Pieter Birame Alloing

6AVV
Vak: Nederlands
03/2023

De paradox van inclusie

Kent de hedendaagse drang naar inclusiviteit ook
negatieve gevolgen?

1
Het is ongetwijfeld een van de meest prominente onderwerpen in de hedendaagse
media; inclusiviteit. Regelmatig zien we artikels passeren zoals ‘Rolstoelgebruikers
klagen de De Lijn aan voor ontoegankelijkheid’, ‘Controverse over ongevoelig
taalgebruik’, ‘Te weinig representatie van minderheidsgroepen in de cultuursector’, etc.
Door deze polemiek begon ik de hedendaagse drang naar inclusie in vraag te stellen.
Daarnaast werd ik de afgelopen jaren enorm beïnvloed door extreem activistische
bewegingen op sociale media die streven naar inclusiviteit. Hier ging ik altijd hard in
op, hoogstwaarschijnlijk omdat ik me geroepen voelde om mee in opstand te komen
als persoon die zich kon identificeren met de gemarginaliseerde groepen in kwestie,
maar gaandeweg ontwikkelde ik een kritischere blik op het zogenaamde ‘wokisme’.

Van diversiteit naar inclusiviteit

De term inclusiviteit is, in vergelijking tot andere woorden in de Nederlandse taal, nog
een relatief jong woord. Volgens het Algemeen Nederlands Woordenboek kent het
woord pas sinds grofweg 2017 een flinke opgang, die verband zou houden met een
toenemende diversiteit binnen de samenleving. Diversiteit en inclusie zijn twee
begrippen met een nauw verband, die naar mijn weten vaak door elkaar worden
gehaald. Het concept van inclusie is breed en past in verscheidene contexten.
Sommige definities van inclusie richten zich bijvoorbeeld op de werknemer: “De mate
waarin een werknemer waarneemt dat hij of zij een gewaardeerd lid van de werkgroep
is door een bejegening te ervaren die voldoet aan zijn of haar behoeften voor
verbondenheid en uniciteit”, aldus Lynn M. Shore (2011). Deze definitie benadrukt
zowel de wens om geaccepteerd te worden als onderdeel van een groep, als de
behoefte aan uniciteit.

Andere definities baseren zich op het onderwijs, bijvoorbeeld die van UNESCO (2017):
“Het educatieve raamwerk van inclusie gaat fundamenteel over de deelname van alle
studenten aan het onderwijssysteem”. Over het algemeen is inclusie dus een toestand
waarbij er geen uitsluiting aanwezig is, en er op een tolerante manier wordt omgegaan
met elkaars verschillen.

Als er daarentegen over diversiteit wordt gesproken, dan wordt enkel de mengelmoes
van verschillen benadrukt die aanwezig is bij inclusie. Bijgevolg komt het ene voort uit
het andere en blijft het belangrijk dat hier ook een onderscheid in wordt gemaakt.

2
Activisme en de safe space
De media associeert inclusie
vaak met activistische
bewegingen. Een TED-talk van
Dr. Kimberlé Crenshaw bevestigt
dit. Inclusiviteit zou in het
bijzonder van het intersectioneel
activisme een belangrijke
component zijn, met als reden
dat het erkennen en respecteren
van de verschillende ervaringen
en perspectieven van alle
mensen hierbij een prioriteit is.
(TED, 2016) Het is volgens mij
vooral belangrijk dat we er oog
voor hebben dat we in een
samenleving privileges of juist Bron: Yamonte, 2017
discriminatie en onderdrukking
ondervinden op grond van allerlei verschillende factoren die elkaar kunnen
overlappen. Dit is voor mij erg herkenbaar omdat de momenten wanneer ik als zwart
persoon racisme ervaarde en troost zocht bij de zwarte gemeenschap ik daar niet
altijd even hard werd geapprecieerd door mijn queer identiteit, een andere factor die
tot discriminatie kan leiden. Yamonte (2017) deed een poging om al deze
overkoepelende factoren te schematiseren.

“Onderdrukking en privileges ondervinden we op grond

van allerlei verschillende factoren die elkaar kunnen
overlappen.”

Maar niet elke vorm van activisme houdt rekening met intersectionaliteit, en dit kan
resulteren in paradoxale concepten. Het meest controversiële voorbeeld is de safe
space - “een aangewezen ruimte waar gemarginaliseerde individuen kunnen
communiceren met andere gelijkgestemde individuen, en kritiek en denigrerende taal
zijn verboden”, aldus C. Benjamin (2022). In afgelopen jaren werden deze ruimtes
populairder en meer gangbaar in de academische wereld en in de media, maar hier
werd achteraf veel kritiek op gegeven.

3
In de context van sociale en politieke bewegingen zoals feminisme, LGBTQ-rechten
en anti-racisme, wordt het concept van safe spaces vaak gebruikt als een manier om
mensen te beschermen tegen micro-agressies, beledigingen en ongepaste
opmerkingen. Het doel is om de ervaringen van minderheidsgroepen te erkennen en
te respecteren en om een omgeving te creëren waarin deze groepen zich veilig voelen
om hun standpunten en ervaringen te delen. In eerste instantie leek dit onschuldig,
maar critici stelden dat dit kon resulteren in censuur en het beperken van de
meningsuiting. Voor een goed bedoelde zaak als de safe space leek me dit in eerste
instantie een overstatement, maar ik veranderde van gedachten na het zien van een
publiek debat van de organisatie Intelligence Squared US (2022), waarbij vier
geleerden erover discussieerden. In de loop van het debat werden de argumenten van
de pro-partij vaker weerlegd. Ze beargumenteerden dat de huidige
studentenpopulatie de meest diverse is in de geschiedenis, en dus de meest
onbegrepen. Safe spaces zouden traditioneel gezien gemarginaliseerde studenten de
kans bieden om te leren zonder angst, waarop de tegenpartij zei dat dit averechts
werkt en in de weg staat van het bevorderen van de campuseenheid. Het zou
voorkomen dat studenten met verschillende culturele, economische en intellectuele
achtergronden samenkomen voor een productieve en zinvolle uitwisseling van ideeën.

“Het benadrukken van de diversiteit bij inclusie resulteert

vaak in een scheiding van de groepsidentiteit.”

Het benadrukken van de diversiteit bij inclusie resulteert dus vaak in een scheiding
van de groepsidentiteit, waardoor sommige individuen weer worden buitengesloten,
wat de tegengestelde ambitie is van inclusiviteit. Deze conclusie was voor mij heel
herkenbaar en is volgens mij de reden van de hevige polemiek rond dit onderwerp.

Trend of moderne uitvinding

We kunnen ons ook afvragen hoe de tijdsgeest zal evolueren rond dit begrip. Ondanks
de paradox ben ik uiteraard wel een voorstander van inclusiviteit. Volgens mij is de
volgende stap om ons bewust te worden van de tegenstellingen in sommige
activistische bewegingen, om vervolgens naar manieren te zoeken hoe we de paradox
kunnen aanpakken. Ik zou het jammer vinden moest die drang naar inclusie uitlopen
in een maatschappelijke trend wegens zijn zwakke plekken, zoals een artikel op
Eventbranche suggereert (2022).

4
Zoals eerder vermeld is een manier om de paradox van inclusie te verminderen het
streven naar een gemeenschappelijke identiteit in plaats van het benadrukken van
verschillen. Dit wordt bevestigd door Scott Page in zijn boek ‘The difference: How the
power of diversity creates better groups, firms, schools, and societies’ (Page, 2008).
Inclusie moet niet worden gezien als het creëren van aparte groepen of safe spaces
voor elke identiteit, maar eerder als het creëren van een gemeenschappelijke ruimte
waarin iedereen zich welkom voelt. Dit kan worden bereikt door te benadrukken wat
ons verbindt in plaats van wat ons scheidt en door te streven naar een
gemeenschappelijke waardenset en doelstellingen (Van Laar, 2011).

Het is belangrijk om in het achterhoofd te houden dat de paradox van inclusie een
complex probleem is dat veel aspecten van onze samenleving raakt. Dus het streven
naar samenhorigheid moet worden gedaan op een manier waar men geen nieuwe
vormen van uitsluiting creëert. Bijvoorbeeld, in mijn ideale wereld zouden de
werknemers in de cultuursector niet afgekeurd noch geprezen moeten worden voor
diversiteit in films, theater, etc. Net zoals een rolstoelgebruiker niet zou moeten
rekenen op de assistentie van de buschauffeur om op de bus te geraken, maar dat er
moeten worden nagedacht over inclusievere oplossingen, zoals de stoep even hoog
bouwen als de opening van de deur. Kortom houdt een inclusieve cultuur stand door
de waardering van de individuele kwalificaties en prestaties en door de benadrukking
van gemeenschappelijke waarden en doelstellingen.

Bron: Arthur, 2023

5
Bibliografie
• Algemeen Nederlands Woordenboek. (02.02.2017). Inclusiviteit. Instituut van de
Nederlandse taal. [28.02.2023, https://anw.ivdnt.org/article/inclusiviteit]

• Arthur J. (20.02.23). Rolstoelgebruikers slepen De Lijn voor rechter. HLN.

[19.03.2023, https://www.hln.be/binnenland/rolstoelgebruikers-slepen-de-lijn-voor-
rechter~a0c70c91/]

• Benyamin, C. (29.08.2022). Do Safe Spaces in Academia Encourage or Curtail Free

Speech?. [28.02.2023, https://www.theperspective.com/debates/living/perspective-
safe-spaces/]

• Eventbranche (09.02.2022). Marketing kan in 2022 niet zonder diversiteit, inclusie en

gelijkwaardigheid. Nieuwe Oogst. [23.03.2023, https://www.eventbranche.nl/nieuws/
marketing-kan-in-2022-niet-zonder-diversiteit-inclusie-en-
gelijkwaardigheid-22795.html]

• Intelligence Squared US. (18.01.2022). Trigger Warning: Safe Spaces Are

Dangerous. Intelligence Squared US. [28.02.2023, https://
www.intelligencesquaredus.org/debate/trigger-warning-safe-spaces-are-dangerous/
#/]

• Page, S. (2008). The difference: How the power of diversity creates better groups,
firms, schools, and societies. Princeton University Press.

• Shore, L. (2011). Inclusion and diversity in work groups: A review and model for
future research. Journal of Management.

• TED. (07.12.2016). The urgency of intersectionality | Kimberlé Crenshaw. YouTube.

[28.02.2023, Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=akOe5-UsQ2o]

• UNESCO. (2017). Education for Sustainable Development Goals: Learning

Objectives. Unesco. [28.02.2023, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/
pf0000247444 ]

• Van Laar, C. (2011). Valuing diversity: Social identity effects on the valuation and
motivation for diversity. Journal of Social Issues, 67(3), 541-557.

• Yamonte C. (06.01.2017). Intersectionality. NCDA. [10.03.2023, https://

www.ncda.org/aws/NCDA/pt/sd/news_article/139052/_PARENT/CC_layout_details/
false]Ó