0.

GAIA – SARRERA GEOGRAFIA

1.- KONTZEPTUAK.

Geografia Lurra aztertzen duen zientzia da. Zehazki, kontuan hartzen ditu puntu hauek:
• Ingurunea bere elementu fisikoekin (erliebea, klima,landaredia, lurzoruak…) eta gizakiak
(biztanleria, ekonomia, politika…)
• Gizakiaren eta ingurunearen arteko harremanak.
• Ingurunearen arazoak.
1.1- Geografia fisikoa. Geografiaren adarr bat
da, eta arlo fisikoetan soilik oinarritzen da.
Horregatik, bereziki lantzen du nolakoa den
erliebea, lurzorua, landaredia, klima, antolaketa
hidrografikoa, etab.
1.2- Natur ingurunea. Elementu mineral eta
bizien multzoak osatzen dute lurra. Elementu
hauek bere azalean zabaltzen dira eta batzuek
besteengan eragina dute . Ingurune naturala eta
ingurune gizatiartua (humanizado)
desberdinak dira. Lehenengoan gizakiak bizi
dira eta natur ingurunea, alderantziz, elementu
fisikoak (erliebea, klima eta lurzorua) eta
elementu biziak ( landaretza eta animaliak)

2.- TRESNA GEOGRAFIKOAK.

Geografoek, geografia aztertzen dutenek, hainbat tresna erabiltzen dituzte ingurunea ezagutzeko:
2.1- Mapak: Lurraren zati baten edo azalera osoaren irudikapen lau bat da.
Mapa Topografikoa: Lurraren Mapa Tematikoak. Alderdi geografiko
azalako zati baten edo lur osoaren bati buruzko informazioa ematen duen mapa
irudia osatzen du. da.(adb. Populazio-densitatea ikertzen duen
mapa bat

2.1.1- Motak

koordenatu geografikoak Lurreko edozein puntu adierazteko

erabiltzen den sistema da. Bi lekuren arteko distantzia
kalkulatzeko, edota pertsona, hiri edomendi bat non dagoen
2.1.2 zehazteko kokapen sistema bat da, Lurreko paralelo eta
- meridianoetan oinarrituta dagokienez
Zati Legenda edo ikurramapetan ezarritako diagrama, marrazki,
ak hizki eta laburduren zeinu multzoa da. Mapetan kolore, sinbolo
eta letra jakin batzuk erabiltzen dira elementuak adierazteko,
hala nola altuerak, ibaiak, errepideak, herri txiki nahiz handiak,
mendien zein probintzien izenak eta abar

Eskala: mapek espazioa modu proportzionalean irudikatzen ute eskala izeneko sistemaren
bidez. Mapa guztiek eskala bat erabiltzen dute, lur-eremu handiak erreproduzitzen baitituzte
oso gainazal txikian. Horretarako, murriztu egin behar dituzte irudikatutako lurraldearen
neurriak. Murrizketa hori zenbatekoa izan den adierazten du eskala-sistemak. Mota bi
daude:
2.1.2 < Eskala grafikoa: erregela moduko segmentu edo grafiko
- zatikatu bat izaten da. Segmentu bakoitzak neurri bat adierazten
Zati du (10 kilometro, adibidez), eta horixe da mapako neurrien eta
ak errealitateko neurrien arteko lotura.
< Zenbaki-eskala: maparen eskala zehazten duen zatikian,
zenbakitzaileak maparen neurketa banakoa adierazten du eta
izendatzaileak banako horien kopurua lurrazaleko luzeran. Adibidez 1:10.000 mapa batean
zentimetro bat errealitateko 10.000 zentimetro direla adierazten du.

Zerbaiten irudikapena Barra grafikoa Lerrografikoa Sektor grafikoa.

da , argazki bat edo Zenbakizko Zenbakizko Zenbakizko
2.1.3- marrazki bat informazioa barraren informazioa lerro informazio borobil
Grafik esaterako. Zenbakizko bidez agertzenda batean agertu baten irudikatzen da
oak informazioa zehatz
irudikatzen duen irudi
bat da

3. ERLIEBEA
Lurrak hiru geruza Lur Azala plakatan zatituta Erliebea bi modutan ager daiteke:
nagusi ditu, dago . Haiek poliki-poliki - Erliebe kontinentala: azalari dagokio
kanpoaldetik mugitzen diren (talka egin, azaleratuta eta forma
barrualdera: azala, banandu eta gainjarri egiten desberdinekin(mendiak,mesetak,lautadak,depresioa
mantua eta dira). Plaka Tektonikoen k…)
nukleoa. arteko ukipen eremuetan
sumendiak (mantuko
material likidoak azaleratzen
diren arrailak) eta lurrikarak
(itsasoan olatu erraldoiak edo
tsunamiak eragin ditzaketen
lurrikarak) sortzen dira.
 Itsaspeko erliebea: azalari dagokio urpean eta
hainbat formatan (plataforma kontinentala,
ezponda kontinentala, lautada abisalak,

dortsalak, hobiak…)

4.-HIDROGRAFIA
- Urak, lurraren %70 baino gehixeago estaltzen du.
- Ur guztiaren % 2,5 baino ez da ur geza, eta %0,25 baino ez dago giza kontsumorako erabilgarria.
4.1-Munduko Ozeanoak
- Ur gaziko masa handiak dira.
- Horietan itsaslasterrak daude:
• Ur-fluxu handiak dira, eta ibai gisa ibiltzen dira ozeanoak.
• Itsaslasterrak beroak edo hotzak izan daitezke, haien arabera tenperatura.
• Itsaslasterrek eragina dute kliman eta uren produktibitatea (arrantzan aberatsenak
diren eremuak itsas korronteen arteko kontaktua).)
4.2.Ibaiak.
-Aintzira batean edo itsasoan amaitzen diren ur gezako korronte jarraituak dira.
-Iaiadarrak beste ibai batzuetara isurtzen diren ibaiak dira.
- Ibai baten drainatze-arroa ibai nagusia eta haren adar guztiak dira. -Ibai baten emaria ibai batek
garraiatzen duen ur-kantitatea da.
-Ibai baten ibai erregimena ibaiaren emariak urtean zehar duen portaera da,eta erregularra izan
daiteke, emaria beti berdina denean,iregularra, ibaiaren luzera aldatzen denean urtean zehar.
4.3.Lakuak.
-Ur-masa iraunkorra eta itxiak dira.
-Lakuatxikia bada,aintzira esatenzaio.
-Lakuak urgazia badu, barruko itsasoa deitzen zaio.
4.4.- Lurpeko urak.
-Lurrazalaren azpian dauden ur gezako masak dira.
-Ur horiek dauden biltegiei akuiferoak deitzen zaie.

JARDUERA

1- PROIEKTUA: 1 DBH ko Gizarte ikasleeri azalduko diozue 0 GAIA: GEOGRAFIA .

Nola lortuko DEZAKEZUE?
Taldeetan egoingo dugu lana. Taldeak egin ( launaka jarriko zarete)
Dembora: 3 saio beteko ditugu
Baldintzak
-1-Erabili ezazue aurkezpenak egiteko erabiltzen den tresna bat. Canva, Genially, Poere Point,
Google Presentaicones etc... Informazioa lortu daiteke nik ematen dizuedan laburpenetik. Zuek
aurkitu dezakezue argazkiak, grafikoak , eskemak google-n
GOOGELETIK KOPIATU ETA ITSASI EGITEN BADUZUE 0 LORTUKO DUZUE
2-AURKEZPENAK GIDOI BAT JARRAITU BEHARRA DU.:
• TITULOA ETA AURKIBIDEA
• SARRERA
• AZALPEN TEORIKOA : ZER DEN GEOGRAFIA, GEOGRAFIAREN TRESNAK,
ERLIEBEA, HIDROGRAFIA ( ZUEN HITZEKIN ETA ARGAZKI ASKOREKIN)
 • -AMAITZEKO . ONDORIOAK ETA HONI BURUZKO EREDUAK GAUR EGUN
• GIDOI BAT EMANGO DIZUET, EGUNERO BETE BEHAR DEN LANAZ . PROBA
TXIKI BAT BETEKO DUGU KLASEA AMAITZEKO

ZER EBALUATUKO DUT?

- Gaiaren gidoia bat egin , lehenengoz, zuzena eta sentsuzkoa
-Aurkezpena izan dadila argia . Dena ulertu dezakegu denok Geografiari burz ezer ez jakin arren
- Nola arkezten den kidegoen artean. Soltura , erraztasuna. EZ IRAKURRI. DEBEKATUTA
DAGO HORI EGITEA
- EBALUAZIO- IRIZPIDEAK
1.2- Iturri fidagarriak erabil kontrastatuz eta baloratuz. Jakintza gaiaren berezko terminoak
egokitasunez erabili
1.3- Gaiaren ulermen islatzen duten produktoaren bidez Geografiaren eredu nagusiak gainditu