Overzicht van de kunsten; Avant Garde tot Heden

Les 1: De Spelende Mens 24/09/2018

Eind 18e eeuw; Ontwikkeling van de Industriële Revolutie

Verlichting breekt door op filosofisch vlak

Friederich Schieler; Filosoof

Volgens zijn theorieën is de mens vooral iets dat speelt.
Schieler spreekt in zijn brieven over een stofdrift en vormdrift.

Stofdrift: Drift eigen aan materie, het is chaos en het ongeremde leven.
Voornamelijk zintuigelijk. Losse driften van de mens.
Vormdrift: Drift voor het aflijnen en het begrenzen van de stofdrift. Contouren.
= GESTALT

Stofdrift en vormdrift zijn actief in elke mens en moeten in balans zijn. Als de
vormdrift overneemt dan lijdt dit tot dood, als stofdrift overneemt heeft dit
chaos ten gevolgen.

STOFDRIFT + VORMDRIFT = LEVEND GESTALT/SPEELDRIFT

Damien Hirst: Kunstenaar (eind 20ste eeuw)

o With dead head; Hirst bezoekt een mortuarium en haalt een hoofd uit de
frigo waarmee hij op de foto gaat.
o A Thousand Years: Installatie met dood koeienhoofd, Insect-O-Cutter en
vliegen. De vliegen worden gebroed rond het dood koeienhoofd maar
gaan vervolgens dood aan de ‘Insect-O-Cutter'. Dit vormt een eeuwige
cirkel van leven en dood. (1990)
o The Physical Impossibility of Death in the Mind of Someone Living:
Haai op sterk water. (1991)
o Mother And Child Divided: De moeder en kind zijn gescheiden van
elkaar, net als de titel aangeeft maar ze zijn ook beiden doormidden
gesneden. Morbide humor.
o Pharmacy: Installatie op kamergrootte van een nagebouwde apotheek.
Een apotheek heeft altijd te maken met de dood, men gaat er enkel
naartoe als men ziek is, maar men heeft allerlei mooie middeltjes mooi
uitgestald om het te bestrijden. Boven de deur hangt een Insect-O-Cutter
wat een subtiele verwijzing en herinnering is aan de sterfelijkheid. Dit
werk is een subtiele commentaar op leven & dood en de omgang hiermee
met de moderne wereld. (1992)
o Beautiful Inside My Head Forever: Damien Hirst organiseert een veiling
waarin hij al zijn werk verkoopt. Deze actie is economische zelfmoord en
een misstap aangezien hij met meer aanbod dan vraag aankomt. De
veiling zelf wordt een actie en behoort tot het oeuvre van Hirst. Hirst
speelt een spel met het economisch systeem waarin hij zit en riskeert zijn
financieel welzijn hiermee. De veiling was een enorm succes omdat de
kopers het gevoel hadden alsof ze deel uitmaakten van het kunstwerk. De
eerste avond van de veiling ging Lehman Brothers failliet wat de start
was van de economische crisis van 2008.

OPVALLEND: In het werk van Hirst is de dood een terugkerende figuur

Les 2: Gustave Courbet & de 19e eeuw 01/10/2018

Situering: +- 1850 19e eeuw: De wereld is definitief modern

Courbet: Sleutelfigur van het Realisme

Frankrijk in de vroeg 19e eeuw:

 Cultureel: Rond 1800 vormt de eerste reactie op de verlichting. In de
romantiek wordt er veel aandacht gehecht aan de terug keer naar de
natuur. Er is een groot geloof in de ratio ( het gevoel naar voor schuiven).
 Rond 1840: Strijd tussen Romantici (vrijer) en Classici (klassiek)
 Rond 1850: Het Realisme wordt naar voor geschoven

Symfonie van Beethoven (partituur in dia): Dit stuk is romantisch. Er komen

Koekoeks klanken en nachtegalen in voor wat een terugkeer is naar de natuur.
Er zijn ook revolutionair instrumenten van toepassing wat heeft gezorgd voor
een verruiming in de kunst.

o Courbet Au Chien Noir (zelfportret): Portret geschilderd in de pastorale

(=plattelandsleven) traditie ; midden in de natuur, de wandelstof
suggereert dat courbet nog gaat wandelen.

o La Grande Odalisque – Ingres:

- Vlijmscherpe contouren
- Koele kleuren zorgen voor rust
- Liggende compositie geeft een balans
- Geïdealiseerd naakt
- Heel dun, netjes uitgespreide verf
 o De Vrijheid Leidt Het Volk – Delacroix:
- Er wordt meer diepgang gecreëerd door het vluchtperspectief
- Dynamische Compositie
- Diagonalen
o Kleptomaan – Gericault:
- Portret van een geesteszieke, afkomstig uit een reeks.
- Veel romantici interesseren zich in geesteszieken en de mensen aan de
onderkant van de samenleving, deze worden ook vaak de onderwerpen
van hun werken.
o Le désésperé - Courbet:
- Een wanhopige reactie op de onrustige 19e eeuw
- Courbet maakt een zelfportet waarin hij met grote ogen naar de wereld
kijkt.

Courbet is geïnspireerd door de barok. De barok is minder geïdealiseerd wat

samen strookt met de romantiek.
Europa in de 19e eeuw: Aaneensluitingen van revoluties en steden in
ontwikkeling. Er is een nieuwe rijkdom door expansiedrift gevoed door
grondstoffen, kolonies en slavenhandel.

o Steenbrekers – Courbet:
- Sleutelwerk voor het realisme
- Enerzijds gaat dit werk voort in de romantische traditie, anderzijds is
dit werk niet zo dynamisch; figuren zijn precies gedrongen in het
schilderij en hebben geen plek.
- Alle lijnen vormen een wirwar
 - 2 figuren kijken ons niet aan, ze zijn geen helden maar arbeiders. Er
wordt geen heldhaftigheid voorgesteld maar alledaags werk.
- Geen drama
- Aardse kleuren, bruin tinten
- Alles is op het voorplan geplaatst, zeer frontaal, er is weinig diepte
- Courbet laat merken dat hij bezig is met de verf.

o Un Enterrements A Ornans – Courbet:

 Wordt ook wel de begrafenis van de romantiek genoemd
 Werk op zeer groot formaat, wat ongewoon is want dit formaat werd
voorbehouden voor religieuze en mythische taferelen.
o L’homme à la pipe (zelfportet) - Courbet:
 Courbet wilt zijn stem laten horen en laten weten dat hij een kunstenaar
is en bestaat. Hij heeft een politieke betrokkenheid.
o L’Atelier du Peintre – Courbet:
 Rechts op het schilderij; steunende mensen, intellectuelen,
kunstenaars, geldschieters etc. (mensen van hogere rangen
 Links op het schilderij: Plattelandsvolk
 Naakte vrouw; muze
 Courbet vormt brugfiguur
 Sociologisch zelfportret
o Les Baigneuses - Courbet:
 Ontvangen als een schandalig werk; de vrouw is niet geidealiseerd
 Zeer groot formaat dat werd voorbehouden voor koningen
 De houding is overgenomen uit Bijbelse verhalen en werd voorbehouden
voor religieuze figuren, wat schandalig was.
o Les Cribleuses de blé - Courbet:
 Iets meer dynamiek en diepte
 Kijk op plattelandsleven

‘Antitheater’: Courbet’s werk doet geen gestes maar doet aan absorptie, de
kijker wordt erin gezogen.
Pierre Joseph Proudhon: Belangrijke ‘linkse’ denker, theoreticus en
progessieveling. Proudhon houdt een pleidooi voor ‘le réel’; goede schilders
schilderen volgens hem de realiteit. Courbet vindt dit niet genoeg, een schilder
moet volgens hem zijn werk optillen naar ‘le vrai’. Het waarachtige, de
schildertoets komen hierbij op de voorgrond.

Courbet probeert politiek te schilderen en wordt politiek actief, hij is ook de

voorzitter van de federatie van kunstenaars.
La Commune: Revolutionaire regering die de macht grijpt in Parijs,
progressievelingen.
De afbraak van La Colonne te Parijs was een revolutionaire dag, Courbet wordt
hiervoor vervolgd als aanstoker hiervan desondanks zijn onschuld. Vanaf nu
wordt Courbet bekeken als een politiek individu.
Courbet gaat de gevangenis in en schildert voortaan stillevens en zelfportretten.
o Stroom In Het Juragebergte: Afkering van het snelle moderniseren van de
wereld.

Les 3: De Franse Schilderkunst wordt modern 08/10/2018

1850 – 1910

o Le Dejeuner Sur L’herbe - Manet:

 2 mannen, studenten hebben een burgerlijke picknick in het park met een
naakte vrouw.
 De compositie is gebaseerd op een iconisch tafereel uit de renaissance.
 IMPRESSIONISTISCH
 Vrouw kijkt de toeschouwer recht aan
o Muziek In De Tuilerieën - Manet:
 Blik op het sociale leven van de opkomende burgerlijke klassen die gaan
flanneren op straat.
o Olympia – Manet:
 Prostituee
 Ze kijkt ons recht aan, hierbij wordt de toeschouwer betrokken partij.
 Symboliek; Kat met opgetrokken staart: Promiscuïteit ( verschillende
seksuele relaties met meerdere partners).
 1 Schoen; extra uitdagend, insinueert dat iemand zichzelf net heeft
uitgekleed
 Losse toets, geïnspireerd op Barok kunstenaars.
 Techniek gelijkaardig aan Frescotechniek

o Bar Van de Folies-Bergère - Manet:

 Spiegeling; de reflectie suggereert dat zij ons op dezelfde positie zouden
kunnen bevinden.
 Spel van kijken en bekeken worden.

IMPRESSIONISME
o De brug in Argenteuil – Monet:

Nadruk wordt gelegd op het kibbelende water, er wordt tijd gesimmuleerd door
de snelle schildertoets. Het is een fragmentarische opname van tijd en licht.
o Kathedraal van Rouen – Monet:
 1 werk stelt de kathedraal voor in de ochtend en de andere is de
kathedraal later in de dag.
 De tijd wordt vastgelegd op een conceptuele wijze door het gebouw op
een verschillende wijze te schilderen.
o Absinthe – Degas:
 Degas gaat in op de minder flatterende delen van de modernisering.
 Zeer intelligente kijk op opbouw van compositie
 De zigzag lijnen houden de compositie in balans
o De Katoen Veiling In New Orleans – Degas:
 Snel opkomende economische staat wordt in beeld gebracht.
Het concept verdwijnt, met gaat meer naar buiten om de taferelen daar vast
te leggen.
POST IMPRESSIONISME
Société des artistes indepandantes: De meeste leden willen het
impressionisme vernieuwen, dit doen ze door systematisch ontbrekende
factoren te identificeren. Dit door in een theoretisch kader te plaatsen waarin
men onderzoek voert naar licht en kleur. Hiermee komt men met nieuwe
strategieën zoals oa. In stippen schilderen met zuivere kleuren (pointillisme).
Hierdoor ontstaat een breuk met de losheid en de vrijheid, het is niet meer
vluchtig maar een zeer systematische manier van schilderen.

Paul Cézanne: Verlangt naar structuur, synthese (samenbrengen van

werkelijkheden) en analyse (ontleden van de werkelijkheid), die laatste twee
tracht hij samen te voegen.

o Mont Sainte-Victoire - Cézanne:

 Losse toets
 Systematisch opgebouwd in rechte lijnen, bijna een opeenstapeling van
geometrische figuren.
o De Kaartspelers:
 Er is een verlangen naar geometrie
 Armen worden bijna helemaal cilinders
o Stilleven Met Gordijn:
 Doek; de lijnen zijn bijzonder strak en hoekig
 Onderzoek naar abstracte vormen die hij herkent.