Professional Documents
Culture Documents
Slayt Yahudi
Slayt Yahudi
yüzyılda Musa’nın
Yahudilik/ Judaism öğretileri etrafında şekillendiğini iddia eden
bir dindir.
– Yahudiler, bugün başta İsrail olmak üzere
Amerika’da ve dünyanın diğer bölgelerinde
yaşamaktadırlar.
– İsrail’de 5 milyon, Amerika’da 6 milyon
olmak üzere toplam nüfusları 25 milyon
civarındadır.
– Bugün Türkiye’de yaşayan Yahudilerin
sayısı yaklaşık 26.000 kadardır.
– Bunların 22.000’i İstanbul’da ve 2500’ü
İzmir’de, diğerleri Ankara, Bursa, Edirne,
Çanakkale, Kırklareli, Adana ve Hatay’da
yaşamaktadır.
• Yahudiliği Tanımlamak İçin Kullanılan Terimler • Yahudiliği Tanımlamak İçin Kullanılan Terimler
• İbrani, İsrail, İsrailoğulları, Yahudi ve Musevi • İsrail ve İsrailoğulları
– Bu iki terim, Yakup ile Babil sürgünü (MÖ, 587) dönemi
arasında yaşayan Yahudileri tanımlamak için kullanılır.
• İsrail, aynı zamanda Yakub’a verilen bir unvandır. Yakub’un soyuna onun
• İbrani İsrail unvanına dayanılarak İsrailoğulları da denmiştir.
– Tevrat’ta anlatıldığına göre Yakup, bir gece kırda iken, kendini “Tanrı
• İbrahim’den Yakub’a kadar olan dönemdeki Yahudileri
adamı” olarak tanıtan bir kişi karşısına çıkmış ve onunla sabaha kadar
tanımlamak için kullanılır. güreşmiş, fakat yenişememiştir. Sabah olunca rakibi Yakub’u kutsamış
• Bu terimin ve ona “Tanrıyla uğraşan” anlamında "İsrail" (Yisrael) adını vermiş,
• a) İbrahim’in dedelerinden ‘Eber’in neslinden’ anlamında (Tek. 11:14- nesline de "İsrailoğulları" (Bney Yisrael) demiştir. Böylece İbranîler,
26) İsrailoğulları adını almışlardır.
• b) Bir nehri veya yolu geçmek (Ürdün nehrinin ötesinde yaşayan) – Kur’an’da İsrail terimiyle Hz. Yakup, İsrailoğulları terimiyle de onun soyu
kast edilmektedir.
• c) Eski Mısır dilinde ‘yabancı’ (habiru- hiberu) kelimesinden.
• Yahudilerin konuştuğu dile de bu kelimeden Hebrew/ İbranice denir.
• Yahudiliği Tanımlamak İçin Kullanılan Terimler • Yahudiliği Tanımlamak İçin Kullanılan Terimler
• Yahudi • Musevi
• A) Yakub’un 4. oğlu Yehuda (Tek. 29:35) ve kabilesine verilen
isim (Çık. 31:1) • Bu isim, Osmanlının son dönemlerinde kullanılmaya
• B) Bu kabilenin ikamet ettiği bölge (Rut, 1:1-2) başlamıştır. Sadece Türkiye’de kullanılır.
• C) Kral Davud’un yönetimi altındaki bölge (II. Sam. 5:5) ve
krallık dağıldıktan sonra Güney Krallığı (I. Kral. 12:16-21) • Yahudiler kendileri de Türkiye’de "Yahudi" yerine "Musevî"
• D) Babil sürgününden sonra İsrail kavmi için kullanılan isim ismini kullanmayı tercih etmişlerdir. Çünkü Türkiye’de de
"Yahudi", hep aşağılayıcı ve kötü bir anlamda kullanılmıştır.
• Babil sürgünü döneminden günümüze kadar kullanılan bir isimdir. Bu durum hâlen devam etmektedir. "Yahudi" denince;
Bu isim, Babil’deki yerli halk tarafından verilmiştir. Bundan sonra
entrika, yalan, hile, sözünde durmama, kandırma, ihanet gibi
İsrailoğulları "Yahudi" olarak anılır olmuşlardır. Anlamı, Yahudalı
demektir. gayri ahlâkî davranışlar akla gelmektedir. "Musevî" ise, daha
olumlu ve yumuşak bir imaj çizmektedir.
• Kur’an’da Yahudi ismi doğrudan geçmez. Bunun yerine “Hedü” ve
“Yehud” kelimeleri yer alır.
1600
Nuh Kanunları
yıl Kabil Habil Şit
• 1. putperestlikten kaçınmak,
Nuh 2. küfürden kaçınmak,
400
yıl
Sam Ham Yafes 3. zinadan kaçınmak,
5. kan dökmemek,
İsmail İshak
6. hırsızlık yapmamak,
Esav Yakup
7. canlı hayvandan et koparıp yememek
İlk On Oğul Son İki Oğul (Yusuf)
12 İsrail Kabilesi
İsrailoğulları (Bney Yisrael/Benî İsrail)
GRAPH
Section 4 Assessment
continued . . .
• Ortaçağ’ın Önemli Yahudi Bilginleri: • Moses Maimonides/ Musa b. Meymun (ö. 1204)
• Saadia ben Joseph Gaon: X.yy’da yaşamış. Dönemin felsefi • Kurtuba’da doğmuş, Kuzey Afrika’da Selahaddin Eyyubi’nin vezirinin saray
doktorluğunu yapmıştır.
konularıyla (dünyanın yaratılışı, zamanın başlangıcı, antropomorfik • Antropomorfik tanımlamaları, mecazi yorumlar, kutsal kitap ile günün felsefi
tanrı anlayışı, beden-ruh ilişkisi) ilgilenir.Siddur (dua kitabı) tartışmalarını uzlaştırmaya çalışır, Delaletü’l-Hairin en önemli eseridir.
• Moşe ben Meymun (Rambam) tarafından derlenen Emunot (Amentü)
yazarıdır.
– tam bir imanla inanırım ki
• Solomon ben Joseph ibn Gabirol (ö. 1070), Bahya ben Joseph ibn – 1) Tanrı var olan her şeyi yarattı ve onlara hükmetmektedir.
Pakuda (ö. 1120), Abraham ben David Halevi ibn Davud (ö. 1180), – 2) Tanrı birdir ve ondan başka tanrı yoktur.
Judah Halevi (ö. 1141) gibi diğer düşünürler de vardır. – 3) Tanrı bir cisim değildir ve hiçbir şekilde tasvir edilemez.
– 4) Tanrı, ezeli ve ebedidir.
– 5) İbadet, sadece Tanrı’ya mahsustur; Ona ortak koşulamaz.
– 6) Peygamberlerin bütün sözleri haktır.
– 7) Efendimiz Musa’nın peygamberliği gerçektir. O, kendisinden önce ve sonra
gelen bütün peygamberlerin en büyüğüdür.
– 8) Elimizde olan Tevrat, tamamıyla Tanrı tarafından Musa’ya verilenin aynısıdır.
– 9) Tevrat değiştirilmeyecektir ve gelecekte Tanrı başka bir Tevrat da
göndermeyecektir.
– 10) Tanrı, insanın bütün işlerini ve düşüncelerini bilir.
– 11) Tanrı, emirlerini yerine getirenleri mükâfatlandırır, ihlal edenleri
cezalandırır.
– 12) Mesih gelecektir; geciktiği hâlde her gün onun gelmesini bekleyeceğim.
– 13) Tanrı’nın bildiği bir zamanda, ölümden sonra dirilme gerçekleşecektir.
• Yahudi Mistisizmi • Yahudi Mistisizmi
• Sefer Yetzirah (Book of Creation)
• Mö. II.yy ve Ortaçağ’da yazıldığı şeklinde değişik görüşler vardır. • Kabala:
• Rakamların mistik anlamıyla dünyanın nasıl yaratıldığını anlatır. • 12.yy’dan sonra Yahudi mistisizminin aldığı şekildir.
• Sefirot yani sayı veya daire anlamına gelen sudura benzer yaratılıştan • Teorik (daha çok İspanya Seferad’larının benimsediği) ve Pratik (Almanya
bahseder. Aşkenazlarının daha çok benimsediği) olmak üzere ikiye ayrılır.
• Merkava/Merkaba Mistisizmi: • Teorik: Tevrat ve dini emirler yoluyla ilahlığın takdirini ve dünyada ilahi
• 12-13.yy’da sistemli hale gelen Kabala’nın en erken biçimi olarak görülen düzenin tesisini amaçlar. (Nahmanides, 13.yy).
Merkava, kutsal taht ve onu taşıyan araba motifinden kökenini alır. Hezekiel • Pratik: mistik kişiliği merkeze alıp kutsal isimlerin mistik kullanımı, bir
1:15’de Hezekiel’in vizyonu.
takım duruş ve nefes alış teknikleri vasıtasıyla yoğun mistik değişimi
• Tanrının görünümünü veya ihtişamını tecrübe etmeyi, bu tecrübe için ruhun amaçlar. (Abraham Abulafia, 13.yy).
semaya yükselmesini amaç edinir.
• İspanyol ve Safed Kabalası / Lurianik Kabala diye de ikiye ayrılır.
•Hasidizm:
•18.yy Yahudi mistik hareketidir. Doğu Avrupa Yahudilerini manevi olarak • İspanyol: Sefer Zohar temel kitaptır. 13.yy’da Rabbi Moşe de Leon
güçlendirmeyi amaç edinir. tarafından derlenir. Sefirot doktrinini gelişmiş şekliyle ortaya koyar. Yeni
•İbadette samimi ve istekli olmaya önem verir. Dini coşkuyu arttırmak için özel Eflatuncu Sudur teorisine benzer bir yaratılıştan bahseder. Keter’den
dua ve uygulamalara büyük önem verdi. (hohma-hikmet), Malkut’a kadar iniş ve dünyanın ve Adam Kadmon’un
•Baal Shem Tov (ö. 1760)’ın karizmatik liderliği (tzadik) etrafında gelişir. yaratılışını aktarır.
•Tanrının herşeyde olduğu (bir nevi Panteizm) vurgulanır ve dini fiillerin icrasında • Safed/Lurianik: 1492’de İspanyol Yahudilerinin altın çağının bitiminden
neşe ve haz faktörü (şarkı, dans, içki, hikaye anlatma) ön plandadır. sonra popülerleşen ve tikun olam (dünyanın düzeltilmesi, tamiri) üzerine
•Devekut (sadakat ve Tanrıyı sürekli zihinde tutmak) çok önemlidir. şekillenir. Yitshak Luria tarafından formüle edilen bu doktrine göre ein
•Kolayca tanınırlar: siyah şapka, sakallı ve uzun saç. Kadınlar örtülü. Doğum sof’un kendi içine doğru çekilmesi (tsimtsum) beklenir. Bunun için de
kontrolü hoş karşılanmaz, çok çocuklu. mekanist gibi bir rolü olan ‘mesih’ gereklidir.
On Sefirot/Tanrı Ağacı
1- Yüce Taç-Keter
4- İdrak-Bina 3- 2- Hikmet-Hohma
Daat-
6- Kudret-Gevurabilgi 5- sevgi-Hesed
7- Güzellik-merhamet- Tiferet
9- Azamet-Hod 8- Zafer-Netsa
10- Temel-Yesod
11- Melekut-Beden
•
•
Sabetay Sevi (1626-1676)
İspanya’dan göçen Yahudi bir ailenin çocuğu olarak
• Yahudiliğin Tarihinin Genel Hatları
İzmir/Agora’da doğdu.
• 7) Modern Dönem ve Haskala Hareketi
Sabataycılık • Bu dönemde Yahudiler çok sıkıntılıdır. Polonya-
Litvanya Yahudileri, 1648’de ‘Cossack Chmielnicki’
katliamıyla kıvranır. Bir mesih beklentisi
•Haskala: Batı Avrupa’da 18.yy’ın sonu ile 19.yy başlarında gerçekleşen
oluşmuştur. Yahudi Aydınlanmasına verilen ad.
• 22 yaşında Mesihlik iddiasında bulunmuş (1648)
Musevi din adamıdır. 1666 yılında kıyametin •Portekizli Marona bir aileden gelen Baruch Spinoza (ö. 1677)’nın
kopacağını iddia ediyordu. fikirlerinden etkilenen Moses Mendelson (ö. 1786) başını çektiği bir
• İstanbul, Selanik, Kudüs, Tarblusgarp, Beyrut,
İskenderiye, Kahire’de propaganda yaptı.
aydınlanma hareketidir.
• IV Mehmet’in adamları tarafından tutuklandı •“Evde bir Yahudi, dışarıda herkes gibi ol’ Mendelson.
(1666) ve yargılandı.
• Mahkeme heyetine, kendisinin asla Mesihlik •2 terim: a) Diyaspora Milliyetçiliği (bulunduğun ülkeye entegre olmak)
iddiasında bulunmadığını ve Müslüman olduğunu ve b) Dini rasyonalize etme (metinleri rasyonel bir uslupla okuma).
söyler.
• Sultan huzuruna çıkarıldı, Aziz Mehmet Efendi adını •Modern Dönem Mezhepleri:
alarak 150 akçelik bir maaşla sarayda memurluk
olarak görevine getirildi. •A) Reformist/Liberal Yahudilik:
• Daha sonra gönderildiği Arnavutlukta beş yıl •Abraham Geiger (ö. 1874) başı çeker.
yaşadıktan sonra 1676 tarihinde ölmüştür.
•Yahudiliği, çağın şartlarına uydurmak gerektir.
• Onun ölümünden sonra takipçilerinden Nathan,
Sabatay’ın İslam’a girişini, şer güçlerle yapılan bir •Talmud’un otoritesi reddedilir, sünnet olmasa da olur, Şabat kuralları esnetilir,
savaş diye yorumlar. seçilmişlik, vahyin değişmezliği, kurtarıcı Mesih, kutsal topraklara dönüş,
• Kapancılar, Karakaşlar ve Osman Babacılar diye üç Mabed’in yeniden inşası düşüncelerini bırakıp ve kadına yönelik olumsuz
gruba ayrılır. ifadelerin dua kitaplarından çıkarılmasını öngörürler.
•Sinagog’ta kadın-erkek karışık ibadet, çoğulculuk, ferdiyetçilik öne çıkar.
Yahudi Kitapları
YAHUDİ Kutsal KİTAPLARI
Sayısız Yahudi kitapları arasında en önemli üç tanesi
şunlardır: Tanah, Talmud ve Sidur.
Hıristiyan Versiyonu
KİTAPLAR (KETUVİM):
Tanah'ın üçüncü bölümü. 11 kitaptan oluşur. Kutsal Kitap
1. Mezmurlar (Teilim), (Bible)
2. Süleyman’ın Meselleri,
3. Eyüp (İyov), Eski Ahit Yeni Ahit
4. Neşideler Neşidesi (Şir Aşirim), (Old (New
4. Rut, Testament) Testament)
5. Yeremya’nın Mersiyeleri/Ağıtlar (Eha)
6. Vaiz (Koelet), • Tanah’ın ihtiva ettiği bölümler hakkında Yahudilerle
7. Ester, Hıristiyanlar arasında ihtilaflar vardır. Hıristiyanlar
8. Daniel, (Protestanlar) Eski Ahit’in 39 kitaptan (5+21+13)
9. Ezra ve Nehemya, oluştuğunu kabul ederken, Yahudiler 24 kitaptan (5+8+11)
10. Tarihler (I ve II) (Divre Ayamim) oluştuğunu kabul ederler.
TANAH (YAHUDİ VERSİYONU) •Tora’nın Kaynakları
ESKİ AHİT (HIRİS. VERSİYONU)
-Tekvin -Tekvin •Ortodoks görüşe göre Tora, Musa’ya Sina’da bizzat Tanrı tarafından
-Çıkış -Çıkış yazdırılır (Sayılar, 12:6-8; Çıkış, 33:11). Bir Ortodoks Yahudi için
-Levililer -Levililer Tevratın otantikliği tartışma götürmez.
-Sayılar -Sayılar
-Tesniye
•16.yy’da Tora’nın farklı kaynaklardan derlendiği dile getirilir
-Tesniye •Yusuf kıssası (Tevkin, 37): Babası hem Yakup hem İsrail; Ruben Yusufu
- - kurtarmaya çalışıyorken Yahuda da onu kurtarmaya çalışır; o, hem İsmaili hem
-
- de Medyenli tüccarlara satılır…
-Malaki (son peygamber) -Haggay
-Mezmurlar
•Yaratılış ile ilgili farklılıklar (tekvin I ve II. Böl).
-Zekarya
-Süleyman’ın Meselleri •Çıkış, Tanrı Yahve (6.chp.), Elohim ile ilgili birçok pasaj.
-Eyub
-Malaki (son peygamber)
------------------------------ •Karl Heinrich Graf ve Julius Wellhausen, 19.yy’ın ortalarında 4 kaynak
-Neşideler Neşidesi
-Rut YENİ AHİT teorisini ileri sürer.
-Yeremya’nın Mersiyeleri
-Vaiz
(Malaki’den sonra İsa) •J: Jahweh, Güney Yahuda krallığı MÖ. 9.yy.
-Ester -Matta •E: Elohim, Kuzey İsrail krallığı, MÖ. 8.yy.
-Daniel -Markos •D: Deuteronomy, MÖ.7.yy.
-Ezra -Luka •P: Priestly, Din adamları ve kurban kültüyle alakalı, MÖ. 6.yy.
-Tarihler -Yuhanna •Tevrat, ancak Babil Sürgünü sonrası şeklini alır; Peygamberlerle ilgili
kitaplar ancak Pers yönetiminin sonlarına doğru kanona dahil edilir.
• Bir diğer husus, şayet kutsal toprakların sınırını • Dolayısıyla, Tevrat’ta geçen “Nil’den
“Nil’den Fırat’a kadar” geniş tutarsak, bunun Fırat’a kadar” ifadenin, bir mecaz veya
içine ülkemizin sınırları içerisinde bulunan
Harran da girer. abartı olduğu anlaşılmaktadır.
• Oysa biliyoruz ki, Hz. İbrahim Harran’a • Siyasî olarak Yahudilerin bütün
geliyor, ancak Harran’da kalmıyor. Çünkü dünyaya egemen olma ideolojisi elbette
Yehova ona: “Atalarının toprağı Kenan’a git” vardır. Fakat bu ideoloji, dinle
diye emrediyor. Aynı şekilde Hz. Yakup’ta,
belirli müddet Harran’da kalıyor, ancak Tanrı özdeşleşmiş bütün Yahudileri kapsayan
orada uzun süre kalmasına müsaade etmiyor. bir ideoloji olmayıp Siyonist bir
Vaat edilen kutsal topraklara, atalarının gurubun düşüncesidir.
topraklarına gitmesi yönünde telkinde
bulunuyor.
MESİH İNANCI
(16)
Ahiret İnancı
• Geleneksel Yahudilik, ahiret inancını kutsal metinlere Melekler İnancı
dayandırsa da ne Tevrat ne Tanak’ta bir takım münferit • Melekler, Tanrı tarafından yaratılmış, Tanrı’nın emrinde olan ve bir
atıfların ötesinde çok fazla yer bulmaz. takım derecelere sahip olan manevi varlıklardır.
• Baş melekler şunlardır:
• Genelde ahiret ve eskatoloji birbirinin yerine geçer. • Mikail: Yahudileri korumakla görevli
• Tevrat’ta Daniel kitabına kadar olan bölümlerde bu inançla • Cebrail: Ateşin koruyucusu ve vahiy meleği
ilgili açık ifadelere rastlanmaz. Daniel 12/2-3 ve İşaya • Uriel: Havanın ve yıldızlardan sorumlu melek
26/19’da ebedi yaşam ve ölümden sonra yeniden doğumu • Rafael: Mucizevi hekimdir.
konu alan ifadeler, bu inancın delili kabul edilebilir. • Azazel: Ölüm meleği
Zerdüştlüğün buradaki etkisi.
• Bunların dışında, cennetin bekçisi Kerubim ve Sefarim de büyük
• Şeol kavramı:Sürgün sonrası kitaplarda geçer. Kidron Vadisi. melekler arasında sayılır.
• Tartışmalı bir inançtır. Sadukiler ve Karailer tarafından kabul • Meleklerin kanatlı insanlar olduğu yönündeki inancın Yahudilere
edilmez. Yunanlılardan geçtiği ileri sürülür.
• Yahudiler arasında kıyamet ve haşir inancının Babil • Meleklerin faaliyetleriyle ilgili kutsal metinde (II.Sam.24/15;
II.Kral.19/35) anlatımlar vardır.
sürgününden sonra ortaya çıktığı kabul edilir. • Şeytan, sayısız kötü meleklerin reisi kabul edilir. Kabbala’ya göre
• Kabala isimli mistik gelenek mensupları ise ruh göçüne Şeytan, Roma’nın koruyucu patronudur. Cinler de tanrı’nın gazabına
(tenasüh) inanır. uğramış melekler olarak kabul edilir.
Yahudilikte İbadet Bir sinagogta bulunan temel unsurlar
Din Adamları
• Kohen: Levioğullarından Harun soyuna bağlı İsrail erkeklerinden
nelerdir?
oluşan Mabed döneminde kurban ibadetini yerine getirme ve Sinagogların belli bir mimarî sitili yoktur. Bölgeye
İsrailoğullarına Tevratı öğretmekle görevli din adamı sınıfına denir.
Mabed’in yıkılması sonrası ise bayramlarda kohen kutsamasına göre yapı şekli değişiklik gösterir. Ancak bütün
söylemek, ilk doğan erkek çocukların azat edilmesi merasimini sinagoglarda mutlaka üç şey bulunur. Bunlar; Aron-
yürütmek, sinagogta haftalık tevrat okumasına öncülük. Hakodeş (kutsal dolap), Ner-Hatamid (devamlı
• Levili: Yakub’un 3. oğlu Levi soyuna bağlı erkeklerden oluşan ve yanan ışık) ve Teva’dır. Aron-Hakodeş, içinde
Mabed’de kohenlerin yardımcıları olarak gören yapan din adamı sınıfı.
elyazması Tevrat tomarlarının bulunduğu bir
• Haham: ibr. Bilge. Yahudi din bilgesine denir. Sefarad yahudileri,
genellikle yerel cemaat rabbilerine derler. dolaptır. Bir bakıma sinagogdaki mihrabı oluşturur.
• Hazan: Sinagog ibadeti sırasında duaların belli bir melodi eşliğinde Ner-Hatamid, Aron-Hakodeş’in üst tarafında
okunması konusunda cemaati yönlendiren görevli. Aşkenazlar, kantor bulunan ve devamlı yanan bir ışıktır. Teva ise, Aron-
der. Hakodeşin tam önünde yer alan bir kürsüdür. İbadet
• Rabbi/Rabay: Dini konularda öğretme ve hüküm verme yetkisine esnasında Aron-Hakodeş’ten çıkarılan Tevrat tomarı
sahip yahudi din adamı. Babi Yahudi cemaatinde rav, Sefarad
yahudileri arasında Ribbi, Hasidi cemaatlerde rebbe kullanılır. bu kürsüde okunur.
Cumartesi/Şabat
Günlük İbadetler “Şabat gününü kutsal sayarak anımsa. Altı gün çalışacak bütün işlerini yapacaksın.
Ama yedinci gün bana, Tanrın Rab’be Şabat günü olarak adanmıştır. O gün sen, oğlun,
• Sabah, ikindi ve akşam olmak üzere günde üç kez ibadet edilir. kızın, erkek ve kadın kölen, hayvanların, aranızdaki yabancılar dahil, hiçbir iş
yapmayacaksınız.”(Çıkış, 20/8-10)
Kiduş ve Ha-Motsi
• kiduş kutsama anlamına gelir. Tora’daki,” Şabat’ı hatırla ve onu kutsa.” buyruğu
gereği,”Kiduş” duası “Şabat Sofraları”nın olmazsa olmaz tamamlayıcısıdır. Kiduş
şarap içmeden önce ve yemeklerden önce yapılan bir duadır. Kiduş duasını erkek
söyler kadın da “Amen” der. Kiduşu okuyan şarabı yudumlar ve aile fertlerinin
içmeleri için bardağı dolaştırır. Ardından “NetilatYadayım/Elleri Yıkama” buyruğu
gereği leğen ya da benzeri bir kabın üzerinde eller yıkanır kurutulur ve bu eyleme
ilişkin Beraha okunur.
• Evin reisi Hallotların örtüsünü açar ve ekmekleri elinde tutarak “Ha- Motsi” duasını
okur.”Tanrımız ve evrenin hükümranı Ad. Topraktan ekmek çıkaran sen
mübareksin.”
• Ha-Motsi duasını takiben elle parçalanan ekmek lokmaları tuza banılıp aile
fertlerine dağıtılır. Bu uygulamayla”Bet Ha-Mikdaş” dönemlerinde Kutsal Mabed’te
tuzla sunulan “Korban”larla bir paralellik kurulmaktadır.
•Şabat malzemeleri
• Tüm bu uygulamalar tamamlandıktan sonra yemeğe başlanır.
Başlıca Yahudi Bayramları Başlıca Yahudi Bayramları
Periyodik Kutlamalar Haç Festivalleri
• Roş Ha Şana: Yahudi takviminde yılbaşıdır. Tişri (15 Eylül- 15 Ekim) • Fısıh/Pesah/Passover/Özgürlük:Mısırdan kurtuluşun anısına
ayının birinde başlar iki gün sürer. Bu günde insanın yıllık kaderinin kutlanılır. Hazırlanan seder yemeğine acı otlar katılır ve mayasız
çizildiğine inanılır bu nedenle iki gün boyunca tövbe edilir ve ekmek yenilir.
• “…Tanrınız Rabbin Fısıh bayramını kutlayın. Tanrınız Rab Aviv ayında geceleyin sizi
eğlenceden kaçınılır. Mısır’dan çıkardı. Tanrınız Rabbin adını yerleştirmek için seçeceği yerde davarlardan,
– Aşerat Yema Teşuva: 10 Tövbe günü sığırlardan Fısıh kurbanlarını keseceksiniz. Kurban etiyle birlikte mayalı ekmek
yemeyeceksiniz. Yedi gün mayasız ekmek yiyeceksiniz…”(Tesniye,16/1-3)
• Yom Kipur: Yıl başı bayramını takip eden 10 günlük sürenin sonundaki • Sukkot/Çardak: Çadırlar kurulur ve 1 hafta bu çadırlarda yaşanır.
kefaret günüdür. Yahudiler bu günde daima ibadetle meşgul olur. Ros Böylece kutlanan bayramlar sayesinde geçmiş (Mısır’dan ayrılışı
Ha Şana’da çizilen insanın yıllık kaderinin, bu günde onaylanarak son müteakip çekilen acılar ve çölde kırk yıl dolaşmaları) daima hatırda
şeklini aldığına inanılır. Defterler açılır ve sıfırlanır. 1 günlük oruç. 24 tutulur.
saat vücut yıkınmaz, deri giyilmez. Herkes tutmalı. Kodeş ha Kodeş’a • “Tahılınızı ve asmanızın ürününü topladıktan sonra yedi gün Çardak Bayramını
(Sukkot) kutlayacaksınız.” (Tesniye,16/13)
giriş.
• Şuvvot: On Emrin ve Tevrat’ın Tanrı tarafından Yahudilere verilişinin
kutlandığı bir bayramdır. Şivan (15 Haziran-15 Temmuz) ayının
• Sim Ha Tora: Her yıl bir defa Tevrat’ın hatmedilmesi sonucunda altısında kutlanır ve iki gün sürer.
kutlanan hatim bayramıdır. Sukkot’un hemen ertesi günü kutlanır, dini
ve eğlenceli bir bayramdır.
Menora aynı zamanda İsrailoğullarının Mısır’ı terk Menora, Yahudi bayramı Hanukka'da da
edişleri ile Sina Dağı eteklerinde Tora’yı alışları kutlanılır. Işıklar Bayramı olarak da
arasında geçen 7 haftayı (Şeva Şavuot) temsil eder. bilinen Hanukka'da kullanılan
şamdanların çoğu 9 kolludur. Efsaneye
Menora'nın bütün kollarının birbirinden eşit uzaklık göre, Kudüs Tapınağı yıkıldığında,
ve eşit uzunlukta olmasının adalet ve eşitliği Menora'daki sonsuz ateşi devam
simgelediği ileri sürülür. ettirebilmek için ancak bir günlük
zeytinyağı kalmıştı. Bir mucize eseri
Ortaçağ’da bu 7 kol astrolojik anlamda 7 gezegeni şamdan ateşi sekiz gün boyunca yandı
simgelemektedir; ortada güneş ve her iki yanında ve tapınağın yeniden inşa edilip yağ
üçer gezegen.
bulunmasına kadar yeterli oldu. 9 kollu
şamdanın asıl adı Hanukya veya
Menora bunlardan başka, hayat ağacı olarak
nitelenmiştir. Yahudi mistisizmine göre hayat ağacı Hanukiya olmakla beraber, çoğu zaman
simgesi 7 tanrısal erdemi ifade eder. Menora Menora olarak anılır. Ortadaki kol,
insanoğlunun Tanrı’nın suretinde yaratıldığının sağındaki ve solundaki dörder kolu
sembolüdür . yakmak amacıyla kullanılır.
Parşömen metinlerinin yazı Her Yahudi bir Sefer Tora'ya sahip olmalıdır.
işlemi bittikten sonra,
parşömenler –Gidin– adı verilen Sefer Tora yazılı olan en kutsal kitaptır.
bir iplikle birbirlerine dikilir.
Gidin adlı iplikler, kaşer bir Açıldığında ve taşındığında onun önünde
hayvanın ayak kaslarının eğilinir ve öpülür.
liflerinden yapılır. Her 4 sayfa bir
araya getirilerek dikilir ve Parşömene asla el değdirilmemelidir.
bundan bir –Yeriyah– elde edilir. Hahamlar "Çıplak Sefer Tora'ya dokunan,
Sonra her bir yeriyah birer çıplak gömülecektir" ilkesini koymuşlardır.
Bu yüzden –yad– adı verilen uzun saplı bir el
parmak kalınlığından üst üste
işareti kullanılır. Sefaradlar bu riski önlemek
getirilerek birbirine eklenir. için Sefer Tora'yı ipekle kaplarlar.
Birbirine tamamen birleştirilmiş
olan parşömenler Atsei Hayyim
(Hayat Ağaçları) adı verilen tahta
Eğer Sefer Tora yanlışlıkla yere düşerse, buna
rulolara sarılır
tanık olan ve orada bulunan bütün cemaat
bütün bir gün oruç tutmalıdır
Tora ve YAD Süleyman Mabedi ( Bet
Amikdaş) Kutsiyet Evi;
Yeruşalimde’ iki kez inşa edilmiş ve
yıkılmış olan Tapınak.
I.Bet Amikdaş, Kral Süleyman
tarafından inşa ettirilmiştir. Babil
kralı Nevukadnessar tarafından
yıkılmıştır.
Bu yüzden Mezuza, tuvalet, banyo, kiler, ahır Pesah öyküsünde, Tanrı’nın Mısırlılara getirdiği
hariç evin tüm kapılarına konur. belalar görülür. Bunlardan sonuncusu ve en etkilisi
olduğu bilinen Mısırlıların ilk doğan erkek
Ev değiştirme durumunda, İsrail’de, hemen, çocuklarının ölmesidir (Makat Behorot). Tanrı bu
Diaspora’da ise 30 gün içinde mezuza takma belaları Mısırlılara göndermeye karar verdiği
işlemini tamamlamak gerekir. zaman, Hz. Musa, İsrailoğullarının o gün kurban
kesmelerini ve akıttıkları kanla evlerinin kapılarına
Mezuzaların parşömenleri 7 yılda en az iki kere işaret koymalarını emreder . Bundan amaç, işaretli
hasara uğrayıp uğramadıklarını kontrol etmek Yahudi evlerinin bu beladan korunmasıdır. Nitekim,
amacıyla gözden geçirilmelidir. Harfleri silinen Tanrı kapısı işaretli evleri bu beladan uzak
veya parşömeni yırtılan mezuzalar bu tutmuştur. Bu kapı işaretleriyle Mezuza arasında
biçimleriyle kullanılabilirliklerini yitirirler. bir paralellik kurmak istenirse bugün de kapısında
mezuza çakılı olan her Yahudi evini Tanrı
belalardan koruyacaktır!
Yahudilerde adet; mezuzayı her giriş ve çıkışta
elle ya da parmak uçlarıyla dokunup öpmektir.
DAVUT YILDIZI
Üst üste gelmiş iki üçgenle oluşturulmuş altı Sembolize ettiği anlamlar:
köşeli yıldız olarak bilinir Heksagram Üçgenin simgelediği kavramlara örnek olarak, anne – baba – çocuk
(hexagram). Bugün de İsrail devletinin askeri ilişkileri (aile), geçmiş – şimdi – gelecek, toprak – su – hava gibi
ve sivil bütün organlarının simgesi olduğu temel doğa elemanlarıyla maddenin üç hali: katı – sıvı – gaz veya
gibi, İsrail devletinin bayrağının sembolüdür. atomdaki proton – nötron – elektron üçlüleri gösterilebilir.
Efsaneye göre, “Golyat” adlı deve karşı Yahudi milletini oluşturan halk tabakaları da üçtür: Kohenler –
savaşırken, küçük Davud’u koruyan kalkanın Leviler – İsrael’ler. Bu türden örnekleri daha da çoğaltmak mümkün.
üzerine bir altıgen motifi işlenmişti. Magen, Ayrıca insanlığın üç temel öğesi: Hakikat – özgürlük ve sevgi
ayrıca, koruyucu bir alet olan “kalkan”a verilen kavramlarını saymak yerinde olur.
addır. Buna göre, Magen David, “Davud’un
kalkanı, Davud’un koruyucusu” demektir. Magen David, ( Kelime anlamı olarak David’in kalkanı) ‘in altı köşesi
vardır. Bu da Tanrı’nın tüm kainata hükmettiğini ve bizleri 6 yönden
Diğer bir efsaneye göre, Goliyat’ın kalkanını de koruduğunu sembolize eder: Kuzey, Güney, Doğu, Batı , Aşağı ve
büyük bir yıldız süsler. Genç David, bu devi Yukarı.
öldürdükten sonra, kalkanına sahip olur ve
yıldızı da Tanrı’ya sığınmanın bir simgesi Kabala’da, iki üçgenin, insanların içindeki mücadeleleri yansıttığı
olarak benimser. anlatılır: İyilik / kötülük, manevi /maddi ,v.s. İki üçgen ayrıca,Yahudi
ile Tanrı arasındaki karşılıklı ilişkiyi de temsil ediyor olabilir. Yukarı
Tora, bilinen bir örgütlenmiş orduyu kuran Kral işaret eden üçgen, cennete gidecek iyi davranışlarımızı , aşağı işaret
David’in, askerlerini profesyonel savaşçı olarak eden üçgen ise bu iyiliklerin harekete geçirip dünyaya doğru
yetiştirdiğini yazar. David, askerlerinin getireceği iyilik dalgasını ifade ediyor olabilir.
zırhlarında da Tanrısal himaye sembolü olarak
altıgen yıldız motiflerini kullanmıştır.
TEFİLİN Tefilin iki parçadan meydana
gelir ve bunlardan biri başa,
Tefilin, deriden yapılmış diğeri ise kola bağlanır.
ve yassı deri şeritlerle
birbirine tutturulmuş Başa bağlanan tefiline;
siyah renkte iki kare
kutucuktan oluşur.
Tefilin Şel Roş denir.
İçlerinde parşömen
üzerine el yazması İkinci kutu ise sol pazu
olarak, Tora'dan dört üzerine bağlanır.Buna da
ayrı bölüm içeren Tefilin şel Yad denir.
dörder rulo bulunur.
Tefilin takan kişi ayakta durur. Önce, "Tefilin Şel Yad - El Tefilini"ni alıp
sol kolunun üst bölümüne, kalbine dönük bir şekilde yerleştirir. Deri Tefilin takma duasını okuyan kişi, şimdi de Tefilin'in uzantısı olan deri
bağcıkların geçtiği ilik kutunun üst kısmına gelmelidir. Şeritleri saplı bölüm üste gelecek şekilde, bağları kolun alt bölümüne yedi kere
bağlamaya başlamadan önce "Tefilin Beraha"sını okur. dolar ve kalan bağları avucuna sarar.
Baş Tefilini'ni takar takmaz avucundaki bağları çözerek orta parmağına
–önce parmağın alt boğumuna (avuca yakın), sonra orta boğumuna ve
son olarak da gene alt boğuma olmak üzere– bağları üç kez dolar. Kalan
Sıra "Tefilin Şel Roş - Baş Tefilin"inindedir. Onu da, alnının üst kısmına bağları da gene avucuna sarar.
yerleştirerek bağın uzantısındaki düğümün ense üstüne gelmesini
sağlar. "Tefilin Şel Roş - Baş Tefilin" kutusunun alt kenarı saç köklerin Tefilin takma işlemi hiçbir hareket veya sözle kesilmemelidir. Herhangi
altına düşmemeli ve iki gözün tam ortasına gelecek hizada durmalıdır. bir nedenle kesintiye uğradığında aşağıdaki Beraha okunur.
Tallit kelimesinin Türkçe karşılığı cüppe, Tallitler erkekler tarafından haftanın her günü Şabat ve
harmani veya örtüdür Tallit, yün, keten bayram günleri de dahil olmak üzere sabah duası esnasında
veya ipekten imal edilen püsküllü bir kullanılmakla beraber, Teşa-Beav gününde öğleden sonra
omuz atkısıdır. duası olan Minha'da kullanılır. Yom Kippur (Kefaret) Günü ise
Yahudilerin topraklarından sürülmeleri bütün gün boyunca tallit giyilir. Tallit kullanımı Yahudi
ve dünyanın dört bir yanına dağılmaları cemaatleri arasında farklılık gösterebilir. Aşkenaz
sürecinde, çevredeki yabancıların cemaatlerde Bar-Mitzva (Ergenlik çağı) öncesi çocuklar kendi
etkisiyle günlük bir giysi iken daha boylarına uygun tallitler kullanırlar. Polonyalı ve bazı Sefarad
sonraları sadece dua edilirken bilhassa cemaatlerde sadece evli erkekler tallit kullanabilirken doğulu
sabah ibâdetinde kullanılan bir objeye, cemaatlerde evli olmayanlar da tallit kullanmaktadırlar.
bir dua şalına dönüşmüştür. Reformist cemaatlerde tallit, hahamın kullandığı bir tören
Tallitler genelde beyaz renkli, yünlü, giysisidir. Türk Yahudi cemaatleri ile bazı cemaatlerde ise
pamuklu veya ipekli kumaşlardan imâl tallit düğünde hupa töreninde kullanılır. Yahudi erkeklerini
edilmiş olup, beyaz kumaşın üstü, mavi öldükleri zaman saçakları (tsitsitleri) koparılmış veya
çizgilerle süslüdür. çıkarılmış tallitleri ile gömmek âdettir.
KETUBA
Tallit'in 4 köşesinde özel biçimde bağlanmış püsküller
bulunmaktadır bunlara İbranice'de tsitsit adı verilir
bu püsküllerin her biri 8 ipten oluşur ve her
püsküldeki düğüm sayısı 10-5-6-5 olacak şekildedir bu
da Tanrı'nın isminin İbranice'deki yazılışı olan YHWH
harflerinin rakamsal karşılıklarına denk gelmektedir.
Tallit'i üzerine takan kişi doğal olarak Tanrının varlığını
sürekli düşünecektir ve hissedecektir.
Nednunya (Drahoma): Bir boşanma halinde, damada verilen bir drahomaya eşit bir miktarın geri
Ketuba, bir kadın ile bir erkeğin evlilik töreni yapıldıktan sonra, dini nikahı ödenmesi, meblağın nominal değerde mi, yoksa enflasyona veya parasal dalgalanmalara göre mi
gerçekleştiren hahamın, iki tanık huzurunda damada imzalatıp, gelin tarafına teslim geri ödeneceği, diğer normal borçların yöresel olarak nasıl işlem gördüğüyle kıyaslanır. Koca
ettiği bir anlaşma belgesidir. Bu belge tam anlamıyla kadın lehine hazırlanmış sosyal bir drahoma bedeli ile ticaret yapabildiğine göre, iade kıyaslanır. Koca drahoma bedeli ile ticaret
yapabildiğine göre, iade halinde drahoma bedeline ek ödeme yapma olanağı vardır. Buna
akittir.
“Tosefet Nedunya” (Drahomaya eklenen meblağ) denir.
Bu akitte, kocanın karısına karşı olan görev ve sorumluluğu göz önüne alınır ve kadının
çıkarları gözetilir.
Bir boşanma veya vefat halinde de Ketuba kadının ekonomik durumunun ve yaşam
düzeninin önceden güvenceye alınmasını sağlar.
Ketubanın bir diğer bağlayıcı özelliği de erkeğe istediği anda karısını kolaylıkla
boşayamayacağını hatırlatmasıdır. Yani koca karısını boşamağa karar verdiği anda,
ketubadaki şartları anımsayacak ve bu maddi yaptırım karşısında bu işten vazgeçecek
ya da evliliğini tekrar gözden geçirmek fırsatını elde edebilecektir.
Ketuba aynı zamanda, gerçekleştirilen evliliğin; peygamber Musa’nın getirdiği yasalara Kadın bir boşanma halinde, herhangi bir nedenden ötürü veya gereksinimi olmadığı için,
ve İsrailoğullarının geleneklerine uygun olarak yapıldığını kanıtlayan belgedir. ketubanın öteki şartlarından vazgeçse bile, orada belirtilen drahoma meblağından feragat
edemez. Çünkü o meblağı damada kadının ailesi vermiştir. Bu ailenin maddi varlığı
niteliğindedir.
.
İnsanoğlu, fiziksel dünyada bir yaratıktır ve ancak
Tora’nın alınışını hatırlar; Şevarim – üç yakarış sesinin – bağlanma, gelişme, başarma isteğiyle dolu
· Ruhumuzun derinliklerinde gizli kalmış Yahudi kalbinin hıçkırıklarla ağlama sesini simgeler. (Tanrısal güç karşısında aczi
ifade eden üç kesik ses.)
duygularımızı uyandırır;
· Maşiah’ın geleceği zaman, kurtuluşu ilan etmek Roş-Aşana’da , yaşamımız hakkında objektif ve dürüst olmaya ve
uyandırılmaya ihtiyacımız vardır : Kim olduğumuz, nerede var
üzere çalınacak olan Büyük Şofar’ı düşünürüz. olduğumuz, ve hangi yöne yönlendiğimiz. Terua sesi – birbirini izleyen
10 kısa güçlü ses- saat alarmına benzer ve uyuyan maneviyatımızı
uyandırır. (Tanrı'yla birlikteliği simgeleyen coşkulu dokuz kısa ses)
Şofar'dan Tora'da ilk kez, Yahudilerin Mısır'dan çıkıp da Sina Çölü'nde Şofarın çalınmasının on sebebi vardır:
bulundukları dönemde bahsedildiği görülmektedir.
1. Tanrı'nın yüceliğinin isbatı,
Şofar Biblik zamanlarda devletin başına yeni bir kıral geçtiği zaman, 2. Pişmanlık gününü simgelemesi,
Kudüs Mabedi'ne yeni bir Kohen Gadol tayin edildiği zaman,
Sanhedrin'in başına yeni bir Gaon geldiği zaman çalınmıştır. M.Ö. 400'de
3. Tora'nın Tanrısal gücünü kanıtlaması (Tora Tanrı tarafından
Babil'de ölümleri haber vermek için kullanılmıştır. Ortaçağda, oruçlarda, Hz. Musa (a.s.)'ya verilirken Şofar sesi duyulmuştu),
kişilerin süreli ya da sürekli olarak cemaatten ihraç edilmeleri hâlinde ve 4. Peygamberleri hatırlatması. Onlar seslerini ve insanları
cenazelerde çalınmıştır. ahlâka davet edişlerini hep Şofarla duyururlardı,
5. Mabedin yıkılışını ve yeniden inşa edilişini anımsatması,
Cuma öğleden sonra altı kere üflenmektedir. En başta Tekiah üflenirdi ki 6. İshak yerine koçun kurban edilişini simgelemesi,
kırsal alanlarda çalışanlar bu sinyali duyup işlerini bırakırlardı. İkinci
sinyal dükkan sahipleri ve şehirde yaşayanlar içindi. Üçüncü sinyal ise
7. Hûşu uyandırması,
Sebt mumlarının yakılacağını bildirirdi. Geriye kalan üç sinyal ise Sebt'in 8. Kıyamet gününde çalınacağının bilinmesi,
gelmek üzere olduğunu bildiren geleneksel Şofar'ı simgelerdi. 9. Bütün İsrailoğullarının yeniden kutsal topraklarda toplanma
ülküsünü çağrıştırması,
Bugün ise dinî maksatların dışında İsrail Devleti'nde yeni bir 10. Yeniden uyanış gününü de anımsatması.
cumhurbaşkanı göreve başlayacağı zaman çalınmaktadır.
KİPPA
Yahudilikte baş örtme geleneği erkeğin Tanrı'ya olan saygısının bir Ortodoks cemaatler başın sürekli örtülü olmasını isterken, Konservatif
işaretidir. Kadın ise erkeğe olan alçak gönüllüğünden başını örter. cemaatler başın sadece dua anında kapalı olması gerektiğini savunurlar.
Reformist cemaatlerde baş örtme isteğe bağlıdır. Türkiye'deki Yahudiler
Kipa'yı genelde sinagoglarda ve dua esnasında kullanırlar.
Ancak Kipa, günümüz gerçeğinde, bir ölçüde Yahudi kimliğini belirten ve
gelenekler gereği önemli ölçüde dinî bir nitelik kazanmış bulunan,
özellikle Yahudilerin kullandığı bir başlık olarak değerlendirilmektedir
SİNAGOG Sinagogun inşa ve kullanımında tasarım,
Yahudi yaşam biçiminde; aileden sonra
yaşamın kutsanması yönünden en temel
binanın yerleşimi, mobilya ve iç
kurum Sinagogdur. dekorasyon konularını “Alaha” belirler.
Ancak Alaha dış görünüme karışmaz bu
Aile kişi için ne kadar önemliyse, sinagogda nedenle çok farklı tarzda sinagoglar
toplum yaşamı için o kadar önemlidir. vardır.
Yahudi yaşam biçiminde Sinagog bir ibadet
Penceresiz Sinagog inşa edilmez.
mekanı olmanın ötesinde aynı zamanda hem
kültür, hem eğitim, hem de toplumsal
hizmet ve dayanışmanın düzenlenme ve Sinagog şehrin en yüksek yerine inşa
yürütülme mekanıdır. edilmeli ve en yüksek bina olmalıdır.
Çağlar boyunca bunu uygulamak
Sinagogun temel işlevi;Yahudi’nin hem herzaman mümkün olmamışsa da orta
dinsel bağlılığının hem de insan soyunun bir
çağda bu ilkeye uyulmaya çalışılmıştır.
üyesi olarak her devirde görevinin bilincinde
olmasını sağlamaktır.
Bar-Mitzva’dan beklenenler
• “Bar-Mitzva” sözcüğü Talmud’da • Tefilin takması beklenir
“Yönerge Ödevlisi” olarak
tanımlanmaktadır. • Talliti kuşanmalıdır
• Niçin 13 yaş? • Sinagogtaki ibadet
• Abraham’ın babasının putlarını 13 sırasında Tora okumaya
yaşında reddetmiş olduğu
düşünülmektedir. çağrılır
• 13.yaş, Yahudi öğrencinin
ilköğretimden Bet-Midraş’a geçiş
yaşıdır.
Ülkemizde Bar-Mitzva uygulamaları Yahudilikte Evlilik
• Bar-Mitzva çağına gelen çocuk daha önceden dini bir eğitim almamışsa,özel olarak • Evlilik yahudiliğe göre bir anlaşma
Tora’yı okumak üzere hazırlanır. Bu arada aileyi de tatlı bir telaş kaplar, zira aile niteliğindedir. Bu anlaşma evlenen iki
fertleri de bu önemli gün için hazırlanmaktadırlar. insanı sonsuza dek bağlayan ve kutsal
aile birliğini tescil eden yazılı bir belge
• Pazartesi ve Perşembe günü tefilin takma gerçekleşir. Aile fertleri, yakın akraba ve olarak somutlaşmıştır.
arkadaşlar bu mutlu günde genç “Bar-Mitzva”’yı yalnız bırakmaz, sevincini • “Bir erkeğin yalnız olması iyi değil;
paylaşırlar. Arzu eden aileler tören sonrası bir davetle konuklarını ağırlarlar. ben ben ona iyi karşılaşmalar için
• Cumartesi sabahları ise daha kalabalık bir davetli kitlesinin katıldığı törende genç yardım edeceğim. Onun için erkek
“Bar-Mitzva”, yaptığı konuşmayla anne ve babasına, diğer aile büyüklerine teşekkür babasından ayrılıp,karısına gidecek ve
eder; gelecekteki sorumluluk ve beklentilerine değinerek cemaatine faydalı bir yek vücut olacaklar…”
birey olmaya çalışacağını vurgular. • Tora’da evlilik ve yeni yuva kurmaktan
çok söz edilmekle birlikte, buna ilişkin
tören uygulamalarında pek söz
edilmez yalnızca neşeli bir şekilde
kutlanıldığından söz edilir.
• AŞUAR/ÇEYİZ
Kına Gecesi/ Noçe de Alhenia HUPA
• Kına gecesi töreni genellikle Müslüman ülkelerde yaşayan Yahudilerde • Hupa damat tarafından
uygulanan bir gelenektir.
• Gelin ve damadın yakınları düğünden bir gece önce gelinin evinde toplanıp
hazırlanıp dekore
gelinin saçlarını,parmaklarını ve tırnaklarını kınayla boyarlar. edilmiş düğün çadırı
• Damat evlenme töreninden önceki Cumartesi günü sinagogda Tora yada odasıdır. Hupaya
okumaya çağrılır. Eski zamanlarda bu süre boyunca pirinç, buğday, ceviz ve
şeker gibi, bolluk ve tatlılık simgeleyen şeyler, damat adayının üstüne
giren gelin, baba
dökülür. Bununla simgelenmek istenen kurulacak olan ailenin bereketli otoritesinden koca
olmasını dilemektir. otoritesine geçmiş
• Evlendikten sonraki Cumartesi günü damat sinagoga gider ve dua eder.
sayılırdı.
• Koşer Kuralları:
• A) Yemek türlerinde ve b) Yemeği yapma sürecinde.
Mikve Mikve
• Kadın
– Regl halinin bitiminde ve çocuk doğurduktan sonra
– Düğünden önce
• Erkek
– Bedeninden sperm gelmesiyle dini temizlik için
– Düğün günü
– İbadeti yönetecek olan kohenin ibadet öncesi
• Yahudi olan
– Yahudi değilken yahudiliği seçen
• Kaplar için
– Kapların temizlenmesi için
Sosyal Kurallar • Brit Mila’ nın sözlük anlamı “sünnet sözleşmesi” dir. Yahudi
• Mitzvot: Emirler. Mitzva/Emir dinin babası olan Avraam, (Hz. İbrahim) tarihte ilk Brit
– 613 emir vardır. Şunu yap, bunu yapma. Hırsizlık Mila olan kişidir ve kendi kendini sünnet etmiştir
yapma, koşer ye…. • Avraam, kendi soyundan gelenlere büyük bir sadakatla
• Mikve ve Tevilla Tanrı’ ya hizmet etmelerini öğreteceğine dair yemin etti.
Buna karşılık Tanrı, Avraam’ ın soyunun hayatta kalacağını
• Berit Mila: Et anlaşması.Sünnet.Çocuklar 8 garanti edeceğine dair söz verdi.
günlükken sünnet edilir. Tıpkı ibrahim, ishak’ı • Tanrı ile Avraam arasındaki bu sözleşme ya da diğer bir
yaptığı gibi. “Benimle senin arandaki deyişle anlaşma, sünnet kanunu olarak kabul edildi.
anlaşmanın göstergesi” • Bugün, Yahudiler sünnet olayını yerine getirirken, bu
• Bar Mitzva: Erkek çocuklar için erişkinlik sözleşmeyi sürekli kılıp, çocuklarını verilmiş olan bu ebedi
töreni sözün bir parçası yapmış oluyorlar.
• Bat Mitzva: Kız………….