Budżetowanie

Budżetowanie to:
 Proces ciągłego analizowania, programowania, realizowania i pomiaru wykonania zadań
właściwych poszczególnym komórkom organizacyjnym, mający na celu efektywną kontrolę
nad firmą.
 Zespół działań związanych z przygotowaniem założeń, opracowaniem, zatwierdzeniem i
kontrolą budżetu, traktowany w sposób zindywidualizowany w każdej jednostce będącej
podmiotem budżetowania.

Budżetowanie:
 Wspomaga realizację planów i celów strategicznych firmy,
 Wspomaga realizację celów cząstkowych przypisanych ośrodkom odpowiedzialności,
 Ułatwia zarządzanie firmą, nie tylko w sferze finansowej,
 Promuje odpowiedzialność na wszystkich szczeblach zarządzania,

Budżet to plan działania prezentujący sposób alokacji zasobów, wyrażony w formie wartościowej /lub
ilościowej, sporządzany na okres roku bądź okresy krótsze, przyjęty do realizacji stworzony i
realizowany przy udziale pracowników poszczególnych szczebli zarządzania, bieżąco kontrolowany i
modyfikowany.

Roczny budżet przedsiębiorstwa przedstawia zamierzenia finansowe na rok następny. Budżet

dotyczący całego przedsiębiorstwa nosi miano budżetu głównego lub budżetu wiodącego.
Budżet ten składa się z budżetów cząstkowych (szczegółowych), które tworzą dwie odrębne części
budżetu głównego, a mianowicie:
 część operacyjną - tworzą ją budżety cząstkowe dotyczące podstawowej działalności
przedsiębiorstwa, czyli budżet sprzedaży, budżet produkcji, budżet kosztów. Część
operacyjną budżetu kończy planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku
operacyjnego;
 część finansową - uwzględnia się w niej również rezultaty działalności inwestycyjnej u
finansowej, ustala się wpływy i wydatki, a także obejmuje planowane sprawozdania
finansowe, określone jako sprawozdania pro forma, w postaci planowanego bilansu,
planowanego rachunku zysków i strat oraz planowanego rachunku przepływów pieniężnych.

W procesie budżetowania najpierw sporządza się część operacyjną budżetu, a po jej zakończeniu
przystępuje się do części finansowej.

1. Budżet sprzedaży

 jest najważniejszym budżetem operacyjnym, determinuje składniki innych budżetów,

 zestawienie przewidywanej sprzedaży w ujęciu wartościowym i ilościowym,
 budowany z podziałem na poszczególne produkty, kanały dystrybucyjne, obszary geograficzne,
grupy klientów, poszczególnych przedstawicieli handlowych, oddziały przedsiębiorstwa, itp.
 uwzględnia rabaty, upusty.

W budżecie sprzedaży ustala się wielkość planowanych przychodów ze sprzedaży w danym okresie:

PLANOWANA CENA SPRZEDAŻY PRODUKTU A

x PLANOWANA WIELKOŚĆ SPRZEDAŻY PRODUKTU A
= PLANOWANE PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY PRODUKTU A
 2. Budżet produkcji
 jest wyrażony ilościowo,
 określa wielkość produkcji ustaloną w budżecie sprzedaży przy uwzględnieniu
konieczności utrzymania niezbędnej wielkości zapasów wyrobów gotowych.

PLANOWANA WIELKOŚĆ SPRZEDAŻY WYROBÓW GOTOWYCH A

+WYMAGANY ZAPAS WYROBÓW GOTOWYCH A (Zk.)
= ZAPOTRZEBOWANIE NA PRODUKTY GOTOWE A
- WYMAGANY ZAPAS POCZĄTKOWY PRODUKTÓW GOTOWYCH A(Zp)
= PLANOWANA WIELKOŚĆ PRODUKCJI WYROBÓW GOTOWYCH A

PLANOWANA WIELKOŚĆ SPRZEDAŻY WYROBÓW GOTOWYCH A

+ (Zk.)
- (Zp)
= PLANOWANA WIELKOŚĆ PRODUKCJI WYROBÓW GOTOWYCH A

3. Budżety kosztów bezpośrednich

Koszty bezpośrednie:
1. Koszty materiałów bezpośrednich,
 koszty materiałów tworzących bezpośrednio produkt (surowce, komponenty)
 materiały zużywane przy produkcji wyrobu nie stanowiące jego części składowych,
 opakowania produktów gotowych,
2. Koszty wynagrodzeń bezpośrednich, (wynagrodzenie pracowników pozostających w bezpośrednim
związku z wytwarzaniem produktu wraz z narzutami stanowiącymi koszt pracodawcy)
3. Pozostałe koszty bezpośrednie,
 Obróbka obca,
 Koszty przygotowania nowej produkcji,
 Koszty zużycia narzędzi i oprzyrządowania specjalnego.

Ad 1. Budżety kosztów materiałów bezpośrednich - składowe

A. Budżet zużycia materiałów bezpośrednich

PLANOWANA WIELKOŚĆ PRODUKCJI W DANYM OKRESIE

x NORMA ZUŻYCIA MATERIAŁU
=CAŁKOWITE ZUŻYCIE MATERIAŁU DLA REALIZACJI PROGRAMU PRODUKCYJNEGO
x CENA JEDNOSTKOWA MATERIAŁU
=KOSZT ZUŻYCIA MATERIAŁU BEZPOŚREDNIEGO W DANYM OKRESIE

B. Budżet zakupu materiałów bezpośrednich

PLANOWANA WIELKOŚĆ PRODUKCJI W DANYM OKRESIE

+ WYMAGANA ILOŚĆ ZAPASU KOŃCOWEGO MATERIAŁU
=CAŁKOWITE ZAPOTRZEBOWANIE NA MATERIAŁY BEZPOŚREDNIE
-WYMAGANA ILOŚĆ ZAPASU POCZĄTKOWEGO MATERIAŁU
=ILOŚĆ MATERIAŁU DO NABYCIA
x CENA JEDNOSTKOWA MATERIAŁU
= WARTOŚĆ ZAKUPU MATERIAŁÓW
 C. Budżet zapasu materiałów bezpośrednich
POŻĄDANY ZAPAS KOŃCOWY MATERIAŁU
x CENA JEDNOSTKOWA MATERIAŁU
=WARTOŚĆ ZAPASU KOŃCOWEGO

Ad 2. Budżety kosztów wynagrodzeń bezpośrednich

Czynności wiązane z opracowaniem budżetu kosztów wynagrodzeń bezpośrednich

 Ustalenie listy pracowników bezpośrednio-produkcyjnych,
 Określenie planowanego wymiaru aktywności podmiotu w jednostkach naturalnych e
przekroju poszczególnych pracowników bezpośrednio-produkcyjnych,
 Ustalenie ceny jednostki pracy wykonanej przez poszczególnych pracowników bezpośrednio-
produkcyjnych,
 Ustalenie wartości wynagrodzenie niewiązanego bezpośrednio z ilością wykonanej pracy
przez pracownika bezpośrednio-produkcyjnego (dodatki stażowe, „szkodliwe”, itp.),
 Ustalenie planowej podstawy naliczania wynagrodzeń grupowych,

Budżet kosztów robocizny bezpośredniej –system czasowy

PLANOWANA WIELKOŚĆ PRODUKCJI W DANYM OKRESIE

x NORMA CZASU PRAC
=CAŁKOWITY WYMAGANY CZAS PRACY
x STAWKA WYNAGRODZENIA
=KOSZT WYNAGRODZEŃ BEZPOŚREDNICH

Budżet kosztów robocizny bezpośredniej –system akordowy

PLANOWANA WIELKOŚĆ PRODUKCJI W DANYM OKRESIE

x NORMA ZUŻYCIA SUROWCÓW
=CAŁKOWITE ZUŻYCIE MATERIAŁÓW DLA PRODUKCJI W DANYM OKRESIE
x AKORDOWA STAWKA WYNAGRODZENIA NA JEDNOSTKĘ PRZETWORZONEGO SUROWCA
=KOSZT WYNAGRODZEŃ BEZPOŚREDNICH

Ad 3. Budżety pozostałych kosztów bezpośrednich

Budżet kosztów obróbki obcej – np. oparty na wynikach negocjacji z partnerami handlowymi i
wielkościach historycznych.
Budżet kosztów przygotowania nowej produkcji – podejście zindywidualizowane, uzależnione od
stawek opłat za prowadzone badania i zakupione licencje,
Budżet kosztów zużycia narzędzi i specjalistycznego oprzyrządowania – uwzględnia szacunki ich
wartości, wielkość produkcji realizowaną przy ich wykorzystaniu a także tempo zużycia.

4. Budżety kosztów pośrednich

A) Koszty pośrednie produkcji (wydziałowe)
 Stałe koszty pośrednie produkcji
 Zmienne koszty pośrednie produkcji
B) Koszty pośrednie nieprodukcyjne (zakupu, zarządu, sprzedaży)
 Stałe koszty pośrednie nieprodukcyjne
 Zmienne koszty pośrednie nieprodukcyjne
 (koszty pośrednie nieprodukcyjne obejmują również: ubytki naturalne, niedobory, straty na
brakach, koszty przestojów, itp.)

Budżetowanie kosztów pośrednich to sporządzenie co najmniej trzech budżetów cząstkowych, tj.:

 1) BUDŻETU KOSZTÓW WYDZIAŁOWYCH
2) BUDŻETU KOSZTÓW ZARZĄDU
3) BUDŻETU KOSZTÓW SPRZEDAŻY

5. Budżet kosztu wytworzenia produktu

KOSZT WYTWORZENIA PRODUKTU OBEJMUJE:

1.Koszty bezpośrednie
2.Zmienne koszty pośrednie produkcji
3.Część kosztów stałych produkcji odpowiadająca poziomowi tych kosztów przy normalnym
wykorzystaniu zdolności produkcyjnych

KOSZTY WYTWORZENIE PRODUKTU NIE OBEJMUJE:

 Kosztów będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych (pozostała
część kosztów stałych produkcyjnych),
 Kosztów będących konsekwencją strat produkcyjnych
 Kosztów ogólnego zarządu które nie wiążą się z doprowadzeniem produktu do postaci i
miejsca, w jakich znajduje się w dniu wyceny,
 Kosztów magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych
kosztów jest niezbędne w procesie produkcji,
 Kosztów sprzedaży produktów.

Budżet kosztu wytworzenia sprzedanych produktów

Wartościowe zestawienie przewidywanych kosztów wytworzenia produktów sprzedanych w okresie
objętym budżetem.
Sporządzony na podstawie: budżetu materiałów bezpośrednich, budżetu wynagrodzeń bezpośrednich,
budżetu pośrednich kosztów produkcji.

STAN POCZĄTKOWY ZAPASU MATERIAŁÓW BEZPOŚREDNICH

+WARTOŚĆ ZAKUPU MATERIAŁÓW W OKRESIE
=KOSZT MATERIAŁÓW BEZPOŚREDNICH DO DYSPOZYCJI
-STAN KOŃCOWY MATERIAŁÓW BEZPOŚREDNICH
=KOSZT ZUŻYCIA MATERIAŁÓW BEZPOŚREDNICH
+ KOSZTY WYNAGRODZEŃ BEZPOŚREDNICH
=KOSZTY BEZPOŚREDNIE OGÓŁEM
+KOSZTY WYDZIAŁOWE
=KOSZT WYTWORZENIA PRODUKCJI W OKRESIE (TKW)
+ STAN POCZĄTKOWY PRODUKCJI NIEZAKOŃCZONEJ
-ZAPAS KOŃCOWY PRODUKCJI NIEZAKOŃCZONEJ
= KOSZT WYTWORZENIA PRODUKCJI GOTOWEJ
+ ZAPAS POCZĄTKOWY PRODUKCJI GOTOWEJ
= KOSZT WYTWORZENIA PRODUKCJI GOTOWEJ DOSTĘPNYCH DO SPRZEDAŻY
-ZAPAS KOŃCOWY WYROBÓW GOTOWYCH
=KOSZT WYTWORZENIA PRODUKCJI SPRZEDANEJ

Bibliografia:
1. E. Nowak, Podstawy rachunkowości zarządczej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008.
2. E. Nowak, Strategiczna rachunkowość zarządcza, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2009.
 1. Budżet sprzedaży

PLANOWANA CENA SPRZEDAŻY PRODUKTU A

x PLANOWANA WIELKOŚĆ SPRZEDAŻY PRODUKTU A
= PLANOWANE PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY PRODUKTU A

2. Budżet produkcji

PLANOWANA WIELKOŚĆ SPRZEDAŻY WYROBÓW GOTOWYCH A

+WYMAGANY ZAPAS WYROBÓW GOTOWYCH A (Zk.)
= ZAPOTRZEBOWANIE NA PRODUKTY GOTOWE A
-WYMAGANY ZAPAS POCZĄTKOWY PRODUKTÓW GOTOWYCH A(Zp)
= PLANOWANA WIELKOŚĆ PRODUKCJI WYROBÓW GOTOWYCH A

PLANOWANA WIELKOŚĆ SPRZEDAŻY WYROBÓW GOTOWYCH A

+ (Zk.)
-(Zp)
= PLANOWANA WIELKOŚĆ PRODUKCJI WYROBÓW GOTOWYCH A

3. Budżet zużycia materiałów bezpośrednich

PLANOWANA WIELKOŚĆ PRODUKCJI W DANYM OKRESIE

x NORMA ZUŻYCIA MATERIAŁU
=CAŁKOWITE ZUŻYCIE MATERIAŁU DLA REALIZACJI PROGRAMU PRODUKCYJNEGO
x CENA JEDNOSTKOWA MATERIAŁU
=KOSZT ZUŻYCIA MATERIAŁU BEZPOŚREDNIEGO W DANYM OKRESIE

4. Budżet zakupu materiałów bezpośrednich

PLANOWANA WIELKOŚĆ zużycia materiałów w danym okresie

+ WYMAGANA ILOŚĆ ZAPASU KOŃCOWEGO MATERIAŁU
=CAŁKOWITE ZAPOTRZEBOWANIE NA MATERIAŁY BEZPOŚREDNIE
-WYMAGANA ILOŚĆ ZAPASU POCZĄTKOWEGO MATERIAŁU
=ILOŚĆ MATERIAŁU DO NABYCIA
x CENA JEDNOSTKOWA MATERIAŁU
= WARTOŚĆ ZAKUPU MATERIAŁÓW

5. Budżet zapasu materiałów bezpośrednich

POŻĄDANY ZAPAS KOŃCOWY MATERIAŁU

x CENA JEDNOSTKOWA MATERIAŁU
= WARTOŚĆ ZAPASU KOŃCOWEGO
Budżet kosztów robocizny bezpośredniej

6. Budżet kosztów robocizny bezpośredniej –system czasowy

PLANOWANA WIELKOŚĆ PRODUKCJI W DANYM OKRESIE

x NORMA CZASU PRAC
=CAŁKOWITY WYMAGANY CZAS PRACY
x STAWKA WYNAGRODZENIA
=KOSZT WYNAGRODZEŃ BEZPOŚREDNICH

7. Budżet kosztów robocizny bezpośredniej –system akordowy

PLANOWANA WIELKOŚĆ PRODUKCJI W DANYM OKRESIE

x NORMA ZUŻYCIA SUROWCÓW
=CAŁKOWITE ZUŻYCIE MATERIAŁÓW DLA PRODUKCJI W DANYM OKRESIE
x AKORDOWA STAWKA WYNAGRODZENIA NA JEDNOSTKĘ PRZETWORZONEGO SUROWCA
=KOSZT WYNAGRODZEŃ BEZPOŚREDNICH

8. Budżet kosztu wytworzenia sprzedanych produktów

STAN POCZĄTKOWY ZAPASU MATERIAŁÓW BEZPOŚREDNICH

+WARTOŚĆ ZAKUPU MATERIAŁÓW W OKRESIE
=KOSZT MATERIAŁÓW BEZPOŚREDNICH DO DYSPOZYCJI
-STAN KOŃCOWY MATERIAŁÓW BEZPOŚREDNICH
=KOSZT ZUŻYCIA MATERIAŁÓW BEZPOŚREDNICH
+ KOSZTY WYNAGRODZEŃ BEZPOŚREDNICH
=KOSZTY BEZPOŚREDNIE OGÓŁEM
+KOSZTY WYDZIAŁOWE
=KOSZT WYTWORZENIA PRODUKCJI W OKRESIE (TKW)
+ STAN POCZĄTKOWY PRODUKCJI NIEZAKOŃCZONEJ
-ZAPAS KOŃCOWY PRODUKCJI NIEZAKOŃCZONEJ
= KOSZT WYTWORZENIA PRODUKCJI GOTOWEJ
+ ZAPAS POCZĄTKOWY PRODUKCJI GOTOWEJ
= KOSZT WYTWORZENIA PRODUKCJI GOTOWEJ DOSTĘPNYCH DO SPRZEDAŻY
-ZAPAS KOŃCOWY WYROBÓW GOTOWYCH
=KOSZT WYTWORZENIA PRODUKCJI SPRZEDANEJ