ÇİZGİLİ KAS

FİZYOLOJİSİ
Dr. Çiğdem Özer
G.Ü.Tıp Fak. Fizyoloji AbD
2022-23 (BD)
 Çizgili kas, kalp kası ve düz kas karşılaştırması

Karekteristik Çizgili kas Kalp kası Düz kas

Hücre boyutu Büyük Büyük Küçük
Çizgilenme (aktin- Var var Yok (aktin-miyozin
miyozin) dağılmış) Troponin yok-
Calmodulin var
Z çizgisi Var Var dense body +
T tübül sistemi Var Var Yok (kaveola)
Çekirdek Çok çekirdekli perifer Tek çekirdek merkezi Tek çekirdek merkezi
yerleşimli yerleşimli yerleşimli
Hücre ilişkisi Yok Var (Gap junktion) Var (Gap junktion)
Sinir-kas kavşağı Var Yok –(İntrensek yok ( intrinsik kasılma,
kasılma) nöral hormonal)
SR Çok iyi gelişmiş İyi gelişmiş Az gelişmiş
Ca+2 kaynağı SR SR ve Ekstrasellüler SR (az)-
sıvı (ECF) ECF (en fazla)
Kasılma hızı Hızlı / yavaş Yavaş Çok yavaş
Çizgili kas, kalp kası ve düz kas karşılaştırması

Karekteristik Çizgili kas Kalp kası Düz kas

Hücreler arası yok Diskus interkalaris Çok sayıda neksus
bağlantılar (Fonksiyonel sinsitium) ve bazı tutundurucu
bağlantılar
Sinir uyarılmasının Eksitasyon Eksitasyon / inhibisyon Eksitasyon /
etkisi inhibisyon
Hormonal uyarı Yok Var Var
Sinir lifleri Somatik S.S Otonom S. S Otonom S. S
Sinir bağlantısı Atrofi görülür Atrofi görülmez Atrofi görülmez
kesilince
Ca ++bağlama troponin troponin kalmodulin
Rejenerasyon sınırlı yok yüksek
 ÇİZGİLİ KAS
• Vücudun % 40 ı
• Kemiklere bağlı
• Somatik sinir sistemi tarafından kontrol
• Kas lifleri arasında anatomik fonksiyonel
bağlantı yok
• Tendonlar arasında paralel yerleşmiş
kas lifleri. Bu sayede oluşan kasılmalar
birbirine eklenir.
• Kas lifleri çok çekirdekli uzun silindirik
( 1-120 mm, 50-80 milimikron çapında)
•Her kas hücresine bir sinir bağlantısı
vardır.
 Boron and Boulpaep Med. Phy. Updated 2E. 2012
iskelet kası hücrelerine fibril (kas lifi) denir. (Kas
hücreleri, çapları 10-80 μm, ancak boyları birkaç
mm den 25 mm’ye kadar olabilen ince fakat çok
uzun hücrelerdir.

Kas lifi

Miyofibril

Miyoflament

Kontraktil protein
(Aktin- Myozin)
 Boron and Boulpaep Med. Phy. Updated 2E. 2012

 Kas hücresi stoplazması: sarkoplazma

 Kas hücresi ER: sarkoplazmik retikulum (SR) (Ca++’un depo edildiği yer)
 Kas hücresi membranı: sarkolemma (sarko-tübüler membran) adını alır
 Sarkolemma, yer yer hücre içine doğru invaginasyonlar yapar. Bu deliklere
transvers tübüller (T tübülleri) denir.
 Bir T tübül ve her iki tarafındaki SR sisternaları Triad oluşturur. Bu
sisternalarda Ca+2 depolanır ve uyarılma esnasında salınır
 Seeley’s Anatomy &Physiology 10th E

Kalın filamen:
Miyozin
İnce filamen:
F-aktin zinciri,
troponin,
tropomiyozin

 Bir kas lifi binlerce kasılabilen myofibrilden oluşur. Her bir myofibril
ise, yan yana sıralanmış aktin ve myozin filamentlerinden oluşur.
Myozin molekülleri, polarize ışığı çift kıran moleküller olup; daha koyu
renkte, kalın bantları (A bandı) oluşturur.
Aktin molekülleri 3 komponentden oluşmuştur (aktin: tropomyozin: ve
troponin). aktin molekülleri, polarize ışığı tek kıran, daha ince ve açık
renk bantları (I bantlarını) oluşturur.
 Koyu A bandının orta kısmındaki
bu az koyu (saf myozin) bölgeye
H bandı denir. Kasılma esnasında
aktin filamentleri, myozin
filamentleri üzerinde merkeze
kadar ilerleyeceklerinden, H bandı
ortadan kalkar

Hem kasılan hem de gevşemiş bir

kasda A bandının (gevşek iken H
bandının) tam ortasında yukarıdan
aşağıya uzanan bir M çizgisi vardır.
M çizgisi, myozin moleküllerinin
kuyruk kısımlarının birbirine
bağlanması ile ortaya çıkan yoğun
bölgenin görüntüsüdür.

Berne & Leavy Physiology 7.Ed

 Guyton & Hall Textbook of Med. Physioogy 13. Ed

Lippincott’s lllustrated Reviews Physiology 2013

 6 polipeptitden oluşur (bir çift ağır zincir + 2 çift hafif zincir)

 ağır meromyozin, (MHC), myozin filamentinin kuyruk kısmını;
 4 hafif zincir ise filamentin 2 globüler baş kısmını yaparlar.
Myozin başlarında:
1 ATP’nin bağlandığı ve hidrolize olduğu (myozin ATP az enzim aktivitesi
taşıyan) katalitik bölge;
2 başların, aktin üzerindeki etkin noktalara bağlandığı bölge vardır.
 BoronandBoulpaep Med.Phy.Updated 2E.2012

İnce, filamanlar
1 aktin,
Boron and Boulpaep Med. Phy. Updated 2E. 2012

2 tropomyozin,
3 troponin proteinden oluşur.
 Aktin
 Her aktin molekülünün
üzerinde, myozin başı ile
birleşecek olan bir etkin
(aktif) nokta vardır.
İstirahatte bu etkin
noktaları tropomyozin
Boron and Boulpaep Med. Phy. Updated 2E. 2012
örter.

Troponin I (TnI): aktine bağlıdır,

etkin noktaların myozin
bağlamasını inhibe eder.
Troponin T (TnT): tropomyozine
bağlıdır.
Troponin C (TnC): Ca+2 bağlar.
Boron and Boulpaep Med. Phy. Updated 2E. 2012
 Sarkomer

İki Z membranı arasına sarkomer denir.

Sarkomer kasın en küçük fonksiyonel
birimidir.
.

Kas kasıldığında sarkomerin boyu kısalır. Burada kalın A bandının

(myozin filamenti) üst ve altındaki I bantları (aktinler), sarkomerin
ortasına doğru kayar ve dolayısı ile bağlı oldukları Z membranlarını
da merkeze çekerler.
Bu kasılma esnasında A bantının boyu değişmez iken, I bantları kısalır.
Kasın kasılı ve gevşek durumu arasındaki farklar

Kasın gevşek durumu ile kıyaslandığında

Kasılı Gevşek
A Bandı Değişiklik yok Değişiklik yok
I bandı Kısalır Uzar
H Bandı Kısalır Uzar
Z çizgileri Birbirine Birbirinden uzaklaşır
yakınlaşır
Kas iğcikleri Kısalır Uzar
Golgi tendon Birbirine yaklaşır Birbirinden uzaklaşır
organı Uyarı doğurur Uyarı söner
Sinir kas kavşağı
(Nöromüsküler kavşak)
 kontrolü

Hareketin planlanması aşamasında:

•Kortikal assosiasyon alanları
•Premotor ve motor korteks
•Basal ganglionlar
•Lateral cerebellum rol oynar
 DR. K
BRO
(18

Color Atlas of Physiology 2003

SİNİR KAS KAVŞAĞI

Berne & Leavy Physiology 7.Ed

S e e l e y’ s A n a t o m y& P h y s i o l o g y 1 0 t h E
Guyton & Hall Textbook of Med. Physioogy 13. Ed
Sinir kas kavşağı

Ganong’s Review of Med. Physiology 25E. 2016

Bir aksiyon
potansiyeli ile
presinaptik uçtan
yaklaşık 60-200
asetilkolin vezikülü
salınır.

Her ACh vezikülünde ortalama 10 000 ACh molekülü vardır ve her

ACh molekülüne karşılık, post sinaptik kas zarında ortalama 10 ACh
reseptörü bulunur.
Bu miktarların büyüklüğü dikkat çekicidir!!! Bu sistem, gelen
her uyarıya bağlı olarak kas lifinin kasılmasını garanti eder.
Nikotinik asetilkolin
reseptörleri,
kas zarı üzerindeki kıvrımlı
(ondülalı) post sinaptik
bölgede, her ikincil sinaps
aralığının ağız kısmında
bulunur.
Esasen sinir kas kavşağındaki
nikotinik ACh reseptörleri,
birer liganda bağlı Na+
kanalıdır.

Veziküller salınıp asetilkolin, reseptörlerine bağlanınca, Na + kapıları

açılır ve hücreye Na+ girerek, kas zarını depolarize eder.
 Kas Kasılmasının Moleküler Temeli

Aksiyon potansiyeli, kas

membranı boyunca yayılır ve T
tübüllerinden hücre içine kadar
geçer. aksiyon potansiyeli,
TRİAD bölgesine ulaştığında,
T tübülleri üzerinde bulunan ve
voltaja bağlı Ca+2 kanallarını
oluşturan dihydropyridine
reseptörleri aktive olur.
Dihydropyridine reseptörleri,
liganda bağlı Ca+2 kanalı olan
ryanodine reseptörlerinin
üzerine yerleştirdiği
‘pseudopod’larını çekerek, bu
reseptörleri açar.
Guyton & Hall Textbook of Med. Physioogy 13. Ed
 KAS KASILMASINDA RESEPTÖR İLİŞKİSİ

T Tübül

Food process

DHP reseptörü
Terminal sisterna

Depolarizasyon Ryanodin reseptörü

öncesi Ca++ salar Longittünal tübül
Depolarizasyon
sonrası

T tübül ve terminal sisterna arasında yaklaşık 15nm

kadar mesafe bulunur. Bu mesafe bağlayıcı
proteinler bulunur bunlar feet olarak tanımlanır.

Ryanodine reseptörlerinin aktivasyonu ile, SR’dan, hücre içine Ca+2 boşalır

Medical Physiology 4E Rhoadesand Bel

Ca+2, TnC ye bağlanır. Aktive olan TnC, tropomyozini aktinin etkin

noktalarından çeker.
Myozin başına bağlı bir ATP molekülü de hidrolizlenir Bu anda ADP ve
yüksek enerjili fosfat (ADP+Pi) taşıyan myozin başı, aktin üzerindeki
etkin noktaya bağlanır ve taşıdığı yüksek enerji aracılığı ile, myozin
başları, 90o’den; 45o’ye eğilerek bir güç darbesi oluşturulur.
Çizgili kas kasılması özet

Seeley’s Anatomy &Physiology 10th E

İskelet kasının gevşemesi için de
ATP enerjisine ihtiyaç vardır.
1 Ca+2 troponinden ayrılır,
2 Ca+2 , Ca-Mg ATP az enzim
aktivitesi (pompası) ile SR’a
pompalanır,
3 Myozin başlarına bir ATP
bağlanır ile aktin ve myozin
arasındaki bağlantı kesilir
Gevşeme esnasında SR’a
pompalanan Ca+2 burada
‘calsequestrin’ adı verilen bir
proteine bağlanarak, bir
sonraki uyarıya kadar depo
edilir.
Boron and Boulpaep Med. Phy. Updated 2E. 2012
 SERCA (sarkoplazmik endoplazmik
retikulum kalsiyum ATPaz)
SERCA1, SERCA2
SERCA 1 Hızlı kaslar
SERCA 2 Yavaş kaslar
SERCA1 aktivite> SERCA 2 aktivite

Berne & Leavy Physiology 7.Ed

Asetil kolin
sinaps
aralığında yıkılır

Essential Neuroscience Third Ed. Siegel Allan

Çizgili kas kasılma ve gevşeme döngüsü

Boron and Boulpaep Med.

Phy. Updated 2E. 2012
Nöromusküler blok yapan
maddeler
 Kürar: Asetilkolin’in nikotinik
reseptör blokörü
 Botilinum toksini: Asetilkolin
salınımını bloke eder
 Süksinilkolin, kabonilkolin

Nöromusküler iletiyi arttıran

maddeler
 Neostigmin, Fizostigmin,
diizopropil florofosfat (kolin
esteraz inhibitörleri)
Boron and Boulpaep Med. Phy. Updated 2E. 2012
Sinir kas kavşağı hastalıkları
Pathophysiology of Disease-An Int. Clinical Med. 7th Ed
Lambert-Eaton Sendromu
Lambert-Eaton Sendromu

Pathophysiology of Diseases 7.th Ed,2014

Lambert-Eaton Sendromu
Kas kasılmasında patolojik durumlar
kas hastalıkları
Rigor Kompleksi
 Rigor Mortis (ölüm katılığı)
 Ölümde kurulan akto-myozin köprücükleri, hücrelerde
ATP tükendiğinden, tekrar açılamaz ve Rigor Mortis
denilen ölüm katılığı meydana gelir.
 Ölüm katılığı ancak 15- 24 saat kadar sonra, hücre
proteinlerinin denatüre olmaya başlaması ve otolysis’i
ile çözülür.
 KAS LİFİ TİPLERİ

Yazı yazma, piyano çalma, konuşma, mimik hareketlerini oluşturma, koşma

gibi hızlı fonksiyonlara hizmet eden ; el, yüz, göz, konuşma kasları,
bacakların fleksör kasları hızlı kasılıp, gevşeyen, kısa süreli ama kesin
ve hassas derecelerde kasılması gereken kaslardır .

 .
Yavaş (kırmızı) ve Beyaz (hızlı) kas liflerinin özellikleri

Özellikler Kırmzı (yavaş- Tip I) lifler Beyaz (hızlı- Tip II) lifler
Kas hücreleri: Küçük Büyük
Myozin ATP az enzim Yavaş Hızlı
aktivitesi
Sarkoplazmik Ret. ‘un Ca2+ Yavaş Hızlı
pompalama hızı
Metabolik Enzimler Oksidatif glikolitik
(ATP kaynağı)
Myoglobin içeriği Yüksek Düşük
Renk Kırmızı Soluk
Kasılma Uzun süreli, yavaş Kısa süreli, hızlı
Glikojen içeriği Düşük Yüksek
Mitokondri sayısı Çok Az
Glikolitik enzimler Düşük Yüksek
 Motor ünite
 İskelet kasları direkt olarak medulla
spinalis ön boynuzunda bulunan
alfa (α) motor nöronları tarafından
uyarılır (innerve edilir). Motor
nöronların aksonları terminal
uçlarda dallara ayrılarak
(divergens), onlarca veya yüzlerce
kas lifine bağlantı yapar

Medulla spinalis ön boynuzunda

bulunan bir α-motor nöron,
bunun aksonu ve akson
dallarının innerve ettiği kas
liflerinin hepsine birden ‘Motor
Ünite’ denir.
Boron and Boulpaep Med.
Phy. Updated 2E. 2012
Neuroscience Purves 6E,2018
 Motor ünite tipleri
Büyük Motor Küçük Motor
Üniteler Üniteler
Kaslar tipi Yavaş Hızlı
İnnervasyon Zayıf Zengin
Akson dalları, 100-200 3-10
kas lifi sayısı
Motor nöron Küçük, fusiform Büyük

İleti hızı Yavaş Hızlı

Uyarılma Eşiği Düşük Yüksek Lippincott’s lllustrated Reviews Physiology 2013
Çizgili kas aksiyon potansiyeli

Color Atlas of Physiology 2003

Kas sarsısı

Eğrinin çıkan kolu, kasılmayı; inen kolu gevşemeyi temsil eder.

latent period: Uyaranın kasa ulaştığı andan, sarsının başladığı ana
kadar geçen süre.Uyarının kasa geçmesi ve kasılmanın başlamasına
kadar gelişen olayların süresini içerir.
Tetani

Frekans artarsa: Örn, kas her 7 ms de bir uyarılırsa, kasılma dalgaları

üst üste binerek; kas tam gevşemeden yeni bir kasılmanın eski
kasılma üstüne eklenmesi ile kasılma miktarını (amplitütünü ) büyütür.
Frekans daha da arttıkça önce tam olmayan tetani, daha da yüksek
frekansda, kasın hiç gevşemeden kasılı kaldığı tam tetani durumu
ortaya çıkar.
 Bir kas kitlesinde liflerin %30’unun
• kasılması ile o kas aktif olarak, eklem açısını (range’ini)
tamamlayana kadar kasılır.

• Liflerin %70’inin kasılmaya katılması ile bir dirence karşı kasılabilir

(submaksimal kasılma kuvveti)

• Liflerin tamamının kasılmaya katılması ile maksimal kasılma gücü

gösterebilir.

Lippincott’s lllustrated Reviews Physiology 2013

1. İzometrik kasılıma

2. İzotonik kasılma
a.Konsantrik kasılma
b. Ekzantrik kasılma

3. İzokinetik kasılma
 Guyton & Hall Textbook of Med. Physioogy 13. Ed

izotonik kasılmada kas bir yükü, belli bir mesafede taşıdığı için bir iş
yapmış olur. Buna karşı izometrik kasılmada bir iş ortaya çıkmaz.
Neuroscience –Purves 6E 2018
 Dinamik bir kasılma şeklidir
 Kasılma hızı sabittir, ancak oluşan direnç değişkendir
 Eklemin farklı hareket açılarında farklı kasılma kuvveti oluşur
 Yüzmede yapılan suyun içinde kulaçlama hareketi v.b
 Kasın istirahat uzunluğunda
sarkomer boyları, 2 ila 2.6 μ
(mikron) arasında olup; bu
sarkomer uzunluğu maksimum
kasılmanın başlaması için gerekli
optimum uzunluktur.
 Çünkü karşı karşıya gelen aktin
ve myozin bölgeleri optimum
düzeyde olup; bu şekilde
maksimum sayıda aktomyozin
köprücük kurulabilir.

Lippincott’s lllustrated Reviews Physiology 2013

 Organizmanın canlılığını devam ettirebilmesi, enerjinin meydana
gelmesi ve kullanılması ile mümkündür.
 İstirahatte;
total enerji 1.3 kcal/dk´dır .% 20 kadarını kaslar kullanır.
 Fosfojen enerji sistemi
 Glikojen- Laktik asid
sistemi (anaerobik met.)
 Aerobik sistem.

 Kas hücreleri enerji maddesi olarak ATP kullanır

 Dinlenme ve hafif egzersiz sırasında daha çok enerjiyi yağ asitlerinin
beta oksidasyonundan (en çok palmik asit)
 Şiddetli egzersiz esnasında ise daha çok karbonhidrat
metabolizması ürünleriyle enerji sağlanır
 Kasta mevcut ATP ve kreatin fosfat kaynaklarına beraberce Fosfojen
Enerji Sistemi denir
 Kreatin fosfat  fosfat + kreatin + ATP
 FES bir fiziksel aktivite sırasında kas enerjisini 8-10 sn kadar
sürdürebilir (bu da örn.100 m koşusunda yeterli olur)
 Bu enerji sistemi kas gücünün maksimal kısa patlamalarında kullanılır
 Fosfojen sitemin enerji sağladığı sporlar: kısa mesafe koşusu, dalma,
ağırlık kaldırma, yüksek veya uzun atlama….
selesy
İskelet Kasında Uyarılma Çeşitleri
İskelet Kaslarında Hipertrofi ve Atrofi
KAS HASTALIKLARI
 Seeley’s Anatomy &Physiology 10th E

Distrofin:
Bazı aktin filamentlerini sarkolemmaya kancalar tıpkı eritrositlerdeki
spektrin gibi. Yokluğu ya da hatalı yapımı muskuler distrofiye yol açar
X e bağlı resesif 3-5 yaş arası, 1/3500 oranınında erkek çocuklarda
Kas güçsüzlüğü
Distrofin eksikliğine bağlı olarak iskelet kası, beyin, retinada distrofin
proteini sentezlenemez
Muskuler Distrofi