Rozpuszczalność substancji zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj rozpuszczalnika, temperatura,
ciśnienie, struktura chemiczna substancji i jej stopień krystaliczności. Rozgałęzienie (struktura
molekularna) substancji również może wpływać na jej rozpuszczalność, chociaż wpływ ten może być bardziej złożony i zależy od konkretnego systemu chemicznego.
1. **Stopień krystaliczności:**
- W przypadku substancji krystalicznych, stopień krystaliczności może wpływać na rozpuszczalność.
W miarę wzrostu stopnia krystaliczności, zazwyczaj maleje dostępna powierzchnia cząsteczek do oddziaływania z rozpuszczalnikiem, co może wpływać na szybkość rozpuszczania i rozpuszczalność.
2. **Rozgałęzienie molekularne:**
- Struktura molekularna, w tym rozgałęzienie, może wpływać na siły międzycząsteczkowe w
substancji. Molekuły o bardziej rozgałęzionej strukturze mogą wykazywać różne interakcje międzymolekularne w porównaniu do molekuł o strukturze bardziej linearycznej. To z kolei może wpływać na rozpuszczalność w danym rozpuszczalniku.
W praktyce, wpływ stopnia krystaliczności i rozgałęzienia na rozpuszczalność zależy od konkretnego
systemu chemicznego. W niektórych przypadkach substancje o bardziej skrystalizowanej strukturze mogą być mniej rozpuszczalne, podczas gdy w innych przypadkach struktura krystaliczna może ułatwić proces rozpuszczania.
Rozgałęzienie molekularne może także wpływać na hydrofobowość substancji, co może mieć
znaczenie w przypadku rozpuszczalności w wodzie (polarnym rozpuszczalniku). Rozgałęzione struktury mogą prowadzić do mniejszej powinowactwa do wody w porównaniu do struktur mniej rozgałęzionych.
W skrócie, wpływ stopnia krystaliczności i rozgałęzienia na rozpuszczalność jest zależny od
konkretnego systemu chemicznego, rodzaju rozpuszczalnika i warunków danego procesu rozpuszczania.
Rozpuszczalność jest parametrem umożliwiającym identyfikację związku, chociaż polimery na ogół
rozpuszczają się bardzo wolno. Rozpuszczanie polimerów jest poprzedzone etapem ich pęcznienia. Wyróżnić można zasadniczo dwa typy pęcznienia – ograniczone/częściowe (charakterystyczne dla polimerów usieciowanych) i nieograniczone/całkowite (polimer ulega całkowitemu rozpuszczeniu). Przy analizie rozpuszczalności pomocne są dane dotyczące parametru rozpuszczalności Hildebranda, zarówno polimerów (δp), jak i stosowanych rozpuszczalników (δr) – im bardziej zbliżone są ich wartości, tym lepiej rozpuszczalnik będzie spęczniał lub rozpuszczał polimer. Warunkiem mieszalności układu polimer-rozpuszczalnik (rozpuszczalności polimeru) jest ujemna wartość energii mieszania (∆G), co zależy głównie od entalpii mieszania
(∆Hm): ∆G = ∆Hm –T∆Sm
Entalpia mieszania związana jest z gęstością energii kohezji δ2 , a tym samym z parametrem rozpuszczalności δ, następującą zależnością:
∆Hm = Vm ϕr ϕp (δr – δp) 2
gdzie: Vm – objętość mieszaniny, ϕr i ϕp – ułamki objętościowe odpowiednio: rozpuszczalnika i
polimeru, δr i δp – parametry rozpuszczalności odpowiednio: rozpuszczalnika i polimeru.