ELEMENTI AUTOMATIZACIJE

1. Šta je automatizacija?
- Automatizacija predstavlja uvođenje “automata” (mašina i uređaja) u neki
proces, koji omogućuje da se taj proces obavi bez neposrednog učešća čoveka.
- Automatizacija u širem smislu obuhvata sve mere i procese kojima se smanjuje
udeo ljudskog rada, opažanja i odlučivanja.
2. Šta znači upravljati nekim procesom?
-Pod pojmom upravljanje (control) nekim procesom podrazumeva se
upravljačko dejstvo kojim se menja ili održava izlaz nekog objekta upravljanja ili
procesa na osnovu zadate informacije.
3. Koja je osnovna razlika između sistema automatskog upravljanja (SAU) i
sistema automatske regulacije (SAR)?
- Razlika između sistema automatskog upravljanja (SAU) i sistema automatske
regulacije (SAR) je u tome što sistem automatske regulacije predstavlja sistem
sa zatvorenim krugom.
4. Navesti elemente i nacrtati osnovnu šemu sistema automatske regulacije.
-Elementi SAR-a su:
I. Davač referentne (vodeće) veličine
II. Merni pretvarač (član)
III. Komparator (diskriminator)
IV. Regulator (regulacioni uređaj)
V. Izvršni član (organ)
VI. Objekat (predmet) regulacije (ili proces)
 JA BIH REKAO DA JE TO OVA SLIKA IMA 5 OD 6 GORE NAVEDENIH ELEMENATA
FALI SAMO DAVAČ REFERENTNE VELIČINE
5. Upisati elemente SAR.

UPISANI ELEMENTI SAR

6. Navesti osnovne veličine u sistemu automatske regulacije.
-Osnovne veličine u sistemu automatske regulacije su:
I. Zadata (referentna, vodeća) veličina x(t)
II. Regulisana veličina y(t)
III. Regulaciono odstupanje (regulaciona greška) e(t)
IV. Postavna veličina u(t)
V. Poremećajna veličina (veličina poremećaja) z(t)
7. Koja je uloga komparatora a koja regulatora u sistemu automatske regulacije?
- Komparator (diskriminator), je element koji poredi referentni signal x i signal
povratne sprege b i formira signal razlike navedena dva signala: =x-b, Vrši
poređenja željene i stvarne vrednosti veličine koja se želi regulisati.
- Regulator (regulacioni uređaj) je deo sistema za regulaciju koji pojačava i
oblikuje signal razlike  tako da se dobije željeno statičko i dinamičko ponašanje
sistema.
8. Koji su osnovni zadaci SAR?
Osnovni zadaci sistema automatske regulacije su:
- kompenzacija uticaja smetnji koje deluju na proces, pri čemu regulisana
veličina (ili veličine) y(t) treba da ostanu na podešenoj (željenoj) vrednosti x(t)
regulatora. U ovom slučaju radi se o čvrstoj regulaciji (stabilizaciji, regulaciji
smetnje).
- regulisana veličina y(t) mora brzo pratiti vrednost promenjive x(t), u ovom
slučaju se govori o slednoj (pratećoj) regulaciji.
9. Navesti postupke sistema automatske regulacije.
- Postoji više različitih postupaka regulacije, kao što su:
I. Regulacija kompenzacijom poremećaja;
II. regulacija po otklonu;
III. Kombinovana regulacija;
IV. Složeni postupci regulacije.
10. Kada se primenjuje i šta je kaskadna regulacija?
- Kaskadna regulacija se primenjuje u slučajevima kada je teško postići dovoljno
kvalitetnu regulaciju samo jednim regulacionim krugom.
- Kaskadna regulacija je proces koji se deli po delovima pomoću kojih se lakše
mogu odrediti karakteristične veličine i prema njima voditi tok procesa.
11. Osnovni statički parametri SAR?
-Osnovni parametri koji opisuju rad elemenata sa statičkom karakteristikom su:
I. koeficijent prenosa,
II. prag osetljivosti,
III. greška,
IV. koeficijent stabilizacije.
12. Osnovne dinamičke karakteristike SAR?
- Osnovne karakteristike koje opisuju dinamički režim su:
I. inercijalnost elementa,
II. prelazni proces,
III. vremenska konstanta,
IV. vreme smirenja i
V. fazni pomeraj.
13. Navesti osnovne komponente hidrauličnog sistema.
- Osnovne komponente hidrauličkog sistema su:
I. Pumpe
II. Upravljačke komponente (ventili i razvodnici)
III. Izvršni organi hidrauličnog sistema (hidraulični motori i cilindri)
IV. Pomoćne komponente (akumulatori, cevovodi, rezervoari, hladnjaci,
grejači, filteri...)
14. Koje su upravljačke komponente hidrauličnog sistema?
-Upravljačke komponente hidrauličnog sistema su hidraulični ventili koji služe za
upravljanje tokom kretanja fluida. Prema funkciji koju obavljaju dele se na:
I. razvodnike,
 II. nepovratne ventile,
III. ventile pritiska i
IV. ventile protoka.
15. Uloga razvodnih ventila (razvodnika) u sistemu upravljanja.

- Razvodni ventili su upravljačke komponente koje služe za uključivanje I

isključivanje tokova i usmeravanje radnog fluida u različite delove hidrauličnog
sistema.
16. Razvodnik čiji je simbol na slici je?

4/3 je rešenje po ovome iz knjige

17. Koji su priključci prikazani na razvodnom ventilu?

A, B- priključci prema cilindru (motoru)

P- prikljucak prema izvoru energije (pumpa, kompresor)
T- priključak ka rezervoaru
18. Vrste i uloga ventila u sistemu upravljanja?
-Ventili su upravljačke komponente koje služe za upravljanje smerom kretanja,
pritiskom i protokom radnog fluida.
Prema tome, ventili mogu biti:
I. usmeravajući
II. ventili pritiska
III. ventili protoka
19. Usmeravajući ventil. Namena i oznaka.

-Osnovna namena usmeravajućih ventila je zatvaranje protoka u jednom smeru

i otvaranje u drugom.
Mogu biti:
I. nepovratni ventili

bez opruge

sa oprugom
II. blokirajući ventili

Dvojno nepovratni (blokirajući) ventil.

20. Ventil pritiska. Namena i oznaka.
-Ventili pritiska se koristi za regulaciju pritiska radnog fluida, kao i za niz drugih
funkcija baziranih na nivou pritiska pa odatle ih možemo podeliti na:
I. Sigurnosni ventili
 II. Regulatori pritiska

III. Redosledni ventili

IV. Pritisni prekidači

21. Sigurnosni ventil. Namena i oznaka.

-Sigurnostni ventil štiti komponente sistema od preopterećenja.

22. Regulatori pritiska. Namena i oznaka.

-Regulator pritiska osigurava stabilan željeni (podešeni) radni pritisak.
23. Pritisni prekidači-presostati. Namena i oznaka.
- Namena presostata je da uspostavi strujno kolo kada sila pritiska na klip bude
veća od sile u opruzi.

24. Ventil protoka. Namena i onznaka.

-Ventili protoka menjaju protok u sistemu promenom preseka struje fluida,
čime se reguliše brzina kretanja izvršnih organa (cilindara i motora).
-Oni mogu biti:
I. Prigušni ventili

II. Prigušno-nepovratni ventili

III. Razdeljivači protoka

IV. Regulatori protoka

25. Prigušni ventil. Namena i oznaka.

-Prigušni ventil služi za regulaciju brzine u hidrauličnom sistemu, većim ili
manjim smanjenjem preseka struje tečnosti.

26. Razdeljivač protoka. Namena i oznaka.

-Razdeljivač protoka služi da usmeri podeli protok na dva potrošača u razmeri
1:1 ili nekoj drugoj (zavisi od odnosa preseka).

27. Regulator protoka. Namena i oznaka.

-Brzina kretanja klipa cilindra ne treba da zavisi od mase tereta ona treba da
zavisi od protoka, pa je potrebno da protok bude konstantan što postižemo
regulatorima protoka.

26. Na slici je :

Prigušni ventil
27. Na hidrauličnoj šemi prikazani su sledeći ventili:
-Na slici je ja msm:Pritisni prekidač, prigušno-nepovratni ventil i sigurnosni
ventil.
28. Osnovne funkcionalne karakteristike hidrauličnog razvodnika.
-Osnovne funkcionalne karakteristike hidrauličnih razvodnika su uključivanje i
isključivanje tokova i usmeravanje radnog fluida u različite delove hidrauličnog
sistema.
29. Oznaka i simbol hidrauličnog razvodnika.
-Razvodnik se označava sa dva broja: 2/2, 3/2, 4/2, 5/2, 3/3, 4/3, 5/3, 6/4. Prvi
broj označava broj priključaka, ulaznih i izlaznih, osim upravljačkih. Dok drugi
broj označava broj radnih položaja.
-Na simbolu, radni položaji se označavaju kvadratima, priključci punim
trouglovima, tokovi radne tečnosti označeni su strelicama ako su otvoreni ili
linijama ako su zatvoreni.
30. Način aktiviranja hidrauličnih razvodnika.
-Aktiviranje može biti direktno i indirektno.
-Direktno aktiviranje može biti: ručno, mehaničko, električno, hidraulično i
pneumatsko.
-Kod indirektnog aktiviranja, upravljački (pilot) razvodnik pokreće se električno i
deluje na klipove glavnog razvodnika.
31. Načini upravljanja hidruličkim prenosnikom.

32. Navesti elemente sistema hidrauličnog upravljanja, simbolička šema je data

na slici.
33. Serijski spoj hidrauličnih elemenata.
-Kod serijskog spajanja elemenata (gubitaka ili otpora), ukupni protok Q jednak
je protoku Qi kroz bilo koji element (jed. kontinuiteta: Q = Qi), dok je ukupni pad
pritiska ∆p jednak sumi gubitaka pritiska na svim elementima u seriji
(∆p = ∑∆pi).
34. Paralelni spoj hidrauličnih elemenata.
-Kod paralelnog spajanja elemenata, ukupni protok Q jednak je sumi protoka Qi
kroz sve paralelno spojene elemente (Q = ∑Qi), dok je ukupni pad tlaka ∆p isti
odn. Jednak padu tlaka ∆pi na svakom elementu u seriji (∆p = ∆pi).
35. Objasniti hidrauličnu šemu prikazanu na slici:

Spoj prikazan na Sl. 14.6 naziva se spoj s ubrzanim kretanjem diferencijalnog

cilindra. Kretanje prema nazad i brzo kretanje prema naprijed imaju jednake
brzine (kao u prethodnom slučaju). Normalno kretanje prema naprijed
(razvodni položaji V1:0 i V2:1) je dvostruko sporije.

TO JE SVE IZ SKRIPTE ŠTO IMA O NJEMU

36. Osnovni elementi pneumatskog sistema
-Osnovni elementi pneumatskog sistema su:
I. Upravljačke komponente (pneumatski razvodnici i ventili)
II. Izvršne komponente (Pneumatski motori i cilindri)
37. Nacrtati simboličku šemu pneumatskog sistema sa slike.

simbolička šema u donjem delu slike

38. Na simboličkoj šemi prikazani su?
Pneumatski ventil
Prigušno-nepovratni ventil
Sigurnosni ventil
Prigušivač buke
Brzoispusni ventil
Razvodnik 6/3
Razvodnik 5/3 (nzm zašto nije 5/2 kao na
slici dole je isti)
NISAM SIGURAN ZA OVAJ ZADATAK...