PAŃSTWOWA

AKADEMIA NAUK STOSOWANYCH

W KROŚNIE

Instytut Politechniczny
Inżynieria Środowiska

1 rok, 1 semestr

HYDROLOGIA I NAUKA O ZIEMI

ĆWICZENIE NR 1

TEMAT: Ogólne wiadomości o Ziemi

Realizacja Ćwiczenia:
1)dokonaj przeglądu przedstawionego materiału ćwiczeniowego:
a)wybierz najbardziej istotne elementy dotyczące wiadomości o Ziemi i zestaw
je w postaci Tabelarycznej
b) wykreśl w formie graficznej podział procesów geologicznych oraz podział
ziemi na sfery
2. Wykreśl tabelę stratygraficzną i na jej podstawie wykonaj zestawienie które
ze skał występujące w Polsce mają znaczenie geologiczne i podaj miejsce ich
eksploatacji.

Data : opracował:
Ziemia jest trzecią planetą od Słońca i piątą co do wielkości w Układzie Słonecznym. Jej
średnica wynosi około 12 742 km, a masa około 5,97×10^24 kg .
Ziemia jest planetą skalistą, zbudowaną z różnych pierwiastków chemicznych, głównie z
żelaza, tlenu, krzemu i magnezu. Ma skomplikowaną strukturę wewnętrzną, składającą się z
jądra, płaszcza i skorupy .
Ziemia ma kształt zbliżony do elipsoidy obrotowej, czyli jest spłaszczona na biegunach i
wybrzuszona na równiku. Jej oś obrotu jest przechylona o 23,4393° względem płaszczyzny
orbity, co powoduje zmianę pór roku i długości dnia i nocy .
Ziemia obraca się wokół własnej osi raz na dobę, co powoduje zmianę dnia i nocy. Ziemia
okrąża Słońce raz na rok, co powoduje zmianę pór roku. Ziemia ma jeden naturalny satelitę,
Księżyc, który obraca się wokół niej raz na miesiąc, co powoduje zmianę faz Księżyca i
zjawiska pływów .
Ziemia ma pole magnetyczne, które chroni ją przed szkodliwym promieniowaniem
słonecznym i kosmicznym. Pole magnetyczne jest wytwarzane przez ruchy ciekłego żelaza w
jądrze Ziemi i jest zniekształcane przez wiatr słoneczny .
Ziemia składa się z czterech głównych sfer: biosfery, litosfery, atmosfery i hydrosfery. Biosfera
to zespół wszystkich organizmów żywych i ich środowisk na Ziemi. Litosfera to zewnętrzna
warstwa stałej części Ziemi, składająca się z skał i gleb. Atmosfera to cienka warstwa gazów
otaczających Ziemię, składająca się głównie z azotu, tlenu i argonu. Hydrosfera to zespół
wszystkich zbiorników wodnych na Ziemi, w tym oceanów, mórz, jezior, rzek, lodowców i wód
podziemnych .

Wymiar Wartość Jednostka

Promień równikowy 6378,14 km

Promień biegunowy 6356,75 km

Średni promień 6371,008 km

Obwód równika 40075,704 km

Obwód Ziemi wzdłuż południków 40008,548 km

Powierzchnia 510,22 mln km²

Wymiar Wartość Jednostka

Objętość 1083,32 mld km³

Masa 5,97219×10^24 kg

Średnia gęstość 5513 kg/m³

Spłaszczenie 0,00335 -

Obwód orbity Ziemi 936 mln km

Masa jądra 1,9×10^24 kg

Procesy geologiczne wewnętrzne to procesy, które są wywołane przez siły działające z

wnętrza Ziemi, np. ciepło, ciśnienie, ruchy płyt tektonicznych. Procesy te prowadzą do zmiany
kształtu, położenia i struktury skorupy ziemskiej, a także do powstawania nowych skał. Do
procesów geologicznych wewnętrznych zaliczamy:

plutonizm - to procesy związane z krzepnięciem magmy w głębi ziemi, tworzące skały

magmowe głębinowe, np. granit, gabro, dioryt. Plutonizm prowadzi do powstawania intruzji,
czyli ciał skalnych, które wnikają w starsze skały, np. batolity, lakolity, sille, dajki, żyły.
diastrofizm - to procesy związane z deformacją skorupy ziemskiej pod wpływem sił
tektonicznych, np. naprężenia, ścinania, zginania, fałdowania, pęknięcia, uskoków, zsuwów.
Diastrofizm prowadzi do powstawania różnych form ukształtowania terenu, np. gór
fałdowych, rowów tektonicznych, zapadlisk, wzniesień, grzbietów, kotlin, basenów.
metamorfizm - to procesy związane ze zmianą składu i struktury skał pod wpływem wysokiej
temperatury i ciśnienia w głębi ziemi, tworzące skały metamorficzne, np. gnejs, marmur,
kwarcyt, łupki. Metamorfizm prowadzi do powstawania nowych minerałów, tekstur i struktur
w skałach, np. foliacji, żyłkowania, migmatyzacji, granulitów, eklogitów.
wulkanizm - to procesy związane z wydobywaniem się magmy, gazów i popiołów na
powierzchnię ziemi lub pod wodą, tworzące skały magmowe wylewne, np. bazalt, andezyt,
ryolit, obsydian. Wulkanizm prowadzi do powstawania różnych form wulkanicznych, np.
wulkanów, stożków, kalder, law, tufów, bomb, lapilli.
Procesy geologiczne zewnętrzne to procesy, które są wywołane przez siły działające na
powierzchni Ziemi lub z zewnątrz, np. woda, lód, wiatr, grawitacja, organizmy żywe. Procesy
te prowadzą do niszczenia, transportu i odkładania materiału skalnego, a także do zmiany
warunków środowiska. Do procesów geologicznych zewnętrznych zaliczamy:

wietrzenie - to procesy związane z rozpadem lub rozkładem skał pod wpływem działania
czynników atmosferycznych, biologicznych lub chemicznych, tworzące zwietrzelinę.
Wietrzenie może być fizyczne, chemiczne lub biologiczne, w zależności od rodzaju czynnika i
mechanizmu działania, np. zmiany temperatury, mrozowe, krasowe, korzeniowe, porostowe.
erozja - to procesy związane z niszczeniem i zabieraniem materiału skalnego przez czynniki
ruchome, np. wodę, lód, wiatr. Erozja może być liniowa, powierzchniowa lub wgłębna, w
zależności od kierunku i głębokości działania, np. erozja rzeczna, lodowcowa, eoliczna,
morska, deszczowa, śnieżna.
transport - to procesy związane z przenoszeniem materiału skalnego przez czynniki ruchome,
np. wodę, lód, wiatr. Transport może być różny w zależności od rodzaju i wielkości materiału,
np. toczenie, skakanie, unoszenie, zawieszenie, rozpuszczanie, dryfowanie, spławianie.
akumulacja - to procesy związane z odkładaniem materiału skalnego przez czynniki ruchome,
np. wodę, lód, wiatr. Akumulacja prowadzi do powstawania osadów i skał osadowych, np.
piasku, żwiru, mułu, iłu, gliny, wapienia, piaskowca, zlepieńca, łupka. Akumulacja może być
różna w zależności od miejsca i warunków odkładania, np. akumulacja rzeczna, lodowcowa,
eoliczna, morska, jeziorna, bagienno-torfowa.

Oto sześć skał występujących w Polsce i ich wpływ na gospodarkę:

1. **Granit**: Jest to skała magmowa, która występuje w Sudetach i Tatrach². Ze względu na

dużą twardość, odporność i wysoki poler, granit jest wykorzystywany w drogownictwie na
kostkę brukową, płyty, schody oraz w budownictwie, jako okładzina elewacyjna budynków, a
także płyty, schody i blaty wewnątrz budynków².

2. **Wapień**: Jest to skała osadowa, która jest powszechnie spotykana w Polsce¹. Wapień
jest wykorzystywany jako surowiec skalny w budownictwie, np. do produkcji cementu, a
także w przemyśle chemicznym³.

3. **Piasek**: Jest to inna powszechnie występująca skała w Polsce¹. Piasek jest

wykorzystywany jako surowiec skalny w budownictwie, np. do produkcji betonu³.
4. **Bursztyn**: Jest to skamieniała żywica pochodząca z drzew iglastych rosnących głównie
na terenie dzisiejszego Morza Bałtyckiego i Skandynawii ok. 40 mln lat temu³. Bursztyn jest
wykorzystywany przede wszystkim do wyrobu przedmiotów ozdobnych, ale znajduje również
zastosowanie w przemyśle kosmetycznym³. Polska należy do największych na świecie
producentów i eksporterów wyrobów z bursztynu³.

5. **Łupki**: Są to skały osadowe, które są często spotykane w Polsce¹. Łupki są

wykorzystywane w budownictwie jako surowiec skalny, a także w przemyśle chemicznym³.

6. **Gliny**: Są to skały osadowe, które są powszechnie spotykane w Polsce¹. Gliny są

wykorzystywane w budownictwie jako surowiec skalny, a także w przemyśle ceramicznym³..