Oliwia Łączyńska

Wydział Socjologii i Pedagogiki SGGW w Warszawie

Tytuł: Zrozumieć i pomóc - czyli o problemach suicydalnych wśród dzieci i
młodzieży
Abstrakt: Współczesne młode społeczeństwo staje w obliczu ciągle narastającego
problemu dotyczącego zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, z którego
najbardziej druzgocące są próby samobójcze oraz jeszcze tragiczniejsze samobójstwa.
Artykuł przygląda się etycznym i społecznym aspektom związanych z tym tematem
oraz zwraca uwagę na stygmatyzację, która często towarzyszy dyskusji na temat
zdrowia psychicznego. Podstawą do stworzenia tego tekstu zostały dwa artykuły
dotyczące młodego pokolenia zmagającego się z problemem natury psychicznej,
jakim jest chęć odebrania sobie życia.

Terminy kluczowe: próba samobójcza, samobójstwo, problem psychiczny

Wprowadzenie

W społeczeństwie XXI wieku, które bardzo dynamicznie ulega zmianom,

problemy zdrowia psychicznego stają się coraz większym problemem. Zauważalne
jest to szczególnie w środowisku dzieci i młodzieży, gdzie zjawiska prób
samobójczych są jednym z najtragiczniejszych aspektów obecnych problemów natury
psychicznej. W ciągu ostatnich kilkunastu lat zauważamy radykalny wzrost liczby
prób samobójczych wśród młodej społeczności. Zjawisko to stawia ważne pytania
dotyczące skutków, przyczyn i możliwych działań prewencyjnych. Problem ten stał
się już refleksją nie tylko dla naukowców, ale także dla rodzin, opiekunów oraz
instytucji edukacyjnych. Problem przybiera na sile wśród wszystkich warstw
społecznych, jak i kulturowych. Młodzieńcze lata są nazywane globalną wiosną życia,
tak więc dlaczego coraz więcej osób posuwa się do tak tragicznego czynu, jakim jest
zamach na własne życie? Na to pytanie odpowiedź znajdziemy w tekstach
“Przyczyny prób samobójczych u młodzieży w wieku 14-18 lat” Marty Makara -
Studzińskiej z 2013 roku oraz “Samobójstwa dzieci i młodzieży jako choroba
społeczna” Krystyny Kuberskiej – Przekwas. Obie autorki poruszają temat przyczyn
prób samobójczych oraz samobójstw wśród młodego pokolenia, a ponadto podają
możliwe rozwiązania, aby zapobiec problemowi.
Cel pracy

Zestawienie ze sobą dwóch tekstów naukowych, które swoją tematykę skupiają na

tym samym problemie, dostrzegają podobne przyczyny, a także próbują dotrzeć do
możliwych przeciwdziałań.

Krótkie streszczenie tekstów naukowych

Autorka tekstu “Przyczyny prób samobójczych u młodzieży w wieku 14-18

lat” Marta Makara - Studzińska spośród głównych przyczyn prób samobójczych
kładzie duży nacisk na problemy związane z rodziną, między innymi takie jak
przemoc, nałogi, choroby psychiczne. Skupia się także na kryzysie rozwojowym
wśród młodych ludzi, problemach socjoekonomicznych oraz rówieśniczych, ale także
na problemy z nałogami, takimi jak narkotyki i alkohol. Tekst został sporządzony na
bazie metod sondażu diagnostycznego, gdzie zastosowana została ankieta, dzięki
której kontakt z badaną młodzieżą był bezpośredni. Zastosowana została także skala
Becka, która jest skalą samooceny służącej do przesiewowego rozpoznawania
objawów depresji i składa się z 21 pytań. Artykuł jest dogłębnym opisem badania i
nie znajdziemy w nim nawiązań do innych tekstów naukowych. Przebadanych zostało
100 osób, a ponad połowę (54%) stanowiły dziewczęta. Dużą rolę odgrywają dane
statystyczne, dzięki którym możemy dowiedzieć się o wielu szczegółowych
czynnikach wpływających na problemy natury psychicznej wśród badanych. Artykuł
ten pisany był w roku 2013 zatem wszelkie statystyki pochodzą z tamtego okresu
czasu. Najliczniejsza grupa stanowiąca aż 34% badanych była w wieku 17 lat, zaś
najmniej liczną grupę stanowiły osoby w wieku lat 18, ich liczebność to zaledwie 4%.
Różnica wiekowa pomiędzy najbardziej i najmniej liczną grupą to tylko rok, a różnica
procentowa to aż 30%. Przepaść ta wynikać może z większej dojrzałości mentalnej
osób w wieku lat 18. M. Makara - Studzińska dzięki przedstawionemu w jej artykule
badaniu pozwoliła dostrzec czytelnikom, że znaczna część badanych podjęła się
próby samobójczej mieszkając w mieście. Jest to spowodowane prawdopodobnie
chaosem, który panuje w większych, a także mniejszych miastach. Ludzie żyją myślą,
że są dla siebie zupełnie obcymi jednostkami, więc mogą pozwalać sobie na wiele
obraźliwych zachowań, takich jak hejt, szyderstwo, rozpowiadanie nieprawdziwych
informacji na temat danej osoby i zostać przy tym bezkarni. W miastach społeczność
je zamieszkująca jest większa niż społeczność zamieszkująca wsie, na których życie
toczy się w znacznym stopniu spokojnym rytmem, a wszyscy ludzie są sobie znani.
Przedstawione szczegółowe opisy pacjentów ukazały wiarygodność prowadzonych
badań.

Następujący artykuł poruszający tematykę problemów suicydalnych został

napisany przez Krystynę Kuberską - Przekwas i nosi tytuł “Samobójstwa dzieci i
młodzieży jako choroba społeczna”. Autorka w swojej pracy posłużyła się danymi
studentki z pracy magisterskiej “Samobójstwa dzieci i młodzieży w okresie
adolescencji” oraz prezentuje rozmowę z profesorem Instytutu Suicydologicznego.
Samobójstwo definiuje jako “wszystkie przypadki śmierci stanowiące bezpośredni lub
pośredni rezultat świadomego działania jego ofiary.”. K. Kuberska – Przekwas
przywołuje także definicję klasyka specjalizującego się w temacie wiedzy o
samobójstwach Emila Durkheima. Jego definicja samobójstwa brzmi “każdy
przypadek śmierci będący wynikiem bezpośredniego lub pośredniego negatywnego
lub pozytywnego działania, wykonanego przez samą ofiarę, która wie, jaki będzie
rezultat tego działania.”. Autorka przedstawia także definicję samobójstwa według
Agnieszki Gmitrowicz, która podobnie jak E. Durkheim uważa, że samobójstwo jest
przemyślanym działaniem, które zagraża życiu i zostało podjęte samodzielnie.
Autorka artykułu Krystyna Kuberska – Przekwas pisze poruszające słowa jakimi są
“Samobójstwo jest wyrazem szczególnie nasilonej agresji. Jeśli nawet agresja
kierowana jest ku sobie, to należy ją traktować także jako agresję wobec otoczenia.”.
Dane statystyczne także pojawiają się w artykule K. Kuberskiej – Przekwas, jednak są
bardzo uogólnione w przeciwieństwie do artykułu Marty Makara - Studzińskiej. W
swoim artykule autorka skupia się na ogóle społeczności dzieci i młodzieży w Polsce,
ale także zwraca uwagę na takie czynniki jak płeć czy wiek. Jako przyczyny
samobójstw wśród dzieci i młodzieży wymienia także chęć zwrócenia na siebie
uwagi, samobójstwo kogoś bliskiego, niska samoocena czy też brak sensu życia. W
artykule pada termin kryzys adolescyjny, o którym mowa była także w pracy
magisterskiej studentki, do której odniosła się K. Kuberska – Przekwas. Termin ten
oznacza kryzysowy okres dojrzewania jednostki, w którym bardzo często człowiek
postawiony jest przed trudnymi sytuacjami życiowymi, w których nie wie, jak
właściwie postępować i popada w lęk przed życiem. W artykule znajdziemy nie tylko
czynniki wpływające na samobójstwa, lecz także czynniki zapobiegawcze. Są nimi m.
in. lepiej wyszkolona pod tym względem kadra nauczycielska w szkołach, która
wzmocni poczucie własnej wartości uczniów i nauczy wyrażać swoje emocje w
sposób jasny i bezpieczny oraz większa świadomość na temat tego problemu u
rodziców dzieci i młodzieży. Krystyna Kuberska – Przekwas w swoim artykule
zawiera także badanie przeprowadzone na dzieciach i młodzieży dotyczące tego,
czego oni oczekują w sprawie zapobiegania problemowi samobójstw. Wymieniają oni
wiele czynników, które przede wszystkim opierają się wspierającej rozmowie i
tłumaczeniu. Ze strony autorki wychodzi spostrzeżenie na temat sytuacji zapobiegania
samobójstwom dzieci i młodzieży w Polsce. Na tle Europy Polska wypada
nieatrakcyjnie, gdyż nie ma żadnego programu zapobiegawczego temu problemowi.
Krystyna Kuberska – Przekwas na końcu swojej pracy dochodzi do konkluzji, że nie
ma jedynego właściwego rozwiązania problemu samobójstw wśród dzieci i
młodzieży. Aby tendencja problemu była malejąca potrzebne są zmiany
wieloaspektowe w polityce społecznej, zdrowotnej oraz edukacyjnej.

Punkty wspólne artykułów

Artykuł Marty Makara - Studzińskiej “Przyczyny prób samobójczych u

młodzieży w wieku 14-18 lat” oraz artykuł Krystyny Kuberskiej – Przekwas
“Samobójstwa dzieci i młodzieży jako choroba społeczna” zostały napisane w
podobnych latach, dzięki czemu dane statystyczne nieznacznie się różnią. Grupy osób
poddanych analizie występują w podobnym przedziale wiekowym, a ich problemy i
przyczyny chęci dokonania zamachu suicydalnego są podobne. Artykuły zawierają w
sobie wymienienie czynników przyczyniających się do podejmowania prób
samobójczych oraz popełniania samobójstw. Zastosowane zostały w nich badania,
które pomogły dogłębnie przeanalizować problem dotykający dzieci i młodzież. Oba
teksty naukowe połączone są ze sobą terminem kluczowym, jakim jest próba
samobójcza.

Różnice w artykułach

Główną różnicą pomiędzy artykułem Marty Makara - Studzińskiej “Przyczyny prób

samobójczych u młodzieży w wieku 14-18 lat”, a Krystyny Kuberskiej – Przekwas
“Samobójstwa dzieci i młodzieży jako choroba społeczna” jest grupa społeczna
poddana analizie. M. Makara - Studzińska opis badania skupia na grupie 100
respondentów, którzy udzielili odpowiedzi na zadawane pytania po których wysnuć
można było jasne przyczyny i poznać środki zapobiegawcze. K. Kuberska – Przekwas
natomiast skupia się na ogóle społeczności dzieci i młodzieży w Polsce. Jej opis
badań bazuje na znacznie większej liczbie osób niż w przypadku artykułu “Przyczyny
prób samobójczych u młodzieży w wieku 14-18 lat”. Marta Makara - Studzińska w
swoim artykule nie odnosi się do zbyt wielu tekstów naukowych, natomiast Krystyna
Kuberska – Przekwas posługuje się pracą magisterską studentki.

Wnioski

Pomimo, że teksty pochodzą z lat 2013 oraz 2014, problemy społeczne jakimi
są samobójstwa i próby samobójcze wśród dzieci i młodzieży dotyczą tego
środowiska w takim samym bądź nawet większym stopniu w latach obecnych (2023).
Krystyna Kuberska – Przekwas mocno skupia się na samym akcie samobójstwa oraz
poszukuje możliwych metod zapobiegawczych. Marta Makara - Studzińska bada
ograniczoną liczbę osób i swoją uwagę najbardziej skupia na przyczynach. Z obu
artykułów wywnioskować można, iż opisywane problemy na przestrzeni lat nie
zmieniają się i stanowią ogromny problem społeczny.

Bibliografia

Makara - Studzińska M, “Przyczyny prób samobójczych u młodzieży w wieku 14-18

lat”, Lublin 2013

Kuberska – Przekwas K, “Samobójstwa dzieci i młodzieży jako choroba społeczna”,

Olsztyn 2014