AKADEMIA MORSKA

SZCZECIN 2011

„Budowa i stateczność statku”

Materiały pomocnicze
studia niestacjonarne rok I

opracował:
dr inż. Tomasz Cepowski
dr inż. Dorota Łozowicka
dr inż. Zbigniew Szozda
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

SPIS TREŚCI
SPIS TREŚCI _________________________________________________ 1
WSTĘP ____________________________________________________ 2
ANALIZA RYSUNKU LINII TEORETYCZNYCH KADŁUBA ___________________ 3
ZASTOSOWANIE SKALI BONJEANA DO OBLICZEŃ HYDROSTATYCZNYCH ______ 8
ANALIZA KONSTRUKCJI POKŁADU GŁÓWNEGO I DNA PODWÓJNEGO MASOWCA
_________________________________________________________ 12
ANALIZA ZŁADU POPRZECZNEGO I WZDŁUŻNEGO ____________________ 16
KONSTRUKCJA SKRAJNIKA DZIOBOWEGO I RUFOWEGO ORAZ GRODZI
POPRZECZNYCH _____________________________________________ 19

OBLICZANIE SIŁ WEWNĘTRZNYCH W PONTONIE PROSTOPADŁOŚCIENNYM ___ 22

OCENA WYTRZYMAŁOŚCI OGÓLNEJ KADŁUBA STATKU W EKSPLOATACJI ____ 24
OPRACOWANIE SEKWENCJI ZAŁADUNKU MASOWCA POD KĄTEM
WYTRZYMAŁOŚCI KADŁUBA _____________________________________ 29

ANALIZA ROZPLANOWANIA PRZESTRZENNEGO RÓŻNYCH TYPÓW STATKÓW __ 35

ROZPLANOWANIE ZBIORNIKÓW NA STATKU _________________________ 38
ANALIZA WYPOSAŻENIA KOTWICZNO-CUMOWNICZNEGO _______________ 40
INSTALACJA BALASTOWA ______________________________________ 42
ZAŁĄCZNIK 1 _____________________________________________ 44
ZAŁĄCZNIK 2 _____________________________________________ 49
ZAŁĄCZNIK 3 _____________________________________________ 52

1
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

WSTĘP
Skrypt jest przeznaczony dla studentów I roku studiujących na kie-
runku nawigacja w Akademii Morskiej w Szczecinie. Podstawowym za-
daniem skryptu jest wspomaganie procesu nauczania przedmiotu Budowa
i stateczność statku.
Opracowanie umożliwia studentom Akademii Morskiej wcześniej-
sze zapoznanie się z tematyką realizowaną na laboratoriach oraz przygo-
towanie się do odbycia tych zajęć.
W skrypcie zawarte są informacje o zagadnieniach na wejściówkę,
przebiegu ćwiczenia, wymaganej zawartości sprawozdania oraz zalecanej
literaturze.
Zawartość merytoryczna skryptu została opracowana w oparciu o
obowiązujące treści programowe z przedmiotu Budowa i stateczność stat-
ku realizowane na polskich uczelniach morskich oraz wnioski z wielolet-
nich obserwacji autorów pracy dotyczące postępów w nauce studentów
Akademii Morskiej.
Zadania stanowią uzupełnienie wykładów z przedmiotu Budowa i
stateczność statku prowadzonych na Wydziale Nawigacyjnym AM. Ze
zbioru tego mogą również korzystać studenci innych specjalności, przy-
najmniej w zakresie zagadnień podstawowych. Tematyka ćwiczeń obej-
muje poszczególne dziedziny budowy statku począwszy od geometrii
kadłuba, poprzez konstrukcję i wytrzymałość a skończywszy na wiedzy
okrętowej.

2
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

ANALIZA RYSUNKU LINII TEORETYCZNYCH

KADŁUBA

I. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z rysunkami przedstawiający-
mi linie teoretyczne kadłuba a także praktyczne zastosowanie przybliżo-
nych metod całkowania numerycznego.

II. ZAGADNIENIA NA WEJŚCIÓWKĘ

Przed przystąpieniem do realizacji zajęć powinieneś:
1. Znać definicje wymiarów głównych statku, płaszczyzn odniesie-
nia, oraz współczynników pełnotliwości kadłuba.
2. Umieć opisać przekroje na liniach teoretycznych.
3. Umieć obliczać pole powierzchni metodą trapezu.

III. PRZEBIEG ĆWICZENIA

Etap 1. Analiza rysunku linii teoretycznych kadłuba
Z rysunku linii teoretycznych kadłuba odczytaj następujące infor-
macje:
wymiary główne statku,
oznaczenie wodnicy konstrukcyjnej,
odległości pomiędzy wodnicami,
odstęp między wręgami budowlanymi,
długość wodnicy konstrukcyjnej.

3
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Sporządź szkic przedstawiający linie teoretyczne statku w trzech

rzutach. Na szkicu zaznacz wymiary główne statku oraz płaszczyzny od-
niesienia.
Etap 2. Obliczanie pola powierzchni wodnicy metodą trapezu
Oblicz pole powierzchni wodnicy konstrukcyjnej metodą trapezu.
W pierwszym kroku wypełnij tabelę 1. Parametry w tabeli 1 opisano gra-
ficznie na rys.1.
Tabela 1 Obliczanie pola wodnicy metodą trapezu
Nr wręgu Połowa szerokości wręgu yi [m]
0 y0
1 y1
2 y2
3 y3
4 y4
5 y5
… ..
16 y16
17 y17
18 y18
19 y19
20 y20

Szerokość wręgów yi odmierz z rysunku linii teoretycznych za pomocą

linijki.

4
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

y1 y2 y3 y19
• • • • y20
y0• •

nr wręgu
d’ 0 d 1 2 3 19 20 d”

Rys 1.
Pole powierzchni wodnicy konstrukcyjnej Aw można obliczyć według
wzoru 1:
y0 y 20
Aw 2 d ( y1 y2 ... y19 ) d ' y0 d ' ' y 20 (1)
2 2
gdzie:
Aw – pole powierzchni wodnicy konstrukcyjnej, m2
d - odstęp między wręgami teoretycznymi, m
d’ – skorygowany odstęp wręgowy na początku wodnicy, gdy wodnica
nie rozpoczyna się na wręgu 0, m
d’’ – skorygowany odstęp wręgowy na końcu wodnicy, gdy wodnica nie
kończy się na wręgu 20, m
yi- połowa szerokości i-tego wręgu, m.
Etap 3. Obliczanie współczynnika pełnotliwości wodnicy
Współczynnik pełnotliwości wodnicy α można obliczyć wg wzoru 2:
Aw
(2)
L B

5
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

gdzie:
Aw – pole powierzchni wodnicy, m2
L,B- długość, szerokość wodnicy, m.

IV. SPRAWOZDANIE
Sprawozdanie powinno zawierać:
temat i cel ćwiczenia,
informacje odczytane w poszczególnych etapach oraz wyniki wy-
konanych obliczeń,
sporządzone szkice wraz z oznaczeniami,
definicje wymiarów głównych statku, płaszczyzn odniesienia,
oraz współczynników pełnotliwości kadłuba,
przetłumaczone na język polski następujące zwroty: centre line,
base line, summer load line, longitudinal centre plane, length over
all, length between perpendiculars, breadth, draught moulded, wa-
terlinie, waterline length, midship plane, block coefficient, mid-
ship section coefficient, body lines
Sprawozdanie powinno być wykonane własnoręcznie. Sprawozdania w
formie wydruków komputerowych nie będą akceptowane.

V. LITERATURA
1. Bogucki Dariusz, Czarnecki Stanisław, Geometria kształtu kadłuba,
Biblioteka okrętownictwa, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1983
2. Dudziak Jan, Teoria okrętu, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1977
3. Frąckowiak Miłosz, Pawłowski Maciej, Ćwiczenia z hydromechaniki
okrętu. Politechnika Gdańska, Gdańsk 1978

6
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

4. Kabaciński Jerzy, Stateczność i niezatapialność statku, Wydawnictwo

Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie, Szczecin 1992
5. Kaźmierczak Janusz, Pływalność i stateczność okrętu, Wydawnictwa
Komunikacyjne, Warszawa 1954
6. Milewski Szymon, Słownik morski angielsko-polski i polsko-angielski,
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1981
7. Poradnik okrętowca, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1960
8. Przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Morskich, część IV, Statecz-
ność, PRS 1986
9. Szozda Zbigniew, Stateczność statku morskiego, Akademia Morska w
Szczecinie, Szczecin 2004
10. Więckiewicz Wojciech, Kucharski Sławomir, Geometria i obliczenia
hydrostatyczne kadłuba statku, Wyższa Szkoła Morska, Gdynia 1999

7
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

ZASTOSOWANIE SKALI BONJEANA DO OBLICZEŃ

HYDROSTATYCZNYCH

I. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się ze skalą Bonjeana, zasadami
odczytu danych z tej skali a także praktyczne wykonanie obliczeń objęto-
ści podwodnej części kadłuba oraz krzywej wyporu.

II. ZAGADNIENIA NA WEJŚCIÓWKĘ

Przed przystąpieniem do realizacji zajęć powinieneś wiedzieć:
1. Jakie informacje można odczytać ze skali Bonjeana?
2. Do czego służy skala Bonjeana?
3. Jakie są zasady odczytu danych ze skali Bonjeana?
4. Co to jest „krzywa pól przekrojów wręgowych”?
5. W jaki sposób oblicza się objętość podwodnej części kadłuba za
pomocą skali Bonjeana?
6. Co to jest krzywa wyporu?
7. Jak oblicza się pole powierzchni metoda trapezu?

III. PRZEBIEG ĆWICZENIA

Etap 1. Obliczanie objętości podwodnej części kadłuba oraz krzywej
wyporu
W pierwszym kroku wypełnij tabelę 1.

8
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Tabela 1 Obliczanie objętości podwodnej części kadłuba oraz współrzęd-

nych środka wyporu
Nr Zanurzenie Ti Pow. wręgu Fi Wartość wyporu wi
2
wręgu [m] [m ] [kN/m]
0 T0 F0 w0
1 T1 F1 w1
2 T2 F2 w2
…
18 T18 F18 w18
19 T19 F19 w19
20 T20 F20 w20

Zanurzenie T0 odpowiada zanurzeniu na pionie rufowym, zanurzenie

T20 odpowiada zanurzeniu na pionie dziobowym. Natomiast pozostałe
zanurzenia interpoluj liniowo. Wartości powierzchni wręgów Fi odczytaj
ze skali Bonjeana w zależności od zanurzenia i numeru wręgu. Wartości
wyporu wi oblicz wg wzoru 1.
wi=Fi∙ k∙g∙ρ [kN/m] (1)
gdzie:
Fi – pole powierzchni i-tego wręgu, m2
k – współczynnik uwzględniający wystające części poszycia, k= 1,005
g – przyspieszenie ziemskie, g = 9,81 m/s2
ρ - gęstość wody zaburtowej, ρ=1,025 t/m3.
Objętość podwodzia V można obliczyć wg wzoru 2:
F0 F20 d ' F0 d ' ' F20
V d ( F1 F2 ... F19 ) (2)
2 2 2 2

9
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

gdzie:
V- objętość podwodnej części kadłuba
d – odstęp między wręgami,
Fi – powierzchnia i-tego wręgu dla danej wodnicy pływania.
d’ – skorygowany odstęp wręgowy na początku wodnicy, gdy wodnica
nie rozpoczyna się na wręgu 0, m
d’’ – skorygowany odstęp wręgowy na końcu wodnicy, gdy wodnica nie
kończy się na wręgu 20, m.

Etap 2. Sporządzenie wykresu przedstawiającego krzywą wyporu

Na podstawie wartości wi z poprzedniego etapu sporządź wykres przed-
stawiający krzywą wyporu.

IV. SPRAWOZDANIE
Sprawozdanie powinno zawierać:
temat ćwiczenia,
cel ćwiczenia,
informacje odczytane w poszczególnych etapach oraz wyniki wy-
konanych obliczeń,
wykres krzywej wyporu na papierze milimetrowym.
Sprawozdanie powinno być wykonane własnoręcznie. Sprawozdania w
formie wydruków komputerowych nie będą akceptowane.

V. LITERATURA

10
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

1. Bogucki Dariusz, Czarnecki Stanisław, Geometria kształtu kadłuba,

Biblioteka okrętownictwa, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1983
2. Dudziak Jan, Teoria okrętu, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1977
3. Frąckowiak Miłosz, Pawłowski Marcin, Ćwiczenia z hydromechaniki
okrętu. Politechnika Gdańska, Gdańsk 1978
4. Kabaciński Jerzy, Stateczność i niezatapialność statku, Wydawnictwo
Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie, Szczecin 1992
5. Kaźmierczak Janusz, Pływalność i stateczność okrętu, Wydawnictwa
Komunikacyjne, Warszawa 1954
6. Poradnik okrętowca, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1960
7. Przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Morskich, część IV, Statecz-
ność, PRS 1986
8. Szozda Zbigniew, Stateczność statku morskiego, Akademia Morska w
Szczecinie, Szczecin 2004
9. Więckiewicz Wojciech, Kucharski Sławomir, Geometria i obliczenia
hydrostatyczne kadłuba statku, Wyższa Szkoła Morska, Gdynia 1999

11
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

ANALIZA KONSTRUKCJI POKŁADU GŁÓWNEGO I

DNA PODWÓJNEGO MASOWCA

I. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z konstrukcją pokładu główne-
go i dna podwójnego masowca na podstawie dokumentacji konstrukcyj-
nej statku.

II. ZAGADNIENIA NA WEJŚCIÓWKĘ

Przed przystąpieniem do realizacji zajęć powinieneś:
1. Znać oznaczenia spoin wg załącznika 1.
2. Znać zasady oznaczania elementów konstrukcyjnych wg załączni-
ka 2.
3. Umieć opisać elementy konstrukcyjne występujące na pokładzie.
4. Identyfikować układy wiązań pokładu i dna.
5. Umieć opisać elementy konstrukcyjne dna podwójnego.
6. Wiedzieć, co to jest tunel stępkowy, obło oraz stępka obłowa.
W załączniku 3 zamieszczono przykładowe rysunki wybranych konstruk-
cji kadłuba statku.
III. PRZEBIEG ĆWICZENIA
Etap 1. Konstrukcja pokładu głównego masowca
Z rysunku konstrukcyjnego pokładu głównego odczytaj następujące
informacje:
typ układu wiązań,
grubości poszycia pokładu,

12
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

grubość mocnicy pokładowej,

grubości poszycia w narożach otworów lukowych,
typ, wymiary pokładników zwykłych,
wymiary usztywnień ramowych,
wymiary zrębnic.
Sporządź szkic przedstawiający przekrój przez konstrukcję pokładu
głównego zawierający poszczególne elementy konstrukcyjne.
Etap 2. Konstrukcja dna podwójnego
Z rysunku konstrukcyjnego dna podwójnego masowca odczytaj
następujące informacje:
układ wiązań (uzasadnienie),
wysokość dna podwójnego,
grubości poszycia dna wewnętrznego,
grubości wzdłużników wodoszczelnych oraz pełnych,
rozmiary otworów ulżeniowych wzdłużników pełnych,
kształty i wymiary usztywnień wzdłużników otwartych (dna ze-
wnętrznego i wewnętrznego),
szerokość tunelu stępkowego,
typ kształtownika stanowiącego stępkę obłową.
Sporządź szkic przedstawiający przekrój przez konstrukcję dna po-
dwójnego zawierający poszczególne elementy konstrukcyjne.

IV. SPRAWOZDANIE
Sprawozdanie powinno zawierać:
temat ćwiczenia,

13
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

cel ćwiczenia,
informacje odczytane w poszczególnych etapach,
sporządzone szkice wraz z oznaczeniami,
przetłumaczone na język polski następujące zwroty: deck, deck
beams, beam, beam knee, beam spacing, deck plating, deck longi-
tudinal, deck stringer, deck stringer angle, half beam, bulwark,
bulwark stay, radiused hatch corner, hatch and beam, intermediate
beam, deep hatch end beam, turn of bilge, hatch coamings, hatch
side girder, deck, centre girder, bottom longitudinals, bottom
frame, inner bottom, double bottom.
Sprawozdanie powinno być wykonane własnoręcznie. Sprawozdania w
formie wydruków komputerowych nie będą akceptowane.

V. LITERATURA
1. Bogucki Dariusz, Czarnecki Stanisław, Geometria kształtu kadłuba,
Biblioteka okrętownictwa, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1983
2. Milewski Szymon, Słownik morski angielsko-polski i polsko-angielski,
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1981
3. Poradnik okrętowca, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1960
4. Przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Morskich, część II, Kadłub,
PRS 1986
5. Wewiórski Stefan, Wituszyński Kazimierz, Konstrukcja stalowego
kadłuba okrętowego, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1977
6. Więckiewicz Wojciech, Budowa kadłubów statków morskich, Wyższa
Szkoła Morska w Gdyni, Gdynia 1999

14
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

15
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

ANALIZA ZŁADU POPRZECZNEGO I WZDŁUŻNEGO

I. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z rysunkami zładów poprzecz-
nych i wzdłużnych wybranych typów statku. Dodatkowym celem ćwicze-
nia jest zapoznanie się z oznaczeniami elementów konstrukcyjnych
przedstawionymi na rysunkach konstrukcyjnych

I. ZAGADNIENIA NA WEJŚCIÓWKĘ
Przed przystąpieniem do realizacji zajęć powinieneś wiedzieć:
1. Co to jest zład?
2. Jakie informacje o statku znajdują się na zładzie poprzecznym i
wzdłużnym?
3. Co przedstawia zład poprzeczny i wzdłużny?
4. Jakie są zasady oznaczania elementów konstrukcyjnych?

II. PRZEBIEG ĆWICZENIA

Etap 1. Zład poprzeczny
Z rysunku konstrukcyjnego zładu poprzecznego odczytaj następują-
ce informacje:
wymiary główne statku,
oznaczenia klasyfikacyjne,
typ układu wiązań kadłuba,
typ, wymiary pokładników,
wymiary usztywnień ramowych pokładu (środnik i mocnik),

16
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

wysokość zrębnicy,
kształt, wymiary wręgów burtowych,
wysokość dna podwójnego,
grubości poszycia denników,
rozmiary otworów ulżeniowych denników,
kształty i wymiary wzdłużników (dna zewnętrznego i wewnętrz-
nego),
szerokość tunelu stępkowego,
kształt i rozmiar stępki obłowej,
grubość stępki.
Na podstawie rysunku opracuj szkic zawierający: płaszczyznę podstawo-
wą i płaszczyznę symetrii, zarys pokładu, burty, dna.
Na szkicu zaznacz: zrębnicę, zbiornik podpokładowy, dno podwójne,
zbiornik denny, zbiornik obłowy, tunel stępkowy, stępkę, stępkę przechy-
łową.
Przy szkicowaniu zachowaj proporcje.
Etap 2. Zład wzdłużny
Z rysunku konstrukcyjnego zładu wzdłużnego odczytaj następujące
informacje:
numery wręgów na których znajdują się grodzie faliste,
grubość poszycia zrębnicy wzdłużnej,
grubość środnika wzdłużnika podpierającego zrębnicę,
grubość poszycia wzdłużnika środkowego.

III. SPRAWOZDANIE

17
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Sprawozdanie powinno zawierać:

temat oraz cel ćwiczenia,
informacje odczytane w poszczególnych etapach
sporządzone szkice wraz z oznaczeniami.
przetłumaczone na język polski następujące zwroty: bracket, pil-
lar, knee plate, stringer, bulkhead, longitudinal, tank top, bilge,
shell plating, hold, keelson.
Sprawozdanie powinno być wykonane własnoręcznie. Sprawozdania w
formie wydruków komputerowych nie będą akceptowane.

IV. LITERATURA
1. Bogucki Dariusz, Czarnecki Stanisław, Geometria kształtu kadłuba,
Biblioteka okrętownictwa, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1983
2. Milewski Szymon, Słownik morski angielsko-polski i polsko-angielski,
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1981
3. Poradnik okrętowca, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1960
4. Przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Morskich, część II, Kadłub,
PRS 1986
5. Wewiórski Stefan, Wituszyński Kazimierz, Konstrukcja stalowego
kadłuba okrętowego, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1977
6. Więckiewicz Wojciech, Budowa kadłubów statków morskich, Wyższa
Szkoła Morska w Gdyni, Gdynia 1999

18
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

KONSTRUKCJA SKRAJNIKA DZIOBOWEGO I

RUFOWEGO ORAZ GRODZI POPRZECZNYCH

I. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z rysunkami konstrukcyjnymi
skrajnika dziobowego i rufowego oraz konstrukcją poprzecznych grodzi
wodoszczelnych.

II. ZAGADNIENIA NA WEJŚCIÓWKĘ

Przed przystąpieniem do realizacji zajęć powinieneś:
1. Opisać konstrukcję skrajnika dziobowego.
2. Opisać konstrukcję skrajnika rufowego.
3. Opisać konstrukcję grodzi falistej.
4. Opisać konstrukcję grodzi płaskiej.
5. Znać zasady oznaczanie elementów konstrukcyjnych.

III. PRZEBIEG ĆWICZENIA

Etap 1. Skrajnik dziobowy
Z rysunku konstrukcyjnego skrajnika dziobowego odczytaj następujące
informacje:
numer wręgu na którym znajduje się gródź kolizyjna,
grubość poszycia grodzi przelewowej,
rozmiary otworów przelewowych,
grubość poszycia oraz rozmiary usztywnień pokładu dziobówki,
grubość poszycia oraz rozmiary usztywnień pokładu głównego,

19
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

nazwy wzdłużników.
Sporządź szkic przedstawiający przekrój przez konstrukcję dziobu w
płaszczyźnie symetrii zawierający poszczególne pokłady i wzdłużniki,
otwory przelewowe, gródź kolizyjną oraz usztywnienia.
Etap 2. Skrajnik rufowy
Z rysunku konstrukcyjnego skrajnika rufowego odczytaj następujące in-
formacje:
numer wręgu na którym znajduje się tylna gródź kolizyjna,
typy i wymiary wręgów.
Sporządź szkic przedstawiający przekrój przez konstrukcję rufy w
płaszczyźnie symetrii zawierający poszczególne pokłady, gródź kolizyjną
oraz usztywnienia.
Etap 3. Gródź falista
Z rysunku konstrukcyjnego grodzi falistej odczytaj grubość poszycia gro-
dzi. Opracuj szkic przedstawiający kształt grodzi w płaszczyźnie pozio-
mej i pionowej.
Etap 4. Gródź płaska
Z rysunku konstrukcyjnego grodzi płaskiej odczytaj następujące informa-
cje:
grubość poszycia grodzi,
rodzaj i wymiary usztywnień grodzi,
odstęp pomiędzy usztywnieniami.
Opracuj szkic przedstawiający kształt grodzi w płaszczyźnie poziomej i
pionowej.
IV. SPRAWOZDANIE
Sprawozdanie powinno zawierać następujące informacje:

20
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

temat oraz cel ćwiczenia,

informacje odczytane w poszczególnych etapach,
sporządzone szkice,
przetłumaczone na język polski następujące zwroty: bulkhead,
afterpeak, afterpeak bulkhead, collision bulkhead, corrugated bul-
khead, engine room bulkhead, forepeak, forepeak bulkhead, longi-
tundial bulkhead, swash bulkhead, watertight bulkhead, forepeak
tank.
Sprawozdanie powinno być wykonane własnoręcznie. Sprawozdania w
formie wydruków komputerowych nie będą akceptowane.

V. LITERATURA
1. Bogucki Dariusz, Czarnecki Stanisław, Geometria kształtu kadłuba,
Biblioteka okrętownictwa, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1983
2. Milewski Szymon, Słownik morski angielsko-polski i polsko-angielski,
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1981
3. Poradnik okrętowca, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1960
4. Przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Morskich, część II, Kadłub,
PRS 1986
5. Wewiórski Stefan, Wituszyński Kazimierz, Konstrukcja stalowego
kadłuba okrętowego, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1977
6. Więckiewicz Wojciech, Budowa kadłubów statków morskich, Wyższa
Szkoła Morska w Gdyni, Gdynia 1999

21
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

OBLICZANIE SIŁ WEWNĘTRZNYCH W PONTONIE

PROSTOPADŁOŚCIENNYM

I. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z procedurą obliczania sił we-
wnętrznych w pontonie prostopadłościennym.

II. ZAGADNIENIA NA WEJŚCIÓWKĘ

Przed przystąpieniem do realizacji zajęć powinieneś:
1. Jak obliczyć krzywą ciężaru, wyporu, obciążeń sił tnących i
momentów zginających w pontonie prostopadłościennym?
2. Jak obliczyć zanurzenie pontonu o określonych rozmiarach i
znajdującego się w wodzie danej gęstości?

III. PRZEBIEG ĆWICZENIA

W oparciu o dane podane przez prowadzącego oblicz:
zanurzenie,
krzywą ciężaru,
krzywą wyporu,
krzywą obciążeń
krzywą sił tnących,
krzywą momentów zginających
w pontonie prostopadłościennym.

IV. SPRAWOZDANIE

22
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Sprawozdanie powinno zawierać następujące informacje:

temat ćwiczenia,
cel ćwiczenia,
rozwiązane
Sprawozdanie powinno być wykonane własnoręcznie. Sprawozdania w
formie wydruków komputerowych nie będą akceptowane.

V. LITERATURA
1. Kabaciński Jerzy, Stateczność i niezatapialność statku Wydawnictwo
Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie, Szczecin 1992

23
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

OCENA WYTRZYMAŁOŚCI OGÓLNEJ

KADŁUBA STATKU W EKSPLOATACJI

I. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest badanie wpływu stanu załadowania statku na
siły tnące i momenty gnące oraz ocena wytrzymałości ogólnej statku.

II. ZAGADNIENIA NA WEJŚCIÓWKĘ

Przed przystąpieniem do realizacji zajęć powinieneś:
3. Wiedzieć, kto i na jakiej podstawie określa dopuszczalne wartości sił
tnących i momentów gnących kadłub statku w eksploatacji.
4. Wiedzieć, gdzie kapitan statku może znaleźć informację na temat
dopuszczalnych wartości sił tnących i momentów gnących dla statku,
którym dowodzi.
5. Wiedzieć, od czego zależą wartości sił tnących i momentów gnących
kadłub statku przed wyjściem w morze.
6. Wiedzieć, dlaczego wartości dopuszczalne sił tnących i momentów
gnących w warunkach portowych są większe niż w warunkach
morskich.
7. Wiedzieć, jakie urządzenia wykorzystywane są do oceny
wytrzymałości ogólnej statku przed wyjściem w morze.
8. Wiedzieć, jakie warunki muszą być spełnione, aby uznać, że stan
załadowania statku jest poprawny z punktu widzenia wytrzymałości
ogólnej kadłuba.

24
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

9. Znać tok postępowania w celu wyznaczenia sił tnących i momentów

zginających kadłub w danym stanie załadowania statku.
10. Potrafić wykonać obliczenia sił tnących i momentów zginających
ponton prostopadłościenny podzielony na trzy równe przedziały,
obciążony naprzemiennie i symetrycznie.
11. Wiedzieć, jaka jest zależność między wykresem rozkładu ciężarów,
wykresem rozkładu wyporu i wykresem rozkładu obciążeń.
12. Wiedzieć, czym musi się charakteryzować stan załadowania statku,
aby siły tnące i momenty gnące miały wartości minimalne.
13. Znać wpływ przegłębienia statku na przebieg sił tnących i momentów
gnących.
14. Wiedzieć, dlaczego statek załadowany tak, że przekroczone są
wartości dopuszczalnych sił tnących lub momentów gnących, nie
powinien wychodzić w morze.
15. Znać procedurę przeprowadzania ćwiczenia.

III. PRZEBIEG ĆWICZENIA

Etap 1.
Uruchom program Labor_1. Po uruchomieniu programu wywołaj stan
załadowania statku przez kliknięcie lewym klawiszem myszki na polece-
nia: File..., Open... “Exercise1.shp” i OK. Wywołaj opcję „Strength".
Zwróć uwagę na wykres sił tnących i momentów gnących, a także na jego
zanurzenie. Kilkakrotnie przełącz przyciski „Port Condition" i „Seagoing
Condition". Opisz zmiany obserwowane na ekranie.

25
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Wyjaśnij, dlaczego dopuszczalne wartości sił tnących i momentów gną-

cych w warunkach portowych są większe niż dopuszczalne wartości w
warunkach morskich.
Etap 2.
Włącz lewym klawiszem myszki opcję „Show Weight Distribution".
Rozpoznaj na wykresie sił tnących i momentów gnących obszary repre-
zentujące rozkład ciężarów, rozkład wyporu i rozkład obciążeń. W poniż-
szym zestawieniu pozostaw prawidłowe odpowiedzi:
rozkład ciężarów reprezentowany jest kolorem:
szarym niebieskim czerwonym
rozkład wyporu reprezentowany jest kolorem:
szarym niebieskim czerwonym
rozkład obciążeń reprezentowany jest kolorem:
szarym niebieskim czerwonym
Etap 3
Używając lewego i prawego klawisza myszki oraz przycisków „Change
Position", „Change Length" rozmieść ciężar 200 T tak aby znajdował się
między 34 i 95 wręgiem. Przyciskając prawym klawiszem myszki przy-
cisk „Change Weight" zwiększaj stopniowo ciężar do 2200 T i obserwuj
zmiany:
na wykresie rozkładu ciężarów,
na wykresie rozkładu obciążeń,
na wykresie sił tnących,
na wykresie momentów gnących.
Zanotuj zaobserwowane zmiany. Wyjaśnij dlaczego obciążenia, siły tnące
i momenty zginające zmniejszają się wraz ze zwiększaniem ciężaru.

26
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Etap 4.
Usuń ciężar z etapu 3. Analizując wykresy sił tnących i momentów gną-
cych, jednocześnie używając naprzemiennie przycisków „Show Allowa-
ble Shear Forces" i „Show Allowable Bending Moments" odpowiedz na
pytania:
Czy statek może być tak załadowany jako chwilowy stan załadowania w
porcie?
Czy statek w tym stanie załadowania może wyjść w morze?
Odpowiedzi uzasadnij.

IV. SPRAWOZDANIE
Sprawozdanie powinno zawierać następujące informacje:
temat ćwiczenia,
cel ćwiczenia,
opis przebiegu ćwiczenia i informacje uzyskane na poszczegól-
nych etapach ćwiczenia,
interpretacja wykresów i tabelki znajdujących się na zakładce
Strength,
odpowiedź na pytanie w jaki sposób przeprowadza się kontrolę
wytrzymałości ogólnej kadłuba,
odpowiedzi na zagadnienia przedstawione w „wejściówce”,
przetłumaczone na język polski następujące zwroty: ballast tanks,
bending moments curve, allowable shear forces, longitudinal
strength, information on longitudinal strength for the master, sea-
going condition, port condition,

27
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Sprawozdanie powinno być wykonane własnoręcznie. Sprawozdania w

formie wydruków komputerowych nie będą akceptowane.

V. LITERATURA
2. Jurdziński Mirosław, Podstawy bezpiecznej eksploatacji masowców,
Fundacja Rozwoju Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, Gdynia 1997
3. Milewski Szymon, Słownik morski angielsko-polski i polsko-angielski,
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1981
4. Orszulok Wojciech, Wytrzymałość kadłuba statku w eksploatacji,
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1983
5. Przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Morskich, część II Kadłub,
część IV Stateczność PRS 1986
6. Wewiórski Stefan, Wituszyński Kazimierz, Konstrukcja stalowego
kadłuba okrętowego, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1977
7. Kabaciński Jerzy, Stateczność i niezatapialność statku Wydawnictwo
Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie, Szczecin 1992

28
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

OPRACOWANIE SEKWENCJI ZAŁADUNKU

MASOWCA POD KĄTEM WYTRZYMAŁOŚCI
KADŁUBA

I. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest opracowanie sekwencji załadunku masowca
pod kątem wytrzymałości ogólnej oraz wytrzymałości lokalnej.

II. ZAGADNIENIA NA WEJŚCIÓWKĘ

Przed przystąpieniem do realizacji zajęć powinieneś wiedzieć:
1. Na czym polega kontrola wytrzymałości ogólnej?
2. Na czym polega kontrola wytrzymałości lokalnej?
3. Co zawierają plany ładunkowe?
4. Jaka jest procedura przeprowadzenia ćwiczenia?
III. PRZEBIEG ĆWICZENIA
Etap 1. Odczytanie parametrów przed załadunkiem statku
Uruchom program Kalkulator (Start|Programy|Kalkulator|Kalkulator).
Po uruchomieniu programu Kalkulator wybierz menu File|Open i wczytaj
plik o nazwie ćwiczenie.slp. Odczytaj i zanotuj:
zapas wyporności (czyli ilość ładunku który można na statek przy-
jąć) opisany w dolnym pasku programu jako Reserve of Displa-
cement),
listę zapełnionych zbiorników balastowych,
zanurzenie na pionie dziobowym (TF) i na pionie rufowym (TA).
Odpowiedz na pytanie:

29
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Czy wytrzymałość ogólna statku w porcie jest wystarczająca?

Uzasadnij odpowiedź.
Etap 2. Sekwencja załadunku
Na tym etapie ćwiczenia opracuj sekwencję załadunku poszczególnych
ładowni ładunkiem o gęstości określonej przez prowadzącego.
Zapełniaj ładownie wg określonej sekwencji i po każdym etapie notuj w
tabeli 1:
w kolumnie Operacja – masę partii ładunku i numer ładowni do któ-
rej ma trafić ta partia,
w kolumnach: TF – zanurzenie na pionie dziobowym, TA – zanurze-
nie na pionie rufowym po operacji.

30
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Tabela 1 Sekwencja załadunku

Nr Operacja TF [m] TA [m]
etapu
1
2
3
4
5
6
7
8

Sekwencję załadunku możesz określić wzorując się na programach ła-

dunkowych statku B-517, które są dostępne w menu B-517/Loading
Plans.
W ostatnim etapie sprawdź wytrzymałość ogólną w morzu. W tym celu w
górnym menu wybierz opcję: Seagoing condition.

Załadunek ładowni
Aby zapełnić ładunkiem wybraną ładownię wybierz menu Cargo. Powin-
no pojawić się okno przedstawiające listę ładowni (rys. 1).

31
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Rys. 1 Okno „Cargo” przedstawiające listę ładowni

Dwukrotnie kliknij myszką na danej ładowni. Powinno wyświetlić się

okno jak na rys. 2. Wpisz dane rozpoczynając od gęstości ładunku, która
jest podana przez prowadzącego ćwiczenie. Masa ładunku nie może być
większa od dopuszczalnego obciążenia ładowni z uwagi na wytrzymałość
lokalną (Maximum allowable weight).

Rys. 2 Okno edycyjne dla Ładowni nr 3

32
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Etap 3. Odczytanie parametrów po załadunku statku

Po załadowaniu wszystkich ładowni odczytaj następujące informacje:
zapas wyporności,
całkowitą masę ładunku,
zanurzenia statku.

Etap 4. Symulacja załadunku statku

Uruchom program Sekwencja (Start|Programy|Kalkulator|Sekwencja). W
oknie Ładunek i balast znajduje się tabelka przedstawiająca sekwencje
załadunku statku w rozbiciu na ładownie i zbiorniki balastowe. Bazując
na sekwencji załadunku opracowanej w poprzednim kroku, wypełnij ta-
belkę w programie i naciśnij przycisk Start.
Po zakończeniu obliczeń, uruchom program Kalkulator i wybierz menu:
Simulation|Start. Obserwuj symulacje załadunku. W przypadku, gdy
przekroczona zostanie wytrzymałość statku, symulacja zostanie przerwa-
na. Należy wówczas skorygować sekwencje załadunku i ponownie prze-
prowadzić symulację.

IV. SPRAWOZDANIE
Sprawozdanie powinno zawierać następujące informacje:
temat ćwiczenia,
cel ćwiczenia,
opis przebiegu ćwiczenia,
sekwencję załadunku w postaci tabelki 1,
parametry statku przed i po załadunku zgodnie z etapami 1 i 4,

33
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

przetłumaczone na język polski następujące zwroty: stores, cargo

holds, trim, displacement, reserve of displacement, deadweight,
light ship, reserve of deadweight, density of seawater, longitudinal
strength, shear force, bending moment, weight.

V. LITERATURA
1. Jurdziński Mirosław, Podstawy bezpiecznej eksploatacji masowców,
Fundacja Rozwoju Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, Gdynia 1997
2. Milewski Szymon, Słownik morski angielsko-polski i polsko-angielski,
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1981
3. Orszulok Wojciech, Wytrzymałość kadłuba statku w eksploatacji,
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1983
4. Poradnik okrętowca, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1960
5. Przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Morskich, część II Kadłub,
część IV Stateczność PRS 1986
6. Wewiórski Stefan, Wituszyński Kazimierz, Konstrukcja stalowego
kadłuba okrętowego, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1977
7. Kabaciński Jerzy, Stateczność i niezatapialność statku Wydawnictwo
Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie, Szczecin 1992

34
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

ANALIZA ROZPLANOWANIA PRZESTRZENNEGO

RÓŻNYCH TYPÓW STATKÓW

I. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest analiza rozplanowania przestrzennego statku.

II. ZAGADNIENIA NA WEJŚCIÓWKĘ

Przed przystąpieniem do realizacji zajęć powinieneś wiedzieć:
1. Jakie informacje można odczytać z planu ogólnego statku?
2. Jakie rzuty znajdują się na planie ogólnym statku?
3. Podaj definicje wymiarów głównych statku.
4. Co to jest nośność, wyporność?

III. PRZEBIEG ĆWICZENIA

Etap 1. Uruchomienie programu i wczytanie planu statku
Po uruchomieniu programu VoloView Express, a następnie menu Fi-
le|Open wczytaj określony plik z planem ogólnym statku.
Etap 2. Odczytanie informacji o statku
Z rysunku odczytaj następujące informacje:
wymiary główne statku, symbol klasy, towarzystwo klasyfikacyj-
ne,
nośność,
ładowność (liczba kontenerów, itp.),
prędkość,
liczba załogi,

35
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

odległości pomiędzy wręgami oraz numery wręgów na których

znajdują się grodzie poprzeczne,
lista ładowni (wymienić nazwy, wręgi) oraz lista zbiorników
(wymienić nazwy).
Sporządź szkic tego rysunku z uwzględnieniem rozplanowania ładowni.

IV. SPRAWOZDANIE
Sprawozdanie powinno zawierać następujące informacje:
temat oraz cel ćwiczenia,
opis poszczególnych typów statku,
odczytane w poszczególnych etapach informacje oraz opraco-
wane szkice,
przetłumaczone na język polski następujące zwroty: general di-
mension, main particulars, deadweight, displacement, general
arrangement, length OA, length BP, breadth moulded, depth to
main deck, draught, deadweight on freeboard draught, main en-
gine, service speed, cruising range, crew, main deck, superstruc-
ture deck, tweendeck, tank top, top deck, class, engine room,
bow thruster, chain looker,
Sprawozdanie powinno być wykonane własnoręcznie. Sprawozdania w
formie wydruków komputerowych nie będą akceptowane.

V. LITERATURA

36
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

1. Milewski Szymon, Słownik morski angielsko-polski i polsko-angielski,

Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1981
2. Poradnik okrętowca, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1960
3. Przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Morskich, część I, Zasady
klasyfikacji, część II, Kadłub PRS 1986
4. Pacześniak Jerzy, Staszewski Janusz, Projektowanie morskich statków
handlowych, Politechnika Gdańska, Gdańsk 1984
5. Wewiórski Stefan, Wituszyński Kazimierz, Konstrukcja stalowego
kadłuba okrętowego, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1977
6. Więckiewicz Wojciech, Budowa kadłubów statków morskich, Wyższa
Szkoła Morska w Gdyni, Gdynia 1999

37
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

ROZPLANOWANIE ZBIORNIKÓW NA STATKU

I. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z dokumentacją przedstawiają-
cą rozplanowanie zbiorników na statku.

II. ZAGADNIENIA NA WEJŚCIÓWKĘ

Przed przystąpieniem do realizacji zajęć powinieneś:
1. Co to jest plan zbiorników?
2. Jakiego typu zbiorniki znajdują się na statku i gdzie są umieszczo-
ne?
3. W jaki sposób przedstawia się zbiorniki w dokumentacji technicz-
nej?

III. PRZEBIEG ĆWICZENIA

Etap 1. Analiza rozplanowania zbiorników na statku
Korzystając z planu zbiorników opracuj szkic przedstawiający rozplano-
wanie zbiorników: balastowych, paliwa ciężkiego oraz wody słodkiej.
Etap 2. Skalowanie zbiorników
Korzystając ze skalowania zbiorników odszukaj następujące zbiorniki
balastowe:
- skrajnik dziobowy oraz rufowy,
- zbiornik nr 1 denny,
- zbiornik nr 2 szczytowy, lewa burta.
Następnie odczytaj objętość oraz położenie środka objętości każdego
zbiornika przy zapełnieniu do połowy objętości.

38
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

IV. SPRAWOZDANIE
Sprawozdanie powinno zawierać następujące informacje:
temat oraz cel ćwiczenia,
informacje odczytane w poszczególnych etapach oraz opracowane
szkice,
przetłumaczone na język polski następujące zwroty: diesel oil
tanks, heavy fuel oil, fresh water tanks, bilge water tanks, lubricat-
ing oil tanks, wing tanks,double bottom tanks, forepeak, afterpeak.
Sprawozdanie powinno być wykonane własnoręcznie. Sprawozdania w
formie wydruków komputerowych nie będą akceptowane.

V. LITERATURA
1. Milewski Szymon, Słownik morski angielsko-polski i polsko-angielski,
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1981
2. Poradnik okrętowca, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1960
3. Przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Morskich, część I, Zasady
klasyfikacji, część II, Kadłub PRS 1986
4. Pacześniak Jerzy, Staszewski Janusz, Projektowanie morskich statków
handlowych, Politechnika Gdańska, Gdańsk 1984
5. Wewiórski Stefan, Wituszyński Kazimierz, Konstrukcja stalowego
kadłuba okrętowego, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1977
6. Więckiewicz Wojciech, Budowa kadłubów statków morskich, Wyższa
Szkoła Morska w Gdyni, Gdynia 1999

39
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

ANALIZA WYPOSAŻENIA KOTWICZNO-

CUMOWNICZNEGO

I. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest analiza rozplanowania urządzeń kotwiczno-
cumowniczych w oparciu o plan ogólny statku. Dodatkowym celem jest
zapoznanie się z procedurą doboru urządzeń kotwicznych w oparciu o
przepisy klasyfikacyjne.

II. ZAGADNIENIA NA WEJŚCIÓWKĘ

Przed przystąpieniem do realizacji zajęć powinieneś:
1. Wymienić i opisać urządzenia kotwiczne.
2. Wymienić i opisać urządzenia cumownicze.
3. Przedstawić procedurę doboru urządzeń kotwicznych w oparciu o
przepisy klasyfikacyjne.

III. PRZEBIEG ĆWICZENIA

Etap 1. Analiza rozplanowania urządzeń kotwiczno-cumowniczych
Na planie ogólnym statku odszukaj urządzenia kotwiczno-cumownicze,
sporządź szkic przedstawiający rozplanowanie tych urządzeń na statku.
Etap 2. Obliczenie wskaźnika wyposażenia
Korzystając z planu ogólnego statku oraz przepisów klasyfikacyjnych
oblicz wskaźnik wyposażenia statku.

40
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Zakres i wielkość wyposażenia kotwicznego określa się według przepi-

sów IK (PRS) na podstawie wskaźnika wyposażenia określonego zależ-
nością:
Nc = D2/3 + 2Bh + 0,1A (1)
gdzie:
D[t] – wyporność statku przy zanurzeniu do letniej wodnicy ładunkowej,
B[m] – szerokość statku,
h [m] – rzeczywista wysokość zmierzona od letniej wodnicy ładunkowej
do górnej krawędzi najwyższej nadbudowy szerszej niż 0.25B,
A[m2] – pole bocznego rzutu kadłuba powyżej letniej wodnicy ładunko-
wej oraz nadbudówek o szerokości większej niż 0.25B w obrębie długości
L, nadburcia i zrębnice o wysokości powyżej 1.5 m traktuje się jako nad-
budowę.
Etap 3. Dobór urządzeń kotwicznych
W oparciu o wskaźnik wyposażenia i przepisy klasyfikacyjne określ na-
stępujące parametry urządzeń kotwicznych:
1. Liczbę kotwic głównych.
2. Masę każdej z kotwic głównych.
3. Masę kotwicy prądowej (rufowej).
4. Łączną długość łańcuchów kotwicznych..
5. Kaliber łańcuchów kotwicznych.
6. Długość i wytrzymałość łańcucha kotwicy prądowej (liny).

IV. SPRAWOZDANIE

41
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Sprawozdanie powinno zawierać następujące informacje:

temat ćwiczenia,
cel ćwiczenia,
informacje odczytane i obliczone w poszczególnych etapach,
sporządzone szkice,
przetłumaczone na język polski następujące zwroty: windlass,
chain, chain locker, moorning rope, anchor, ballard, bitt, hawse
pipe, anchor pocked, anchor deck, hawser.
Sprawozdanie powinno być wykonane własnoręcznie. Sprawozdania w
formie wydruków komputerowych nie będą akceptowane.

V. LITERATURA
1. Milewski Szymon, Słownik morski angielsko-polski i polsko-angielski,
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1981
2. Orszulok Wojciech, Wiewiórki Stefan, Wyposażenie pokładowe statku
handlowego, Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1982
3. Poradnik okrętowca, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1960
4. Przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Morskich, część III, Wypo-
sażenie kadłubowe, PRS 1986
5. Smotrycki Stanisław, Maszyny i urządzenia pokładowe, Wydawnic-
two Uczelniane Politechniki Szczecińskiej, Szczecin 1975
6. Więckiewicz Wojciech, Urządzenia pokładowe na statkach towaro-
wych, Wydawnictwo Akademii Morskiej w Gdyni, Gdynia 2003

INSTALACJA BALASTOWA

42
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

I. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z schematami różnych typów
instalacji balastowych na statkach oraz sposobem oznaczania elementów
tych instalacji w dokumentacji technicznej.

II. ZAGADNIENIA NA WEJŚCIÓWKĘ

Przed przystąpieniem do realizacji zajęć powinieneś wiedzieć:
1. Do czego służy instalacja balastowa na statku?
2. Jakie są typy instalacji balastowych?
3. Jakie są elementy instalacji balastowej i w jaki sposób są oznaczone w
dokumentacji technicznej?
4. Gdzie rozmieszczone są zbiorniki instalacji balastowej i jaka pełnią
funkcję?
5. Jakie wymagania są stawiane rurociągom instalacji balastowej?
6. Do czego służą skrzynie zaworowe?

III. PRZEBIEG ĆWICZENIA

Etap 1. Analiza rozplanowania instalacji balastowej
Korzystając ze schematu instalacji balastowej naszkicuj rozmieszczenie
oraz oznacz następujące elementy wchodzące w skład instalacji: pompa
balastowa, zawór zaporowy zdalnie sterowany, zawór zaporowy przele-
wowy, zawór zwrotny przelotowy, zawór zaporowy kątowy, zawór
zwrotny kątowy, zasuwa, pobór wody zza burty, wypływ cieczy poza
burtę, pompa strumieniowa, skrzynia kingstonowa.
Etap 2. Analiza rozplanowania instalacji balastowej
Porównaj różne schematy instalacji balastowych oraz odczytaj następują-
ce informacje:

43
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

- typ instalacji,
- liczba zaworów dennych,
- liczba pomp.

IV. SPRAWOZDANIE
Sprawozdanie powinno zawierać następujące informacje:
temat oraz cel ćwiczenia
informacje odczytane i obliczone w poszczególnych etapach,
sporządzone szkice.
Sprawozdanie powinno być wykonane własnoręcznie. Sprawozdania w
formie wydruków komputerowych nie będą akceptowane.

V. LITERATURA
1. Milewski Szymon, Słownik morski angielsko-polski i polsko-angielski,
Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1981
2. Pacześniak Jerzy, Staszewski Janusz, Projektowanie morskich statków
handlowych, Politechnika Gdańska, Gdańsk 1984
3. Poradnik okrętowca, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1960
4. Przepisy Klasyfikacji i Budowy Statków Morskich, część VIII, Insta-
lacje rurociągów, PRS 1986
5. Więckiewicz Wojciech, Instalacje kadłubowe statków morskich, Wyż-
sza Szkoła Morska w Gdyni, Gdynia 2001

ZAŁĄCZNIK 1
RODZAJE ZŁĄCZY I SPOIN ORAZ ICH OZNACZENIA

44
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

W konstrukcji spawanej rozróżnia się spoiny główne i drugorzędne.

Rozmiary spoin głównych przenoszących obciążenia, wyznacza się na
podstawie obliczeń wytrzymałościowych. Spoiny drugorzędne, nie prze-
noszące obciążeń (uszczelniające, sczepne, łączące elementy konstrukcji)
powinny być możliwie cienkie.

1. Złącza doczołowe realizowane spoiną czołową, służą do łączenia

elementów poszycia (ok. 17% wszystkich złączy na statku).

Rys 1. Przykład oznaczenia spoiny czołowej.

Spoiny czołowe są oznaczane na rysunkach linią ciągłą cienką z

odpowiednim symbolem.

- spoina czołowa bez określonego charakteru.

W przypadku cienkich blach przygotowanie krawędzi do spawania polega
na równym obcięciu krawędzi spawanych elementów:
- spoina czołowa, jednostronna, bez przygotowanych krawędzi
(bez ukosowania, czyli bez fazowanych krawędzi),
A
- spoina czołowa, jednostronna, spawana automatycznie (na pre-
fabrykacji),

- spoina czołowa, jednostronna, styk bloku lub sekcji (spawana

na pochylni),

45
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

- spoina czołowa, obustronna, bez przygotowanych krawędzi.

W przypadku grubszych blach, lub przy połączeniu blach o różnej grubo-

ści stosowane jest odpowiednie, znormalizowane fazowanie krawędzi

- spoina czołowa z jednostronnym ukosowaniem na V,

Rys 2. Fazowanie krawędzi blach pod spoinę typu V

- spoina czołowa z jednostronnym ukosowaniem na 1/2V,

- spoina czołowa z obustronnym ukosowaniem na X,

Rys 3. Fazowanie krawędzi blach pod spoinę typu X

- spoina czołowa z obustronnym ukosowaniem na K.

Analogicznie wykonywane są spoiny czołowe ukosowane na U i

1/2U.
W przypadku poziomych spoin czołowych może wystąpić spoina czo-
łowa spawana na podkładce ceramicznej lub spoina czołowa podpawana
od spodu - jednak nie są one dodatkowo oznaczane na rysunkach kon-
strukcyjnych.

46
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

2. Złącza kątowe (w przypadku gdy elementy spawane są pod kątem

90 - złącza teowe) realizowane przez spoinę pachwinową (ok. 80%
wszystkich złączy na statku).

Rys 4. Złącze kątowe

a) Spoiny pachwinowe ciągłe,:

3
- jednostronna o grubości 3 mm ;
a
- obustronna o grubości a.
Spoiny ciągłe obustronne wykonywane przede wszystkim tam,
gdzie wymagana jest szczelność połączenia oraz tam, gdzie występuje
wilgoć, na przykład w zbiornikach i zęzach, w celu uniknięcia korozji
szczelinowej w miejscu styku profilu z blachą poszycia. Spoiny te wyko-
nywane są włącznie z dodatkowym spawaniem zakończeń elementu. W
przypadku spawania do poszycia usztywnienia o dużej grubości jego
krawędzie przylegające do poszycia są ukosowane jedno- lub dwustron-
nie. Wadą spoin pachwinowych ciągłych jest występowanie dużych na-
prężeń spawalniczych w poszyciu, do którego przyspawane są usztywnie-
nia. Uwidacznia się to w postaci wklęśnięć poszycia między usztywnie-
niami, widocznych wyraźnie przy oświetleniu poszycia pod niewielkim
kątem. Dlatego, jeżeli to możliwe, stosuje się spawanie pachwinowe spo-

47
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

inami pachwinowymi przerywanymi jedno- lub dwustronnymi, zwłaszcza

w przypadku spawania usztywnień do cienkich blach poszycia.
b) Spoiny pachwinowe przerywane:
a p/l a p/l
- łańcuchowa; -naprzemianległa

p p p
l l l

Rys 5. Spoina pachwinowa przerywana

Możliwość występowania korozji szczelinowej w miejscu styku
usztywnienia z poszyciem, związana z możliwością penetracji wody mo-
że być wyeliminowana poprzez zastosowanie złącza podkrojowego
(mostkowego), które dodatkowo zmniejsza masę i zwiększa sprężystość
konstrukcji i pozwala na zmniejszenia niebezpieczeństwa wystąpienia
karbu powstającego przy zwykłych spoinach przerywanych na końcach
odcinków spoin.
c) Spoiny podkrojowe

otwór skalopsowy
Rys 6. Spoina podkrojowa
3. Złącza zakładkowe, stosowane np. przy łączeniu blach o różnej gru-
bości lub z powodów technologicznych (realizowane spoinami pa-
chwinowymi).

Rys 7. Złącze zakładkowe

48
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

4. Złącza narożne, stosowane np. przy łączeniu poszycia pokładu z po-

szyciem burty (najpierw podpawanie od wewnątrz, następnie główna
spoina pachwinowa od zewnątrz).

Rys 8. Złącze narożne

5. Złącza otworowe, stosowane w przypadku, gdy dostęp do wnętrza
konstrukcji jest niemożliwy, np. w konstrukcji steru wypornościowe-
go (realizowane spoinami pachwinowymi).

Rys 9. Złącza otworowe

ZAŁĄCZNIK 2
UPROSZCZENIA RYSUNKOWE STOSOWANE W DOKUMENTACJI
KADŁUBOWEJ

Schemat Opis schematu Uwagi

Przekroje ścianek, grodzi, w widoku
pokładów, burt
Przegrody wodo, olejo i niewidoczne

49
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

gazoszczelne- (grodzie,
pokłady, dno wewnętrzne,
denniki wodoszczelne
Ścianki i przegrody niewidoczne

Usztywnienia ramowe (wręgi,

pokładniki, wzdłużniki)
Usztywnienia z kształtowników
walcowanych (kątowników
płaskowników łubkowych itp.)
Schemat zakończenia
usztywnień spawanych
Schemat zakończenia
usztywnień mocowanych
węzłówkami
Schemat zakończenia
usztywnień ściętych

spoina czołowa typu V

usztywnienie zwykłe ścięte (kątownik 120x80x10)

arkusz poszycia o grubości 7 mm

50
niewidoczna krawędź przegrody wo-
doszczelnej

usztywnienie ramowe

usztywnienie ramowe w którym:

„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Rys.1 Przykład oznaczania poszczególnych elementów konstrukcyjnych

dokumentacji technicznej

51
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

ZAŁĄCZNIK 3

Rys.2 Przykład zładu poprzecznego

52
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

53
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

Rys3 Przykład konstrukcji dna podwójnego masowca

Rys.4 Przykład konstrukcji grodzi falistej masowca

Rys.5 Przykład konstrukcji grodzi płaskiej masowca

54
„Budowa i stateczność statku” materiały pomocnicze

55