środa, 1 lutego 2023

Biblia i Dżuma
Temat : Biblia i Dżuma

Biblia :
-traktowana przez niektórych jako świadectwo historyczne dotyczące dziejów i obyczajów narodu
żydowskiego
-inny traktują Biblię jako zbiór uniwersalnych prawd moralnych - może być ona źródłem refleksji
etycznych także dla ludzi niewierzących lub dla wyznawców innych religii
-Stary Testament dla wyznawców judaizmu a Biblia dla chrześcijan to przede wszystkim święta księga , w
której znajduje się zapis Bożego objawienia
-W Starym Testamencie Bóg kieruje historią wybranego przez siebie narodu żydowskiego
-W Nowym natomiast dziejami całej ludzkości
-Dla chrześcijan Pismo Święte jest opisem historii zbawienia - zaczyna sie od opowieści , że Bóg stworzył
świat i pierwszych ludzi oraz dlaczego wygnał ich z raju , a kończy sie opisem męki i zmartwychwstania
Chrystusa oraz wizją końca dziejów
-W ten sposób historia człowieka zatacza koło - od przekleństwa grzechu pierworodnego i skazania
człowieka na cierpnie do zbawienia rodzaju ludzkiego i obietnicy życia wiecznego
-PISMO ŚWIĘTE TO WYBITNE DZIEŁO LITERACKIE - występuję w nim wiele gatunków należących
do epiki i liryki np. Przypowieść (parabola) , pieśń , psalm , hymn
-Zróżnicowana narracja , bogactwo symboli oraz alegorii , oszczędność w ujawnianiu motywacji
psychologicznych postaci pobudzają wyobraźnię odbiorcy i zmuszają go do twórczego odczytywania
historii biblijnych
Biblia - „Księgi” i „Zwój papierów”
Księgi Testamentu - „Ostatnia wola / przymierze”
Stary Testament - przymierze zawarte przez Boga z ludem Izraela jako narodem wybranym
Nowy Testament - nowe przymierze zawarte przez Boga z cała ludzkością , ustanowionym za
pośrednictwem Jezusa Chrystusa

1. Podział na Nowy i Stary Testament

1)Stary testament :
-zawiera teksty święte dla wyznawców judaizmu i chrześcijan
-dla judaizmu najważniejszą częścią Tora (Pięcioksiąg, przypisywany Mojżeszowi) :
1) Księga Rodzaju 2)Księga Wyjścia 3)Księga Kapłańska 4)Księga Liczb
5) Księga Powtórzonego Prawa
-został spisany w języku hebrajskim (nieliczne fragmenty w języku aramejskim i greckim)
-najstarszy fragment księgi pochodzi z mniej więcej 600 p.n.e.
-lecz wiele tesktów ,które zostały spisane wywodzą się z języka mówionego z pokolenia na pokolenie -
niektóre ze starotestamentowych wątków mogą pochodzić z XIII w.p.n.e.
-ostateczna wersja Starego testamentu została ustalona w I w.p.n.e.

2)Nowy testament
-uznawany za świętą księgę jedynie przez chrześcijan
-został spisany w języku greckim używanym na Bliskim Wschodzie w drugiej połowie I w.n.e.
-ta cześć Biblii powstała bardzo szybko - w przeciągu kilkunastu lat - i koncentrowała się na życiu Jezusa
z Nazaretu
-pierwsze informacje dotyczące działalności Jezusa przekazywali jego uczniowie i apostołowie
-najważniejszą częścią Nowego Testamentu są opowiadające o tym cztery Ewangelie (z języka greckiego
„dobra nowina”) , których autorami byli (według tradycji) ewangeliści : Mateusz , Marek , Łukasz i Jan
-za najstarszą uznaje się ewangelię według św. Marka , która powstała około 60 - 70 r.n.e.-
najprawdopodobniej wzorowali się na niej autorzy Ewangelii według św. Mateusza i Ewangelii według
św. Łukasza
-te 3 ewangelię opisujące historię Jezusa w podobny sposób nazywamy ewangeliami synoptycznymi
-inne ujecie prezentuje ewangelia według św. Jana , która powstała około 100 r.n.e. - najpóźniej ze
wszystkich - według znawców Biblii autorem Ewangelii według św. Jana był jeden z 12 apostołów
Jezusa , który także napisał Apokalipsę św. Jana oraz 3 listy apostolskie (obecnie ta teza jest podważana
przez biblistów i sądzi się , że te dzieła mają 3 różnych autorów)

2. Stworzenie świata wg. Biblii oraz mitologi

1) podobieństwa
-w obu przypadkach świat powstał z niczego
-powstawanie świata jest ukazywane jako proces
-w obu opisach fundamentami świata są niebo i ziemia
2) różnice
2.1)wg. Biblii
-NA POCZĄTKU BYŁO SŁOWO
-bóg stworzył świat dla człowieka
-człowiek jest ukazany jako istota samodzielna od początku
2.2) wg. mitologi
-NA POCZĄTKU BYŁ CHAOS
-świat powstał dla bogów
-człowiek żyjący na świecie jest przedstawiony jako istota słaba oraz zależna od Bogów

3. Księga
1) Rodzaju (Genesis)
-otwiera Stary Testament
-należy do ksiąg historycznych
-opisuje wydarzenia w porządku historycznym od stworzenia świata i człowieka aż do narodu Izraela -
ostatnia część prezentuje dzieje Józefa i jego braci - 12 synów patriarchy Jakuba, którzy dali początek 12
rodom Izraela
1.1 Opis stworzenia świata
-pod względem gatunku opis stworzenia świata jest poematem epickim
-ma charakter mitu kosmogonicznego (o stworzeniu świata) i antropogenicznego (o początkach
człowieka)
-wskazuje także na monoteistyczny rodzaj wiary
-człowieka jest ukoronowaniem dzieła tworzenia - powstał na wzór i podobieństwo Boga , by panować
nad światem
-w sensie metaforycznym opis stworzenia świata jest opisem tworzenia ładu moralnego , jest symbolem
aktu kreacji
-Księga Rodzaju zawiera dwa opisy stworzenia świata
1) Bóg stwarzał świat przez 6 dni a 7 dnia nakazał odpoczynek
2) (O 400 lat starsza wersja) zakłada że człowiek pojawił się na ziemii przed roślinami. Bóg ulepił
człowieka z prochu (gliny) i stworzył dla niego Eden
1.2 Adam i Ewa. Wygnanie z raju
-Adam i Ewa (pierwsi ludzie ,żyli w raju stworzonym dla nich przez Boga - miejscu pięknym i wolnym od
trosk , cierpień i chorób oraz w harmonii z naturą i Stwórcą
-złamali jednak zakaz Boga - zerwali owoc z drzewa poznania dobra i zła
-za karę zostali wygnani z raju i skazani na życie w trudnie i znoju
-JABŁKO - symbol pokusy
-WĄŻ - symbol grzechu

1.3 Kain i Abel

-Kain i Abel byli synami Adama i Ewy
-Kain zajmował się uprawą roli -Abel hodowlą bydła
-gdy bracia składali ofiarę Bogu z owoców swojej pracy - Stwórca łaskawym okiem spojrzał na tę złożoną
przez Abla lekceważąc plony przyniesione przez Kain
-Zazdrosny Kain zabił Abla za co Bóg zesłał Kaina na wygnanie
-Kain zawędrował do kraju Nod (nazwa ta oznacza - „błąkać się”) - tam osiedlił się i założył własną
rodzinę
1.4 Potop
-z czasem pierwsi ludzie zaczęli się odsuwać od Boga , jednocześnie pogrążając się w grzechu
-Bóg postanowił ukarać ich , zsyłając potop
-Ocalił jednak Noego , jedynego dobrego człowieka na ziemii - nakazał mu zbudować drewnianą arkę i
schronić się na niej wraz z żoną , 3 synami (i ich żonami) oraz parami wszystkich gatunków zwierząt
-deszcz zesłany przez Boga padał przez 40 dni i 40 nocy
-po 50 dniach arka osiadła na szczytach góry Ararat , a wody zaczęły opadać
-po potopie Bóg zawarł przymierze z Noem , obiecując że nigdy już nie ześle na ludzi podobnego
kataklizmu - Noe dał początek nowym pokoleniom
1.5 Wieża Bąbel
-potomkowie Nowego postanowili zbudować potężną i sięgając niebie wieże , sądzili że są w stanie
dorównać Bogu
-ten ich ukarał ich pychę , mieszając języki - budowniczowie nie mogąc się dogadać rozpierzchli po
świecie dając początek różnym narodom
1.6 Ofiara Abrahama
-Abraham wywodził się z rodu Noego
-Bóg polecił mu wyprowadzić Izraelitów z Egiptu i przewodniczyć im w drodze do Kanaanu
-Wędrówka trwała 40 lat -Pewnego dnia Bóg poddał Abrahama próbie
-zażądał od niego ofiary z syna Izaaka -w ostatniej chwili go jednak ocalił
-Bóg , Abrahamowi nakazał złożyć ofiarę z baranka
1.7 Józef i jego bracia
-Józef (prawnuk Abrahama , wnuk Izaaka i syn Jakuba) był ulubieńcem ojca
-zazdrośni bracia sprzedali go do niewoli - Józef trafił do Egiptu , został doradcą Faraona
-został nim po tym jak wytłumaczył jego sen o siedmiu tłustych i siedmiu chudych krowach
-symbolizowały one 7 lat urodzaju i 7 lat nieurodzaju
-dzięki odczytaniu snu zgromadzono zapasy pozwalając uniknąć zapasy klęski głodu
-Józef wybaczył braciom i sprowadził ich do Egiptu

2) Księga Hioba
-należy do ksiąg mądrościowych (dydaktycznych)
-jest utworem niejednorodnym pod względem rodzaju i gatunku - zawiera partie narracyjne , dialogi i
monologi czy fragmenty przypominające mowy sądowe
-ze względu na treść i formę Księga Hioba bywa określana POEMATEM FILOZOFICZNYM
-Hiob z ziemi Us , był człowiekiem dobrym , bogatym i sprawiedliwym
-pewnego zaraz Bóg wychwalał Boga przed szatanem - ten zaś zaproponował by poddać jego wiarę próbie
- Bóg przystał na ten zakład
-w ciągu jednego dnia do Hioba dotarły wieści o śmierci jego sług i 10 dzieci oraz utracie majątku - Hiob
przyjął swój los z pokorą i mimo rozpaczy nie odwrócił się od Boga
-zachował tę postawę , nadal gdy spadło na niego kolejne nieszczęście - zachorował na trąd - 3 przyjaciele
Hioba towarzyski mu przez 7 dni w cierpieniu
-7 dnia Hiob przemówił , przeklinając dzień , w którym się urodził - przyjaciele sądzili , że czymś zawinił
Bogu - to zdenerwowało Hioba bo wiedział , że nie popełnił żadnego grzechu
-nadal był wierny Bogu - za to Bóg przywrócił Hiobowi majątek i zdrowie i pobłogosławił jego
potomstwo

3)Księga Koheleta
-powstała na przełomie III i II w.p.n.e.
-należy do ksiąg dydaktycznych mądrościowych
-Kohelet nie jest imieniem autora lecz , nazwą urzędu w języku hebrajskim oznacza mędrca , który
przemawia podczas zgromadzeń
-pojawia się motyw vanitas (Vanitas vanitatum et omnia vanitas - marność nad marnościami wszystko
marność)
-treścią księgi są rozważania nad sensem ludzkiego życia - autor pyta czym jest prawdziwe szczęście i czy
można je osiągnąć na ziemii
-podkreśla marność rzeczy materialnych i doczesnych takich jak bogactwo , sława , mądrość
-snuje refleksje , że wszystko przemija
-sądzi że człowiek nie pojmie zasad Boga , który rządzi światem
-ukazuje życie jako pasmo daremnych trudów i cierpień zakończonych śmiercią
-mimo tak pesymistycznej wizji autor dostrzega również pozytywne strony życia - świat dany od Boga
jest dobry i trzeba z niego korzystać zachowując rozsądek i umiar

4)Pieśń nad Pieśniami

-powstała między VI a IV w.p.n.e.
-jest zaliczana do ksiąg dydaktycznych (mądrościowych)
-autor jest anonimowy choć tradycja widzi w nim króla Salomona
-tytuł księgi oznacza pieśń najdoskonalszą
-jest to jedyna księga w Biblii , która bezpośrednio nie mówi o Bogu i narodzie wybranym i nie zawiera
treści religijnej
-pod względem gatunku jest to poemat liryczny o tematyce miłosnej
-Pieśń nad Pieśniami to opowieść o miłości ujęta w formię dwugłosu - monologów i dialogów Oblubieńca
i Oblubienicy - wiadomo o nich tyle , że on jest pasterzem a ona robotnicą w winnicy
-oblubienica oczekuje na swego ukochanego , ten jednak odchodzi
-w nocy dziewczyna wybiega by go szukać - zostaje upokorzona i pobita (wzięto ją za nierządnice)
-w tym samy czasie oblubieniec wygłasza pełne zachwytu peany , sławiąc urodę wybranki
-III część opisuje wystawne wesele

5) Księga psalmów
-należy do Biblii (Stary Testament) i jest zbiorem 150 pieśni w języku HEBRAJSKIM. Taki zbiór jest
nazywany także psałterzem
-Psalmy nie pochodzą od jednego autora ale najwięcej z Ksiąg zostało napisanych przez Króla Dawida
(73) przez co księga Dawida nazywana się Psałterzem Dawidowym
-jest zaliczana do ksiąg mądrościowych
-ich adresatem jest Bóg a podmiotem człowiek
-są to pieśni o charakterze modlitewnym , które podejmują tematykę religijną i są pisane podniosłym
stylem
-kompozycja psalmy ma charakter rytmiczny i oparta jest na powtórzeniach lub paralelizmach
składniowych co sprzyja modlitewnemu skupieniu
-psalmy były wykonywane przy akompaniamencie instrumentu strunowego przez co ich najważniejszymi
cechami są rytmiczność , śpiewność i liryczność
-Cechy psalmów jako gatunku literackiego :
1) występowanie licznych powtórzeń 2)podział na wersety 3)występowanie refrenu
4) wzajemne współgranie wersetów 5)liczne środki stylistyczne
6). Treść psalmów jest oparta na paralelizmie
-rodzaje psalmów :
-błagalne -miłosne
-dziękczynne - pokutne
-proroczne - królewskie
-żałobne
-pochwalne
6)Apokalipsa św. Jana
-należy do ksiąg prorockich
-jest ostatnią księgą biblijną
-uważana za jedną z najtrudniejszych i najbardziej tajemniczych ksiąg biblijnych
-powstała na wyspie Patmos w 95 r.n.e.
-autor , św.Jana był najmłodszym z apostołów , szczególnie bliskim Chrystusowi
-Adresatami apokalipsy byli przede wszystko chrześcijanie Azji Mniejszej
-autor mówiący w pierwszej osobie przedstawia wizję Boga zasiadającego w otoczeniu 24 Starców i 4
zwierząt oraz Baranka , który otwiera księgę zamkniętą 7 pieczęciami
-złamanie każdej kolejnej pieczęci przywołuje następne wizje :
1)Czterech jeźdźców apokalipsy
2)Dusze męczenników
3)Trzęsienie ziemii
4) zaćmienie słońca
5)Krwisty księżyc
6))Upadek gwiazd
7)Ogólne zniszczenie świata materialnego
-po złamaniu 7. pieczęci pojawia się 7 trąb - dźwięk każdej z nich wywołuje obrazy kolejnych 7
kataklizmów
-7. trąba przywołuje wizję niewiasty , która porodziła syna , walkę aniołów ze Smokiem oraz tajemniczą
Bestię o imieniu 666
-po jej przejściowym zwycięstwie następuje triumf baranka , 7 aniołów z 7 czaszami , których wylewanie
powoduje 7 plag spadających na ludzkość
-następuje wizja Sądu Ostatecznego i Nowego Jeruzalem
-księga kończy się przekonaniem o rychłym powtórnym przyjściu Jezusa

4. Podział Ksiąg Biblijnych :

1) Księgi historyczne - o historiach ludzi , narodów , dziejów , społeczności
Stary Testament - Przedstawiają początki ludzkości oraz dzieje Izraela
Np . Torą (Pięcioksiąg) , Księga Jozuego , Księga Sędziów
Nowy Testament - opisuje życie Jezusa oraz apostołów
Np. Ewangelie , Dzieje Apostolskie

2) Księgi dydaktyczne (mądrościowe) - pouczające , pokazujące dobre postępowanie

Stary Testament - Zawierają porady i wskazówki dotyczące tego , jak wieść życie zgodne z wolą Boga
Np. Księga Hioba , Księga Psalmów , Księga Koheleta (czyli Eklezjastesa) , Pieśń nad Pieśniami
Nowy Testament - Zawierają Rady , jak wieść życie godne chrześcijanina
Np. Listy Apostolskie
3) Księgi Prorockie - zawierają wizje / przepowiednie świata
Stary Testament - składają się z tekstów uznawanych za słowo Boże przekazywane prorokom podczas
natchnienia
Np. Księga Izajasza , Księga Jeremiasza , Księga Daniela
Nowy Testament - Przedstawiają koniec świata i sąd ostateczny
Np. Apokalipsa Św. Jana

5. Sposoby odczytywania Biblii

1) Linearny - sposób odczytywania wszystkiego w sposób dosłowny - rozumienia wszystkiego jako
faktu , pouczenia lub instrukcji
Np. Przykazanie „nie kradnij” lub niektóre opisy wydarzeń związanych z historią Izraela

2) Alegoryczny - na płaszczyźnie alegorycznej każdy wątek interpretuje się jako element niosący
dodatkowe znaczenie religijne lub moralne
Np . Siewca z przypowieści to Bóg a ziarno to słowo Boże

3)Moralistyczny - tekst biblijny może być odczytywany jako rady i wskazówki , które pozwalają lub
pomagają każdemu człowiekowi zrozumieć jego postawę i czyny oraz sugerują jak żyć i co wybierać w
trudnych sytuacjach

4)Mistyczny (z gr. „tajemny”) - jest przyjmowane przez tych , dla których lektura Pisma Świętego wiąże
się z obcowaniem ze Słowem Bożym. Ten sposób rozumienia jest ważny dla tych , którzy traktują Biblię
jako kontakt z Bogiem
6. Styl Biblijny
-mimo że poszczególne księgi biblijne powstały w rożnym czasie i mają odmienną budowę to w każdej z
nich możemy dostrzec pewne wspólne cechy stylistyczne
1) Podniosły i uroczysty ton wypowiedzi
2) Liczne metafory i porównania
3) Powtarzające się symbole i alegorie
4) Inwersję (szyk przestawny)
5) Wiele powtórzeń i paralelizmów składniowych
6) Apostrofy i tryb rozkazujący
7) Przewaga zdań współrzędnie złożonych , często rozpoczynanych od spójników
8) Liczne sentencje i aforyzmy

7. Przekłady Biblii
1) Septuaginta - najstarszy przekład Starego Testamentu na język grecki , którego dokonano na
przełomie III i II w.p.n.e.. Nazwa wywodzi się od 70 tłumaczy , którzy ją przekładali
2) Bułgara - najstarszy przekład Biblii na łacinę , którego dokonał św. Hieronim na przełomie IV i V w.
Nazwa „Vulgata” oznacza po łacinie - wydanie ludowe
3) Psałterz floriański - koniec XIV wieku , przekład KSIĘGI PSALMÓW na j.polski , niemiecki i łacinę.
Nazwa pochodzi od austriackiego miasta St. Florian
4) BIblia Jakuba Wujka - koniec XVI wieku (1599r.), pierwszy cały przekład Biblii na j.polski - jest to
klasyka polskiego piśmiennictwa
5) Biblia Brzeska - XVI wiek , polski przekład protestancki
6) Biblia tysiąclecia - lata 60 XX w. (Wydana po raz pierwszy w 1965 r.) , obecnie obowiązująca

8. Frazeologizm wywodzące się z Biblii :

1) Zamienić się w słup soli (zastygnąć z przerażenia lub zdumienia) - słowa te nawiązują do opowieści o
żonie Lota , która , uciekając ze skazanej przez Boga na zagładę Sodomy , postąpiła wbrew
ostrzeżeniom anioła i obejrzała się za siebie - za karę została zamieniona
2) Ciemności egipskie (nieprzeniknione ciemności) - jedna z plag , którą Bóg zesłał na mieszkańców
Egiptu za to , ze nie chcieli wypuścić z kraju Izraelitów (mieszkańców Izraela) pod przywódctwem
Mojżesza
3) Sól ziemi (najbardziej wartościowi ludzie z danej zbiorowości) - tak Jezus nazywał swoich apostołów
4) Niebieski ptak (człowiek lekkomyślny , próżniak , darmozjad)- na pół żartobliwe odwołanie się do
słów Jezusa , który powiedział ,o ptakach na niebie , że nie pracują ale żyją dzięki łasce Boga
5) Rzucać perły przed wieprze (dawać coś wartościowego , czego obdarowany nie umie docenić) - Jezus
ostrzegał z „Kazaniu na Górze” , by nie traktować w ten sposób słowa Bożego
6) Umywać ręce (nie brać za coś odpowiedzialności) - sformułowanie to nawiązuje do gestu Piłata ,
który w ten symboliczny sposób zademonstrował , ze nie jest winny śmierci Chrystusa
7) Nie rzucać słów na miar (mówić , obiecywać coś w sposób odpowiedzialny , dotrzymywać słowa) - w
Pierwszym Liście do Koryntian św. Paweł ostrzegał , by nie posługiwać sie językiem , który nie
potrafi przekazać żadnych treści duchowych
8) Trąby jerychońskie (coś bardzo głośnego , donośny dźwięk
9) Rzeź niewiniątek (krzywda niewiernych) - wymordowanie chłopców do lat dwóch z Betlejem i
okolicy na polecenie Heroda Wielkiego - chciał zabezpieczyć
10) Judaszowe srebrniki - zapłata za zdradę Jezusa - nieuczciwie zarobione pieniądze
11) Niewierny Tomasz - Tomasz , nie wierzył , że Jezus zmartwychwstał - niedowiarek , sceptyk
12) Wieża Bąbel - ludzie chcieli wybudować wieże , która sięgnie nieba więc Bóg za karę pomieszał im
języki - brak porozumienia
13) Listek figowy - Adam i Ewa przykryli się listkami figowymi po zjedzeniu zakazanego owocu w Raju -
próba zakrycia czegoś wstydliwego
14) Piętno kainowe - Kain po zabiciu Abla został naznaczony piętnem - piętno zbrodniarza
15) Manna z nieba - Bóg nakarmił lud wybrany podróżujący przez pustynie - nieoczekiwany dar
16) Hiobowe wieści - posłańcy przychodzili do Hioba z coraz tragiczniejszymi wieściami - tragiczne
wieści
17) Salomonowy wyrok - Salomon był bardzo sprawiedliwym królem , sprawiedliwy , słuszny wyrok
18) Chodzić od Annasza do Kajfasza - nikt nie chciał wziąć odpowiedzialności za wyrok na Jezusie - nie
móc nic załatwić m chodzić od okienka do okienka
19) Wdowi grosz - biedna wdowa dała grosz w świątyni , który był cenniejszy niż wszystkie inne
bogactwa -coś małego ale bardzo wartościowego
20) Złoty cielec - Żydzi chcieli czcić złoty cielec zamiast Boga - bogactwo jako przedmiot kultu

9. Pojęcia :
1) Teodycei - gałąź teologii zajmująca się problemem , jak pogodzić istnienie dobrego miłosiernego
Boga z istnieniem zła. Termin ten pochodzi od greckiego theos (Bóg) i dike (sprawiedliwość) , można
go tłumaczyć dwojako : albo jako „oddanie sprawiedliwości Bogu” albo „sprawiedliwość Boga”
2) Apokryf - 1. to utwór dzieło , o podejrzanej autentyczności. W kontekście religijnym apokryf to
księga o tematyce biblijnej , która uznawana jest za nienatchnioną. W związku z tym utwory takie nie
wchodzą w skład Pisma Świętego. Określenie apokryf z okresu starożytności niechrześcijańskie
2. Apokryf - tekst nawiązujący tematycznie do Biblii , który jednak nie został uznany przez kościół za
natchniony i w związku z tym nie został włączony do kanonu biblijnego
3) Motyw Vanitas - zespół motywów ikonograficznych , obrazujący marność i nietrwałość rzeczy
doczesnych. Najpopularniejszymi motywami są czaszka , gasnąca lub zgaszona świeca , więdnące
kwiaty , owoce czy dym
4) Teofania - objawienie się Boga człowiekowi (osobiste lub przez posłańców). Biblia zawiera wiele
opisów teofanii - Mojżesz rozmawia z Bogiem pod postacią gorejącego krzewu , Noe widzi Go jako
tęczę , wielokrotnie Jego wolę przedstawiają ludziom aniołowie i archaniołowie

10. Nawiązania biblijne :

1) Literatura - Jan Kochanowski „Psałterz Dawidów” Adam Mickiewicz - „Dziady cz.III” -Juliusz
Słowacki „Smutno mi Boże” Czesław Milosz „Piosenka o końcu świata” -Wisława
Szymborska „Żona Lota” Tadeusz Różewicz „drewno”
2) Sztuka -

11. Dżuma
1) geneza , okoliczności i styl Dżumy
-„Dżuma” to powieść parabola(przepowiednia)
-ukazała się w 1947 roku
-podzielona jest na V części z czego każda opisuje inne stadium etap choroby
-układ przypomina dramatyczną tragedię
-można ją traktować/ rozumieć na 3 płaszczyznach :
I - choroba
II - walka ze złem na świecie - wojny , choroby ale tez zło jako całość
III - egzystencjalizm

2) Dżuma jako tekst paraboliczny

1.obecność motta - w „Dżumie” jest to „Jest rzeczą równie rozsądną ukazać jakiś rodzaj uwięzienia przez
inny, jak ukazać coś, co istnieje rzeczywiście, przez coś innego, co nie istnieje” cytat z „Dziennika
zarazy” Daniela Defoe
-motto wskazuje , że treść utworu odnosi się do sensu przenośnego metaforycznego
2. możliwość przenośnego rozumienia zjawiska dżumy - może być rozumiana dosłownie jako chora ale
także jako wojna , kataklizm absurd czy zło w człowieku
3. brak konkretyzacji czasowej - akcja rozgrywa się latach 40. XX wieku , w książce autor podaje datę
194. (gdzie kropka ma symbolizować ostatnią cyfrę)
4. ograniczenie przestrzeni - akcja rozgrywa się w zamkniętym Oranie - z tego powodu narrator
praktycznie nie podejmuje wątków nie związanych bezpośrednio z miastem. Cały świat przedstawiony
Dżumy ogranicza się do tego jednego miejsca
5. pokazanie archetypicznych postaci
-dr. Rieux - człowiek oddający się walce z dżumą
-Tarrou - męczennik , gotowy do poświęceń w imię walki ze złem
-Rambert - człowiek początkowo niechętny do pomocy , potem się zmienia
-o.Paneloux - początkowo typowy przedstawiciel kościoła traktujący dżumę jąko karę za grzechy ,
potem zmienia swoje poglądy
-Grand - człowiek walczący z dżumą przez zwykłą pracę
-Cottard - człowiek korzystający na nieszczęściu innych

3) Dżuma jako tekst paraboliczny

-egzystencjalizm ujmuje człowieka jako jednostkę wolną i samotną
-człowiek sam decyduje o swoim losie , jest więc odpowiedzialny za swoje życie - poczucie tej
odpowiedzialności rodzi LĘK - czy zawsze podejmie dobrą i słuszna decyzje
-Camus jest zwolennikiem egzystencjalizmu ateistycznego - jego zdaniem nad światem nie czuwa
Stwórca a ludzkie życie kończy się na ziemii
-dlatego Dżumą podobnie jak inne cierpnie nie ma wyższego sensu - nie jest ani karą ani ostrzeżeniem -
po prostu atakuje niewinne osoby
-człowiek jest zagubiony w poszukiwaniu sensu swojego istnienia , sprawiedliwości oraz sensu w jakim
zmierza świat - Tarrou , który na świecie świętości , zastawania się czy świętość może istnieć bez Boga
-Człowiek nie jest bytem raz ukształtowany ale cały czas stającym się zmiennym oraz skazanym na
wolność - jednostka sama się tworzy i sama sobie nadaje sens życia - np. Rieux skupiający się na swoich
obowiązkach , starając się robić wszystko dobrze nie oczekuje nagrody bo uważa swoje działanie za
obowiązek
-Dżuma jest pochwała buntu - skoro nie ma boga nie istnieje żadna prawda objawiona , człowiek sam
musi odróżnić zło od dobra - pisarz pochwala bunt przeciwko ideologiom tłumiącym jednostkę