ ﻧـﻮﻋﯽ ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ‬
‫اﯾﺴﺘﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ)ﻫﺎوزر‪.(7 :2012 ،‬‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﻼﻧﯿـﺖ و ﺷـﻨﺎﺧﺖ اﻧﺴـﺎﻧﯿﺖ‬
‫‪ .2‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐـﻪ آدورﻧـﻮ وﻇﯿﻔـﻪ ﻫﻨـﺮ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻣـﺪرن را ﺗﻐﯿﯿـﺮ در‬ ‫ﺑﻪ ﺑﯿﺮاﻫﻪ رﻓﺘﻪاﺳﺖ)آدورﻧـﻮ و ﻫﻮرﮐﻬـﺎﯾﻤﺮ‪ (17 :1389 ،‬و‬
‫آﮔﺎﻫﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ آﮔﺎﻫﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎﯾـﺪ دﭼـﺎر ﺗﻐﯿﯿـﺮ و‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪﺟﺎي ﺗﺤـﻮل و روﺷـﻨﮕﺮي)آدورﻧـﻮ‪،‬‬
‫ﺗﺤﻮل ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻗﺼﺪ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪاي را ﮐـﻪ ﺳـﺒﺐ ﺗﺤﺮﯾـﻒ و از‬
‫ﺷﮑﻞاﻓﺘـﺎدن آﮔـﺎﻫﯽﺷـﺎن ﺷـﺪه از ﻧـﻮ ﺷـﮑﻞ دﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻨـﺮ از ﻃﺮﯾـﻖ درﯾﺎﻓـﺖ‬ ‫‪ (1998‬ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪهاﺳـﺖ)آدورﻧـﻮ و ﻫﻮرﮐﻬـﺎﯾﻤﺮ‪،‬‬
‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﺗﻬﯿﯿﺞ و ﺑـﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ ﺑـﺮاي ﺗﻐﯿﯿـﺮ دادن ﺳـﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي‬ ‫‪ .(332 :1389‬آدورﻧﻮ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺧﻮد‪ ،‬آﺛﺎر‬
‫ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ دروﻏﯿﻦ و ﮐﺎذب ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺮاﮐﺴﯿﺴﯽ ﻫﻤﺎن ﭘﺘﺎﻧﺴـﯿﻞ ﻧﻬﻔﺘـﻪ در‬
‫ﻣﺪرن ﻫﻨﺮي و ﻣﻮﺳـﯿﻘﺎﯾﯽ‪-‬ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﺻـﯿﻞ و ﻓـﺎﺧﺮ‪ -‬را‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ آﺛﺎر ﻫﻨﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻬﻔﺘـﻪ در ﻣﺤﺘـﻮاي ﻣﻌﻄـﻮف‬
‫ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ آﺛﺎر ﻫﻨﺮي اﺳﺖ)آدورﻧﻮ‪.(235-260 :1970 ،‬‬ ‫ﺑﻪوﺿﻮح اﻣﮑﺎنِ ﯾﮏ دﺳﺘﻮر زﺑﺎنِ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺑـﺮاي ﻋﻘـﻞ و‬
‫‪ .3‬اﯾﻦ اﺻﻞ ﻫﻤﺴﻮ ﺑﺎ اﺻﻮل ﮐﻠﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ رﺳﻤﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬اﺻـﻞ ﺧـﺮدورزي‪:‬‬ ‫ﺷــﻨﺎﺧﺖ ﻣــﯽداﻧــﺪ و اﻋﺘﺒــﺎر زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺳــﺎﻧﻪ آنﻫــﺎ را در‬
‫ارﺗﻘﺎي ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي ﻓﮑـﺮي و ﻋﻘﻼﻧـﯽ ﻣﺘﺮﺑﯿـﺎن اﺳـﺖ)ﻣﺒـﺎﻧﯽ ﻧﻈـﺮي ﺗﺤـﻮل‬
‫ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ رﺳﻤﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾـﺮان‪:1390‬‬
‫ﺗﻌﺎرضﺷﺎن ﺑﺎ ﻫﻨﺠﺎرﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد)آدورﻧـﻮ‪ (5 :1970 ،‬و‬
‫‪.(227‬‬ ‫ﻫﻨﺮ ﻏﺎﻟﺐ و ﻣﺴﻠﻂ ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ ﻣـﯽﺑﯿﻨـﺪ‪ » .‬ﻋﻘﻼﻧﯿـﺖ ﻫﻨـﺮ‬
‫‪ .4‬ﭘﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺳﻮد ﺑﺮاي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪ و آن ﭘـﺮورش ذﻫـﻦ آدﻣـﯽ در‬
‫اوﻗﺎت آﺳﺎﯾﺶ اﺳﺖ و ﻋﻠﺖ رواﯾﯽ آن ﻧﯿﺰ در زﻣﺮه ﻣﻮاد آﻣﻮزﺷـﯽ ﺑـﯽﮔﻤـﺎن‬ ‫‪1. Hauser‬‬
‫ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره دوم‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎن‪17 ،1393‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬

‫ﻫﺪف‪ .2‬ﭘﺮورش ﻗﻀﺎوت و ﭘﺮورش ﻧﯿـﺮوي ﻧﻘـﺪ‬ ‫اﻣﺮوز‪1‬ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ)ﮐﺎزﻣـﺎ‪ (62 :1387 ،‬و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ)ﺗﻔﮑﺮ اﻧﺘﻘﺎدي(‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ ﻗﻮي ﺑﺮاي ﺣﻀـﻮر ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﺻـﯿﻞ و‬
‫ﺑﺴــﯿﺎري از ﻣﺘﺨﺼﺼــﺎن ﺗﻌﻠــﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿــﺖ‪ ،‬ﭘــﺮورش‬ ‫ﻓﺎﺧﺮ‪ 2‬در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳـﺘﺎن ﺑـﻪﺧﺼـﻮص در‬
‫ﻧﯿﺮوي ﻗﻀﺎوت و ﺗﻔﮑﺮ اﻧﺘﻘﺎدي‪8‬را از ﻫﺪفﻫـﺎي اﺻـﻠﯽ‬ ‫زﻣﺎن ارﺳﻄﻮ اﺳﺖ‪ .3‬آدورﻧﻮ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺴـﻮ ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣـﯽداﻧﻨـﺪ‪9‬و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ اﯾـﻦ اﻣـﺮ‪ ،‬ﻓﺮاﯾﻨـﺪ‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﻫﻨﺮي و ﺑﻪﺧﺼـﻮص ﻣﻮﺳـﯿﻘﺎﯾﯽ‬
‫ﻗﻀﺎوت و ﺧﻮدﺗﻨﻈﯿﻤﯽ ﻫﺪفداري اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ‬ ‫اﺻﯿﻞ‪ ،‬ﭼﻮن ﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ از ﺷـﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬آﮔـﺎﻫﯽ و‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬اﺳـﺘﻨﺒﺎط‪)10‬ﻣﻠﮑـﯽ‪،(99: 1386 ،‬‬ ‫ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ)ﺣﯿﺪري‪ ،(72 :1387 ،‬ﺑﺎﯾـﺪ در‬
‫ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي ﻣﻨﺎﺳـﺐ در ﻓـﺮد ﻣـﯽﺷـﻮد و‬ ‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻣﺮوزي ﻧﯿﺰ ﺣﻀﻮر ﺟﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﻬـﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ وﻗـﻮع‬ ‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس از ﻧﻈﺮ آدورﻧﻮ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﯾـﮏ ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎ‪ ،‬ﺳـﻠﻄﻪ‪ ،‬دوران ﻓﺮاﺻـﻨﻌﺘﯽ و ﻋﺼـﺮ اﻃﻼﻋـﺎت‪،‬‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﯽ ﻟﺬﺗﺒﺨﺶ و ﻋﺎﻃﻔﯽ ﻧﯿﺴـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﯾـﮏ‬
‫ﭘﺮورش اﯾﻦ ﻫﺪف ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ اﻫﻤﯿـﺖ ﯾﺎﻓﺘـﻪاﺳـﺖ و‬ ‫ﺗﻼش ﻋﻘﻼﻧﯽ‪ 4‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬
‫ﻧﯿــﺎز ﺑــﻪ اﻓــﺮاد و ﺷــﻬﺮوﻧﺪ اﻧﺘﻘــﺎدي و ﮐــﺎرا ﺑــﺮاي‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي آن‪ ،‬ﭼﯿـﺰﻫـﺎي دﯾﮕـﺮي را ﺗﻘﺎﺿـﺎ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫دﮔﺮﮔﻮنﺳﺎزي ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﻠﻄﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬ ‫آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ آﻣـﻮزش ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و ﺣﺘـﯽ اﯾﺠـﺎد‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽﺷﻮد )ﻣﺮﺟﺎﻧﯽ‪.(1385 ،‬‬ ‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ 5‬ﺑﻪﻃﻮر ﺳﺎده ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي اﺣﺴﺎﺳـﯽ دﺳـﺖﻫـﺎ‪،‬‬
‫آدورﻧﻮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ درك ﺧﻮد از ﺟﻬﺎن ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ‬ ‫ﺷُــﺶﻫــﺎ و ﭘﺎﻫــﺎ ﻧﯿﺴــﺖ ﺑﻠﮑــﻪ ﯾــﮏ ﻋﻤــﻞ ذﻫﻨــﯽ‪،‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺪف ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و آن را ﯾﮑﯽ از اﻫﺪاف‬ ‫ﺗﺼﻮري)ﺗﺨﯿﻠﯽ( و ﻋﻘﻼﻧﯽ در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪.6‬‬
‫اﺻﻠﯽ ﺗﻌﻠﯿﻢوﺗﺮﺑﯿﺖ اﻣـﺮوزي ﻣـﯽداﻧـﺪ‪ .‬آدورﻧـﻮ ﻣﻌﺘﻘـﺪ‬ ‫ﻃﺒﻖ ﻧﻈـﺮ آدورﻧـﻮ‪ ،‬ﮐـﺎﻫﺶ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ‬
‫اﺳﺖ اوﻻً ﮐـﻞ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻌﻠـﯿﻢ و‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻓﺮار ﺷﻨﻮﻧﺪه و ﺣﺘﯽ ﻧﻮازﻧﺪه ﺑـﻪ ﯾـﮏ‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺘــﯽ ﺑــﺮاي ﻧﻘــﺪ)ا‪‬ﺳــﺘﻮﯾﺎﻧﻮ‪ ،(2013 ،11‬اﻋﺘــﺮاض و‬ ‫ﺟﻬﺎن رؤﯾﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﺗﻮﻫﻢ و ﻏﯿﺮواﻗﻌﯽ‪ ،‬ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬در‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﺷﺪ )آدورﻧﻮ‪ (30 :1999 ،‬ﺛﺎﻧﯿﺎً داﻧﺶآﻣـﻮز ﻧﯿـﺰ‬ ‫ﻣﺠﻤــﻮع ﺑﺎﯾــﺪ ﮔﻔــﺖ دﯾــﺪﮔﺎه ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﺑــﺪون ذﻫــﻦ و‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ اﻧﺘﻘﺎدي ﯾـﺎ ﺧﻮداﻧﺪﯾﺸـﯽ اﻧﺘﻘـﺎدي‪ ،‬ﺑﺮﺳـﺪ‬ ‫ﻋﻘﻼﻧﯿــﺖ‪ ،‬در ﺗﻌﻠــﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿــﺖ ﺑــﺮاي آدورﻧــﻮ‪ ،‬ﺷــﺮوع‬
‫)آدورﻧـﻮ‪ .(61 :1959 ،‬ﭼﻨــﯿﻦ ﻓــﺮدي ﺑــﻪﺳــﺎدﮔﯽ وﺿــﻊ‬ ‫ﻓﺎﺷﯿﺴﺖ اﺳﺖ)ﮐﺮت وﻟﺰل‪.(7 :2005 ،7‬‬
‫ﻣﻮﺟــﻮد را ﻧﻤــﯽﭘــﺬﯾﺮد و در ﻋــﻮض ﺑــﻪ ﻧﻘــﺪ ﺟﺎﻣﻌــﻪ‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازد و ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻣـﯽﮐﺸـﺪ ) ‪Bruford,‬‬
‫‪.(1975‬‬ ‫ﺟــﺰ اﯾــﻦ ﻧﯿﺴــﺖ‪ .‬ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ را ﺑﻬﺘــﺮﯾﻦ ﻣﺎﯾــﻪ آﺳــﺎﯾﺶ آزادﮔــﺎن ﺑﺮﺷــﻤﺮدهاﻧــﺪ‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻧﮕﺮاﻧﯽ اﺻﻠﯽ آدورﻧﻮ اﯾﺠﺎد ﺗﻔﮑـﺮ و آﮔـﺎﻫﯽ‬ ‫)ارﺳﻄﻮ‪.(437،441 :1390،‬‬
‫‪ .1‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺎﻋﺚ آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺮاي ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺗﻔﮑﺮاﺳﺖ)راﭼﺮ‪.(2000 ،‬‬
‫اﻧﺘﻘــﺎدي ﺑــﻮد)دﻧﯿــﻞ ﭼــﻮ‪) (17،71،87 :2009 ،12‬ﮐــﺮت‬
‫‪ .2‬اﯾﺪ ﺑـﻪ ﺟﻮاﻧـﺎن ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ »دوري‪:‬ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﺻـﯿﻞ و ﻓـﺎﺧﺮ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻗﺸـﺮ‬
‫ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﻪ«آﻣﻮﺧﺖ)ارﺳﻄﻮ‪.(:453 :1390 ،‬‬
‫‪ .8‬در اﮐﺜﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓﻧﺎﻣﻪﻫﺎ اﺻﻄﻼح ﺗﻔﮑﺮ اﻧﺘﻘﺎدي ﻣﺘـﺮادف ﺑـﺎ ﻗﻀـﺎوتﮐـﺮدن‬
‫‪ .3‬ارﺳــﻄﻮ در ﮐﺘــﺎب »ﺳﯿﺎﺳــﺖ« ﮐﺎرﮐﺮدﻫــﺎي ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ را اﯾﻨﮕﻮﻧــﻪ ﻣﻌﺮﻓــﯽ‬
‫ﺗﻌﺮﯾــﻒ ﺷــﺪه اﺳــﺖ و اﻧﺘﻘــﺎدي ﺑــﻮدن را ﻧــﻮﻋﯽ ﺗﻤــﺮﯾﻦ ﻗﻀــﺎوتﮐــﺮدن‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺑﺰاري ﺑﺮاي اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏـﺖ‪ ،‬ﭘـﺮورش ذﻫـﻦ آدﻣـﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿـﺖ‬
‫داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ)اﺳﻤﯿﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺷﻌﺒﺎﻧﯽ‪.(120 :1379 ،‬‬
‫اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﺗﻄﻬﯿﺮ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻫﯿﺠﺎﻧﺎت اﻓﺮاﻃﯽ و ﻗﻮي اﺳﺖ )ارﺳﻄﻮ‪.(1390 ،‬‬
‫‪ .9‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﮑﺘﺐ ﻓﺮاﻧﮑﻔـﻮرت‪،‬اﯾﻠﯿﭻ و ﻓﺮﯾـﺮه را ﻧـﺎم ﺑـﺮد )ﮔﻮﺗـﮏ‪،‬‬ ‫‪4. intellectual endeavor‬‬
‫‪.(1390‬‬ ‫‪5. making music‬‬
‫‪ .6‬ﺳﺘﻮر ﻧﯿﺰ درﮐﺘـﺎب »ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و ذﻫـﻨﺶ«‪ ،‬ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ را ﭘﺪﯾـﺪهاي ﻋﻘﻼﻧـﯽ و‬
‫‪ .10‬ﺗﻌﺮﯾﻒ اﻧﺠﻤﻦ رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ ‪.1990‬‬
‫‪11. Stojanov‬‬ ‫ﻋﺎﻃﻔﯽ ﻣﯽداﻧﺪ )اﺳﺘﻮر‪.(295 :1388 ،‬‬
‫‪12. Daniel Cho‬‬ ‫‪7.Kert Welzel‬‬
 ‫زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺣﺴﯿﻨﯽ و آﺳﻮده‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور‪...‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻮﯾﺪاﺷﺪن ﺷﮑﺎفﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽﻫﺎ و ﺗﻨﺎﻗﻀـﺎت زﻧـﺪﮔﯽ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد)ﺟﺎوداﻧﯽ‪ (1386،‬و ﺑـﺮ ﻣﻼﺷـﺪن‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌـﻪ از ﻃﺮﯾـﻖ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺑـﺎﻟﻄﺒﻊ ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻧﻘﺎدي داﻧﺶآﻣﻮزان را ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد آدورﻧﻮ ﻋﻤﻠﮑﺮد اﻧﺘﻘﺎدي ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ)ﻫﻤﯿﻠﺘـﻮن‪،‬‬
‫‪) ،(2007‬ﭘﺪﯾﺴﻮن‪ (97 :1993 ،‬ﻫﻤﺴﻮ و ﺑﻪ ﻣﻮازات راﺑﻄﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ و ﺑﻪ ﭘﺮﺳـﺶﮐﺸـﯿﺪن ﻓﻬـﻢ‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻪاي ﻣﻘﻮم و اﺻـﻠﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﺻـﯿﻞ و ﻓـﺎﺧﺮ‬
‫درك و ﻓﻬﻢ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺗﺮدﯾﺪ ﻣﯽاﻓﮑﻨﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﮐﺎرﮐﺮد اﺻﻠﯽ آنﻫﺎ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﺪان ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﻣﺘﻔـﺎوت‬
‫اﺳﺖ)ﺣﯿﺪري‪ .(69 :1387 ،‬در ﮐـﻞ دﻏﺪﻏـﻪ زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺳـﯽ‬
‫اﻧﺘﻘﺎدي و ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻧﺘﻘـﺎدي ﻫﻨـﺮ ﺻـﺮﻓﺎً ﻧﻘـﺪ آﺛـﺎر ﻫﻨـﺮي و‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ و ﺧﻮد ﻫﻨﺮ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪﻃﻮرﮐﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﻧﻘﺪ زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﯽ آن ﺑـﺎﻟﻘﻮه ﻗـﺎدر اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﮔﺴـﺘﺮه ﻓـﺮاخ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ را ﻧﯿﺰ در ﺑﺮﮔﯿﺮد و از اﯾﻦ رﻫﮕﺬر ﻓﺮد ﺑﻪ روﯾﮑـﺮد‬
‫اﻧﺘﻘﺎدي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺧﻮدش ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﻣﺮوزه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل و ﻧﺠﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻧـﺪارد اﻣـﺎ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ ﺑﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮﮐﺸـﯿﺪن ﺗﻨﺎﻗﻀـﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‬
‫)آدورﻧﻮ‪ (394 :2002 ،‬راه را ﺑﺮاي رﺳـﯿﺪن اﻧﺴـﺎن ﺑـﻪ‬
‫آرﻣﺎﻧﺸﻬﺮ ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ)ﺑﻮﻻﻧﯿﻮس‪ (2007 ،‬آرﻣﺎﻧﺸﻬﺮي ﮐـﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده درﺳﺖ از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫زودﺗﺮ و ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﺟﺎم ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺪف‪ .3‬ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺳﺮﺧﻮردﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫‪4‬‬
‫ﺳﻠﻄﻪ و ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﺑــﺎ ﮔﺸــﺖوﮔــﺬار در آﺛــﺎر آدورﻧــﻮ ﻣــﯽﺗــﻮان ﮐﻠﯿـﺪ‬
‫واژهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري را ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺴﺎن و اﻧﺴـﺎﻧﯿﺖ ﯾﺎﻓـﺖ‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰد)آدورﻧﻮ‪ (393 :2002،‬و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑـﻪ ﻧﻮﺑـﻪ ﺧـﻮد‬
‫‪18‬‬
‫وﻟﺰل‪ (7 :2005 ،‬اﻣﺎ ﺷﺮاﯾﻂ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣـﺮ را ﻧـﻪ از‬
‫راه ﺣﻞﻣﺴﺌﻠﻪ‪ 1‬و ﮔﻔﺖوﺷﻨﻮد ﻧﻘﺎداﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻨﺮ و‬
‫و ﺑــﻪﺧﺼــﻮص ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ اﺻــﯿﻞ و ﻓــﺎﺧﺮ ﻣــﯽداﻧﺴــﺖ‪.2‬‬
‫روﯾﮑﺮد آدورﻧﻮ ﺑﻪ ﻫﻨﺮ و ﺑﻪوﯾﮋه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ از‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﻧﮕﺎه اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ)ﭘﺪﯾﺴـﻮن‪ ،(98 :1993 ،‬ﻧﻈـﻢدﻫﻨـﺪه‬
‫)آدورﻧﻮ‪ (222 :1994 ،‬و درﻋﯿﻦﺣﺎل ﻧﻘﺶ اﻧﺘﻘـﺎدي آنﻫـﺎ‬
‫اﺳﺖ)ﺣﯿﺪري ‪ .(67: 1387،‬وي‪ ،‬وﻫﻤﭽـﻮن ﻧﯿﭽﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره‬
‫ﻫﻨﺮ و ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ اﺻــﯿﻞ را ﺑﻪﻋﻨﻮان آﺧﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺗﻤﺎﻣﯿــﺖﺧــﻮاه و وﺿــﻊ ﻣﻮﺟــﻮد درﻧﻈــﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ)ﺷﺎﻫﻨﺪه ﮐﺎرﯾﺠﺎن‪ (1389 ،‬و ﺑﻪ ﻧﻘـﺶ اﻧﺘﻘـﺎدي‪،‬‬
‫ﺿﺪاﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ و ﺗﮑـﺎندﻫﻨـﺪه اﺛـﺮ ﻫﻨـﺮي و ﻣﻮﺳـﯿﻘﺎﯾﯽ‬
‫اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ)ﻓﺮﻫﺎدﭘﻮر‪.(285 :1375 ،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮕﺮش آدورﻧﻮ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻـﯿﻞ و ﻓـﺎﺧﺮ‬
‫و ﻋﻤﻠﮑﺮد اﻧﺘﻘﺎدي ﮐﻪ در اﻓﺮاد ﭘﺪﯾﺪ ﻣـﯽآورد‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮان‬
‫اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭘـﺮورش ﻧﯿـﺮوي‬
‫ﻗﻀﺎوت ﺻﺤﯿﺢ در داﻧﺶآﻣﻮزان ﺷـﻮد و اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﺧـﻮد‬
‫اﺻـﻞ ﻋﻤﻠﮑـﺮد اﻧﺘﻘـﺎدي اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ را ﺑـﻪدﻧﺒــﺎل‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺻﻞ‪ .2‬ﻋﻤﻠﮑﺮد اﻧﺘﻘﺎدي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫ﺑـﺮ ﻃﺒــﻖ اﯾــﻦ اﺻــﻞ‪ ،‬ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﻋﻤﻠﮑــﺮد اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ‬
‫اﻧﺘﻘﺎدي ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓـﺮدي دارد)ﺑﻮﻻﻧﯿـﻮس‪(30 :2007 ،3‬‬
‫ﮐــﻪ اﺳــﺘﻔﺎده درﺳــﺖ از ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ در ﺗﻌﻠــﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿــﺖ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﯿﺮوي ﻗﻀﺎوت و ﺑﺼﯿﺮت را در داﻧـﺶآﻣـﻮزان‬
‫ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﯾﻦ اﺻﻞ و ﻧﻈﺮ آدورﻧـﻮ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﻣﺪرن‪ ،‬اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ در ﺑﺮاﺑـﺮ وﺳﻮﺳـﻪﻫـﺎي‬
‫ارﺗﺒــﺎطﭘــﺬﯾﺮي آﺳــﺎن و ﻧﯿﺮوﻫــﺎي ﺻــﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨــﮓ و‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞﺷﺪن ﺑﻪ ﻫﻨﺮ ﺗﻮده‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﮐﻨـﺪ و ﻧﮕﺮاﻧـﯽﻫـﺎي‬
‫ﻫﻮﺷـــﯿﺎرﮐﻨﻨﺪهاي را ﻧﯿـــﺰ در ﻣـــﻮرد ﻋﻮاﻣـــﻞ اﻧﺴـــﺎﻧﯽ‬

‫‪ .4‬اﯾﻦ ﻫﺪف ﻫﻤﺴﻮ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﻮﺳﻌﻪ آزادي و ﻣﺮﺗﺒﻪ وﺟﻮدي ﺧﻮﯾﺶ و دﯾﮕﺮان‬
‫در ﭘﺮﺗﻮ درك و اﺻﻼح ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧـﻮد و دﯾﮕـﺮان در ﻣﺒـﺎﻧﯽ ﻧﻈـﺮي‬
‫‪ .1‬اﯾﻦ روش ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ دﯾﻮﯾﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻮل ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ رﺳﻤﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾـﺮان‬
‫‪ .2‬ارﺳﻄﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺎﻋﺚ داﺷﺘﻦ دﯾـﺪ وﺳـﯿﻊ در آدﻣـﯽ )ﮐـﺎردان‪،‬‬
‫اﺳﺖ)ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈـﺮي ﺗﺤـﻮل ﺑﻨﯿـﺎدﯾﻦ در ﻧﻈـﺎم ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ رﺳـﻤﯽ ﻋﻤـﻮﻣﯽ‬
‫‪ (36 :1390‬و ﭘﺮورش ﻧﯿﺮوي داوري درﺳﺖ ﻣﯽﺷﻮد )ارﺳﻄﻮ‪.(445 :1390 ،‬‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان)‪.(155 :1390‬‬ ‫‪3. Bolaños‬‬
‫ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره دوم‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎن‪19 ،1393‬‬
‫ﺧﺮد اﺑﺰاري را ﺑﻪﮐـﺎر ﻣـﯽﮔﯿـﺮد ﺗـﺎ ﺳـﻠﻄﻪ را ﮔﺴـﺘﺮش‬
‫دﻫﺪ)اﺣﻤﺪي‪.(141 :1391 ،‬‬
‫آدورﻧﻮ در اﯾﻦ راه ﺑﺴﯿﺎر ي از ﮐﺎرﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ را در راﺳـﺘﺎي ﺳـﻠﻄﻪ ﺑـﺮ‬
‫اﻧﺴــﺎن و ﻓﺮدﯾــﺖ او ﻣــﯽداﻧــﺪ و در ﮐﺘــﺎب دﯾﺎﻟﮑﺘﯿــﮏ‬
‫روﺷﻨﮕﺮي ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﻄﯿﻊ و ﺧﺎدمﮐـﺮدن ﻓـﺮد و ﻓﺮﺳـﺎﯾﺶ داﺋﻤـﯽ و‬
‫درﻫــﻢﺷﮑﺴــﺘﻦ ﻫــﺮ ﮔﻮﻧــﻪ ﻣﻘﺎوﻣــﺖ ﻓــﺮدي)آدورﻧــﻮ و‬
‫ﻫﻮرﮐﻬﺎﯾﻤﺮ‪ 239 :1389 ،‬و‪(210‬؛‬
‫‪ .2‬ﺗﻌﯿـــﯿﻦ ﻣﻌﯿﺎرﻫـــﺎﯾﯽ ﺑـــﺮاي زﻧـــﺪﮔﯽ اﻧﺴـــﺎن و‬
‫ﻣﺤﺮومﮐﺮدن ﺳﻮژه از ﮐﺴﺐ ﺗﺠﺎرب ﻣﺘﻨـﻮع)وﻗﻔـﯽﭘـﻮر‪،‬‬
‫‪ 261 :1389‬و ‪(54‬؛‬
‫‪ .3‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻣﺸـﺘﺮﯾﺎن و ﮐﺎرﻣﻨـﺪاﻧﺶ و ﺗﺒـﺪﯾﻞ‬
‫آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮاﯾﻨﺪي ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮ و ﺗﻌـﻮﯾﺾﭘـﺬﯾﺮ ﮐـﻪ ﻧﻬﺎﯾﺘـﺎً‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺐ اﻧﺴﺎن ﻣـﯽﺷـﻮد)آدورﻧـﻮ و ﻫﻮرﮐﻬـﺎﯾﻤﺮ‪،‬‬
‫‪240 :1389‬و‪157‬و‪(253‬؛‬
‫‪ .4‬دﺳﺘﮑﺎري و زوال ﻓﺮدﯾﺖ اﻧﺴـﺎن و ﺗﺒـﺪﯾﻞ او ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻮﻫﻢ و ﺷﺊ)آدورﻧﻮ و ﻫﻮرﮐﻬـﺎﯾﻤﺮ‪265 :1389 ،‬و‬
‫‪69‬و ‪267‬و ‪.(388‬‬
‫در ﻣﺠﻤﻮع ﻣﯽﺗﻮان اﻗﺪاﻣﺎت ﺻـﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨـﮓ را در‬
‫اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ آدورﻧﻮ ﺧﻼﺻﻪ ﮐـﺮد ﮐـﻪ »ﻧـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺻـﻨﻌﺖ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻪ آدﻣﯽ ارزه ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﺳﻨﮓ ﺳﺨﺖ ﮐﻠﯿﺸـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪).‬آدورﻧﻮ و ﻫﻮرﮐﻬﺎﯾﻤﺮ‪ (256 :1389 ،‬ﮐـﻪ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﻓﺮد را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﻞ و ﺟﻤﻊ ﺳﺎزﮔﺎر ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺣﺘﯽ ﺣﻖ اﻋﺘـﺮاض و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ را ﻧﯿـﺰ از او ﻣـﯽﮔﯿـﺮد«‬
‫)آدورﻧﻮ و ﻫﻮرﮐﻬﺎﯾﻤﺮ‪ .(254 :1389 ،‬آدورﻧـﻮ در ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺣﺘﯽ ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ را از اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﻣﺴـﺘﺜﻨﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ اﻣـﺮوزي در‬
‫راﺳﺘﺎي ﺳﻠﻄﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻧـﺎﺑﻮدي ﻓﺮدﯾـﺖ‪ ،‬ﺳـﺎزﮔﺎري ﻫـﺎي‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯾﮕﺎﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﻋﻘﻼﻧﯽ و ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺘـﺮام ﺑـﺮ ﻓـﺮد ﺗﺤﻤﯿـﻞ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و از ﺧﻮد ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﯽ ﻓﺮد ﻣﯽﺷﻮد)ﮐـﺮت وﻟـﺰل‪،‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن ﻓﺮد ﺧﻮد را ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯾﮏ ﺷـﺊ ﯾـﺎ ﻫﻤﭽـﻮن ﻋﻨﺼـﺮي‬
‫‪.(2005‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آن ﻣﯽﺗﻮان ﺑـﻪ اﻧﺴـﺎن و ﺑﺮﺑﺮﯾـﺖ‪ ،‬اﻧﺴـﺎن و‬
‫ﮐــﺎﻻ‪ 1‬و ارزش ﻣﺒﺎدﻟــﻪ‪ ،‬اﻧﺴــﺎن ﺷــﺊﺷــﺪه‪)2‬آدورﻧــﻮ و‬
‫ﻫﻮرﮐﻬــﺎﯾﻤﺮ‪ ،(69 :1389 ،‬اﻧﺴــﺎن و ﺳــﻠﻄﻪ‪ ،‬ﻓﺮدﯾــﺖ‪،‬‬
‫ﻓﺮدﯾﺖ ﮐﺎذب و ﻏﯿﺮه اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ دارﻧﺪ ﮐﻪ »ﻓﺮد ﺑﺮاي آدورﻧﻮ ﻫﺪف اﺻﻠﯽ ﮔﺴـﺘﺮش‬
‫ﺗــﺎرﯾﺨﯽ اﺳــﺖ«)ﺑﻮﺧﻨﺴــﮑﯽ‪ .(233 :1387 ،‬آدورﻧــﻮ در‬
‫دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮏ روﺷﻨﮕﺮي ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﻧﺴﺎن در ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺎزهاي‬
‫از ﺑﺮﺑﺮﯾﺖ ﻏﺮق ﺷﺪهاﺳﺖ)آدورﻧﻮ و ﻫﻮرﮐﻬـﺎﯾﻤﺮ‪(1389،‬‬
‫و ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻫﯿﭻ ﺗـﺎرﯾﺦ ﺟﻬـﺎﻧﯽ از ﺑﻨـﺪﮔﯽ ﺑـﻪ اﻧﺴـﺎﻧﯿﺖ‬
‫رﻫﻨﻤـﻮن ﻧﺸـﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑــﻪ ﻓﻘـﻂ از ﺗﯿـﺮ و ﮐﻤــﺎن ﺑـﻪ ﺑﻤــﺐ‬
‫ﻣﮕﺎﺗﻮﻧﯽ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺷـﮑﻞ دادهاﺳـﺖ )آدورﻧـﻮ‪1973 ،‬اﻟـﻒ‪:‬‬
‫‪.(320‬‬
‫آدورﻧﻮ درﭘﯽ ﺑـﺎزﭘﺲﮔﯿـﺮي آرﻣـﺎﻧﯽ ﻓـﺮد در ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫اﺳﺘﯿﻼي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ)ﮐﻮﺳﻪ و آﺑـﻪ‪ (78 :1389 ،‬زﯾـﺮا‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﻧﺴﺎن اﻣﺮوزي ﺑﻪﺷﺪت واﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺑﺮدﮔـﯽ‬
‫اﻓﺘﺎدهاﺳﺖ)وﻗﻔﯽﭘﻮر‪ (58 :1389 ،‬و ﺗﺤـﺖﺗـﺄﺛﯿﺮ ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﺣﺎﮐﻢ ﺳﻠﻄﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑـﺎ آن ﻫﻤﻨـﻮا ﺷـﺪهاﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻘﯿﺪه آدورﻧﻮ ﺳﻠﻄﻪ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺳﻠﻄﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اداري‪،‬‬
‫از ﻃﺮﯾــﻖ ﺗﮑﻨﯿــﮏﻫــﺎي ﺳــﺎزﻣﺎﻧﯽ ﮐﺎرآﻣــﺪﺗﺮ و ﻗﺎﺑــﻞ‬
‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨـﯽﺗـﺮ ﺑـﻪ ﺗﻤـﺎم ﻋﺮﺻـﻪﻫـﺎي زﻧـﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﮑﻨﯿﮏ را ﻧﻬﺎدﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﮐﺎرﺧﺎﻧـﻪ‪،‬‬
‫ارﺗﺶ‪ ،‬ﺑﻮروﮐﺮاﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ و ﺻـﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ)ﺑﻦ ﺣﺒﯿﺐ‪ .(356 :1375 ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر وﺣﺪت‬
‫ﺳﻠﻄﻪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺎ وﺣﺪت ﺻﻨﻌﺖ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭼﻔـﺖ و‬
‫ﺑﺴﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺣﺘﯽ ﻓﻨﺎوري و ﻧﺘﺎﯾﺞ‬
‫‪ .1‬ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ وﯾﮋه ﻧﻔﺲ آدﻣﯽ ﮐﺎﻻﯾﯽ اﻧﺤﺼﺎري اﺳﺖ ﮐـﻪ از ﺳـﻮي ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺗﻌﯿــﯿﻦ ﻣــﯽﮔــﺮدد و ﺑــﻪﻧﺤــﻮي ﮐــﺎذب ﺑــﻪ ﻣﻨﺰﻟــﻪ اﻣــﺮي ﻃﺒﯿﻌــﯽ ﺑﺎزﻧﻤــﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد)آدورﻧﻮ و ﻫﻮرﮐﻬﺎﯾﻤﺮ‪.(266 :1389 ،‬‬
‫‪ .2‬ﺑــﺖوارﮔــﯽ ﻫﻤﭽــﻮن ﻃﻮﻓــﺎﻧﯽ زﻧــﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ را در ﻫﻤــﻪ ﺟﻮاﻧــﺐ در‬
‫ﻣﯽﻧﻮردد‪ .‬از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﯿﺸﻤﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺒـﻮه و ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑـﺮ آن رﻓﺘـﺎر‬
‫آﻣﺎري و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﯾﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ)آدورﻧﻮ و ﻫﻮرﮐﻬﺎﯾﻤﺮ‪،‬‬
‫‪.(69 :1389‬‬
 ‫زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺣﺴﯿﻨﯽ و آﺳﻮده‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور‪...‬‬
‫را دوا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ )ﮐﺮت وﻟﺰل‪ (5 :2005 ،‬ﺑﻠﮑـﻪ اﻣﯿـﺪ اﯾـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺎﻋﺚ رﻫﺎﯾﯽﺑﺨﺸﯽ اﻧﺴﺎن ﺷـﻮد و در‬
‫ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻮد )آدورﻧـﻮ‪ 1973 ،‬اﻟـﻒ‪:‬‬
‫‪ .(76‬آدورﻧــﻮ ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴــﯿﻞ ﺑﺴــﯿﺎر ﻗــﻮي در‬
‫ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﮐﻼﺳــﯿﮏ و ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ آﺗﻮﻧــﺎل‪ 4‬ﺑــﺮاي آزادي‪،‬‬
‫‪5‬‬
‫رﻫﺎﺳﺎزي و ﺗﺠﻠﯽ ﺳﻮﺑﮋﮐﺘﯿﻮ وﺟﻮد دارد)ﺷـﭙﻦﻫـﺎﯾﺰر ‪،‬‬
‫‪.(103 :2009‬‬
‫آدورﻧﻮ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﻣﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺮدم از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻟﺬت ﻧﻤﯽﺑﺮﻧـﺪ ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺮاي رﻫـﺎﯾﯽ از‬
‫زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ و ﺑﺮاي ﭘﯿﺪاﮐﺮدن ﻣﺤﯿﻄﯽ ﮐﻪ دور از ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﭘﻨــﺎه ﻣــﯽﺑﺮﻧــﺪ‪ .‬او ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ درﺑــﺎره اﺳــﺘﻔﺎده‬
‫ﺳﻮدﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ آن ﺑـﺮاي‬
‫آﻣﻮزش ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ آﻟﻤﺎن در ﻃﻮل ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻧﮕﺮان ﺑـﻮد‬
‫و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺟﻬـﺎن ادارهﺷـﺪه در ﺣـﺎل‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺣـﻮادث ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ و ﻣﻮﺳـﯿﻘﺎﯾﯽ زﯾـﺎدي‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ‬
‫آﻧﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ)آدورﻧﻮ‪1973 ،‬ج‪ .(68 :‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻓﺮاورده ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨـﮓ‪ ،‬دارو ﯾـﺎ‬
‫ﯾﮏ ﻣﺮﻫﻤﯽ)دﻧﻮرا‪ (1 :2003 ،‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟـﺐ آراﻣـﺶ‬
‫‪6‬‬
‫ﺷـﻬﺮوﻧﺪان ﻣــﯽﺷـﻮد ﺑــﻪﻃـﻮريﮐــﻪ آنﻫـﺎ ﺑــﺎ راهﻫــﺎي‬
‫زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن ﺑﺮﺧﻮرد رﺿﺎﯾﺖﺑﺨﺸﯽ داﺷـﺘﻪﺑﺎﺷـﻨﺪ)ﮐـﺮت‬
‫وﻟﺰل‪.(6 :2005 ،‬‬
‫اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ آدورﻧﻮ ﻣﯿﺎن رﻫـﺎﯾﯽﺑﺨﺸـﯽ واﻗﻌـﯽ و‬
‫ﮐﺎذب ﻓﺮق ﻣﯽﮔﺬارد و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺗﻤﺎم ﻓـﺮاوردهﻫـﺎي‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ‪-‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣـﻪﭘﺴـﻨﺪ‪ -‬از ﺑـﯿﻦ‬
‫ﺑﺮﻧﺪه رﻫﺎﯾﯽ واﻗﻌﯽ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦﻫﺎ وﺣـﺪﺗﯽ ﺧﯿـﺎﻟﯽ‬
‫ﺑــﺮ ﻣﺸــﮑﻼت و ﭘــﺎكﮐــﺮدن ﺟﺎﻣﻌــﻪ از ﻫﻤــﻪ ﻣﻮاﻧــﻊ و‬
‫‪ .4‬آدورﻧﻮ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺷﻮﺋﻨﺒﺮگ اﺷﺎره ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ‬
‫ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﺷــﻮﺋﻨﺒﺮگ از ﻃﺮﯾــﻖ اﺧــﺘﻼف اﺻــﻮات و آﻫﻨــﮓﻫــﺎي ﻧــﺎﻣﻮزون‪،‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻣﺘﻀﺎد در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﺗﺎرﯾﮑﯽﻫﺎ و ﺟﻬﺎﻟﺖﻫﺎي ﺟﻬﺎن اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ روﺷﻨﺎﯾﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد)دﻧﻮرا‪.(151 :2003 ،‬‬
‫‪5. Schweppenhäuser‬‬
‫‪ .1‬ارﺳﻄﻮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎﯾﻪ آﺳﺎﯾﺶ آزادﮔﺎن ﺑﺮ ﺷﻤﺮده اﺳـﺖ)ارﺳـﻄﻮ‪،‬‬
‫‪ .6‬آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻪ اﺳﺘﺒﺪادي ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻨﺘـﺮل اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﻫﺴـﺘﯿﻢ)دﻧـﻮرا‪:2003 ،‬‬
‫‪2. Cooper‬‬
‫‪.(21‬‬
‫‪20‬‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪﺷﺪت اﺳـﯿﺮ ﺳـﻠﻄﻪ و‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﺪهاﺳﺖ آدورﻧـﻮ ﻋﻤﯿﻘـﺎً ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﺑـﺎور‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻤﺪاد از ﻫﻨﺮ و ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﺻـﯿﻞ و ﻓـﺎﺧﺮ‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺷﺮاﯾﻂ رﻫﺎﯾﯽ اﻧﺴﺎن‪ 1‬را ﻓـﺮاﻫﻢ ﮐـﺮد )آدورﻧـﻮ‪،‬‬
‫‪) (1970‬ﺣﯿـــﺪري‪،1387 ،‬ص‪) (67:‬ﻓﺮﻫـــﺎدﭘﻮر‪1375 ،‬‬
‫‪ (265:‬آن ﻫﻢ رﻫﺎﯾﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﮑﺮي )ﻧﻮذري‪:1387 ،‬‬
‫‪ .(89‬ﺑﻪزﻋﻢ آدورﻧﻮ ﻫﻨﺮ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺧﺎص‬
‫رﻫﺎﯾﯽ از ﺳـﺮﮐﻮب و واﭘـﺲزدن اﻧﺴـﺎن اﺳـﺖ)ﮐـﻮﭘﺮ‪،2‬‬
‫‪ (.4 :1995‬زﯾﺮا ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ ﻗﺎدر اﺳﺖ در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت و‬
‫رواﺑﻂ دروﻧﯽ ﻣﯿﺎن اﺟﺰا و ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺳـﺎﺧﺘﺎرياش وﺿـﻊ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻓﺮدي و ﺟﺎﻣﻌﻪ را آﺷﮑﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ)ﺳﻠﯿﻤﯽ‪ (1386 ،‬و‬
‫اﻧﺴﺎن را از اﻧﻄﺒﺎقﮔﺮاﯾﯽ ﺑﺮﻫﺎﻧﺪ)ﺣﯿﺪري‪.(67 :1387 ،‬‬
‫اﺻﻞ‪ .3‬رﻫﺎﯾﯽﺑﺨﺸﯽ‬
‫ﻧﻈﺮﯾـــﻪ اﻧﺘﻘﺎدي ﻋﻤﯿﻘاً ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ﻫﻨﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﻧﻬﻔﺘﻪ در آن ﻣـﯽﺗـﻮان ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫رﻫﺎﯾﯽ ﺳﻮژه را ﻓﺮاﻫﻢآورد)زاﯾــــــﺪروات‪.(18 :1991 ،‬‬
‫آدورﻧــﻮ ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﺑﻪ ﺳﻮژه اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺟﺎزه‬
‫ﻣـــﯽدﻫـــﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﯾﺘﻬﺎ و ﻗﯿﺪ و ﺑﻨﺪﻫﺎي ﺧﻮد ﻏﻠﺒﻪ‬
‫ﮐﻨﺪ)ﻫﺎﻣﺮﻣﺎﯾﺴﺘﺮ‪ (208 :2002 ،3‬و ﺑﻪ ﻣﺒـﺎرزه و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﭙﺮدازد و از ﺳﻠﻄﻪ رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﻨـﺪ‬
‫)آدورﻧﻮ و ﻫﻮرﮐﻬﺎﯾﻤﺮ‪.(271 :1389 ،‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮﯾﻪ آدورﻧﻮ اﯾﻦ ﻓﺮض اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت‬
‫ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﻣــﯽﺗﻮاﻧــﺪ ﻣﺸــﮑﻼت اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ در ﺟﺎﻣﻌــﻪ و‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺨﺼﯽ اﻓﺮاد را اﻟﺘﯿﺎم ﺑﺨﺸﺪ زﯾﺮا اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼـﺎدي ﺷـﮑﻞ ﯾﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪.‬‬
‫آدورﻧﻮ درﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾﮏ ﺗﻮﻫﻢ و ﺧﯿـﺎل اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮏ ﻋﻼج و درﻣﺎن ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺮاي ﻏﻠﺒـﻪ‬
‫ﻣﺼﯿﺒﺖﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﺮدم از ﻧﻈـﺮ روﺣـﯽ و‬
‫رواﻧﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﻧﻮاﺧﺘﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬دردﺷـﺎن‬
‫‪.(437 :1390‬‬
‫‪3. Hammermeister‬‬
‫ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره دوم‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎن‪21 ،1393‬‬
‫ﮐﻪ اﻧﺴﺎنﻫـﺎ در زﻧـﺪﮔﯽﺷـﺎن از آﮔـﺎﻫﯽ ﮐـﺎذب رﻫـﺎﯾﯽ‬
‫ﯾﺎﺑﻨﺪ)ﭘﺪﯾﺴﻮن‪.(1993 ،‬‬
‫آدورﻧﻮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﯿﭽﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﺗﻌﻠـﯿﻢ و‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﺴـﺘﻤﯽ رﻫـﺎﯾﯽﺑﺨـﺶ ﺑـﺮاي ﺳـﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي‬
‫‪1‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ)ﺑـﺎوِر ‪.(174 :1999 ،‬‬
‫آدورﻧﻮ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺪﻋﯽ اﺳـﺖ ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ اﯾﺴـﺘﺎ و‬
‫ﻣﺮده‪ ،‬رﻫﺎﯾﯽ اﻓﺮاد را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬آدورﻧﻮ اﯾﻦ ﺗﻌﻠـﯿﻢ و‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ را ﻋﺎﻣﻞ اﻧﻄﺒﺎق ﻣﯽداﻧﺪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ذﻫﻦ آﮔﺎﻫﯽ اﻓﺮاد را ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾﺴﺘﺎ و ﻣﺮده‬
‫اﻓــﺮاد را در ﺑﺮزﺧــﯽ ﻣﯿــﺎن اﺳــﻄﻮره و روﺷــﻨﮕﺮي رﻫــﺎ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ اﻓﺮاد ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ رﻫﺎﯾﯽﺑﺨﺸـﯽ واﻗﻌـﯽ‬
‫دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ آدورﻧﻮ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﯿﻠﺪاﻧﮓ را‬
‫راﻫﯽ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ رﻫﺎﯾﯽﺑﺨﺸﯽ واﻗﻌﯽ ﻣﯽداﻧﺪ)ﺑﺎوِر‪،‬‬
‫‪.(176 :1999‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ اﺻﻞ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ و ﻓـﺎﺧﺮ ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫رﻫﺎﯾﯽ اﻧﺴﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗـﺎ اﯾـﻦ اﻧﺴـﺎن دﯾﮕـﺮ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻠﻄﻪ و ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺮﺧﻮرده ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬
‫آزاداﻧﻪ در اﺟﺘﻤﺎع زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑـﻪ ﺗﻨﺎﺳـﺐ اﯾـﻦ اﺻـﻞ‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺎﯾـﺪ از اﯾـﻦ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺟﻬـﺖ رﻫـﺎﯾﯽ و‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻠﻄﻪ و ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻫﺪف‪ .4‬ﭘﺮورش ﺣﺲ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬
‫داﻧﺶآﻣﻮزان )ﺗﺮﺑﯿﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ(‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗـﻮان ﺑـﺎ‬
‫اﻏﻤﺎض آن را ﺑﺮرﺳـﯽ ﻓﻠﺴـﻔﯽ زﯾﺒـﺎﯾﯽ و ذوق ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ در آن ﺑﺎ ﻗﻠﻤﺮوي ﺟﺬاب و ﮔﯿﺞﮐﻨﻨﺪه از ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻠﻤﺮو زﯾﺒﺎﯾﯽ‪ ،‬زﺷﺘﯽ‪ ،‬ﻋـﺎﻟﯽ و ﻇﺮﯾـﻒ‪ ،‬ﻗﻠﻤـﺮو‬
‫ﺟﺎﻣﻌــﻪ دروﻏــﯿﻦ و ﮐــﺎذب ﻣــﻮرد ﻧﯿــﺎز اﺳــﺖ‪ .‬ﭼﻨــﺎن‬
‫‪1. Bauer‬‬
‫‪ .2‬اﯾﻦ ﻫﺪف ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از اﻫﺪاف ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﻌﻨﯽ ارﺗﻘﺎي ذاﺋﻘـﻪ زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺳـﺎﻧﻪ)ﻣﺒـﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﻈﺮي ﺗﺤﻮل ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ رﺳﻤﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ آﺛﺎر ﻫﻨﺮي و ﻣﻮﺳـﯿﻘﺎﯾﯽ اﺳـﺖ)آدورﻧـﻮ‪:1970 ،‬‬
‫اﯾﺮان‪ (156 :‬و ﺳﺎﺣﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﻫﻨﺮي در ﻣﺒـﺎﻧﯽ ﻧﻈـﺮي ﺗﺤـﻮل‬
‫ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ رﺳﻤﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﻫﻤﺴـﻮ‬
‫اﺳﺖ)ص‪.(307،308 :‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫ﻣﯽ آﻓﺮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﻏﺮاﯾﺰ و از ﻣﯿـﺎن ﺑﺮﻧـﺪه ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫رﻫــﺎﯾﯽ راﺳــﺘﯿﻦ اﻧﺴــﺎﻧﯽ اﺳــﺖ‪ .‬او ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ در ﻣﻘﺎﻟــﻪ‬
‫»درﺑﺎره ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺟـﺎز« درﺑـﺎره ﯾﮑـﯽ از ﻓـﺮاوردهﻫـﺎي‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺟﺎز‪ ،‬ﻣـﯽﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ :‬اﻧﺴـﺎن‬
‫در ﺳﺎﯾﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺟﺎز ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ رﻫﺎﯾﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‬
‫و آزادي را در آﻏﻮش ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺟﺎز رﻫﺎﯾﯽﺑﺨﺸـﯽ ﺟﻨﺴـﯽ‬
‫ﮔﻤﺮاهﮐﻨﻨﺪهاي را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫـﺪ)ﺟـﯽ‪ (186 :1973 ،‬اﻣـﺎ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪﻫﯿﭻوﺟﻪ زﻣﯿﻨﻪ آزادي ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫اﻧﺴﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﯽﺳﺎزد و ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻨـﺪار رﻫـﺎﯾﯽ را زﻧـﺪه‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ )ﻣﺪد ﭘﻮر‪ .(528 :1390 ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ادﻋـﺎي آزادي‬
‫در ﺟﺎز ﺗـﻮﻫﻤﯽ ﺑـﯿﺶ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﭘﺎدرﻣﯿـﺎﻧﯽ اﺟﺮاﮐﻨﻨـﺪه و‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢﮐﻨﻨﺪه در ﺟﺎز ﻫﯿﭻ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ واﻗﻌﯽ را در ﮐـﺎر روا‬
‫ﻧﻤﯽدارد ﺗﺎ آن آزادي ﻧﺎب ذﻫﻨﯽ ﺗﺤﻘـﻖ ﯾﺎﺑـﺪ)وﯾﺘﮑـﯿﻦ‪،‬‬
‫‪ .(55 :1382‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫اﺳﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ و ﻓـﺎﺧﺮ ﺑﺎﻋـﺚ رﻫـﺎﯾﯽ از ﻓـﺮاﻣﯿﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﮑــﺮد و ﺷــﯿﻮهﻫــﺎي اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ و ﺑﺎﻋــﺚ رﻫــﺎﯾﯽ از‬
‫ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤـﻞ ﻣﺘﺮﯾـﺎل ﻣﻮﺳـﯿﻘﺎﯾﯽ در ﺑﺮاﺑـﺮ اﯾـﻦ ﻓـﺮاﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد )آﻫﻨﮕﺴﺎز ﺑﺎ ﻣﺘﺮﯾﺎل ارﺗﺒﺎط آزاداﻧﻪﺗﺮي را ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ( ﯾﻌﻨﯽ ﺑـﺮاي آدورﻧـﻮ رﻫـﺎﯾﯽﺑﺨﺸـﯽ از ﻃﺒﯿﻌـﺖ‬
‫ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ)ﺷﭙﻦﻫﺎﯾﺰر‪.(103 :2009 ،‬‬
‫آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻫﺎﯾﯽﺑﺨﺸـﯽ ﺑـﺎ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﺧﻮدآﮔﺎﻫﯽ و اﺣﯿـﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻗﺎﺑـﻞ درك اﺳـﺖ)ﺟـﯽ‪،‬‬
‫‪ .(268 :1973‬آدورﻧﻮ وﻇﯿﻔﻪ ﻫﻨﺮﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣـﺪرن را ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫در آﮔﺎﻫﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣــﯽداﻧــﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻌــﻪاي را ﮐﻪ در آن‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣــــﯽﮐﻨﻨــــﺪ و ﺳﺒﺐ ﺗﺤﺮﯾﻒ و ازﺷﮑﻞاﻓﺘﺎدن‬
‫آﮔــﺎﻫﯽﺷــﺎن ﺷﺪه از ﻧﻮ ﺷﮑﻞ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﺮ و ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ درﯾﺎﻓﺖ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬ﻣـــﯽﺗﻮاﻧـــﺪ ﺳﺒﺐ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ‬
‫ﭘﺮاﮐﺴﯿﺴﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑـﺮاي ﺗﻐﯿﯿـﺮدادن ﺳـﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﯾـﮏ‬
‫ﭘﺮاﮐﺴﯿﺴﯽ ﻫﻤﺎن ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻌﻄﻮف ﺑـﻪ‬
‫‪ (235-260‬و ﺑﻪﻃﻮرﮐﻠﯽ ﻫﺪف ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻧﺘﻘﺎدي اﯾﻦ اﺳﺖ‬
 ‫زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺣﺴﯿﻨﯽ و آﺳﻮده‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور‪...‬‬ ‫‪22‬‬
‫ﻫﻨــﺮ ﺗــﻮدهاي و اﺳﻨﻮﺑﯿﺴــﻢ‪ 2‬و آﻧﭽــﻪ ‪ 3kitsch‬ﺧﻮاﻧــﺪه‬ ‫ذوق‪ ،‬ﻧﻘﺪ و ﻫﻨﺮﻫﺎي زﯾﺒﺎ‪ ،‬ﻗﻠﻤـﺮو ﺗﺄﻣـﻞ‪ ،‬ﻟـﺬت ﺣﺴـﯽ‪،‬‬
‫ﻣــﯽﺷــﻮد‪ ،‬ﮐــﺎري ﻧﻤــﯽﮐﻨــﺪ‪ .‬آدورﻧــﻮ در ﮐﺘــﺎب ﻧﻈﺮﯾــﻪ‬ ‫دﻟﺮﺑﺎﯾﯽ و اﻓﺴﻮن ﻣﻮاﺟـﻪ ﻫﺴـﺘﯿﻢ)ﻫﺎﺳـﭙﺮز و اﺳـﮑﺮاﺗﻦ‪،‬‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺧﻮد را اراﺋﻪ ﮐـﺮدهاﺳـﺖ و آن‬ ‫‪ .(76 :1389‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﻤـﻮاره ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺿﺮورت زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳـﯽزداﯾـﯽ ﻫﻨـﺮ و ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬ ‫ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﺗﺒﯿﯿﻦﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔـﯽ ﯾﺎﻓﺘـﻪاﺳـﺖ و ﮔـﺎﻫﯽ ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺖ)اﺣﻤﺪي‪.(226 :1391 ،‬‬ ‫ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه و ﮔﺎﻫﯽ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي درﺧﺸﺎﻧﯽ ﻧﯿـﺰ‬
‫آدورﻧﻮ در ﻣﺴﺌﻠﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳـﯽاش ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬ ‫داﺷﺘﻪاﺳـﺖ و ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻫﻤـﯿﻦ ﺗﺒﯿـﯿﻦﻫـﺎ‪ ،‬ﻧﻈـﺎمﻫـﺎي‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻫﻢ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ )ﺑـﻮوي‪،‬‬ ‫آﻣﻮزﺷﯽ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻫﻨﺮ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬وﺟﻮد ﯾﺎ ﻋـﺪم‬
‫‪ (218 :1391‬ﻣﯽﭘـﺮدازد‪ .‬او ﻫﻤﺴـﻮ ﺑـﺎ ﺑـﺮودي‪ 4‬ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬ ‫وﺟــﻮد آنﻫــﺎ‪ ،‬ﻣﯿــﺰان ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ آنﻫــﺎ و زاوﯾــﻪ ﺗﻮﺟــﻪ‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ را ﯾﮏ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻬﻢ و ﺣﯿﺎﺗﯽ ﻣـﯽداﻧـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﺟﻬﺖﮔﯿﺮي ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻗﻀﺎوت و ﻋﻤﻞ ﻓﺮد ﺑـﺪان ﺑﺴـﺘﮕﯽ دارد‬ ‫اﮔﺮﭼـﻪ آدورﻧـﻮ ﺑـﺎ ﭼﺮﺧﺸـﯽ اﺳﺎﺳـﯽ ﺑـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫)ﻣﻬــﺮ ﻣﺤﻤــﺪي‪ .(231 :1380 ،‬اﻣــﺎ از ﻃﺮﻓــﯽ دﯾﮕــﺮ او‬ ‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﯽﻧﮕﺮد اﻣﺎ ﺗﺮﺑﯿﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ را ﯾﮑﯽ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐـﻪ اﺷـﮑﺎل ﻣـﺪرن ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ‬ ‫از اﻫﺪاف ﻫﻨﺮ و ﺑﻪوﯾﮋه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ ﻣـﯽداﻧـﺪ‬
‫اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ را در راﺳﺘﺎي ﺳﻠﻄﻪ و ﺻـﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨـﮓ و‬ ‫و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺮوﺳﮑﺎﯾﺎ وﻇﯿﻔﻪ آن را ﮐﻤﮏ ﺑـﻪ اﻧﺴـﺎنﻫـﺎي‬
‫در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺮدود ﻣﯽداﻧﺪ)ژﯾﻤﻨﺰ‪ (337 :1390 ،‬ﺑـﻪﻫﻤـﯿﻦ‬ ‫در ﺣــﺎل رﺷــﺪ ﺑــﺮاي ﮔﺸــﻮدن در ِﺟﻬــﺎن زﯾﺒــﺎﯾﯽﻫــﺎ‬
‫دﻟﯿﻞ آدورﻧﻮ ﺑﺮ اﺳﺘﻘﻼل زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬ ‫ﻣﯽداﻧﺪ)ﻧﺒﻮي‪ .(13 :1392 ،‬آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ زﻣـﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﯿﻼي اﺻـﻞ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﭼﻨـﺎن ﻋﻤﻮﻣﯿـﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻫﻨﺮ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﻠﻄﻪ و ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨـﮓ‬
‫دارد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑـﺎ آن اﺻـﻞ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﮐﻨـﺪ‬ ‫ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ از ﻃﺮﯾﻖ ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿـﺪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ روﺷﻦﺑﯿﻨﯽﻫﺎﯾﯽ در زﻣﯿﻨﻪ واﻗﻌﯿﺘـﯽ ﻓـﺮاﻫﻢ آورد‬ ‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺷﺪ)آدورﻧﻮ و ﻫﻮرﮐﻬﺎﯾﻤﺮ‪ (242 :1389 ،‬و اﯾـﻦ‬
‫ﮐﻪ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦﺻﻮرت ﮔﻤـﺮاهﮐﻨﻨـﺪه ﺧﻮاﻫـﺪﺑﻮد)ﺑـﻮوي‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﻫـﻢ زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﮐـﺎﻻﯾﯽﺷـﺪه)آدورﻧـﻮ و ﻫﻮرﮐﻬـﺎﯾﻤﺮ‪،‬‬
‫‪ .(265 :1391‬اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ آدورﻧﻮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﻘـﺪ را ﭘـﯿﺶ‬ ‫‪ (268 :1389‬و ﻫــﻢ ﻣﻌــﺎدل زﯾﺒﺎﺷــﻨﺎﺧﺘﯽ اﺻــﻞ ﺳــﻠﻄﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺸﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ داﻧﺶآﻣﻮزان ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻧﻘـﺪ و‬ ‫ﺟﻠــﻮه ﻣــﯽﮐﻨــﺪ )آدورﻧــﻮ و ﻫﻮرﮐﻬــﺎﯾﻤﺮ‪.(225 :1389 ،‬‬
‫ﻗﻀﺎوت در ﻣﻮرد آﺛﺎر ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﺗﻨﻬـﺎ‬ ‫آدورﻧﻮ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻫﻨﺮ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻـﯿﻞ و ﻓـﺎﺧﺮ ﻣـﺪرن‬
‫اﺻﻞ را ﺑﺮ وﯾﺮاﻧﯽ ﻋﺎدت ﻫﺎي زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ و‬
‫‪ .2‬ﺗﻼﺷﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻤﺎﯾﺰ‪ ،‬و ﻫﻨﺮ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﮐـﺎﻻﯾﯽ ﺗﻤـﺎﯾﺰ ﺑﺨـﺶ‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺎﯾﺪ دﮔﺮﮔﻮن و ﻣﺘﺤﻮل ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﻮي اﺳﻨﻮﺑﯿﺴﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫او ﺷﺎﻟﻮده زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻨﻔﯽ)آدورﻧـﻮ‪ (204 :1970 ،‬را‬
‫‪ .3‬ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﺑﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮدن‪.‬‬
‫‪4. Brody‬‬
‫ﻣﯽرﯾﺰد و در ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ واﻟﺘﺮ ﺑﯿﻨﺎﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺑـﻪ او در ﻣـﻮرد‬
‫‪ .5‬ﻋﻼﻣﻪ ﺟﻌﻔﺮي در ﭘﯽ اراﺋـﻪ ﯾـﮏ ﻧﻈـﺎم ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺘـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در آن‪،‬‬ ‫ﻫﻨﺮ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﻮدهاي و از ﺑـﯿﻦرﻓـﺘﻦ ﻫﻨـﺮ و ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﻣﺮﺑﯿﺎن و ﻣﻌﻠﻤﺎن داﻧﺶآﻣﻮزان را از ﻃﺮﯾﻖ زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺑـﻪ ﻟـﺬت ﻋﻘﻼﻧﯿـﺖ‬
‫ﻧﺨﺒــﻪﺳــﺎﻻراﻧﻪ‪ 1‬و ﻫﻤﮕــﺎﻧﯽ و ﯾﮑﺴــﺎنﺷــﺪن ﻟــﺬت‬
‫رﻫﻨﻤﻮد و ﺑﺮاي ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﻌﻘـﻮل آﻣـﺎده ﺳـﺎزﻧﺪ و رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺮﺑﯿـﺖ‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ در آﻣﻮزش ﻧﻘﺶ‬ ‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﺸـﺪار ﻣـﯽدﻫـﺪ؛ ﻫﻨـﺮ و ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺤﻮري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت در واﻗﻊ‪ ،‬ﻧﻮع ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﺳﻮاد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻇﯿﻔﻪ‬ ‫ﺗﺴﻠﯿﻢ »ﯾﮑﺴﺎنﺳﺎزي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ« ﺳﻠﻄﻪ ﺷﺪهاﺳـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ‬
‫اﯾﻦ ﺗﺮﺑﯿﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ داﻧﺶآﻣﻮزان را ﻗﺎدر ﺳﺎزد ﺗـﺎ در اﯾـﻦ‬
‫راه ﺑﺎﺳـﻮاد ﺷــﻮﻧﺪ و اﯾــﻦ ﺑﺎﺳـﻮادي ﻣﺴــﺘﻠﺰم ﻣﻬــﺎرتﻫـﺎي ﺗﻔﺴــﯿﺮي و ﻋﻘﻼﻧــﯽ‬
‫ﻣﯿﺎن آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺟـﺰ دﻓـﺎع از‬
‫ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﻗﻮه ﺗﻤﯿﺰ‪ ،‬ﺣﺴﺎﺳـﯿﺖ‪ ،‬ﭘﺎﺳـﺦ دﻫﻨـﺪﮔﯽ و ﯾـﺎدﮔﯿﺮي دروﻧـﯽ‬
‫ﺧﻮدﺟﻮش اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﺑﯿـﺖ زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺎﯾـﺪ اﻧﮕﯿـﺰه ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ ﻓـﺮد را ﺑـﺮاي‬
‫ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﯾﺎري‪ ،‬و دوام آن را ﺿﻤﺎﻧﺖ ﮐﻨﺪ)ﻧﻮروزي‪.(1388 ،‬‬ ‫‪1.Aristocracy‬‬
‫ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره دوم‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎن‪23 ،1393‬‬
‫آدورﻧﻮ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن داﻧﺶآﻣﻮز ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ او ﻣﯽﺷﻮد ﺑﯿـﺎن ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‬
‫ﮐﻪ داﻧﺶآﻣﻮز ﺑﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ .1‬زﺑﺎن ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﺑﻪﻃﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺪاﻧﻨﺪ و ﺳـﺎﺧﺘﺎر‬
‫و اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را درك ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻧﻮاﺧﺘﻦ و ﺗﻮﺻﯿﻒ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎي ﻫﻨـﺮي را‬
‫در ﻫﺮ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﺎدآوري ﻣﻌﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎي ﻫﻨﺮي‬
‫ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﺸـﺨﯿﺺ و ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﺳـﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﭘﯿـﺎمﻫـﺎي ﻋﻘﻼﻧـﯽ و ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﮐﺎرﻫـﺎي‬
‫ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ از ﻃﺮﯾــﻖ ﺗﺠــﺎرب زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺳــﯽ را ﯾــﺎدآوري‬
‫ﮐﻨﻨﺪ)ﮐﺮت وﻟﺰل‪.(7 :2005 ،‬‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ادراك اﺣﺴﺎﺳﯽ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ‬
‫اﻣﮑﺎن اﺳﺘﻔﺎده از دﯾﺪﮔﺎه ﻫـﺎي آدورﻧـﻮ در‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾﺮان‬
‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺗﻤﺎم ﺗﺄﮐﯿﺪات ﻓﻼﺳﻔﻪ و ﻣﺘﻔﮑﺮان ﻏﺮﺑـﯽ و‬
‫اﺳﻼﻣﯽ و ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽﻫﺎي ﻣﺒﺘﺬل و ﺑﻌﻀﺎً ﮔﻤﺮاهﮐﻨﻨﺪه روي آوردهاﻧﺪ و‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﺄﮐﯿﺪات زﯾﺎد ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺸﻮر ﻧﺎﻇﺮ ﺑـﺮ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﻮاﻧﺎن ﻫﯿﭻﮔﻮﻧـﻪ ﺗـﻮﺟﻬﯽ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻬﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻀﻮر ﺟﺪي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫اﯾﺮان و آﻣﻮزش ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ در ﻣـﺪارس و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ درﺳـﯽ‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .1‬ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫ﻣــﻮارد ﺗﻮﺻــﯿﻪﻫــﺎﯾﯽ و آﺛــﺎري از ﺣﻀــﻮر ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ را‬
‫ﻣﯽﺗﻮان دﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﮐﺘﺎب راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻌﻠﻢ ﻫﻨﺮ‬
‫ﭘﺎﯾﻪﻫﺎي ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﭘﻨﺠﻢ و ﺷﺸﻢ اﺑﺘﺪاﯾﯽ در ﻗﺴﻤﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﻨﻮاﯾﯽ )راﻫﻨﻤﺎي درس ﻫﻨﺮ ﺑـﺮاي ﻣﻌﻠﻤـﺎن ﭘﺎﯾـﻪ‬
‫ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﭘﻨﺠﻢ و ﺷﺸﻢ ‪ (148 -122 :1390،‬و در ﻗﺴـﻤﺖ‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻌﻠﻤﺎن ﮐﺘﺎب ﻓﺎرﺳـﯽ ﭘﺎﯾـﻪ ﻫﻔـﺘﻢ در ﻗﺴـﻤﺖ‬
‫داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺪف ﻓﻬﻢ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ)آدورﻧـﻮ‪،‬‬
‫‪ .1‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﺷﺎره ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﻨﻮاﯾﯽ در ﮐﺘﺐ راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻌﻠﻢ ﭘﺎﯾـﻪﻫـﺎي ﭼﻬـﺎرم‪،‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ و ﺷﺸﻢ اﺑﺘﺪاﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﻣﺪارس ﻣﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ آنﻫﺎ ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ را‬
‫ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ و ﻗﺪرت ﺗﺸﺨﯿﺺ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ و اﯾـﻦ اﺻـﻞ ﻓﻬـﻢ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﺪداﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺻﻞ‪ .4‬ﻓﻬﻢ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ آدورﻧـﻮ‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از اﻫـﺪاف ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ در‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻓﻬﻤﯿﺪن راﺣﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻫﻢ‪ ،‬ﻓﻬﻢ زﺑﺎن ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﻫﻢ ﻣﻌﻨـﯽ ﻗﻄﻌـﺎت‬
‫ﺧﺎص و وﯾﮋه را در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬آدورﻧﻮ ﯾﺎدآوري ﻣﯽﮐﻨـﺪ‬
‫ﮐﻪ داﻧﺶآﻣﻮزان ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫آنﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﻣﻔـﺎﻫﯿﻢ ﻣﻮﺳـﯿﻘﺎﯾﯽ و اﺛﺒـﺎت‬
‫آنﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و درك اﺑﻌﺎد ﻋﻘﻼﻧﯽ و‬
‫اﺣﺴﺎﺳﯽ ﯾﮏ اﺛﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮآدورﻧـﻮ‪،‬‬
‫ﻓﻬﻢ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻋﻘﻼﻧﯽ و زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻋﻤﯿﻖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﻨﻬﺎ از‬
‫ﮐﻪ ﺗﺠﺎرب زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬در ﻫﺴﺘﻪ و ﻣﺮﮐﺰ ﻓﻬـﻢ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐـﻪ در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻫـﺪف آﻣـﻮزش ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﻣﺮﺑــﻮط ﺑــﻪ ﺟﻬــﺎن ﻧﯿﺴــﺖ ﺑﻠﮑــﻪ ﻓﻬــﻢ ﺧــﻮد ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ‬
‫اﺳﺖ)ﮐﺮت وﻟﺰل‪.(7 :2005 ،‬‬
‫ﺑــﺮ اﺳــﺎس ﻧﻈﺮﯾــﻪ آدورﻧــﻮ‪ ،‬ﻓﻬــﻢ ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﺑــﺮاي‬
‫داﻧﺶآﻣﻮزان اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ را دارد ﮐـﻪ آنﻫـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺳـﺎﺧﺘﺎر‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﭘﯿﺎمﻫﺎي زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﯽ آن را ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ و درك‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﺠﺎرب زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ در ﺗﻌﻠﯿﻢ‬
‫و ﺗﺮﺑﯿــﺖ ﺑــﻪﻋﻨــﻮان ﯾــﮏ ﻓﻬــﻢ ﻋﻘﻼﻧــﯽ و اﺣﺴﺎﺳــﯽ از‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ اﯾـﻦ‬
‫ﮐﺎر از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺑﺎﻋﺚ آﺷـﮑﺎرﮐﺮدن و روﺷـﻦﺳـﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﭘﯿﺎمﻫﺎي ﻋﻘﻼﻧﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺖ و از ﻃﺮف دﯾﮕـﺮ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﮐﺘﺎب راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ را از آﻧﭽـﻪ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ آﮔﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ)آدورﻧﻮ‪1973 ،‬د‪ .(69 :‬آدورﻧﻮ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫اﺳﺖ آﻣﻮزش ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪﻃـﻮر ﺻـﺮﯾﺢ و ﻗـﺎﻃﻊ ﺑـﺎ‬
‫ﯾﺎدآوري دﮔﺮﮔـﻮﻧﯽﻫـﺎي اﯾـﺪهآل در اﺷـﺨﺎص‪ ،‬ارﺗﺒـﺎط‬
‫‪.(393 :2002‬‬
 ‫زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺣﺴﯿﻨﯽ و آﺳﻮده‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور‪...‬‬
‫و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد )ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ درﺳـﯽ‬
‫ﻣﻠﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﻣﺼﻮب ﺟﻠﺴـﺎت‪ 857‬اﻟـﯽ‬
‫‪ 872‬ﺷــﻮراي ﻋــﺎﻟﯽ آﻣــﻮزش و ﭘــﺮورش ﺗــﺎرﯾﺦ ‪/12/9‬‬
‫‪1390‬اﻟﯽ‪ .(1391/6/28‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ آدورﻧـﻮ‬
‫ﻧﯿــﺰ ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ‪ ،‬ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮدي ﺑﺎ دﺧﺎﻟﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و از ﺟﻤﻠـــﻪ ﻫﻨـــﺮ و ﻣﻮﺳـــﯿﻘﯽ اﺳـــﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺷﮑﻞﻣﯽﮔﯿﺮد)ﺷــﺎﻫﻨﺪه ﮐﺎدﯾﺠــﺎن‪ .(71 :1389 ،‬ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ‬
‫اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ‪ ،‬ﻫﻮﯾﺘﯽ اﺻﯿﻞ و واﻗﻌﯽ را ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ‬
‫ﺑﻪ اراﺋﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ ﯾﺎ ﺑﻪﻋﺒـﺎرﺗﯽ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﺳﻨﺘﯽ اﯾﺮان ﺑﭙﺮدازﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﻫﻮﯾﺘﯽ واﻗﻌﯽ ﻧﻪ ﮐﺎذب را‬
‫در داﻧﺶآﻣﻮزان ﻧﻬﺎدﯾﻨﻪ ﮐﻨﯿﻢ)ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﻫﺪف ‪ 1‬و اﺻـﻞ ‪1‬‬
‫از دﻻﻟﺖﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ آدورﻧﻮ(‪) ،‬ﻧﺎﻇﺮ ﺑـﺮ ﻫـﺪف‬
‫‪ 2‬و اﺻﻞ ‪ 2‬از دﻻﻟﺖﻫﺎيﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ آدورﻧﻮ(‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫اﻣﺮوزه ﺳﻠﻄﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫـﺎ و ﺗﺒﻠﯿـﻎ ﺑـﻪ ﻣﺼـﺮف اﻧﺒـﻮه‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻏﯿﺮﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻃﺮاﺣـﯽ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻫﻤـﺮاه اﺳـﺖ؛ ﻗـﺪرت اﻧﺘﺨـﺎب را از ﮐـﻮدك و‬
‫داﻧﺶآﻣﻮز ﺳﻠﺐ ﮐﺮده‪ ،‬ﺳﻠﯿﻘﻪﻫﺎ را در درازﻣـﺪت ﺗﺤـﺖ‬
‫ﮐﻨﺘـــﺮل ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨـــﺪﮔﺎن ﺳـــﻠﻄﻪ و ﺻـــﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨـــﮓ‬
‫درﻣﯽآورد)آدورﻧﻮ‪) (1941 ،‬ﺳﺎﻟﻢ‪ .(1382 ،‬ﺑﻪﻃـﻮريﮐـﻪ‬
‫‪1‬‬
‫اﻓﺮاد ﺗﻮان ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺻﻨﻌﺖ را از دﺳﺖ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ و‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ)آدورﻧـﻮ و ﻫﻮرﮐﻬـﺎﯾﻤﺮ‪،‬‬
‫‪ .(253 :1389‬آدورﻧﻮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﯿﻞ و ﻓﺎﺧﺮ را ﺗﻨﻬـﺎ راه‬
‫رﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﺳﻠﻄﻪ ﻣﯽداﻧـﺪ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌـﻪ اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﻤﻮدﻫــﺎﯾﯽ از ﺻــﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨــﮓ را ﻣﺸــﺎﻫﺪه ﻣــﯽﮐﻨــﯿﻢ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺮاي روﯾﺎروﯾﯽ و‬
‫رﻫﺎﯾﯽ واﻗﻌﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪).‬ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﻫﺪف‪ 3‬و اﺻـﻞ‪ 3‬از‬
‫دﻻﻟﺖﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ آدورﻧﻮ(‪.‬‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻘﺎدي داﻧﺶآﻣﻮزان از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫در ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮي ﺗﺤﻮل ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ‬
‫رﺳﻤﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺮورش روﺣﯿـﻪ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻠﯿﺪي ﻫﺪف ﮐﻠﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ذﮐﺮ ﺷﺪهاﺳﺖ )ر‪.‬ج‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮي‬
‫ﻧﻘﺎدي و ﺗﻔﮑﺮ ﻧﻘﺎد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺷﺪهاﺳـﺖ)ﻣﺒـﺎﻧﯽ ﻧﻈـﺮي ﺗﺤـﻮل‬
‫‪24‬‬
‫ﺷﻌﺮﺧﻮاﻧﯽ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺷﺪهاﺳﺖ از ﻧﻮار ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﯾـﺎ‬
‫وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﺗﺎ ﺷﻌﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬارﺗﺮ‬
‫ﮔﺮدد)ﮐﺘﺎب راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻌﻠـﻢ ﭘﺎﯾـﻪ ﻫﻔـﺘﻢ‪.(309 :1392 ،‬‬
‫ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﻮارد را ﻫـﻢ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺟﻤـﻊ ﺑﺒﻨـﺪﯾﻢ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان آنﻫﺎ را در ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﺧﻼﺻـﻪ ﮐـﺮد و آن ﮐﻠﻤـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺳﺮودﺧﻮاﻧﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻫﻨـﻮز در‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑـﻪ ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ ﮐـﻪ آدورﻧـﻮ از ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و ﺗﻌﻠـﯿﻢ و‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾـﺮان‪،‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ذﮐﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ در زﯾﺮ ﺑـﻪ‬
‫آنﻫﺎ اﺷﺎره ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ‪ :‬ﻓﺮاﯾﻨـﺪ ﺗﺮﺑﯿـﺖ در واﻗـﻊ‪،‬‬
‫ﻋﻤﻠﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻻﺟﺮم در ﺑﺴﺘﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫و ﺑﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ آن ﺻﻮرت ﻣـﯽﮔﯿـﺮد و از اﯾـﻦرو اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺗﻘﺎي آن از ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ)ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮي ﺗﺤﻮل ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ‬
‫و ﺗﺮﺑﯿﺖ رﺳﻤﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪:1390 ،‬‬
‫‪ .(191‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎدآور ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺎ در زﻣﯿﻨﻪ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﺳﺖ و ﺗﻮدهﻫـﺎي ﻣـﺮدم و‬
‫ﻧﻮﺟﻮاﻧــﺎن ﺑــﻪﺳــﻮي ﻓﺮﻫﻨــﮓ ﻏﺮﺑــﯽ ﺑﯿﺸــﺘﺮ ﻣﻌﻄــﻮف‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ)زﯾﺒـﺎﮐﻼم‪ .(107 :1390 ،‬در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ درس ﻣﻠـﯽ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ و ﻏﻨﯽﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺒﻊ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑـﻪ ﻫﻮﯾـﺖ‬
‫ذﮐــﺮ ﺷــﺪهاﺳــﺖ و ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ اﻫﻤﯿــﺖ ﻓﺮﻫﻨــﮓ و‬
‫ﻫﻮﯾـﺖﻣﻠـﯽ و ﻧﻘﺸـﯽ ﮐــﻪ اﯾـﻦ دو ﻣﻘﻮﻟـﻪ در اﺳــﺘﻘﻼل‪،‬‬
‫ﺧﻮدﮐﻔﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻋﺰتﻧﻔـﺲ و ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ از ﺧﻮدﺑﯿﮕـﺎﻧﮕﯽ اﯾﻔـﺎ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ از ﮐﺎرآﻣـﺪﺗﺮﯾﻦ اﻣﮑﺎﻧـﺎت ﺗﺮﺑﯿـﺖ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ و در اﺣـﺮاز ﻫﻮﯾـﺖ ﻣﻠـﯽ اﺛﺮﮔـﺬار‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﺮ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺗﺠﻠﯽ ﺑﺎورﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌـﻪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑــﻪﻋﻨــﻮان ﯾﮑــﯽ از ﺑــﺎرزهﻫــﺎي ﻫﻮﯾــﺖ و ﺑــﻪوﯾــﮋه‬
‫ﻫﻮﯾﺖﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻣﻌﻨﻮي‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ رﺷﺪ و ارﺗﻘﺎي ﺗﻤـﺪن‬
‫‪ .1‬ﻫﻮﯾﺖ در ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮي ﺗﺤـﻮل ﺑﻨﯿـﺎدﯾﻦ آﻣـﻮزش و ﭘـﺮورش اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﻣﺜﺎﺑـﻪ‬
‫ﺗﺤﻮل ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ‪(269 -265 :‬‬
‫ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره دوم‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎن‪25 ،1393‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬

‫ﻟﺬا ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻫﺮ ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﻣﺒﻨﺎي‬ ‫ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ رﺳﻤﯽ ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﺟﻤﻬـﻮري‬
‫ﻣﻬــﻢ اﺳــﺘﻔﺎده ﮐﻨــﺪ و ﻋﻘﻼﻧﯿــﺖ را در داﻧــﺶآﻣــﻮزان و‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ اﯾـﺮان‪301 :1390 ،‬و ‪ (312‬و آدورﻧـﻮ ﻧﯿـﺰ ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﻣﺘﺮﺑﯿﺎﻧﺶ ﭘﺮورش دﻫﺪ‪ .‬در ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ‬ ‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﺎدي را ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻـﯿﻞ و ﻓـﺎﺧﺮ ﻣـﯽداﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻬﻢ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﺪهاﺳـﺖ و ﭘـﺮورش‬ ‫ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺎ در ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ ﺧـﻮد از اﯾـﻦ راه و روش‬
‫ﻋﻘﻼﻧﯽ ﯾﮑﯽ از وﺟﻮه ﻣﻬﻢ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺎ ﺑﻮدهاﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻬﺖ ﭘﺮورش ﻧﻘﺎدي داﻧﺶ آﻣﻮزان اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﻨﯿﻢ)ﻧﺎﻇﺮ ﺑـﺮ‬
‫آدورﻧﻮ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺎن ﭘﺮورش ﻋﻘﻠﯽ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ارﺗﺒﺎط ﺑﺴـﯿﺎر‬ ‫ﻫﺪف‪ 2‬و اﺻﻞ‪ 2‬از دﻻﻟﺖﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ آدورﻧﻮ(‪.‬‬
‫ﭘ‪‬ﺮرﻧﮕﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻔﮑﺮ و ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ داﻧﺶآﻣﻮز از‬ ‫ﭘﺮورش ﺣﺲ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ داﻧﺶآﻣﻮز از ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﺑﺪ )ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﻫﺪف‪ 1‬و اﺻـﻞ‪ 1‬از‬ ‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫دﻻﻟﺖﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ آدورﻧﻮ(‪.‬‬ ‫ﺳــﺎﺣﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ و ﻫﻨﺮي ﺑﻪﻋﻨـﻮان‬
‫‪1‬‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﻮش ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ‬ ‫ﯾﮑــﯽ از ﺳــﺎﺣﺖﻫــﺎي ﺗﺮﺑﯿــﺖ در ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮي ﺗﺤﻮل‬
‫)ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﻫـﺪف‪ 1‬و اﺻـﻞ‪ 1‬از دﻻﻟـﺖﻫـﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘـﯽ‬ ‫ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ رﺳﻤﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ آدورﻧــﻮ( )ﻧــﺎﻇﺮ ﺑــﺮ ﻫــﺪف‪ 4‬و اﺻــﻞ‪ 4‬از‬ ‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺳـﺎﺣﺖ‬
‫دﻻﻟﺖﻫﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ آدورﻧﻮ(‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ رﺷــﺪ ﻗﻮه ﺧﯿﺎل‪،‬ﭘﺮورش ﻋﻮاﻃﻒ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎت و‬
‫ذوقزﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﺘﺮﺑﯿﺎن اﺳﺖ)ﻣﺒــﺎﻧﯽ ﻧﻈــﺮي ﺗﺤــﻮل‬
‫ﺑﻨﯿــﺎدﯾﻦ در ﻧﻈــﺎم ﺗﻌﻠــﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿــﺖ رﺳــﻤﯽ ﻋﻤــﻮﻣﯽ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳـﻼﻣﯽ اﯾـﺮان‪ .(307 :1390 ،‬ﮐـﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫اﺣﻤﺪي‪ ،‬ﺑﺎﺑﮏ‪» .(1386) .‬زﺑﺎن ﻧـﺎﺗﻮاﻧﯽﻫـﺎي اﻧﺴـﺎن‬
‫درﺳﯽ ﻣﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آدورﻧﻮ ﻧﯿـﺰ‬
‫)ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در اﻓﮑـﺎر ﺗﺌـﻮدور آدرﻧـﻮ(«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﺎﺣﺖ را ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮده و ﺑﺮاي رﺳـﯿﺪن‬
‫ﻣﺠﻠﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺣﮑﻤﺖ و ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ .‬ﺧﺮداد‪ ،‬ﺷﻤﺎرش ‪.15‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺎﺣﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﻣﻌﺘﻘـﺪ‬
‫اﺣﻤﺪي‪ ،‬ﺑﺎﺑﮏ‪ (1391) .‬اﻟﻒ‪» .‬ﺣﻘﯿﻘـﺖ و زﯾﺒـﺎﯾﯽ«‪.‬‬
‫اﺳــﺖ از ﻃﺮﯾــﻖ ﻓﻬــﻢ ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ‪ ،‬زﯾﺒــﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳــﯽ در‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻣﺮﮐﺰ‪.‬‬
‫داﻧﺶآﻣﻮزان ﭘﺮورش ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﻬـﻢ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و‬
‫اﺣﻤــﺪي‪ ،‬ﺑﺎﺑــﮏ‪(1391) .‬ب‪» .‬ﻣﺪرﻧﯿﺘــﻪ و اﻧﺪﯾﺸــﻪ‬
‫درك زﺑﺎن ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺑﺎﯾﺪ در ﺗﻌﻠـﯿﻢ و‬
‫اﻧﺘﻘﺎدي«‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﮐﺰ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ اﻣـﺮوز ﭘﯿـﺪا‬
‫آدورﻧـﻮ‪ ،‬ﺗﺌـﻮدور و ﻫﻮرﮐﻬـﺎﯾﻤﺮ‪ ،‬ﻣـﺎرﮐﺲ‪.(1389) .‬‬
‫ﮐﻨﺪ)ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﻫـﺪف‪ 4‬و اﺻـﻞ‪ 4‬از دﻻﻟـﺖﻫـﺎي ﺗﺮﺑﯿﺘـﯽ‬
‫»دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮏ روﺷـﻨﮕﺮي«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻣﺮادﻓﺮﻫـﺎدﭘﻮر و اﻣﯿـﺪ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ آدورﻧﻮ(‪.‬‬
‫ﻣﻬﺮﮔﺎن‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﮔﺎم ﻧﻮ‪.‬‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻔﮑﺮ و ﺗﺨﯿﻞ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫ارﺳﻄﻮ‪» .(1390) .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﻤﯿـﺪ ﻋﻨﺎﯾـﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻘﻞ آدﻣﯽ اﻣﺘﯿﺎز وﯾــﮋه و وﺟﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ اﻧﺴﺎن از ﺣﯿﻮان‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻠﻤﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪.‬‬
‫اﺳﺖ )ﻫﻮرﮐﻬﺎﯾﻤﺮ و آدورﻧﻮ‪ (401 :1389 ،‬ﻟﺬا ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ‬
‫اﺳﺘﻮر‪ ،‬آﻧﺘﻮﻧﯽ‪» .(1388) .‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ذﻫﻦ«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺘﻔﮑﺮان‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ آدورﻧﻮ و ﺑﻪ ﺑﯿـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ در‬
‫ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ ﻣﻌﺘﻤﺪي‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻣﺮﮐﺰ‪.‬‬
‫ﻣﺒــﺎﻧﯽ ﻧﻈــﺮي ﺗﺤــﻮل ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫رﺳﻤﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان آﻣﺪهاﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻘﻞ‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آدﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از ﻃﺮﯾـﻖ آن ﺑـﻪ‬
‫‪ .1‬ﻫﻮش ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ ﯾﮑﯽ از ﻫﻮشﻫﺎي ﮔﺎردﻧﺮ و ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ در ﺗﺸـﺨﯿﺺ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬درك و ﻓﻬﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ و ﺗﺸـﺨﯿﺺ ﻣـﯽرﺳـﺪ‪.‬‬
‫آﻫﻨﮓﻫﺎ و ﻟﺬت ﺑﺮدن از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺣﺴﯿﻨﯽ و آﺳﻮده‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور‪...‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﮋوﻫﺶ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي آﻣﻮزﺷـﯽ‪.(1390) .‬‬
‫»راﻫﻨﻤﺎي درس ﻫﻨﺮ ﺑﺮاي ﻣﻌﻠﻤﺎن ﭘﺎﯾﻪﻫﺎي ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﭘﻨﺠﻢ‬
‫و ﺷﺸﻢ اﺑﺘﺪاﯾﯽ«‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﮋوﻫﺶ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي آﻣﻮزﺷـﯽ‪.(1392) .‬‬
‫»ﮐﺘﺎب راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻌﻠﻢ ﻓﺎرﺳﯽ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﻔﺘﻢ«‪.‬‬
‫ﺳــﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺳــﻮداﺑﻪ و ﻣﺤﻤــﺪﭘﻮر‪ ،‬آﯾــﺖ ا‪.(1382) ...‬‬
‫»آﻣـﻮزش ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ در ﻣـﺪارس دوره اﺑﺘــﺪاﯾﯽ«‪ .‬ﺗﻬــﺮان‪:‬‬
‫ﻣﻨﺎدي ﺗﺮﺑﯿﺖ‪.‬‬
‫ﺳــﺮﻣﺪ‪ ،‬زﻫــﺮه و ﻫﻤﮑــﺎران‪» .(1389) .‬روشﻫــﺎي‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﻋﻠﻮم رﻓﺘﺎري«‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬آﮔﺎه‪.‬‬
‫ﺷﺎﻫﻨﺪه ﮐﺎدﯾﺠﺎن‪ ،‬ﻧﻮﺷﯿﻦ‪» .(1389) .‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺎﻫﯿـﺖ‬
‫ﻫﻨﺮ در ﻣﮑﺘﺐ ﻓﺮاﻧﮑﻔﻮرت ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﺑـﺮ آراي آدورﻧـﻮ«‪.‬‬
‫ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ دﮐﺘﺮي‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ‪.‬‬
‫ﺷﻌﺒﺎﻧﯽ‪،‬ﺣﺴــﻦ و ﻣﻬﺮﻣﺤﻤــﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤــﻮد‪.(1379) .‬‬
‫»ﭘﺮورش ﺗﻔﮑﺮ اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﯿﻮه آﻣﻮزش ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫ﻣﺤﻮر«‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ ﻣﯿﺎن رﺷﺘﻪاي ﻣﺪرس ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ .‬ﺑﻬـﺎر‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎرش‪.14‬‬
‫ﺻﻔﻮت‪ ،‬دارﯾﻮش‪» .(1390) .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ«‪ .‬ج‪.2‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﮐﺘﺎبﺳﺮاي ﻧﯿﮏ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻫﺎدﭘﻮر‪ ،‬ﻣﺮاد‪» .(1375) .‬درﺑﺎره ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ و ﺳﺎﺧﺘﺎر‬
‫دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮏ روﺷﻨﮕﺮي«‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ ارﻏﻨـﻮن‪ .‬ﭘـﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴـﺘﺎن‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎرش‪ 12‬و ‪.11‬‬
‫ﮐﺎردان‪ ،‬ﻋﻠﯿﻤﺤﻤﺪ‪» .(1390) .‬ﺳـﯿﺮ آراء ﺗﺮﺑﯿﺘـﯽ در‬
‫ﻏﺮب«‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺳﻤﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺎزﻣﺎ‪ ،‬ﮐﺎرﻣﻦ‪» .(13879) .‬ارزشﻫﺎي اﺧﻼﻗـﯽ ﻫﻨـﺮ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ زﻫﺮا زوارﯾﺎن‪ .‬ﮐﺘـﺎب‬
‫ﻣﺎه ﻫﻨﺮ‪ .‬ﻓﺮوردﯾﻦ‪ .‬ﺷﻤﺎرش‪.115‬‬
‫ﮐﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬اﻧﺪرو‪» .(1388) .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﯿﺪ‬
‫وﺣﯿﺪ ﺑﻀﺎم‪ .‬ﮐﺘﺎب ﻣﺎه ﻫﻨﺮ‪ .‬ﺑﻬﻤﻦ‪.‬‬
‫ﮐﺮﺑﺎﺳـــﯽ‪ ،‬رﺿـــﻮاﻧﻪ‪» .(1289) .‬آدورﻧـــﻮ‪ :‬ﻫﻨـــﺮ و‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ«‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ رﺳﺎﻟﺖ‪.1389/2/25 .‬‬
‫ﮐﻮﺳﻪ‪ ،‬اﯾﻮ و آﺑﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﻦ‪» .(1389) .‬واژﮔـﺎن ﻣﮑﺘـﺐ‬
‫ﻓﺮاﻧﮑﻔﻮرت«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻓﺸﯿﻦ ﺟﻬﺎﻧﺪﯾﺪه‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻧﯽ‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫ﺑﺎﻗﺮي‪ ،‬ﺧﺴﺮو و ﻫﻤﮑـﺎران‪» .(1389) .‬روﯾﮑﺮدﻫـﺎ و‬
‫روش ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠـﯿﻢو ﺗﺮﺑﯿـﺖ«‪ .‬ﺗﻬـﺮان‪:‬‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻗﺮي‪ ،‬ﺧﺴﺮو‪» .(1389) .‬درآﻣﺪي ﺑﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠـﯿﻢو‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان«‪ .‬ج‪ .1‬ﺗﻬـﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸـﺎرات‬
‫ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﺳﯽ ﻣﻠﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾـﺮان ﻣﺼـﻮب‬
‫ﺟﻠﺴـﺎت ‪ 857‬اﻟــﯽ ‪ 872‬ﺷــﻮراي ﻋــﺎﻟﯽ ﺗﻌﻠــﯿﻢوﺗﺮﺑﯿــﺖ‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ‪1390 /12/9‬اﻟﯽ‪.1391/6/28‬‬
‫ﺑﻦﺣﺒﯿﺐ‪ ،‬ﺷﯿﻼ‪» .(1375) .‬ﻣﺪرﻧﯿﺘـﻪ و ﺗﻨـﺎﻗﺾﻫـﺎي‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻧﺘﻘﺎدي«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﺴﻦ ﭼﺎوﺷﯿﺎن‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ ارﻏﻨـﻮن‪.‬‬
‫ﭘﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎرش‪ 11‬و ‪.12‬‬
‫ﺑﻮﺧﻨﺴﮑﯽ‪ ،‬اﯾﻨﻮﺳـﻨﺘﯿﻮس‪» .(1387) .‬ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﻣﻌﺎﺻـﺮ‬
‫اروﭘﺎﯾﯽ«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺮفاﻟﺪﯾﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪.‬‬
‫ﺑﻮوي‪ ،‬اﻧﺪرو‪» .(1391) .‬زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ و ذﻫﻨﯿـﺖ«‪.‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن ﻫﻨﺮ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺮدزﻟــﯽ‪ ،‬ﻣﻮﻧﺮوﺳــﯽ و ﻫﺎﺳــﭙﺮس‪ ،‬ﺟــﺎن‪.(1391) .‬‬
‫»ﺗﺎرﯾﺦ و ﻣﺴﺎﺋﻞ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺳـﻌﯿﺪ‬
‫ﺣﻨﺎﯾﯽ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻫﺮﻣﺲ‪.‬‬
‫ﺟﺎوداﻧﯽ‪ ،‬اﻣﯿﺮ‪» .(1386) .‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺗﺌﻮدور‬
‫آدورﻧﻮ«‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ رادﯾﻮ‪ .‬ﺷﻤﺎرش‪.39‬‬
‫ﺣﯿــﺪري‪ ،‬اﺣﻤــﺪ ﻋﻠــﯽ‪» .(1387) .‬ﻧﻈﺮﯾــﻪ اﻧﺘﻘــﺎدي‬
‫ﻣﮑﺘﺐ ﻓﺮاﻧﮑﻔﻮرت؛ ﻫﻨﺮ ﻣﻨﻔﯽ در آراي ﺗﺌﻮدور آدورﻧـﻮ«‪.‬‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن ﻫﻨﺮ‪ .‬ﭘﺎﯾﯿﺰ‪ .‬ﺷﻤﺎرش‪.10‬‬
‫ﺧﺮازي‪ ،‬ﮐﻤﺎل و ﺗﻠﺨﺎﺑﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤـﻮد‪» .(1390) .‬ﻣﺒـﺎﻧﯽ‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ«‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺳﻤﺖ‪.‬‬
‫زﯾﺒﺎﮐﻼم‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ‪» .(1390) .‬ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻓﻠﺴﻔﯽ آﻣـﻮزش و‬
‫ﭘﺮورش در اﯾﺮان«‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﺣﻔﯿﻆ‪.‬‬
‫ژﯾﻤﻨﺰ‪ ،‬ﻣﺎرك‪» .(1390) .‬زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ ﭼﯿﺴـﺖ؟«‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻤﯽ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺎﻫﯽ‪.‬‬
‫ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره دوم‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎن‪27 ،1393‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬

‫ﺗﺮﺑﯿﺘــﯽ آن«‪ .‬ﻣﺠﻠــﻪ ﺑــﺎﻧﻮان ﺷــﯿﻌﻪ‪ .‬ﺳــﺎل ﺷﺸــﻢ‪ .‬ﭘــﺎﯾﯿﺰ‪.‬‬ ‫ﮔﻮﺗﮏ‪ ،‬ﺟﺮاﻟﺪ‪.‬ال‪» .(1390) .‬ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻓﻠﺴﻔﯽ و آراي‬
‫ﺷﻤﺎرش‪.21‬‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ ﭘﺎكﺳﺮﺷﺖ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺳﻤﺖ‪.‬‬
‫واﻟــﯿﻦ‪ ،‬ﻧﯿﻠــﺰ و ﻫﻤﮑــﺎران‪» .(1388) .‬رﯾﺸــﻪﻫــﺎي‬ ‫ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬ﮐﺎرل‪» .(1386) .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺪي ﺑـﺮ اﻗﺘﺼـﺎد‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭘﺮﺗﻮ اﺷﺮاق‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮوارﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ«‪ .‬ج‪ .1‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﺴﻦ ﻣﺮﺗﻀﻮي‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬آﮔﻪ‪.‬‬
‫وﺗﺴـــﻠﺮ‪ ،‬اﻟﺌﻮﻧـــﻮرا و ﺗﺴـــﯿﺮﮐﺮ‪ ،‬ﻓﯿﻠﯿـــﭗ‪.(1383) .‬‬ ‫»ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮي ﺗﺤﻮل ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ‬
‫»درآﻣــﺪي ﺑــﺮ ﺟﺎﻣﻌــﻪﺷﻨﺎﺳــﯽ ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤــﻪ آزاده‬ ‫رﺳﻤﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان«‪.(1390) .‬‬
‫ﺣﺎﺗﻤﯽ‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ‪ .‬اﺳﻔﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎرش‪.36‬‬ ‫ﻣﺪد ﭘﻮر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪» .(1390) .‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ آراي ﻣﺘﻔﮑﺮان‬
‫وﻗﻔﯽﭘﻮر‪ ،‬ﺷﻬﺮﯾﺎر‪» .(1389) .‬ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻫﻨـﺮ«‪.‬‬ ‫درﺑﺎره ﻫﻨﺮ«‪ .‬ج‪ .5‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻮره ﻣﻬﺮ‪.‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮوارﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺟﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻬﻨﺎز‪» .(1385) .‬ﻧﮕﺮه اﻧﺘﻘـﺎدي در ﺗﻌﻠـﯿﻢ و‬
‫وﯾﺘﮑــﯿﻦ‪ ،‬راﺑــﺮت‪» .(1382) .‬دﯾــﺪﮔﺎهﻫــﺎي آدورﻧــﻮ‪:‬‬ ‫ﺗﺮﺑﯿﺖ«‪ .‬ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‪ .‬دوره دوم‪ .‬ﺑﻬﺎر‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺟﺎز«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﻠﯽرﺿﺎ ﭘﻼﺳﯿﺪ‪ .‬ﮐﺘـﺎب‬ ‫و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‪ .‬ﺷﻤﺎرش‪ 1‬و ‪.2‬‬
‫ﻣﺎه ﻫﻨﺮ‪ .‬ﺑﻬﻤﻦ و اﺳﻔﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻠﮑﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻦ و ﺣﺒﯿﺒـﯽ‪ ،‬ﻣﺠﯿـﺪ‪» .(1386) .‬ﭘـﺮورش‬
‫وﯾﻠﺴﻮن‪ ،‬راس‪» .(1389) .‬ﺗﺌﻮدور آدورﻧـﻮ«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬ ‫ﺗﻔﮑﺮ اﻧﺘﻘﺎدي‪ ،‬ﻫﺪف اﺳﺎﺳﯽ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ«‪ .‬ﻓﺼـﻠﻨﺎﻣﻪ‬
‫ﭘﻮﯾﺎ اﯾﻤﺎﻧﯽ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻣﺮﮐﺰ‪.‬‬ ‫ﻧﻮآوريﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎرش‪.19‬‬
‫ﻫﺎﺳﭙﺮز‪ ،‬ﺟﺎن و اﺳﮑﺮاﺗﻦ‪ ،‬راﺟﺮز‪» .(1389) .‬ﻓﻠﺴـﻔﻪ‬ ‫ﻣﻮراﺑﯽ‪ ،‬ﻧﻮﻻن‪» .(1387) .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ‬
‫ﻫﻨﺮ و زﯾﺒﺎﯾﯿﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﯾﻌﻘـﻮب آژﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻬـﺮان‪:‬‬ ‫آدورﻧــﻮ‪ ،‬ﺳــﺪهﻫــﺎي ﻣﯿــﺎﻧﯽ‪ ،‬آﯾﻨــﺪه و ﮔﺬﺷــﺘﻪ«‪ .‬ﺗﺮﺟﻤــﻪ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬ ‫ﺷﻬﺎباﻟﺪﯾﻦ اﻣﯿﺮﺧﺎﻧﯽ‪ .‬ﻧﺸـﺮﯾﻪ زﯾﺒـﺎ ﺷـﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن‪.‬‬
‫ﻫــﺪاﯾﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤــﺪ و ﺷــﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤــﺪﻋﻠﯽ‪.(1388) .‬‬ ‫ﺷﻤﺎرش‪.19‬‬
‫»ﺟﺴﺘﺎري در ﻋﻘﻞﻧﻈﺮي و ﻋﻘﻞﻋﻤﻠـﯽ«‪ .‬ﻣﺠﻠـﻪ ﻣﻌﺮﻓـﺖ‬ ‫ﻣﻬﺮﻣﺤﻤــﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤــﻮد و اﻣﯿﻨــﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤــﺪ‪.(1380) .‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ .‬ﺷﻤﺎرش‪.23‬‬ ‫»ﻃﺮاﺣﯽ اﻟﮕﻮي ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻫﻨﺮي در دوره اﺑﺘﺪاﯾﯽ«‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ داﻧﺸﮕﺎه اﻟﺰﻫﺮا‪ .‬ﭘﺎﯾﯿﺰ‪ .‬ﺷﻤﺎرش‪.39‬‬
‫‪Adorno ,Theodor W .(1973d). “Kritik‬‬
‫ﻧﺒــﻮي‪ ،‬ﺳــﯿﺪ ﺻــﺎدق‪» .(1392) .‬زﻧﺒــﻮر ﻋﺴــﻞ ﻫــﻢ‬
‫‪des Musikanten,” in Theodor W.‬‬
‫‪Adorno: Gesammelte Schriften, vol. 14,‬‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺳﺘﺎد ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ /‬ﻧﻘﺶ ﻫﻨﺮ در ﭘﺮورش ﺧﻼﻗﯿﺖ‬
‫‪ed.‬‬ ‫‪Rolf‬‬ ‫‪Tiedemann.‬‬ ‫‪Frankfurt:‬‬
‫و ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ رواﻧـﯽ داﻧـﺶآﻣـﻮزان«‪ .‬ﻣﺠﻠـﻪ رﺷـﺪ‬
‫‪Suhrkamp.‬‬
‫‪Adorno ,Theodor W. (1973c).‬‬ ‫ﻣﺸﺎور ﻣﺪرﺳﻪ‪ .‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‪ .‬ﺷﻤﺎرش‪.32‬‬
‫‪“Dissonanzen,” in The odor W. Adorno:‬‬ ‫ﻧﺠﻒزاده‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ‪» .(1390) .‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻓﻼﺳﻔﻪ درﺑـﺎره‬
‫‪Gesammelte Schriften, vol. 14, ed. Rolf‬‬
‫‪Tiedemann. Frankfurt: Suhrkamp.‬‬ ‫ﭼﯿﺴﺘﯽ و ﮐﺎرﮐﺮد ﻋﻘﻞ ﻋﻤﻠـﯽ«‪ .‬ﻣﺠﻠـﻪ ﻓﻠﺴـﻔﻪ و ﮐـﻼم‪.‬‬
‫‪Adorno, T. W. (1993a). "Music,‬‬ ‫ﺳﺎل ﭼﻬﻞوﺳﻮم‪ .‬ﺷﻤﺎرش ﭘﯿﺎﭘﯽ‪ .87/2‬ﭘﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴﺘﺎن‪.‬‬
‫‪Language and Composition", trans.‬‬
‫‪Susan Gillespie. The Musical Quarterly ,‬‬ ‫ﻧــﻮذري‪ ،‬ﺣﺴــﯿﻦﻋﻠــﯽ‪» .(1387) .‬ﻧﮕــﺎﻫﯽ ﺑــﻪ آراي‬
‫‪Vol. 77, No, 3.‬‬ ‫ﺗﺌﻮدور آدورﻧﻮ در ﺑـﺎب زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ و ﻫﻨـﺮ«‪ .‬ﻣﺠﻠـﻪ‬
‫‪Adorno, T. W. (1997a). Gesammelte‬‬
‫‪Schriften. Frankfurt am Main: Suhrkamp‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن ﻫﻨﺮ‪ .‬ﺷﻤﺎرش‪.10‬‬
‫‪Verlag.‬‬ ‫ﻧـــﻮروزي‪ ،‬رﺿـــﺎﻋﻠﯽ و ﻣﺘﻘـــﯽ‪ ،‬زﻫـــﺮه‪.(1388) .‬‬
‫»زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ از ﻣﻨﻈـﺮ ﻋﻼﻣـﻪ ﺟﻌﻔـﺮي و ﭘﯿﺎﻣـﺪﻫﺎي‬
 ...‫ ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور‬:‫ ﺣﺴﯿﻨﯽ و آﺳﻮده‬،‫زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‬
Adorno, T. W. (1997b). "Prisms".
Translated from the German by Samuel
and Shierry Webe.
Adorno, T.W & Becker, H. (1999).
"Education for Maturity and
Responsibility"; History of the Human
Sciences. 12; 21.Vol. 12 No. 3.pp21-34.
Adorno, T.W. (1992). "Quasi una
Fantasia": Essay on Modernmusic,
trans. R. Livingston, London.
Adorno, T.W. (1970). "Aesthetic
Theory": by Robert Hullot-Kentor,
London & N.Y: continuum.
Adorno, T.W. (1991). "Culture
Industry": selected essays on Mass
Culture, ed. M. BernsteinLondon & N.Y:
Routledge.
Adorno, T.W. (1998a). [1969],
"Education After Auschwitz", in Critical
Models: Interventions and Catchwords,
New York: Columbia University Press.
Adorno,Theodor. (1973b). Philosophy of
Modern Music", translated by Anne G.
Mitchell and Wesley V. Blomster. New
York: The Seabury Press.
Adorno,Theodor.(1976).
"Introduction to the Sociology of Music",
translated by E. B. Ashton. New York:
The Seabury Press.
Adorno. T.W. (1941). "On Popular
Music. in Studies in Philosophy and
Social Science", New York: Institute of
Social Research, IX, 17-48.
Adorno.T.W. (1994). "Minima
Morallia".Tr by E, F, NJephlcott,
London& N,Y, Verso , 8th impression.
Adorno.T.W. (1973a). "Negative
Dialectics". Translated by E.B. Ashton.
London & N.Y: Rutledge.
Adorno.T.W. (1982). "Against
Epistemology". Translated by willis
domingo, oxford :Basil Blackwell.
Adorno.T.W(2002). "Essays on
Music" ,ed.R. Leppert, University of
California press.
Baker R. A. (2011). "The
Relationship between Music and Visual
Arts" Formal Study and Academic
28
Achievement on the Eighth-Grade
Louisiana Educational Assessment
Program (LEAP) Test.
Bauer, Karin. (1999). "Adorno's
Nietzschean Narratives": Critiques of
Ideology, Readings of Wagner
Hardcover. State Univ of New York Pr.
Bernstein, J.M. (2004). "Negative
Dialectic as Fate: Adorno and Hegel":
19-50, in Cambridge Companion to
Adorno, Tom Huhn (ed.), Cambridge:
Cambridge University Press.
Berti, S., et al. (2006). "Different
Interference Effects in Musicians and a
Control Group". Experimental
Psychology, 53(2), 111-116.
Bolaños, Paolo A. (2007). "The
Critical Role of Art": Adorno between
Utopia and Dystopia.kritike volume one
numberone. June: 25-31.
Bowie, Andrew. (1999). "Adorno,
Heidegger and the Meaning of Music".
Thesis Eleven, N.56, pp: 1–23.
H.W ,Bruford. (1975)The German
Bildung from :Cultivation -Tradition of Self
:London ,Humboldt to Thomas Mann
Cambridge University Press.
Catterall, J. S., et al. (1998).
"Involvement in the Arts and Human
evelopment":General Involvement and
IntensiveInvolvement in Music and
Theatre Arts. InE.B. Fiske (Ed.),
Champions of Change:1-18.Washington,
DC: the Arts Education Partnership &
the President’s Committeeon the Arts
and the Humanities.
Chambliss J. J(ed). (1996).
"Philosophy of Education": an
Encyclopedia , N.Y: Routledge.
Cooper, David .(1995). "A Compa
Aesthetics" .Oxford,UK,Blackwell.
Daniel Cho , K. (2009)."Adorno on
Education or, Can Critical Self-
Reflection Prevent the Next Auschwitz?"
Journal of Historical Materialism.17
.74–97.
DeNora, Tia. (2003). "After Adorno
Rethinking Music Sociology". New
York: Cambridge University Press.
29 ،1393‫ زﻣﺴﺘﺎن‬،‫ ﺷﻤﺎره دوم‬،‫ﺳﺎل اول‬
Fisher, John A. (2001). "High Art
versus Law Art". pp. 409-421, in The
Routledge Companion to Aesthetics, ed.
by Berys Caut & Dominic M acIver L
opes, Routledge: London & New York.
Forgeard, M., et al. (2008).
"Practicinga Musical Instrument in
Childhood is Associated with Enhanced
Verbal Ability and Nonverbal
Reasoning". PLoSONE3(10): e3566.
Hamilton, Andy. (2007). "Aesthetics
and Music". London: Continuum.
Hammermeister, Kai. (2002). "The
German Aesthetic Tradition",
Cambridge: Cambridge University Press.
Hauser. M. (2012). "University in the
Age of Instrumental Rationality. Adorno
and the Decline of Education". Journal
of Philosophy of education.5: 3-11.
Hegel, G.W.F. (1975). "Aesthetics:
Lectures on Fine Art", translated by
T.M. Knox, 2 vols., Oxford: Clarendon
Press.
Held. David. (1980). "Introduction to
Critical Theory". Horkheimer to
Habermas: Cambridge: polity prees. rpt.
Helmrich, B. H. (2010). "Window of
Opportunity? Adolescence, Music, and
Algebra". Journal of Adolescent
Research,25(4), 557-577.
How,alan. (2003)."Criticed Theory".
NY. palgrave.
Hyde, K. L., et al. (2009). "Musical
Training Shapes Structural Brain
Development". The Journal of
Neuroscience, 29(10),3019-3025
Jarvis, Simon. (1998)." Adorno: A
Critical Introduction". New York:
Routledge.
jay,Martin (1973)."The dialectical
Imagination" (Boston, little, Brown&co.
Kertz-Welzel, Alexandra. (2005).
"The Pied Piper of Hamelin: Adorno on
Music Education". Research Studies in
Music Education 25:1
Merriam , Alan P. (1964)."The
Antropology of Music" .Northwestern
University Pres.
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
O'Connor , Brian. (2000)."The
Adorno Reader by O'Connor". Blackwell
:239-254.
Paddison, M. (2004). "Authenticity
and failure in Adorno’s aesthetics of
music". in The Cambridge companion to
Adorno. Cambridge: Cambridge
University Press: 198-221. Cambridge
companions to philosophy.
Paddison, M. (1982). "The Critique
Criticised: Adorno and Popular Music".
Popular Music, Vol. 2, Theory and
Method: 201-218.
Paddison,M. (1993). "Adorno's
Aesthetics of Music", New York:
Cambridge University Press.
Pallesen, K. J., et al. (2010).
"Cognitive Control in Auditory Working
Memory IsEnhanced in Musicians".
PLoS ONE 5(6):e11120.
Rauscher, F. H., & Zupan M. A.
(2000)." Classroom Keyboard
Instruction Improves".
Rose ,Gillian. (1978). "The
Melancholy Science": An Introduction to
the Thoughtof Theodor W.Adorno.new
York: Columbia University Press.
Schlaug, G., et al. (2005). "Effects of
Music Training on Children’s Brain and
Cognitive Development". In S.D.
Lipscomb, et al(Eds.), Proceedings of
the 8th InternationalConference on
Music Perception & Cognition (:133-
134). Adelaide, Australia: Causal
Productions.
Schweppenhäuser, Gerhard. (2009).
Theodor W. Adorno: "An Introduction";
translated by James Rolleston. Durham,
NC: Duke University Press
Sorgner ,Stefan Lorenz & Fürbeth
,Oliver. (2010). "Music in German
Philosophy": An Introduction. translated
by Susan H. Gillespie .University of
Chicago Press.
Stojanov,Krassimir. (2013)."Education
as Social Critique: On Theodor Adorno's
Philosophy of Education". Philosophy
of Education Society of Great Britain
 ...‫ ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺌﻮدور‬:‫ ﺣﺴﯿﻨﯽ و آﺳﻮده‬،‫زﯾﺒﺎﮐﻼم ﻣﻔﺮد‬ 30
Annual Conference New College, Welty, Gordon. (1984). "Theodor
Oxford 22 - 24 March . Catholic Adorno and the Culture Industry":
University of Eichstätt-Ingolstadt. presented to the Annual Meeting of the
The College Board. (2011). Popular Culture Association. Toronto:
"International Arts Education Wright State University.
Standards": A survey of the arts Zabel, Gary. (1998). "Adorno on
education standards and practices of Music": A Reconsideration. The Musical
fifteen countries and regions, New York, Times. Vol. 130, No. 1754 (Apr): 198-
NY, August. 201.
Thomson, Alex. (2oo6). "Adorno: A Zuidervaart, Lambert. (1991). "Adorno's
Guide for the Perplexed". LONDON. Aesthetic Theory". Cambridge: MIT Press.
NEW YORK: continuum.