‫مدارات واسط سنسورھا )‪(1‬‬

‫ابزاردقيق پيشرفته الکترونيکی‬

 ‫معرفی مباحث‬
‫• مدارات واسط سنسورھای مقاومتی‬
‫• منبع جريانی‬
‫• تقسيم مقاومتی‬
‫• پل وتستون‬
‫• مدارات واسط سنسورھای امپدانسی‬
‫• سنسور خازنی‬
‫• مدارات انذازه گيری امپدانس‬
‫• مدارات ‪LVDT‬‬
‫• مدارات واسط سنسورھای جريانی‬
‫• سنسورھای نوری‬
‫• جريان ‪ AC‬و ‪DC‬‬
‫• مدارات الکترومتر و سنجش بار‬
‫• مدارات سنجش ولتاژ‬
‫• ترموکوپل‬
‫• مدارات متفرقه‬
‫مدلرات واسط سنسورھای مقاومتی‬
‫• منبع جريان‬
‫• نسبت مقاومتی‬
‫• پل وتستون‬
‫• باالنس‬
‫• غير باالنس‬
‫• اندازه گيری ‪ 3‬سيمی و ‪ 4‬سيمی‬
‫• روشھای خاص‬
‫• ثابت زمانی ‪RC‬‬
‫• اسيالتور‬
‫• سيگما‪-‬دلتا‬
‫محدوده تغييرات مقاومت سنسور ھا‬

‫‪0‬‬

‫محدوده تغييرات نسبی مقاومت سنسور ‪:x‬‬ ‫•‬

‫پتانسيوتر‪-1 :‬‬ ‫•‬
‫‪ LDR‬و سنسور رطوبت‪1000 :‬‬ ‫•‬
‫‪x<1 :RTD‬‬ ‫•‬
‫‪10-2 :Strain Gage‬تا ‪10-5‬‬ ‫•‬
‫‪ :PTC‬تا ‪10000‬‬ ‫•‬
‫مشخصات الزم برای مدار واسط سنسور مقاومتی‬
‫• تبديل تغييرات مقاومت به تغييرات ولتاژ خروجی‬
‫• تقويت کافی در سنسور ھای با تغيير مقاومت کم‬
‫• خطی سازی مشخصه در سنسورھای غير خطی‬
‫• مقابله با پديده ‪ Self-Heating‬ناشی از باياس‬
‫• در نظر داشتن مقاومت ورودی بافر ولتاژ‬
‫• حذف اثر مقاومت سيمھا در فواصل طوالنی‬
‫• کاھش اثر تداخل بيرونی‬
‫• در نظر گرفتن ساير منابع نويز‬
 ‫اندازه گيری مقاومت با منبع جريان‬
‫)‪VO=IrR=IrR0(1+x‬‬

‫‪Ir‬‬ ‫)‪R=R0(1+x‬‬

‫تبديل خطی‬ ‫•‬

‫نياز به منبع جريان دقيق و غير حساس به دما‬ ‫•‬
‫مقاومت خروجی منبع‪ :‬بسيار بزرگتر از مقاومت سنسور‬ ‫•‬
‫تغييرات کم ولتاژ درصورت کوچک بودن ‪x‬‬ ‫•‬
‫امکان پياده سازی بصورت‪ 2‬سيمه )معمولی( و ‪ 4‬سيمه )‪(4-wire‬‬ ‫•‬
‫پياده سازی الکترونيکی روش منبع جريان‬
‫• ‪ :Vr‬منبع تغذيه با تغييرات حرارتی و نويز‬
‫کم‬
‫• آفست آپ‪-‬امپ‪ :‬برای خطای نسبی ‪،ε‬‬
‫‪Vos<εVr‬‬

‫• تنظيم جريان ‪:Ir‬‬

‫• جريان بزرگ‪ :‬افزايش دمای مقاومت ‪R‬‬
‫• جريان کوچک‪ :‬کاھش حساسيت ولتاژ‬
‫خروجی‬
 ‫روش منبع جريانی تفاضلی‬
‫• کاھش اثر آفست ولتاژ ‪IrR0‬‬

‫• در صورت تطابق کامل منابع جريان و ‪R0=RZ‬‬

‫‪ ،‬حذف کامل بخش بدون تغيير ولتاژ‬

‫• امکان پياده سازی عملی‪:‬‬

‫• منابع جريان مانند ‪REF200‬‬
‫• پياده سازی در برخی ‪ IC‬ھای مبدل ‪ RTD‬به ديجيتال‬
 ‫روش منبع جريان چھار سيمه )‪(four-wire‬‬

‫استفاده از دو رشته سيم جھت انتقال جريان و دو رشته سيم جھت انتقال ولتاژ‬ ‫•‬
‫حذف اثر مقاومت مسير انتقال جريان در اندازه گيری مقاومت‬ ‫•‬
‫کاربردھا‪:‬‬ ‫•‬
‫اندازه گيری بسيار دقيق مقاومت‬ ‫•‬
‫اندازه گيری مقاومتھای کوچک‬ ‫•‬
‫اندازه گيری مقاومت وقتی سنسور از مدار واسط دور است )مقاومت سيم بزرگ(‬ ‫•‬
‫پياده سازی الکترونيکی منبع جريان‬

‫‪REF200‬‬

‫• ؟‬
‫پياده سازی الکترونيکی روش منبع جريان‬

‫• ؟‬
‫پياده سازی الکترونيکی روش منبع جريان‬

‫• ؟‬
‫پياده سازی الکترونيکی روش منبع جريان‬

‫• ؟‬
‫مثال پياده سازی الکترونيکی‪AD7711 :‬‬

‫• ؟‬
‫مثال پياده سازی الکترونيکی‪AD7711 :‬‬

‫• ؟‬
 ‫اندازه گيری مقاومت با تقسيم مقاومتی‬

‫تقسيم مقاومتی جھت تبديل مقاومت به ولتاژ‬ ‫•‬

‫مشخصه غير خطی در نوع غير فعال‬ ‫•‬
‫مدار ساده‬ ‫•‬
‫مناسب برای سنسور ھای با مقاومت باال‬ ‫•‬
‫مناسب برای سنسورھای غير خطی‪ :‬جبرانسازی غير خطی‬ ‫•‬
‫مناسب برای سنسورھای با تغييرات مقاومت زياد )مانند ‪(NTC PTC‬‬ ‫•‬
 ‫پتانسيومتر‬

‫• مشخصه خطی نسبت به ‪a‬‬

‫• مشخصه غير خطی در صورت محدود بودن مقاومت ورودی اندازه گير ولتاژ‬
‫• ولتاژ خروجی‪:‬‬

‫• خطای نسبی‪:‬‬

‫• حداکثر خطا در ‪:a=0.5‬‬

 ‫کاھش اثر مقاومت ورودی‬

‫• کاھش خطا با باالنس کردن مقاومتھای خروجی‬

‫• کاھش خطا با باالنس کردن منابع ولتاژ‬

‫خطی سازی ترميستورھا‬
 ‫خطی سازی ترميستورھا‬

‫• روش تقسيم مقاومتی‪:‬‬

‫• فرض‪:‬‬

‫• خروجی تقسيم مقاومتی‪:‬‬

‫• يافتن ‪ R‬برای خطی ترين خروجی؟‬

‫• استفاده از منحنی ھای ‪ s‬در صورت ارائه در کاتالوگ ترميستور‬
‫خطی سازی ترميستورھا‬
‫خطی سازی ترميستورھا‬

‫• موازی سازی‬
‫• امکان استفاده از منحنی ‪s‬‬
 ‫پل وتستون )‪(Wheatstone Bridge‬‬

‫• اختراع بوسيله ‪ S.H. Christie‬در ‪ 1833‬و معرفی بوسيله ‪ Sir Wheateston‬به آکادمی سلطنتی‬
‫لندن در سال ‪1858‬‬
‫• روش اوليه استفاده‪ :‬آشکار سازی صفر )‪(null detection‬‬
‫• دو مقاومت ثابت‬
‫• يک مقاومت متغير و يک مقاومت تحت تست‬
‫• تغيير مقاومت متغير)دستی يا اتوماتيک( تا خروجی پل صفر شود‬
‫پل وتستون )‪ (Wheatstone Bridge‬اتوماتيک‬

‫• استفاده از ‪ DAC‬با خروجی جريان جھت باالنس کردن خروجی ولتاژ‬

‫• استفاده از شمارنده يا ‪ SAR‬برای رسيدن به نقطه ‪null‬‬
‫• خروجی ديجيتال‬
‫پل وتستون ‪ 3‬و ‪ 4‬سيمه )‪(Remote Sensing‬‬

‫• کاھش خطای اثر مقاومتھای سيم ھای انتقال‬

‫• خطای نسبی‪:‬‬
‫• برخالف روش جريانی کامال نمی توان اثر مقاومت سيم ھا را خنثی کرد‬
 ‫استفاده از خروجی پل وتستون )پل غير متوازن(‬

‫• اندازه گيری ولتاژ خروجی پل نسبت به حالت اوليه متوازن‬

‫• بسيار پر کاربرد در اندازه گيری مقاومت ‪ Strain-gage‬و ساير سنسور ھای‬
‫مقاومتی‬
‫• خطی در محدوده ‪x<<k+1‬‬
‫استفاده از خروجی پل وتستون )پل غير متوازن(‬

‫‪K=1‬‬

‫• بررسی حساسيت پل‬

‫• به ازای ‪:x=0‬‬

‫• حداکثر حساسيت‪ :k=1 :‬محدود شدن ناحيه خطی به ‪x<<2‬‬

‫• مناسب برای ‪ strain-gage‬فلزی )معموال ‪(x<0.02‬‬
‫• امکان خطی سازی سيستمی به ازای ‪ x‬بزرگتر‬
 ‫خطی سازی پل غير متوازن‬

‫استفاده از فيدبک آپ امپ جھت خطی سازی خروجی‬ ‫•‬

‫ولتاژ خروجی‪:‬‬ ‫•‬
‫حساسيت مدار نسبت به ولتاژ آفست و جريان باياس آپ‪-‬امپ‬ ‫•‬
‫ولتاژ منفی خروجی آپ‪-‬امپ در مدار ‪b‬‬ ‫•‬
‫‪ 5‬ترمينالی بودن مدار ‪a‬‬ ‫•‬
‫مدل ھای مختلف قرارگيری سنسورھا در پل وتستون‬

‫• پل تک سنسوری )مانند ‪(RTD‬‬

‫• پل ‪ 2‬يا ‪ 4‬سنسوری با جھت تغيرات مخالف‪) :‬مانند ‪ (load cell‬خطی‬
 ‫مثال‬

Strain-gage ‫ با چھار‬Load Cell •

 ‫پل وتستون جريانی‬

‫• امکان خطی بودن مدار با دو مقاومت متغير ھم جھت‬

‫• کاھش خطای ناشی از سيم ھای طوالنی‬
 ‫بررسی ‪ CMRR‬در پل وتستون‬

‫• خطای مطلق )افست( ناشی از ولتاژ ‪ DC‬مود مشترک بزرگ در پل وتستون ‪single-supply‬‬
‫و ‪ CMRR‬محدود تقويت کننده ابزار دقيق‬

‫• حداقل ‪ CMRR‬مورد نياز برای تشخيص حداقل ‪ ΔR/R‬با خطای ‪:ε‬‬

‫• مثال‪ ΔR/R=10-3 :‬و ‪CMRR=94dB :e=1%‬‬

‫بررسی ‪ CMRR‬در پل وتستون‬

‫• استفاده از ولتاژ تغذيه مثبت و منفی برای پل‪:‬‬

‫• حداقل ‪ CMRR‬مورد نياز‪:‬‬

‫• نياز به ‪ CMRR‬بسيار کمتر‬

 ‫تغذيه پل وتستون‬
‫• دقت نسبی ولتاژ )يا جريان( تغذيه با دقت نسبی ولتاژ خروجی پل برابر است‬
‫݂݁ݎܫ݀ ݋ܸ݀‬ ‫݂݁ݎܸ݀ ݋ܸ݀‬
‫‪ൌ‬‬ ‫يا‬ ‫‪ൌ‬‬
‫݋ܸ‬ ‫݂݁ݎܫ‬ ‫݋ܸ‬ ‫݂݁ݎܸ‬
‫• عدم امکان استفاده از ولتاژ منبع تغذيه جھت درايو پل در کاربرد ھای دقيق‬
‫نمونه ھای مداری پل وتستون‬

‫• پياده سازی مداری پل وتستون جريانی‬

‫پل وتستون برای مسير ھای طوالنی‪ 4 :‬سيم‬

‫• سيستم ‪ 4‬سيمه با درايو جريان‬

‫• حذف اثر مقاومتھای سيمھا به دليل دريو جريانی‬
‫• بررسی پايداری نسبی حلقه‬
‫پل وتستون برای مسير ھای طوالنی‪ 6 :‬سيم‬

‫• درايو دقيق ولتاژی بر روی پل بدون تاثير افت ولتاژ‬

‫• قرار گرفتن ولتاژ ‪ VB‬و ‪ 0‬برروی پل‬
‫• قرار گرفتن سيمھای انتقال در مسير فيدبک درايورھای ولتاژ‬
 ‫درايو پل با ولتاژ ‪AC‬‬

‫• کاھش آفست‬
‫• استفاده از ‪ H-Bridge‬جھت تغيير پالريته ولتاژ‬
 ‫مدار عملی‬

‫• مدار ساده ‪ load-cell‬ولتاژی‬

‫• استفاده از ولتاژ مرجع ‪ AD588‬و آپ امپ و ترانزيستور به عنوان بافر ولتاژ‬
 ‫مدار عملی‬

‫• مدار ساده ‪ load-cell‬جريانی‬

 ‫تبديل مقاومت به زمان )فرکانس(‬

‫اينترفيس سنسور گاز ‪MOX‬‬

‫• مبدل ھای مقاومت به زمان )‪ (RTC‬يا فرکانس‬

‫• قرار گرفتن سنسور مقاومتی در يک انتگرالگير‪ :‬تغيير مقاومت‪ ‬تغيير شيب ولتاژ خروجی ‪ ‬زمان رسيدن‬
‫ولتاژ خروجی به حد معين‬
‫• مفيد برای سنسور ھای با دامنه مقاومت بسيار وسيع‪:‬‬
‫• عدم نياز به مقياس کردن بھره ولتاژ و جريان‬
‫• زمان متغير خروجی ‪ :‬زمان زياد برای ‪ R‬بزرگ‬
‫• معموال در ساختار ‪ Relaxation Oscillator‬استفاده می شود‬
 ‫تبديل مقاومت به فرکانس )زمان(‬

‫• مبدل ھای مقاومت به فرکانس )مشابه مدار قبل(‬

‫• تغيير مقاومت ‪ :Rx‬تغيير سطح ولتاژ مرجع اسيالتور‪ :‬تغيير فرکانس‬

‫• تبديل خطی مقاومت به فرکانس‬

‫تبديل مقاومت به ديجيتال دو شيبی )‪(Dual Slope‬‬

‫مشابه مبدل ‪Dual Slope ADC‬‬ ‫•‬

‫عدم حساسيت به اندازه خازن انتگرالگير‬ ‫•‬
‫سرعت اندازه گيری پايين‬ ‫•‬
‫اھميت مقاومت ‪R0‬‬ ‫•‬
 ‫پل وتستون ‪ Nulling‬با مقاومت آنالوگ متغير‬

‫• استفاده از ‪ IC‬ضرب کننده ‪ AD633‬جھت توليد مقاومت متغير با ولتاژ با دامنه‬

‫تغييرات بزرگ‬

‫• استفاده از چاپر برای کاھش اثر آفست آپ‪-‬امپ‬

‫ضرب کننده آنالوگ ‪AD633‬‬
‫• دقت بھتر از ‪ %2±‬در خروجی‬
‫• عرض باند سيگنال کوچک ‪1MHz‬‬
‫• قيمت کمتر از ‪5$‬‬
 ‫تبديل مقاومت به زمان بدون مدار آنالوگ‬

‫• اندازه گيری زمان شارژ ‪ RC‬توسط ھر پورت درحاليکه باقی پورتھا ‪ Hi-z‬ھستند‬
‫• کوچک بودن مدارو قيمت پايين در مقابل دقت پايين تر‬
‫• مناسب برای کاربرد ھای ‪WSN‬‬
‫مدار ھای واسط سنسورھای خازنی‬
‫• مدار جريانی‬

‫• نسبت خازنی‬

‫• پل وتستون‬

‫• سوئيچ‪-‬خازنی‬

‫• فرکانسی )زمانی(‬
 ‫مسائل مربوط به سنسور ھای خازنی‬
‫• اندازه کوچک خازن در سنسور ھا )معموال کمتر از ‪(100pF‬‬
‫• نياز به سيگنال تحريک ‪ AC‬در پل و تقسيم کننده ھا‬
‫• محدوده فرکانسی ‪ 10kHz‬تا ‪100MHz‬‬
‫• افت ‪ CMRR‬آپ‪-‬امپ ھا در فرکانس باال‬
‫• دامنه بزرگ سيگنال تحريک‪ :‬اھميت ‪ SR‬آپ‪-‬امپ ھا‬
‫• حساسيت نسبت به خازنھای پارازيتی‬
‫• ورودی آپ‪-‬امپ‪ ،‬کابل‪... ،‬‬
‫• خازنھای پارازيتی قابل مقايسه با خازن سنسور‬
‫• نياز به داشتن حداقل فاصله مدار واسط با سنسور‬
‫• عدم دقت اندازه گيری در صورت کوچک بودن ‪Q‬‬
‫• نياز به مبدل ‪ AC/DC‬در برخی روشھای تحريک ‪AC‬‬
 ‫اندازه گيری خازن با جريان ثابت‬

‫• با فرض صفر بودن ولتاژ اوليه خازنھا‬

‫‪• V=I.T/C‬‬
‫• برای خازن ھای کوچک‪ ،‬جريان يا زمان بسيار کم الزم است‬
‫• دشارژ اوليه الزم است‬
‫• حساسيت به خازنھای پارازيتی‬
 ‫مدار اندازه گير نسبت جريان‪-‬ولتاژ‬

‫• سيگنال تحريک ‪ :AC‬پالس يا سينوسی‬

‫• خازن در مسير ورودی‪:‬‬
‫• مناسب سنسور خطی‬
‫• قابليت کاھش )حذف( خازن ھای پارازيتی‬
‫• خازن در مسير فيدبک‪:‬‬
‫• مناسب سنسور غيرخطی‬
‫• مقاومت فيدبک جھت تامين باياس ورودی آپ‪-‬امپ‪ :‬بايد از امپدانس ‪ C‬در فرکانس تحريک بسيار‬
‫بزرگتر باشد‪ R :‬بسيار بزرگ‪ :‬آفست خروجی ‪ DC‬بزرگ و نويز قابل مالحظه‬
‫مدار مبتنی بر نسبت خازنی در سنسورھای تفاضلی‬

‫• ‪ R‬جھت باياس ورودی‬

 ‫حذف مقاومت فيدبک‬

‫• استفاده از مدار ‪switched-capacitor‬‬

 ‫پل وتستون خازنی‬

‫پل وتستون با درايو ‪ :AC‬اندازه گيری امپدانس )سلف‪ ،‬خازن ‪(...‬‬ ‫•‬
‫پل تمام خازنی يا نيمه خازنی‬ ‫•‬
‫پل تمام تفاضلی‪ :‬خطی بودن کامل خروجی‬ ‫•‬
‫تقويت کننده خروجی پل‪ :‬ولتاژ مد مشترک ورودی نامشخص و حساسيت نسبت‬ ‫•‬
‫به خازن ورودی‬
‫استفاده از تقويت کننده ابزار دقيق به اندازه پل مقاومتی متداول نيست‬ ‫•‬
 ‫پل وتستون نيمه خازنی‬

‫استفاده از مقاومت‪ 2:‬روش مختلف اتصال‪:‬‬ ‫•‬

‫يک خازن و مقاومت در يک بازو‬ ‫•‬
‫خازنھا و مقا ومتھا در بازوھای يکسان‬ ‫•‬
‫عدم ھمسانی امپدانس ھا‪ :‬عدم باالنس پل و حساسيت به خازنھای پارازيتی‬ ‫•‬
 ‫خطی سازی اثر نسبت ھای مقاومتی‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬

‫• مدار ‪ :a‬خازن سنسور بجای ‪ Z1‬يا ‪) Z2‬بسته به خطی يا غير خطی بودن‬
‫سنسور(‬
‫• مدار ‪ :b‬محل سنسور وابسته به خطی بودن يا نبودن سنسور‬
‫• نياز به مقاومت موازی باياس )خازنھای فيدبک آپ‪-‬امپ ھا(‬
‫استفاده از تقويت کننده ابزار دقيق‬

‫• مقاومت باياس ورودی‬

‫• احتمال ناپايداری به دليل خازن ورودی‬
‫• ‪ :SR‬محدوديت فرکانس‬
 ‫تقويت کننده معکوس کننده و غير معکوس کننده‬

‫• استفاده از تقويت کننده معکوس کننده و غير معکوس کننده‬

‫• معکوس کننده‪ :‬غير حساس به خازن پارازيتی ورودی‪ ،‬حساس به امپدانس پل‬
‫• غيرمعکوس کننده‪ :‬حساس به خازن پارازيتی ورودی‪ ،‬غير حساس به امپدانس پل‬
 ‫مدارات سوئيچ شونده خازنی برای سنسورھای خازنی‬

‫بيشتر مناسب مدارات مجتمع؛ ولی قابليت استفاده در مدارات غير مجتمع را‬ ‫•‬
‫دارند‬
‫عدم نياز به ولتاژ ‪ AC‬و يکسوسازی خروجی‬ ‫•‬
‫عدم نياز به مقاومت باياس آپ‪-‬امپ )در صورت استفاده از آپ‪-‬امپ ‪ CMOS‬يا‬ ‫•‬
‫‪(JFET‬‬
‫امکان ايجاد خطا ناشی از تزريق بار سوئيچ ھا )‪(Charge injection‬‬ ‫•‬
‫مدارات سوئيچ شونده خازنی برای سنسورھای خازنی‬

‫• استفاده از انتگرالگير خازنی‬

‫• حساسيت کم به خازن ورودی آپ‪-‬امپ‬

‫مدارات سوئيچ شونده خازنی برای سنسورھای خازنی‬

‫• سنسورخازنی ‪Float‬‬
‫• اندازه گيری بار خازن‪ ‬اندازه خازن ‪Cx‬‬
‫• تفاضلی بودن خروجی‪ :‬حذف اثر تزريق بار سوئيچ ھا‬
 ‫روشھای زمانی )فرکانسی(‬

‫• مشابه سنسور ھای مقاومتی‬

‫• استفاده از ‪Relaxation Oscillator‬‬
‫‪• T=kRC‬‬
 ‫يکسوسازی خروجی در تحريک ‪AC‬‬
‫سنسور خازنی‬ ‫تقويت کننده‬ ‫يکسوکننده دقيق‬ ‫فيلتر پايين گذر‬

‫سنسور خازنی‬ ‫تقويت کننده‬ ‫فيلتر پايين گذر‬

‫ميکسر‬
‫• روشھای متداول يکسوسازی‪:‬‬
‫• يکسوساز تمام موج دقيق و فيلتر پايين گذر مناسب‬
‫• دمدوالتور )‪ (Down-converter‬سنکرون با تحريک ‪ AC‬و فيلتر پايين گذر‬
 ‫يکسوسازی خروجی‬

‫• نياز به يکسو ساز دقيق )با آپ‪-‬امپ(‬

‫• درجه فيلتر معموال باالتر از يک )حذف موثر ريپل خروجی(‬
 ‫شيلدينگ درسنسورھای خازنی‬

‫• شيلدينگ پسيو‬
‫• عدم کاھش خازن پارازيتی‪ :‬معموال افزايش خازن کل پارازيتی سنسور‬
‫• ثابت کردن مقدار خازن پارازيتی‬
 ‫شيلدينگ درسنسورھای خازنی‬

‫• شيلدينگ فعال )‪(Driven sheild‬‬

‫• اعمال ولتاژ خروجی سنسور به خازن پارازيتی از طريق آپ‪-‬امپ‬
‫• کاھش خازن پارازيتی به اندازه بھره تقويت کننده در فرکانس کاری‬