1

La mejor lección de mi vida

2023-06-02

Hoy quería hablar de un tema que me sorprende y

que, bueno, me ha dejado perplejo en más de una
ocasión. A veces leo comentarios de personas en
las redes sociales que se sienten ofendidas por una
simple palabra, por algo que han leído en un libro,
por ejemplo, por algo que han escuchado en la tele
o en la radio, o por algo que han visto en alguna
película.
Danas sam želio razgovarati o temi koja me
iznenađuje i koja me je, eto, zbunila više puta.
Ponekad čitam komentare ljudi na društvenim
mrežama koji se osjećaju uvrijeđenim jednostavnom
riječi, nečim što su pročitali u knjizi, na primjer,
nečim što su čuli na televiziji ili na radiju, ili nečim
što su vidjeli u nekom filmu.
Yo mismo he sido víctima de este tipo de
comentarios. Hay personas que se quejan de mis
libros, de mis opiniones en el podcast o de algo que
he hecho en alguno de mis vídeos, y me piden que
evite ciertas palabras o ciertos temas, o que, bueno,
que no haga bromas sobre ciertas cosas. En otras
 2

palabras, me piden que me censure a mí mismo,

que me autocensure.
I sam sam bio žrtva ovakve vrste komentara.
Postoje ljudi koji se žale na moje knjige, moje
mišljenje o podcastu ili nešto što sam napravio u
jednom od svojih videa, i traže od mene da
izbjegavam određene riječi ili određene teme, ili da
se ne šalim s određenim stvarima. . Drugim riječima,
traže od mene da se cenzuriram, da se cenzuriram.
Para alguien como yo, que vivió la transición
democrática en España en los años 80, la transición
de la dictadura franquista a la democracia, que haya
gente que pida ahora la vuelta de la censura, es
algo muy sorprendente y me deja bastante perplejo.
Yo recuerdo que en España, tras la muerte de
Franco, en la década de los 80, este debate entre
libertad individual y respeto a los sentimientos de las
personas fue un debate muy intenso y fundamental
en nuestra transición hacia la democracia. Y quizás
por eso, quizás por esa razón, yo pensaba que era
un debate ya superado, que todos teníamos claro
que la libertad de expresión era algo básico (es algo
básico) en una democracia.
Za nekoga poput mene, koji je proživio demokratsku
tranziciju u Španjolskoj 1980-ih, prijelaz s Francove
diktature na demokraciju, to što sada postoje ljudi
 3

koji pozivaju na povratak cenzure, nešto je vrlo

iznenađujuće i ostavlja me prilično zbunjenim.
Sjećam se da je u Španjolskoj, nakon Francove
smrti, 1980-ih, ova rasprava između individualne
slobode i poštivanja osjećaja ljudi bila vrlo intenzivna
i temeljna rasprava u našoj tranziciji prema
demokraciji. I možda iz ovog razloga, možda iz tog
razloga, mislio sam da je rasprava gotova, da nam
je svima jasno da je sloboda izražavanja nešto
osnovno (to je nešto osnovno) u demokraciji.
Franco, el dictador Francisco Franco, murió en 1975
cuando yo tenía 12 años. Obviamente, yo era muy
niño y no podía entender bien qué significaba vivir
en una dictadura. Yo, bueno, iba a la escuela,
jugaba al fútbol en la calle con los chicos del barrio y
veía la tele mientras merendaba pan con chocolate.
(Sonido de un programa de la televisión de los años
setenta: Los payasos de la tele)
Franco, diktator Francisco Franco, umro je 1975.
kada sam imao 12 godina. Očito sam bio vrlo mlad i
nisam mogao sasvim razumjeti što znači živjeti u
diktaturi. Išao sam u školu, igrao nogomet na ulici s
dečkima iz susjedstva i gledao TV dok sam jeo
čokoladni kruh.
 4

(Zvuk televizijskog programa iz sedamdesetih:

Klaunovi TV-a)
Es decir, era un niño normal de los años 70, pero
obviamente me eduqué en la mentalidad de la
sociedad de la España de aquella época. Había
cosas que estaban bien y otras que estaban mal,
por ejemplo, los besos en la boca, los desnudos o
las escenas eróticas, por ejemplo, estaban
censuradas. No se podían ver ni en la tele ni en el
cine. No se podían decir palabrotas, no se podía
hacer burla de la religión. Eran temas tabú, había
muchos temas tabú: la sexualidad, la religión,
incluso la historia. No se podía hablar de ciertos
temas históricos, como la muerte de Federico
García Lorca, por ejemplo. Y entonces había que
tener mucho cuidado de lo que se decía.
Odnosno, bio sam normalno dijete iz 70-ih, ali očito
sam bio školovan u mentalitetu tadašnjeg
španjolskog društva. Postojale su stvari koje su bile
dobre i druge koje su bile loše, primjerice poljupci u
usta, golotinja ili erotske scene, primjerice, bile su
cenzurirane. Nisu se mogli vidjeti ni na televiziji ni u
kinu. Nisi smio psovati, smijati se vjeri. Bile su to
tabu teme, bilo je mnogo tabu tema: seksualnost,
religija, čak i povijest. Ne možete govoriti o
određenim povijesnim temama, poput smrti Federica
 5

Garcíe Lorce, na primjer. I tada je trebalo jako paziti

što se govori.
Lo que yo recuerdo de la dictadura franquista no es
un ambiente de miedo, de campos de
concentración, de torturas, de fusilamientos al
amanecer. No, para mí, y creo que para una buena
parte de la gente que vivía en España en aquella
época, el franquismo era más que nada una
sociedad paternalista. Para mucha gente, Franco
era visto más que un dictador, como un padre, como
un abuelo, un patriarca al que había que respetar
porque él sabía mejor que tú lo que te convenía, lo
que era bueno para ti.
Ono čega se sjećam iz Francove diktature nije
atmosfera straha, koncentracijskih logora, mučenja,
pogubljenja u zoru. Ne, za mene, a mislim da je za
dobar dio ljudi koji su tada živjeli u Španjolskoj,
frankizam je bio više od svega paternalističko
društvo. Franco je za mnoge ljude bio viđen kao više
od diktatora, kao otac, kao djed, kao patrijarh kojeg
je trebalo poštovati jer je znao bolje od vas što je
dobro za vas, što je dobro za tebe.
Franco era ese padre estricto, serio, tradicional, que
le decía a la gente lo que tenía que hacer por su
propio bien. La idea que prevalecía en la sociedad
franquista era que el pueblo era incapaz de pensar
 6

por sí mismo, que los españoles eran unos pobres

infelices, unos ignorantes que no entendían de
nada: no entendían de política, ni de economía, ni
de salud, ni de historia, ni de religión, ni de moral,
de nada. Y que, por lo tanto, era necesario que
hubiera un padre que le guiara, que le educase, que
le dijese lo que estaba bien y lo que estaba mal, lo
que se podía hacer y lo que no se podía hacer.
Franco je bio onaj strogi, ozbiljni, tradicionalni otac
koji je ljudima govorio što moraju učiniti za njihovo
dobro. U frankističkom društvu prevladavala je ideja
da su ljudi nesposobni razmišljati svojom glavom, da
su Španjolci jadni jadnici, neuki ljudi koji ništa ne
razumiju: ne razumiju politiku, ni ekonomiju, ni
zdravlje, ni povijest, ili vjera, ili moral, ništa. I da je,
dakle, bilo potrebno da postoji otac da ga vodi, da
ga odgaja, da mu govori što je dobro, a što nije, što
se može, a što ne.
(Sonido de Televisión Española: concentración de
apoyo a Franco en Madrid)
(Zvuk španjolske televizije: koncentracija podrške
Francu u Madridu)
Así veo yo a una gran parte de la sociedad española
durante el franquismo, una sociedad infantilizada
que pensaba que el gobierno debía controlar lo que
 7

hacía la gente por el propio bien de la gente, porque

la gente, como los niños, no sabía lo que estaba
bien y lo que estaba mal.
Ovako vidim veliki dio španjolskog društva za
vrijeme Francovog režima, infantilizirano društvo
koje je mislilo da vlada treba kontrolirati ono što ljudi
čine za dobro naroda, jer ljudi, poput djece, nisu
znali što rade. ispravno i što je bilo krivo.
“En las primeras horas de la madrugada del 20 de
noviembre de 1975, en la residencia sanitaria La
Paz de la Seguridad Social en Madrid, dejó de latir
el corazón de Francisco Franco Bahamonde,
Caudillo de España, Generalísimo de los Ejércitos y
Jefe del Estado Español.
“U ranim jutarnjim satima 20. studenoga 1975., u La
Paz sanitarnoj rezidenciji socijalnog osiguranja u
Madridu, prestalo je kucati srce Francisca Franca
Bahamondea, Caudilla Španjolske, generalisimusa
armija i šefa države. španjolski.
Miles y miles de personas de todas las edades,
clase y condición social rindieron así su último
homenaje de admiración y cariño a su excelencia el
jefe del Estado. El dolor era patente en todos los
rostros. Muchos no pudieron contener las lágrimas y
los sollozos.
 8

Tisuće i tisuće ljudi svih dobi, staleža i društvenog

položaja tako su odali posljednju počast divljenja i
naklonosti Njegovoj Ekselenciji Poglavaru države.
Bol se vidjela na svim licima. Mnogi nisu mogli
suzdržati suze i jecaje.
El desfile de los madrileños y de multitud de
españoles venidos de todos los rincones de la patria
se prolongó hasta las primeras horas de la mañana
siguiente”.
Parada Madriđana i mnoštva Španjolaca koji su
došli iz svih krajeva zemlje trajala je do ranih
jutarnjih sati”.
Cuando Franco murió en 1975, se produjo un
cambio brutal en España. Durante los años
siguientes a su muerte, podemos decir que se pasó
de un extremo a otro. Desapareció la censura, se
legalizaron todos los partidos políticos y se
promulgó una constitución democrática que
estableció la libertad de expresión como un principio
fundamental.
Kad je Franco umro 1975., u Španjolskoj se
dogodila brutalna promjena. Tijekom godina nakon
njegove smrti, može se reći da je išao iz jedne
krajnosti u drugu. Cenzura je nestala, sve političke
 9

stranke su legalizirane i proglašen je demokratski

ustav koji je uspostavio slobodu izražavanja kao
temeljno načelo.
A partir de ahí, las películas, por ejemplo, se
llenaron de desnudos. Era la época de lo que se
llamó "el destape" y cualquier excusa era buena
para que los actores y, sobre todo, las actrices se
quitaran la ropa y se quedaran desnudos delante de
la cámara.
Otada su filmovi, na primjer, bili puni golotinje. Bilo
je to vrijeme onoga što se zove "razotkrivanje" i
svaki izgovor je dobro došao glumcima, a prije
svega glumicama da se skinu i goli stanu pred
kameru.
En el mundo de la música, hubo una explosión de
grupos que hacían música rock, punk, y muchas
veces las letras de las canciones iban contra la
moral tradicional. Buscaban la provocación, querían
causar escándalo.
U svijetu glazbe došlo je do eksplozije grupa koje su
stvarale rock i punk glazbu, a mnogo puta su
tekstovi pjesama bili protiv tradicionalnog morala.
Tražili su provokaciju, htjeli su izazvati skandal.
Fue una época muy creativa en el cine y en la
música y, en general, en todas las artes: en la
 10

fotografía, en la pintura, en la literatura. Era como si

durante el franquismo toda esa creatividad hubiera
estado encerrada y de pronto, al morir Franco, se
hubieran abierto las puertas.
Bilo je to vrlo kreativno vrijeme u kinu iu glazbi i,
općenito, u svim umjetnostima: u fotografiji, u
slikarstvu, u književnosti. Bilo je to kao da je tijekom
Francova režima sva ta kreativnost bila zaključana i
iznenada, kad je Franco umro, vrata su se otvorila.
“La Movida madrileña fue una explosión brutal
cultural, social, incluso económica, en España en,
pues, en los cambios de los 70 a los 80, más o
menos”.
"Madridska Movida bila je brutalna kulturna,
društvena, čak i ekonomska eksplozija u Španjolskoj
u, pa, u promjenama od 70-ih do 80-ih, više-manje."
“Y entonces era como un optimismo, un vitalismo,
unas ganas de vivir, de luchar, de expresarse, de
ser cada uno como era y, bueno, acompañado de,
pues, una serie de cambios sociales y políticos
importantes de ese momento”.
“I tada je to bio optimizam, vitalnost, želja za
životom, za borbom, za izražavanjem, da svatko
bude onakav kakav je bio i, eto, praćen, eto, nizom
važnih društvenih i političkih promjena u to vrijeme. "
 11

“Fueron unos años intensísimos, fascinantes y

había tanta creatividad y que todo el mundo era
supercreativo, trabajador, imaginativo…”
“Bile su to vrlo intenzivne, fascinantne godine i bilo
je toliko kreativnosti i svi su bili superkreativni,
vrijedni, maštoviti…”
Cualquier cosa era posible. Se hacían cosas que
buscaban el impacto, se rompieron muchas barreras
morales. Todo lo que antes era visto como inmoral o
pecado, ahora se podía hacer y se hacía, aunque
ello ofendiera a las personas con una moralidad,
digamos, más tradicional.
Sve je bilo moguće. Učinjene su stvari koje su tražile
utjecaj, srušene su mnoge moralne barijere. Sve što
se prije smatralo nemoralnim ili grešnim sada se
moglo učiniti i bilo je učinjeno, čak i ako je vrijeđalo
ljude s tradicionalnijim moralom.
“De hecho hubo más de más de un incidente con
letras, canciones y músicas que eran absolutamente
irreverentes y claro ocasionaban un caos en la
sociedad conservadora española”.
"Zapravo, bilo je više od jednog incidenta s
tekstovima, pjesmama i glazbom koji su bili
apsolutno bez poštovanja i naravno izazvali kaos u
konzervativnom španjolskom društvu."
 12

“Y entonces era como una explosión… Canalizar

ahí toda esa, bueno, pues toda esa inquietud que
ellos tenían dentro, de crear, de ser ellos mismos.
Pero lo importante era vivir el aquí y el ahora y
romper con todo”.
“A onda je to bilo kao eksplozija... Kanalizirajući
tamo sav taj, pa, sav taj nemir koji su imali u sebi,
da stvaraju, da budu ono što jesu. Ali važno je bilo
živjeti ovdje i sada i prekinuti sa svime.
Hoy en día vivimos en un mundo donde predomina
la idea de que está mal ofender los sentimientos de
otras personas, y hay que tener cuidado con lo que
se dice para intentar no herir a otras personas. Pero
en los años 80, en España, durante la época de la
movida, lo que sucedía era todo lo contrario. Se
buscaba ofender, escandalizar, provocar… En
contra de la moral tradicional.
Danas živimo u svijetu u kojem prevladava ideja da
je pogrešno vrijeđati tuđe osjećaje i da morate paziti
što govorite kako ne biste povrijedili druge ljude. Ali
80-ih, u Španjolskoj, za vrijeme pokreta, dogodilo se
suprotno. Cilj je bio uvrijediti, šokirati, isprovocirati...
Protiv tradicionalnog morala.
 13

Fue en aquella época que Pedro Almodóvar, por

ejemplo, el famoso director de cine que muchos
supongo que conocéis, hizo sus primeros “films”
(filmes), sus primeras películas.
U to je vrijeme, na primjer, Pedro Almodóvar,
poznati filmski redatelj kojeg pretpostavljam da
mnogi od vas poznaju, snimio svoje prve "filmove"
(filmove), svoje prve filmove
Las primeras películas de Almodóvar eran un
escándalo, tanto por los temas que trataban (la
homosexualidad, el incesto, la prostitución, las
drogas…) como por el lenguaje vulgar y lleno de
palabrotas que usaban los personajes, y también
por las imágenes sexuales explícitas que se
mostraban a veces.
Prvi Almodóvarovi filmovi bili su skandal, kako zbog
tema kojima su se bavili (homoseksualnost, incest,
prostitucija, droga...), tako i zbog vulgarnog jezika
punog psovki koje su likovi koristili, ali i zbog
eksplicitnih seksualnih slika. ponekad prikazano.
(Escena de la primera película de Pedro Almodóvar:
Pepi, Luci, Bom y otras chicas del montón)
(Scena iz prvog filma Pedra Almodóvara: Pepi, Luci,
Bom i druge obične djevojke)
 14

Para mí, todo aquello era muy chocante, ¿no? Yo

era un adolescente, me había educado en la
escuela y en la sociedad franquista. Iba, por
ejemplo, todos los domingos a misa y pensaba que
había cosas que no se podían hacer porque eran
pecado.
Za mene je sve to bilo jako šokantno, zar ne? Bio
sam tinejdžer, školovao sam se u školi iu
frankističkom društvu. Na primjer, išao sam na misu
svake nedjelje i mislio sam da postoje stvari koje se
ne mogu činiti jer su grešne.
Todo lo que estaba pasando en España me
planteaba un dilema moral. Después de la muerte
de Franco, ¿no estábamos llegando a extremos un
poco exagerados? ¿Había que dejar que la gente
hiciera lo que quisiera, aunque fuera inmoral,
aunque fuese indecente, aunque fuese pecado?
¿Había que permitirlo todo? La droga, la
homosexualidad, las palabrotas, los desnudos en la
tele, el aborto… ¿Cuál era el límite?
Sve što se događalo u Španjolskoj za mene je
predstavljalo moralnu dilemu. Nismo li nakon
Francove smrti došli do pomalo pretjeranih
krajnosti? Treba li ljudima dopustiti da rade što god
žele, pa makar to bilo i nemoralno, makar to bilo
nepristojno, makar to bio grijeh? Treba li sve
 15

dopustiti? Droge, homoseksualnost, psovke,

golotinje na TV-u, abortus... Koja je bila granica?
Muchas personas empezaron a pensar que, si no se
ponían límites, se llegaría a la anarquía, al desorden
total, al caos. De hecho, durante aquellos años se
puso de moda una frase: “Con Franco vivíamos
mejor”. Es decir, había personas que sentían
nostalgia de la sociedad franquista en la que ciertas
cosas no se podían hacer o no se podían decir.
Mnogi su ljudi počeli misliti da će, ako se granice ne
postave, to dovesti do anarhije, totalnog nereda,
kaosa. Zapravo, tih je godina postala moderna
rečenica: "S Francom smo živjeli bolje." Drugim
riječima, bilo je ljudi koji su osjećali nostalgiju za
frankističkim društvom u kojem se neke stvari nisu
mogle učiniti ili reći.
“Franco encontró una España destruida, deshecha,
llena de piojos, llena de cadáveres, saqueada
miserablemente por el comunismo y la masonería; y
nos dejó una España maravillosa, una España
arriba, una patria limpia, llena de alegría, y nos la
han destruido, nos lo han dejado lleno de terrorismo,
de miseria, de anarquía. Nos están destrozando
todo. Los impuestos nos destruyen, nos deshacen
todo. Defendemos España, defendemos nuestro
Caudillo que sacrificó su vida por la patria.”
 16

“Franco je zatekao uništenu, slomljenu Španjolsku,

punu ušiju, punu leševa, jadno opljačkanu od
komunizma i masonerije; i ostavio nam divnu
Španjolsku, Španjolsku gore, čistu domovinu, punu
radosti, a oni su nam je uništili, ostavili je punu
terorizma, bijede, anarhije. Uništavaju sve. Porezi
nas uništavaju, poništavaju sve. Branimo
Španjolsku, branimo našeg Caudilla koji je žrtvovao
svoj život za zemlju."
Para estas personas, era importante que hubiera un
dictador-padre, un dictador-padre que impusiera
orden en el país. Un padre estricto e inflexible que le
dijera a la gente lo que estaba bien y lo que estaba
mal, porque, según ellos, la gente, el pueblo, no
sabía lo que estaba bien y lo que estaba mal.
Creían que la gente, el pueblo, la sociedad, los
españoles, eran como un adolescente malcriado al
que había que educar de forma estricta por su
propio bien.
Tim ljudima je bilo bitno da postoji diktator-otac,
diktator-otac koji će uvesti red u državu. Strog i
nepopustljiv otac koji je ljudima govorio što je dobro,
a što ne, jer, po njima, ljudi, grad, nisu znali što je
dobro, a što ne. Vjerovali su da su ljudi, grad,
društvo, Španjolci, poput razmaženog adolescenta
kojega treba strogo odgajati za njihovo dobro.
 17

Hay un refrán muy español que resume muy bien

esta mentalidad: “Quien bien te quiere, te hará
llorar”. Es decir, si alguien te quiere, va a hacer
cosas que a ti no te gustan, pero será por tu bien.
Esa era la mentalidad de los que sentían nostalgia
por la dictadura franquista en los años 80 en
España.
Postoji vrlo španjolska poslovica koja vrlo dobro
sažima ovaj mentalitet: "Tko te dobro voli, rasplakat
će te." Odnosno, ako te netko voli, radit će stvari
koje ti se ne sviđaju, ali to će biti za tvoje dobro. To
je bio mentalitet onih koji su osjećali nostalgiju za
Francovom diktaturom 80-ih u Španjolskoj.
Y yo tengo que reconocer que yo mismo, durante
algún tiempo, fui uno de ellos. Yo era muy joven,
pero había muchas cosas que a mí también me
chocaban. Como digo, me había educado en la
escuela y en la sociedad franquista, y había cosas
que me parecía que eran ofensivas, que eran
inmorales, que iban contra los principios o los
sentimientos de otras personas, y creía que había
que prohibirlas.
I moram priznati da sam i sam neko vrijeme bio
jedan od njih. Bio sam vrlo mlad, ali bilo je mnogo
stvari koje su i mene šokirale. Kao što sam rekao,
bio sam obrazovan u školi iu frankističkom društvu, i
 18

bilo je stvari za koje sam smatrao da su uvredljive,

da su nemoralne, da su bile protiv načela ili osjećaja
drugih ljudi, i vjerovao sam da moraju biti
zabranjeno.
Ese fue un debate que hubo en la sociedad
española durante la transición, durante la transición
de la dictadura a la democracia. ¿Dónde está el
límite? ¿Se puede permitir todo? ¿Hay que dejar
que cada uno haga lo que quiera, diga lo que le dé
la gana, aunque ofenda a la religión, al ejército, a la
patria, a la moral, a Dios?
To je bila rasprava koja se vodila u španjolskom
društvu tijekom tranzicije, tijekom prijelaza iz
diktature u demokraciju. Gdje je granica? Može li se
sve dopustiti? Treba li pustiti svakoga da radi što
hoće, govori što hoće, pa makar to vrijeđalo vjeru,
vojsku, domovinu, moral, Boga?
El problema es quién decide. ¿Quién decide lo que
se puede decir o lo que no se puede decir? ¿Quién
decide lo que es ofensivo y lo que no es ofensivo?
Este es el debate que se daba en la sociedad
española de la época.
Problem je tko odlučuje. Tko odlučuje što se može
reći, a što se ne može reći? Tko odlučuje što je
 19

uvredljivo, a što nije? To je rasprava koja se vodila u

španjolskom društvu u to vrijeme.
Y al final, al final lo que pasó fue que los españoles,
por lo menos la mayoría de los españoles, llegamos
a la conclusión de que vivir en democracia, vivir en
libertad, implica aceptar que a veces alguien pueda
decir algo que a nosotros nos molesta o nos ofende
porque va en contra de nuestra concepción del
mundo, de nuestra moral, de nuestros sentimientos.
I na kraju, na kraju, dogodilo se to da smo mi
Španjolci, barem većina Španjolaca, došli do
zaključka da živjeti u demokraciji, živjeti u slobodi,
podrazumijeva prihvaćanje da ponekad netko može
reći nešto što mi ne kao što nas živcira ili vrijeđa jer
se kosi s našim poimanjem svijeta, našim moralom,
našim osjećajima.
Ese es el riesgo de vivir en libertad, pero es un
riesgo que hay que correr porque la alternativa, la
alternativa es mucho peor, la alternativa es la
dictadura, la infantilización de la sociedad. El tratar a
la gente como si fueran niños pequeños a los que
hay que educar y proteger.
To je rizik života u slobodi, ali to je rizik koji se mora
preuzeti jer alternativa, alternativa je mnogo gora,
alternativa je diktatura, infantilizacija društva.
 20

Tretirati ljude kao da su mala djeca koju treba

obrazovati i zaštititi.
Es posible que lo que alguien diga nos ofenda, nos
dé asco, nos parezca inmoral, cruel, pero a pesar de
ello, la libertad, la libertad de expresión en
particular, es más importante que el derecho a no
ser ofendido.
Moguće je da nas ono što netko kaže vrijeđa, gadi
nam se, čini se nemoralnim, okrutnim, ali unatoč
tome sloboda, posebice sloboda izražavanja,
važnija je od prava da ne budemo uvrijeđeni.
Los sentimientos de las personas no pueden ser
nunca el criterio para decidir lo que se puede o lo
que no se puede decir, lo que se puede o no se
puede hacer en una sociedad.
Osjećaji ljudi nikada ne mogu biti kriterij za
odlučivanje što se može ili ne može reći, što se
može ili ne može učiniti u društvu.
Por eso, a veces me quedo muy perplejo cuando
veo comentarios en las redes sociales o en los
medios de comunicación, en general, de gente que
pide la censura de un vídeo, de un libro, una
película… porque a ellos les ofende.
¿Y? ¿Y qué?
 21

Iz tog razloga ponekad sam jako zbunjen kada na

društvenim mrežama ili općenito u medijima vidim
komentare ljudi koji traže cenzuru videa, knjige,
filma... jer ih to vrijeđa.
I? I?
Que algo sea ofensivo para alguien no significa que,
por ese motivo, se deba prohibir ni censurar.
Samo zato što je nešto nekome uvredljivo ne znači
da treba biti zabranjeno ili cenzurirano iz tog
razloga.
Vivir en una democracia significa tratar a la gente
como adultos, no como niños pequeños o
adolescentes malcriados a los que hay que educar y
proteger de los peligros del mundo, y a los que hay
que decirles constantemente lo que está bien y lo
que está mal porque ellos no saben decidirlo por su
cuenta. Creo que esa fue la lección más importante
que los españoles aprendimos durante la transición
y espero que no la olvidemos nunca.
Živjeti u demokraciji znači postupati prema ljudima
kao prema odraslima, a ne kao prema maloj djeci ili
razmaženim tinejdžerima koje treba obrazovati i
štititi od opasnosti svijeta, te im stalno govoriti što je
dobro, a što nije jer ne znaju odlučiti sami po sebi.
Mislim da je to bila najvažnija lekcija koju smo mi
 22

Španjolci naučili tijekom tranzicije i nadam se da je

nikada nećemo zaboraviti.
¡Nos vemos en el próximo episodio de nuestro
podcast!
Vidimo se u sljedećoj epizodi našeg podcasta!