Professional Documents
Culture Documents
Pushti Vidhanam
Pushti Vidhanam
lrdëb^mMm`© Q´>ñQ>,
H§$gmam ~Oma, _mÊS>dr, H$ÀN>, JwOamV 370 465.
Tel.:(02834) 231463, 224306.
Email:gosharadad1@sancharnet.in
http://www.pushtimarg.net
d«O^mfm {ddoMZ
J«ÝWàH$meZ ghm`Ÿ:ŸRs. 80/-
admZJr IM©Ÿ:Ÿ
gmXm nmoñQ>ÛmamŸ:Ÿé. 15; am{OñQ>S>© nmoñQ>Ÿ/ŸHw$[a`a² ÛmamŸ:Ÿé. 35
_wÐH$Ÿ:
lrdëb^ ~wH$ _oÝ`w\o$ŠM[a¨J² H§$., 55/46 {g{Q>_rb H$ånmC§S>,
H$m§H$arAm amo‹S>, A_XmdmX, JwOamV.
1 2
lrdëb^mMm`© Q´>ñQ>,Ÿ(Ÿ_m§S>drŸ-ŸH$ÀN>Ÿ)ŸHo$ H$m`© 6. VËdmW©Xrn{Z~ÝYmÝVJ©V emómW©àH$aU_²
Ÿgo{_ZmaŸ:Ÿ (Ÿd«O^mfmQ>rH$m) gmYmaUg§ñH$aUŸ/ŸamOg§ñH$aU 50/70
Am`mo{OVŸ: 7. VËdmW©Xrn{Z~ÝYmÝVJ©V gd©{ZU©`àH$aU_²
1. eãXIÊS>r`m {dÛËn[aMMm©, Jm§YrZJa-JwOamV, gßQ>oå~a 1999 (Ÿd«O^mfmQ>rH$mŸ)gmYmaUg§ñH$aUŸ/ŸamOg§ñH$aU 80/100
2. H$m`©H$maU^md_r_m§gm, dS>moXam-JwOamV, Zdoå~a 2000 8. dmVm©n[aMMm©AZwnbãY
3. dmVm©n[aMMm©, hmbmob-JwOamV, OwbmB© 2000 9. nw{ï>{dYmZ_²-1 (ŸnmR>mdbr, d«O^mfmŸ) AZwnbãY
4. World Philosophy Conference, Delhi (Cosponsored with 10.Ÿnw{ï>{dYmZ_²-1 (ŸnmR>mdbr, JwO.Ÿ) 25
Indian Philosophical Congress) 2000 11.Ÿnw{ï>{dYmZ_²-2 (Ÿì`mH$aU_²Ÿ) 100
5. AÝ`»`m{VdmXr`m {dÛËg“moð>r, nwUo, OmÝ`wAmar 2001 12.Ÿnw{ï>{dYmZ_²-3 (Ÿd«O^mfm{dd¥{V,Ÿ{Û.Amd¥{ÎmŸ) 80
6. A{YH$man[aMMm©, hmbmob-JwOamV, Ao{àb² 2001 13.ŸA{YH$man[aMMm© (ŸJwO.-{hÝXr-d«OŸ) 100
7. nw{ï>^pŠV_mJu` gmYZmàUmbr, _wå~B©, gßQ>oå~a 2002 14.Ÿlr^mJdV _hmnwamU (ŸJwO©a^mfmZwdmXŸ)erK«àH$mí`
8. àË`jà_mU g“moð>r, nwUo, E{àb² 2003 AZwnbãY
9. ""H$Wm`m§ dm''Ÿ/ŸJwUJmZ gmYZm, _wå~B© 2004 15.Manual of the Devotional Path of Pushti 65
10.International Conference‹on World Peace, Ahmedabad 16.Ÿgodm Am¡a d«Obrbm (Ÿd«O^mfmŸ) AZwnbãY
(Cosponsored with Uni.ofGujarat) Dec.-Jan. 2003-4 17.ŸlrJmonrZmWà^wMaU(ŸJwO.-{hÝXrŸ) 25
11.ŸAÝYH$madmX {dÛËn[aMMm©, nwUo, 2004 18.ŸComputer CD, www.pushtimarg.net 50
12.ŸeaUmJ{V, H$mÝXrdbr-_wå~B©, \o$~«wAmar 2005 19.ŸgmYZmàUmbr(ŸJwO.-{hÝXr-A§J«oOrŸ) 50
Am`moÁ`Ÿ: AZw_mZà_mU; godmgmYZm 20.Ÿnw{ï>àdmh_`m©Xm^oX (ŸJwO.-{hÝXrŸ) {Z:ewëH$
ŸAmMm`©d§eOm|Ho${b`o AÜ``ZgÌ 21.ŸagÑ{ï>Zr Va\o$U_m§ (ŸJwO.Ÿ) {Z:ewëH$
1. VH$m©_¥V_²Ÿ-ŸÝ`m`{gÕmÝV_wŠVmdbr 2. doXmÝVgma 22.ŸH$m`©H$maU^md_r_m§gm {dÛËg“moð>r(Ÿg§ñH¥$V-{hÝXr-A§J«oOrŸ)200
ŸJ«ÝWàH$meZŸ: 23.Ÿnw{ï>àdoeŸ-Ÿ1(ŸJwOamVrŸ) 10
J«ÝW àH$meZghm` 24.Ÿnw{ï>{dYmZ_² nmXmZwH«$_{UH$m 15
1. àdo{eH$m (ŸJwO.Ÿ) 10 Ÿgh`moJàH$meZŸ:
2. àdo{eH$m (ŸA§J«oOrŸ) {Z:ewëH$ J«ÝW àH$meZghm`
3. à_o`aËZg§J«h (ŸJwO.Ÿ) 25. doXmÝV{MÝVm_Ur(Ÿg§ñH¥$V-JwO.Ÿ) AZwnbãY
4. eãXIÊS>r`m {dÛËn[aMMm© (Ÿg§ñH¥$V-{hÝXr-A§J«oOrŸ) 200 26. ghòr^mdZm(Ÿg§ñH¥$V-JwO.Ÿ) 100
5. AÝ`»`m{VdmXr` {dÛËg“moð>r (Ÿg§ñH¥$V-{hÝXr-A§J«oOrŸ) 150 27. ZdaËZ_²(Ÿg§ñH¥$V-JwO.Ÿ) AZwnbãY
3 4
28. nÌmdbå~Z_²(Ÿg§ñH¥$V-JwO.Ÿ)IÊS>Ÿ1-5(ŸJwOamVr AZwdmXŸ) Digitalization of the manuscripts
Catalogus Catalogorum of the manuscripts of Suddhadvaita
1000 Pusti bhakti Sampradaya.
30. lr`_wZmï>H$_²(Ÿg§ñH¥$V-JwO.-{hÝXrŸ) 200 Encyclopedic CD ROM of Suddhadvaita Pusti-bhakti
Sampraday comprising of entire original Sanskrit writings of
31. ^pŠVh§g(Ÿg§ñH¥$V-JwO.Ÿ) 100 Acharyas along with Vraj, Hindi, Gujarati & English literature
32. emómW©àH$aU_²(ŸJwO.Ÿ)AZwnbãY written on the base of such writings.
lr^mJdV-gw~mo{YZr; ñH$ÝYŸ10Ÿnydm©Y©, JwOamVr AZwdmX
33. AÜ`m` 1-4 AZwdmXH$Ÿ:ŸJmo.dm.lrZmZwbmb Jm§Yr 200
34. AÜ`m` 5-14 AZwdmXH$Ÿ:ŸJmo.dm.lrZmZwbmb Jm§Yr 300
35. AÜ`m` 15-20 AZwdmXH$Ÿ:ŸJmo.dm.lrZmZwbmb Jm§Yr 200
36. AÜ`m` 22-28 AZwdmXH$Ÿ:ŸJmo.dm.lrZmZwbmb Jm§Yr 200
37. AÜ`m` 29-35 AZwdmXH$Ÿ:ŸJmo.dm.lrZmZwbmb Jm§Yr3 00
38. AÜ`m` 36-42 AZwdmXH$Ÿ:ŸJmo.dm.lrZmZwbmb Jm§Yr 300
lr^mJdV-gw~mo{YZr; ñH$ÝYŸ10ŸCÎmamY©, JwOamVr AZwdmX
39. AÜ`m` 64-84 AZwdmXH$Ÿ:ŸJmo.dm.lrZmZwbmb Jm§Yr 300
40. AÜ`m` 85-90 AZwdmXH$Ÿ:ŸJmo.dm.lrZmZwbmb Jm§Yr 200
41. Shrimad Vallabhacaryaji, His Philosophy & Life,
Prof.Jethalal Shah 300
42. Doctrines of SriVallabhacarya,
Dr.Helmuth Von Glassenapp 100
43. SriVallabhacarya & His Teachings,
Dr. Chimanlal Vaidya 100
Jmonmb Jmoembm
g§ñH¥$V _mÜ`_go AÜ``Z H$aVo N>mÌm|Ho${b`o N>mÌmb`
g§MmbZŸ:Ÿlrdëb^mMm`© d«Og§ñH¥${V {dH$mg Q´>ñQ> g{_{V, JmoHw$b
ŸN>mÌd¥{Îm
hñVàVg§J«hŸ-Ÿg§ajU; nwñVH$mb`
`mdËàmß` gmåàXm{`H$ íbmoH$m|H$s nmXmZwH«$_{UH$m
5 6
àmpßVñWmZ lr^mZw~oZ Jmoa, 25, AmXe© gmogmQ>r, hmbmob, {OŸ-Ÿn§M_hmb, 389 350.
nmoñQ>Ûmam VWm àË`jŸ(ŸnmoñQ>oO A{V[aŠVŸ) \$moZŸ:Ÿ02676Ÿ-Ÿ221372, 221743.
lrdëb^mMm`© Q´>ñQ>, H§$gmam ~Oma, _m§S>drŸ-ŸH$ÀN>, JwOamV, 370 465. gwaVŸ:Ÿ
\$moZŸ:Ÿ02834Ÿ-Ÿ231463, 224306 -Ÿlr{Zboe _hoVm, 6, ^m½`{Z{Y amo hmC{gg², ghO gwnañQ>moa nmN>i, amÝXoa,
(ŸBZ ñWmZm|go ñd`§ OmH$a àmßV H$a|Ÿ) gwaV. \$moZŸ:Ÿ0261Ÿ-Ÿ3123907.
-ŸlrgwZrb OmJraXma, 44, g§J_ gmogmB©Q>r, nmb} nmoB©ÝQ>Ho$ nmg, AmWdm
bmB©Ýg², gwaV-7, \$moZŸ:Ÿ0261-2227263,Ÿ3347263
amOH$moQ>Ÿ:
JmoHw$bŸ:
-Ÿlr~mbH¥$îU nwñVH$mb`, Xa~maJT>.
nw{ï>gm{hË` {dH«$` Ho$ÝÐ, ZÝXMm¡H$, JmoHw$b, {O. _Wwam, CÎmaàXoe.
-ŸlràdrU^m S>T>mUr`m, "nw{ï>', d«OdëbrHo$ gm_Zo, Obmam_ 2, `w{Zd{g©{Q>
amoS>, \$moZŸ:Ÿ09426267263 O`nwaŸ:
OwZmJT>Ÿ:Ÿ lr{H$emoa amR>r, O`nwa EÝOr{Z`[a¨J² dŠg©², Imgm H$moR>r, ñQ>oeZ² amo‹S>, O`nwa,
amOñWmZ. \$moZŸ:Ÿ(0141)Ÿ2202570
-Ÿnw{ï>gm{hË` {dH«$` Ho$ÝÐ, _moQ>r hdobr, nÄM hmQ>S>r, OwZmJT>.
_wå~Ÿ:Ÿ
-Ÿlrhf©X^m Mm§Jobm, S>r. H$mpÝVbmb EÝS> H§$., hmS>©doa _M©ÝQ>, {MÎmmImZm
MmoH$, OwZmJT>, \$moZŸ:ŸKaŸ-Ÿ(Ÿ0285Ÿ)2660297 H$mb~mXodrŸ:ŸlrA§ew Jmonmb^m emh, 15 "nwéfmoÎm_{Zdmg', XmXreoR> A{J`mar
boZ, H$mb~mXodr, _wå~, \$moZŸ:Ÿ022Ÿ-Ÿ22089922
Om_ZJaŸ:Ÿ
{dbonmb}Ÿ:Ÿlra{gH$^m emh, 4, "_Wwam^wdZ', e.Ÿ^JVqgh amoS>, ~OmO amoS>,
lrD$fm~oZ gmoZr, "H¥$îUHw§$O' ZmJa MH$bm, Ymo~rdmir eoar, \$moZŸ:Ÿ(Ÿ0288Ÿ)
{dbo n mb} (ŸnpíM_Ÿ) _w å ~, 400 056, \$mo Z Ÿ:Ÿ09819825932;
2679141.
(022)26710037.
A_XmdmXŸ:Ÿ
~moardbrŸ:ŸlrY_}ÝÐqgh Pmbm, 8 ~r, "H¥$nmYm_', H$mQ>©a² amoS> Z§.-2, ~moardbr
lrOZH$^m emh, 35, {ZHw$ÄO{dhma, bmS> gmogmQ>r, dómnwa, A_XmdmX 380 ñQ>, _wå~, 400 066. \$moZŸ:Ÿ022Ÿ-Ÿ28068625
054. \$moZŸ:Ÿ079Ÿ-Ÿ6855729
H$mÝXrdbrŸ:Ÿlr_Yw^m emh, "{edH¥$nm' nhobm_mio, am_JbrZm ZmH$mCna,
dS>moXamŸ:Ÿ å`w{Z{gnb² JmS>©Z²Zr gm_o, H$mÝXrdbr, doñQ>, _wå~, 400 067, \$moZŸ:Ÿ022Ÿ-
S>m°. Am{ef H$‹S>H$s`m, ~rŸ-Ÿ13, AemoH$dm{Q>H$m gmo., nëbdnmH©$ gmo.Ho$ nmg, Ÿ28070043
~«mB©Q>² ñHy$b boZ, dr.Am.nr. amoS>, dS>mXo am-18, \$moZŸ:Ÿ0265-(Ka)Ÿ2495049, nw{ï>gm{hË` {dH«$` Ho$ÝÐ, lrdëb^gwIYm_, R>R>mB© ^mQ>r`m hmob, Eg². dr.
0265-3339595. amo‹S>, H$mÝXrdbr, doñQ>.
lrZaoÝÐ emh, 23 BÝÐnwar gmogm`Q>r, g§J_ Mma añVm nmgo, dS>moXam KmQ>H$monaŸ:Ÿlr_Yw^mB© ^mQ>r`m, ~rŸ/Ÿ6, "dY©_mZ', AmoK‹S>^mB© boZ, _hmË_m
\$moZŸ:Ÿ2482071. Jm§Yr amo‹S>, KmQ>H$mona (nyd©), _wå~B©-77, \$moZŸ:Ÿ022Ÿ-Ÿ25120841
hmbmobŸ:Ÿ
7 8
&&ŸlrH¥$îUm` Z_…Ÿ&& Am¡a Jmoñdm_r lr^yfU ~mdm (JmoHw$b) Hy§$ {OVZo A{^ZÝXZ X| dmo H$_ n‹S>|JoŸ!
Ÿ&&Ÿlr_XmMm`©MaUH$_boä`mo Z_…Ÿ&& AmO O~ {H$ g§ñH¥$VHo$ AÜ``ZmÜ`mnZH$s gw{dYm {XZmZw{XZ jrUgy jrUVa
hmoVr Om ahr h¡ dm g_` `o à`mg {ZíM` hr ñd`§{ejH$H$s Anojm Hw$N>
A§eZ²_| nyU© H$aoJmo, `m_| gÝXohH$mo H$moB© AdH$me Zht h¡.
àmŠH$WZ
"nw{ï>{dYmZ_²' Ho$ àW_ ^mJ_| _hmà^w lrdëb^mMm`©MaU VWm CZHo$
V¥Vr` ^mJê$noU àH$mí`_mZ `o "nw{ï>{dYmZ', àmê$n VWm ì`mH$aU H$s
AmË_O à^wMaU lrJmonrZmWOr VWm lr{dÆ>bZmWOr Ho$ H$V©ì`monXoenaH$
_r_m§gmHo$ ~mX, A~ Cn{Xï> àË``Z²H$s _r_m§gmHo$ ê$n_| àH$Q> hmo`do Om aôçmo
J«ÝWZ²Hy§$ g§H${bV {H$`mo J`mo hVmo. gmW hr gmW BZHo$ H$V©ì`monXoenaH$
h¡. `m_| fmoS>eJ«ÝWZ²H$mo íbmoH$mÝd`mW© Vmo lra_mZmW emñÌrOrHo$ Ûmam {da{MV
J«ÝWZ²H$s n¥ð>^y{__| aho àmê$nZ²Hy§$Ÿ, JÚ_| O¡go, noaoJ«m\$ Am¡a erf©H$Z² Ho$ Ûmam
h¡ VWm nm§ŠVì`m»`m lrZ¥qghbmbOr _hmamOH$s d«O^mfmQ>rH$m Ho$ ê$n_| g§H${bV
J«ÝWme` ñ\w$Q> {H$`mo Om`o, d¡gr nÕ{V AnZmHo$ íbmoH$Z²Ho$ AZwÀN>oX{d^mOZ
^`o h¢. {Z~ÝYmÝVJ©V gmYZàH$aUno Ohm§ H$moQ>mdmbo _w{I`mOrH$s Q>rH$m br
VWm erf©H$ Am¡a VXÝVJ©V g§»`m Am¡a H$H$mam{X dU©Ho$ {MôZm§H$ZH$mo Ý`mg
J`r h¡ dm_| EH$ê$nVmHo$ {Zdm©hmW© _¢Zo íbmoH$mÝd`mW©Ÿ-ŸàH$memW© `mo{OV {H$`mo
íbmoH$_| {H$`mo J`mo hVmo. `m_| EH$_mÌ à`moOZ ì`m»`m{dñVmaHo$ {~Zm J«ÝWme`Hy$§
h¡. Ad{eï> J«ÝW_| ^r Ohm§ àmMrZ ì`m»`m CnbãY Zht ^`r dhm§ AnZr
gw~moY ~ZmZmo hr hVmo. `o {dYm AnZm`do_| àmMrZ ì`m»`mH$maZ²Ho$ Ûmam
_{VHo$ AZwgma ì`m»`mZ {b»`mo h¡. BZ gmar ~mVZ²H$mo Iwbmgm VÎmX² J«ÝWZ²H$s
ì`m»`mVmW©Hy§$ g§H${bV {H$`mo Zht J`mo hVmo. `o ñnï>rH$aU A~ Amdí`H$ hmo
B{VlrHo$ AdbmoH$Z H$adono {_b Om`oJmo.
Om` h¡. {deofV… `m{b`o {H$ A~ V¥Vr` ^mJ_| {OZ J«ÝWZ²H$s àmMrZ d«O^mfm
CnbãY ^`r CZHy§$ Vmo CÝht ì`m»`mZ²Ho$ gmW naÝVw {OZ J«ÝWZ²no àmMrZ
ì`m»`m CnbãY hmodo Zht h¡ CZno _¢Zo AnZr _{VHo$ AZwgma ì`m»`m {bIr h¡. AmO O~{H$ AnZo nw{ï>Y_©Ho$ à{V AnZ nw{ï>_mJu`Z²H$s gpÝZð>mH$mo ~môç
`m_| {gÕmÝV_| Vmo AÝVa Zht n‹S>Vmo hmo`Jmo naÝVw J«ÝWHo$ àmê$n VWm nm§ŠVmbmnZ VWm Amä`ÝVa _mJ©ÛofrZ²Ho$ Ûmam {ZaÝVa Anhma hmo aôçmo h¡, dm_| `o VrZm| J«ÝW
_| Vmo ghO hr AÝVa n‹S> gHo$ h¡ Am¡a n‹S>²çmo ^`mo {_boJmo ^r. `m AÝVaHy§$Ÿ, nw{ï>_mJm©ZwJm_rZ²Hy§$ AnZo H$V©ì`~moYHo$ dmñV{dH$ ñdê$nHo$ {ZYm©aUmW© CnH$maH$
naÝVwŸ, àmMrZ ì`m»`mZ²_| CnbãY hmoVo àñWmZ^oX VWm nm§ŠVmbmnZ^oX Ho$ hm|`Jo. `m| _hmà^w Ed§ à^wMaUZ² Ho$ AZwJ«hgy§ g^r nw{ï>gåàXm`r AnZo nw{ï>à^wHo$
Ý`m`gy§ bodono hr Ag§_OgVm Xya nm`oJr. AÝ`Wm AÜ``ZmWuZ²Hy§$ ì`W© hr ~mao_| {Zénm{YH$ nw{ï>^mdgy§ _pÊS>V hmo nmd| Eogr ew^H$m_ZmHo$ gmW...
_{V^«_ hmo`doH$s nyar gå^mdZm h¡. AV… `o ñnï>rH$aU OmZ aIZmo Amdí`H$
h¡. dëb^mãXŸ:Ÿ526 Jmoñdm_r í`m_ _Zmoha
(nmbm©-{H$eZJT>)
{ÛVr` ^mJ_| nw{ï>{dYmZmÝVJ©V g§H${bV J«ÝWZ²H$s ì`mH$aUm{lV _r_m§gm
àH$Q> ^`r. `mgy§ AnZo J«ÝWZ²H$o AÜ``ZHo$ gmW-gmW g§ñH¥$V^mfmHo$ ì`mH$aUH$mo Ÿ
^r gm_mÝ` AÜ``Z gånÝZ hmo nmdoJmo. _yb ì`mH$aUHo$ AÜ``ZmW© Omo g_`
{ZH$mb Z nmVo hm|` CZHy§$ AnZo CnXoemË_H$ J«ÝWZ²Ho$ AÜ``ZÛmam hr
g§ñH¥$V^mfmHo$ ì`mH$aUH$mo ^r ñWyb n[aM` H$WpÄMV² àmßV hmo Om`o `o CÔoí`
`m_| a»`mo J`mo h¡. AnZo gåàXm`_| `m VahH$mo à`mg BXåàW_V`m ^`mo h¡
Am¡a `mHo$ {b`o lrY_}ÝÐ Pmbm (_w§~B©) VWm Jmoñdm_r lrn§H$O ~mdm (JmoHw$b)
9 10
&&ŸA_¥VdMZmdbrŸ&& godm Z ^B©Ÿ•ŸamO^moJH$mo ZmJm _mZo. Y¡`© `h Omo lrR>mHw$aOrHo$ Ðì` ImZ-nmZ
(1)Omo H$Q>moar (JhZo) Y[aHo$ gm_J«r AmB© gmo Vmo ^moJ lrR>mHw$aOr Amn Z {H$`o. Aml` `h Omo _Z_| AmZÝX nm`oŸ•ŸXw…IŠboe Z nm`o.
hr Ho$ Ðì`Hw§$ AmamoJo gmo Amn hr H$mo ^`mo. Omo lrR>mHw$aOrH$mo Ðì` Im`Jmo gmo Ÿ[lrh[aam`Or-{ÛVr`oeŸ:Ÿ^mdàH$me 84Ÿd¡îUdZH$s dmVm©-76]Ÿ.
_oamo Zmqh Aé _oamo godH$ ^JdXr` hmo`Jmo gmo XodÐì` H$~hÿ§ Z Im`Jmo. Omo
Im`Jmo gmo _hmn{VV hmo`Jmo. VmVo dm àgmX_|Vo ^moOZ H$[adoH$mo AnZmo A{YH$ma (5)nm[al{_H$Ho$ ê$n_| {dÎm Xo Ho$ H$moB XygaoHo$ Ûmam godm H$amB© Omdo Vmo
Z hVmo; `mHo${bE JmoAZ²H$m| Idm`mo Aé lr`_wZmOr_| nYam`mo (Ÿ`h gw{ZHo$ g~ {MÎm_| Ah§H$ma Vmo ~‹T>o naÝVw dmo ^JdmZ²_| H$^r Mm|Q> Zht gHo$. ^JdËgodmW©
d¡îUd Mwn hmo` ahoŸ). H$moB Xygaogy§ nm[al{_H$ YZ {b`o Omdono Vmo, Oogo n§S>m-nwamo{hVZ²Hw§$ `k`mJm{XH$mo
Ÿ[lr_hmà^wŸ:ŸKédmVm©-3]Ÿ. \$b Zht {_bo naÝVw `O_mZZ²Hw§$ hr {_bo, dogo hr godmH$Vm©H$s godm {Zî\$b ~Z
Om` ho. `O_mZ, Oogo, X{jUm Xo Ho$ nwamo{hVZ²Ho$ Ûmam `k`mJ H$am bodo, dogo
(2)YZm{XH$s H$m_Zmny{V©Ho${b`o Omo emñÌ{d{hV ldU-H$sV©Z-AM©Z hr ^JdËgodm (ŸAmOH$b Oogo nw{ï>_mJu` hdobrZ²_| d¡îUdJU Jwgm§B©-_w{I`m-
Am{X {H$`o Omdo h| CZHw$§ H$_©_mJu` g_PZo. CXanmofUmW© AmOr{dH$mHo$ CnmO©ZHo$ ^rV[a`m-g_mYmZrH$s ~Q>m{b`Zgy§ H$adm bodo h| dm VahŸ:ŸAZwdmXH$Ÿ) H$am
ê$n_| Omo ldU-H$sV©Z-AM©Z Am{X {H$`o Omd| CZHw§$ Vmo IoVr~marH$s Vah bodo_| Š`m ~wamB©Ÿ? dhm§ H$_©_mJ©_| dmo {d{hV hmodogo nwamo{hVZ²gy§ H$_© gånÝZ H$am
"bm¡{H$H$ H$_©' hr H$hZmo M{h`o. _bàjmbmZmW© J§JmObHw§$ à`moJ_| bmdo Oogmo boZmo Amn{ÎmOZH$ Zht ho. ^pŠV_mJ©_|, naÝVw, `m Vahgy§ ^JdËgodm H$am
dmo {Z{fÕmMaU ho; Amoa Egmo XwîH¥$Ë` H$adodmbmo nmn^mJr hr hmodo ho. bodoH$mo H$ht {dYmZ CnbãY Z hmodogy§, H$moB XygaoHw§$ YZ Xo Ho$ godm H$amZmo
[Ÿlrà^wMaUŸ:Ÿ^pŠVh§gŸ].
AZw{MV hr ho. ^pŠV_mJ©_| Vmo ^JdXwŠV àH$ma (Ÿ{ZO Ka_| {ZOn[aOZZ²Ho$
gh`moJÛmam {ZOr VZ-_Z-YZgy§ hrŸ) ^JdËgodm H$aZr M{h`o.
[ŸgwaVñWŸ3/2ŸJ¥hm{Yn{V
(3)AnZo goì`-ñdê$nH$s godm Amn hr H$aZr. Am¡a CËgdm{X g_`mZwgma,
lrnwéfmoÎm_OrŸ:Ÿ{gÕm._wŠVm.{dd¥.àH$m.2Ÿ].
AnZo {dÎm AZwgma H$aZo, dóm^yfU ^m§{V-^m§{VHo$ _ZmoaW H$ar gm_J«r H$aZr.
Ÿ[lrJmoHw$bZmWOr-MVwW}eŸ:Ÿ24ŸdMZm_¥VŸ].
(6)""AÌ J¥hñWmZ{dYmZoZ, ñdJ¥hm{Y{ð>V-ñdê$n-^OZ-n[aË`mJoZ AÝ`Ì
VËH$aUo ^pŠV… Z ^d{V, B{V gy{MV§ ^d{V'' AWm©V² `hm§ godmon`moJr ñWmZHo$
(4)O~ gÝVXmgH$mo gJamo Ðì` J`mo V~ lrR>mHw$aOrH$s godm_| _§S>mZ ê$n_| {ZO KaH$mo {dYmZ CnbãY hmodogy§, AnZo Ka_| {~amOVo R>mHw$aOrH$s godm
lrR>mHw$aOrHo$ Ðì`gm| amIo Am¡a lrR>mHw$aOrHo$ Ðì`_|Vo Mm¡~rg Q>H$m ny§Or H$[a N>mo‹S> Ho$ H$moB Xygar OJh (ŸAWm©V² hdobrZ²_|, Oogo AmOH$b, ^|Q>-gm_J«r M‹T>m
H$mo‹S>r ~oMVo. gmo lrR>mHw$aOrH$s ny§Or_|Vo Vmo H$m{gXH$mo {X`mo Z OmB© gmo H$_mB©H$mo Ho$ {ZË` `m _ZmoaWm| H$s Pm§H$s H$a boZmo d¡îUdZ²Zo nw{ï>_mJ©_| na_Y_©
Q>H$m {X`o. V~ BZH$s _OyarH$mo amO^moJ Z ^`mo gmo _hmàgmX hÿ Z {b`mo. Q>H$mHo$ _mZ {b`mo ho dogoŸ) ^JdËgodm H$adodmboZ²Hw§$ H$^r ^pŠV {gÕ Zht hmo
MyZH$mo Ý`mamo ^moJ YaVo gmo amO^moJ OmZVo, _hmàgmX boVo, Amoa {ZË`H$mo ZoJ gHo$ ho.
~hmoV lrR>mHw$aOrHo$ Ðì`gm| hmoVmo; VmVo AmnwZr amO^moJH$s godm {gÕ Z ^B©
[Ÿlrdëb^mË_O-lr~mbH¥$îUOrŸ:Ÿ^pŠVd{Y©Zrì`m»`mŸ2]Ÿ
(OmZo). H$m{gXH$mo {X`o gmo Zmam`UXmgH$mo {bI| Omo Vwåhmar à^wVmV| EH$ {XZ
amO^moJH$mo ZmJm n`m} Omo _oar gÎmmH$mo ^moJ Z Y`m}Ÿ! `m àH$ma gÝVXmg
{ddoH$Y¡`m©l`H$mo ê$n {XIm`o. {ddoH$ `h Omo lrJwgm§B©OrH$mo hÿ§S>r nR>mB©Ÿ•ŸAmnwZr (7)Omo lrdëb^Hw$b h¢ do Vmo AmnwZo goì`ñdê$nn| H¡$gmo ñZoh amIV h¢ Omo
11 12
EH$ R>ma¡ Ðì`H$s T>ao r H$amo Am¡a Xygar R>ma¡ lrR>mHw$aOrH$m| nYamdmo Vmo lrdëb^Hw$b AMb gån{Îm AbJgy§ {ZH$mbHo$ dm_|gy§ R>mHw$aOrH$s godmH$mo IM© {Z^m`mo Zht
dm Ðì`H$s Amoa XoI|Jo hþ Zmht; Aé lrR>mHw$aOrH$m| A{VñZohgm| nYam`r b|Jo. Omdo ho. R>mHw$aOrHo$ d¡^dH$mo, ZoJ^moJH$mo, Am^yfU-dó Am{XH$mo IM© _hmamO
n[a Omo `m H${bH$mo Ord h¡ dmHw§$ Vmo Ðì` ~hþV {à` h¡. Vmgm| dmo Vmo lrR>mHw$aOr ñd`§ AnZr Am_XZrHo$ AZwgma {Z^mdo h|... R>mHw$aOrHo$ gÝ_wI ^|Q> Yar Zht
gÝ_wI hþ Zmht XoIoJmo Aé Ho$db d¡^dHw§$ XoIoJmo Aé _mo{hV hmo` Om`oJmo. Om gHo$... R>mHw$aOrH$s ^|Q> Xod_pÝXa_| ^oOZr n‹S>o ho. _hmamO dm ^|Q>Hw§$ AnZo
Ÿ[lr_Q²>Qw>Or _hmamOHo$ 32 dMZm_¥V; dMZm.5]Ÿ Cn`moJ_| bm Zht gH|$.
[Ÿ{Z.br.A_aobrdmbo Jmo.lrdmJrebmbOrHo$ Am_-_wIË`maŸ:Ÿ
(8)bm¡{H$H$ AW©H$s BÀN>m am{IHo$ Omo ^JdX²^OZ_| àd¥Îm hmo` gmo ""A_aobrhdobr ì`pŠVJV ho `m gmd©O{ZH$'' _wÔona gZ²Ÿ1909-10Ÿ_|
gd©Wm Šboe nmdo ho. BVZo H$Ny> bm^Ho$ {b`o nyOm{XH$_| àd¥Îm hmo` gmo "nmI§S>r' Jm`H$dmS>r ~‹S>m¡Xm amÁ`H$s H$moQ>©_| Xr JB© Ow~mZr]Ÿ.
Amoa "XodbH$' H$ôçmo Om` ho. Vmgy§ bm^nyOmW© {gdm` Om_| {ZfoY Zht ho Egr
ar{Vgy§ ""_oamo bm¡{H$H$ {gÕ hmo`'' Egr BÀN>mgy§ Omo ^OZ_| àd¥Îm ^`mo hmo` (11)Oogo AnZo nydn© éw f ñd`§ AnZo Y_©H$o gË`ñdê$n VWm ewÕmÛ¡V{gÕmÝV
gmo "bmoH$mWu' H$ømo Om`. Hw§$ nyU©V`m g_PHo$ d¡îUdY_©H$mo `Wm©W CnXoe bmoJZ²Hw§$ XoVo hVo; Amoa _Ü`dVu
Ÿ[lrZ¥qghbmbOr _hmamOŸ:Ÿ{gÕmÝV_wŠVmd{b-Q>rH$m íbmoH$Ÿ16- H$mb_| Omo gån{Îm Am{XHo$ H$maUZ²gy§ h_Zo ~hmoV hX² VH$ N>mo‹S> {X`o h|, `m
17Ÿ] H$maUgy§ A{YH$m§e bmoJZ²_| gmYmaU godm Am¡a Ho$db {dÎmOm ^pŠV H$s hr
ê${‹T>Ho$ AZwgma OmZH$mar ~M J`r ho.
[Ÿ{Z.br.Jmo.lrXodH$sZÝXZmMm`©-nÄM_oe Ûmam _w§~B©Ho$ d¡îUdZ²Hw§$
(9)lrCX`nwa Xa~maHw§$ Amerdm©XŸ! `mHo$ Ûmam gy{MV {H$`mo Omdo ho {H$
Mb-AMb gån{ÎmHo$ Am{W©H$ VWm ñdm{_ËdH$s ì`dñWmHo$ ~mao_| `mo½` ì`pŠVZ²H$s {b{IV nÌŸ:Ÿ"Aml`' A{àb 87 Ho$ A§H$_| àH$m{eV]Ÿ.
EH$ gbmhH$ma g{_{V {Z`wŠV H$a br JB© ho. godm Am{X {df`Z²_| nwamVZ VWm
àdV©_mZ àUm{bHo$ AZwgma H$m_ {H$`mo Om`oJmo; Amoa `{X nwamVZ naånamH$mo (12)dH$sbŸ:Ÿ`{X H$moB ^r nw{ï>_mJu` _pÝXa_|, d¡îUd lrR>mHw$aOrH$s
~mY Z hmoVmo hmo`Jmo Amoa g{_{V H$moB VahHo$ gwYmaH$s BÀN>m aIVr hmo`Jr Vmo godm Am¡a ZoJ-^moJ Ho${b`o; Am¡a lrR>mHw$aOrH$s godmHw§$ {Z^mdoHo${b`o ^|Q>
Eogo gwYma ^r ñdrH$mao Om`|Jo. Amoa lrR>mHw$aOrH$mo Ðì` AnZo ì`pŠVJV Am{X Xo Ho$ {dÎmOm godm H$aVo hm|` Am¡a dm _pÝXa_| VZwOm godm ^r H$aVo hm|`
Cn`moJ_| Zht dmn`m} Om`oJmo, Oogr {H$ naånam AmO ^r ho hr, Amoa `mHw§$ Vmo dmo, ""_pÝXa nw{ï>_mJu` Zht hmodo'' Eogo AmnH$mo H$hZmo hoŸ?.
{Z^m`mo Om`oJmo. Vmo ^r _oao nyd©OZ²Ho$ g_`gy§ Mbo Am aho _oao ñdm{_ËdHo$ hŠH$
dm hr Vah H$m`_ ah|Jo. `m hr Vah Am`-ì``Hw§$ ^r CZ-CZ ~hrImVmZ²_| ny.nm._hmamOlrŸ:Ÿnw{ï>_mJu` d¡îUdZ²Ho${b`o ñdVÝÌV`m VZwOm `m {dÎmOm
{b»`mo Om`oJmo Oogo {H$ hmb_| {b»`mo Om aôçmo ho. godm H$adoH$s H$moB© à{H«$`m Zht ho. Amoa Egr godm H$s OmVr hmo` Vmo dmHw§$
[Ÿ{Z.br.Jmoñdm{_{VbH$m{`V lrJmodY©ZbmbOr _hmamOŸ:ŸS>oŠb°aoeZ "gmåàXm{`H$ _pÝXa' Zht H$ôçmo Om gHo$.
{_{V ^mÐewŠbm nÄM_rŸg§.1948=Vm.5-9-1893Ÿ.] [ Ÿ g w a V ñ W Ÿ 3 / 2 Ÿ J ¥ h m { Y n { V
{Z.br.ny . nm.Jmo . lrd« O aËZbmbOr_hmamOŸ:Ÿ""Z{‹ S > ` mXH$s hdo b r
(10)_hmamOHw§$ Omo Am_XZr d¡îUd Am{XZ²gy§ hmodo ho dm_|gy§ KaIMm©Ho$ d¡`pŠVH$ ho `m gmd©O{ZH$'' {ddmX_| nw{ï>_mJ©Ho$ {deofk gmjrHo$ ê$n_|
ê$n_| _hmamO R>mHw$aOrH$s godmH$mo IMm© {Z^md| h|. R>mHw$aOrHo${b`o Mb `m Xr Ow~mZr]Ÿ.
13 14
ñdê$nH$s godm ZÝXmb`H$s ^mdZmgy§ H$a| h|. `m{b`o h_ gmVm|Ho$ gmV nwÌZ²Ho$
(13)...`m hr Vah AnZo `hm§ Omo gÝ_wI^|Q> Yar Om` ho dmo ^r XodÐì` Ka "Ka' hr H$hbmdo h| Amoa h_mao KaH$s g¥{ï> "Vrgao-KaH$s-g¥{ï>' H$hbmdo
hmodo ho; Amoa dm gm_J«rHw§$ H$m__| Zht {b`mo Om`o. lrJmoHw$bZmWOr Am¡a ho.
lrMÝÐ_mOr Ho$ Ka_| AmO ^r `o {Z`_ nmë`mo Om` ho. dhm§ Omo gÝ_wI^|Q> Amdo [ Ÿ{Z.br.Jmo . lrd« O ^y f UbmbOr _hmamO V¥ V r`o e Ÿ:Ÿ(13/
ho, dmHw§$ H$sV©Zr`m-_hmd{Z`m bo Omdo ho. dmo dëb^Hw$bH$mo lr`_wZmOrH$mo n§S>m H$)Ÿ:Ÿlr_Ëà^wMaU àmH$Q>çmoËgd=Vm.24-12-48Ho$ {XZ _w§~BHo$
ho. Xygam H$moB© dmH$mo AZwH$aU H$ao Vmo dmo AZw{MV ho... h_ lrZmWOrHo$ gm_Zo nw{ï>_mJu` d¡îUdZ²H$s g^m_| AÜ`jr` àdMZ. (13/I) ~`mZŸ:Ÿ_y{V©~m
Omo gÝ_wI ^|Q> Ya| h|, dmo lr_hmà^wOrH$s nmXwH$mOrHw§$ Ya| h|, {\$a ^r dmo H$m`m©. ghm. H${_. XodñWmZ{d^mJ I§S> CX`nwa Ed§ H$moQ>m ~O[a`o H${_eZ
Am^yfUZ²_| dmnar Omdo ho, gm_J«r_| Zht. gÝ_wI^|Q> Yado_| ~hmoV AZmMma hmodo _w.H$m§H$amobr.\$mB©b g§»`m.1-4-64. lrÛmaH$mYre_pÝXa {XZm§H$
ho. `m Vahgy§ Am`mo Ðì` "XodÐì`' ~Zo ho... dmHw§$ bododmboH$s ~w{Õ {~J‹S>o {~Zm 7Ÿ&11Ÿ&65]Ÿ.
Zht aho.
Ÿ[{Z.br.Jmo.lraUN>mo‹S>bmbOr _hmamO amOZJaŸ:ŸdMZm_¥V.484- (15)AmO _moHw§$ AnZo öX`Ho$ CÒma H$hdo Xmo, _oamo öX` Ob aôçmo ho,
87]Ÿ. _pÝXaZ²_| _mÌ Ðì`g§J«hH$s àd¥{Îm ~M JB© ho; Amoa dmohr AZW©Z²H$s O‹S> ho. Eogo
_pÝXaZ²Ho$ ApñVËdgy§ H$moB© bm^ Zht. h_mamo gåàXm` gm_w{hH$ Zht d¡`pŠVH$
(14/H$)d¡îUdZ²Ho$ nmg Omo ^r na_ nXmW© ho dmH$mo ApñVËd AmOHo$ hr ho. gmd©H$m{bH$ VWm gmd©Xo{eH$ Adí` ho naÝVw gmd©O{ZH$ Zht. ""H$aV H¥$nm
{XZH$mo Am^mar ho. H$mbH$s ^rfUVm Am¡a n[apñW{VH$s {df_Vm Ho$ AË`ÝV {ZO X¡dr OrdZna'' `m CpŠV_| "{ZO' eãXH$mo à`moJ {H$`mo J`mo ho. X¡dr Ord
{dH$Q> `wJ_| lr_Ëà^wMaUZ²H$o {Xì` {gÕmÝVZ²H$o D$na AQ>b ahdona hr Ord_mÌH$mo H$ht ^r hmo gHo$ h| naÝVw gmd©O{ZH$ ê$ngy§ Zht. AmO h_ "nw{ï>'H$mo Zm_ bodoHo$
Eo{hH$ Am¡a nmabm¡{H$H$ H$ë`mU hmo nmdoJmo. AÝ`ml`Ho$ Ë`mJH$s ^mdZmno ^r A{YH$mar Zht h|Ÿ! AnZo _pÝXa H$hm§ h|Ÿ! AmOH$mo h_mamo OrdZ Mmdm©H$-
OJV²Ho$ Ord Ñ‹T> ah| Vmo d¡îUd-hdobrZ²Ho$ d¡^dHo$ H$maU Omo d¡îUd KagodmHw§$ OrdZ hmo aôçmo ho. Š`m h_, AmO Om àH$maH$mo gåàXm` ho, dmHw§$ {OdmZmo Mmh|
^yb MwHo$ hVo, g§`moJdemV² CZ hdobrZ²_| lrHo$ Xe©Z AmO ~ÝX ^`o h|, gmo h|Ÿ? `{X gÀMo gåàXm`Hw§$ MmhVo hm| Vmo ñdê$ngodm Ka-Ka_| nYamAmo Ed§
d¡îUdZ²Ho$ Ka nwZ… ^JdËgodmgy§ {H$b{H$bmVo hmo Om`|Jo. `o bm^ gåàXm` Am¡a Zm_godmno ^ma aImo... ^pŠVH$s àmpßV ñdJ¥hZ²_| godm H$adogy§ hr hmo`Jr.
gåàXm`rZ² Ho${b`o _m_ybr Zht ahoJmo. B©ídaoÀN>m AZmH$bZr` hmodo ho. _moHw§$ Vmo AmOHo$ BZ _pÝXaZ²gy§ H$moB© bm^ Zht ho, Š`m|{H$ BZ_| Ðì`g§J«hH$s àYmZVm Am
lÕm ho {H$ `m H${R>Z narjm_| h_ g^rZ²H$mo lo` hr {gÕ hmododmbmo ho. J`r ho; Amoa Ohm§ Ðì` BH$Ç>mo hmo` ho dht AZW© hmo Omdo ho. AmO gåàXm`H$mo
{dH¥$V ñdê$n `mgy§ hr ho.
[ Ÿ{Z.br.Jmo . lrH¥ $ îUOrdZOr _hmamO _w § ~ B© -
(14/I)_oao AZw`m`rZ²Hw§$ Xmo àH$maH$s Xrjm XC§ h§y. àW_ H§$R>r ~m§YZr
VWm Xygar ~«÷gå~ÝYXrjm. H§$R>r-~m§YZr gmYmaU d¡îUdZ²Hw§$ hr Xr Omdo ho _ÐmgŸ:Ÿ"dëb^{dkmZ' A§H$ 5-6 df© 1965]Ÿ
VWm ~«÷gå~ÝY {deofê$ngy§ CZ AZw`m`rZ²Hw§$, Omo godm_| {deofê$ngy§ ~‹T>Zmo
Mmho h|. nhbr XrjmHw§$ "eaU-Xrjm' H$h| h| VWm Xygar XrjmHw§$ "AmË_{ZdoXZ' (16/H$)h_ lrdëb^mMm`©OrH$s AmkmH$mo nmbZ H$hm§ H$a aho h|Ÿ?
H$h| h|. eaUXrjmgy§ d¡îUd {g\©$ Zm_ñ_aU H$adoH$mo hr A{YH$mar ~Zo ho Vmo AnZo `hm§ J¥hgodm H$hm§ hoŸ? Ho$db _pÝXaZ²_| Xe©Zgy§ Š`m bm^ hoŸ? lr_hmà^wOrH$s
godmdmbo d¡îUdHw§$ ~«÷gå~ÝYXrjm bodoHo$ ~mX hr A{YH$ma {_bo ho. Amkm ho ""H¥$îUgodm gXm H$m`m©'' . `{X lr_hmà^wOr _pÝXaHw§$ _w»` _mZVo Vmo
~«÷gå~ÝYdmbmo d¡îUd AnZo Ka_| hr godmH$mo A{YH$mar hmodo ho... h_ AnZr VrZ n[aH«$_mZ²_| AZoH$ _pÝXa ñWm{nV H$a XoV.o lrJwgm§BO© rZo lr{JaYaOrHw$§
15 16
gmVñdê$nHo$ _ZmoaW H$aVo g_` `m àH$maH$s MoVmdZr Xr Wr. _pÝXañWmnZ A§J ho, godmHo$ AZwHy$b AmMmaH$mo nmbZ {H$`mo OmZmo M{h`o. AmMma-nmbZHw§$
H$aVo g_` CZHw§$ S>a hVmo {H$ Ka_|gy§ R>mHw$aOr _pÝXa_| nYma Om`|Jo. _oao à_wIVm XoHo$ ^JdËgodmH$mo Ë`mJ ^r C{MV Zht ho. ^JdËgodm Oogo ^r ~Zo
{nVmOrZo H$b (Cn`©wÕ¥V "14/H$' dMZ_|) Omo H$ôçmo dmo Ajae… gË` ho. Vw_ H$amo... JwéKaZ²_| _V ^oOmo... `{X h_ ^JdX²Ðì`Hw§$ noQ>_| S>mb|Jo Vmo dmo AnamY
AnZo KaZ²_| R>mHw$aOrHw§$ nYamAmo Amoa godm H$amo. ho. J«ÝWZ²Ho$ AÜ``ZHo$ à{V h_Hw§$ g_mOHw§$ AmH¥$ï> H$aZmo M{h`o.
[Ÿ{Z.br.Jmo.lrXr{jVOr _hmamO _w§~B©-{H$eZJ‹T>Ÿ:Ÿ(15/H$)
(16/I)nw{ï>_mJu` àUm{bH$mHo$ AZwgma Q´>ñQ> hmoZmo C{MV Zht ho. ""AmMm`m}ÀN>oXH$ Q´>ñQ> àWmgo nwOmarnZH$s ñWmnZm Kmoa {gÕmÝVhm{Z
lrAmMm`©MaUZo àË`oH$ ~«÷gå~ÝYr OrdHw$§ Amkm Xr ho ""J¥ho pñWËdm ñdY_©V…'' Ed§ Kmoa ñdê$nÀ`w{V'' boI n¥ð> 7. (15/I)"lrdëb^{dkmZ' A§H$
(^pŠVd{Y©Zr) AWm©V² J¥h_| ah Ho$ ñdY_m©MaU H$aZmo M{h`o. Jmoñdm_r ~mbH$ 5-6 df© 1965Ÿ_| àH$m{eV dŠVì`].
^r AmMm`© hmodoHo$ ~mdOyX d¡îUd ^r h|. AV… AmMm`©lrH$s CnamoŠV AmkmHw§$
nmbZmo CZH$mo ^r H$V©ì` ho... AV… _oamo Vmo _mZZmo `hr ho {H$ AmMm`©MaUHo$ (18/H$)Oogo ñdê$ngodm ñdmW©~w{Õde Amoa bm¡{H$H$ H$m`© g_P Ho$ Zht
{gÕmÝVHo$ AZwgma d¡îUdZ²Hw§$ ñd`§Ho$ Ka_| lrR>mHw$aOrH$s godm H$aZr M{h`o H$adoH$s lr_hmà^wOrH$s Amkm ho, d¡go hr Zm_godm ^r d¥Î`W© Zht H$aZr
Amoa Y_©J«ÝWZ²H$mo nR>Z-nmR>Z H$aZmo M{h`o. Zht {H$ _pÝXaZ²_| OmHo$... Q´>ñQ> M{h`o, Eogr Amkm lr_hmà^wOr {Z~ÝY_| H$a| h|... d¥Î`W© godm H$adogy§ àË`dm`
Vmo nw{ï>_mJu` àUm{bH$mgy§ g§JV hmododmbr ~mV Zht ~pëH$ AnZr àUmbrH$mo (Xmof) bJo ho. Oogo J§JmO_wZmObH$mo Cn`moJ JwXmàjmbZmW© Zht {H$`mo Om gHo$,
^§J H$adodmbr ~mV ho. d¡go hr godmH$mo Cn`moJ ^r d¥Î`W© Zht H$aZmo M{h`o.
[ ŸX{hga_| lrJmo d Y© Z ZmW hdo b r Q´ > ñQ>Ho $ g§ ñ WmnH$
ny.nm.{Z.br.Jmo.lrd« OmYreOr_hmamOŸ:Ÿ(14/I)"dëb^{dkmZ'. (18/I)VZ Amoa {dÎm à^wHo${b`o dmn`m} Om` Vmo _Z ^r à^w_| Adí`
A§H$ 5-6 df© 1965, (14/J) "ZdàH$me' A§H$ 8 df© 8Ÿ]. bJo hr ho. AVEd lrdëb^Zo CnXoe {H$`mo ho {H$ ""VpËgÕç¡ VZw{dÎmOm''.
_mZgr Omo nam ho dmo {gÕ H$aZr hmo` Vmo VZw{dÎmOm godm Amdí`H$ ho. VZ Am¡a
(17/H$)Amoa O~ OZab npãbH$ Q´>ñQ> ho V~ R>mHw$aOrHw§$ Jmoñdm_rHo$ {dÎm H$ht EH$Ì bJm`mo Om` Vmo {MÎm ^r dhm§ {XZ-amV b½`mo ah gHo$ ho.
gå~ÝYgy§ n¥WH²$ H$aHo$, R>mHw$aOrHw§$ g~ gån{Îm An©U H$aHo$, AWm©V² ^|Q> H$aHo$ XbmbrH$mo ì`dgm` H$adodmboHo$ ì`dgm`_| Ho$db VZgy§ l_ {H$`mo Omdo ho
[abr{OAg E§S>m°_oÝQ>Ho$ ê$n_| ^`o do Q´>ñQ> h|. Eogr AdñWm_| BZ Q´>ñQ>Z²gy§ Omo ZoJ- naÝVw dm_| {dÎm ñd`§H$mo bJm`mo Zht Omdo ho. AVEd ~OmaHo$ ^mdZ²H$s KQ>~‹T>_|
^moJ Mbm`mo Omdo ho, dmo XodÐì`gy§ Mbm`mo Om aôçmo ho. XodÐì`H$mo Cn^moJ XbmbHw§$ V{ZH$ ^r _mZ{gH$ {MÝVm hmodo Zht... H$moB ~ÀMmH$mo {nVm Ho$db
H$aZodmbmo AÝV_| XodbH$ hr hmodo ho. lr_XmMm`©MaUZo à^wH$s gmoZoH$s H$Q>moar Q>çweZ \$s XoHo$ ~mX_| g_P bo ho {H$ ~ÀMm narjm_| nmg hmo hr Om`oJmo. BZ
{Jadr aIHo$ O~ ^moJ AamoJm`mo V~ AmnZo dm Ðì`gy§ g_{n©V gmamoH$mo gmamo VrZm|Hw§$ \$bàmpßV hmodo Zht Š`m|{H$ VZwOm-{dÎmOm XmoZm| Zht bJr. A~
àgmX Jm`Z²Hw§$ Idm {X`mo. `o ho gmåàXm{`H$ {gÕmÝV. `m àH$maHo$ AmXe©ê$n VZw{dÎmOm XmoZm| bJmdodmboHo$ {MÎmàdU hmodoH$mo CXmhaU XoI|Ÿ:ŸEH$ XwH$ZXma
{gÕmÝVZ²H$mo Om àWmgy§ {dZme hmodo, AmMm`©Z²Hw§$ XodbH$ ~Zm`mo Om`, dm XwH$mZ Am¡a _mb H$s IarXr_| ny§Or bJm Ho$ ì`mnma ewé H$ao gw~hgy§ amV VH$
àWmHw§$ {OVZr erK« gåàXm`gy§ hQ>m Xr Om`, CVZmo hr lo` `m_| Jmoñdm{_g_mO dhm§ CnpñWV ah Ho$ O~ VZ ^r ì`mnma_| bJmdo ho Vmo `m H$maUgy§ {XZamV dmHw§$
VWm d¡îUdg_mO H$mo {Z{hV ho. ì`mnmaHo$ hr {dMma AmVo ah|Ÿ:ŸAÀN>r Vah ì`mnma Ho$go H$ê§$Ÿ•ŸHo$go ì`mnma
~‹T>o... AV… nw{ï>_mJ©_| à^w_| AmgpŠV {gÕ hmodoHo${b`o _Zmod¡km{ZH$ à{H«$`m
(17/I)^JdËgodm gåàXm`H$s AmË_ê$n àd¥{Îm ho. AmMma godmH$mo g_Pm`r J`r ho {H$ ^mdnyd©H$ ^ŠVHw§$ VZw{dÎmÛmam godm H$aZr M{h`o.
17 18
[ Ÿny . nm.Jmo . lrJmo { dÝXam`Or
_hmamO nmo a ~ÝXaŸ:Ÿ(16/H$) "JwéÐì`' H$ôçmo Om` ho. à^wH$s àgmXr dñVwHw§$ "_hmàgmX' H$ho h|... `m
"gwYmYmam' n¥.114. (16/I) "gwYm{~ÝXw' n¥.73]Ÿ àH$maHo$ _pÝXaZ²_| R>mHw$aOrHo$ gÝ_wI_| ^|Q> Yao OmVo Ðì`Hw§$ Amoa Q´>ñQ>H$s
Am°{\$g_| AmVo Ðì`Hw§$ Vmo ñnï> eãXZ²_| "XodÐì`' H$ôçmo Om gHo$ ho; Am¡a dm
(19)dëb^_V_| `o {gÕmÝVV… JbV ho Amoa Eogo XodñWmZZ²Ho$ M‹T>mdmH$mo Ðì`gy§ {gÕ hmoVr gm_J«r_| ^JdËàgmXr hmodoHo$ ~mX _hmàgmXnZmo Vmo Amdo ho
àgmX ^r Im`mo Zht Om gHo$ ho, Š`m|{H$ dhm§ XodbH$Ëd hr àYmZ ho. AmOHo$ naÝVw dmHo$ gmW dm_| XodÐì`nZmo ^r aho hr ho. `mhr H$maU d¡îUdZ²Hw§$ Eogo
`wJHw§$ XoIVo ^`o Ohm§ Ý`mg H$aZmo Amdí`H$ ho dhm§ Cn`©wŠV {gÕmÝVZ²Hw§$ _hmàgmXHw§$ XodÐì` g_PHo$ hr ì`dhma H$aZmo M{h`o. Eogo _hmàgmXHw§$ boZo_|
Ü`mZ_| aI Ho$ hr Ý`mg H$aZmo Amdí`H$ ho, Omgy§ XodbH$d¥{Îmgy§ ~À`mo Om gHo$. XodÐì`H$mo ~mY Vmo aho hr ho.
`{X Egr ì`dñWm Zht H$s JB Vmo XodÐì` hmodoJmo, OmHo$ godZ H$adogy§ AmMm`©
ñnï> H$h| h| {H$ ZH©$nmV hmo`Jmo. (21/I)_pÝXaHo $ ñWbHo $ \o $ a~XbHo $ ~mao _ | lr Jmo . ny . 108
[ Ÿ{Z.br.Jmoñdm_r lraUN>mo‹S>mMm`©Or àW_oeŸ:Ÿ""h_mar Ym{_©H$ lr~mbH¥$îUbmbOrZo H$ôçmo {H$ nw{ï>_mJ©_| gmd©O{ZH$ _pÝXaH$s naånam Zht ho.
pñW{VH$m dV©_mZ ñdê$n Ed§ ^{dî`H$s ì`dñWmhoVw à{VdoXZ ({XZm‘>Ÿ: `m_| ì`pŠVJV ñdê$n, {ZOr ñdê$n, H$s hr ~mV ho; Amoa `mhr H$maU
25Ÿ&2Ÿ&81Ÿ)'' n¥ð>.12]Ÿ nw{ï>_mJ©_| godmàH$ma Xodmb`Ho$ àH$ma Oogmo Zht ho. _pÝXaH$mo {Z_m©U ^r Ka
Oogmo hmodo ho. H$ht ^r ÜdOm-{eIa Zht hmodo. d¡îUd ^r Ka_| hr godm H$ao h|
VWm dmHw§$ "_pÝXa' hr H$h| h|...
(20)Š`m|{H$ lrZmWOr ñd`§ dmHo$ ^moŠVm h| {H$ÝVw d¡îUd-d¥ÝX VWm
godH$JU ^r dm _hmàgmX bodo VH$Ho$ A{YH$mar Zht ho. `h AmMm`©MaUHo$ Ÿ [ "go d m-Xo d Ðì`-{d_e© ' J« Ý WHo $ ghbo I H$
B{Vhmggy§ àË`j à_mU^yV ho. dmHo$ _hmàgmX bodoH$mo Ho$db Jm`Hw§$ hr ny.nm.Jmo.lr~mbH¥$îUbmbOr _hmoX` gyaVñW 3/2ŸJ¥hmYreŸ:Ÿ(19/
A{YH$ma ho. AÝ`Wm dm XodÐì`Ho$ Cn^moJ H$adogy§ {ZíM` hr AY…nVZ ho... H$)"d¡îUddmUr' A§H$Ÿ3,df© _mM© 1983. (19/I) "JwOamV g_mMma'
g~ àH$maHo$ XmZ-M‹T>mdm d dgyb dgybr H$adoH$mo CëboI {H$`mo J`mo ho, dmo A§H$ 25-5-93_| àH$m{eV]Ÿ.
^r gåàXm`Ho$ {gÕmÝVgy§ {ZVmÝV {déÕ ho. AnZo gåàXm`H$s àUmbrHo$
AZwgma Omo AnZo gåàXm`Ho$ godH$ h|, CZH$moŸhr Ðì` Jwé-{eî`Ho$ gå~ÝYgy§ (22)...~«÷gå~ÝY boH$o godm H$adog§y àË`oH$ BpÝÐ`Z²H$mo ^JdmZ²_| {d{Z`moJ
boHo$ godm_| Cn`moJ H$am`mo Om gHo$ ho. gåàXm`_| g~ àH$maHo$ XmZ-M‹T>mdmZ²H$mo hmodo ho... _pÝXa-JwéKa Ho$db CnXoeJ«hU H$adoHo${b`o h|. godm AnZHw§$ AnZo
Cn`moJ godm_| Zht {H$`mo Om` ho; Amoa H$Xm{MV² H$ht {H$`mo OmVmo hmo` Vmo dmo KaZ²_| H$aZr ho.
gåàXm`Ho$ {Z`_Z²gy§ {déÕ hmodoHo$ H$maU ~ÝX H$a XoZmoŸŸM{h`o. Ÿ[ny.nm.Jmo.lr_WwaoídaOr g§ñWmnH$Ÿ•ŸlrJmodY©ZZmWOr _pÝXa,
Ÿ[ny.nm.Jmo.lrKZí`m_bmbOr-gßV_oeŸ:Ÿ""lrZmWÛmam {R>H$mZoHo$ hmo{bdwS²>.EZ².dm`².A_o[aH$mŸ:Ÿ"dëb^{dkmZ'A§H$ 5-6 df© 1965]Ÿ.
à~ÝYH$s {Xëbr-`moOZmH$s AmbmoMZmŸ(Vm.1-2-56)'']. Ÿ
(23)àíZŸ:ŸAnZo gåàXm`_| _pÝXaHw§$ "_pÝXa' Z H$hHo$ "hdobr' Š`m|
(21/H$)àíZŸ:Ÿ"XodÐì`' H$m`Hw§$ H$h| h|Ÿ? "XodÐì`'H$mo _Vb~, XodH$mo H$ôçmo Omdo hoŸ?
Ðì`. Eogmo Ðì` `m nXmW© Omo XodHw§$ hr CÔoí` ~Zm Ho$ An©U {H$`mo J`mo hmo` CÎmaŸ:Ÿgm_mÝ`V`m BVa {hÝXw-gåàXm`_| "_pÝXa' eãX Xodmb`Ho$ AW©_|
dmHw§$ "XodÐì`' H$h| h|. `mhr àH$ma JwéHw§$ CÔoí` ~ZmHo$ An©U {H$`o J`o Ðì`Hw§$ à`wŠV hmodo ho naÝVw Eogo Xodmb`Ho$ ê$n_| _pÝXa Oogr g§ñWmH$mo nw{ï>_mJ©_|
19 20
ApñVËd hr Zht ho. Š`m|{H$ nw{ï>_mJ©_| AnZo _m§Wo Omo à^w nYam`o Omd| h| do
à^wñdê$n Amoa CZH$s godm haoH$H$mo ì`pŠVJVê$n_| dmH$s ^mdZmHo$ AZwgma (25)""A{V YÝ`dmXmh© ho {H$ AmnZo BVZr _ohZV H$aHo$ gåàXm`Ho$
nYam`o Omdo h|. ñd`§Ho$ lrR>mHw$aOrH$s godm nw{ï>_mJu` OrdH$mo EH$_mÌ ñd`§H$mo {gÕmÝVZ²H$§y H$moQ>_© | g_Pm`o''-Ÿ""h_mamo `m_| nyamo gh`moJ ahoJmo, VZ_ZYZgo...h_mao
H$V©ì` ~Z OmVmo ñd`§H$mo hr Y_m©MaU ho. nw{ï>_mJ©_| godm gm_w{hH$ OrdZH$mo g^r {M.~mbH$ `m H$m`©_| gh`moJ H$adoHw§$ V¡`maŸh|''.
{df` Zht naÝVw ì`pŠVJV OrdZH$mo {df` ho. Oogo bmoH$_| nËZr AWdm _mVm Ÿ[ny.nm.Jmo.{M.lrh[aam`Or(Om_ZJa)Ho$ {gÕmÝV{Zð> {nV¥MaU
H$mo n{V AWdm nwÌ H$s godm `m dmËgë` àXmZ H$adoH$mo dmH$mo ì`pŠVJV Y_© {Z.br.Jmo.lrd«O^yfUbmbOr _hmamOŸ:ŸJmo.í`m_Ÿ_ZmohaOr(nmbm©-
CÎmaXm{`Ëd Amoa A{YH$ma hmodo ho. dm hr Vah Om godH$Ho$ Omo goì`ñdê$n hmodo {H$eZJT>)Hw§$ ^oOo {X.26-10-86 Am¡a 7-11-86 Ho$ nÌZ²_|]Ÿ.
h| dm goì`ñdê$nH$s godm dmH$mo ì`pŠVJV Y_© Amoa A{YH$ma hmodo ho. godm H$moB©
gmd©O{ZH$ H$m`© `m gmd©O{ZH$ àd¥{Îm Zht naÝVw godm Vmo ñd`§Ho$ AmÝV[aH$
OrdZHo$ gmW gå~ÝY aIdodmbr ~mV hmodgy§ ñd`§Ho$ OrdZH$s ñd`§Ho$ Ka_| H$s (26)_¢ Vmo EH$ hr ~mV H$hZr Mmhÿ§Jmo {H$ g_mOHo$ ^rVa Amoa AnZo
Omdodmbr Y_©ê$n àd¥{Îm ho... AV… BVa hdobrZ²H$s Vah Oogo "lrZmWOrH$mo gåàXm`_| BVZmo A{YH$ {gÕmÝVd¡narË` hmo J`mo ho {H$ JwOamVHo$ EH$
_pÝXa' eãX, ê$‹T> hmo J`mo hmodogy§, à`moJ {H$`mo Omdo ho. dñVwV… Vmo gm_w{hH$ Jm§d_|...nw{ï>_mJ©Ho$ hr, AnZo gåàXm`Ho$ hr, Xmo _pÝXa h| Amoa _pÝXaZ²H$s
Xe©Z `m godm Ohm§ H$s OmVr hmo` Ego AÝ`_mJu` gmd©O{ZH$ XodñWmZ Oogmo Xrdmb ^r EH$ hr h|; naÝVw...Eogr O~aXñV à{VñnYm© d¡îUdg_mO_| n¡Xm hmo
dmo _pÝXa Zht ho. JB© ho {H$ _mZm| EH$-XygaoHo$ gmW ñnYm© H$aVo hm|`. Eogo B©î`m©-ÛofH$mo dmVmdaU
O~ godmHo$ joÌ_| CËnÝZ hmo Omdo Vmo dmgy§ ~‹T>Ho$ bmoH$m{W©Ëd Amoa Š`m hmo gHo$
[ Ÿ"go d m-Xo d Ðì`-{d_e© ' J« Ý WHo $ bo I H$
hoŸ! ...Omo em°-{~µOZog gåàXm`_| Mb aôçmo ho dmH$mo {ZdmaU hmo` EVXW© EH$
A.gmo.dm.ny.nm.Jmo.lrdëb^am`Or gwaVñW 3/2 J¥hJmoñdm_rŸ:Ÿ"nw{ï>Zo
gwÝXa MMm©g^mH$mo Am`moOZ ^`mo ho... _oar g{deof {dZ§Vr `o ho {H$ Ego g^r
erVb N>m§`S>o' n¥.g§.157-158]Ÿ.
{gÕmÝVd¡narË`H$s \$µOrhV `{X gdm©{YH$ H$ht hmoVr hmo` Vmo JwOamV_| hmodo ho.
^mJdV_| ^r {b»`mo ^`mo ho {H$ ""JwO©ao jrUVm§ JVm''... AV… {gÕmÝVH$s
(24)lr_hmà^wOrZo AbJ-AbJ _pÝXaZ²H$s àUmbr I‹S>r Zht H$ar; gË`{Zð>m H$ht gmYZr hmo` Vmo... Amoa lr_hmà^wOrHo$ nw{ï>{gÕmÝVZ²Ho$
naÝVw `m_| OJX²Jwé lrdëb^mMm`©H$s EH$ XyaÑ{ï> hVrŸ:ŸàË`oH$ d¡îUdH$mo Ka gX²OmJaUH$s H$ht Amdí`H$Vm hmo` Vmo... JwOamV_| Egr g^mZ²H$mo Am`moOZ
ZÝXmb` ~ZZmo M{h`o... H$moB _pÝXaHo$ n‹S>m¡g_| EH$ ~hZ aho ho. dmHw§$ _pÝXaH$s hmoZmo M{h`o...
AmaVrHo$ KÝQ>mZmX gwZmB© n‹S>o h|. godm H$adoHw§$ ~¡R>r ^B dmo ~hZ R>mHw$aOrHo$ dó [Ÿny.nm.Jmo.{M.lrÐw{_bHw$_maOr _hmoX`Ÿ:Ÿ""nw{ï>{gÕmÝVMMm©g^m
~‹S>o H$aHo$ ñZmZ H$amdo Om ahr hVr {H$ AmaVrHo$ K§Q>mZmX gwZmB© {X`o. dmo ({X.10-13ŸOZdar,92. nmb}-_w§~B©) {dñV¥V{ddaU'' n¥.317-318]Ÿ
R>mHw$aOrHw§$ dht dmhr AdñWm_| N>mo‹S>Ho$ _pÝXaH$s Va\$ Xm¡‹S> JB©. Wmo‹S>r XoaHo$ ~mX
bm¡Q>Ho$ Ka AmB©. A~ {dMma H$amo {H$ `m Vahgy§ H$moB© godm H$ao Vmo dm_| AmZÝX
H$^r Am gHo$ Š`mŸ? `hm§ Vmo àË`oH$ d¡îUdH$mo Ka ZÝXmb` ho. (27)nw{ï>_mJ© JwßV ho, {XImdmHo${b`o Vmo ho hr Zht, ^ŠV Amoa ^JdmZ²
Ho$ AmÝV[aH$ gå~ÝY Ñ‹T> H$adoH$mo _mJ© ho... XmoZm|Ho$ g§~§Y Ego hmoZo M{h`o {H$
Ÿ[lr_X²^mJdVVÎd__©km lr{J[aamOOrhdobr(~‹S>moXm)g§Mm{bH$m,
H$moB VrgaoHw§$ dmH$s OmZH$mar Z hmo nm`o. AnZmo AnZo ^JdmZ²Ho$ gmW Š`m
A_o[aH$m_| gmd©O{ZH$ _pÝXamW© ñd`§Ho$ goì` lrJmodY©ZZmWOrHo$ ñdê$n
gå~ÝY ho `mHw§$ Xygao H$moB ì`pŠVHw§$ OVmdoH$s Amdí`H$Vm hr Š`m hoŸ? àe§gm
nYam Ho$ dhm§ Zdnw{ï>MoVZmH$mo g§Mma H$adodmbr ny.nm.Jmo.gwlrBpÝXam
nmdoHw§$Ÿ? ñd`§H$s _hÎmm ~‹T>mdoHw§$Ÿ? `o Vmo g^r Hw$N> ~mYH$ h|.
~oQ>rOrŸ:Ÿ"d¡îUdn[adma' A§H$ OyZ 90]Ÿ.
21 22
[ ny . nm.Jmo . {M.lrÛmaHo $ ebmbOr
_hmo X ` `m_| àYmZVm VZwOm godmH$s h¡. Ho$db YZ Xo Xodogm| godm hmoV Zmht h¡. dmgm|
(lrdëb^mMm`© à mH$Q>çnrR> A_ao b r-H$m§ X rdbr-MånmaÊ`- Vmo ({MÎm_|)amOgr d¥{Îm hmoV h¡.
gyaV)Ÿ:Ÿ"nw{ï>ZdZrV' n¥.12Ÿ]. [ Ÿny . nm.Jmo . {M.lrÛmaHo $ ebmbOr _hmo X `, fï> o e , dS> m o X amŸ:
lr_X²^JdÒrVm nw{ï>Xe©Z, n¥.125]Ÿ
(28)àíZ : AmO Mb aho Omo {S>ñß`wQ²> h¢ dm_| {H$VZoH$ {gÕmÝV M{M©V
hmo aho h¢ O¡go {H$ Z`o _pÝXa Zht ImobZo, Q´>ñQ> _pÝXa Zht ~ZmZo, R>mHw$aOrHo$ (31)AmO \o$[a dmo g_` Am`mo h¡. dmgm| hþ H${R>Z g_` Am`mo h¡. dm
Zm_no Ðì` Zht boZmo, R>mHw$aOrHo$ Xe©Z Zht H$amZo, VWm {~Zm g_Oo-gmoMo g_` Vmo AÝ`_mJu` bmoJ _VZ²H$m| àñVwV H$[aHo$ ^«_ CËnÝZ H$aV hVo. n[a
H$moB©Hw$ ~«÷gå~ÝY Zht XoZmo. BZ g~ {df`_| AmnH$mo A{^_V Š`m h¡Ÿ? AmO Vmo AnZo gåàXm`Ho$ hr "gwkOZ' lr_hmà^wOrH$s dmUrH$mo {dnarV AW©
CÎma : XoImo _pÝXaH$s Ohm§ VH$ pñW{V h¡ Vmo `o ~mV gË` h¡ Ho$ nw{ï>_mJu` H$[a aho h¢, bmoJZ²H$m| nW^«ï> H$[a aho h¢, X¡drOrdZ²Ho$ g“ Kmoa AÝ`m` H$[a aho
àH$magw§ _pÝXa Vmo _mÌ EH$ hr h¡; Amoa g~ KaH$s pñW{V hVr. ... AmO _pÝXa h¢. Vmgm| hr A^r _hmà^w lrdëb^mYreHo$ d§eO nw{ï>_mJu` `wdm AmMm`©Z²Zo
{OVZo h¢ AWdm {OZ ñWmZZ²Hw§$ AnZ _pÝXa g_Po h¢ dmo ñWmZ ... dmHw$ AnZ EH$ "g§dmXñWmnH$_ÊS>b'H$s ñWmnZm H$arHo$ _wå~B©_| ... Mma {Xdg n`©ÝV EH$
_`m©Xmnw{ï> _pÝXa H$h gHo$ h¢, nw{ï>_pÝXa Zht. nw{ï>H$mo àH$ma Vmo _mÌ J¥hgodm_| nw{ï>{gÕmÝV MMm©g^mH$mo Am`moOZ {H$`mo hVmo. ... g^m_| 35 _hmZw^md
hr h¡. AmMm`© CnpñWV hVo. 28 Jmoñdm_r AmMm`© _hmZw^mdZ²Zo Jmo.Ÿlrí`m_ _ZmohaOr
[ ny . nm.Jmo . lrd« O o e Hw $ _maOr V¥ V r`o e "AmMm`© l rdëb^' _hmamlrHo$ "{gÕmÝVdMZmdbr'Ho$ ^mdmZwdmXHw§$ gh_{V XrZr hVr. {H$VZoH$
(ŸAm°JñQ>Ÿ1994, A§H$Ÿ5)Ÿnw{ï>_mJ©-dV©_mZ àíZ-CÎma 4, n¥.7]Ÿ. AmMm`© _hmZw^mdZ²Zo Agh_{V XrZr hVr Aé {H$VZoH$ _m¡Z aho hVo. Agh_{V
àH$Q> H$[adodmao ny.nm.Jmo.lrh[aam`Or d«O^yfUbmbOr _hmamOlr Om_ZJadmaoZZ² o
nyÁ` Jmoñdm_r lrí`m_ _ZmohaOr _hmamOlrHo$ g“ {dZZo H$ao ^mdmZwdmXHo$
(29)lr_hmà^wOr Amkm H$ao h¢ Ho$ Xw{Z`m_| ^Q>H$Vo ahoVo AnZo _Z-
_wX²XmZ²no MMm© àmaå^ H$sZr hVr. ... g_`Ho$ A^mdHo$ H$maU MMm© {ZU©`no
{MÎm(Hw§$) lrR>mHw$aOrHo$ g“ Omo{S>Ho$ {dZH$s VZ-{dÎmOm godm H$aZr. VZw{dÎmH$s
nhþ§M Z gH$s. naÝVw dV©_mZ(_|) {H$VZoH$ MMm©ñnX, g§e`mñnX _wX²XmZ²H$s
godm AWm©V² ñd`§ Cnm{O©V AnZo YZgm|, AnZo hr Ka_| lrR>mHw$aOrH$s AnZo hr
ñnï>Vm `m MMm©_| àmßV ^`r Omo dñVwV: EH$ ~S>r {g{Õ h¡. BVZmo hr Zht naÝVw
earagm| godm H$aZr gmo.
ZrMo ~Vm`o _wX²XmZ²Ho$ {díbofU_| nyÁ` lrí`m_ _ZmohaOrHo$ g“ gh_V hmo`Ho$
[ny.nm.Jmo.{M.lrdmJreHw$_maOr "dëb^r` MoVZm', Am°ŠQ>mo~aŸ15
nyÁ` lrh[aam`OrZo AnZo gåàXm`H$s CÎm_ godm H$sZr h¡Ÿ:
2003, n¥.4]
1. nw{ï>_mJu` goì`ñdê$n nyU©nwéfmoÎm_ ñdê$ngm| hr {~amOo h¢, do ñdê$n
nmN>| Mmho JwéHo$ goì` hmod| Ho$ {eî` (d¡îUd)Ho$ goì` hmod|. XmoC(ñdê$nZ²)_|V|
(30){MÎm ^JdËào__| n[anyU© hmoB Om`, nyU©V: ^JdmZ²_| b{J Om`, H$moC_| hþ nwéfmoÎm_nZm| Ý`yZm{YH$ hmoV Zmht.
VÝ_` Aé VëbrZ hmoB Om` h¡ V~ namgodm hmoV h¡. `mH$m| _mZgr godm H$ømo 2. nw{ï>_mJu` {gÕmÝV AZwgma H¥$îUgodm H$[adoH$mo ñWmZ J¥h hr hmoB gH$V
Om` h¡. `mHo$ g“ _Zwî`H$m| earagm| hþ godm H$aZr M{h`o. ... VZwOm godmgm| h¡, gmd©O{ZH$ (ñWb) Zmht.
earaH$s ew{Õ hmoV h¡. AhÝVm-Ah§nZ|H$mo Zme hmoV h¡. YZgm| H$ar OmVr godm
3. nw{ï>_mJu` ^JdËgodmHw$ YZH$s àmpßVH$mo gmYZ ~ZmZmo Zht M{h`o.
"{dÎmOm'godm h¡. dmgm| __Vm-_oamonoZ|H$mo Zme hmoV h¡. AhÝVm Aé __Vm EH$-
XygaoHo$ g“ OwS>o ^`o ahV h¢ Vmgm| VZwOm Aé {dÎmOm godm EH$g“ H$aZr M{h`o. 4. XodbH$ ì`pŠV (Ÿ=Ÿ^JdËgoì`ñdê$nHw$ YZàmpßVH$mo gmYZ AWdm
AmOr{dH$mH$mo gmYZ ~Zm`dodmaoŸ) H$s godm {Z{fÕ H$jmH$s hmo`dogm| (dmo)
23 24
godmH$mo A{YH$mar Zmht h¡. nw{ï>{dYmZmZwH$« ‘{UH$m
5. lrR>mHw$aOrHo$ Vm§B H$mhþ àH$maHo$ XmZ-^|Q> _m§JZo AWdm ñdrH$maZo dmo
emóÛmam {Z{fÕ h¡. BVZmo hr Zmht n[a bm^-nyOmHo$ hoVwgm| AnZo {b`o Ðì` H«$‘ J«ÝW n¥ð>
AWdm H$mhþ dñVwH$mo ñdrH$maZmo dmo emóH$s Ñ{ï>_| F$UmZw~ÝYr XmofH$m| CËnÝZ 1 ‘“bmMaU‘ 1
H$[adodmamo hmo`dogm| ~ÝYZH$mar h¡. 2 lrgdm}Îm‘ñVmoÌ‘² 17
6. nw{ï>_mJ©Ho$ {gÕmÝVmZwgma lrR>mHw$aOrHw§$ {ZdoXZ H$ao nXmW©Z²H$mo hr g_n©U 3 lrdëb^mï>H$‘² 74
hmoB gH$V h¡ Aé g_{n©V nXmW©Z²H$mo hr ^JdX² CpÀN>ï>ê$n_| àgmX boB gH$V 4 lrñ’w$aËH¥$îUào‘m‘¥VñVmoÌ‘² 91
h¢. lrR>mHw$aOrHo$ {b`o XmZ AWdm ^|Q> Ho$ ê$n_| Am`r ^`r gm_J«rHw§$ àgmXHo$ 5 Zm‘aËZm»`ñVmoÌ‘² 112
ê$n_| br Zht Om gHo$ h¡ Š`m|Ho$ lrR>mHw$aOrHo$ {b`o XmZ AWdm ^|Q> Ho$ ê$n_| 6 lr`‘wZmï>H$‘² 139
àmßV ^`o nXmW© (Ðì`)gm| Am`r gm_J«rHw§$ àgmXHo$ ê$n_| nmN>r bodogm| 7 ~mb~moY: 158
"XÎmmnhma'H$mo nmn bmJV h¡. 8 {gÕmÝV‘wŠVmdbr 178
7. godm Vmo emóH$mo {df` h¡. Vmgm| godmHo$ gå~ÝY_| emógm|-lr_hmà^wOrHo$ 9 nw{ï>àdmh‘`m©Xm^oX: 204
J«ÝWZ²gm| hr gd© {ZU©` hmoB gH$V h¡, AÝ` H$mhþ àH$magm| Zmht. 10 {gÕmÝVahñ`‘² 231
11 ZdaËZ‘² 244
[Ÿg§`wŠV KmofUmnÌŸ:ŸA_XmdmX, {_{V \$mëJwZ gwXr 7, lrdëb^mãX
12 AÝV:H$aUà~moY: 262
514, {XZm‘>Ÿ:Ÿ11 _mM© 1992. hñVmjaŸ:Ÿ{Z.br.Jmo.lrd«Oam`Or
13 {ddoH$Y¡`m©l`: 276
_hmamO, ny . nm.Jmo . lrd« O o Ý ÐHw $ _maOr _hmamO (A_XmdmX);
14 H¥$îUml`ñVmoÌ‘² 298
ny . nm.Jmo . lrXo d H$sZÝXZmMm`© O r, MVw W } e (Jmo H w $ b-A_XmdmX),
15 MVw:íbmoH$s 312
ny.nm.Jmo.lrd«OoeHw$_maOr _hmamO, ny.Zm.JmolramOoeHw$_maOr _hmamO,
16 ^pŠVd{Y©Zr 317
ny . nm.Jmo . lrdëb^bmbOr _hmamO (H$S>r-A_XmdmX);
17 Ob^oX: 329
ny.nm.JmolrO`XodbmbOr _hmamO, ny.nm.Jmolr_WwaoeOr _hmamO,
18 nÄMnÚm{Z 352
ny.nm.Jmo.lrH$Ýh¡`mbmbOr _hmamO, ny.nm.Jmolrh[aam`Or (H$m_m-
19 gÝÝ`mg{ZU©`: 360
dra_Jm_-A_XmdmX)]Ÿ
20 {ZamoYbjU‘² 387
21 godm’$b‘² 411
22 nÄMíbmoH$s 426
23 gmYZàH$aU‘² 448
24 {ejmíbmoH$s 506
25 gmYZXr{nH$m 541
26 {ÛVr`m MVw:íbmoH$s 604
27 nmXmZwH«$‘{UH$m 607
25 26
&& ‘“bmMaU‘² &&
(1) `XZwJ«hVmo={OZH$s H¥$nmgm| lr‘X²dëb^ZÝXZ‘²=lr‘hmà^wOrHo$ nwÌ
OÝVw:=OrdZ²Ho$ lrJmonrZmWOrH$m|
{MÝVm-gÝVmZ-hÝVmamo `ËnmXmå~w O -ao U d:& gd©Xw:Im{VJmo=gd© Xw:IZ²H$m|- Ah§=‘|
ñdr`mZm§ VmZ² {ZOmMm`m© Z ² àU‘m{‘ ‘w h þ ‘ w © h þ : &&1&& nma H$adodmao , ^doV²=hmo` h| gd©Xm=gXm
V§={dZ² dÝXo=dÝXZ H$aV hm|
AÝd`mW© :
`ËnmXmå~wOaoUd:={OZHo$MaUH$‘bH$snamJ VmZ²={VZH$m| ^mdmW© : OÝ‘ bo`Ho$ gm§gm[aH$ Xw:IZ²Ho$ gmJa‘| Sy>~do Om` aømo Ord {OZHo$
AZwJ«hV| gd© Xw:IZ²V| ~{M OmV ho Ego lr‘X²dëb^mMm`© ‘hmà^wHo$ AmË‘OH$m|
ñdr`mZm§={ZO-OZZ²H$s {ZOmMm`m©Z²={ZOmMm`©MaUH$m|
‘¢ gd©Xm dÝXZ H$aV hm|&&2&&
{MÝVmgÝVmZhÝVma:={MÝVmH$s gÝV{VH$mo ‘whþ:-‘whþ:=nwZ…-nwZ…
Zme H$[adodmar ho àU‘m{‘=àUm‘ H$aV hm|
Q>rH$m : `o íbmoH$ lr{dQ²>R>bZmW à^wMaUZo AnZo Á`oð> ~ÝYw lrJmonrZmW
à^wMaUH$m| dÝXZ H$[adoH$m| {b»`mo ho, naÝVw AmYw{ZH$ nw{ï>OrdZ²H$m| XmoZm|
^mdmW© : nw{ï>‘mJu` OrdZ²H$s ^JdX²^pŠV qH$dm ^JdËàn{Îm gå~ÝYr EH$ ~ÝYyZ²‘| A^oX^md ampIHo$ lrJmonrZmWOr VWm lr{dQ²>R>bZmWOr Ego XmoÝ`moZ²H$mo
{MÝVm‘|Vo àH$Q> hmo`dodmar Xygar {MÝVm `m| {MÝVmZ²H$s gÝVVrH$m| {OZHo$ ñ‘aU H$[aHo$ dÝXZ H$aZm|&&2&&
MaUH$‘bZ²Ho$ aoUw=namJ h[adodmao h| Ego nw{ï>‘mJm©Mm`© lr‘hmà^yZ²H$m| ‘¢ ~ma§~ma
àUm‘ H$aV hm|&&1&&
AkmZ-{V{‘amÝYñ` kmZmÄOZ-ebmH$`m&
Mjw é Ý‘r{bV§ `o Z Vñ‘¡ lrJw a do Z‘:&&3&&
Q>rH$m : AnZmo nw{ï>‘mJ© H$Nw> {dídY‘© Vmo ho Zmqh Š`m| Omo nw{ï>Ord h| {VZH$mohr
Y‘© ho. Vmgm| nw{ï>OrdZ²H$shr ^pŠV-àn{Îmgå~ÝYr {MÝVmZ²H$m| lr‘hmà^w {ZdmaV
h|. Vmgm| ‘“JbmMaU‘| {ZOmMm`© AWm©V² nw{ï>OrdZ²Ho$ H$mO ^yVbno AmMm`©ê$n `oZ={OZHo$ Ûmam kmZmÄOZebmH$`m=kmZê${n
Y[aHo$ àH$Q> ^`o ^JdÝ‘wIma{dÝXê$n lr‘hmà^yZ²H$s dÝXZê$n eaUmJ{V H$aV AkmZ{V{‘amÝYñ`=AkmZê$nr AÄOZebmH$mgm| ,CÝ‘r{bV§=Imobr ho
h|. gmo H$mhoVo Omo VmHo$ {~Zm nw{ï>à^yZ²H$s nw{ï>^pŠV H$[adoH$m| nw{ï>Ord {ZpíMÝV AÝYH$magy§ AÝY^`oH$s Vñ‘¡={dZ
hmo` gH$V Zmqh. VmV| ‘“bmMaUÛmam AmMm`©eaUmJ{V àW‘monm` ho gmo (‘‘=‘oar)Mjw:=Am§IH$m| lrJwado=JwéH$m| ,Z‘:=Z‘Z hmoC
lr{dQ²>R>bZmW à^wMaU g‘PmdV h|&&1&&
^mdmW© : {OZZo AkmZê$nr AÝYH$maV| Am§Yao ^`o ‘oao OogoZ²H$s Am§IZ²H$m|
`XZw J « h Vmo OÝVw : gd© X w : Im-{VJmo ^do V ² & & kmZmÄOZH$s CnXoe-ebmH$mV| CKm[a Xr{Z ho {dZ Jwê$Z²H$m| ‘oao Z‘ñH$ma&&3&&
V‘h§ gd© X m dÝXo lr‘X² d ëb^-ZÝXZ‘² & &2&&
_“bmMaU_² _“bmMaU_²
1 2
Q>rH$m : `m nw{ï>gåàXm`‘| {ZpIb nw{ï>OrdZ²Ho$ AmÚJwé ‘ybmMm`© {nVmnwÌZ²H$m| MVw{^©:=Mmagm| (AÜ`m`¡:=AÜ`m`Z²gm|)
Z‘Z H$[aHo$ VÎmX² nw{ï>OrdZ²Ho$ Omo nw{ï>‘mJm}nXoï>m Jwé hm|` {VZHo$ ñdê$nH$mo M=Amoa(nÄM‘mX² Amaä` gßV-gßVmÜ`m`mË‘H¡$:=nm§Mdogy§ bo`Ho$ gmV-gmV
öX`‘| Ü`mZ Y[adoH$m| VWm {VZH$m| dÝXZ H$[adoH$m| `o íbmoH$ ho. AÜ`m`mË‘H$-)
MVw{^©:=Mmagm|(Vm‘g-à‘mU-à‘o`-gmYZ-’$b-ê$nàH$aU¡:= Vm‘g-à‘mU-
nw{ï>‘mJm}nXoï>m JwéH$s ’$b‘wI`mo½`VmH$mo bjU ho: ""lrH¥$îUH$s godm‘| à‘o`-gmYZ-’$bê$n àH$aUZ²gm|)
VËna hmoZmo, Xå^m{Xa{hV hmoZmo; Aé lr^mJdVHo$ ^pŠV‘mJu` Jy‹T> ahñ`Z²H$mo M=Amoa(fQ²>qÌemÜ`m`mX² Amaä` gßV-gßVmÜ`m`mË‘H¡$:=36d| AÜ`m`gy§ bo`Ho$
kmVm hmoZmo'' Ego lr‘hmà^wZZ² o gd©{ZU©`{Z~ÝY‘| g‘Pm`mo ho. nw{ï>‘mJm}nXoemÝVJ©V gmV-gmV AÜ`m`mË‘H$gm|-)
Aï>mja‘ÝÌ Aé JÚ‘ÝÌ-nÄMmja‘ÝÌH$s XrjmXmZHo$ A{YH$maH$mo ñdê$nbjU• MVw{^©:=Mmagm|(amOg-à‘mU-à‘o`-gmYZ-’$b-ê$nàH$aU¡:=amOg à‘mU-
""^w{d ^pŠVàMma¡H$H¥$Vo ñdmÝd`H¥$V²'' Zm‘V| lrà^wMaUZo lr‘X²dëb^d§eOZ²‘| à‘o`-gmYZ-’$bê$n àH$aUZ²gm|)
‘mÝ` Aé ñWm{nV {H$`mo ho. VmV| {ddm{hV qH$dm A{ddm{hV nwÌr, Xm¡{hÌ,
M=Amoa(MVw:f{ð>V‘mÜ`m`mX² Amaä` gßV-gßVmÜ`m`mË‘H¡$:=64d| AÜ`m`gy§
emór Aé n.^. ~mnm ‘mOr Am{XZ²‘| ñdê$nbjUHo$ A{YH$maH$mo am{hË`
bo`Ho$ gmV-gmV AÜ`m`mË‘H$gm|-)
OmZZm|. lr‘X²dëb^d§eO nwÌZ²‘|hþ ’$b‘wI`mo½`VmHo$ bjUgm| d¡narË` Ñ{ï>JV
hmodo V~ Vmo lr‘hmà^yZ²‘|hr Jwé~w{Õ amIZr&&3&& {Ì{^:=VrZgm|(gmpÎdH$-à‘o`-gmYZ-’$bê$nàH$aU¡:=gmpËdH$-à‘o`-’$bê$n
àH$aUZ²gm|)
Z‘m{‘ öX`o eo f o brbm-jrampãY-em{`Z‘² & VWm=Amoa(nÄMmer{VV‘mÜ`m`mX² Amaä` AmñH$ÝYg‘mpßV:=85gy§ bo`Ho$
ñH$ÝYH$s g‘mpßV n`©ÝV)
bú‘r-ghò-brbm{^: go ì `‘mZ§ H$bm{Z{Y‘² & &4&&
fS²>{^:=N>ogm| (AÜ`m`¡:=AÜ`m`Z²gm|)
MVw { ^© í M MVw { ^© í M MVw { ^© í M {Ì{^ñVWm&
Agm¡=`o
fS² > {^a² {damOVo `mo @ gm¡ nÄMYm öX`o ‘‘&&5&&
nÄMYm=nm§M àH$magm|
‘‘=‘oao
eofo=eof‘|
öX`o=öX`‘|
öX`o=öX`‘|
{damOVo={~amOo h|(V§ Z‘m{‘={dZHw$§ Z‘Z H$é§ hþ§)
bú‘rghòbrbm{^:=hOmaZ² bú‘r Amoa brbmZ²gy§
goì`‘mZ§=go{dV hmoVo
^mdmW© : eofeæ`mno Aé öX`‘|; AWdm eofê$n öX`‘|, bú‘rH$s An[aJ{UV
brbmjrampãYem{`Z§=brbmê$nr jragmJa‘| e`Z H$aVo
brbmZ²gm| goì`‘mZ; AWdm ghòmd{Y bú‘rê$n nw{ï>^ŠVZ²Ho$ Ûmam H$ar OmVr
H$bm{ZqY=H$bmHo$ {Z{YH$m| brbmZ²gm| goì`‘mZ, brbm‘| Aé jrampãY‘| {~amO‘mZ; AWdm brbmê$n
Z‘m{‘=Z‘Z H$aV hm| jrampãY‘| {~amO‘mZ, Mm|gR> H$bmZ²Ho$ {Z{Y Ego Xe‘ñH$ÝYmoŠV-brbm{dhmar
`:=Omo(lr‘X²^mJdV²-Xe‘ñH$ÝYmÝVJ©VmÚ¡:=lr‘X²^mJdVHo$ Xe‘ñH$ÝYHo$ à^yZ²H$m| Z‘Z H$aV hþ§. Vhm§ Xe‘ñH$ÝYHo$ Amaå^Ho$ Mma AÜ`m`Z²H$m| àW‘
AÝVJ©VOmo-) "OÝ‘àH$aU' H$ømo OmV ho. nm§Md| AÜ`m`V| àmaå^ H$[aHo$ n|Vrgd| AÜ`m`VH$
_“bmMaU_² _“bmMaU_²
3 4
{ÛVr`àH$aU‘| Vm‘gà‘mU, Vm‘gà‘o`, Vm‘ggmYZ VWm Vm‘g’$b Ho$ Mma ^mdmW© :
Cn-àH$aU h|. N>Îmrgd| AÜ`m`V| àmaå^ H$[aHo$ {VagR>d| AÜ`m`VH$ V¥Vr` 1.ŸlrJmodY©ZZmWOr 2.ŸlrZdZrV{à`Or 3.Ÿlr_WwamYreOr
àH$aU‘| amOgà‘mU, amOgà‘o`, amOggmYZ VWm amOg’$b Ho$ Mma CnàH$aU 4.Ÿlr{dQ²>R>bZmWOr 5.ŸlrÛmaH$mYreOr 6.ŸlrJmoHw$bZmWOr
h|. Mm|gR>d| AÜ`m`V| Mmoamgrd| AÜ`m` VH$ MVwW©àH$aU‘| gmpÎdH$à‘o`,
7.ŸlrJmoHw$bMÝÐ_mOr 8.Ÿlr_XZ_mohZOr 9.ŸlrZQ>dabmbOr
gmpÎdH$gmYZ Aé gmpÎdH$’$b Ho$ VrZ CnàH$aU h|. {nÀMmgrd| AÜ`m`V|
Zã~o AÜ`m`VH$ nÄM‘ JwUàH$aU ho. Ego nm§M àH$aUZ²‘| d{U©V brbmZ²H$m| 10.Ÿlr~mbH¥$îUbmbOr
H$[adodmao à^w ‘oao öX`‘| {~amOV h|, {VZH$m| ‘¢ Z‘Z H$aV hþ§&&4-5&& -BVZo ñdê$nZ²Z| à^wMaU lrJwgm§B©OrHo$ Ka_| EH$ gmW {~am{OHo$ gmVm|
~mbH$Ÿ-Ÿ~oQ>rOrŸ-Ÿ~hþOrZ²Ho$ g_oV lrà^wMaUZ²H$m| Abm¡{H$H$ godmgwI {X`mo
hVmo gmo _¢hþ§ _w{XV hmo` {ZË` BZ ñdê$nZ²H$m| Ü`mZmË_H$ ^OZ H$aV hþ§Ÿ&&6Ÿ&&
lrJmo d Y© Z ZmW-nmX-`w J b§ h¡ ` “drZ-{à`§
{ZË`§ lr‘Ww a m{Yn§ gw I H$a§ lr{dQ² > R>bo e § ‘w X m&
Q>rH$m : BZ ñdê$nZ²H$mo dU©Z H«$_V| {H$`mo hmo`doV| H$moCŸ-ŸH$moC AkmZr Ord
lr‘X² Û madVre-Jmo H w $ bn{V-lrJmo H w $ bo Ý Xw § {d^w §
ñdê$nZ²_|hþ VmaVå` ~VmdV h|. VmH$m| AkmZ_mÌ g_PZmo. gmo H$mhoVo Omo
lr‘Ý‘Ý‘W-‘mo h Z§ ZQ>da§ lr~mbH¥ $ îU§ ^Oo & &6&& lrJwgm§B©OrHo$ dMZm_¥V h| ""Omo ñdê$n_| N>moQ>moŸ-Ÿ~‹S>mo H$hmŸ?'' (ŸÐ.:
lrdëb^OrŸ-ŸdMZm. 20Ÿ) VmV| lr_hmà^yZH² $o goì` (Ÿ1Ÿ-Ÿ8Ÿ) VWm lrà^wMaUZ²H$o
1
lrJmodY©ZZmWnmX`wJb‘²=àW‘ {Z{Y lrJmodY©ZZmWOrHo$ XmoZm| MaUH$‘bZ²H$m| go ì ` (Ÿ9Ÿ-Ÿ10Ÿ) ^JdËñdê$nZ² _ | bm¡ { H$H$ ~w { Õ H$[aHo $ VmaVå` Z
2
h¡`“drZ{à`‘²=VmOmo ‘mIZ {OZH$m| {à` ho Ego lrZdZrV{à`Or {ÛVr` {Z{YH$m| OmZZmo(ŸÐŸ:Ÿlrdëb^OrŸ-ŸdMZm.Ÿ20Ÿ).
3
lr‘Wwam{Yn‘²=Vrgao {Z{Y lr‘WwamYreH$m|
4
lr{dQ²>R>boe‘²=MmoWo {Z{Y lr{dQ²>R>bZmWOrH$m| Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo lr_hmà^yZ²Ho$ VWm lrà^wMaUZ²Ho$ AÝ`hþ AZoH$
5
lr‘X²ÛmadVre(‘²)=nm§Md| {Z{Y lrÛmaH$mYreOrH$m| {Z{Yñdê$n {~amOV h| {VZH$mo Zm_moëboI Z H$[aHo$ Ho$db BVZo hr ñdê$nZ²H$mo
6 Zm_moëboI {H$`mo VmH$mo H$maU H$hmŸ? Vhm§ `h g_mYmZ ho Omo AÝ`hþ lr_hmà^yZH² $o
JmoHw$bn{V(‘²)=N>R>o {Z{Y lrJmoHw$bZmWOrH$m|
7
VWm lrà^wMaUZ²Ho$ {Z{Yñdê$nZ²_| Ý`yZVm~w{Õ Z bmdZr. gmo H$mhoV| Omo AÝ`
lrJmoHw$boÝXw‘²=gmVd| {Z{Y lrJmoHw$bMÝБmOrH$m| ñdê$nZ²_| nw{ï>néw fmoÎm_Vm AWdm nyUn© éw fmoÎm_Vm H$mo AÝVa `{X hmo` Vmo _hm~mYH$
8
lr‘Ý‘Ý‘W‘mohZ‘²=AmR>d| {Z{Y lr‘XZ‘mohZOrH$m| AÝ`ml`H$mo AnamY n‹S>o. Aé g^r goì`ñdê$nZ²_| nw{ï>nwéfmoÎm_Vm BH$gma
9
ZQ>da‘²=Zd‘| {Z{Y lrZQ>daOrH$m| hmo`dono H$mhþ ñdê$nH$s godm gmV ~mbH$Z²Ho$ d§e_o Ny>Q>^¡`m H$aV hm|` AWdm
10
lr~mbH¥$îU‘²=Xgd| {Z{Y lr~mbH¥$îUOrH$m| H$moB© d¡îUd H$aV hm|` VmV| ñdê$nHo$ _mhmËå`_| H$Nw> AÝVa n‹S>V Zmqh.
gwIH$a§=gwI H$adodmao lrh[aam`OrZo Vmo `mhrV| lr_hmà^wà^¥VrZ²Ho$ goì` VWm AmYw{ZH$ dëb^d§eO
{d^w§Ÿ=Ÿà^wH$m| AWdm dmëb^ d¡îUdZ² Ho$ Omo goì` à^w h| {VZ_|hþ VmaVå` Z OmZZmo Egmo
à{VnmXZ "ñdê$nVmaVå`{d_e©' J«ÝW_| {H$`mo ho. VmV| nw{ï>ñdê$nZ²_| bm¡{H$H$
_wXmŸ=ŸAmZÝXgm|
~w{ÕV| VmaVå` _m{Zdodmao ^JdËñdê$nmnamYr, AmMm`m©namYr VWm _mJm©namYr
{ZË`§Ÿ=ŸgXm (ŸAh§Ÿ=Ÿ_|Ÿ) hmoV h|Ÿ&&6Ÿ&&
^Oo=^Ow§hþ§
_“bmMaU_² _“bmMaU_²
5 6
JwéËdmon{hV nwéfmoÎm_^md hmo`doV| {dZH$mo ñ_aU JwéXodHo$ gmW H$sZmo ho. naÝVw
lr_X² d ëb^-{dQ² > R>bm¡ {J[aYa§ Jmo { dÝXam`m{^Y§ `o ~mV ñdmW©Ÿ-ŸAkmZŸ-Ÿ_ybH$ _moh _mÌ ho. gmo H$mhoVoŸ? Omo `m gyMr_| d¡îUdHo$
lr_X² ~ mbH$H¥ $ îU-Jmo H w $ bnVr ZmW§ aKy U m§ ñ VWmŸ& _mWo {~amOVo goì`ñdê$nH$mo Oogo CëboI ho Vogohr AnZo XrjmXmVm Jwê$Z²Ho$
_ñVH$na {~amO_mZ ñdê$nH$mohþ CëboI ho. gmo dohþ nwéfmoÎm_^mdmË_H$ {gÕ Z
Ed§ lr`Xw Z m`H§ $ {H$b KZí`m_§ M VÛ§ e OmZ²
hmod|Jo. {H$ÄM nyd© íbmoH$_| d{U©V {Z{Yñdê$nZ²_|Vo H$moD$ ñdê$n AnZo JwéZ²Ho$
H$m{bÝXt ñdJwé§ {J[a¨ Jwé{d^w§ ñdr`à^y§íM ñ_aoV²Ÿ&&7Ÿ&& _ñVH$na {~amOV hm|` Vmo doD$ nwéfmoÎm_^mdmË_H$ Z a{hHo$ Jwé^mdmË_H$ ôd¡
Omd|Jo. Amoa H$Nw>H$ bmoJ H$hV h| Omo {ZOJwéH$m| _Zwî`~w{ÕV| XoIZmo emó{ZpÝXV
lr_X²dëb^-{dQ²>R>bm¡Ÿ=Ÿlr_hmà^wOr Amoa lrJwgm§B©Or H$mo hmo`doV| AmYw{ZH$ JwéZ²_|hþ nwéfmoÎm_^md amIZmo. V~ Vmo AnZo _mWo {~amOVo
{J[aYa§Ÿ=Ÿlr{J[aYaOrH$mo goì`à^w_o Jwé^md am{Idonohþ nwéfmoÎm_^md H$Nw> {Zd¥Îm hmoV Zmqh. VmV| d¡îUdZ²Ho$
Jmo{dÝXmam`m{^Y§Ÿ=ŸlrJmo{dÝXam`OrH$mo _mWo {~amOVo ñdê$nH$s nyU© nwéfmoÎm_Vm_| aÄMH$hþ Ý`yZVm Z OmZZr.
lr_X²~mbH$H¥$îU-JmoHw$bnVrŸ=Ÿlr~mbH¥$îUOr Amoa lrJmoHw$bZmWOr H$mo
VWmŸ=ŸAmoa MŸ=ŸAmoa, H${bÝXtŸ=Ÿlr`_wZmOrH$mo Aé ñd_mJu` Xrjm àXmZ H$[adodmao AmYw{ZH$Z²_| ""H¥$îUgodmnaVm,
Xå^m{Xa{hVVm, ^mJdVVÎdkVm'' bjUH$mo AIpÊS>V Xe©Z hmoV hmo` V~
aKyUm§ ZmW_²Ÿ=ŸlraKwZmWOrH$mo ñdJw駟=ŸAnZo JwéH$mo
Jwé^md Aé Vm H$[a nwéfmoÎm_^md AWm©V² ^JdËgodmgå~ÝYr {VZH$s AmkmH$m|
lr`XwZm`H§$Ÿ=Ÿlr`XwZmWOrH$mo (ŸJmodY©ZŸ){J[a¨Ÿ=Ÿlr{J[aamOOrH$mo gmjmV² nwéfmoÎm_dMZHo$ ~am~a àm_mÊ` OmZZm|. naÝVw `m bjUH$mo AIpÊS>V
KZí`m_§Ÿ=ŸlrKZí`m_OrH$mo Jwé(Ÿgoì`Ÿ){d^w§Ÿ=ŸJwéHo$ goì`à^wH$mo Xe©Z Z hmoV hmo` Vmo Jwé^md Ho$db lr_hmà^wŸ-Ÿà^wMaU_| gr{_V H$[aHo$
Ed§Ÿ=ŸAé ñdr`à^yZ² MŸ=ŸAé IwXHo$ _mWo AmYw{ZH$Z²_| JwéÛmaVm hr Ho$db OmZZr. Vmgm| JwéÛmaVmHo$ H$maU nwéfmoÎm_^mdH$s
{H$bŸ=ŸEgo hr àH$magm| {~amOVo à^yZ²H$mo A{Zdm`©Vmhþ ahV ZmqhŸ&&7Ÿ&&
VÛ§eOmZ²Ÿ=Ÿ{dZHo$ d§eOH$mo ñ_aoV²Ÿ=Ÿñ_aU H$aZmo
~hm© n rS>§ ZQ>dadnw : H$U© ` mo : H${U© H $ma§
^mdmW© : lr_X²dëb^mMm`© _hmà^w, lr{dQ²>R>bZmW à^wMaU, lr{J[aYaOr, {~^« Û mg: H$ZH$H${ne§ d¡ O `ÝVrÄM _mbm_² Ÿ &
lrJmo{dÝXam`Or, lr~mbH¥$îUOr, lrJmoHw$bZmWOr, lraKwZmWOr, lr`XwZmWOr, aÝY« m Z² do U mo a Yagw Y `m ny a `Z² Jmo n d¥ Ý X¡ :
lrKZí`m_Or; Vog|B© BZHo$ d§eO, lr`_wZmOr, Aï>mja_ÝÌ VWm ~«÷gå~ÝY_ÝÌ d¥ Ý XmaÊ`§ ñdnXa_U§ àm{deX² JrVH$s{V© : Ÿ&&8Ÿ&&
àXmZ H$[addmao Jwé, lrJmodY©Z{J[a, AnZo XrjmXmVm JwéZ²Ho$ goì`ñdê$n VWm
{ZO goì`ñdê$nH$mo ñ_aU H$aZmoŸ&&7Ÿ&&
~hm©nrS>§Ÿ=Ÿ_moa_wHw$Q>Hw§$ d¡O`ÝVtŸ=Ÿnm§M àH$maHo$ \y$bZ²g§y
(Ÿ{~^«X²Ÿ=ŸYmaUH$[adodmaoŸ) ~Zr d¡O`pÝVHw§$
Q>rH$m : H$Nw> _mJ©Ûofr ñdmWu AkmZr Ord Ego H$hV h| Omo nyd©íbmoH$_| d{U©V
ZQ>dadnw:Ÿ=ŸZQ>H$mo Amoa daH$mo gmo- _mbm§Ÿ=Ÿ_mbmHw§$
^JdËñdê$nZ²_| nyU© nwéfmoÎm_H$mo ^md hmo`doV| {dZH$mo n[aJUZ² EH$ R>moano {H$`mo.
n[a d¡îUdZ²Ho$ _mWo {~amOVo goì`ñdê$n_| nwéfmoÎm_ ^md Z hmo`doV| AWdm ñdê$n(Ÿ{~^«X²=YmaUH$[adodmaoŸ) {~^«X²Ÿ=ŸYmaU H$[adodmao
H$U©`mo:Ÿ=ŸXmoZm| H$mZZno AYagwY`mŸ=ŸAYam_¥Vgy§
_“bmMaU_² _“bmMaU_²
7 8
H${U©H$ma§Ÿ=ŸH$ZoaHo$ \y$bZ²Hw§$ (Ÿ{~^«X²Ÿ) doUmo:Ÿ=ŸdoUwH$m| gmo H$mhoVoŸ?ŸOmo ^ŠVZ²H$m| gwIXmZmW© Vmo à^w ~mø dnw YmaU H$[aHo$ àH$Q>
H$ZH$H${ne§Ÿ=ŸgwdU© a§JHo$ aÝY«mZ²Ÿ=Ÿ{N>ÐZ²H$m| hmoVŸh|.
dmg:Ÿ=ŸdóHw§$ (Ÿ{~^«X²Ÿ)MŸ=ŸAmoa nya`Z²Ÿ=Ÿny[aV H$aVo^`oÛmam
Jmond¥ÝX¡:Ÿ=Ÿ½dmbZ²Ho$ g_yhHo$ ñdnXa_U§Ÿ=ŸAnZo MaUZ²V| H$U©Z²n| YmaU {H$`o H$ZoaHo$ nwînZ²Ho$ e¥“maH$m|hþ agH$mo C×moYH$ OmZZmo.
JrVH$s{V©:Ÿ=Ÿ{OZH$s H$s{V©H$mo JmZ- d¥ÝXmaÊ`§Ÿ=Ÿd¥ÝXmdZ_| e¥“maag Oog| g§`moJ-{dà`moJHo$ ^oXV| {Û{dY hmoV ho Vog|B© à^yZ²Ho$ Xmo` H$U© h|.
Vmgm| g§`moJH$s Zm§B© {dà`moJ_|hþ§ ^ŠVHo$ ^mdmoX²Jma à^w gw{Z gH$V h|.
a_Ur` ~ZmdVo {H$`moOm` ho Ego àm{deX²Ÿ=Ÿàdoe {H$`mo
ag Vmo JwßV hmo`do nohr agê$n hmoV ho AÝ`Wm agm^mg. VmV| à^wZo AnZo
^mdmW©Ÿ:Ÿlr_ñVH$no _`wa{nÀN>H$mo ñV~H$ YmaU H$[aHo$, ZQ>H$mo Amoa daH$mo gmo
agmË_H$ dnwHw$ JwßV am{IdoH$m| nrVmå~a YmaU {H$`mo ho. nrVmå~ahþ \o$[a H$ZH$
dnw YmaU H$[aHo$, H$U©Z²n| H$ZoaHo$ nwînZ²H$m| YmaU H$[aHo$, H$ZH$ dU©Ho$ dó
Oogr ì`m_mo{hH$m _m`mHo$ AmdaUH$s Zm§B© hmoV ho.
YmaU H$[aHo$ Aé d¡O`ÝVr dZ_mbm YmaU H$[aHo$, AnZo AYaZ²_| {~amO_mZ
gwYmV| doUwHo$ aÝY«Z²H$m| nyaVŸ-ŸnyaV g§JŸ-ŸgmWr Jmon~mbH$ {OZH$s H$s{V©H$mo JmZ
H$aV h| Ego à^w AnZo ^pŠVê$n MaUH$_bZ²V| d¥ÝXmdZH$m| a_Ur` ~ZmdV Vhm§ \o$[a H$s{V©_`r dZ_mbm AWm©V² d¡O`ÝVr_mbmhþ Amn YmaU {H$`o h|.
d¥ÝXmdZ_| à{dï> ^`oŸ&&8Ÿ&&
^JdmZ²Ho$ bmo^mË_H$ AYaZ²no pñWV hmo`doV| `o AYagwYm gdm©^mo½`m ho.
Q>rH$mŸ:Ÿ^mJdVHo$ Xe_ñH$ÝY_| Vm_g-à_o`àH$aUHo$ AÝVJ©V à^wHo$ à_o`ê$nH$mo Vmgm| doUwZmXHo$ ldUV|hr `m gwYmH$mo nmZ hmo` gH$V ho AÝ`Wm Zmqh. gmo
dU©Z `m íbmoH$_| ho. `m_| d{U©V à^wHo$ ê$n, JwU VWm brbm d«OñW ^ŠVZ²H$m| H$mhoV|Ÿ? Vhm§ `o OmZZmo Omo Oogo doUwdmXZÛmam ^JdËñdê$nmZÝXHo$ Cn^moJmo{MV
Abm¡{H$H$ àH$magm| Ñ{ï>-lw{VJmoMa ^`o. gmo Ho$go Omo ~«÷{dÚmê$n doUwZmX Ûmam ^moŠV¥^md ^JdmZ²Zo d«O^ŠVZ²_| àH$Q> H$sZmo gmo AÝ`Wm gå^d Zmqh. Vmgm|
öX`_| ñ\w$[aV ^`o. Vmgm| lwË`oH$g_{YJå` ~«÷H$mo lm¡V ñdê$n Oog| lw{VdMZVo AmË_a_U¡H$ñd^mddmao ^JdmZ² OmHo$ H$mO AmË_^mo½`Vm àH$Q> H$aV h| Vm_|
öX`“V hmoV ho Vog| d¥ÝXmdZpñWV ^JdmZ²Ho$ _Ywa ê$n-JwU-brbmH$mo gmjmËH$ma ñdê$nmZÝX^moŠV¥VmH$mo ^md àH$Q> hmoV ho. Vmgm| ^JdËH¥$V doUwZmXHo$ ñda
doUwZmXV| d«OñW ^ŠVZ²Ho$ öX` Aé BpÝÐ`Z² _| ^`moŸgmo `m_| d{U©V ho. Vmgm| H$U©Ûmam öX`_| à{dï> hmo`Ho$ ^JdËñdê$nmZÝXH$s ^moŠV¥VmH$mo ^md àH$Q> H$aV
`m dU©ZHw$ {Xì` à_o`H$mo {Zê$nU g_PZmo. h|. {df`mZÝXHo$ ^moŠVm AWdm _mojmZÝXHo$ ^moŠVm H$mo ^moŠV¥Ëd ^JdËñdê$nmZÝXHo$
^moŠV¥ËdHo$ AmJo Vmo A{V VwÀN> Aé A{V jwÐ H$[a OmZZm|. ^JdËñdê$nmZÝXH$mo
Cn^moŠVm ànÄM Aé àmnpÄMH$ {df`Z²H$m| ^y{bHo$ ^JdËñdê$n_| AmgŠV
_`wa AnZr _ñVr_| hmo`dono Zm{MdoH$m| AnZr nwÀN>H$m| \o$bm`Ho$ ñV~H$
AWm©V² {ZéÕ ôdo OmV ho. Vmgm| doUZw mXÛmam AmnZo d«O ^ŠVZ²H$m| {ZOñdê$nmZÝXHo$
Oogmo ~ZmdV ho, Vog| à^wZ²Zohþ AnZo lr_ñVH$no _`wanwÀN>ñV~H$Hw$ YmaU {H$`mo
Cn^moJmo{MV ^moŠV¥^mdH$mo XmZ {H$`mo.
ho. Vmgm| ^JdmZ²H$mohþ `h ñdê$n C×wÕ agmË_H$ ho Ego OmZZmo.
`Úß``mo ½ `Edmh§ VÝZm_{dd¥ V m¡ ñdV:Ÿ& Q>rH$m : lrR>mHw$aOr Ho$go h|Ÿ? àmH¥$V Y_© Oogo gÎdJwU, aOmoJwU Amoa V_moJwU
ñdr`Ëdo Z ¡ d H¥ $ n`m `mo ½ `Vm_{n Xmñ`{VŸ&& {VZ H$[aHo$ a{hV h|. H$Xm{MV² H$moB© H$ho Ho$ V~ Vmo lrR>mHw$aOr {ZamH$ma hmo`
B{V {dídmgVmo Zy Z § dV} @ h§ ZM AÝ`WmŸ& J`oŸ! Vhm§ H$hV h|, ZhtŸ! lrR>mHw$aOr AàmH¥$V h|. Abm¡{H$H$ AmZÝX_` Xoh-
AVñVEd eaU§ Z_: gdm© W © { gÕ`o Ÿ && BpÝÐ`m{XH$ VmŸH$[a g{hV h|. Amoa `mhr ^m§{V doXhþ {Zê$nU H$aV ho. gmo Ego
ewÕ AmZÝX_mÌ-H$a-nmX-_wImoXam{X gmH$ma lrnyaZnwéfmoÎm_H$s h_ ñVw{V
H$aV h|Ÿ&&1Ÿ&&
lrJmoHw$bZmWOr H$hV h|Ÿ:Ÿ`Ú{n lr_hmà^wOrHo$ Zm_Z²H$s Q>rH$m H$[adoH$s
_oao_| Vmo `mo½`Vm Zmqh ho n[a lr_hmà^w _moHw§$ AnZmo Om{ZHo$ H¥$nm H$[aHo$ AnZo
Zm_Z²H$s Q>rH$m H$[ado_| `mo½`Vm XoB§Jo, `m {dídmgV| Q>rH$m H$[ado_| àd¥Îm ^`mo Vhm§ `o nyd©nj hmo` Omo Egmo ñdê$n Vw_ H$hV hmo gmo gm§Mmo hmo` Vmo
hþ§, AÝ`Wm Zmqh. VmV| lr_hmà^wOrHo$ MaUma{dÝX hr _oar J{V h|. gmo dñVwH$s emóZ²Ho$ Om{Zdodmao npÊS>V Š`m| Z H$hoŸ? Vhm§ npÊS>VZ²Ho$ AkmZ {dfo H$maU
{g{Õ hmo`doHo$ {dfo A~ H$hV h|. H$hV h| :
H${bH$mb-V_íN>ÝZ-Ñ{ï>ËdmX² {dXw f m_{nŸ&
lrJwgm§B©Or lr_hmà^wOrH$mo ñdê$n Aé ñdê$nHo$ àmH$Q>çHo$ {dfo H$maU gåàË`{df`g² Vñ` _mhmËå`§ g_^y X ² ^w { dŸ&&2Ÿ&&
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
17 18
Vñ`Ÿ=ŸdmH$mo, _mhmËå`§Ÿ=Ÿ_mhmËå` H$[aî`Z²Ÿ=ŸH$[adoH$s BÀN>mdmao ^`o MH$maŸ=Ÿ{H$`mo
H${bH$mbV_íN>ÝZÑ{ï>ËdmX²Ÿ=Ÿ ^w{dŸ=Ÿn¥Ïdrno
H${bH$mbê$nr AÝYH$magy§ Ñ{ï>Ho$- gåà{VŸ=ŸA^r ^mdmW© : O~ h[aZo AmnwZo _mhmËå`H$m| dmUrV| àH$Q> H$[admo Mmømo V~ AmnwZo
T>§H$ Om`dogy§ A{df`:Ÿ=ŸA{df`Ÿ/ŸÑ{ï> AJmoMa _wIma{dÝXH$m|hr àmXw^y©V H$aV ^`oŸ&&3Ÿ&&
{dXwfm_{nŸ=Ÿ{dÛmZZ²Hw§$ ^r g_^yX²Ÿ=Ÿhmo` J`mo ho
Q>rH$m : R>mHw$a H$~hþ§H$ X`m H$[a AnZmo _mhmËå` H$ho h|. Egmo _hmV_ AnZo
^mdmW© : Ego ewÕ gmH$ma na~«÷H$mo _mhmËå` H${bH$mbHo$ AÝYH$magm| dMZÛmam godH$Z²Ho${b`o àJQ> H$[adoH$s BÀN>m ^B© V~ AnZo _wIma{dÝXê$n
Am§Yaogo hmo` Om`doHo$ H$maZ, ^yVbno dV©_mZH$mb_|, {dÛmZhþ H$moC Om{Z gH$V lr_hmà^w {VZ ^rVa AnZo g~ Y_© amIrHo$ àJQ> ^`o. gmo, `{X lr_hmà^yZ²Ho$
ZmqhŸ&&2Ÿ&& ^rVa Amn àmH$Q>ç Z H$aVo Vmo AmnwHo$ ñdê$nH$mo kmZ H$mhþH$m| Z hmoVmo. V~
g~ godH$Z²H$m| Xw:I hmoVmo Omo h_H$m| nw{ï>_mJu` ^JdËñdê$nH$mo kmZ Zmqh. gmo
V~ R>mHw$a "h[a' hr Z H$hdmdVoŸ! VmV| AmnwZ² Om ^m§{V "h[a' hr H$hdmd|
Q>rH$m : H${bH$mbHo$ H$maU AkmZê$nr AÝYH$magm| npÊS>VZ²H$s ~w{Õ N>m` ahr VmHo${b`o lr_hmà^wOrH$mo àmJQ>ç {H$`o. gmo lr_hmà^wZZ² o OVm`mo gmo lrR>mHw$aOrHo$
ho. VmV| npÊS>VZ²H$m| lr^mJdV-doX BZ H$[aHo$ {OZH$mo {Zê$nU H$[a`V ho gmo ñdê$nH$mo h_Hw§$ kmZ ^`mo. gmo `m ^m§{V AnZo kmZ {dfo H$maZ H$h|.
lrnyaZnwéfmoÎm_H$mo _mhmËå` OmÝ`mo Zmqh OmV ho. gmo H$moZ ^m§{Vgm|Ÿ? Oogo
AÝYH$ma H$[aHo$ T>m§nr Ñ{ï>V| dñVwH$mo kmZ Z hmoB. gmo H$mhoVoŸ? Omo npÊS>VZ²H$m|
kmZ Zmqh gmo Vmgm| Omo do Vmo ^ybmoH$_| pñWV h| Amoa lrnwéfmoÎm_H$mo ñdê$n Vmo A~ Amoa AW© H$hV h|. lrAmMm`©Or gËdJwU-aOmoJwU-V_moJwU {VZ
d¡Hw$ÊR>_| pñWV ho. gmo Vmgm| npÊS>VZ²H$m| lrnwéfmoÎm_Ho$ ñdê$nH$mo dogmo kmZ Zmqh H$[aHo$ a{hV h|. VWm doXhþ `m ^m§{Vgm| {dZH$mo dU©Z H$aV ho. gH$b doX
hmoV ho Oogmo d¡Hw$ÊR>dmgrZ²H$m| kmZ hmoV hoŸ&&2Ÿ&& lrnwéfmoÎm_ñdê$nH$mo dU©Z H$aVo ho gmo {dZHo$ _wIma{dÝXñdê$n lrAmMm`©OrH$mohþ
dU©Z H$aV ho. gmo Ego gmH$ma AmZÝX_mÌ-H$a-nmX-_wImoXam{Xê$n Omo lr_hmà^w
{VZH$s h_ ñVw{V H$aV h|.
Vhm§ nyd©nj hmo` Omo {Vhmamohþ àmJQ>ç Vmo ^ybmoH$_| hr ho Vmgm| Vw_H$m| Š`m|
_mhmËå`H$mo kmZ hoŸ? gmo Vhm§ àH$ma H$hVŸh| :
Vhm§ `h nyd©nj hmo` Omo lr_hmà^wOrH$m| Vw_ Om ^m§{V H$hV hmo dm ^m§{V
H$moB© Amoa Š`m| Zht OmZV h¡Ÿ? gmo Vhm§ H$hV h|, H${bH$mb {dfo AkmZê$n Omo
X``m {ZO_mhmËå`§ H$[aî`Z² àH$Q>§ h[a:Ÿ& AÝYH$ma Vm H$[aHo$ g~Z²H$s ~w{ÕŸ=ŸÑ{ï> AmÀN>m{XV ho. VmV| AmoaZ²H$m|
dmÊ`m `Xm VXm ñdmñ`§ àmXw ^ y © V § MH$ma {hŸ&&3Ÿ&& lr_hmà^wOrHo$ ñdê$nH$mo kmZ Zmqh hmoV ho. gmo H$mhoVoŸ? Omo do bmoH$_| pñWV
h| Aé lr_hmà^w d¡Hw$ÊR>bmoH$_| pñWV Omo nyU©nwéfmoÎm_ {VZHo$ _wIma{dÝXê$n h|,
`XmŸ=ŸO~, h[a:Ÿ=ŸlrH¥$îU VXmŸ=ŸV~ gmo Vmgm| CZ(ŸnpÊS>VZ²Ÿ)H$m| kmZ Zmqh.
{ZO_mhmËå`§Ÿ=ŸAnZo _mhmËå`H$m| ñdmñ`§Ÿ=ŸAnZo _wIma{dÝXñdê$n
dmÊ`mŸ=ŸdmUrV| {hŸ=Ÿhr Vhm§ nyd©nj hmo` Omo Vw_H$m| lr_hmà^wOrHo$ ñdê$nH$mo kmZ Š`m| hoŸ? gmo
àH$Q>§Ÿ=ŸàH$Q> àmXw^y©V§Ÿ=ŸàH$Q> Vhm§ H$hV h| Omo h_Hw§$ Vmo nyU©nwéfmoÎm_ H¥$nmH$[aHo$ AnZo dMZÛmam AnZmo
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
19 20
_mhmËå` OZm`doHo${b`o lr_hmà^wOrH$m| àJQ> {H$`o V~ lrAmMm`©Or Amn
AnZmo ñdê$n OVm`o V~ h_ OmZoŸ&&3Ÿ&& A~ lr_hmà^wOrHo$ EH$gmo AmR> Zm_Z²H$mo Abm¡{H$H$ AmZÝX_`Ëd H$hV
h|. Omo g~ R>moa Ohm§ Zm_Z²H$mo àmJQ>ç H$ømo ho Vhm§ _ÝÌ, F${f, N>ÝX, XodVm
VXw Š V_{n Xw ~ m} Y § gw ~ mo Y § ñ`mX² `Wm VWmŸ& `o hmoV h|. gmo lr_hmà^wOrHo$ Zm_ h| gmo Vmo Abm¡{H$H$ AmZÝX_` h| Vmgm|
VÝZm_mï>mo Î maeV§ àdú`må`{IbmKöV² Ÿ &&4Ÿ&& BZH$mo àJQ> H$aZdmao F${fH$mo {Zê$nU H$aV h| :
Xw~m}Y_²Ÿ=ŸH$ï>gy§ OmH$mo ~moY hmodo Egmo VXwŠV§Ÿ=Ÿ{dZH$mo H$ømo F${fap½ZHw $ _mañVw ZmåZm§ N>ÝXmo OJË`gm¡ Ÿ &
A{nŸ=Ÿhþ `WmŸ=ŸOogo lrH¥ $ îUmñ`§ Xo d Vm M ~rO§ H$mé{UH$: à^w : Ÿ&&5Ÿ&&
gw~moY§Ÿ=Ÿgw~moY A{IbmKöV²Ÿ=Ÿg~ nmnZ²H$o h[adodmao
ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo` VÝZm_mï>moÎmaeV§Ÿ=Ÿ{dZHo$ 108 Zm_ (Ÿ_ÝÌê$nmUm§Ÿ=Ÿ_ÝÌê$nŸ) (Apñ_ÝZod nÚo à`wŠV§Ÿ=Ÿ`m íbmoH$_|
ZmåZm§Ÿ=ŸZm_Z²Ho$ hr à`wŠV)
VWmŸ=ŸVogo àdú`m{_Ÿ=ŸH$hþ§ hþ§
OJ{VŸ=ŸOJV_| N>ÝX:Ÿ= ŸN>ÝX, XodVmŸ=ŸXodVm
(ŸÐï>mŸ)F${f:Ÿ=ŸF${f, VwŸ=ŸVmo lrH¥$îUmñ`§Ÿ=ŸlrH¥$îUH$mo _wI
^mdmW© : lr_hmà^yZ²Ho$ dMZZ²H$mo Jy‹T>me` Vmo Om{Z g{H$dmo gab Zmqh n[a BZ
Aï>moÎmaeV Zm_Ho$ nmR> {H$`oVo Xw~m}Yhþ dMZ gw~moY ˆo OmV h|Ÿ&&4Ÿ&& Ap½ZHw$_ma:= lr _hmà^wOrHo$- ~rO§Ÿ=Ÿ~rO, MŸ=Ÿ^r
nwÌ h|, Agm¡Ÿ=Ÿ`o H$mé{UH$:Ÿ=ŸX`mbw, à^w:Ÿ=ŸlrH¥$îUŸh|
Q>rH$m : Vhm§ H$hV h| Omo lr_hmà^wOrHo$ H$hoV| Amoa H$moB© Š`m| _mZoŸ? Vhm§ H$hV
h| : lr^mJdV Zm_mË_H$ ^JdËñdê$n ho, Vmgm| ^JdËñdê$nH$mo kmZ Vmo ^mdmW© : _ÝÌê$n BZ Aï>moÎmaeV Zm_Z²Ho$ ^yVbno _ÝÌÐï>m F${f Vmo Ap½ZHw$_ma
lrR>mHw$aOrHw$hr hmo`. lr_hmà^wOr Oo h| Vo nwéfmoÎm_ Omo lr^mJdV² VmH$mo lrà^wMaU h|, N>ÝX Vmo nÚ_| à`wŠV (ŸAZwïw>n²Ÿ) N>ÝX ho, XodVm lrH¥$îUH$mo
{Zê$nU H$aZdmao h|. {Zê$nU Vmo dMZê$nhr, VmHo$ H$aZdmao lr_hmà^w àJQ> _wIma{dÝX Aé ~rO _hmH$mé{UH$ à^w h|Ÿ&&5Ÿ&&
hmo`H|$ lrgw~moYZrOr Am{X J«ÝW àJQ> {H$`o. Vohþ A{V Jy‹T>mW©, {VZH$mo kmZ Amoa
H$moZH$m| hmo`Ÿ! gmo godH$Z²H$m|hþ Xw~m}Y ho. Amoa godH$Z²H$m| O~ Vm§B© kmZ Z hmo` Q>rH$m : `m gdm}Îm_ ñVmoÌHo$ F${f Ap½ZHw$_ma h|. Vhm§ nyd©nj hmoV ho Omo
V~ Vm§B© H¥$VmW©Vm Zmqh. VmHo${b`o g~Z²H$m| Om ^m§{V kmZ{g{Õ hmo` VmHo${b`o ghòZm_m{XH$Z²H$mo àmJQ>ç H$aZdmao d¡fånm`Zm{X Oo F${f h| gmo BZHo$ g_mZ
Amoa Cnm` Zmqh hmo`dogw§ lr_hmà^wOrHo$ EH$gmo AmR> Zm_Z²H$mo {Zê$nU H$aV h|. hmo`|J|Ÿ! gmo `o Ame‘>m Xy[a H$[adoH$m| "Vw'eãX H$ho. Vmgm| `h OZmdV h| Omo
EH$gmo AmR> Zm_Z²H$m| àJQ> H$aZdmao Amoa(Ÿ=AÝ`Ÿ) F${fZ²H$s Anojm Abm¡{H$H$
gmo lr_hmà^wOrHo$ Zm_ h| gmo {ZË` h|. àmJQ²>çV| n{hbo hþ h|, Oog| OmZZm|. gmo H$mhoV|Ÿ? lr_hmà^yZ²Ho$ EH$gmo AmR> Zm_ doX-nwamUZ²_| à{gÕ Zmqh
lrnyU©nwéfmoÎm_Ho$ Zm_ n{hbo hþ h| Vm ^m§{V. Vmgm| {dZ Zm_Z²Hw§$ àJQ> _mÌ H$aV Amoa A~ VmB§ H$moC OmZohþ Zmqh. VmV| {dZHo$ OmZZ²dmao Oo F${f h|Ÿ•ŸlrJwgm§B©Or
h|. `o Zm_ gw~mo{YZr Am{X J«ÝWZ²H$m| Om{Zdo_| à{V~ÝYê$n nmnH$m| Xy[a H$aZdmao do g~ F${fZ²V| A{YH$ h|, Abm¡{H$H$ h|. gmo `mhrVo BZH$mo Zm_ "Ap½ZHw$_ma'
h| gmo Aï>moÎmaeV Zm_Z²H$m| àH$Q> H$aV h|Ÿ&&4Ÿ&& ho.
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
21 22
Xo`doH$s gm_Ï`© lr_hmà^yZ²_| Ho$go gå^doŸ? Vhm§ H$hV h| Omo Amn "à^w' h|.
lrJwgm§B©OrHo$ àJQ> {H$`o `o Zm_ {VZH$mo Omo H$moC nmR> H$ao VmH$m| nhbo Amn à^w h| Vmgm| AË`ÝV AgmYmaU gm_Ï`©dmao h|. Omo \$b lrR>mHw$aOr XmZ
Vmo godmH$s {g{Õ hmoB, AmJo lrR>mHw$aOrHo$ AYam_¥VH$mo AmñdmXZ hmoB. gmo `o H$a| gmo hr \$b AmMm`©Orhþ XmZ H$aV h|Ÿ&&5Ÿ&&
\$b {gÕ hmo`. gmo Oogo amgH«$sS>m_| Ap½ZHw$_ma JwUmVrV {VZ ^rVa lrñdm{_ZrOrH$m|
am{IH|$ CZH$m| lrnyU©nwéfmoÎm_ Amn bo`Ho$ nYmao V~ Vm g_| Ap½ZHw$_ma gmo `m àH$ma lrgdm}Îm_ñVmoÌH$mo ~rO Am{XH$mo CnnmXZ H$arHo$ A~ `m
ñdm{_ZrOr ê$n ^`o. gmo Cn[a Ap½ZHw$_m[aH$mê$n Aé ^rVa lrñdm{_ZrOrê$n ñVmoÌH$mo {dZ`moJ H$hV h| :
h|. gmo àJQ> AW© `o ho Omo ^pŠV_mJ©Ho$ {dñVmamW© ~«m÷Udofgm| Ap½Zê$n
lrAmMm`©Or {VZHo$ nwÌê$n Amnw Jmoñdm_r lr{dQ²>R>bZmWOr h| gmo Vmgm|
{d{Z`mo J mo ^pŠV`mo J -à{V~ÝY-{dZmeZo Ÿ &
"Ap½ZHw$_ma' H$ho. Aé ^rVa Ap½ZHw$_ma gÑe lrñdm{_ZrOr ê$n h|. gmo `m
^m§{V F${fH$mo ê$n H${hHo$ N>ÝXH$mo {Zê$nU H$aV h|. H¥ $ îUmYam_¥ V mñdmX-{g{ÕaÌ Z g§ e `:Ÿ&&6Ÿ&&
N>ÝX Vmo Amoahþ ghòZm_Z²H$mo Amoa Aï>moÎmaeVZm_Z²H$mo Omo OJV²_| à{gÕ ^pŠV`moJŸ-Ÿà{V~ÝYŸ-Ÿ{dZmeZoŸ=Ÿ
ho gmo gdm}Îm_ñVmoÌhþ H$mo N>ÝX ho. `o {Zê$nU H$[a A~ XodVmH$mo {Zê$nU H$aV ^pŠV`moJ_| (ŸVoZŸ=ŸVmgyŸ§ )
h|Ÿ: AmdVo à{V~ÝYZ²H$m| {dZme-H$[ado_| H¥$îUmYam_¥VmñdmX{g{Õ:Ÿ=ŸlrH¥$îUHo$
(Añ` ñVmoÌñ`Ÿ=Ÿ`m ñVmoÌH$mo) AYam_¥VHo$ AmñdmXH$s {g{Õ
gdm}Îm_ñVmoÌHo$ XodVm-\$bXmVm Vmo àË`j Xe©Z Xo`dodmao lrH¥$îUmñ` {d{Z`moJ:Ÿ=ŸCn`moJ ho AÌŸ=Ÿ`m_|, ZŸg§e`:Ÿ=Ÿg§e`ŸZmht
lr_hmà^wOr h|. gmo \$bHo$ XmVm Aé nw{ï>_mJu` \$bH$mo ^moJ H$aZdmaohþ h|.
^mdmW© : BZ Aï>moÎmaeV Zm_Z²Ho$ nmR>H$mo {d{Z`moJ ^pŠV`moJ_| AmdVo
Vhm§ A~ nyd©nj hmo` Omo nw{ï>_mJu` \$b Vmo lrR>mHw$aOrHo$ AYam_¥VH$mo à{V~ÝYZ²H$mo {dZme H$[ado_| ho. VmV| lrH¥$îUHo$ AYam_¥VmñdmX (Ÿñdê$nmZÝXHo$
AmñdmXZ ho gmo Vmo ~«÷m{XH$Z²H$m|hþ Xwb©^ ho. VmH$mo XmZ AnZo godH$Z²H$m| Š`m| ^moŠV¥^mdŸ)H$s {g{Õ hmodV ho Vhm§ g§e` ZmqhŸ&&6Ÿ&&
H$aV h|Ÿ? gmo Vhm§ ~rOñdê$n H$hV h| Omo lr_hmà^wOr H$mé{UH$ h|. gmo AnZo
godH$Z²no _hm X`mdÝV h|. gmo H$moZ ^m§{Vgm|Ÿ? Vhm§ H$hV h| Omo Amoa AmMm`©Z²H$s Q>rH$m : lrR>mHw$aOrH$s godm_| AmdVo {OVZo à{V~ÝY h| {VZH$m| Xy[a H$[ado_|
Zm§B AnZo godH$Z²H$m| _wpŠVH$mo XmZ H$a| Vmo nw{ï>_maJH$mo \$b H$mhþH$mo hmoVmo Zmqh, gdm}Îm_ñVmoÌH$mo à`moOZ ho. Amoa na_\$b Vmo lrR>mHw$aOrH$mo AYam_¥VH$mo
V~ H$moC "nw{ï>_mJu'hþ Z H$hdmdVo. gmo AnZo godH$Z²H$m| lr_hmà^wOr g~ AmñdmXZ ho. gmo H$moZ ^m§{Vgm|Ÿ? gmo OmH$mo Oogmo A{YH$ma ho Vm ^m§{VHo$ \$bH$mo
OrdZ²Vo Ý`mao H$[a ñd`§ àJQ> {H$`mo Omo nw{ï>_maJ VmH$mo \$bXmZ H$[a g~ AZw^d hmo`Jmo. Oogo O~ lrR>mHw$aOr doUwZmX {H$`o V~ doUwZmXÛmam g~ d¥j
OrdZ²V| ~‹S>o {H$`o. gmo Ego X`mdÝV lr_hmà^wOr h|. bVm g~Z²Hw§$ Vm ^m§{VH$mo AZw^d {X`mo. gmo OmH$mo Oogmo A{YH$ma VmH$m| Vmhr
^m§{V gdm}Îm_ñVmoÌHo$ nmR>Vo \$b hmo`JmoŸ&&6Ÿ&&
Vhm§ nyd©nj hmo` Omo nw{ï>_maJH$mo \$b Vmo H$moC OmZV Zmqh. Amoa
lrR>mHw$aOrZohþ `m \$bHw§$ AnZo AÝVa“ ^ŠVZ² hr _| àJQ> {H$`mo ho. gmo VmH$m| 1
AmZÝX: 2 na_mZÝX: 3 lrH¥ $ îUmñ`§ 4 H¥ $ nm{Z{Y:Ÿ&
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
23 24
5 6
X¡ d mo Õ maà`ËZmË_m ñ_¥ { V_mÌm{V© Z meZ:Ÿ&&7Ÿ&& àmH$Q>ç Vmo AÝ`Ì ^`mo. gmo VmH$mo H$hm H$maUŸ? gmo `h gÝXoh Xy[a H$[adoHo${b`o
`h Zm_ H$hVŸh|Ÿ:
AmZÝX:
lrAmMm`©Or AmZÝXñdê$n h|. H¥$nm-{Z{Y:
lrAmMm`©Or H¥$nmHo$ {Z{Y h|.
`m ^m§{V \$bn`©ÝV {Zê$nU H$[a O~ lrJwgm§B©Or lr_hmà^yZ²Ho$ Zm_Z²H$mo
{Zê$nU H$aZ bmJo V~ ñdê$nH$mo ñ_aU ^`mo V~ nhbo `h OmÝ`mo Omo lr_hmà^wOr Abm¡{H$H$H¥$nmŸ-Ÿg{hV h|. gmo {OZ OrdZ²Ho$ D$na H¥$nm
lr_hmà^wOr AmZÝXê$n h| Vmgy§ AmnHw$ "AmZÝX' H$ømo. H$[admo MmhV h| do Vmo `m bmoH$_| àH$Q>o h| Vmgm| Amnhþ `hm§ àH$Q> Z hmodVo Vmo
{VZH$mo CÕma Z hmoVmo. gmo V~ lr_hmà^wOr Amn "H¥$nm{Z{Y' Z H$hodmdVo. VmV|
na_mZÝX… Amnhþ `m bmoH$_| àJQ> ^`o. {Z{Y Vmo AJmY hmo`doV| g~Z²H$m| n[anyU© H$aV ho.
Vmgm| lr_hmà^wZ² Ûmam àH${Q>V ^pŠV^mJ©_| A“rH¥$V g~{hZ²H$m| `Wm{YH$ma
lrAmMm`©Or na_mZÝXñdê$n h|.
^OZmZÝX (Ÿê$n \$bŸ) hmo`Jmohr.
nmN>o AJbmo Zm_ {dMmaZ bmJo. gmo V~ _Z_| {dMmao Omo AmZÝX Vmo
Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo do H$moZ Ord h| {OZHo$ H$mO lr_hmà^wZ²H$m| ^yVbno
Aja_| ho Amoa nyU©nwéfmoÎm__|hþ ho VmV| gÝXoh hmo` Omo lr_hmà^wOr H$hm AjaHo$
àH$Q> hmoZmo n`m}Ÿ? gmo AmJoHo$ Zm_Vo OZmdV h|Ÿ:
AmZÝXê$n hm|`JoŸ? gmo `h gÝXoh Xy[a H$[adoHo${b`o Zm_ H$hV h| "na_mZÝX:'.
X¡dmoÕma-à`ËZmË_m
`Ú{n lrAmMm`©Or lrnyU©nwéfmoÎm_mZÝXê$n h| VWm{n ^ybmoH$_| àJQ>
hmo`dogm| VÐyn Ho$go H$ho Om`| VmHo$ gm_mYmZmW© H$hV h|Ÿ: X¡dr OrdZ²Ho$ CÕma{dfo à`ËZ`wŠV ho AÝV:H$aU {OZH$mo Ego lr_hmà^wOr
h|.
Vhm§ X¡dr g¥{ï>Ho$ Ord Xmo` ^m§{VHo$ h|. gmo {H$VZoH$ Vmo Ego h| {OZH$mo
lrH¥$îUmñ`_²
gmYZar{Vgm| CÕma ho. Omo gmYZ H$a| Vmo CÕma hmoB. Vo Vmo doXŸ-ŸnwamU_| Omo
lrAmMm`©Or lrH¥$îUHo$ lr_wIñdê$n h|. gmYZ H$ho h| {VZH$mo H$[adoVo H¥$VmW© hm|BJo. {VZHo$ AW© lr_hmà^yZ²H$mo àmJQ>ç
Zmqh ho. X¡drOrdZ²_| Xygao nw{ï>_mJu` Ord h|. {VZH$mo CÕma lrR>mHw$aOr
lrñdm{_ZrOr VWm d«O^ŠV {VZ g{hV H¥$îU gpÀMXmZÝX \$bê$n _`m©Xm_maJHo$ gmYZ {~Zm hr H$a|Jo. gmo CZ OrdZ²H$mo Vmo gmjmV² lrR>mHw$aOrgm|
ewÕnw{ï>_mJu` na_mË_ dñVw lrnyU©nwéfmoÎm_ {VZHo$ lr_wIñdê$n Amn h|. ñdê$ngå~ÝYhr \$b ho. Vm \$bHo$ gmYZ doXŸ-ŸnwamUZ²_| Vmo à{gÕ ho Zmqh, gmo
(ŸgmYZŸ) Vmo ewÕ nw{ï>_mJu` hmo` VmhrHw§$ kmZ hmo`, AmoaZ²Hw§$ Z hmo`. `{X
Vhm§ `h gÝXoh hmo` Omo lr_hmà^wOr lrR>mHw$aOrHo$ _wIma{dÝXê$n h| gmo lr_hmà^wOr Amn àJQ> Z hmoVo Vmo nw{ï>_maJ d¥Wm hmo` OmVmo. VmHo${b`o
lrnyU©nwéfmoÎm_Ho$ g_mZ ^`o. Ego lr_hmà^wOrH$mo àmJQ>ç Oogo lrH¥$îUH$mo lr_hmà^wOrH$mo àmJQ>ç ho. gmo `h OVm`doHo${b`o "X¡dmoÕmaà`ËZmË_m' `h
àmH$Q>ç Abm¡{H$H$ d«O_| ^`mo hVmo Ego ñWb_| hmoZmo M{h`o. n[a AmnH$mo Zm_ŸH$ho.
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
25 26
`m Zm__| Amoa emñÌZ²H$mo Zm_ Zmqh {b`o, _mÌ lr^mJdVH$mo Zm_ {b`o
A~ H$hV h| Omo nw{ï>_maJr` OrdZ²Ho$ _Z_| AÝ` _maJH$mo \$b Vmo AmdV h| VmV| `m nw{ï>_maJH$mo _yb lr^mJdV hr ho. Š`m| OmoŸ? dm_| nw{ï>_maJ H$ømo
Zmqh. Amoa AnZo nw{ï>_maJr` gmYZŸ-Ÿ\$b BZH$m| kmV Zmqh h|. VmV| lrAmMm`©Or ho. Vhm§ `o nyd©nj hmo` Omo lr^mJdVH$mo Vmo g~ H$moC ì`m»`mZ H$aV ho. `{X
_hmà^yZ²Ho$ àmJQ>çV| n{hbo godH$Z²H$mo CÕma Ho$go ^`mo hmo`JmoŸ? gmo H$mhoVo Omo Chm§ nw{ï>_maJ hmoB Vmo Amoahþ H$moC OmZ|Ÿ! Vhm§ A~ Amoahþ AmJo H$hV h| Omo g~
nw{ï>_maJH$mo gmYZŸ-Ÿ\$b Vmo OmZV Zmqh. VmV| O~ lr_hmà^wOr Amn àJQ> ^`o H$moC lr^mJdVH$mo ì`m»`mZ H$aV h| n[a dm_| JwßV \$bê$n Omo nw{ï>_maJ ho
V~ BZHo$ MaUma{dÝXHo$ ñ_aU_mÌV| godH$Z²H$m| gmYZŸ-Ÿ\$bH$mo kmZ ^`mo. V~ VmH$mo kmZ H$mhþHw$ ho Zmqh, gmo lrAmMm`©Or _hmà^yZ²Hw$ ho VmV| Amnw àJQ>
CÕma ^`mo. AmaVr-Šboe Xya ^`o. gmo `h OVm`doH$o {b`o H$hV h| Omo lr_hmà^wOr {H$`mo. Vhm§ `o nyd©nj hmo` Omo lr^mJdV_| Vmo _wpŠVH$m| \$bê$n H$ømo ho,
Amn Ho$go h|Ÿ? nw{ï>_mJ©H$mo \$b H$hm§ H$ømo hoŸ? Vhm§ A~ H$hV h| Omo lr^mJdV_| _wpŠVH$mo
\$b ^pŠVaghr H$ømo ho. Amoa `m| H$ømo ho Omo ^pŠVagHo$ AmJo _wpŠV Am{X
g~ VwÀN> ho. `o g~ {Zê$nU lr_hmà^wOr Amn {H$`o h| VmhrV| `h Zm_ H$ho
ñ_¥{V-_mÌm{V©-ZmeZ:
h|. lr^mJdVH$mo Jy‹T>mW© VmHo$ àH$me H$[ado {dfo {dMma`wŠV lr_hmà^wOr Amn
AmnH$mo ñ_aU_mÌ H$aV h| {VZ godH$Z²H$s Amn Ama{V Xy[a H$aZdmao h|. h|.
gmo Vhm§ Omo H$moC AÝ`_maJrhþ lrAmMm`©Or _hmà^yZ²H$mo _mhmËå` Om{ZHo$ gmo A~ `h nyd©nj hmo` Omo nw{ï>_mJ©H$mo \$b Vmo lrR>mHw$aOrHo$ ñdê$nH$mo
ñ_aU H$ao Vmo dmhþH$s Ama{V Xya ˆ¡ OmV ho Omo Egmo lrAmMm`©Or _hmà^yZ²H$mo AZw^d ho. lrR>mHw$aOrH$mo ñdê$n Vmo "{ZamH$ma' H$ømo ho, VmH$mo AZw^d Ho$go
ñdê$n hoŸ&&7Ÿ&& hmo`Ÿ? `h gÝXoh Xya H$[adoHo${b`o A~ lrAmMm`©Or _hmà^yZ²H$mo `o Zm_ H$hV
h|Ÿ:
A~ H$hV h| Omo lrAmMm`©Or _hmà^yZ²H$mo ñdê$n Oo OmZV h| Vo Vmo
nw{ï>^pŠV_maJHw$ à_mU H$h|, n[a Oo npÊS>VOZ AmnH$mo ñdê$n Zmqh OmZV h| gmH$ma-~«÷-dmX¡H$-ñWmnH$:
{VZHo$ _Z_| gÝXoh hmoV ho Omo nw{ï>_maJ_| _yb H$hm. {VZH$mo gÝXoh Xy[a
lr_hmà^wOr gmH$ma ~«÷dmXH$mo ñWmnZ H$aZdmao h|.
H$[adoHo${b`o lrAmMm`©Or _hmà^yZ²H$mo Zm_ H$hV h|Ÿ:
10 11
_m`mdmX{ZamH$Vm© gd© d m{X{ZamgH¥ $ V² Ÿ & ^pŠV-_mJm©ãO-_mV©ÊS>…
12 13
^pŠV_mJm© ã O_mV© Ê S>: ñÌrey Ð mÚw Õ ¥ { Vj_:Ÿ&&9Ÿ&& ^pŠV_maJê$n Omo H$_b VmHo$ "_mV©ÊS>' gmo gy`©ê$nŸ=ŸàH$meHo$ H$aZdmao
h|.
_m`m-dmX-{ZamH$Vm© `m H$[aHo$ `h OVm` Omo ^pŠVemñÌ, Oo lr^mJdVŸ-ŸJrVm, _| Oo Y_© H$ho
g~ H$Nw> {_Ï`m-_m{`H$ ho Egmo {Zê$nU H$[adodmamo Omo _m`mdmX VmH$mo h| {VZH$mo AmMaU H$aZdmao h|. lrAmMm`©Or _hmà^yZ²Zo ^pŠVemñÌ J«hU {H$`mo
Amn {ZdmaU H$[adodmao h|. ho. Amoa ^pŠV_maJHw$ "H$_b' H$ho VmV| H$_b Oogo _hmgwIH$mo XoZdmamo ho Vm
^m§{Vgy§ ^pŠV_maJHw$§ Amoa _maJH$s Anojm _hmgwIê$n OmZZmo. Amoa lrAmMm`©Or
_hmà^yZ²H$m| gy`©ê$n H$ømo gmo Vmgm| H$_bH$mo àH$meZ Oog| gy`© H$ao ho Vog|
`Ú{n AmJo Omo Xmo Zm_ H$ho Omo Amn gmH$ma~«÷dmXH$mo ñWmnZ H$[adodmao
^pŠV_maJH$mo àH$meZ H$aZdmao lr_hmà^wOr h|; Amoa H$moC Zmqh ho. Amoa gy`©
h| Aé Amn doXnmaJ h| Vmgm| hr _m`mdmXH$mo {ZamH$aU Vmo hmoB J`mo VWm{n nwZ:
H$[a àH$m{eV Oo H$_b VmHo$ ag^moŠVm ^«_a h|, gmo Vm ^m§{V lrAmMm`©Or
`o Zm_ H${hdoH$mo Ame` `o ho Omo _m`mdmX gd©Wm doX {déÕ ho. Vmgm| VmH$mo
_hmà^yZ²Ho$ Ûmam àJQ> {H$`mo Omo ^pŠV_maJ Vm_| agHo$ ^moŠVm(ŸOo OrdŸ) gmo
{ZamH$aU Adí` H$aZmo M{h`o. Vmgm| {^ÝZ Zm_ H$ho. _m`m dmXr H$hV h| Omo
{OZH$mo lr_hmà^wOr A“rH$ma {H$`o h| Vo Ord hr h| Amoa Zmqh h|. Oogo gy`©
_m`mVo àH$Q> hmo`dogy§ g~ H$Ny> {_Ï`m ho. gmo `o dmX doX{déÕ ho. gmo H$mhoVoŸ?
AmoaZ²H$m| VmnH$mo H$maU ho n[a H$_bHo$ ^rVa Omo ^«_a h| {VZH$m| AmZÝX
Omo doX_| g~ dñVwH$m| gË` H$ho h|, VmV| `h doX{déÕ dmX ho. VmhþH$m| Xy[a {H$`o.
CnOmdZdmamo ho, `m ^m§{V lr_hmà^wOr h|. gmo AÝ`_maJr`Z²H$m| Vmn CnOmdZdmao
gmo lr_hmà^wOr Amn Ego h| `h OVm`doHo${b`o `h Zm_ H$h|.
h|. gmo `h OVm`doHo${b`o "^pŠV_mJm©ãO_mV©ÊS>' `h Zm_ H$ho.
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
29 30
A~ H$hV h| Omo lrAmMm`©Or _hmà^yZ²Ho$ àmJQ>çHo$ n{hbo _`m©Xm_mJ© {H$`o h| dm_| lrR>mHw$aOrH$s H¥$nmhr H$maU ho. Amoa Bhm§ lrAmMm`©Or _hmà^yZ²Ho$
hVmo, Amoa H$moC _mJ© hVmo Zmqh. AVEd lrR>mHw$aOrHo$ àË`j Xe©ZV|hþ _wMwHw$ÝX A“rH$ma_mÌV| lrR>mHw$aOr àgÝZ hmo`Ho$ \$bXmZ H$aV h| V~ Amoa gmYZ
amOmH$m| _wpŠV Zmqh ^B©. H$mhoV|Ÿ? Omo dmo jÌr` hVmo. `mhrV| AmJo Om`Ho$ H$mhoH$m| H$[a`oŸ!
_wMwHw$ÝX amOm ~«m÷UH$mo OÝ_ nmBHo$ H¥$VmW© ^`mo. `mgw§ _`m©Xm_maJ_| ~«m÷UHw§$hr
_wpŠV hmodo ho, AmoaHw§$ Zmqh. lr_hmà^wOr ~«m÷UŸ-ŸjÌr`Ÿ-Ÿd¡í`Ÿ-ŸeyП-ŸñÌr Vhm§ `h nydn© j hmo` Omo lrAmMm`©Or _hmà^yZH² $o A“rH$ma_mÌV| lrR>mHw$aOr
g~Z²H$mo nw{ï>_mJ© àJQ> H$ar Vm_| A“rH$ma {H$`o Amoa g~Z²H$mo CÕma {H$`o h|. Š`m| àgÝZ hm|`Ÿ? Vhm§ H$hV h| Omo lrR>mHw$aOr Amn Oogo d«O^ŠVZ²gy§ brbm
Amoa _wpŠVhþVo A{YH$ \$bH$mo XmZ {H$`o. gmo Ego lr_hmà^wOr h|. gmo `h H$aV nade ^`o h| Vmhr ^m§{Vgm| brbm ^rVaHo$ (Ÿ{OZ OrdZ²H$m|Ÿ) lr_hmà^wOr
OVm`doHo${b`o `h Zm_ H$hVŸh|Ÿ: Amn A“rH$ma {H$`o h| Vo Ordhþ lrR>mHw$aOrHw§$ ~hmoV {à` hmoV h|. VmV|
lrR>mHw$aOr CZHw§$ \$bXmZ H$[ado_| gmYZ Zmqh XoIV h|, gmYZ {~Zm hr \$bXmZ
ñÌr-eyÐmÚwÕ¥{V-j_: H$aV h|.
lrAmMm`©Or ñÌrŸ-ŸeyÐm{XH$ gH$b OrdZ²H$mo CÕma H$[adodmaoŸh|. A~ H$hV h| Omo lr_hmà^wOr Amn A“rH$ma H$ao h| V~ lrR>mHw$aOr
\$bXmZ H$aV h|. Omo lr_hmà^wOr Amn H$m¡Z ^m§{Vgm| A“rH$ma H$aV h|Ÿ? Vhm§
AnZo gm_Ï`© H$[a g~ OrdZ²Ho$ CÕma H$[ado_| lr_hmà^wOrhr g_W© h|. H$hV h|Ÿ:
VmV| ñÌrŸ-ŸeyÐm{XH$ gH$bH$mo CÕma {H$`o h|Ÿ&&9Ÿ&&
A“rH¥$Vm¡ g_`m©Xmo
14
A“rH¥ $ Ë`¡ d Jmo n re-dëb^rH¥ $ V-_mZd:Ÿ& lr_hmà^wOr ^pŠV_mJ©H$s _`m©Xm g{hV OrdH$mo A“rH$ma H$[adodmao h|.
15
A“rH¥$Vm¡ g_`m©Xmo 16_hmH$mé{UH$mo 17{d^w:Ÿ&&10Ÿ&&
Omo A“rH$ma {dfo ^pŠV_mJ©H$s _`m©Xm Ho$gr hoŸ? gmo H$hV h| Omo
Vhm§ `h nyd©nj hmo` Omo nw{ï>_maJH$mo \$b Vmo d«O^ŠVZ²H$m| {gÕ ^`mo ho. lrAmMm`©Or _hmà^yZ²Ho$ A“rH$maV| nhbo Ord `m| OmZo Omo H$hm _¢ _wpŠVhþVo
Vhm§hþ gmYZ Xo{I`V h|. gmo H$hmŸ? Omo KaH$mo n[aË`mJ H$[a gd©ê$n lrR>mHw$aOrH$m| A{YH$ lrAmMm`©Or _hmà^yZ²H$mo gmjmV² gå~ÝY nm`Ho$ H¥$VmW© hmoC§JmoŸ! Amoa
OmZo V~ \$bH$s {g{Õ ^B©. gmo Vm ^m§{V Vw_ Vmo `hm§ H$hV hmo Omo lr_hmà^wOr H$hm _oamo Egmo _ZmoaW {gÕ hmo`JmoŸ! gmo `h Om{ZHo$ nhbo Amngm| àmW©Zm H$ao
Amnw Om OrdH$mo A“rH$ma H$a| VmH$m| nw{ï>nwéfmoÎm_ XmZ H$ao h|. gmo {~Zm gmYZ Omo ""Vw_ _m|H$mo AnZmo H$amo''. gmo `m ^m§{V àmW©Zm H$[a O~ AmnH$s eaU Amdo
`h Ho$go gå^d hoŸ? gmo `h gÝXoh Xy[a H$[adoHo${b`o `h Zm_ H$hV h|Ÿ: V~ Amnw H¥$nm H$[a AnZo {ZH$Q> ~wbm`Ho$ lrR>mHw$aOrHo$ gÝ_wI ~oR>m`Ho$
_maJH$s ar{Vgy§ CnXoe H$[a nmN>o lrR>mHw$aOrH$m| gm|{nHo$ nmN>o AnZmo Om{Z
ñdrH$ma H$ao h| OmoŸ""`h _oamo ho''. V~ lrR>mHw$aOr Amn \$bXmZ H$a|. gmo `m
A“rH¥$Ë`¡d Jmonre-dëb^rH¥$V-_mZd: ar{Vgm| A“rH$ma H$aV h|.
A“rH$ma_mÌ H$[aH|$ gmjmV² lrR>mHw$aOrHo$ {à` H$ao h| Ord {OZZ| Ego
lrAmMm`©Or h|.
A~ H$hV h| Omo Ord Vmo AnZo CÕmaHo${bE ~hþVoamo OVZ H$aV ho Amoa
d«O^ŠVZ²Hw§$ gdm©Ë_^mdm{X gmYZ H$[aHo$ lrR>mHw$aOr Amn OoŸ-ŸOo \$bXmZ H$aoJmo n[a Amn _wpŠVhþVo A{YH$ \$bH$mo XmZ Š`m| H$aV h|Ÿ? Vhm§ŸH$hVŸh|Ÿ:
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
31 32
_hmH$mé{UH$: AXo`XmZXj…
{OVZo d¡îUdmMm`© h| {VZZ| AnZo godH$Z²Hw§$ _`m©Xm^pŠVH$mo CnXoe H$ar lrR>mHw$aOrHo$ A{V[aŠV Amoa H$moC Xo` Z gH|$ Egmo XmZ Xo`dodmao lrAmMm`©Or
_wpŠVH$mo XmZ {H$`o. gmo do g~ H$mé{UH$ X`merb H$hdm`o. Vm ^m§{V `{X h|.
lr_hmà^wOr Amnhþ XmZ H$aVo Vmo CZŸOogo Amnhþ "H$mé{UH$' H$hdmdVo. n[a _`m©Xm_mJ©Ho$ gmYZ ldU-_ZZm{XH$mo \$b _wpŠVbm| hmoV ho. gmo Vmo Amoa
Amnw Vmo _wpŠVhþVo A{YH$ŸgmjmV² nw{ï>^pŠV_mJ©gm| gå~ÝY {gÕ H$aV h| VmV| AmMm`©Z²Zohþ XmZ {H$`mo ho. Vm ^m§{V lr_hmà^wOrhþ _wpŠVH$mo XmZ H$a| Vmo Amoa
"_hmH$mé{UH$' H$hoŸh|. g~ AmMm`©Z²H$s ~am~a Amnhþ Z ^`oŸ! V~ Vmo AmnH$mo àmJQ>ç d¥Wm hmo`
OmVmoŸ! AV: Amn Ho$go h| Omo lrR>mHw$aOr {gdm` Amoa H$mhþgm| Omo \$bXmZ {H$`mo
A~ `h gÝXoh hmo` Omo nw{ï>_mJ©Ho$ \$bH$m| {gÕ H$aZdmamo A~ Vm§B Z Z Om gHo$ VmHw§$ Xodo_| gm_Ï`©dmZ h|. `h OVm`doHw§$ `h Zm_ŸH$ømo.
H$moC Xo»`mo Z gwÝ`mo. Vmo Egmo \$bXmZ Amn Ho$go H$[a gH$V h|Ÿ? V~ AmJo
AmnH$mo `h Zm_ H$hV h|Ÿ: A~ H$hV h| Omo XmVm hmo` gmo Vmo nmÌ Xo{IHo$ XmZ H$ao. lrAmMm`©Or `{X
OrdZ²H$s `mo½`VmH$mo {~Mma H$a| V~ Vmo OrdZ²H$mo H$hm§ {R>H$mZmo bJoŸ! gmo gÝXoh
{d^w: Xy[a H$[adoH$m| H$hVŸh|Ÿ:
lr_hmà^w gd©g_W© h|.
_hmoXmaM[aÌdmZ²
A~ H$hV h| Omo nw{ï>_mJ©H$mo \$b Amoa H$moC Zmqh Xo gHo$ ho. VmHo$ Xodo_| lrAmMm`©Or _hmZ² CXma M[aÌdmao h|.
Vmo _mÌ lr_hmà^wOrhr g_W© h|. AÝ` Omo AmMm`© h| Vo _`m©Xm^pŠV_mJ©Ho$
gmYZ Amoa \$b H$mohr {dMma {H$`o h|, VmV| dm \$bhrH$mo XmZ H$aV h|. {dZZo lr_hmà^wOr Ho$db XmVm hm|` V~ Vmo nmÌ Xo{IHo$ XmZ H$a|, n[a Amn Vmo
Amoa H$Nw> Vmo {dMma {H$`mo Zm§hr Vmo XodoH$mo gm_Ï`© H$hm§Vo hmo`Ÿ? lrAmMm`©Or CXmaVm g{hV XmVm h|. Ho$db XmVm Amoa CXmaŸ-ŸXmVm _| BVZmo AÝVa ho Omo
_hmà^yZ²H$mo g~Z²Vo A{YH$ gm_Ï`© h| gmo `h OVm`doHo${b`o "{d^w' `h Zm_ Ho$db XmVm hmo` gmo Vmo XmZ_| VrW©H$mo {dMma H$ao, \$bHw$ {dMmao, nmÌ-AnmÌ
H$hoŸ&&10Ÿ&& {dMm[aHo$ XmZ H$ao; Amoa CXmaXmVm Vmo AnZmo ghO CXmaVmHo$ Y_© H$[aŸnmÌH$mo
{dMma {H$`o {~Zm XmZ H$ao. (Ÿgmo Amn Ego gm_Ï`©dmZ² h| Omo OmHw$ XmZ H$ao gmohr
18
AXo ` -XmZ-XjíM 19
_hmo X ma-M[aÌdmZ² Ÿ & nmÌ ~{Z Om`Ÿ) `h OVm`doHo${b`o `h Zm_ H$ho.
20
àmH¥ $ VmZw H ¥ $ {Vì`mOŸ-Ÿ_mo { hVmgw a -_mZw f :Ÿ&&11Ÿ&&
A~ H$hV h| Omo Vw_ `h H$ho Omo CXmaVm {dfo Amn Vmo nmÌŸ-ŸAnmÌ
A~ H$hV h| Omo `m nw{ï>_mJ©H$mo \$b Vmo doXhþH$m| Xwb©^ ho. gmo VmH$mo XmZ {dMmao {~Zm XmZ H$aV h|, Vmo `h gm_Ï`© Vmo lrnyU©nwéfmoÎm__| gå^do Amoa
lr_hmà^wOr Amn Š`m| H$aV h|Ÿ? gmo `h gÝXoh Xy[a H$[adoHo${b`o `h Zm_ H$hV lr_hmà^wOrH$mo àmJQ>ç Vmo bm¡{H$H$ ànÄM_| ho Amoa bm¡{H$H$ g~ Y_©hþ XrgV
h|Ÿ: h|. gmo H$hV h| Omo Amn lrnyU©nwéfmoÎm_ h|. gmo `h OVm`doHo${b`o `h Zm_ H$hV
h|Ÿ:
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
33 34
àmH¥$VmZwH¥${V-ì`mO-_mo{hVmgwa-_mZwf: lrR>mHw$aOrH$mo _wI ho gmo Ap½Zê$n ho. Amoa lr_hmà^wOr Amn dm
lrAmMm`©Or bm¡{H$H$ _Zwî` Oogmo AmMaU H$[aHo$ Amgwar OrdZ²Hw§$ _moh Abm¡{H$H$ _wIma{dÝXê$n Ap½ZH$mo AdVma h|, gmo Abm¡{H$H$ Ap½Zê$n h|. Vmgm|
CnOmdV h|. Xmofdmao OrdZ²Ho$ g~ XmofZ²Hw§$ Amn Abm¡{H$H$ Ap½ZV| ^ñ_ H$[a S>maV h|. Vmgm|
`h Zm_ H$ømo.
lr_hmà^wOr Ho$go h|Ÿ? Omo gmYmaU bm¡{H$H$ OrdZ²H$s Zm§B© AmMma H$aV
h|. Vm H$[aHo$ Amgwar OrdZ²Hw§$ _moh(Ÿ^«_Ÿ) CnOmdV h|. Vmgm| do `h OmZV h| A~ e‘>m hmoV ho Omo lr_hmà^wOr Amn Abm¡{H$H$ Ap½Zê$n h| gmo BZH$mo
Omo Amn gmYmaU _Zwî` h|. VoO ^ŠVZ²gm| Ho$go gømo OmV hmo`JmoŸ? V~ ^ŠVZ²gm| godmhþ ^br^m§{Vgm| H$[a
Z Om{V hmo`Jr! `h gÝXoh Xy[a H$[adoHo${b`o `h Zm_ H$hV h|Ÿ:
Vhm§ `h nyd©nj hmo` Omo bm¡{H$H$Z²H$s Zm§B© AmMaU Xo{IHo$ X¡dr OrdZ²Hw§$hþ
Š`m| _moh Z hmo`Ÿ? Vhm§ H$hV h| Omo Amgwar AWdm Amgwamdoer OrdZ²Hw§$ hr _moh dëb^m»`:
hmoV ho. gmo H$moZ ^m§{Vgm|Ÿ? Oogo O~ lrR>mHw$aOr lrXodH$sOrHo$ J^©_| nYmao V~ lrAmMm`©Or ^ŠVZ²Hw§$ {à` h|.
`h Xo{IHo$ H§$gZo OmÝ`mo Omo _oao _m[adoHo${b`o lrnyU©nwéfmoÎm_ J^©_| Am`o h|. Vm
nmN>| nyVZmHw§$ nR>m`r. nyVZm Chm§ Om`Ho$ bm¡{H$H$ ~mbH$H$s Zm§B© Om{ZHo$ ñVZnmZ bm¡{H$H$ Ap½ZHo$ VoO_| KQ>Vr-~T>Vr hmoV ho. gmo Vmgm| erVH$mb_| gwIX
H$adm`mo. Omo `h g~ _moh Amgwar OrdZ²Hw§$ ^`mo. Amoa X¡dr Ord Vmo lrR>mHw$aOrHw§$ bmJV ho n[a CîUH$mb_| gømo Zmqh OmV. n[a lr_hmà^wOr Vmo Abm¡{H$H$
J^©_| Xo{IHo$ `h OmZo Omo `h Vmo lrnyU©nwéfmoÎm_ h|, H$hm ^`mo Omo J^©_| Am`oŸ! Ap½Zê$n, lrnyU©nwéfmoÎm_Ho$ _wIma{dÝXê$n, AmZÝXê$n h|. gmo gXm {à` h|,
Omo `h BZH$s brbm ho Amoa `h Vmo h_mao ajH$ h| `h Om{ZHo$ ñVw{Vhr {H$`o H$~hþ A{à` Zmht h|. Amn Abm¡{H$H$ Ap½Zê$n hmo`donahþ gXm {à` hmoV h| `h
h|. Vogohr X¡dr Ord OmZV h| Omo lr_hmà^wOr lrnyU©nwéfmoÎm_ê$n h| Amoa h_mamo OVm`doHo${b`o `h Zm_ H$ho.
CÕma H$aZdmao h|. Amoa Oo Agwa h| Vo AmnHo$ bm¡{H$H$dV² AmMaU Xo{IHo$ _mo{hV
hmoV h|. gmo `m| H$hV h| Omo Amn Amoa g~ bmoJZ²H$s Zm§B© bm¡{H$H$ h|. Omo `m|hr
OmZV ho. `h OVm`doHo${b`o `h Zm_ H$hoŸ&&11Ÿ&& A~ e‘>m hmoV ho Omo bmoH$_| Omo {à` nXmW© ho dmo H$~hþH$ H$moC {Z{_Îm
21 nmBHo$ A{à` hmoV ho. gmo `h gÝXoh Xya H$[adoHw§$ H$hV h|Ÿ:
d¡ í dmZamo 22 dëb^m»`… 23 gÐy n mo 24{hVH¥ $ V² gVm_² Ÿ &
25
OZ-{ejm-H¥$Vo H¥$îU-^pŠV-H¥$Z² 26{Z{Iboï>X:Ÿ&&12Ÿ&&
gÐyn:
bmoH$_| {à` Vmo gwI ho. Amoa ñÌr-nwÌm{XH$ Oo {à` hmoV h| gmo H$~hþH$
A~ `o e‘>m hmoV ho Omo XmofZ²gy§ àMya OrdZ²H$mo CÕma Amn Ho$go H$aV h|Ÿ?
gwI CnmOmdV h| VmhrVo {à` hmoV h| na gwIê$n Vmo Zmqh h|. VmhrVo H$~hþH$
Vhm§ `h H$hV h|Ÿ:
A{à`hþ hmoV h|. Amoa lr_hmà^wOr Vmo lrR>mHw$aOrHo$ _wIma{dÝXê$n gpÀMXmZÝX
gwIê$n h|. VmhrV| lr_hmà^wOr Amn gXm {à` h|. `h OVm`doHw§$ `h Zm_
d¡ídmZa… H$ømo.
lr_hmà^wOr Abm¡{H$H$ Ap½Zê$n h|.
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
35 36
^`o h|. gmo `h OVm`doHw§$ `h Zm_ H$ho.
A~ H$hV h| Omo godH$Z²Hw§$ AnZoŸ-ŸAnZo ^md H$[aHo$ ^m§{VŸ-Ÿ^m§{VHo$
_ZmoaW CnOV hm|BJo, V~ Om godH$H$mo _ZmoaW nyU© ^`mo Z hmoBJmo Vm godH$Hw§$ Amn godm H$[aHo$ g~Z²Hw§$ {gIm` gmo BVZmo AmnHw$ H$hm à`moOZ hVmoŸ?
lrAmMm`©Or _hmà^yZ²_| àr{V KQ>Vr hmo`JrŸ? `h gÝXoh Xy[a H$[adoH$m| Zm_ gmo gÝXoh Xy[a H$[adoHw$ `h Zm_ H$hV h|Ÿ:
H$hV h|Ÿ:
{Z{Iboï>X…
gVm§ {hVH¥$V² lrAmMm`©Or gH$b Bï>-dmpÄN>VHo$ Xo`dodmao h|.
lrAmMm`©Or g^r ^ŠVZ²H$mo {hV H$[adodmao h|.
`{X Amn BVZmo l_ H$[aHo$ godm àH$ma Zmqh {gImdVo Vmo H$moC OmZVmo
AmnHo$ {OVZo godH$ h| Vo OoŸ-ŸOo ^md H$[aHo$ OoŸ-ŸOo _ZmoaWZ²gy§ godm H$aV Zmqh. Amoa `m _mJ©_| lrR>mHw$aOrH$mo gå~ÝY hr \$bê$n ho gmo dmo {gÕ Z hmoVmo,
h| {VZHo$ gJao _ZmoaW {gÕ H$[a CZH$s godmH$mo A“rH$ma H$aV h|. n[a CZHo$ V~ "{Z{Iboï>X:' Z H$hdmdVo. VmV| `mhrHo${b`o AmnwZ BVZmo l_ {H$`mo ho. `h
_ZmoaW nyU© H$[ado_| H$~hþ {dbå~ Zmqh g{h gH$V h|. VmV| g~Z²Hw§$ àr{Vhr hmoV OVm`doHo${b`o "{Z{Iboï>X:' `h Zm_ H$ho h|Ÿ&&12Ÿ&&
ho. `h OVm`doHw§$ `h Zm_ H$ømo.
27
gd© b jU-gånÝZ… 28 lrH¥ $ îUkmZXmo 29Jw é …Ÿ&&
A~ H$hV h| Omo lr_hmà^wOr AnZmo ñdê$n, nw{ï>_mJ©H$mo \$b Am{X 30
ñdmZÝXVw p ÝXb… 31 nÙXbm`V{dbmo M Z…Ÿ&&13Ÿ&&
g~Z²Hw§$ H${hHo$ ~Vm`o n[a lrR>mHw$aOrH$s godmH$mo ñdê$n Zmqh ~Vm`o. gmo Š`m|Ÿ?
Omo dmo Vmo dMZgy§ ~Vm`mo Zmqh Om gHo$. VmhrV| AmnwZ lrR>mHw$aOrH$s godm
H$[aHo$ godH$Z²Hw§$ {gImdV h|. gmo Zm_ H$hV h|Ÿ: ^pŠV_mJ© Vmo ^OZH$mo _mJ© ho. Vm_| AZoH$ ^mdZ²gm| ^OZ ho. gmo O~ Vm§B©
g~ ^mdZ² g{hV ^pŠVH$mo XmZ Z H$a| V~ Vm§B© "{Z{Iboï>X:' Z H$hdmd|. gmo
H$hV h|Ÿ:
OZ-{ejm-H¥$Vo H¥$îU-^pŠV-H¥$V²
`Ú{n nwamUŸ-ŸAmJ__| godmàH$ma H$ho h| n[a dhm§ Vmo nyOm_mJ©H$s ar{Vgy§
gd©bjUgånÝZ…
lrnyU©nwê$fmoÎm_Ho$ A§eŸ-Ÿ{d^y{VH$s godmH$mo àH$ma H$ømo ho. gmo H$m¡Z ^m§{Vgm|Ÿ?
Omo Chm§ Omo XodVm h| gmo Vmo _ÝÌHo$ AmYrZ h| Amoa lrnyU©nwéfmoÎm_ Vmo _ÝÌHo$ lrAmMm`©Or gd©XmZ H$[adoHo$ gm_Ï`©gm| nyU© h|.
AmYrZ Zmqh h|, Ho$db ^pŠVHo$ AmYrZ h|. VmhrV| CZ emñÌZ²_| lrnyU©nwéfmoÎm_Ho$
godmH$mo àH$ma Zmqh H$ømo ho. Vmgm| `{X lr_hmà^wOr AmnwZ godm H$[aHo$ {VZ ^mdZ²H$mo XmZ Vmo O~ lrR>mHw$aOrHo$ {OVZo bjU h| Vo g~ bjU
nw{ï>^pŠV_mJu` godmH$mo àH$ma Z {gImdVo Vmo godH$Z²Hw§$ nw{ï>_mJ©H$s godmH$mo hm|B V~ hmo` gHo$. lr_hmà^wOr_| gmo g~ lrR>mHw$aOrHo$ bjU h| `h OVm`doHw§$
kmZ Zmqh hmoVmo. V~ godH$ nyOm_mJ©H$s ar{Vgm| godm H$aVo, V~ "nw{ï>_mJu`' `h Zm_ H$ho.
Z H$hdmdVo, nyOm_mJu` hmoB OmVo. VmhrV| AmnwZ godm H$[a ~Vm`; Amoa
nyOm_mJ©V| V~ Ý`mar ar{V OVm`o. dmH$mo àH$ma godH$Z²Hw§$ OVm`o V~ nw{ï>_mJu` A~ lr_hmà^wOr Omo XmZ H$aV h| gmo H$hV h|Ÿ:
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
37 38
lrH¥$îU-kmZX… A~ H$hV h| Omo lrH${nbXodOrZo AnZo _mV¥MaUHo$ à{V `moJ_mJ©H$mo
agê$n d«O^ŠVZ² g{hV nw{ï>_mJ©Ho$ \$bê$n Omo lrnyU©nwéfmoÎm_ {VZHo$ CnXoe H$aVo g_` _`m©Xm^pŠV_mJ©H$mohþ CnXoe {H$`mo. n[a lrAmMm`©Or Vmo
ñdê$nH$mo kmZ XoZdmao h|. EH$ nw{ï>^pŠV_mJ© N>m§{S>Ho$ Amoa ^pŠV_mJ©H$mo {Zê$nU {H$`o ZmqhŸ! gmo H$hV h|Ÿ:
Vhm§ `h nyd©nj hmo` Omo lrR>mHw$aOrHo$ kmZHo$ àH$ma Vmo lrJrVmŸ- ñdmZÝXVwpÝXb…
Ÿlr^mJdVm{XH$_| H$ho h|, {VZgw§ kmZ hmo`, VmV| lr_hmà^wOr Amn H$hm kmZ lr_hmà^wOr AJ{UV AmZÝXgy§ nwï> h|.
XoV h|Ÿ? Vhm§ H$hV h| Omo JrVmŸ-Ÿ^mJdV_| Omo kmZ àJQ> H$ømo ho Vhm§ H$hþ§
""lrR>mHw$aOr OJV²_| ì`m{n aho h|, kmZê$n h|'' `m ^m§{Vgm| H$ømo ho. n[a lr_hmà^wOr Amn Ho$go h|Ÿ? Omo lrnyU©nwéfmoÎm_ Oo AJ{UV AmZÝX Vmgy§
"agê$n' àJQ> Zmqh H$ømo ho. VmhrVo Omo lr_hmà^yZ²Ho$ godH$ h| {VZHo$ _Z_| nwï> h|. `mV| AÝ` _maJH$mo \$b Amoa ~mV g~ AmnHw§$ VwÀN> bmJV ho. Amoa
do ~mV| AmdV Zmqh. AmnwZ²_| Omo AmZÝX ho gmo g~ dñVwH$m| ^wbmdZdmamo ho, `mhrV| Amoa dñVwH$mo
ñ_aU AmnHw§$
Vhm§ `h nyd©nj hmoV ho Omo lrewH$XodOr, lrH${nbXodOr, lrZmaXOr Zmht hmoV ho. `mhrV| nw{ï>_mJ© N>m§{‹S>Ho$ AÝ` ^pŠV_mJ©Z²H$mo
BË`m{XH$ kmZHo$ XoZdmao h| Vmo lr_hmà^wOr_| H$hm {deof hoŸ? Vhm§ H$hV h| Omo {Zê$nU Amn Zmqh {H$`o. `h OVm`doHw§$ "ñdmZÝXVwpÝXb…' `h
lrewH$XodOr, lrZmaXOr, lrH${nbXodOr `o Oo h| gmo Vmo _`m©Xm_maJr` h|; Amoa
Zm_ H$ho.
lrAmMm`©Or _hmà^w Vmo nw{ï>_maJr` h|. gmo BZH$mo {X`mo kmZ gmo nw{ï>_maJr`
ho `h OVm`doHw§$ `h Zm_ H$hV h|.
A~ Amoahþ AmJo H$hV h| Omo lr_hmà^wOr Amn AmZÝXgy§ nwï> h| `h Om{Z
Ho$go n‹S>oŸ? Vhm§ H$hV h|Ÿ:
Vhm§ `h gÝXoh hmoV ho Omo lr_hmà^wOr kmZ XoV h| Vhm§ H$maU H$hmŸ?
gmo H$hV h|Ÿ:
nÙ-Xbm`V-{dbmoMZ…
Jwé… H$_bH$s n§Iw‹S>rH$s Zm§B ~‹S>o h| ZoÌ {OZHo$ Ego lr_hmà^wOr h|.
lrAmMm`©Or nw{ï>^pŠV_mJ©Ho$ Jwé h|.
ZoÌZ²H$m| H$_bH$s Cn_m Xr{Z VmV| `h OmZZmo Omo Oogo H$_bHw§$ Xo{IdodmaoHw§$
H$_b gwIê$n hmoB, grVb hmoB, bmb aoImZ²H$[a g{hV hmoB Amoa gwJÝY`wŠV
_mJ©H$mo Omo CnXoe H$aZdmamo hmo`, _mJ©H$mo Omo \$b XoZdmamo hmo` gmo
hmoB. Vmhr ^m§{Vgm| lr_hmà^wOrHo$ ZoÌZ²H$mo Xe©Z Omo ^ŠV H$aV h| {VZH$m| na_
_mJ©H$mo "Jwé' H$hdmdo. Oogo lrH${nbXodOr gm§»`_mJ©Ho$ Jwé h| Vmhr ^m§{Vgm|
gwI XoZdmao h|, gmo grVb Amoa bmb aoImHo$ g{hV h|. Amoa AmnHo$ öX`_| Omo
lr_hmà^wOr nw{ï>_mJ©H$mo CnXoe H$aZdmao h| Amoa \$bHo$ XoZdmao h|. VmhrV| `m
AmZÝX ho gmo ZoÌH$_b_| Om{Z n‹S>V ho. `h OZm`doHw§$ `h Zm_ H$hoŸ&&13Ÿ&&
nw{ï>_mJ©Ho$ Jwé lr_hmà^wOr Amn h| `h OVm`doHw§$ `h Zm_ H$ho. 32
H¥ $ nm-ÑJ² - d¥ { ï> - g§ ö ï> Ÿ -ŸXmgXmgr{à`… 33n{V…Ÿ&&
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
39 40
34
amofÑŠnmVgåßbwï>-^ŠV{ÛQ²> 35^ŠVgo{dV…Ÿ&&14Ÿ&& Zm_ H$hoŸ&&14Ÿ&&
36
A~ H$hV h| Omo lr_hmà^wOrHo$ H$Q>mjZ²H$mo ^ŠVZ²_| H$hm H$m`© hoŸ? V~ gw I go ì `mo 37 Xw a mamÜ`mo 38 Xw b © ^ m[”« g amo é h…Ÿ&
H$hV h|Ÿ: 39
CJ« à Vmnmo 40dmŠgrYw - ny [ aVmeo f -go d H$…Ÿ&&15Ÿ&&
H¥$nm-ÑJ²-d¥{ï>-g§öï>-Xmg-Xmgr-{à`… A~ H$hV h| Omo AmnHo$ godH$ Vmo ~hmoV h| Amoa CZHo$ ^mdZ² H$[aHo$
gmo H$hV h| Omo lr_hmà^wOr Amn Ho$go h|Ÿ! Omo AnZo godH$Z²Ho$ D$na _ZmoaWhþ ~hmoV h|. gmo Om godH$H$mo _ZmoaW Amn nyaU Zmqh H$aV hmoB§Jo gmo dmo
H¥$nmŸ-ŸH$Q>mjZ²H$s dfm© H$aV h|. Vmgm| Omo A{V AmZpÝXV XmgŸ-ŸXmgr h| {VZHw§$ godH$ ^br^m§{V gmo AmnH$s godm Zmqh H$aV hmoBJmoŸ! gmo H$hV h|Ÿ:
Amn A{V{à` h|.
gwIgoì`…
n{V… `Ú{n lr_hmà^wOrZ²Ho$ godH$ ~hmoV h| n[a ^ŠV Om ^md H$[a Om ar{Vgm|
n{V dmo H$ømo Om` Omo ñd`§ {Z^©` hmo` Aé AnZo eaUmJVHw$hþ {Z^©` godm H$[adoH$s BÀN>m H$aV h| Vm ^m§{Vgm| Amn dmHo$ gd© _ZmoaW nyU© H$[a dmH$mo
H$[a gHo$. gmo Ego n{V lrAmMm`©Or h|. Amnw ñd`§ H$mb-H$_©-ñd^mdm{XHo$ A“rH$ma H$aV h|. gmo Ego Amn na_ X`mb h|. `mhrV| g~ ^ŠVZ² H$[aHo$ gwIgy§
^`gm| a{hV h| Aé AmnwHo$ eaUmJV {eî`Z²Hw§$ hþ H$mbm{XHo$ ^`gm| _wŠV goBdoHw§$ `mo½` h|. `mVo `h Zm_ H$ho.
H$[adodmao h| Vmgm| `h Zm_ H$ømo ho.
A~ H$hV h| Omo Oogo ^ŠVZ²Hw§$ gwIH$[aHo$ goBdoHw§$ `mo½` h| Vmhr ^m§{Vgm|
A~ H$hV h| Omo bmoH$_| Amgwar Ord h| gmo X¡dr OrdZ²Ho$ eÌw h|. do AmoaZ²Hw§$ goBdo `mo½` hm|`JoŸ! Vhm§ A~ AmnH$mo AJbmo Zm_ H$hV h|Ÿ:
lr_hmà^yZ²Ho$ godH$Z²H$mo Ûof H$aV h|. gmo BZ AgwaZ²V| godH$Z²H$m| ^` ho. gmo
lr_hmà^wOr Amnw `h ^` Xy[a H$aZdmao h|. gmo H$hV h|Ÿ: XwamamÜ`…
^ŠVŸ-ŸgodH$Z²H$s XoImXoIr lr_hmà^wOrH$s ~‹S>mB© gw{ZHo$ Omo godm H$aV
amof-ÑŠnmV-gåßbwï>-^ŠV-{ÛQ²> h| {VZHw§$ Amn H$~hþ§H$ gÝVmof _mÌ CnOmdV h|; n[a ^br^m§{Vgm| dmH$mo {Zdm©h
lr_hmà^wOr Amn Ho$go h| Omo ^ŠVZ²Ho$ Oo Ûofr h| {VZHo$ D$na H«$moY g{hV Zmqh hmoV ho. `h OVm`doHo${b`o `h Zm_ H$ho h| "XwamamÜ`…'.
H$Q>mj S>m[a {VZH$m| ^ñ_ H$sZo h|. gmo Vmgm| `h OVm`o Omo Oo ^ŠVZ²H$m| Ûof H$aV
h| {VZH$mo Amn ^ñ_ H$aVŸh|. Vhm§ `h nyd©nj hmo` Omo Vw_ ^ŠVH$m| "gwIgoì`' H$hV hmo O~ AmoaZ²H$m|
^ŠV-go{dV… H$ï>hþgm| gÝVmof_mÌ CnOo n[a godo Zmqh OmBª, gmo Š`m|Ÿ? Vhm§ A~ H$hV h|Ÿ:
A~ H$hV h| Omo O~ lr_hmà^wOr ^ŠVH$mo Abm¡{H$H$ H$m`© {gÕ H$aV
h| V~ ^ŠVZ²Hw§$ Omo AmZÝX hmoV ho Vmgy§ ^ŠV lrAmMm`©OrH$s godm_| EH$ Xwb©^m§{K«-gamoéh…
jU_mÌhþH$mo {dbå~ g{h gH$V Zmqh, {ZaÝVa godm H$aV ho `h OVm`doHw§$ `h
A^ŠVZ²H$§w Xw…I H$[aHo$ nmBdoH$§w `mo½` h| MaUH$_b {OZHo$ Ego lr_hmà^wOr
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
41 42
Amn h|. h|Ÿ:
Omo dñVw ñd`§ gånyU© hmoB© gmo dñVw AmoaZ²Hw§$ Amn XoB gHo$. lr_hmà^wOr A~ lrAmMm`©Or Amoa àH$maV| hþ nw{ï>_mJ©H$mo \$b A{YH$ OVm`o h|
Amn Vmo ^mdaggm| nyU© h| Vmgm| AmoaZ²hþH$m| AnZo gmpÝZÜ`_mÌ H$[a lrR>mHw$aOrHo$ VmHo${b`o AJbmo Zm_ H$hV h|Ÿ:
ào_H$mo XmZ H$aV h|, Zmqh Vmo Z hmoB©. gmo `h OVm`doHw§$ `h Zm_ H$ho Omo
d«O^ŠVZ² g{hV \$bê$n lrnyU©néfmoÎm_ h| {VZ_| ào_agH$mo XmZ H$aV h|. H¥$n`m EVV²-H$Wm-àX…
H¥$nm H$[aHo$ Amn amgbrbmH$s dmVm©H$mo AZw^d H$amdZdmaoŸh|.
Vhm§ H$hV h| Omo lrH¥$îUHo$ ào_agH$mo XmZ H$aV h| Vm_| H$hm H$maU hoŸ? {OZ godH$Z²Ho$ D$na H¥$nm H$[a Amn amgbrbmH$s dmVm©H$mo AZw^d
`h gÝXoh Xya H$[adoHw§$ `h Zm_ H$hV h|Ÿ: H$amdV h| {VZH$mo AZw^d hmoB. Amoa Ohm§ H¥$nm {~Zm H$hV h| Vhm§ AWm©Zw^d
Zmqh hmoV ho. Vmo godH$Z²H$m| O~ amgbrbmH$mo AZw^d H$hV h| V~ `m| OmZV
{d_wpŠVX… h| Omo nw{ï>_maJH$mo \$b ~‹S>mo ho. V~ godH$Z²H$m| g§`moJ Amoa {d`moJ XmoD$ agZ²H$mo
lrR>mHw$aOrH$mo gmjmV² gå~ÝY, Omo nw{ï>_mJu` _wpŠV ho, VmHo$ XoZdmao h|. AZw^d hmoV hoŸ&&17Ÿ&&
47
Vhm§ H$hV h| Omo Oogo _`m©Xm_maJ_| gm`wÁ` _w»` \$b ho Vm ^m§{V {dahmZw^d¡H$mW©Ÿ-Ÿgd©Ë`mJmonXoeH$…Ÿ&&
48
nw{ï>_maJ_| lrR>mHw$aOrH$mo gå~ÝY _w»` ho. Amoa Oo _wŠV ^`o {VZHw§$ \o$[a g§gma ^ŠË`mMmamo n Xo ï >m M 49 H$_© _ mJ© à dV© H $…Ÿ&&18Ÿ&&
Z hmoB Vmhr ^m§{V gmjmV² gå~ÝY Oo nm`o {VZH$m| \o$[a g§gma H$~hþ Zht hmo`
ho `h OVm`o. amgbrbmHo$ AZw^dHo$ XmZgm| à^wHo$ g§`moJ-{d`moJ XmoC agZ²H$mo AZw^d
`Ú{n ^ŠVZ²H$m| hmoV ho VWm{n Ho$db {dà`moJ_| dmH$s ^m§{VŸ-Ÿ^m§{VH$s AdñWm
A~ H$hV h| Omo lrAmMm`©Or nw{ï>_mJ©Ho$ \$bH$mo gd© _mJ©Z²Ho$ \$bV| Omo H$~hþH$ {dH$bVm hmoB, H$~hþH$ ^JdÐyn hmoB {dbmn H$ao BË`m{XH$mo AZw^d
A{YH$ à_mUnyd©H$ {Zê$nU {H$`o h| gmo H$hV h| : ^ŠVZ²H$m| H$am`doHo$ Vm§B© ""g~ dñVwZ²H$mo Ë`mJ H$amo'' Ego CnXoe H$aV h|Ÿ:
amg-brb¡H$-VmËn`©… {dahmZw^d¡H$mW©Ÿ-Ÿgd©Ë`mJmonXoeH$…
amgbrbm_| hr _w»` A{^àm` ho Ego lrAmMm`©Or h|. Om nw{ï>_mJuV| Ka_| ^JdËgodm Zmht ~Zr gH$V dmH$m| ^Jd{Ûà`moJmZw^d_|
à{V~ÝYH$ Ego J¥hm{XH$Z²H$mo Ë`mJ H$[adoH$mo CnXoe H$[admao lrAmMm`©Or h|.
`{X _wpŠV nw{ï>_maJHo$ \$bV| A{YH$ hmoB© Vmo lrR>mHw$aOr nhbo amgH«$s‹S>m
H$[a nmN>| ~«÷mZÝXH$mo AZw^d H$amdVo Aé lr^mJdV_|hþ Vog| hr dU©Z H$aVo. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo (Ÿà{V~ÝY H$[adodmaoŸ) Ka_| ahoVo Vmo gmo AdñWm Zmqh
n[a Egmo Zmht {H$`o. Vmgm| ñdê$nmZÝXH$mo AZw^d H$aZmo ~«÷mZÝX Aé _wpŠV hmo`Jr. VmhrV| Ë`mJH$mo CnXoe H$aV h|. Amoa lr_hmà^wOr Amnw Omo _`m©Xm
V|hþ A{YH$ ho. VmV| `ohr _w»`-A{YH$ \$b ho. VmV| amgbrbm_|hr lr_hmà^wOrH$mo ~m§Yr ho Vmhr ar{Vgm| Omo aho Vmo Egmo ^md hmo` `h hþ OVm`.
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
45 46
kmZ H$am`doHo$ AW© `k {H$`o. gmo Zm_ H$hV h|Ÿ:
A~ ^pŠV_mJ©Ho$ godH$Z²_| pñWaVm hmoB VmHo${b`o ^pŠV_mJ©H$mo CnXoe
XoV h| `h OVm`doHo${b`o Zm_ H$hV h|Ÿ: `mJmXm¡ ^pŠV_mJ£H$-gmYZËdmonXoeH$…
`k-`mJm{X H$_© ^pŠV_mJ©_| AmdVo à{V~ÝYZ²H$m| Xy[a H$[adodmao h| (ŸEog§
^ŠË`mMmamonXoï>m {dZHo$ gmYZnZoH$mo CnXoe H$[adodmaoŸ).
^pŠV_mJ©Ho$ AmMmaH$mo CnXoe H$[adodmao Amn h|.
^pŠV_maJ_| XmoB ~‹S>o AnamY h|Ÿ: EH$ Vmo lrR>mHw$aOrHw§$ N>m§{‹S>Ho$ Amoa
^pŠV_mJ©H$mo AmMma H$hmŸ? Omo lrR>mHw$aOrgy§ H$Nw> \$bdmÄN>Zm Zmqh XodVmH$mo gå~ÝY Amoa 2.Ÿnw{ï>_maJHo$ \$bHo$ nm`do_| à{V~ÝY OmVo \$b{g{Õ
H$aZr Amoa lrR>mHw$aOrHw$ hr \$bê$n Om{ZHo$ godm H$aZr BË`m{X Omo ^pŠV_mJ©H$mo Z hmoB. gmo lr_hmà^wOr Amn `k {H$E gmo H$moZ ^m§{Vgm| Omo `k_| g~
AmMma ho {VZH$mo CnXoe H$aZdmao h|. Amoa CnXoehþ Amn ñd`§ AmMaU H$[aHo$ XodVmZ²Hw§$ lrR>mHw$aOrH$s {d^y{V Om{ZHo$ Amoa A§eŸ-ŸgodH$ Om{ZHo$ `k^mJ {X`o
H$aZdmao h| `h OVmBdoHw§$ `h Zm_ H$ømo. h|. VmV| AmJohþ Omo H$moC `k H$ao gmo BÝÐm{XH$ Oo `kZ²_| XodVm h| {VZHw§$
lrR>mHw$aOrH$s {d^y{V A§eŸ-ŸgodH$ Om{ZHo$ AmXa gÝ_mZ H$ao, n[a ñdVÝÌ Z
OmZ|. `m H$[aHo$ AÝ`ml` Xy[a {H$`o. Amoa Amnw `km{XH$mo \$b `ohr {dMmao Omo
H$_©-_mJ©-àdV©H$…
^pŠV_mJ©H$m| nmBdo_| {OVZmo à{V~ÝY ho gmo g~ Xy[a hmoBJmo. VmH$[aHo$ godH$Z²H$m|hþ
lrAmMm`©Or H$_©_mJ©Ho$hþ àdV©H$ h|. {ejm {X`o Omo Vw_ `kŸ-ŸXmZm{X H$[ado_| Amoa \$b {dMmamohþ _{V. `hr {dMm`m}
H$amo Omo ^pŠV_mJ©H$mo \$b nmBdo_| `mV| à{V~ÝY Xy[a hm|BJo. `h OVm`doHw§$ `h
A{^àm` `h ho Omo `{X Amn AnZo godH$Z²Hw§$ Ho$db ^pŠV_mJ©H$mo hr Zm_ H$ho.
CnXoe H$aVo, dUm©l_Y_© Nw>‹S>dmBHo$, Vmo godH$Z²H$m| Vmo \$b hmoB OmVmo n[a Oo
~{h_w©I h| {VZH$m| `m _mJ©_| Xmof~w{Õ AmdVr Omo ""~«m÷U `m _mJ©_| Am`oVo `Ú{n lrAmMm`©Or `km{XH$_© ñdr` {eî`Z²Hw§$ {ejm Xo`doHo$ AW© H$ao
AnZmo Y_© N>m§{‹S>Ho$ eyÐ hmoB OmV h|''-`m ^m§{Vgmo ~{h_w©IZ²Hw§$ Xmof~w{Õ VWm{n H$moB© ~{h_w©IHw§$ Egr e‘>m hmo` Omo doX_| `kH$mo \$b Vmo ñdJ©bmoH$H$s
AmdVr. n[a ^pŠV_mJ© Vmo {ZXm}f ho. n[a Oogo H$mhþHw$ Xmof~w{Õ Z Amdo Vog| àmpßV H$hr ho Vmo Amn Omo `k {H$`o gmo ñdJ©bmoH$Ho$ nmBdoHo${b`o {H$`o hmoB§JoŸ?
H$_©_mJ©H$mohþ Amnw CnXoe {H$`mo Omo g~ H$moB AnZmo H$_© H$amo; Amoa N>m§‹S>mo _{V. gmo Egr e‘>m Xy[a H$[adoH$m| `h Zm_ H$hV h|Ÿ:
`h OVm`doHw§$ `h Zm_ŸH$hoŸ&&18Ÿ&&
50
nyUm©ZÝX…
`mJmXm¡ ^pŠV_mJ£ H $-gmYZËdmo n Xo e H$…Ÿ&&
51
Amn nyU©-AJ{UV AmZÝXdmao h|.
nyUm©ZÝX… 52nyU©H$m_mo 53dmŠn{Va² 54{d~wYoída…Ÿ&&19Ÿ&&
Amn Vmo nyU©nwéfmoÎm_Ho$ AmZÝXgm| gånyU© h|. gmo ñdJm©{XH$_| Omo AmZÝX
A~ H$hV h| Omo lr_hmà^wOrZo AnZo godH$Z²Ho$ ^pŠV_mJ© gå~pÝY g~ ho gmo Vmo nwéfmoÎm_Ho$ AmZÝXH$mo A§e _mÌ ho. VmhrV| AmnHw§$ dmH$s dmÄN>Zm Zmqh
AnamY Xy[a H$[adoHo$ AW© Aé AnZo godH$Z²H$m| `mJm{XHo$ dmñV{dH$ ñdê$nH$mo ho. VmV| AmnZo `km{X ñdJ©bmoH$ nmBdoHw§$ Zmqh {H$`o.
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
47 48
{d~wYío da…
Vhm§ H$moB H$ho Omo ñÌrŸ-ŸnwÌm{XH$ nmBdoHw§$ `km{XH$ {H$`o hm|BJoŸ? `h e‘>m ^pŠV_maJr` Oo kmZr h| {VZHw§$ lrR>mHw$aOrHo$ ñdê$nH$mo kmZ XoZdmao
Xy[a H$[adoHw§$ `h Zm_ H$hoŸ: lr_hmà^wOr h| `h OVmBdoHw§$ `h Zm_ H$hoŸ&&19Ÿ&&
55
nyU©H$m_… H¥ $ îUZm_ghòñ` dŠVm 56^ŠVnam`U…Ÿ&&
57
bmoH$_| dmpÄN>V Omo nwÌm{XH$Z²H$mo gwI gmoD$ lr_hmà^wOrH$m| g~V| A{YH$ ^ŠË`mMmamo n Xo e mW© Ÿ -ŸZmZmdmŠ`{Zê$nH$…Ÿ&&20Ÿ&&
àmßV ho.
A~ H$hV h| Omo lrR>mHw$aOrHo$ ñdê$nH$mo kmZ lrAmMm`©Or H$m¡Z ar{Vgm|
gmo H$m¡Z ^m§{VŸ? Omo lrAŠH$mOr g[aIo npËZ Amoa lrJmonrZmWOr- XoV h|Ÿ? gmo H$hV h|Ÿ:
lrJwgm§B©Or garIo AmnHo$ nwÌ h|. VmV| bm¡{H$H$
gwIHo${b`o `kŸ-Ÿ`mJm{X Zmqh {H$E {H$ÝVw ^ŠVZ²H$m| {ejm Xo`doHo${b`o H¥$îU-Zm_-ghòñ` dŠVm
`kŸ-Ÿ`mJm{X {H$`o h|. {ejm H$hmŸ? Omo `km{X Vmo H$amo n[a ^pŠV_mJ©Ho$ \$b_| H¥$îU Oo _ybê$n nyU©nwéfmoÎm_ {VZHo$ ghòZm_Ho$ àJQ> H$aZdmao Amn h|.
AmdVo à{V~ÝY h| {VZHw§$ Xy[a H$[adoHw§$ H$amo.
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
49 50
Vhm§ A~ Amoa hþ AmJo ñdàH${Q>V ^pŠV_mJ©H$mo AmMaU OVmBdoHw§$ h| V~ {VZHw§$ H$_© H$[adoHw§$ g_` Vmo Zmqh gYVmo hmoBJmoŸ! Vhm§ H$hV h| Omo do
AmnH$mo Zm_ H$hV h|Ÿ: Xmof Amnwhr Xy[a H$[a XoV h|. `h OVmBdoHw§$ H$hV h|Ÿ:
^ŠË`mMmamonXoemW©-ZmZm-dmŠ`-{Zê$nH$… ñd-XmgmW©-H¥$Vm@eof-gmYZ…
^pŠV_maJH$mo AmMaU Omo godm{XH$ VmHo$ CnXoeHo${b`o ZdaËZ, ^pŠVd{Y©Zr Oo godH$ à^wgodm_| AmgŠV hmoBHo$ godm H$aV h| {VZHw§$ AnZo H$_©H$mo
BË`m{XH$ J«ÝW àJQ> {H$`o h| Ego lr_hmà^wOr Amn h|. g_` Vmo Zmqh gYV ho, V~ Xmof bJV ho. gmo Amnhr H$_©H$mo g_` gmYV h|.
Vm H$[aH|$ do Xmof Xy[a H$aVŸh|.
nyd©_| `Ú{n ""^ŠË`mMmamonXoï>m'' Zm_ H$ømo ho n[a dhm§ _mÌ AmMmaHo$ A~ H$hV h| Omo ^JdØŠVHw§$ H$_© H$[adoH$mo H$hm H$m_Ÿ? H$mho H$_© Z
CnXoe H$[admao H$ho h|. `m Zm__| dmgy§ A{YH$ AmMmaHo$ {Zê$nU H$[admao N>m§{S> XoZmoŸ? gmo `h gÝXoh Xy[a H$[adoHw§$ H$hV h| Omo AmnwZ H$_© {H$`o h| Vm H$[a
J«ÝWZ²Ho$ CnXoeH$ AmnHw$ H$ho h|. Vmgy§ nwZépŠV Xmof Zht {~MmaZmoŸ&&20Ÿ&& `h OVm` Omo _|hþ H$_© H$aV hþ§. `mV| H$moC H$_© N>m§‹S>mo _{V. godm H$[aHo$ O~
59
ñdmWm}pÁPVm@{IbàmUŸ-Ÿ{à`g² 60VmÑedo {ï> V…Ÿ&& AdH$mg nmAmo V~ H$_© H$amo, `h CnXoe H$aV h|.
61
ñdXmgmW©H¥$Vm@eofgmYZ… 62gd©epŠVY¥H²$Ÿ&&21Ÿ&&
Vhm§ `h nyd©nj hmoB Omo lrAmMm`©Or H$_©H$mo g_` gm{YHo$ OrdZ²Ho$ Xmof
Ho$go Xy[a H$aV hmoBJ|Ÿ? Vhm§ H$hV h|Ÿ:
A~ H$hV h| Omo AmnHo$ godH$Z²Zo ^pŠV_maJHo$ AmMma Om{ZHo$, AmZÝX`wŠV
hmoBHo$ H$hm {H$`oŸ? gmo H$hV h|Ÿ
gd©-epŠV-Y¥H²$
ñdmWm}pÁPVm{Ib-àmU-{à`… lrAmMm`©Or gd©epŠV_mZ² h| Vmgm| gd© epŠVZ²H$mo {ZJ«h H$[ado_| g_W©
h|
lrAmMm`©OrH$s godmHo$ H$mO Aé AnZo CÕmaHo${b`o ^pŠV_mJ©gm| {damoYr
g~ nXmW© Oo N>m§S>o h| Ego godH$Z²Hw§$ Amn àmUhþVo {à` h|.
Amn gmYZ H$[aHo$ godH$Z²Ho$ Xmof Ho$go {Zd¥Îm H$aV hm|BJo Egr e‘>m Zmqh
H$aZr. Š`m|Ÿ? Omo Amn gd©epŠV_mZ² h| Vmgm| gd©epŠVZ²H$mo {ZJ«h H$[ado_|
lrAmMm`©Or AnZo godH$Z²Ho$ àmU{à` h| `h Š`m| Om{Z n‹S>oŸ? gmo
g_W© h|Ÿ&&21Ÿ&&
OVm`doHw§$ `h Zm_ H$hV h|Ÿ:
62
^w { d ^pŠVàMma¡ H $H¥ $ Vo ñdmÝd`H¥ $ V² 63 {nVmŸ&&
VmÑe-do{ï>V: 64
ñdd§eo ñWm{nVm@eofñd_mhmËå`… ñ_`mnh…Ÿ&&22Ÿ&&
lrAmMm`©OrH$s godmHo$ H$mO g~ dñVw N>m§{S> ho Ego Oo godH$ h| {VZgm|
Amn gXmhr {Kaohr ahV h| Ego Amn h|.
A~ H$hV h| Omo Amn {dMma {H$`o Omo AnZr àmJQ>çXem_| g~Z²Hw§$
CnXoe H$[aHo$ ^pŠV_mJ©H$mo àMma Vmo {H$`o h| n[a AmJo _oar namojXem_|
A~ H$hV h| Omo ~«m÷Um{XH$ godH$ O~ AmgpŠV H$[aHo$ à^wgodm H$aV
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
51 52
^pŠV_mJ©H$mo àMma OrdZ²_| Š`m| H$a hmoBJmoŸ?Ÿ`h {~Mm[aHo$ lrJmonrZmWOr Amoa
lrJwgm§B©Or Hw§$ àJQ> {H$`o. gmo H$hVŸh|Ÿ: 66
n{Vd« V mn{V… 67
nmabm¡ { H$H¡ $ {hH$XmZH¥ $ V² Ÿ &
68
{ZJy T >öX`mo @ ZÝ`^ŠVo f w km{nVme`… 69Ÿ&&23Ÿ&&
^w{d ^pŠV-àMma¡H$-H¥$Vo ñdmÝd`-H¥$V²
AmJo ^y{_n| ^pŠV_mJ©Ho$ àMmaHo${b`o AnZo nwÌ lrJmonrZmWOr Amoa n{Vd«Vmn{V…
lrJwgm§B©Or Ho$ àJQ> H$aZdmao h|. gmo Ego Amn na_ X`mbwŸh|. Vhm§ gÝXoh hmoB Omo AmíM`© Zmqh H$aZmo Bhm§ H$maU H$hmŸ? Vhm§ H$hV h|
Omo bmoH$_| nwÌHo$ JwUZ²_| {nVmŸ-Ÿ_mVmV| Omo KQ>Vr Xo{I`V h| gmo {nVmŸ-Ÿ_mVmHo$
{dÚmXmVm, Aml`XmVm, ^`_wŠV H$[adodmao hþ {nVmVwë` H$hdmdV h|. gmo Xmofgy§. Šd{MX² {nVm {ZXw©ï> hmo` {H$ÝVw _mVm Xwï> hmoB Vmohþ nwÌ_| Xmof hmoV ho. n[a
Ego àH$mamÝVHo$ {nV¥ËdH$mo dmaU H$[adoH$m| AmJoH$mo Zm_ H$hV h|Ÿ: Bhm§ Vmo lrAmMm`©Or Amn lrR>mHw$aOrHo$ _wIma{dÝXê$n h| Amoa AmZÝXê$nhþ h|.
Vmhr ^m§{V lrAŠH$mOrhþ AmZÝXê$n h|. VmV| BZV| àJQ> ^`o lrJmonrZmWOr Amoa
{nVm lrJwgm§B©Or hþ lrAmMm`©OrHo$ g_mZ h| `h OmZZmo. Amoa bm¡{H$H$_| {nVmŸ-Ÿ_mVm
CÎm_ ahVhþ Šd{MV² nwÌ ~wamo hmoB Egmo Xo{Ido_| AmdV ho. Vhm§ OrdH$mo AÑï>
lrAmMm`©Or lrJwgm§B©Or-lrJmonrZmWOrHo$ OZH$ {nVm h|.
{Z{_Îm OmZZmo. gmo Vmo lrJmonrZmWOr Aé lrJwgm§B©Or _| gå^do Zmqh. gmo
H$mhoV|Ÿ? Omo AÑï> Vmo OrdHw§$ bJo n[a B©ídaHw§$ Zmqh bJo. lrJmonrZmWOr Aé
Vhm§ `h nyd©nj hmo` Omo {nVmHo$ g_mZ `{X nwÌ Z hmoB Vmo {nVmH$mo H$mO lrJwgm§B©Or Vmo B©ída h|. VmhrVo lrJmonrZmWOr Amoa lrJwgm§B©Or {nVmHo$ g_mZ
nwÌgy§ Ho$go {H$`mo OmBŸ? gmo lrJwgm§B©Or Amn {nVmVwë` Z hmoB Vmo AmJo h|, {dZ_| ^oX Zmqh.
^pŠV_mJ©H$mo àMma Ho$go hmoBŸ? Vmgm| A~ H$hV h|Ÿ:
A~ H$hV h| Oogo bmoH$_| n{Vd«Vm nËZrH$mo n{V AnZr nËZrno AZwamJ
ñd-d§eo ñWm{nVm@eof-ñd-_mhmËå`… amIV ho dogohr lr_hmà^wOr Amnw ^pŠV_maJH$mo AmMaU H$adodmao n{Vd«VmHo$
lrAmMm`©Or Amn Ho$go h|Ÿ? Omo AnZmo g~ _mhmËå`-g~ Y_© AnZo n{V h| Amoa {dZHo$ D$na AZwamJ amIV h|.
nwÌZ²_| amIo h|. VmV| Oogo lrAmMm`©Or Amn h| VogoB AmnHo$ nwÌ h|. {VZ_| ^oX
Zmqh OmZZmo. `m Vahgy§ lrAmMm`©OrHo$ d§eH$s lrAmMm`©OrHo$ g“ Vwë`VmH$mo {Zê$nU
H$[aHo$ ñdr` OZZ²H$m| Eo{hH$-nmabm¡{H$H$ gd© \$b Xo`dodmao hþ Amn hr h| gmo
A~ H$hV h| Omo lrAmMm`©Or AmnZo-AnZo nwÌZ²_| AnZoŸg~ Y_© amIo `h H$hV h|Ÿ:
~‹S>mo AmíM`© hoŸ! `h gÝXoh Xya H$[adoHw§$ H$hVŸh|Ÿ:
nma-bm¡{H$H¡${hH$-XmZ-H¥$V²
ñ_`mnh… ^JdËgå~ÝY Omgy§ {gÕ hmo` Egmo Eo{hH$ Amoa nmabm¡{H$H$ \$bH$mo XmZ
g~ AmíM`©Ho$ Xy[a H$aZdmao lrAmMm`©Or Amn h|. VmV| AmíM`© Zmqh H$[adodmao lrAmMm`©Or h|.
H$aZmo. VmV| `h Zm_ H$hoŸ&&22Ÿ&&
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
53 54
71
AÑï> Am{Xgy§ (ŸAWdm ^JdËgå~ÝY a{hV bm¡{H$H$ {dMmagy§ H$ao OmVo ^pŠV_mJ} gd© _ mJ© - d¡ b jÊ`mZw ^ y { VH¥ $ V² Ÿ &&24Ÿ&&
Y_m©{X nwéfmW©gy§Ÿ) Omo ór-nwÌ-YZm{XH$ àmßV hmoV h| Vo lrR>mHw$aOrHo$ gå~ÝYr
Zmqh hmoV h|. Amoa lr_hmà^wOr Amn (Ÿ^pŠV_mJu` nwéfmW©H$mo MVw:íbmoH$s, A~ H$hV h| Omo H$~hþH$ lrAmMm`©Ho$ godH$ nyOm_mJu`Z²H$mo g“ H$[aHo$
^pŠVd{Y©Zr, {ZamoYbjU, {Z~ÝYm{X J«ÝWZ²Ûmam ~moY H$amBHo$ Abm¡{H$H$- OmZ| Omo nyOm_mJ© Amoa ^pŠV_mJ© EH$ ho. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo godm XmoC R>moa ho. gmo
^JdËgå~pÝY Y_m©{X nwéfmW©gŸ§y ) Omo XmZ H$aV h| gmo {VZH$mo {d{Z`moJ lrR>mHw$aOr_| Vmgm| nyOm_mJ©_| ^«{_V ^`o OrdHw§$ Amn AnZo _mJ©H$mo {Zê$nU H$[aHo$ dm
hmoV ho, gmo ^JdXr` hmoV h|. Amoa Omo H$moB `m| H$ho Ho$ CÎm_ AÑï>(ŸnwÊ`Ÿ)gy§ _mJ©_|Vo H$m{T>Ho$ \o$[a AnZo _mJ©_| bmdV h|. gmo H$hV h|Ÿ:
VrW©dmg hmoBHo$ dm VrW©_| hr _aU hmo`do na CÎm_ nmabm¡{H$H$ \$b {_bV ho,
Ego hr CÎm_ AÑï>gm| new-nwÌm{Xê$n Eo{hH$ \$b hþ {_bV ho. gmo VmH$mo g_mYmZ
`o OmZZmo Omo ^JdËgå~ÝY Omgy§ {gÕ hmo` Egmo Eo{hH$ Amoa nmabm¡{H$H$ \$b CnmgZm{X-_mJm©{V-_w½Y-_moh-{ZdmaH$…
Vmo lrAmMm`©Or hr XoB gHo$ h|. nyOm_mJ© Am{X _mJ©Z²Hw§$ {dZ_mJ©Ho$ bmoJZ²Ho$ g“V| ^pŠV_mJ© g_{OHo$ Omo
ñd_mJu` {eî` {dZ _mJ©_| àd¥Îm hmoV h| {VZHw§$ Amn ^pŠV_mJ©H$mo {Zê$nU H$[a
\o$[a AnZo _mJ©_| bmdV h|.
Egmo \$b lrAmMm`©Or Amn H$~ XoB§JoŸ? Amoa H$moZ àH$ma XoB§JoŸ? `h
gÝXoh Xy[a H$[adoHw§$ H$hV h|Ÿ:
Vhm§ nyd©nj hmo` Omo ^pŠV_mJ©H$mo {Zê$nU _mÌ H$[aHo$ godH$Z²H$mo AkmZ
Ho$go Xy[a hmoV hoŸ? Vhm§ H$hV h|Ÿ:
{ZJyT>-öX`…
lrAmM`©OrH$mo öX` AË`ÝV JyT> ho.
^pŠV-_mJ} gd©-_mJ©Ÿ-Ÿd¡bjÊ`mZw^y{VH¥$V²
lrAmMm`©Or AnwZo godH$Z²gm| ^pŠV_mJ©H$mo {Zê$nU H$aV h| Amoa Xygao
lrAmMm`©Or Amn B©ída h|. VmhrVo BZH$mo öX` Om{Zdmo AeŠ` ho. n[a
_mJ©Z²H$s Anojm ^pŠV_maJH$s Ý`mar arV Aé CÎm_Vm H$mo AZw^d H$amdV h|.
Amn na_X`mb h|. VmV| \$bXmZ_| gÝXoh Zmqh H$aZmo. n[a \$b H$~ XoB§Jo `h
Om{Z Zmqh naV ho.
gmo H$moZ ^m§{VŸ? Omo nyOm_mJ©_| Om XodVmH$s nyOm H$[a`V h| gmo XodVm
_ÝÌHo$ AmYrZ hmoV h|, do lrR>mHw$aOrH$s {d^y{V h|, nyaUnwéfmoÎm_ Zmqh. Amoa
Vhm§ `h gÝXoh hmoB Omo lrAmMm`©Or AnZr BÀN>m H$moC godH$gm| Zmqh
^pŠV_mJ©_| goì` lrnwéfmoÎm_ h| gmo _ÝÌHo$ AmYrZ Zmqh h| Ho$db ^pŠVHo$
H$hV h| Ho$ H$moCH$m| OVmdV h|Ÿ? Vhm§ H$hV h|Ÿ:
AYrZ h|. VmV| ""Vy ^pŠV_maJ N>m§{S>Ho$ nyOm_maJ_| Š`m| J`moŸ? \o$ar ^pŠV_maJ_|
AmCŸ!'' gmo `m ^m§{V godH$Z²Hw§$ AnZo _maJ_| bmdV h|. gmo `h OVm`doHw§$ `h
AZÝ`-^ŠVofw km{nVme`… Zm_ H$hoŸ&&24Ÿ&&
nX²_Zm^Xmg à^¥{V g[aIo AZÝ` AÝVa“ ^ŠV_| AnZmo AÝV…H$aU {OZ
OVm`mo ho Ego lrAmMm`©Or Amn h|Ÿ&&23Ÿ&& 72
n¥ W H² $ -eaU-_mJm} n Xo ï >m 73 lrH¥ $ îU-hmX© { dV² Ÿ &&
70
CnmgZm{X-_mJm© { VŸ-Ÿ_w ½ Y-_mo h -{ZdmaH$…Ÿ&& 74
à{VjU-{ZHw$ÄOñWŸ-Ÿbrbm-ag-gwny[aV:Ÿ&&25Ÿ&&
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
55 56
Amoa d«OdmgrZ²H$mo CÎm_ A{YH$ma Xo{I CZH$m| AnZr eaU ~wbmB ñdê$nmZÝXH$mo
A~ H$hV h| Omo eaU_mJ©H$mo n`©dgmZhþ nwéfmoÎm__| ~Vm`mo ho gmo H$hm AnZmo AZw^d H$am`o Amoa AOw©ZH$m| `wÕ H$[adoH$s àoaUm XrZr. `h g~
eaU_mJ© Amoa ^pŠV_mJ© EH$ hr hoŸ? gmo H$hVŸh|Ÿ: lrR>mHw$aOrHo$ A{^àm`Ho$ OmZZdmao lr_hmà^wOr h| VmV| `h Zm_ H$ho.
eaU_mJ©hþ XmoB ^m§{VH$mo hoŸ: EH$ nw{ï>_maJr` Amoa Xygamo _`m©Xm_maJr`. à{V-jU-{ZHw$ÄO-ñW-brbm-ag-gwny[aV:
V~ nw{ï>_maJr` H$moZgmoŸ? gmo H$hV h| Omo BÝÐ d«O_| dfm© {H$`o V~ d«Odmgr à{VjU {ZHw$ÄOñW Oo lrnyaUnwéfmoÎm_ {VZH$s Omo d«O^ŠVZ²Ho$ gmW
lrR>mHw$aOrH$s eaU_| Am`o gmo dh eaU_mJ© nw{ï>_mJu` ho. V~ Oo eaU Am`o brbm VmHo$ aggy§ ~m{haŸ-Ÿ^rVagm| Oo nyU© h| Ego lrAmMm`©Or _hmà^w Amn
{VZH$mo Amn A“rH$ma H$[a lrJmodY©Z YmaU H$[a ajm {H$`o Amoa gmV {XZ Vm§B h|Ÿ&&25Ÿ&&
75
ñdê$nmZÝXH$mo AZw^d H$am`o. Amoa Oo eaU_mJ©H$mo \$b _wpŠV {_bV ho gmo VËH$Wm{jßV{MÎmg² 76VX²Ÿ•Ÿ{dñ_¥VmÝ`mo 77d«O{à`:Ÿ&&
_`m©Xm_mJu` eaU_mJ© H$ømo OmVm ho. VmV| lrAmMm`©Or _hmà^w `m ^m§{Vgmo 78
{à`d«OpñW{V: 79nw{ï>Ÿ•ŸbrbmH$Vm© 80ah…{à`:Ÿ&&26Ÿ&&
Ý`maoŸ-ŸÝ`mao eaU_mJ©H$mo CnXoe H$ao h| `h OVm`doHw§$ `o Zm_ H$ho.
Vhm§ `h gÝXoh hmoB Omo ag `{X öX`_| nyaU hmoBJmo Vmo ^ŠVZ²H$m| ~m{ha
eaU_mJ© nwéfmoÎm_ n`©dgm`r hmo`do na hþ dmH$mo ^pŠV_maJgm| {^ÝZ Ho$go Om{Z n‹S>oJmoŸ? `h gÝXoh Xy[a H$[adoHw§$ `h Zm_ H$hoŸ:
{Zê$nU Š`m| {H$`oŸ? gmo H$hV h|Ÿ:
VV²-H$Wm{jßV-{MÎm:
lrH¥$îU-hmX©-{dV² amgbrbmH$s agdmVm©_| ^br^m§{V {namo`mo ho _Z {OZH$mo Ego lrAmMm`©Or
\$bmË_H$ Ego lrH¥$îUHo$ A{^àm`Hw§$ Om{Zdodmao lrAmMm`©OrŸh|. Amn h|.
lrR>mHw$aOr OrdH$mo A{YH$ma Xo{IHo$ _maJH$mo CnXoe H$aV h|. AVEd Egr ^JdËH$Wm_| {MÎmdmao hmoBdogm| {ZaÝVa AnZo {ZO godH$Z²gm| agdmVm©
AOw©ZH$mo _`m©Xmnw{ï>_| A{YH$ma hVmo VmV| CnXoehþ dogmo {H$`o. gmo H$m¡Z ^m§{VŸ? H$hV h|. VmV| godH$ OmZo h| Omo Amn brbmaggm| nyaU h|. Amoahþ H$hV h| Omo
Omo AOw©Zgm| `m| H$ho Omo ""Vy _oar eaU Amd, _| Voao nmnZ²Hw§$ Xy[a H$ê§$Jmo'' gmo nyU©nwéfmoÎm_H$s EH$ g§`moJbrbm ho Amoa EH$ {d`moJbrbm ho. gmo O~ Amn
`o _`m©Xm_maJH$mo A§e ho. gmo H$mhoŸ? Omo eaU Am`oH$mo H$Nw> (ŸA{YH$Ÿ) \$b g§`moJgy§ nyU© hmoV h| V~ ~m{haŸ-Ÿ^rVa gånyU© h| Amoa brbmH$mo AZw^d H$aV
Zmqh, Ho$db nmn Xy[a hmoB§Jo, VmV| _`m©XmH$mo A§e. Amoa `m nmnH$mo \$b Omo MoZgy§ ~¡R>o ahV h|. Amoa {d`moJbrbmaggy§ O~ nyU© hmoV h| V~ aømo Z Om`. VmV|
emoH$; dmH$m| Xy[a H$[ado_| gmYZ Amnw hr ~Z|Jo Ego H$hr AnZr eaU ~wbm`o agdmVm© g~Z²gm| H${h H$mb{Zdm©h H$aV h|. V~ godH$ OmZV h| Omo Amn
gmo `h nw{ï>_mJ©H$mo A§e ho. VmV| AOw©ZH$mo Oogmo A{YH$ma XoI| Vogmo CnXoe {H$`o.
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
57 58
{d`moJaggm| nyU© Ho$db AmZÝXê$n h|. hoŸ? `h gÝXoh Xy[a H$[adoHo${b`o AmnH$mo `h Zm_ H$hV h|Ÿ:
A~ H$hV h| Omo Amn agH$s H$Wm H$hV h| Vmo H$hm AmoaŸdmVm© H$aV nw{ï>-brbm-H$Vm©
ZmqhŸ? gmo `h gÝXoh Xy[a H$adoHw§$ `h Zm_ H$hVŸh|. lrR>mHw$aOr Oo amgbrbm {H$`o gmo d«Ohr_| {H$`o. `h Om{Z lrAmMm`©Or
_hmà^w d«Ohr_| aho. Amnhþ amgbrbmH$mo AZw^d H$aV h| Amoa godH$Z²H$m|hþ
VpX²dñ_¥VmÝ`: amgbrbmH$mo àH$ma OZmdV h|. `h OZmBdoHw§$ `h Zm_ H$ho.
amgbrbmH$s agdmVm© H$[a ^ybo h| ag{déÕ gJao nXmW© {OZZ| Eg|
lrAmMm`©Or _hmà^w Amn h|. ah:-{à`:
EH$mÝV ho {à` {OZH$m| Ego lrAmMm`©Or _hmà^w Amn h|.
`m H$[a `h OVm`o Omo {OZ dñVyZ²gy§ brbmH$s gw{Y Z Amdo gmo AmnH$m|
dñVw {à` Zmqh. H$mhoV|Ÿ? Omo amgbrbmH$mo AZw^d EH$mÝVhr_| hmoB. `mV| EH$mÝV ~mohmoV
^mdV hoŸ&&26Ÿ&&
gmo Š`m| Om{Z`o gmo H$hV h|Ÿ:
81
^ŠVo À N> m ny a H$: 82gdm© Ÿ •ŸkmVbrbmo @ {V_mo h Z: 83Ÿ&&
84
d«O-{à`: gdm©gŠVmo 85^ŠV_mÌmgŠV: 86n{VVnmdZ:Ÿ&&27Ÿ&&
d«O ho {à` {OZH$m| Ego Amn h|. `m H$[a `h OVm`o Omo d«OH$m| Xo{IHo$
brbmH$s ~hmoV gwY Amd{V ho. VmV| d«O {à` bmJV ho. A~ H$hV h| Omo godH$Z²H$m| H$~hþ§H$ lrR>mHw$aOrH$s nw{ï>brbm Om{ZdoH$s
Am{V© Xo{IHo$ AmnwZhr CZgm| nw{ï>brbm H${h CZH$s Am{V© Xy[a H$aV h|. `h
A~ H$hV h| Omo d«O {à` ho `h Š`m| Om{Z naoŸ? gmo H$hV h|Ÿ: OVm`doHo${b`o `h Zm_ H$hV h|Ÿ:
{à`-d«O-pñW{V: ^ŠVoÀN>m-nyaH$:
{à` ho d«O_| pñW{V {OZHw§$ Ego Amn h|. ^ŠVZ²H$s BÀN>m nyaZ H$aZdmao lrAmMm`©Or _hmà^w Amn h|.
d«O `{X {à` Z hmoB Vmo Chm§ pñW{V Z H$a|. `m H$[a `h OVm`o Omo d«O A~ H$hV h| Omo nw{ï>brbm Om{ZdoH$s ^ŠVZ²H$s Ama{VHw§$ Xo{IHo$ Oogo
~hmoV {à` ho. nw{ï>brbm H${h {dZH$s Ama{V Xy[a H$aV h| Vm ^m§{V AmnwZ²H$m| hmodVo agH$mo
AZw^dhþ godH$Z²gm| H$hV hmoB§JoŸ? Vhm§ H$hV h|Ÿ:
Vhm§ `h gÝXoh hmoB Omo d«O {à` ho n[a Chm§ pñW{V H$[adoH$mo à`moOZ H$hm
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
59 60
gdm©@kmV-brb: A~ AnZo godH$Z²no A{VH¥$nm H$aV h| gmo EH$ AÝ` àH$maV| H$hV h|Ÿ:
gd© ^ŠVZ² H$[ahþ Z OmZr OmV ho brbm {OZH$s Ego lrAmMm`©Or _hmà^w
Amn h|. n{VV-nmdZ:
AnZo nw{ï>_mJu` Oo n{VV {VZH$m| n{dÌ H$aZdmao Amn h|.
`m H$[a `h OmZZmo Omo AmnwZ²H$m| Om agH$mo AZw^d hmoV ho gmo AnZo
godH$Z²hþgm| Zmqh H$hV h|, Amoa àH$ma H$hV h|. Vhm§ `h nyd©nj hmoB Omo nw{ï>_mJ©_| nmn H$hm hoŸ? gmo H$hV h| Oogo
_`m©Xm_mJ©_| dU©Y_©-Aml_Y_©gm| {déÕ AmMaU H$ao gmo "n{VV' H$hdmdo Vm
A~ H$hV h| Omo H$mhþ godH$H$m| ^m½` H$[a `h _ZmoaW hmo` Omo Amnw Om ^m§{V nw{ï>_mJ©_|hþ Omo AmMaU H$ho h| Vmg§y {déÕ AmMaU H$ao VWm Amoa(ŸAÝ`Ÿ)
agH$mo AZw^d H$aV h| gmo _|hþ OmZw§ V~ dm godH$hþH$mo _ZmoaW nyU© H$aV h|. `h _maJH$mo AmMaU H$ao gmo "nmVH$s' H$hdmdo. VmV| EgoZ²Hw§$ Amn H$ho h| Omo
OVm`doHw§$ `h Zm_ H$hV h|. ""AaoŸ! ^pŠV_mJ©Ho$ AmMaUH$mo N>m§{‹S>Ho$ Vy Amoa AmMaU Š`m| H$aV hoŸ?'' `m
^m§{Vgmo CnXoe H$[aHo$ \o$[a ^pŠV_mJ©H$mo AmMaU H$admB n{VVZ²H$mo CÕma
A{V_mohZ: H$aV h|. Vmgm| `h Zm_ H$hoŸ&&27Ÿ&&
godH$H$m| H${hdo `mo½` Oo lrR>mHw$aOrH$s brbm hm|` gmo dm ^m§{Vgm| H$hV
87
h| Omo gwZV _mÌhr agH$mo Amdoe hmoV ho. Vm H$[aHo$ Ego _moh`wŠV hmoV h| Omo ñd`emoJmZg§öï>Ÿ-ŸöX`må^moO-{dï>a:Ÿ&&
88
`m| OmZV h| Omo lrAmMm`©Or _hmà^w dmVm© H${h _oamo _ZmoaW nyU© {H$`o. gmo `m `e:nr`y f bharŸ-Ÿßbm{dVmÝ`ag: 89 na:Ÿ&&28Ÿ&&
^m§{V godH$Z²H$m| AZw^d H$amdV h|.
A~ H$hV h| Omo An{dÌZ²H$m| n{dÌ H$[adoH$mo gm_Ï`© ho `m| H$ho gmo Š`m|
Vhm§ `h e‘>m hmoV ho Omo nw{ï>^ŠVZ²H$m| agmZw^d H$amdV h| Amoagm| Zmht Om{Z n‹S>oŸ? Vhm§ H$hV h|Ÿ:
H$amdV h| Vm_| H$hm hoVwŸ? Vhm§ H$hV h|Ÿ:
ñd-`emoJmZ-g§öï>-öX`må^moO-{dï>a…
gdm©gŠV: lrAmMm`©Or _hmà^wHo$ `eH$mo JmZ H$[a A{V AmZpÝXV Oo ^ŠV, {VZHo$
AnZo godH$Z²V| Oo Amoa h| do dm agH$mo AZw^d H$[ado `mo½` Zmht h| VmV| ^pŠV_mJu` öX`H$_b AmgZ h| {OZHo$ Ego lrAmMm`©Or _hmà^w Amn h|.
Zmqh H$amdV h|, {dZH$s Cnojm H$aV h| `h OVm`doH$§w `h Zm_ H$h|.
`mH$mo A{^àm` `h ho Omo Amn ^ŠVZ²Ho$ nmn Xy[a H$aV h| Vmgm| ^ŠVZ²Ho$
^ŠV-_mÌmgŠV: _Z_| AmnH$mo `e AmdV ho. V~ g~ godH$ AmZÝX`wŠV hmoV h|. Ego godH$Z²Ho$
Ho$db nw{ï>_maJr` ^ŠVZ²_| A{VH¥$nm`wŠV h|. VmVo CZH$m| agH$mo AZw^d öX`_| Amn gXm {~amOo h|.
H$admdV h|, AmoaZ²H$m| Zmqh H$admdV h|.
Vhm§ `h nyd©nj hmoB Omo `h Š`m| Om{Z`o Omo AmnH$s godH$Z²Ho$ öX`_|
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
61 62
pñW{V hoŸ? Vhm§ H$hV h|Ÿ:
Vhm§ XmoB ~ma "^rOo' H$ho VmH$mo A{^àm` `h Omo lrAmMm`©Or _hmà^yZ²H$s
`e:-nr`yf-bhar-ßbm{dVmÝ`-ag… H¥$nmgm| brbmaggy§ ^rOo Omo godH$ h| do AnZo nmg Oo ~¡R>V h| {VZhþ§H$m|
AnZo `eê$nr A_¥VVa“V| ßbm{dV H$ar Ý`yZ H$[a {X`o h| AÝ` ag {OZZ| ^JdÐaggm| AmÐ H$[a XoV h|. Oogo ^rÁ`mo dñÌ hmo` gmo gyIo dñÌH$m| ^rÁ`mo
Ego lrAmMm`©Or h|. H$ao Vm ^m§{V. gmo Amnw AnZo godH$Z²H$m| ~m{ha-^rVagm| brbmaggm| n[anyU©
H$aV h|.
`{X godH$Z²Ho$ öX`_| AmnH$s pñW{V Z hmoB Vmo Amn AnZo agê$nr
A_¥VHo$ Va“gm| godH$Z²Ho$ öX`_| Amoa ag ^wbm` S>maV h| gmo ~mV Z hmoB. Amoa A~ H$hV h| Omo lrAmMm`©Or AnZo godH$Z²H$m| AnZmo {à` ñWb hþ
`mH$m| A_¥V H$[aHo$ H$ho gmo Š`m|Ÿ? Vhm§ H$hV h| Omo Oogo ñdJ©_| XodVmZ²H$m| OZmdV h| gmo H$hV h|Ÿ:
A_¥Vhr OrdoH$mo H$maU ho Vm ^m§{V nw{ï>_mJ©_| AmnH$mo `e ^ŠVZ²Ho$ OrdoH$mo
H$maU ho. JmodY©Z-pñWË`wËgmh:
lrJmodY©Z nd©V g_rn a{hdoH$mo gXm CËgmh ho {OZH$mo Ego Amn h|.
Vhm§ `h nyd©nj hmoB Omo Amn AnZo `e H$[a Amoa g~ `e ^wbmdV h|
gmo Š`moŸ? Vhm§ H$hV hoŸ: lrJmodY©Z nd©V g_rn a{hHo$ nd©VH$mo ñdê$nhþ OVm`o Omo aËZ_`
J¡[aH$m{XYmVw(ŸJoéŸ-ŸgwdU©Ÿ)_` brbmg¥{ï>H$mo ñdê$n Egmo lrJmodY©Z nd©V ho `h
na: OVm`o. Zmqh Vmo nhobo H$moC OmZV Z hVmo.
lrAmMm`©Or _hmà^w Ho$go h|Ÿ? AjahþVo na h|, nwéfmoÎm_ê$n h|. `mV|
AnZo ag H$[a Amoa ag ^wbmdV h|Ÿ&&28Ÿ&& Vëbrbm-ào_-ny[aV:
JmodY©ZmoÕaUbrbmHo$ agV| Amn nyU© h|.
90
brbm_¥ V Ÿ-ŸagmÐm© Ð rŸ-ŸH¥ $ Vm{IbŸ-Ÿeara^¥ V ² Ÿ &&
91
JmodY©Z-pñWË`wËgmh… 92Vëbrbm-ào_-ny[aV:Ÿ&&29Ÿ&& lrR>mHw$aOr O~ JmodY©Z YmaU {H$`o, V~ BÝÐHo$ ^`V| d«Odmgr ea{U
Am`o {VZH$m| g~ OrdZ²V| Ý`mao, AnZo H$[a gmV {XZ Vm§B ^yIŸ-Ÿß`mg g~ Xy[a
A~ H$hV h| Omo Amn lrR>mHw$aOrH$s brbmê$nr A_¥Vgm| godH$Z²Ho$ H$[a ñdê$nmZÝXH$mo XmZ H$[a ajm {H$`o. `h brbm H$[a àJQ> ^`o ào_gy§ nyU©
_ZmoaW ^br^m§{V nyU© H$aV h|. `h OVm`doHw§$ `h Zm_ H$hV h|Ÿ: h|Ÿ&&29Ÿ&&
93
brbm_¥V-agmÐm©Ðr-H¥$Vm{Ib-eara^¥V² `k^mo Š Vm 94`kH$Vm© 95MVw d © J © { demaX:Ÿ&&
96
lrR>mHw$aOrH$mo brbmê$nr Omo A_¥Vag Vmgm| ^rOohþVo ^ŠVZ²H$m| A{V ^rOo gË`à{Vk: 97{ÌJw U mVrVmo 98 Z`{demaX:Ÿ&&30Ÿ&&
{H$`o h| {OZZ| Ego Amn h|.
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
63 64
`k-^moŠVm
lrAmMm`©Or _hmà^w Amnw à^wHo$ _wIma{dÝXmdVma Ap½Zñdê$n h| Vmgm| gË`-à{Vk:
`kr` h{dH$mo ^moJ H$aZdmaohþ Amnhr h|. VmV| "`k^moŠVm' nhbo H$ho. `WmW© ho à{Vkm {OZH$s Ego Amn h|.
Vhm§ `h nyd©nj hmoB Omo nhbo `mJ {H$`o {~Zm `mJH$mo ^moJ Š`m| gå^doŸ? O~ lrAmMm`©Or _hmà^w lrR>mHw$aOrH$s AmkmV| nw{ï>_mJ©H$mo àmJQ>ç
Vhm§ H$hV h|Ÿ: {H$`o V~ lrR>mHw$aOr `h H$ho Omo `m _mJ©_| _oao eaU Amdo {VZH$mo _¢ nw{ï>_mJu`
nwéfmW© XmZ H$[a CÕma H$ê§$Jmo. `h OVmBdoHw§$ `h Zm_ H$hV h|.
`k-H$Vm©
Omo JmodY©Z`k H$adoH$s Amkm R>mHw$aOrHo$ lr_wIV| àJQ> ^B ho Amoa Vhm§ `h nyd©nj hmoB Omo A~ Vm§B gË`à{Vkm Vmo H$mhþH$s Z XoIr Vmo
lrR>mHw$aOrHo$ _wIma{dÝXñdê$n lrAmMm`©Or _hmà^w Amn h| VmVo "`kH$Vm©' lrAmMm`©Or _hmà^wH$s à{Vkm Š`m| gË` hmoBJrŸ? `h gÝXoh Xy[a H$[adoHw§$ `h
`h Zm_ H$ho. Zm_ H$hV h|Ÿ:
AnZo _mJ©Ho$ J«ÝWZ²H$mo {Zê$nU {H$`o V~ godH$ ~‹S>mB© H$aZ bmJo Omo Vhm§ `h gÝXoh hmoB Omo _m`mdmX H$moZ dmX boHo$ Xy[a {H$`moŸ? gmo H$hV
AmnH$s ~am~[a H$moC Zmqh. VmV| AnZo godH$Z²_| H$s{V©Ho$ ~‹T>mdZhmao Ego h|Ÿ:
lrAmMm`©Or _hmà^w Amn h|.
~«÷-dmX-{Zê$nH$…
A~ H$hV h| _m`mdmXm{X Omo _VdmX, {VZHo$ àJQ> H$aZdmao Omo npÊS>V ~«÷dmX, Omo Om_| g~ dñVwH$m| gË` (Ÿ~«÷mË_H$Ÿ) H$ømo ho, Vm dmXH$m|
{VZ_|hþ An{Z H$s{V© ~‹T>m`o. gmo Zm_ H$hV h|Ÿ: boHo$ _m`mdmX, Om_| g~ dñVwZ²H$m| {_Ï`m H$ømo ho, VmH$m| Xy[a {H$`oŸ&&31Ÿ&&
103
VÎd-gyÌ-^mî`-àdV©H$: AàmH¥ $ Vm{Ibm-H$ënŸ-Ÿ^y { fV: 104ghOpñ_V:Ÿ&&
105
ì`mgOrHo$ Oo gyÌ h| {VZHo$ AW©H$mo {Zê$nU Om_| ho Egmo "AUw^mî`' J«ÝW {ÌbmoH$s^yfU§ 106^y{_Ÿ-Ÿ^m½`§ 107ghOgwÝXa:Ÿ&&32Ÿ&&
VmHo$ {Zê$nU H$aZdmao Amn h|.
Vhm§ nyd©nj hmoB Omo ì`mggyÌHo$ AW© Vmo e‘>amMm`m©{XH$hþ {H$`o h| Vmo AàmH¥$Vm{IbmH$ën-^y{fV:
lrAmMm`©Or _hmà^wZ_² | A{YH$Vm H$hm hoŸ? Vhm§ H$hV h| Omo doX_| lrR>mHw$aOrH$mo Abm¡{H$H$ Oo Am^yfU {VZ H$[aHo$ lrAmMm`©Or ^y{fV h|.
agmË_H$ gmH$ma ñdê$n H$ømo ho. Vm ^m§{V ì`mggyÌH$mo AW© e‘>amMm`m©{XH$
Zmqh {H$`o h|, AmnwZohr _mJ©H$s ar{Vgm| {ZamH$ma ñdê$nH$mo {Zê$nU {H$`o h|, gmo
gmo Abm¡{H$H$ Am^yfU H$m¡ZŸ? Omo ì`mggyÌHo$ Mm[a AÜ`m` h| à_mU,
Vmo doX{déÕ ho. Amoa lrAmMm`©Or _hmà^w CÎm_ ar{Vgm| {Zê$nU {H$`o h|. `h
à_o`, gmYZ Amoa \$b. {VZ_| Omo MmoWmo AÜ`m` \$bê$n, Vm_| ^JdX²^mdê$n
OVm`doHw§$ `h Zm_ H$ho. `m H$[a npÊS>VZ²_|hþ AnZr H$s{V© ~‹T>mB©.
Abm¡{H$H$ Am^yfU, {VZ H$[a {d^y{fV h| lrAmMm`©Or _hmà^w. Vhm§ H$moB H$ho
Omo e‘>amMm`m©{XH$Zohþ ì`mggyÌHo$ MmoWo AÜ`m`_| AnZo _mJ©Ho$ \$b H$ho h|, n[a
Vhm§ H$moB H$ho Omo AmO H${b`wJ_| _m`mdmXHo$ AmJo g~ emñÌ Xy{fV hmoB Oogmo H$Ny> lrAmMm`©Or _hmà^w \$bH$mo {Zê$nU {H$`o h| Vm ^m§{V Amoa H$moC
J`o h| Vm ^m§{V AUw^mî`hþ Xy{fV hmoB J`moŸ? `h gÝXoh Xy[a H$[adoHw§$ `h Zm_ {Zê$nU Zmqh {H$E. VmV| Abm¡{H$H$ Am^yfU H$[a Amn `wŠV h|. gmo `h Zm_
H$hV h|Ÿ: H$ho.
_m`m-dmXm»`-Vybmp½Z: A~ `h gÝXoh hmoB Omo godH$Z²H$m| Ho$go Om{Z n‹S>oŸ? gmo OVmBdoHw§$ AJbmo
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
67 68
Zm_ H$hV h|Ÿ: ghO-gwÝXa:
godH$Z²Hw§$ lrAmMm`©Or _hmà^w AnZo ghO ñdê$nHo$ Xe©ZH$m| CnOmdZhmao
ghO-pñ_V: h|, H¥${Ì_ Zmqh. `m H$[a `h H$ho Omo ^ŠVZ²Ho$ ^m½`ê$n lrAmMm`©Or _hmà^w
^JdX²^mdê$n Abm¡{H$H$ Am^yfU Amn YmaU {H$`o h| VmV| ^mdH$mo O~ h|Ÿ&&32Ÿ&&
108
ñ_aU hmoV ho V~ ghO _ÝXhmñ``wŠV hmoV h|. Vm H$[aHo$ godH$Z²H$m| Om{Z n‹S>V Aeof-^ŠV-gåàmÏ`©Ÿ-ŸMaUmãO-aOmo-YZ:Ÿ&&
ho Omo Amn Abm¡{H$H$ ^md`wŠV h|.
A~ H$hV h| Omo ^ŠVZ²H$m| lrAmMm`©Or _hmà^wH$s MaUaoUw `hbmoH$
A~ H$hV h| Omo lrAmMm`©Or _hmà^w godH$Z²H$m| emo^m H$aZdmao h|. `h gå~ÝYr Amoa nabmoH$ gå~ÝYr nXmW© {VZH$s {g{Õ H$aZdmar ho. `h OVm`doHw§$
OVm`doHw§$ `o Zm_ H$hV h|Ÿ: `h Zm_ H$hV h|Ÿ:
{ÌbmoH$s^yfU_² Aeof-^ŠV-gåàmÏ`©-MaUmãO-aOmoYZ:
"{ÌbmoH$s' nX H$[a gËdJwU, aOmoJwU Amoa V_moJwU g{hV Oo godH$ Vo {OZH$s MaUaoUw Aeof^ŠVZ²H$m| `hbmoH$ VWm nabmoH$ gå~ÝYr nXmW©H$s
H${h`V h|. {ÌbmoH$_| Ego godH$Z²H$s emo^m lrAmMm`©Or _hmà^wHo$ gå~ÝY {g{Õ H$aZdmar ho Ego lrAmMm`©Or h|.
H$[a ho, Amoa ^m§{V Zmqh. `h OVm`doHw§$ `h Zm_ H$ho.
godH$Z²Ho$ `hbmoH$ gå~ÝYr nXmW© H$moZŸ? Omo godmHo${b`o ñÌrŸ-ŸnwÌŸ-
A~ H$hV h| Omo lrAmMm`©OrHo$ MaUma{dÝXHo$ gå~ÝYV| ^y{_hþH$mo CËH$f© ŸYZm{XH$. nabmoH$ gå~ÝYr nXmW© H$moZŸ? Omo lrR>mHw$aOrH$mo gå~ÝY. {VZHo$
{gÕ ^`mo. `h OVm`doHw§$ `h Zm_ H$hV h|Ÿ: {gÕ hmoBdoHo${b`o OVm`mo Omo g~ dñVw {g{Õ hmoBdoHo$ {dfo Omo _m§JZmo gmo Vmo
lrAmMm`©Or _hmà^wZ²Ho$ MaUma{dÝXH$s aO _m§JZr Amoa H$Ny> Z _m§JZmo.
^y{_-^m½`_²
^y{_Ho$ nyd©nwÊ`Ÿ-Ÿ\$bê$n lrAmMm`©Or _hmà^w Amn h|. `m ^m§{V lrAmMm`©Or _hmà^wZ²Ho$ EH$gmo AmR> Zm_ H${h A~ Cng§hma
H$aV h|.
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
69 70
VXàmßVm¡ d¥Wm _moj: VXmßVm¡ VX²JVmW©VmŸ&&
Q>rH$m : AmZÝXg_wÐê$n lrAmMm`©Or _hmà^w, {VZHo$ EH$gmo AmR> Zm_ h_ AV: gdm}Îm_§ ñVmo̧ Oß`§ H¥$îUagm{W©{^:Ÿ&&35Ÿ&&
lr{dQ²R>bZmWOr, àH$f© H$[a {Zê$nU {H$`o. Vhm§ lrAmMm`©Or _hmà^yZ²H$mo
AmZÝXê$n g_wÐ ho gmo AJmY hmoB©, gXm ObnyU© hmoB©, {ZaÝVa CÀN>{bV VXàmßVm¡Ÿ=Ÿdmo àmßV Zqh hmodo Vmo VX²JVmW©VmŸ=ŸdmH$s JVmW©Vm ho
Va“dV² hmoB© Vm ^m§{V Amnhþ ^m§{VŸ-Ÿ^m§{V aggånyU© h|. Amoa {OZ_| ^mdZ²Ho$
_moj:Ÿ=Ÿ_moj AV:Ÿ=Ÿ`mgy§
Va“ {ZaÝVa CR>V h| Ego h|. AmoaŸg_wÐ_| Oogo aËZHo$ g_yh hmoB Vm ^m§{V AmnHo$
^mdZ²_Ÿ| hoŸ&&33Ÿ&& (ŸàmßVmo{nŸ=ŸàmßV hmo`donohþŸ) H¥$îUagm{W©{^:Ÿ=ŸH¥$îUagH$s
BÀN>mdmaoZ²Hw§$
d¥WmŸ=Ÿì`W© ho gdm}Îm_§Ÿ=Ÿgdm}Îm_
A~ lrgdm}Îm_ñVmoÌHo$ nmR>H$mo \$b H$hV h|.
VXmßVm¡Ÿ=ŸdmH$s àmpßV_| ñVmo̧Ÿ=ŸñVmoÌHw§$, Oß`_²Ÿ=ŸOnZmo
lÕm-{dew Õ -~w { Õa² `: nR>Ë`Zw { XZ§ OZ:Ÿ&
Q>rH$m : lrAmMm`©Or _hmà^yZ²Ho$ godH$Z²H$m| `{X nw{ï>_mJ©Ho$ \$bH$s àmpßV ^B©
g VXoH$-_Zm {g{Õ_² CŠVm§ àmßZmoË`g§e`_²Ÿ&&34Ÿ&&
Vmo gm`wÁ`m{XH$ Oo _wpŠV Vo d¥Wm h|. Š`m| Omo nw{ï>_mJ©H$mo \$b g~V| A{YH$ ho.
gmo gdm}Îm_Ho$ nmR>V| {gÕ hmoB©. VmV| {OZH$m| lrAmMm`©Or _hmà^wH$s H¥$nmV|
lÕm-{dewÕ-~w{Õ:Ÿ=ŸlÕmgy§ {deof nR>{VŸ=ŸnmR> H$ao ho lrR>mHw$aOrHo$ AYam_¥VH$s dm§N>Zm ho {VZH$[a gdm}Îm_ñVmoÌH$mo On H$aZmo.
H$[aHo$ ewÕ ho ~w{Õ OmH$sŸEgmo g:Ÿ=Ÿdmo, Ag§e`_²Ÿ=Ÿg§e` a{hV VmH$mo `h AW© Omo O~ Vm§B gÝXoh {~Zm nmR> Z Amdo V~ Vm§B nwH$m[aHo$ nmR>
VXoH$_ZmŸ=ŸEH$ _mÌ {dZ_| _Zdmamo CŠVm§Ÿ=ŸH$hr ^`r H$aZmo Amoa O~ ^br^m§{V Amdo V~ JwßV H$[a On H$aZmo. Amoa `h ñVmoÌ
OZ:Ÿ=Ÿì`pŠV, `:Ÿ=ŸOmo {gqÕŸ=Ÿ{g{ÕHw§$ nw{ï>_mJ©Ho$ \$bH$m| {gÕ H$aZdmamo ho `mhrVo `mH$mo Zm_ gdm}Îm_ ho. gmo {ZaÝVa
OnZmo. `m ^m§{V Ap½Zê$n lrAmMm`©Or _hmà^w {VZHo$ Hw$_ma lrJwgm§B©Or `h
AZw{XZ§Ÿ=Ÿà{V{XZ àmßZmo{VŸ=ŸàmßV H$ao ho
J«ÝW àJQ> {H$`o h|Ÿ&&35Ÿ&&
Q>rH$m : Omo lrAmMm`©Or _hmà^wZ²_| lÕm H$[a ewÕ ho. AWm©V² Xw:g“m{XH$Z²
Ed_² AmMm`© Z m_m{Z {dd¥ V m{Z `Wm_{V:Ÿ&
H$[a Xwï> Z hmoB Egr ~w{Õdmbmo ^JdXr` hmoB, Omo {ZaÝVa nmR> H$ao Vmo nhbo
AmnwZ²_| EH$_Z hmoB, nmN>o lrR>mHw$aOrHo$ AYam_¥VH$mo AmñdmXZê$n Omo {g{Õ {nV¥ n mXmãOH¥ $ n`m ZmÝ`gmYZVmo _`mŸ&&
VmH$s àmpßV hmoB `h \$b gdm}Îm_Ho$ nmR>V| hmoB `m_| gÝXoh Z H$aZmo. `h à{Vkm
lrJwgm§B©Or H$aV h|Ÿ&&34Ÿ&& A~ lrJmoHw$bZmWOr H$hV h| Omo `m ^m§{V Oogr _oar ~w{Õ hVr Vm ^m§{V
lrJwgm§BO© rHo$ MaUH$_bH$s H¥$nmV| lrAmMm`©Or _hmà^yZH² $o EH$gmo AmR> Zm_Z²H$s
A~ H$hV h| Omo nw{ï>_mJ©H$mo \$b _wpŠVhþVo A{YH$ ho `h OVmBdoHw§$ H$hV Q>rH$m _¢ H$sZr; Amoa _m|H$mo H$moC gmYZ Z hVmo. gmo íbmoH$ A~ H$hV h|Ÿ:
h|Ÿ: `ÚÌ ~w { ÕXmo f o U {dd¥ V mdÝ`WmH¥ $ {V:Ÿ&
j_ÝËdmMm`© M aUm _X² ^ ¥ Ë `mo ` {_{V ñdV:Ÿ&&
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrgdm}Îm_ñVmoÌ_²
71 72
&& lrdëb^mï>H$_² Ÿ&&
lrJmoHw$bZmWOr H$hV h| Omo H$Xm{MV² ~w{ÕHo$ XmofH$[aHo$ Q>rH$m_| h_ (3)
AÝ`Wm {H$`o hm|` Vmohþ lrAmMm`©Or _hmà^wHo$ MaUma{dÝX h_mar ajm H$amoŸ!
lrJmoHw$bZmWOrH¥$V Q>rH$mH$mo d«O^mfmZwdmX
lr_X²Ÿ-Ÿd¥ÝXmdZoÝXwŸ-ŸàH${Q>VŸ-Ÿa{gH$mZÝXŸ-ŸgÝXmohê$nŸ-
ñ\y$O©X²-amgm{X-brbm_¥V-Ob{Y-^amH«$mÝV-gdm}@{n eídV²Ÿ&&
Vñ`¡dmË_mZw^mdŸ-ŸàH$Q>ZŸ-ŸöX`ñ`mk`m àmXwamgrX²
^y_m¡ `: gÝ_Zwî`mH¥${Va{VŸ-ŸH$éUg² V§ ànÚo hþVme_²Ÿ&&1Ÿ&&
lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² lrdëb^mï>H$_²
73 74
AÝd`mW© :
eídV²Ÿ=Ÿ{ZaÝVa ""amgm{XH$ brbm'' H${h Oo "A_¥Vg_wÐ' H$ømo gmo `mV| Omo A_¥Vag hmoB
lr_X²-d¥ÝXmdZoÝXw-àH${Q>V-a{gH$mZÝX-gÝXmohê$n-ñ\y$O©X²-amgm{X -brbm_¥V gmo _rR>mo hmoB Aé _aUm{XH$ g~ XmofZ²H$m| Xy[a H$[a; Amoa Oo ñdJ©_| hm|B {VZhþ§H$m|
Ÿ- ŸOb{YŸ-Ÿ^amH«$mÝVŸ-Ÿgd©:Ÿ=Ÿ lrd¥ÝXmdZHo$ MÝÐHo$ Ûmam àH${Q>V a{gH$ nmdZ H$[adoH$m| `mo½` ho. `m ^m§{V `o brbm hþ _hm _rR>r ho. Amoa OrdZ²Ho$
^ŠVZ²Ho$ AmZÝXHo$ gÝXmohê$ngm| {dñV[aV hmoVr amg Am{X brbmHo$ A_¥Vg_wÐgm| bm¡{H$H$ Xoh Xy[a H$[a Abm¡{H$H$ A_a XohH$s àmpßV H$amdZdmao h|. Amoa g_wÐ
Amßbm{dV g~ hmo`dogm| Oogo AWmh hmoB Amoa CÀN>{bV Va“dV² hmoB Vm ^m§{V amgm{XH$ brbm hþ AWmh
A{nŸ=Ÿhþ ^y_m¡Ÿ=Ÿ^yVbno ho; Amoa {OZ_| ^mdZ²Ho$ Va“ CR>V h|, `mV| g_wÐ ho. Vm amgm{XH$ brbmê$nr
Omo A_¥VH$mo g_wÐ VmH$mo Omo Ádma Vmgm| O{Q>V ho g~ A“ {OZHo$ Ego
gZ²Ÿ=Ÿhmo`do na `:Ÿ=ŸOmo
lrAmMm`©Or _hmà^w h|. `m H$[a gXm agê$n ñdê$nH$mo {Zê$nU {H$`o.
AmË_mZw^mdŸ-ŸàH$Q>ZöX`ñ`Ÿ=Ÿ A{VH$éU:Ÿ=ŸA{V X`mdmZ
AnZo AZw^dHw§$ àH$Q> _Zwî`mH¥${V:Ÿ=Ÿ_Zwî`H$sŸAmH¥${Vdmao
Vhm§ `h nyd©nj hmo` Omo Ego agê$n lrAmMm`©Or _hmà^yZ²H$mo bmoH$_| Vmo
H$[adoHo$ _Zdmao V§Ÿ=Ÿ{dZHw§$ àmJQ>ç Z gå^doŸ! Vhm§ H$hV h| Omo H$_©Ho$ AmYrZ lrAmMm`©Or Zmht, Omo `o
Vñ`Ÿ=Ÿ{dZH$s EdŸ=Ÿhr hþVme§Ÿ=ŸAp½ZHw§$ Vmo lrR>mHw$aOrH$s BÀN>mHo$ AmYrZ h|. VmV| lrR>mHw$aOrH$s AmkmV| àJQ> ^`o h|.
Amk`mŸ=ŸAmkmgm| ànÚoŸ=ŸeaUmJV hmoC§ hþ§ gmo H$hV h|, lrnyU©nwéfmoÎm_H$s `h BÀN>m ^B Omo _oar brbm Om{ZHo$ g~ Ord
brbmg¥{ï>_| Amd|Jo. V~ brbmZ²Hw§$ Vmo gmoB© àJQ> H$ao Omo brbmHo$ ^rVaH$mo hmoB©,
^mdmW© : lr_X²Ÿ-Ÿd¥ÝXmdZMÝÐ lrH¥$îUZo ^pŠVa{gH$Z²Ho$ H$mO Omo AmZÝXHo$ OmHw§$ brbmH$mo AZw^d hmoB. gmo Ego Vmo lrAmMm`©Or hr h|. VmV| BZhrH$m| Amkm
g_yh Oogr amgm{X brbmZ²Ho$ A_¥V{gÝYwH$m| àH$Q> {H$`mo VmV| gd©Xm {OZH$mo {X`o. V~ Oogo nyU©nwéfmoÎm_ àJQ> ^`o Vm ^m§{V lrAmMm`©Or _hmà^whþ àJQ> ^`o.
A“-àË`“ Amßbm{dV hmo`dono hþ, Om VahHo$ ê$n YmaU H$[a Oogr brbm H$aZr VmV| bm¡{H$H$ nwéfH$s Zm§B àmJQ>ç Z OmZZmo. Amoa ^y{__| ~«m÷U^ofgm| àJQ>
ho VmHo$ AZw^d H$amdZ²Ho$ Ame`dmao lrH¥$îUH$s hr AmkmV| Omo A{V H$éUm hmo`doH$s Amkm ^B gmo `mV| Omo ~«m÷U g~ dU©Z²_| CÎm_ ho. Omo ^pŠV_mJ© {VZ_|
H$[a ^y{_no _Zwî`mH¥${V YmaU H$[aHo$ àH$Q>o Ego, Ap½ZH$s eaU_| _¢ OmVŸhÿ§Ÿ&&1Ÿ&& àe§gZr` hmoB `mV| ~«m÷U_| àJQ> ^`o.
Q>rH$m : lrAmMm`©Or _hmà^w Ho$go h| gmo H$hV h|. A{Ib emo^m`wŠV Omo Vhm§ `h nyd©nj hmo` Omo Egmo ag N>m§{S>Ho$ lrAmMm`©Or _hmà^w ^yVbno
lrd¥ÝXmdZ, Ohm§ bú_rOrH$mo gXm dmg ho AWdm d«O^ŠVZ² g{hV Omo d¥ÝXmdZ àJQ> ^`o gmo Š`m|Ÿ? Vhm§ H$hV h|, lrAmMm`©Or _hmà^w A{V H$mé{UH$ h|.
VmHo$ MÝÐ_mê$n Oo nyU©nwéfmoÎm_. `mhrV| d¥ÝXmdZ Abm¡{H$H$ ho. H$mhoV|Ÿ? VmH$mo `h AW© ho Omo R>mHw$aH$m|hþ OrdD$na BVZr BÀN>m ^B Omo g~ Ord _oar
bm¡{H$H$ dZH$mo A{Yn{V bm¡{H$H$ MÝÐ_m Oogo bm¡{H$H$ dZH$m| AmZÝX CnOmdo brbm Om{ZHo$ brbmg¥{ï>_| Amd|. `mV| lrAmMm`©Or AnZmo aghþ N>m§{S>Ho$ OrdHo$
Vm ^m§{V `m Abm¡{H$H$ d¥ÝXmdZHo$ MÝÐ_mê$n Omo agmË_H$ nyU©nwéfmoÎm_ gmo `m CÕmaHo${b`o àJQ> ^`o. VmV| lrR>mHw$aOrV|hþ lrAmMm`©Or_| A{V X`m ho, VmV|
dZHw§$ AmZÝXHo$ CnOmdZhmao h|. Amoa doUwZmXÛmam g~ R>moa ñdê$nm_¥VH$mo àdoe àJQ> ^`o.
H$[a gXm ag àH$Q> H$aZdmao Ego MÝÐ_mê$n Omo nyU©nwéfmoÎm_ {VZ H$[a àJQ>
{H$`mo Omo d«O^ŠVZ²Ho$ H$mO AmZÝXg_yh Vmgm| lrAmMm`©Or _hmà^wZ²H$mo A“- Vhm§ `h nyd©nj hmo` Omo ñdê$n OmZo {~Zm eaU Š`m| OmBŸ? VmHo${b`o
àË`“ ^rVa-~m{hagy§ Amßbm{dV ho. ñdê$n H$hV h|. Abm¡{H$H$ R>mHw$aHo$ _wIma{dÝXHo$ A{Yð>mVm Omo Ap½Z Vm ê$n
lrdëb^mï>H$_² lrdëb^mï>H$_²
75 76
AmZÝX_` lrAmMm`©Or _hmà^wH$mo ñdê$n OmZZmo. gmo lrJwgm§B©Or H$hV h| Omo
Ego lrAmMm`©Or {VZH$s h_ eaU OmV h|. `m H$[a `h OVm`o Omo g~ godH$ ^mdmW© : ho Xod, ho Ap½Zñdê$nŸ! `{X Amn `m ^yVbno àH$Q> Z hmoVo Vmo
{ZË` lrAmMm`©OrH$s eaU OmD$, Omo g~ dñVwH$s {g{Õ hmoB©. `h CnXoe doXmoŠV_mJ©H$s gaUr_| X¡dgJ©_|hþ àH$Q> ^`o, {H$ÝVw lr_hmXodHo$ H$ho AgÝ_mJ©Ho$
{H$`oŸ&&1Ÿ&& AÝYH$maVo AÝYoZ²H$s Vah ^`o `o Ord, lrZÝXZÝXZ lrH¥$îUHw§$ H$moC Vahgy§ hþ
àmßV Zmht hmoVo Am¡a AnZo lrh[aê$n \$bgy§ a{hV ^B© `h X¡dr g¥{ï> hþ ì`W© hmo`
`m ^m§{V lrAmMm`©Or _hmà^wH$mo ñdê$nŸ-ŸàmJQ>ç {dfo H$maU, OmVrŸ&&2Ÿ&&
lrR>mHw$aOrH$s Amkmgm|; Amoa àmJQ>çH$mo àH$ma H${hHo$ A~ lrAmMm`©Or
_hmà^w àJQ> hmo`Ho$ AgmYmaU H$mO {H$`o gmo H$mO H$mhþgm| {gÕ Z hmoB gmo Q>rH$m : A~ lrJwgm§B©Or H$hV h|, `{X lrAmMm`©Or ^y{_no àJQ> Z hmoVo Vmo `o
{Zê$nU H$aV h|Ÿ: Xmo` ^m§{VH$s X¡dr g¥{ï>, _`m©Xmê$n Amoa nw{ï>ê$n gmo ì`W© hmoB OmVr. gmo H$mhoV|Ÿ!
Zm{d^y©`mX² ^dm§íMoX² A{Y-Ya{U-Vb§ ^yVZmWmo{XVmgZ²Ÿ- Omo àJQ> Z hmoVo Vmo `o Xmo` H$m`© {gÕ Z hmoVo : nw{ï>_mJ©Ho$ gmYZ Amoa \$bZ²
_mJ©ÜdmÝVmÝYVwë`m {ZJ_nWJVm¡ X¡dgJ}@{n OmVm:Ÿ&& H$mo kmZ H$mhþH$m| Z hmoVmo. Vhm§ `h nyd©nj hmo` Omo _`m©Xm_mJ© Vmo doXZo H$ømo
KmofmYre§ VXo_o H$W_{n _ZwOm: àmßZw`wa² Z¡d X¡dr ho VmHo$ gmYZ doX_| H$ho h| Vmo doXHo$ gmYZ g~ H$moC H$a|Jo, Vmgy§ _wpŠV hmo`Jr.
Vmo lrR>mHw$aOr _`m©Xm_mJ©Ho$ gmYZ Amoa \$b H$ho h|, Vm ^m§{VH$mo kmZ H$mhþH$mo
g¥{ï>a² ì`Wm© M ^y`mZ² {ZO\$ba{hVm XodŸ! d¡ídmZa¡fmŸ&&2Ÿ&&
hmo` Vmo \$b{g{Õ hmo` Vm ^m§{VH$mo kmZ Zmht Vmo \$b hþ Zmht Vhm§ g§Xoh hþ Zmht.
Vhm§ `h gÝXoh hmoV ho Omo Amoa H$mhþH$mo kmZ Š`m| ZmhtŸ? Vhm§ H$hV h| Omo
XodŸ!Ÿ=Ÿho Xod ^yVZmWmo{XVm@gÝ_mJ©ÜdmÝVmÝYVwë`m _`m©Xm_mJ©Ho$ gmYZ {OZ_| H$ho h| Ego Omo doXdmŠ` {VZ²H$mo g~ H$moC AnZo _ZHo$
d¡ídmZaŸ!Ÿ=Ÿho d¡ídmZa àMm[aV AgZ² _mJ©ê$n AZwgma AW© H$[aHo$ H$hZ bmJo, VmV| gmYZhþ AZoH$ ^m§{VHo$ H$hZ bmJo. Vhm§
MoX²Ÿ=Ÿ`{X, ^dmZ²Ÿ=ŸAmn AÝYH$magm| AÝYogo hmo` OmVo H$hV h| Omo AZoH$ _VZ²H$mo _yb H$hmŸ? gmo H$hV h| Omo lr_hmXodH$[a àJQ> {H$`o
A{YYa{UVb§Ÿ=Ÿ^yVbna H$W_{nŸ=ŸH$mhþ àmH$magm| gmo _mohemó {VZ_| AnZoŸ-ŸAnZo _ZHo$ AZwgma AW© H$[a _`m©Xm_mJ©Ho$ gmYZ
Amoa \$b H$hZ bmJo. VmV| EH$ ^m§{VHo$ gmYZ Amoa \$b Z H$ho. Vo gmYZŸ-
ZŸ=ŸZmqh KmofmYre§Ÿ=Ÿd«OHo$ A{Yn{VHw§$
Ÿ\$b doX_mJ©gm| {déÕ h|. H$hm ^m§{VŸ? Omo JrVm_| Vmo `m| H$ømo ho ""^ŠË`m _m_²
Am{d^y©`mX²Ÿ=ŸàH$Q> hmoVo Z¡dŸ=ŸZqhhr A{^OmZm{V'' (Ÿ^J.JrVmŸ18Ÿ&55Ÿ) Omo ^pŠVgm| R>mHw$aHo$ ñdê$nH$mo O~ kmZ
{ZJ_nWJVm¡Ÿ=ŸdoXHo$ _mJ©no M{bdo_| àmßZw`w:Ÿ=ŸàmßV H$a gHo$ hmoVo hmoB V~ R>mHw$a_| OmBHo$ à{dï> hmoB. AmZÝXH$mo AZw^d hmoB. gmo `h \$b doX_|
X¡dgJ}Ÿ=ŸXodgJ©_|, A{nŸ=Ÿhþ {ZO\$ba{hVmŸ=ŸAnZo \$bgm| a{hV H$ømo ho.
OmVm:Ÿ=ŸOZ_o^`o g¥{ï>:Ÿ=Ÿg¥{ï>
B_oŸ=Ÿ`o EfmŸ=Ÿ`o, ì`Wm©Ÿ=ŸAW© {~ZmH$s, MŸ=Ÿhr n[a _m`mdmXr emó{déÕ H$ho h| Omo EH$ {ZamH$ma ~«÷ gË` ho Amoa g~
_ZwOm:Ÿ=Ÿ_Zwî` ^y`mV²Ÿ=Ÿhmo` OmVr {_Ï`m ho. gmo H$pënV Jwé O~ CnXoe H$aV h| Omo ""AaoŸ! Vy Vmo {ZamH$ma ~«÷
ho. Ord Vmo H$pënV ho'' gmo `m ^m§{V O~ H$hV h| V~ CnXoeH$m| bodZdmamo
H$hV hoŸ: ""_| ~«÷ hþ§ -_| ~«÷ hþ§''. `m ^m§{V O~ H$hV ho V~ OrdH$mo Zme
hmoV ho. `mH$mo Zm_ _wpŠV Omo H$hV h| gmo Z ~Zo. H$mhoVoŸ? Omo _wpŠV Vmo nwéfmW©
lrdëb^mï>H$_² lrdëb^mï>H$_²
77 78
ho. Vmo OrdH$mo Zme ^`mo V~ \$bH$mo AZw^d H$moZ H$aoJmoŸ? VmV| CZH$mo _V ho. VmV| {Vhmao àmJQ>çVo nhbo H$moC gmYZ OmZV Z hVmo. gmo Vw_ àJQ> hmo`
doXgy§ {déÕŸho. gmYZ g~Z²Hw§$ OVm` \$bXmZ {H$`o. VmV| Vw_ Omo àJQ> Z hmoVo Vmo _`m©Xmê$n
`mV| {déÕ Ý`m`emóH$mo _V ho. do Vmo `m| H$hV h| Omo gmobh nXmW© h|Ÿ: Amoa nw{ï>ê$n Omo XmoZm| ^m§{VH$s X¡drg¥{ï> gmo d¥Wm hmo` OmVrŸ&&2Ÿ&&
1.Ÿà_mU 2.Ÿà_o` 3.Ÿg§e` 4.Ÿà`moOZ 5.ŸÑï>mÝV 6.Ÿ{gÕmÝV 7.ŸAd`d
8.ŸVH©$ 9.Ÿ{ZU©` 10.ŸdmX 11.ŸOën 12.Ÿ{dVÊS>m 13.ŸhoËdm^mg 14.ŸN>b Vhm§ nyd©nj hmoB Omo CÎm_ _mJ© {OVZo h| Vo Vmo doX_| H$ho h|. doX_mJ©Ho$
15.ŸOm{V 16.Ÿ{ZJ«hñWmZ. BZ gmobh nXmW©Z²H$mo kmZ gmo _wpŠV_| gmYZ ho. OmZZdmaoZ²H$m| hþ doXHo$ AW©H$mo kmZ Vmo hmoBJmo. gmo _`m©Xm_maJ VWm nw{ï>_mJ©
Amoa _wpŠVH$m| gwIŸ-ŸXw:IH$mo AË`ÝVm^md H$[a _mZV h|. doX_| Vmo _wpŠVH$mo doX_| H$ho hm|` Vmo CZH$mo hþ kmZ hmo`Jmo. Vmo lrAmMm`©Or _hmà^w àJQ> hmo`Ho$
ñdê$n AmZÝXê$n {Zê$nU {H$`mo ho. VmV| `o _Vhþ doXgm| {déÕ ho. H$hm {H$`oŸ? Vhm§ H$hV h| Omo doXHo$ ì`m»`mZ H$aZdmao h| {VZHw§$ doXH$mo
VmËn`©kmZ Zmht. H$mhoV|Ÿ? Omo doX lrAmMm`©Or _hmà^wZ²Ho$ AmJo hr A{^àm`
Amoa H$_©dmXr H$hm H$hV h| Omo ñdJ©Ho$ AmZÝXH$mo H$moC AZw^d H$ao VmH$mo àJQ> H$aV h|, VmV| lrAmMm`©Or _hmà^w hr doXHo$ VmËn`©H$mo OmZV h| Amoa H$moC
Zm_ "_wpŠV'. gmo doXgm| {déÕ ho. H$mhoV|Ÿ? doX_| ~«÷mZÝXHo$ AZw^dH$m| hr OmZV Zmht. gmo H$hV h|Ÿ:
_wpŠVê$n _mÝ`mo ho. Amoa ñdJ©bmoH$_| Vmo H$Ny> ~«÷mZÝXH$mo AZw^d ho Zmht. VmV|
BZ _mJ©Z²Ho$ AZwgaU H$[adono doX_| H$ømo Omo _wpŠV_mJ© Vm_| à{V~ÝY AmdV Z øÝ`mo dmJYremM² N®>{VJUdMgm§ ^md_² AmkmVw_² B©ï>o
ho. `ñ_mV² gmÜdr ñd^md§ àH$Q>`{V dYya² AJ«V: nË`waodŸ&&
Vñ_mM² N´>rdëb^m»` ËdXw{XVdMZmX² AÝ`Wm ê$n`pÝV
VmV| BZ _mJ©Z²H$m| AÝYH$maê$n _m{Z`V ho. gmo H$mhoVoŸ? Omo AÝYH$ma O~ ^«mÝVm `o Vo {ZgJ©{ÌXe[anwV`m Ho$dbmÝYÝV_moJm:Ÿ&&3Ÿ&&
hmoV ho V~ H$mhþH$mo Om _mJ©no MbZmo hmo` gmo _maJ gyPV Zmht. VogoB© AgV²
emóZ²Ho$ H$maUhþ gm§Mmo _wpŠV_mJ© gyPV Zmht. Vm H$[a AgV² emóZ²H$mo
AZwgaU H$[adodmaoZ²H$m| AÝYVwë` OmZZmo. gmo H$mhoV|Ÿ? Amgwar OrdZ²H$m| àd¥{ÎmŸ- dmJYremX²Ÿ=Ÿdm{UHo$ AYregm| lw{VJUdMgm§Ÿ=Ÿlw{VJUH$s dmUrHo$
Ÿ{Zd¥{ÎmH$mo kmZ gd©Wm hmoV Zmht. VmV| ñdm^m{dH$ AÝYËd ho. n[a X¡dr AÝ`:Ÿ=ŸXygao ^md§Ÿ=Ÿ^mdH$m|
OrdZ²H$m| Vmo _wpŠV`mo½` _mÝ`mo ho VmoD$ AgV² emóZ²Ho$ AZwgaU H$[adono Vmo dohþ AmkmVw§Ÿ=ŸAmN>r^m§{Vgm| Om{Zdo_| lrdëb^m»`Ÿ!Ÿ=Ÿho lr_hmà^wŸ!
AÝYVwë` ~{Z OmV h|. n[a gËg“V| CZH$mo AkmZmÝYH$ma O~ Xy[a hmoV ho V~ Z{hŸ=ŸZmqh `oŸ=ŸOmo
_wpŠV_mJ© \o$[a gyP naV ho. VmV| lrJwgm§B©Or lrAmMm`©Or _hmà^yZ²gm| H$hV h| B©ï>oŸ=Ÿg_W© h| ËdXw{XVdMZmX²Ÿ=ŸVwåhmaoŸH$hoŸdMZZ²gm|
Omo Vw_ àJQ> hmo`Ho$ _`m©Xm_mJ©H$mo gmYZ Amoa Omo \$b hVmo gmo {Zê$nU {H$`o.
`ñ_mV²Ÿ=ŸŠ`m|Ho$ AÝ`WmŸ=ŸAmoa Vahgm|
VmV| `{X Vw_ Z àJQ> hmoVo Vmo _`m©Xm_mJ©H$mo \$bhþ Z hmoVmo. gmo H$hV h| Oogo
nw{ï>_mJu` Ord h| {VZH$m| hþ nw{ï>_mJ©Ho$ gmYZH$mo kmZ Z hmodVmo Vmo {dZH$m| nË`waodŸ=Ÿn{VHo$hr ê$n`pÝVŸ=Ÿ{Zê$nU H$a| h|
gmjmV² R>mHw$aH$mo gå~ÝYê$n \$bH$s àmpßV Z hmodVr. AJ«V:Ÿ=ŸAJm‹S>r VoŸ=Ÿdo
gmÜdrŸ=ŸgV² {ZgJ©{ÌXe[anwV`mŸ=Ÿñd^mdgm|hr
Ahmo XodŸ! Vw_ H«$s‹S>m H$[adoHo${b`o àJQ> ^`o hmo; Amoa Ahmo d¡ídmZaŸ! dYy:Ÿ=ŸnpËZ X¡dZ²Ho$ à{V Xwî_{VHo$ H$maU
Abm¡{H$H$ Ap½Zê$n `m| H$hr `h OVm`o Omo Vw__| _mJ©Z²Ho$ \$b XodoH$mo gm_Ï`© ñd^md§Ÿ=ŸAnwZo ^mdH$m| ^«mÝVmŸ=Ÿ^«{_V
lrdëb^mï>H$_² lrdëb^mï>H$_²
79 80
àH$Q>`{VŸ=ŸàH$Q> H$ao ho Ho$dbmÝYV_moJm:Ÿ=Ÿ_mÌ- àmXw^y©VoZ ^y_m¡ d«On{V-MaUmå^moO-godm»`-dË_©Ÿ-
Vñ_mV²Ÿ=ŸVmgm| AÝYÝV_-ZaH$Hw§$ àmßV hm|` h| àmH$Q>ç§ `V² H¥$V§ Vo VXwV {ZOH¥$Vo lrhþVmeo{V _Ý`oŸ&&
`ñ_mX² Apñ_Z² pñWVmo `pËH$_{n H$W_{n Šdmß`wnmhVw_© ² BÀN>Ÿ-
^mdmW© : dmUrHo$ n{VHo$ {gdm` Xygamo H$moD$ lw{VJUZ²Ho$ dMZHo$ ^mdHw§$ Ë`Õm VX² Jmo{nHo$e: ñddXZH$_bo Mméhmgo H$amo{VŸ&&4Ÿ&&
OZm`do_| g_W© Zmht ho. Š`m| Omo n{Vd«Vm ór AnZo n{VHo$ AmJo hr AnZo
Ame`Hw§$ àH$Q> H$ao ho. Vmgy§ ho lrdëb^mMm`©Ÿ! Omo bmoJ AmnHo$ H$ho dMZZ²gy§ lrhþVmeŸ!Ÿ=Ÿho A{¾Ÿ!,^y_m¡Ÿ=Ÿ^y{_no {ZOH¥$VoŸ=Ÿ{ZO^ŠVZ²Ho$
AÝ`Wm doXZ²H$mo AW© H$ho h|, do ñd^mdgy§ hr AgwaàH¥${V hmo`dogy§ ^«mÝV hmo`doV|
AW© {H$`mo ho
Ho$db AÝYV_Hy§$ àmßV hmoV h|.
àmXw^y©VoZŸ=ŸàH$Q> hmo`H|$ B{VŸ=ŸEgmo
VoŸ=Ÿdmo, `V²Ÿ=ŸOmo _Ý`oŸ=Ÿ_mZw§ hþ§
Q>rH$m : lrJwgm§B©Or H$hV h|, lrAmMm`©Or _hmà^yZ²V| AÝ` H$moD$ doXH$mo
A{^àm` Om{Zdo_| g_W© Zmht. gmo H$mhoV|Ÿ? Oogo n{Vd«Vm ór hmoB© gmo AnZmo d«On{VMaUmå^moOgodm»`dË_©àmH$Q>租= `ñ_mX²Ÿ=ŸŠ`m|Ho$
A{^àm` n{VhrHo$ AmJo àJQ> H$ao ho Vm ^m§{V doX hþ dmŠn{V lrAmMm`©OrHo$ d«On{VHo$ MaUH$_bH$s godmHo$- Apñ_Z²Ÿ=Ÿ`m_|
gÝ_wI hr AnZmo A{^àm` àH$Q> H$ao h|. gmo H$mhoV|Ÿ? doXdMZ R>mHw$aHo$ h|. Zm_dmao _mJ©H$mo Omo àmH$Q>ç pñWVmoŸ=Ÿaømo ^`mo
lrAmMm`©Or _hmà^w R>mHw$aHo$ _wIma{dÝXê$n h|. gmo dMZH$mo n{V Vmo _wI hr H¥$V§Ÿ=Ÿ{H$`mo ho, VX²Ÿ=Ÿdmo `pËH$_{nŸ=ŸOmoŸH$Nw>^r
hmoV ho. VmV| lrAmMm`©Or _hmà^w doXHo$ n{V h|. AVEd nwéfmoÎm_H$mo hr _w»` CVŸ=Ÿ{ZpíMVê$ngy§ H$W_{nŸ=ŸH$moB©^r Vahgy§
H$[a {Zê$nU H$aV h|; Xygao XodVmZ²H$mo R>mHw$aHo$ A§e H$[a, {d^y{V H$[a, godH$
Šdm{nŸ=ŸH$hþ§^r
H$[a {Zê$nU H$aV h|. VmV| n{V hr n{Vd«Vm órH$mo A{^àm` OmZV ho. Vm ^m§{V
lrAmMm`©Or _hmà^w hr doXH$mo A{^àm` OmZV h|, Amoa H$moC OmZV Zmht. CnmhVw©_²Ÿ=ŸXo`doHw§$ Jmo{nHo$e:Ÿ=ŸJmonrZ²Ho$ B©e
Vmgm| lrAmMm`©Or _hmà^w doXH$mo Omo AW© {H$`o Vmgy§ Omo {déÕ H$hV h| Vo BÀN>{VŸ=ŸBÀN>m H$ao ho MméhmgoŸ=Ÿh§gVo ^`o
^«mÝV h|, {dZH$m| Amgwar Ord OmZZo. Amoa {dZH$mo H$ømo Oo H$aV h| VoD$ Amgwar AÕmŸ=Ÿ{ZpíMVê$ngy§ ñddXZH$_boŸ=ŸAnZo _wIH$_b_|
Ord h|. gmo Amgwar OrdZ²H$m| Vmo _m`mH$s CnmgZm ho. VmH$mo \$b AÝYÝV_ hr VX²Ÿ=ŸdmHw§$ H$amo{VŸ=ŸH$ao h|
{_bo. ñdJm©{X bmoH$Z²H$s àmpßV_| `Ú{n Xw:I Zmht n[a AmZÝXhþ Zmht. gmo
lrAmMm`©Or _hmà^wZ²Ho$ àmJQ>çH$mo EH$ H$maU X¡dr g¥ï>rHw§$ gmW©H$ {H$`o gmo
^mdmW© : ho Ap½Zñdê$nŸ! ^yVb na àJQ> hmo`Ho$ AmnZo lrh[aHo$ MaUH$_bH$s
H$hoŸ&&3Ÿ&&
godm H$[adoH$mo _mJ© Omo àH$Q> {H$`mo ho gmo {ZíM` H$aHo$ AnZo VWm ^ŠVZ²Ho${b`o
hr àH$Q> {H$`mo ho. `h _¢ _mZw§ hþ§. Š`m| Omo `m _mJ©_| pñWV ^ŠV H$moC dñVw,
A~ H$hV h| Omo lrAmMm`©Or `m _mJ©Ho$ àmH$Q>çH$mo Omo H$m`© {H$`o Vmgy§ Ho$gr hþ Vahgy§, H$hþ§ hþ a{hHo$ An©U H$aZmo Mmho Vmo dm dñVwHw§$ŸlrJmonrOZ-
lrR>mHw$aOrhþ àgÝZ ^`o. dëb^ AnZo gwÝXa hmñ`dmao _wIH$_b_| A“rH$ma H$ao h|Ÿ&&4Ÿ&&
lrdëb^mï>H$_² lrdëb^mï>H$_²
89 90
Ÿ&&lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ&& godmH$Wm_| nam`U ahV h|'' gmo hr Y{_©ñdê$n1 H$hmdVŸh|Ÿ)
(4) ñ\w$aV²-H¥$îU-ào_m_¥V-ag-^aoUm{V-^[aVm
(lrh[aam`OrH¥$Vd«O^mfmQ>rH$monoV) {dhmamZ² Hw $ dm© U m d« O n{V-{dhmampãYfw gXmŸ&&
{à`m Jmo n r^Vw © … ñ\w $ aVw gVV§ "dëb^' B{V
ŸnwpîQ>gåàXm`Ho$ àdV©H$ Jwéê$n lrdëb^H$mo gßVYm dU©ZŸ- Y{_©ñdê$n1 àWmdË`ñ_mH§ $ ö{X gw ^ J_y { V© … gH$éUmŸ&&1Ÿ&&
VWm Eoíd`m©{X N> JwUY_©Z²Ho$ ê$n_|2-7Ÿ
ñ\w$aËH¥$îUào_m_¥Vag^aoUŸ=Ÿñ\w$am`_mZ hmoVo H¥$îUào_ê$n A_¥VagHo$ ^agm|
Vhm§ lrh[aam`Or lrAmMm`©Orgm|-lrJwgm§B©Orgm| {dZÝVr H$aV h| Omo A{V^[aVmŸ=ŸàMya ^ar ^B© "dëb^:'Ÿ=Ÿdëb^
_m|H$mo ào_m_¥VH$s Q>rH$m H$[ado_| `mo½`Vm XoC. gmo H$mhoVoŸ? Omo ào_m_¥VJ«ÝW d«On{V{dhmampãYfwŸ= B{VŸ=ŸEgrŸ
lrAmMm`©OrH$s H¥$nmV| lrJwgm§B©Or dU©Z {H$`o h|. Vm_| nyU©nwéfmoÎm_ Y_©g{hV d«On{VHo$ {dhmaê$n g_wÐ_| àWmdVrŸ=Ÿà{g{Õ dmar
O¡go lrH¥$îU h|, Vmhr ñdê$n H$[aHo$ lrAmMm`©OrH$mo dU©Z {H$`o h|. Eogo gXmŸ=ŸgXm gH$éUmŸ=ŸH$éUmdmZ²
lrAmMm`©OrH$m| _¢ ~ma§~ma Z_ñH$ma H$aV hÿ§. gmo EH$ íbmoH$ H$[a _“bmMaU
{dhmamZ²Ÿ=Ÿ{dhmaZ²Hy§$ gw^J_y{V©…Ÿ=ŸgwÝXa _y{V©
H$hV h|Ÿ-
Hw$dm©UmŸ=ŸH$aVr ^B© Añ_mH§$Ÿ=Ÿh_mao
Jmonr^Vw©…Ÿ=ŸJmonrOZZ²Ho$ n{V ö{XŸ=ŸöX`_|, gVV§Ÿ=ŸgVV
Z_mo AmMm`©brbmpãY-ào_grYw_hrYa:Ÿ&
{à`mŸ=Ÿ{à` ñ\w$aVwŸ=Ÿñ\w$am`_mZ² hmoC
nm{Unr`yfgd©H¥$V² lr{dQ²>R>bŸ! Z_mo@ñVw VoŸ&&
lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ
91 92
V~ EH$mÝV g_` ~m§gwar ~OmB© JmonrOZH$m| ~wbmB©Ho$ {VZH$m| ^OZmZÝXagH$mo VmVo Amn Om d¡îUdH$mo A{YH$ma Oogmo ho Vmhr àH$maH$mo XmZ H$aV h|.
XmZ {X`mo. VogoB© lrAmMm`©Or Amn na_ H¥$nm H$[aHo$ X¡drOrdZ²Ho$ CÕmamW© àJQ>
hmoBHo$ n¥Ïdr n[aH«$_m {H$`o. Vhm§ OrdZ²H$m| g§gma_| ~hmoVhr _mo{hV XoIo. nmN>o Amoa Oog| d«O^ŠV lrR>mHw$aOrH$m| Xo{IHo$ ào_gm| _mo{hV hmoV h| Ego hr
Amn JmoHw$b nYmao Vhm§ OrdZ²Ho$ CÕmaH$mo {~Mma H$aV hVo Vmhr g_` lrAmMm`©Or _hmà^w ghOhr_| na_ gwÝXa h|; Aé na_ H$éUmdÝV h|. Omo Om
lrnyU©nwéfmoÎm_ àJQ> hmoB H$ho Omo ""OmH$m| ~«÷gå~ÝY H$amAmoJo VmHo$ gH$b OrdHo$ D$na H$éUmÑ{ï>gy§ XoIV h| VmHo$ gH$b _ZmoaW nyU© hmoV h|. Amoa Amn
Xmof Xy[a hmoBJ|, {VZH$m| _¢ A“rH$ma H$ê§$Jmo''. V~ lrAmMm`©Or Amn àgÝZ na_ {daŠVXem_| ahV h|. (ŸVmV|Ÿ) Omna H¥$nm H$aV h| {VZH$mo {daŠVXem àmßV
hmoB©Ho$ n{dÌm nham`o. hmoV ho. gmo H$mhoV|Ÿ?
gmo lrAmMm`©Or Amn Ho$go h|Ÿ? Omo Oogo nyU©nwéfmoÎm_Ho$ gånyU© lrA“_| Omo EH$ {XZ lrAmMm`©OrHo$ Bhm§ ^ÊS>ma_| H$Ny> gm_J«r Zmht hVr. V~
ag ^`m} ho gmo d«O^ŠVZ²Ho$ öX`_| doUwÛmam XmZ {H$`o h|, Vog| hr lrAmMm`©OrHo$ ^ÊS>marZo Amngm| H$hr Omo AmO ^ÊS>ma_| H$Nw> grYmo-gm_mZ Zmht ho. V~
lrA“{dfo lrR>mHw$aOrH$mo brbmê$n Omo ag ho VmH$m| X¡drOrdZ²H$m| XmZ H$aV h|. lrAmMm`©OrZo lrR>mHw$aOrH$s EH$ gmoZmH$s H$Q>moar H$mT>rHo$ Xr{Z. VmH$m| JhZo
gmo Om àH$ma lrR>mHw$aOr doUwÛmam AnZo d«O^ŠVZ²H$m| agXmZ {H$`o Vog| hr (Ÿ{JadrŸ) Y[aHo$ grYmo-gm_mZ bm`o. gmo _“bmgm| e`Zn`©ÝV gm_J«r {gÕ
lrAmMm`©Or X¡dr OrdZ²H$m| Zm_g_n©UÛmam agH$mo XmZ {H$`o h|. H$[aHo$ lrR>mHw$aOrH$m| ^moJ g_n}, naÝVw Vm_| Amn Ka_| lrAŠH$mOr g{hV
""H$aV H¥$nm {ZO X¡dr OrdZ na lr_wI~MZ gwZmB©, a§MH$hþ _hmàgmX Z {b`o. dh àgmX Jm`Z²H$m| IdmB {X`mo. Vm nmN>o d¡îUd
doUwJrV nw{Z `wJbJrVH$s ag~aIm ~agmB©'' ^oQ>H$s _mohmoa bo Am`mo V~ lrAmMm`©OrZo ^ÊS>marH$m| ~wbmBHo$ H$ømo Omo H$Q>moar
`m àH$ma AnZo godH$Z²Ho$ g§J H$Wmê$nr Omo A_¥V {VZH$s dfm© H$aV h|, Nw>S>mB bmdmo Amoa grYmo-gm_J«r bo Amdmo. Vm nmN>| Xygao {XZ O~ lrR>mHw$aOrH$s
OrdZ²H$m| ~«÷gå~ÝY H$amdV h| Amoa {VZHo$ Ka ñdê$ngodm nYamdV h|. gmo Vhm§ godmgy§ nhm|Mo V~ Amn g~Z²Zo ^moOZ {H$`o. Vm nmN>| g~ godH$ Q>hbwdm d¡îUdZ²
lrAmMm`©Or g~ dñVwH$mo ^moJ H$amdV h|. `mV| Omo d¡îUd gm_J«r H$[aHo$ D$na àgÝZ hmoBHo$ {ejm {X`o Omo `m àH$ma godm_| gmdYmZ a{h`mo. gmo Ego
lrR>mHw$aOrHo$ AmJo Y[aHo$ `m àH$magm| {~ZVr H$aV h| Omo ""_hmamOm{YamO lrAmMm`©Or Amn lrR>mHw$aOrH$s godm H$aVoŸ&&1Ÿ&&
lrAmMm`©OrH$s H$mZrV| A“rH$ma H$[a`|'' V~ lrR>mHw$aOr lrAmMm`©OrH$s
H$mZrV| gm_J«r AmamoJV h|. `m àH$ma àW_ íbmoH$_| `h {gÕmÝV ^`mo Omo OoVo Y_© lrR>mHw$aOr_| h|
Vo gd© Y_© lrAmMm`©Or_| h| VmV| lrH¥$îUê$n hr Om{ZHo$ lrAmMm`©OrH$mo ^OZ
O~ lrR>mHw$aOr d¥ÝXmdZ_| doUw ~OmdV h| V~ d¥O_| Omo Ord h| new-njr H$aZm|. A~ Xygamo íbmoH$
{VZ_| OmH$mo Oogmo A{YH$ma ho {VZH$mo Vmhr ^m§{Vgmo agXmZ H$aV h|. Vog|hr H$hV h|Ÿ-
lrAmMm`©Or Amn Zm_-g_n©UH$mo XmZ Omo Ord eaU AmdV h| {VZH$mo H$aV
h|. Vhm§ ~«m÷U-j{Ì`-d¡í`-eyÐ-ór g~Z²H$m| XmZ H$aV h|. n[a Omo Om (ŸnwpîQ>g_àXm`_| Jwéê$n lrdëb^H$mo Eoíd`©2ê$n JwU : lr^mJdVVÎdkVm
àH$maH$mo nmÌ ho {VZH$mo Vm àH$maH$mo XmZ H$aV h|. Vmgm| lr`emoXmOrHo$ Ka Omo hoŸ)
AX²^wV ~mbH$ ho dm_| H$mhÿH$mo _Z bmJV ho. OmH$mo lrR>mHw$aOr_| g»`^mdH$s
lr^mJdV-à{VnX-_{Uda-^mdm§ e w - ^y { fVm _y { V© … Ÿ&&
dm§N>Zm ho VmH$m| g»`^md hr {gÕ H$aV h|. Omo ^md Jmo{dÝXñdm_rH$mo {gÕ
^`mo Vog| {gÕ hmoB©. OmH$mo A{YH$ma e¥“maag_| hmoB© VmH$mo dogmo XmZ H$aV h|. "lrdëb^m'{^Ym Zg² VZmoVw {ZOXmgñ` gm¡^m½`_²Ÿ&&2Ÿ&&
lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ
93 94
Omo A_¥V VmH$m| {ZH$mao. Amoa Chm§ g_wÐ _ÝWZ H$[aHo$ aËZ {ZH$mgo Omo gwa-
lr^mJdVà{VnX_{Uda^mdm§ew^y{fVmŸ= _y{V©…Ÿ=Ÿ_y{V©, Z…Ÿ=Ÿh_ XodVmZ²H$m| lrR>mHw$aOrZo {X`o Amoa A_¥Vhþ XodVmZ²H$m| nmZ H$am`o Vogo Bhm§
lr^mJdVHo$ _{U Oogo àË`oH$ {ZOXmgñ`Ÿ=Ÿ{ZO XmgZ²Ho$ lrAmMm`©Or Amn lr^mJdVê$n g_wÐH$m| _{WHo$ nwéfmoÎm_ê$n A_¥V {ZH$mgo
gmo AnZo X¡dr godH$Z²H$m| AZw^d H$am`o h|. Amoa Omo H$_©OS> hVo {VZH$m| H$_©
nXHo$ ^mdê$n {H$aUZ²gm| emo{^V gm¡^m½`§Ÿ=Ÿgm¡^m½`H$mo
~Vm`o. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo CZH$m| lrnwéfmoÎm_H$s brbmH$mo A{YH$ma Zmht ho. Oogo
lrdëb^m{^YmŸ="lrdëb^'Zm_gm|Ÿà{gÕ VZmoVwŸ=Ÿ{dñVma H$amo Chm§ amjgZ²H$m| dméUr Xr{Z ho Vogo Bhm§ H$_©OS>Z²H$m| gmoB© Xr{Z ho. Amoa Chm§
bú_rOr Amn amIo Vog| Bhm§ lrAmMm`©Or Amn g~ AdVmaZ²H$s brbm N>mo{S>Ho$
^mdmW© : lr^mJdVHo$ àË`oH$ nXê$n CÎm_ aËZHo$ ^mdê$n {H$aUZ²gy§ {d^y{fV lrH¥$îU nyU©nwéfmoÎm_ h| {VZH$s brbmHo$ ^md h| {VZH$m| öX`_| amIV h|.
"lrdëb^' Zm_dmar _y{V© h_mao H$mO {ZOXmñ`-gm¡^m½`Hw§$ ~T>md|Ÿ&&2Ÿ&&
Amoa lr^JdmZ² _mo{hZrê$n Y[aHo$ AgwaZ²H$§w _moh {H$`o h| Vog| Bhm§ lrAmMm`©Or
Q>rH$m : A~ lr^mJdV Ho$gmo hoŸ? Omo ^JdËñdê$n hr h¡. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo Oogo _Zwî`ê$n Y[aHo$ n¥ÏdrD$na ZmZm àH$maH$s H«$sS>m {H$`o h| gmo Omo AmgwarOrd h|
lrR>mHw$aOr ~«÷mÊS> {dfo AnZmo gyú_ê$n H$[aH|$ ì`m{n aho h|, lrR>mHw$aOrHo$ do Zmht OmZV h|. Amoa X¡drOrd hVo gmo Vmo nyU©nwéfmoÎm_ Om{ZHo$ ^mdg{hV ^OZ
{~Zm H$moB© nXmW© Zmht ho, Vog| hr lr^mJdV_| gd©dñVyZ²Ho$ dU©Z h| gmo g~ H$aV h|. {VZH$m| Amn eaU boV h|. Amoa Chm§ _mo{hZrê$n Xo{IHo$ _hmXod Am{X
lr^mJdV_| àJQ> h|. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo lrR>mHw$aOr AdVma {b`o h| gmo Mmo~rg _mohHw§$ àmßV hmoV h| Vog| lrAmMm`©OrH$m| Xo{IHo$ ~‹S>oŸ-Ÿ~‹S>o F${fŸ-Ÿ_wZr npÊS>V,
AdVmaZ²H$mo dU©Z lr^mJdV_| ho. Omo lrR>mHw$aOrHo$ ^OZV| kmZ hmoV ho. gmo Om _m`mdmXr gmo g~ _moh nmdV h|. VmhrVo dmX H$[adoH$mo AmdV h|. V~ Amn
OrdH$mo Oogmo A{YH$ma hmoB© VmH$m| VogmoB© AZw^d hmoB©. H$mhoV|Ÿ? Omo eofZmJOr ~«÷dmX H$[aHo$ g~Z²Ho$ dmXZ²H$mo IÊS>Z H$aV h|. Ego lrAmMm`©Or AnZmo
gXm lr^mJdV H$hV h|, Amoa lr^mJdV {dXwa-_¡Ìo`Or nañna H$hV h|Ÿ-ŸgwZV _mhmËå` àJQ> H$[a n¥ÏdrD$na àJQ> ^`o h| gmo lr^mJdV doXŸ-ŸnwamUH$m| _{WHo$
h|, Amoa jragmJa_| Zmam`UOr H$hV h| Amoa lrbú_rOr gwZV h|. `mhrV| lrnyU©nwéfmoÎm_H$s brbmê$nr Omo Abm¡{H$H$ Am^yfU h| {VZH$[aHo$ lrAmMm`©Or
lr^mJdV ^JdËñdê$n ho. gmo Egr ^mJdV `m n¥pÏdna OrdZ²Ho$ CÕmaH$s Zm¡H$m Amn na_ emo^m`_mZ hmoV h|.
ho. VmH$s Q>rH$m H$[ado_| lrAmMm`©Or Amnw (Ÿhr g_W© h|. Š`m|Ÿ? OmoŸ) gmjmV²
nyU©nwéfmoÎm_ h|. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo lr^mJdVê$nr nd©V ho, Omo nd©V_| AZoH$ Am¡a lrAmMm`©Or Ho$go h|Ÿ? _y{V©dÝV h|. VmH$mo AW© `h Omo ñdê$nmË_H$
àH$maHo$ d¥j-Kmg hm|` Amoa _{Uhþ hmoB©. Vog| lr^mJdVê$n Omo nd©V ho Vm_| h|. `h Omo ñdê$nmË_H$ H$moZ H${hEŸ? gmo H$hV h| Omo OmH$mo ñdê$n Abm¡{H$H$
lrR>mHw$aOrH$s ~mbbrbm-agbrbm ho gmo _{U ho. gmo nd©V_| Omo OmV ho hmoB gmo H$mhÿH$s ~w{Õ_|, _Z_| VWm {MÎm_| Amdo Zmht. H$mhoVŸ| ? Omo lrAmMm`©OrHo$
VmhrH$m| _{U {_bo. gmo lr^mJdV_| brbmê$n _{U ho VmHw§$ lrAmMm`©Or Amnw ñdê$nH$mo {ZYm©a doXm{XH$hþ Zmht H$[a gH$V h|, ""Zo{V Zo{V'' H$[aHo$ ñVw{V H$aV
OmZV h| gmo Amn lrgw~mo{YZr BË`m{XH$ àJQ> {H$`o h| Vm_| ZmZm àH$maHo$ ^md h|. Omo Egmo AX²^wV ñdê$n AIÊS> ho Omo gXm EH$ag hmoV ho. VmV| ñdê$ndÝV
àJQ> {H$`o h|. gmo lr^mJdV_|ŸOmo _{U hoŸdmohr Am^yfU lrAmMm`©OrHo$ A“- h|.
A“_| na_ emo^m XoVŸh|.
Ego lrAmMm`©OrH$m| "dëb^' H${hE. Omo g~Z²H$m| AmZÝXXm`H$ h|. gd©
Amoa lr^mJdV Ho$gmo hoŸ? Omo _hmJå^ra g_wÐ ho Oogo jrag_wÐ ho. VmH$mo àm{U_mÌHo$ {hVH$Vm© h|. H$mhoV|Ÿ? Omo Amn na_ H$mé{UH$ h|, na_ X`mb h|,
lrAmMm`©Or _hmà^w _ÝWZ H$[aHo$ Vm_|Vo Omo Mm¡Xh_mo aËZ hVmo ^Jdëbrbmê$n VmVo "dëb^' H${h`V h|. Amoa lrAmMm`©Or Amn lrR>mHw$aOrH$m| AË`ÝV {à`
lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ
95 96
h|, àmUdëb^ h|. {OZHo$ {dZm lrR>mHw$aOr EH$ jU a{h gH$V Zmht VmV| Z gHo$ Egr, lrJmoHw$bZmWHo$ g“_H$s gwYmH$m| VËjU àmßV H$am`dodmamo
"dëb^' Egmo Zm_ ho. AX²^Vw lrH¥$îUgodmH$mo _mJ© {OZZo àH$Q> {H$`mo Ego Amn lrH¥$îUê$n lrdëb^ê$n
gy`© Cëb{gV hmoV h|Ÿ&&3Ÿ&&
gmo lr^mJdV_| {Zê${nV lrnyU©nwéfmoÎm_H$s brbmê$n Am^yfU {VZHo$
A“-A“_| O{Q>V h|, {VZgm| Amn na_ Abm¡{H$H$ _y{V©dÝV h|, àm{U_mÌHo$ Q>rH$m : A~ lrAmMm`©Or Amn Ho$go h|Ÿ? _m`mdmXê${n AÝYH$ma VmH$m|
dëb^ h|, g~Z²Ho$ nmofUH$Vm© h| Amoa Amn X¡drOrd Oo AmnHo$ godH$ h| {VZHo$ {ZdmaU H$aV h|. Omo Oog| A§{Y`mamo Ka hmo` Vhm§ O~ XrnH$ H$[a`o V~ gJamo
na_ gm¡^m½`ê$n h|Ÿ&&2Ÿ&& AÝYH$ma Xy[a hmoB©. Amoa Oog| gy`©Ho$ CX` ^`o n¥ÏdrH$mo AÝYH$ma {~Zm l_hr
Xy[a hmoV ho. Amoa Omo `o _m`mdmX n¥Ïdrna àJQ>çmo ho gmo H$mhoV|Ÿ? Omo `o _m`mdmX
(ŸnwpîQ>gåàXm`_| Jwéê$n lrdëb^H$mo dr`©3ê$n JwU : ^JdËgodm_| à{V~ÝYH$ ho gmo _hm AÝYH$maê$n hr hmoB OrdZ²H$m| na_ _moh CnOmdo ho. gmo doX-nwamUZ²Ho$
dmXZ²H$mo {ZamH$aU H$[aHo$ lrH¥$îUgodmHo$ àoaH$ hmoZmo hoŸ) VmËn`©{df`r^yV AW©H$mo {Zê$nU H$[aHo$ Aé Xe_r-{dÕm EH$mXer OrdZ²H$m|
H$am` Amoahþ ~{h_w©I H$amdV h|. Ego OrdZ²H$m| AÝ`ml`hþ H$adm` XoV ho. VmV|
_m`mdmXV_mo {Zañ` _Yw { ^V² - go d m»`-dË_m© X ² ^ w V §
g~ Ord _m`mdmXHo$ ^«__| hmoB© doX-{déÕ AmMaU {H$E V~ lrR>mHw$aOr
lr_X² - Jmo H w $ bZmW-g“_gw Y m-gåàmnH§ $ VËjUmV² Ÿ && {dMmao Omo A~ n¥ÏdrD$na _m`mdmX ~hmoV àd¥Îm ^`mo ho, Vm H$[aHo$ X¡drOrd h|
Xw î àmn§ àH$Q>rMH$ma H$éUm-amJm{V-gå_mo h Z… gmoD$ _m`mdmXHo$ ^«__| hmoB aho h|, `m àH$ma {dMmarHo$ lrAmMm`©OrH$m| Amkm
g lrdëb^-^mZwéëbg{V `… lrdëbdremÝVa…Ÿ&&3Ÿ&& {X`o Omo Vw_ n¥Ïdrna àJQ> hmoB© _m`mdmXH$mo IÊS>Z H$ar ~«÷dmXH$mo ñWmnZ H$amo
Amoa X¡dr OrdZ²H$m| eaU bo`Ho$ {dZHo$ _Z_| Oo ZmZmàH$maHo$ gÝXoh hmoV h|
`…Ÿ=ŸOmo,_m`mdmXV_moŸ=Ÿ_m`mdmXê$n- lr_ÒmoHw$bZmWg“_gwYmgåàmnH$_²Ÿ= {VZH$m| Xy[a H$amo, V~ {dZH$m| _oar àmpßV hmo`Jr. VmV| Vw_ n¥Ïdrna nYmamo. `h
H$m`© Vwåhmao {~Zm Amoa H$mhÿgm| {gÕ hmoV Zmht ho. VmV| Vw_hr `h H$m`© H$[ado_|
AÝYH$maH$mo, {Zañ`Ÿ=ŸZme H$[aHo$ lrH¥$îUHo$ g“_H$s gwYmH$m|
g_W© hmo. V~ lrAmMm`©OrH$m| OrdZna na_H¥$nm AmB©. H$mhoV|Ÿ? Omo Amn na_
Xwîàmn§Ÿ=ŸH${R>ZVmgm| àmßV hmo` X`mb h|. AnZo X¡drOrdZ²Ho$ Xw:I a§MH$hþ Xo{I gH$V Zmht. VmV| lrAmMm`©Or
gHo$ Egr ghOVmgm| àmßV H$am`dodmao AX²^wV§Ÿ=ŸAX²^wV Amn n¥ÏdrD$na àJQ> ^`o. V~ n¥Ïdr-n[aH«$_mH$mo {_g H$[aHo$ nYmao. V~ AmnZo
_Yw{^V²-godm»`-dË_©Ÿ=Ÿ_YwÛ¡VHo$ g…Ÿ=Ÿdmo, lrdëbdremÝVa…Ÿ= AZoH$ doX-nwamU-ñ_¥{VH$mo Ñï>mÝV(Ÿà_mUŸ) Xo`Ho$ _m`mdmX IÊS>Z {H$`o.
g§hmaH$H$s "godm'Zm_H$mo _mJ© JmonrOZZ²Ho$ B©e {OZHo$ AÝVa_|
àH$Q>rMH$maŸ=ŸàH$Q> {H$`mo {~amOV h| Eg EH$ g_` Amn H$mer nYmao. Vhm§ AZoH$ _m`mdmXr dmX H$aZ
H$éUm-amJm{V-gå_mohZ…=ŸH$éUm Aé- lrdëb^^mZw…Ÿ=Ÿlrdëb^ê$n gy`© AmdV hVo. V~ lrAmMm`©OrHw§$ ^moOZ H$aZ²Hw§$ g§Om hmo` OmVr, V~ Vm§B
AZwamJ gm| A{Ve` gå_w½Y Cëbg{VŸ=Ÿemo^m`_mZ² hmoV h| g~ godH$ Obhþ Z boVo. V~ Amn {dMma {H$`o Amoa "nÌmdbå~Z' J«ÝW
{H$E. nmN>| g~ dmXr {dídoídaZmWHo$ Xe©ZH$m| {ZË` AmdVo Vhm§ Amn
"nÌmdbå~Z'H$mo AmamonU {H$E. Vhm§ g~ dmXr J«ÝWH$m| Xo{IHo$ {ZéÎma
^mdmW© : nw{ï>OrdZ²n| X`mHo$ ^mdgm| VWm nw{ï>à^w_| AZwamJHo$ ^mdgm| _w½Y hmoB© OmVo. `m àH$ma _m`mdmXH$mo IÊS>Z ^`mo. V~ g~ godH$Z²H$m| na_
hmo`Ho$ AmnZo _m`mdmXê$n AÝYH$maH$mo {ZdV©Z H$[a ghOV`m H$mhÿH$m| {_{b AmZÝX ^`mo.
lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ
97 98
Amoa dóhþ R>mHw$aOrHw$ àgmXr H$[aHo$ nhoaZmo. H$mhoV|Ÿ? Omo XmgH$mo Y_© ho Omo
H$mhoVŸ| ? Omo _m`mdmXê$nr {V{_aH$mo Zme ^`mo. V~ X¡dr Ord lrAmMm`©OrH$s CÎm_dñVw àW_ lrR>mHw$aOrHw$ g_n©Zr nmN>o àgmXr hmoB VmhrVo {Zdm©h H$aZm|.
eaU AmB© na_ gwI nm`o. H$mhoV|Ÿ? Omo n{hbo _m`mdmXHo$ H$maU OrdZ²H$m|
gÝXoh ahoVmo VmV| ÑT> Aml` H$[aHo$ lrR>mHw$aOrH$mo ^OZ hmoV Zmht. Amoa O~ gmo Egr ^m§{V lrAmMm`©Or Amn AnZmo _hmËå` OJV_| àJQ> {H$`mo ho,
Amn na_ VoOdmZ gy`© àJQ> ^`o V~ _m`mdmXê$n AÝYH$maH$mo Zme ^`mo, nw{ï>_mJ©H$mo àH$me {H$`o, AnZo godH$Z²H$m| nw{ï>_mJ©H$mo \$b {X`o. VmV| lrAmMm`©Or
d¡îUdZ²H$mo gÝXohê$n AÝYH$maH$mo Zme ^`mo. VmV| EH$ ÑT> Aml` H$[aHo$ EH$ Abm¡{H$H$ gy`©ê$n H$[a {~amOV h| VogoB© nw{ï>_mJ©hþ Abm¡{H$H$ gy`©ê$n àJQ>
lrR>mHw$aOrH$mo ^OZ H$aZ bmJo. H$mhoV|Ÿ? Omo Ohm§ Vm§B© _Z_| gÝXoh aho Vhm§ Vm§B© {~amOV ho. gmo n¥Ïdrna àH$me ^`mo ho VmV| X¡dr Ord hVo Vo AmnHo$ ea{U Am`
\$bàmpßV Z hmoB©. VmhrVo ^JdX²JrVm_| AOw©Z à{V ^JdmZ H$ho h| ""g§e`mË_m H¥$VmW© ^`oŸ&&3Ÿ&&
{dZí`{V'' (ŸJrVmŸ4Ÿ&40Ÿ) Amoa O~ ÑT> Aml`-AZÝ`Vm hmoB© Vhm§ gd© \$b
{gÕ hmoB©. VmV| O~ godH$Z²H$mo gÝXoh {Zd¥Îm ^`mo V~ lrR>mHw$aOrH$mo ^OZ H$aZ
(ŸnwpîQ>gåàXm`Ho$ Jwéê$n lrdëb^H$mo `emo4.ê$n JwU : nmpÊS>Ë`,
bmJo.
doXm{Xemónma“VVm, emómZwHy$b AmMaU, d¡îUd_mJu`Vm Aé lrd«On{V_|
a{V_mZ² hmoZmo hoŸ)
Vm nmN>| lrAmMm`©Or Amn ^JdËgodm nw{ï>_mJ©H$s ar{Vgm| àJQ> {H$`o Šd{MV² nmpÊS>Ë`§ Mo V ² Z {ZJ_J{V… gm{n `{X Z
Om_| gmjmV² nyU©nwéfmoÎm_H$s godm hmoV ho. Vm_| g_`-ñWmZmZwgma ^JdËgwIH$mo
{H« $ `m gm gm{n ñ`mV² `{X Z h[a_mJ} n[aM`…Ÿ&&
{dMma H$[aHo$ dó-Am^yfU-gm_J«r lrR>mHw$aOrH$m| A“rH$ma H$amdV h|. gmo
godm Ho$gr hoŸ? Omo JmoHw$bHo$ n{V lrR>mHw$aOrH$mo gmjmV² Xe©Z-gå~ÝY hmoV ho. `{X ñ`mV² gmo { n lrd« O n{V-a{Va² Zo { V {Z{Ib¡ …
gmo H$mhoV|Ÿ? Omo Amoa _mJ© h| `Wm kmZ_mJ©, H$_©_mJ©, CnmgZm_mJ©, `moJ_mJ© gmo Jw U ¡ a Ý`… H$mo dm {dbg{V {dZm dëb^da_² Ÿ &&4Ÿ&&
Vm_| gmYZ Ý`mao Aé \$b Ý`mao h|. H$mhoV|Ÿ? Omo gmYZ H$ao V~ H$moBH$mo \$b
hmoB©. gmoC \$b bm¡{H$H$ hmoB© Amoa gmoC H${bHo$ Xmof H$[aH|$ H$mhÿH$mo {gÕ hmoV Šd{MV²Ÿ=ŸH$hþ§, nmpÊS>Ë`§Ÿ=ŸnpÊS>VmB© A{nŸ=Ÿhþ, ñ`mX²Ÿ=Ÿhmo`
Zmht. VmV| lrAmMm`©Or Amn lrnyU©nwéfmoÎm_H$s brbm Egr lrR>mHw$aOrH$s godm MoV²Ÿ=Ÿhmo`, {ZJ_J{V…Ÿ=ŸemóZ²_| àdoe h[a_mJ}Ÿ=Ÿ^JdÝ_mJ© {dfo
~Vm`o. Vm_| gmYZhþ \$bê$n ho. Om_| H$Xm{MV² ^ybhþ nS>o Vmo lrR>mHw$aOr
ZŸ=ŸZ, `{XŸ=ŸOmo n[aM`moŸ=ŸkmZ
AàgÝZ Z hmoB©, \$b Xodo_| AÝVam` Z H$a|. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo Amn na_ X`mb
h|. OrdH$s H$ar ^B© a§MH$hþ godmH$m| ~hmoV H$[a _mZV h|. gmŸ=Ÿdmo({ZJ_J{V…Ÿ=ŸemóZ²_| àdoe) ZŸ=ŸZ hmo`, `{XŸ=ŸOmo
A{nŸ=Ÿhþ (MoV²Ÿ=Ÿhmo`) g…(h[a_mJ}Ÿ=Ÿdmo ^JdÝ_mJ© {dfoŸ)
Amoa lrAmMm`©Or Amnw lrR>mHw$aOrHo$ _wImaqdXê$n Omo Ap½Z ho Vmê$n h|, gmŸ=Ÿdmo, {H«$`mŸ=ŸAmMaU n[aM`…Ÿ=Ÿn[aM`, A{nŸ=Ÿhþ
VogmoB© AmnH$mo VmnmË_H$ nw{ï>_mJ© ho. VmV| `m _mJ©_| \$bàmpßV_| Vhm§ Vm§B T>rb ZŸ=ŸZ, `{XŸ=ŸOmo ñ`mX²Ÿ=Ÿhmo`
hmoB Ohm§ Vm§B öX`_| Vmn Z hmo`. Vhm§ Vm§B Ord earaH$mohr gwI MmhV ho. VmV| gm({H«$`m)Ÿ=Ÿdmo AmMaU hmo` lrd«On{Va{V…Ÿ=Ÿd«On{V_| ^pŠV
d¡îUd Oo h| {VZH$m| _hmàgmX boZmo gmo lrR>mHw$aOrH$s CpÀN>ð> Om{ZHo$ boZm|, ZŸ=ŸZmht (ApñV)Ÿ=Ÿho dëb^da§Ÿ=Ÿdëb^da
AnZo earaH$mo nmofU Zmht OmZZmo. H$mhoV|Ÿ? Omo earaH$mo ^moJ {dMmao Vmo B{VŸ=ŸEg| {dZmŸ=Ÿ{dZm, AÝ`…Ÿ=ŸXygamo
{df`mgpŠV hmoB©. Amoa _hmàgmX CpÀN>ï> Om{ZHo$ bo Vmo ^JdX²^OZ_| _Z bmJo.
lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ
99 100
{Z{Ib¡…Ÿ=ŸgH$b H$:Ÿ=ŸH$moZ,dm = hoŸ!
JwU¡…Ÿ=ŸJwUZ²gm| {dbg{V! = {~amOV ho! Amoa lr_hmà^w Ho$go h|Ÿ? {ZJ_ Omo doX VmHo$ hmX©H$m| Amnw Om{Zdodmao h|.
Amoa Amn doXHo$ H$_©Hw§$hþ H$aV h|. {ÌH$mbg³Ü`m, `km{XH$, hmo_, XmZ g~ H$aV
^mdmW© : H$moD$-H$moD$ {dÛmZ_| nmpÊS>Ë` Vmo hmo` gHo$ n[a doXm{X emóZ²_| J{V h|. gmo H$moZ ^m§{Vgm| Omo àW_ lrR>mHw$aOrH$s godm_| nhm|MHo$ nmN>o H$aV h|. VmV|
hmoV Zmht. Vog|hr H$moD$-H$moD$ doXm{X emóZ²H$s g_O a{Idodmao {dÛmZ hmoV h| godm Vmo Adí` hr H$aZr, Vm_| AdH$me hmo` V~ H$_m©{XH$ H$aZmo. gmo H$mhoV|Ÿ?
n[a {VZH$mo AmMaU doXm{X emóZ²Ho$ AZwgma hmoV Zmht. H$moCZ²H$mo doXm{X Omo H$_m©{XH$ gmo Vmo bm¡{H$H$_| {XIm`doHo${bE H$aV h| Amoa doXH$s _`m©Xm
emóZ²Ho$ AZwgma AmMaU hmoV ho {VZH$mo d¡îUd _mJ©gm| n[aM` hmoV Zmht. am{IdoHw§$ H$aV h| naÝVw godm Vmo _Znyd©H$ na_ àr{Vgm| H$aV h|. Amn Vmo
H$moCZ²H$mo d¡îUd_mJ©gm| n[aM` hmoV ho {VZH$m| d«On{V_| AmgpŠV hmoV Zmht. nyU©nwéfmoÎm_ h| gmo doXH$s _`m©Xm Amn Z amIo Vmo Amoa H$moZ amIoŸ? n[a _Znyd©H$
VmV| BZ {Z{Ib JwUZ²gm| lrdëb^daHo$ {dZm AÝ` H$moZ {db{g gH$V Vmo lrJmodY©ZZmWOrH$s godm H$aV h|.
hoŸ!Ÿ&&4Ÿ&&
d«OHo$ n{V Omo lrH¥$îU h| {VZH$m| Xo{IHo$ H$mo{Q> H$m_Xod bÁOmH$m| nmdV
Q>rH$m : A~ H$hV h| Omo lrAmMm`©Or _hmà^wH$mo ñdê$n Ho$gmo hoŸ? Omo ñdê$n h|. Amoa {OZHo$ ñdê$nH$mo kmZ doXm{XH$Z²H$m|hþ AJå` ho. doXhþ ""Zo{V Zo{V''
H$mhÿgm| OmÝ`mo Z Om`. H$mhoV|Ÿ? Omo Ho$gmohþ npÊS>V hmoC {ZJ_-doX nwamU emó H$[aHo$ lrR>mHw$aOrH$mo JwUJmZ H$aV h|. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo lrR>mHw$aOr_| Vmo AZoH$
Om{Zdo_| MVwa hmoC, AmoaZ²Ho$ gÝXohHw§$ {Zd¥Îm H$aV hmo` Amoa OJV_| ~‹S>r ~‹S>mB© JwU h|. gmo EH$ lrAmMm`©Or Amn h| {VZHo$ MaUma{dÝXHo$ Aml` {dZm d«On{V
hmo` Egmo ~w{ÕdÝV npÊS>V hmoC gmoC lrAmMm`©OrHo$ ñdê$nH$m| Om{Zdo_| g_W© lrH¥$îUH$s brbmH$mo ^md Zmht hmoV ho. Ho$goD$ npÊS>V doX-nwamU g~H$m| OmZV
Zmht. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo npÊS>VZ²H$m| AnZr npÊS>VmBH$mo ~b ho. VmV| do npÊS>V hm|` naÝVw AmnHo$ Aml` {~Zm `m g§gmag_wÐH$mo V[a Zmht gH$V h| Vmo brbmH$mo
Ah‘>maHo$ de hmo`Ho$ lrAmMm`©OrHo$ ñdê$nH$m| OmZV Zmht. AnZr `mo½`Vm AZw^d H$hm§Vo hmoBŸ? gmo `m íbmoH$_| `o {gÕmÝV ^`moŸ&&4Ÿ&&
~hmoV hr OJV_| _m{Z aho h| VmV| A{^_mZê$nr Omo _X ho Vm_| _Îm hmo`Ho$ Omo
lrAmMm`©Or _hmà^w Amnw nyU©nwéfmoÎm_ h| {VZHo$ ñdê$nH$mo kmZ {dZH$m| hmoV (nwpîQ>gåàXm`_| Jwéê$n lrdëb^H$mo lr5.ê$n JwU : lrH¥$îUgodm_| à{V~ÝYH$
Zmht ho. lrAmMm`©OrHo$ ñdê$nH$mo kmZ V~ hmoB© O~ lrR>mHw$aOr Amn AZwJ«h Ego dmXZ²H$mo {ZamH$aU H$[a à_mUMVwîQ>`H$s EH$dmŠ`Vm H$[a ñd{gÕmÝVH$mo
H$[aHo$ AnZmo ñdê$n OVmd|. ZmVa H$mo{Q>-H$mo{Q> gmYZ H$amo naÝVw lrAmMm`©OrH$mo CnXoeH$ hmoZmo, ñd`§ lrH¥$îUH$s godm_| nam`U hmoZmo Aé ^JdËgodmo{MV
ñdê$n OmÝ`mo Z Om`. {Zén{YñZohH$mo CX²~moYH$ hmoZmo hoŸ)
_m`mdm{X-H$arÝÐ-Xn© - XbZo Z mñ`o Ý Xw - amOmo X ² J V-
Omo lrAmMm`©OrH$s eaU AmdV h| {VZHw§$ Amn Zm_-g_n©U H$amdV h| lr_X² - ^mJdVm»`-Xw b © ^ -gw Y m-df} U do X mo p ŠV{^…Ÿ&&
{VZhrH$m| AnZo ñdê$nH$mo AZw^d H$amdV h|. VmV| lrAmMm`©Or VWm lrR>mHw$aOr amYmdëb^-go d `m VXw { MV-ào å Umo n Xo e ¡ a {n
Ho$ ñdê$nH$mo AZw^d H$Nw> nT>oVo hmoV Zmht. O~ {Z:gmYZ hmo` XrZVm H$[a "lr_X²dëb^'-Zm_Yo`-gÑemo ^mdr Z ^yVmo@ñË`{nŸ&&5Ÿ&&
{dZVr H$[aHo$ eaU Amdo V~ na_ X`mb, H$éUm{ZYmZ gmjmV² nyU©nwéfmoÎm_ Om
OrdH$mo AZw^d H$amd| dmHw§$ \$b {gÕ hmo`. VmV| nw{ï>_mJ©H$mo \$b H¥$nmgmÜ`
ho, gmYZgmÜ` Zmht ho. doXmopŠV{^…Ÿ=ŸdoXHo$ dMZZ²gm|
_m`mdm{X-H$arÝÐ-Xn©XbZoZŸ=Ÿ_m`mdmXr- VXw{MV-àoåUmŸ=Ÿ{dZH$m|-
lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ
101 102
gÑe hmWrHo$ K_ÊS>H$m| MyaŸH$[aHo$ C{MV {ZJw©U ào_ H$[aHo$ n[aH«$_m {H$`o. gmo XoIo Omo X¡dr Ordhþ _m`mdmXHo$ ^«__| hmoBHo$ dogmoB© AmMaU
Amñ`oÝXwamOmoÒV-lr_ØmJdVm»`-Xwb©^- CnXoe¡… A{nŸ=ŸCnXoe H$[aHo$ hþ H$aZ bmJo h|. gmo {dMma H$aV R>Hw$amZr KmQ>no {~amOV hVo V~ AY©am{ÌH$mo
gwYm-df}UŸ=Ÿ^JdÝ_wIê$n MÝÐgm|- "lr_X²dëb^'-Zm_Yo`-gÑemoŸ= lrR>mHw$aOr àJQ> hmoB© ~«÷gå~ÝYH$s Amkm {H$E. nmN>| AmnZo d¡îUdZ²H$m|
~«÷gå~ÝY g_OmBdoHo${bE "{gÕmÝVahñ`' J«ÝW àJQ> {H$`mo.
àH$Q>Ÿ^B©Ÿà{gÕŸ"lr_X²^mJdV'ê$n- "lr_X²dëb^'Ÿ{OZH$moŸZm_ŸhoŸEgmo
Xwb©^ agH$s dfm© H$[aHo$ ZŸ=ŸZ, ^yVmoŸ=Ÿ^`mo (Z)Ÿ=ŸZ
Vm nmN>| AmMm`©Or _m`mdmXH$m| XoI| Omo Oogo _Îm hmWr H$mhÿH$m| {JZo Zmht
amYmdëb^-god`mŸ=ŸlramYmOrH$m|- ApñVŸ=Ÿho
Vog| {dMar aømo hVmo. V~ AmMm`©Or Amn qghê$n ~«÷dmX H$[a _m`mdmXH$mo
{à` Ego lrH¥$îUH$s godm H$[aHo$ ^mdr A{nŸ=Ÿhmo`Jmo hþ {dXmaU {H$`o. nmN>| Amn lr^mJdV_| Omo nyU©nwéfmoÎm_ê$n Omo Xwb©^ A_¥V
{VZH$s dfm© AnZo godH$Z²Ho$ D$na {H$`o h|. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo Ord AZm{XH$mbV|
^mdmW© : _m`mdmXrê$n JOoÝÐHo$ Xn©Ho$ XbZ H$[adoHo$ H$maU, doXZ²H$s lw{VHo$ {~Nw>ao hVo Vm_| \o$[a _m`mdmX H$[aHo$ ~hmoV _{bZ ^`o hVo. gmo `m ^m§{V O~
AZwgma lrH¥$îU_wIoÝXwamOgm| CÒV lr_X²^mdVê$n Xwb©^ gwYmHo$ ~agmdoHo$ _m`mdmX IÊS>Z ^`mo V~ godH$ na_mZÝX nmB©Ho$ ea{U AmdZ bmJo. {VZH$m|
H$maU, amYmdëb^ lrH¥$îUH$s godmHo$ H$maU, CnXoeZ²Ho$ VWm godmo{MV ào_Ho$ nyU©nwéfmoÎm_ lrH¥$îU {VZH$s godmH$mo CnXoe Amn H$aV h|. Amn godm H$[aHo$
H$maUgm|hþ "lrdëb^' Zm_dmaoZ²Ho$ Oogmo Z H$moB ^`mo, Z ho Aé Z hmo`Jmo OrdZ²H$m| `h ~VmdV h| Omo `m ^m§{V godm H$amo. gmo godm_| D$na Vmo ZÝXam`OrHo$
hþŸ&&5Ÿ&& KaH$s ar{V ho n[a ^rVa "amYmdëb^god`m' `mV| lrñdm{_ZrOr g{hV
lrR>mHw$aOrH$s godm ho.
_m`mdmXê$nr Omo _Îm hmWr ho {VZHo$ Xn©H$m| XbZhmao Ego lrAmMm`©Or
Amn àJQ> ^`o h|. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo ^JdmZ²H$s Amkm lr_hmXodOrH$m| ^B© Omo Omo Ego lrH¥$îU Omo gmañdV H$ën_| àJQ> ^`o gmo nyU©nwéfmoÎm_ h| ""H$ën§
_m`mdmX Vw_ n¥ÏdrD$na àJQ> H$amo Amoa OrdZ²Hw§$ _moh CnOmdmo. V~ lr_hmXodOr gmañdV§ àmß` d«Oo Jmoß`mo ^{dî`W'' AÝ` H$ën_| nyU© AdVma Zmht ho. gmo
àJQ> ^`o gmo doXV| {dnarV emó ~hmoV {H$E. Amoa g~ XodVmZ²Ho$ B©ída Omo godZr` H$sV©Zr` EH$ lrH¥$îU hr h| gmo lrJmodY©ZZmWOr h|. gmo Ho$go h|Ÿ? gmo
lr^JdmZ² {OZH$mo {ed-~«÷m{XH$ ^OZ H$aV h|, {VZH$mo ^OZ Nw>S>m`Ho$ X{jU lrhñVH$s _w[Ç> ~m§Yr ho Vm_| A“wð>H$mo Xe©Z H$amdV h|. Vm_| `h ^md
{edhrH$m| _w»` B©ída {Zê$nU {H$`o. `m ^m§{V lre‘>amMm`©Or doXV| {déÕ Egmo OmZZmo Omo ^ŠVZ²H$m| h[aHo$ Xe©Z H$admd| Vm nmN>| A“wð> {XImdV h| ""A~ Vw_
_m`mdmX àJQ> {H$`o. VmV| g~ OrdZ²Ho$ g§J X¡dr Ordhþ _m`mdmXH$mo g“ H$[a H$hm§ OmAmoJoŸ?'' Amoa dm_ ^wOm CR>mBHo$ d«O^ŠVZ²H$m| ~wbmdV h| ""Omo Vw_ ~oJr
^«ï> ^`o. lrR>mHw$aOrH$mo ÑT> Aml` Ny>{Q> J`mo. V~ lrR>mHw$aOrH$m| X`m AmB© Omo AmAmo''. Amn {ZHw$ÄOHo$ Ûmao R>m‹S>o h|. Om_| lrAmMm`©Orgm| `h OVmdV h| Omo
_| Vmo `m _m`mdmX àJQ> H$[adoH$s Amkm {edH$m| XB© gmo Vmo Amgwar OrdZ²H$m| O~ Vm§B _| `hm§ R>mS>mohþ§ V~ Vm§B _oao X¡dr Ord h| {VZH$mo VwåhmaoÛmam A“rH$ma
_moh CnOmdoHo${bE n[a `mV| Vmo X¡dr Ordhþ _oamo _mhmËå` ^y{b JE h|. VmV| H$aZmo ho. VmV| d¡îUdZ²Hw§$ EH$ jUhþ lrJmodY©ZZmWOrH$m| ^ybZmo Zmht Omo Amnw
{dMmao Omo _oar brbmH$mo AZw^d OrdZ²H$m| Ho$g| hmo`JmoŸ? nmN>o {dMmao Omo Vmo OrdHo${bE {ZHw$ÄOHo$ Ûmao R>m‹S>o h| Amoa Ord Ohm§-Vhm§ ^Q>Š`mo S>mobV hoŸ!!!
brbmH$mo AZw^d H$am`do_| Vmo EH$ lrAmMm`©Or g_W© h|. Omo CZH$mo àmJQ>ç VmV| Egmo ^md H$[aHo$ lrR>mHw$aOrgm| {_{bdoH$m| ^OZ H$aZmo. VmhrV| nw{ï>_mJ©
n¥ÏdrD$na hmo` V~ _m`mdmXH$mo IÊS>Z H$[aHo$ X¡dr OrdZ²H$m| AZw^d H$am`Ho$ lrAmMm`©OrZo àJQ> {H$`mo Omo gmjmV nwéfmoÎm_H$mo gå~ÝY hmoB. VmV| nw{ï>_mJ©H$s
_oao nmg bo Amd|. V~ AmnZo lrAmMm`©OrV| Amkm H$sZr Omo X¡drOrdZ²H$mo CÕma ar{V H$moC H$hm OmZoŸ! Omo goì`ñdê$n ZmZm àH$maH$s brbmHo$ ñdê$n h|. {VZ
H$arHo$ _oao {ZH$Q> bmdmo. gmo Amn n¥ÏdrD$na àJQ> ^`o. Vm nmN>o Amn n¥Ïdr- ñdê$n-brbm-g{hV g~Z²H$m| àH$me {H$`o h|.
lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ
103 104
àW_ lr`emoXmOrHo$ Bhm§ lrH¥$îU Omo ~mbbrbm H$ar ho gmo ñdê$n àmXw^m©d hmoV ho.
lrZdZrV{à`mOrH$mo ho. Omo ZdZrV lrhñVH$_b| {b`mo ho Aé lr`emoXmOrHo$
Am§JZ_| [a¨JZbrbm H$aV h|. A~ lr_XZ_mohZOrHo$ ñdê$nH$mo ^md `h ho Omo {ZHw$ÄOm{XH$Ho$ ^rVa
ZmZm àH$maH$s brbm H$aV h|.
Amoa lr`emoXmOrHo$ Bhm§ ~‹S>o ^`o V~ JmoMmaU brbm {H$`o h| gmo ñdê$n
lr_WwamZmWOrH$mo ho. gmo Jmo{nH$mZ²Ho$ Ka _mIZMmo[aH$m| OmV h| Vmg_` Chm§ AÝ` JmoXHo$ lrR>mHw$aOr h| Vhm§ ^m§{V-^m§{VH$s brbm ho. A~
lrñdm{_ZrOr AmBª. {dZZo H$ømo Omo ""_| lrZÝXam`Or-lr`emoXmOrHo$ nmg bo lrÛmaH$mZmWOrH$s JmoXHo$ R>mHw$a lr~mbH¥$îUbmbOr (ŸdV©_mZ_| gwaVñWŸ) h|
OmC§Jr'' V~ Amn Amoa Xmo ^wOm àJQ> H$[a {~ZVr {H$`o Omo ""_| Vmo Vwåhmao de {VZ gH$Q>^ÄOZ brbm H$[a ho. Amoa lr_WwamZmWOrH$s JmoXHo$ lrZQ>daOr
hm|, Vw_H$m| nmg hr amIV hm|, _oar Mmam|C ^wOm Vwåhmao Am^yfU Aé A“ g_mZ (ŸdV©_mZ_| amOZJañWŸ) h| gmo V¥UmdV©Ho$ àg“H$s brbm àJQ> {H$`o h|. `mhr
h| VmV| _moH$m| N>m{o S> XoC''. V~ N>mSo >r {X`o gmo Egr brbmH$mo ^md lr_WwamZmWOrH$mo ^m§{V lrZdZrV{à`mOrHo$ nmg lr~mbH¥$îUOr h| VWm lr_XZ_mohZOr h| gmo
ho. O¥å^Ubrbm H$[a ho. Amoa lrJmoHw$bMÝÐ_mOrHo$ nmg lr~mbH¥$îUOr h| gmo
CbyIbbrbm H$ar ho. Amoa `o lrAmMm`©Or VWm lrJwgm§B©OrHo$ g~ ñdê$n h|
H$mË`m`Zr d« V {H$`o V~ MrahaUH$s brbm {H$`o gmo ñdê$n gmo `m ^m§{V g~ ñdê$nZ²H$s godm ho. gmo lrAmMm`©Or Amn àJQ> {H$E h| Om_|
lr{dQ²>R>boeam`OrH$mo ho. gmo lrñdm{_ZrOrHo$ ^md_| _½Z h| gmo VmV| Jm¡a ñdê$n nw{ï>brbm àJQ> ho.
àJQ>o h|.
VmhrV| lrAmMm`©OrZo nw{ï>_mJ© àJQ> {H$`mo Om_| gmjmV² nwéfmoÎm_H$mo
A~ amgnÄMmÜ`m`r_| _wabr ~OmB©Ho$ àW_ g~ d«O^ŠVZ²H$m| ~wbm`Ho$ gå~ÝY ho Ego lrAmMm`©Or Amn h|. gmo Egmo H¥$nmH$mo g_wÐ Z H$moB ^`mo, Z
nw{bZ_| ~oR>mao gmo ñdê$n lrÛm[aH$mZmWOrH$mo ho. g~ Jmo{nH$m Omo nw{bZ_| ~¡R>r ho Aé Z hmoB©Jmo. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo H$moQ>mZH$moQ>r `wJ ~rVo, ~S>o-~S>o AdVma ^`o
h| Vm _Ü` lrñdm{_ZrOr h| Vhm§ lrR>mHw$aOr AMmZH$ nYmao Amoa XmoB lrhñVgm| h|, F${f-_w{Z-^JdXr`hþ ^`o h| n[a nw{ï>_mJ©H$s ar{VH$m| H$moB OmZV Z hVmo.
lrñdm{_ZrOrHo$ ZoÌH$_b _y§Xo Aé XmoB lrhñVgm| doUwZmX {H$`o h| gmo `o brbm VmV| H$mhÿgm| nw{ï>_mJ© àJQ> {H$`mo Z J`mo. gmo lrAmMm`©Or Amn àJQ> {H$E h|
lrÛmaH$mZmWOrHo$ Bhm§ àJQ> ho. Om_| nw{ï>brbm àJQ> ho. VmV| lrAmMm`©Or g_mZ Z H$moB© ho Z ^`mo Z
hmoBJ© moŸ&&5Ÿ&&
A~ lrJmoHw$bZmWOr h| gmo lrJmodY©Z YmaU {H$`o h|. gmo dm_ lrhñVgm| ( nwpîQ>gåàXm`_| Jwéê$n lrdëb^H$mo kmZ6.ê$n JwU : H${bHo$ ~bdmZ²
lrJmodY©ZH$m| CR>m`mo ho VmV| lrJmoHw$bZmWOrH$mo Xe©Z H$aV `ohr brbm^md hmo`doH$s ^r{V {_Q>m`Ho$ ^JdËàr{VH$a godm_mJ©Ho$ àdV©H$
ñ\w$aV ho. hmoZmo hoŸ)
`XL² > {K« - ZI-_ÊS>b-àg¥ V -dm[a-nr`y f -`w J ² -
A~ lrJmoHw$bMÝÐ_mOrH$mo ñdê$n ho gmo gmjmV² _Ý_W_Ý_W Omo Jmo{nH$mZZ| dam“-öX`¡ … H${bñV¥ U {_do h Vw À N>rH¥ $ V…Ÿ&&
amgnÄMmÜ`m`r_| lrR>mHw$aOrH$mo AÝVÜ`m©Z ^`mo Vm nmN>o JmonrOZZ| éXZ {H$`mo d«Om{Yn{V[apÝXam-à^¥{V-_¥½`-nmXmå~wO…
ho V~ àJQ> ^`o h|. `m ^m§{V lrJmoHw$bMÝÐ_mOrHo$ Bhm§ amgm{XH$ brbm VmH$mo jUo Z n[aVmo { fV… VXZw J Ëd_o d mñVw _o Ÿ &&6Ÿ&&
lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ
105 106
öX`_| àH$me H$ao h| Vhm§ Vmo lrR>mHw$aOrH$s brbmH$mo àJQ> AZw^d hmoZ bmJV
`XL²>{Y«-ZI-_ÊS>b-àg¥V-dm[a-nr`wf-`wJ²-dam“-öX`¡…Ÿ=Ÿ{OZHo$ XmoC ho. Vhm§ H${bHo$ Y_© g§gmaHo$ gwI-Xw:IH$s H$moZ H$hoŸ! `mhrV| lr^mJdV_|
MaUHo$ ZIZ²gm| àg¥V A_¥VObH$m| AnZo _ñVH$ Ed§ öX`_| YmaU H$adodmaoZ²gm| lrewH$XodOr amOm nar{jVgm| H$hV h| Omo OrdH$m| g§gmagwI Vhm§ Vm§B© {à`
V¥U_²Ÿ=ŸKmg bmJV ho Ohm§ Vm§B lrR>mHw$aOrHo$ MaUmaqdXH$mo gwI Zmht nm`mo. `mhrV|
^JdX²JrVm_| AOw©ZHo$ à{V ^JdmZ H$ho h|Ÿ- ""ho AOw©ZŸ! Ohm§ Vm§B `h Ord _oao
BdŸ=ŸOog| BhŸ=Ÿ`m d«Om{Yn{V…Ÿ=Ÿd«OHo$ A{Yn{V
MaUH$_bHo$ gwIH$m| Zmht OmZV ho Vhm§ Vm§B g§gmagwI, Omo Xw:Iê$n ho, VmH$m|
H${b…Ÿ=ŸH${bH$mb jUoZŸ=ŸjU_mÌ_| gwI _m{ZHo$ ^moJ H$aV ho Amoa O~ _oao MaUma{dÝXH$mo _mhmËå` öX`_| AmdV
VwÀN>rH¥$V…Ÿ=ŸVwÀN>Ÿ~Zm`moŸho(MŸ=ŸAé) n[aVmo{fV…Ÿ=ŸàgÝZ H$ao h| ho V~ g§gmagwI VwÀN> OmqZHo$ N>mo{S> XoV ho''Ÿ(?).
BpÝXam-à^¥{V-_¥½`-nmXmå~wO…Ÿ= ŸVXZwJËd_²Ÿ=Ÿ{dZH$mo AZwgm[anZm|
bú_rOr Am{X {OZHo$ EdŸ=Ÿhr _oŸ=Ÿ_moH$m| gmo lrR>mHw$aOrHo$ MaUma{dÝX Ho$go h|Ÿ? Omo {OZH$m| lrbú_rOr AnZo
MaUH$_bH$m| ImoOV h| do AñVwŸ=ŸàmßV hmoC öX`gm| bJm`Ho$ na_ào_gm| godZ H$aV h|. gmo Omo lrAmMm`©OrH$s eaU Am`Ho$
ÑT>Vm H$[aHo$ MaUH$_bH$mo godZ H$aV h| {VZHo$ öX`_| lrAmMm`©Or brbmH$mo
^mdmW© : {OZHo$ MaUZ²Ho$ ZI_ÊS>bgm| {ZH$adodmao MaUm_¥Vgm| {OZHo$ _ñVH$ AZw^d H$amdV h|. Omo Ho$gmohÿ hmoB© gmYZa{hV hmo`, ór hmo`, eyÐ hmo` na
Aé öX` A{^{fŠV ^`o h| do Vmo `m H${bH$mbH$m| V¥UHo$ Vwë` VwÀN> H$[a lr_hmà^wOrHo$ MaUH$_bHo$ ÑT> Aml`V| gJar brbmH$mo AZw^d hmoB©. Ego
OmZV h|. bú_r Am{Xhþ {OZHo$ MaUH$_bZ²H$m| ImoOV ahV h| Ego d«Om{Yn{VHw§$ lrAmMm`©Or na_-X`mb h|Ÿ&&6Ÿ&&
{OZZo jU^a_| àgÝZ H$[a amI| h| Ego AmMm`©MaUZ²H$m| _| AZwJm_r (gXm) hr
~Ý`mo ahÿ§Ÿ&&6Ÿ&& (ŸnwpîQ>gåàXm_| Jwéê$n lrdëb^ñ`H$mo d¡am½`7ê$n JwU : nw{ï>_mJu`Z²Ho$
gH$b H${bH$mbXmofZ²Hy§$ {_Q>m`doHo$ {gdm` AÝ` gJao {df`Z²_| {daŠV hmoZmo
Q>rH$m : gmo lrAmMm`©OrHo$ ZIMÝÐ_m Omo h| gmo _oao _Z_| Omo ZmZm àH$maHo$ hoŸ)
AkmZê$n AÝYH$ma h| VmHo$ Xy[a H$aZhmao h|. gmo lrAmMm`©OrHo$ ZIMÝÐ_| ~S>mo AKm¡ K -V_gmd¥ V § H${b-^w O “_mgm{XV_²
àVmn ho. bm¡{H$H$ MÝÐ_m_| `h ho Omo am{ÌH$mo àH$me H$ao Amoa nyU©_mgrH$s OJX² - {df`-gmJao n{VV_ñdY_} aV_² Ÿ &&
am{ÌH$m| nyU© hmoB© nmN>o KQ>o-~T>o Amoa gy`©Ho$ AmJo àH$me _ÝX hmoB Om`. Amoa `XrjU-gw Y m-{Z{Y… g_w { XVmo @ Zw H $ånm_¥ V mX²
lrAmMm`©OrHo$ ZIMÝÐ Ho$go h|Ÿ? Omo gXm EH$ag {OZH$mo àH$me ho gmo {OZHo$ A_¥ Ë `w _ ² AH$amo V ² jUmXaU_ñVw _o VËnX_² Ÿ &&7Ÿ&&
ZIMÝÐ_m D$na H$mo{Q>-H$mo{Q> MÝÐ_m dm[a S>m[a`o. {OZHo$ ZIMÝÐH$mo àH$me
Omo lrAmMm`©OrHo$ godH$ h| {VZHo$ öX`_| àH$me H$aV h|. Vhm§ EH$ag hr gXm
ahV ho. H$mhoV|Ÿ? Omo Abm¡{H$H$ A_¥Vê$n h|, {VZH$m| Omo godH$ AnZo öX`_| Ÿ&&ŸB{V lr{dÆ>boída{da{MV§ lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmo̧ gånyU©_²Ÿ&&
amIV h| {VZH$mo öX`H$_b Egmo {Z_©b {Z{d©H$ma hmoV ho. Omo H${bHo$ Xmof h|
Omo g§gmaHo$ gwI-Xw:IH$m| VwÀN> H$[a S>maV h|. H$mhoV|Ÿ? Omo Ohm§ MÝÐ_m hmoV AñdY_}Ÿ=ŸAnZmo Zht Ego Y_©_| `XrjUgwYm{Z{Y…Ÿ=Ÿ{OZH$s
ho Vhm§ AÝYH$ma Am` Zmht gH$V ho. Omo Om godH$Ho$ öX`_| ahV ho {VZH$mo aV_²Ÿ=ŸaMo-nMo Xo{Idoê$n A_¥V{Z{Y
öX` ewÕ hmo` OmV ho. H$mhoV|Ÿ? Omo Ohm§ lrAmMm`©Or _hmà^wZ²Ho$ ZIMÝÐ
lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ
107 108
AKm¡KV_gmd¥V§Ÿ=Ÿnmnê$n AÝYH$magm| AZwH$ånm_¥VmV²Ÿ= H$mhoV|Ÿ? Omo lrJmonrOZdëb^ lrJmodY©ZYa h| {VZHo$ MaUH$_bH$mo ÑT> {dídmg
T>§Š`mo ^`mo H¥$nmê$n A_¥Vgm| O~ OrdH$m| ^`mo V~ dmHo$ H¥$VmW©Vm_| gÝXoh H$hm aømoŸ? H¥$VmW©ê$n hr ho. gmo
H${b^wO“_mgm{XV§=H${bê$nŸgn©ÛmamŸJ«{gV jUmX²Ÿ=ŸjUdma_| Ord CÕmaH$mo emoM Zmht H$aV ho.
OJ{Ûf`gmJaoŸ=ŸOJÐyn {df`Ho$ gmJa_| A_¥Ë`w_²Ÿ=ŸA_anZoH$m| H$mhoV|Ÿ? Omo gVV lrR>mHw$aOrH$mo ^OZ H$aV aho Vmo lrR>mHw$aOr Vmo
gd©gm_Ï`©g§`wŠV h|. g~Ho$ AÝV:H$aUH$m| OmZV h|, VmV| Amnwhr H$[aHo$ \$b
n{VV_²Ÿ=Ÿn‹S>çmo ^`mo AH$amoVŸ² =Ÿ{H$`mo, VËnX§Ÿ=Ÿdmo nX
XoB§Jo. VmV| lrR>mHw$aOrgm| H$moB© dñVwH$s dm§N>Zm Zmht H$aZr. H$mhoV|Ÿ? Omo Amnwhr
g_w{XV:Ÿ=ŸAmN>r ^m§{Vgm| C{XV (_oŸ=Ÿ_oamo)AaU_²Ÿ=ŸeaU,Ÿ \$b XoB§Jo. VmV| ÑT> {dídmgV| ñ_aU H$aZmo. gmo H$mhoV|Ÿ? Ohm§ Vm§B OrdH$mo
AñVw=hmoC {dídmg Z hmo` Vhm§ Vm§B© H$moB© {H«$`m H$amo naÝVw H$Nw> \$bH$s {g{Õ Zmht ho.
^mdmW© : nmnZ²Ho$ g_yhê$n AÝYH$magm| Amd¥Îm H${bH$mbê$n H$mbo ZmJgm| Amoa {dídmg hmo` Vmo lrR>mHw$aOr \$b_| T>rb Zmht bJmdV h|. gmo Ho$goŸ? Omo
J«ñV, OmJ{VH$ {df`Z²Ho$ gmJa_| nS>çmo ^`mo Aé Omo AnZmo Y_© Zmht Ego MmVH$H$mo EH$ ñdm{VObH$mo {dídmg ho gmo `Ú{n _oK OS> ho Vmohþ dmH$mo _ZmoaW
H$_©_| {ZaV OrdHw§$, {OZH$s AZwH$ånmHo$ A_¥Vgm| àH$Q> ^`mo B©jUê$n MÝÐ_m nyU© H$aV h|. Amoa _rZH$mo `hr ñd^md Ho$ Omo ObhrHo$ Aml` ahV ho. Omo dmH$mo
jU_mÌ_| _¥Ë`wa{hV ~Zm` XoV ho, {VZHo$ nX _moH$m| Aml`ê$n h|Ÿ!Ÿ&&7Ÿ&& Ob hr OrdZ ho. VmhrVo Ob dmH$s ajm H$aV ho. Vog|B© AnZmo Ord OmZtHo$
lrR>mHw$aOrH$s godm H$aZr. jU EH$ lrR>mHw$aOrHo$ MaUma{dÝXH$mo ^OZ N>moS>Zm|
Q>rH$m : A~ Ord ho gmo Ho$gohþ AKH$s ImZ hmo` Amoa Vm_| Vm_g H«$moYm{XH$hþ Zmht, ^ybZmo Zmht VmH$mo Zm_ ÑT> {dídmg. Amoa A{dídmgV| gd©Zme hmo`. Oog|
h|, Amoa H${b Omo ho gmo _hm_mar gn© ho. gmo `m OrdH$m| ZmZm àH$maHo$ ZmM nmÊS>dZ²H$m| {dídmg hVmo VmV| lrR>mHw$aOr CZH$s ajm {H$E Amoa Xw`m}YZH$mo
ZMmdV ho. OJV_| {df`m{XH$ Omo g§gma Vm_|hþ Ord Sy>{~ aømo ho, OmH$mo Zm_ A{dídmg hVmo VmV| dmH$mo gd©Zme ^`mo. Vmgm| Omo {H«$`m_| {dídmg Zmht gmo
"_hmn{VV' H${h`o VmH$mo CÕma doXhÿ_| Zmht ho, Y_©_| a§MH$hþ VmH$s J{V Zmht g~ l_ hr OmZZm|. Vhm§ H$Ny>hþ \$bH$s {g{Õ Zmht ho. VmV| OmHo$ öX`_|
ho, Egmo nmnr OmH$mo Zm_ H$moD$ boV Zmht, Egmo Xwï> Ord hmo` gmoD$ Omo lrR>mHw$aOrH$mo {_bdoH$s MmhZm hmo` VmH$m| O~ ÑT> {dídmg hmo` V~ gd©\$bH$s
lrAmMm`©OrH$s eaUr Amdo Vmo VmHo$hþ gH$b Xmof VËH$mb Xy[a hmoV h|. VmH$m|hÿ àmpßV hmo`. gmo ÑT>{dídmg lrAmMm`©OrHo$ MaUH$_bH$mo H$moZ àH$ma hmo`Ÿ?
nw{ï>_mJ©H$mo Omo \$b ho VmH$mo XmZ lrAmMm`©Or Amn H$aV h|. Ego lrAmMm`©Or gmo VmHo${b`o lrJwgm§B©Or ñ\w$aËH¥$îUào_m_¥V J«ÝW lrAmMm`©_hmà^wZ²H$mo Om_|
Amn n{VVnmdZ na_X`mb h|. X¡dr OrdZ²Ho$ CÕmamW© {OZH$mo àmJQ>ç ho. gmo ñdê$ndaUZ ho gmo àJQ> {H$`o. `m J«ÝWH$mo nmR> d¡îUdZ²H$mo Zo_nyd©H$ H$aZmo. Vm
Omo d¡îUd AmMm`©OrHo$ MaUH$_bH$mo ÑT> Aml` H$[a AnZo öX`H$_b_| amIV H$[aHo$ lrAmMm`©OrHo$ MaUH$_b_| ÑT> {dídmg Amdo Amoa öX` ewÕ hmo`.
h| {VZHo$, _hmgn©ê$n `h H${bH$mb gJamo g§gmaH$mo Omo J«mg H$aV ho gmo Egmo {OZH$mo a§MH$ AÝ`ml` hmo` gmo Xya hmo`. Amoa lrR>mHw$aOrH$s ZmZm àH$maH$s Omo
Omo H$mb ho, gmo {ZH$Q>hþ Zht Am` gH$V. Ego lrAmMm`©Or _hmà^wZ²Ho$ brbm ho {dZH$mo AZw^d hmo`. gmo nw{ï>_mJ©H$mo \$b ho gmo nmdo.
MaUma{dÝX h| Omo {OZH$mo ÑT> Aml` H$[aHo$ Ord `h bmoH$ nabmoH$_| XmoZm| R>moa
gwI hr nmdV ho. `m àH$ma "ñ\w$aËH¥$îUào_m_¥V' ho gmo lrJwgm§B©Or daUZ {H$`o A~ lrh[aam`Or H$hV h| Omo _| `h "ñ\w$aËH¥$îUào_m_¥V' J«ÝWH$s Q>rH$m
VmH$s Q>rH$m lrh[aam`Or {H$`o h|. A~ `m J«ÝWH$mo \$b H$hV h|. {H$`mohþ§ gmo lrAmMm`©Or Amoa lrJwgm§B©OrH$s H¥$nmVo {H$`mohþ§. Omo ào_m_¥V J«ÝW
_{` MoXpñV {dídmg: lrJmonrOZdëb^o Ho$gmo hoŸ? gd© doX-nwamU lr^mJdV_| Omo gma ho, \$bê$n A_¥V ho, VmhrH$mo
VXm H¥$VmWm© `y`§{h emoMZr`§ Z H${h©{MV²Ÿ&& {Zê$nU ^`mo ho. Amoa `m J«ÝW_| nwamUnwéfmoÎm_ lr_hmà^wOrH$mo hr daUZ ho,
VmV| Omo d¡îUd "ñ\w$aËH¥$îUào_m_¥V'H$s Q>rH$mH$mo ~m§MoŸ-ŸgwZoŸ-ŸH$ho VmHo$ öX`_|
Omo EH${dídmg lrJmonrOZdëb^hrH$mo amIV ho gmo H¥$VmW©ê$n hr ho. gmo
lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ
109 110
gd©Wm lrAmMm`©Or _hmà^w Amn {~amO|. VmV| d¡îUdZ²H$m| `m J«ÝWH$mo nmR> Ÿ&&ŸZm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ&&
^mdg{hV {ZË`-Zo_nyd©H$ H$aV ahZmo. Amoa VmÑer d¡îUd hmo` {VZgm| {_{bHo$
(5)
`m J«ÝWH$mo ^mdmW© VÎd {dMmaZmo. AÝ` _mJu`Ho$ AmJo `m J«ÝWH$mo nmR> Z
H$aZmo. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo AnZmo _mJ© ho gmo Jmoß` _mJ© ho. Amoa `h J«ÝW \$bê$n lrXodH$sZÝXZOr lr{dÆ>boeà^wMaUZ²Ho$ 108 Zm_Z²Ho$ {ddaUH$mo Amaå^
ho VmV| Jmoß` amIZmo. H$[adogy§ n{hbo _“bmMaU H$aV h|.
Ÿ&& B{V lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥V_² H$s d«O^mfm Q>rH$m g_mßV ^B© Ÿ&& {ZO¡H$eaU§ lr_X²-JmoHw$b§ gd©Vmo ^`mV²Ÿ&&
a{jV§ `oZ V§ {ZË`_² Aml`o {J[aYm[aUm_²Ÿ&&1Ÿ&&
lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_²Ÿ Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ
111 112
gm_Ï`©dmao lrJwgm§B©Or `m _ÝÌHo$ A{Yð>mVm Xod h|. Amoa gd© nw{ï>^pŠV_mJu`Z²Ho$
`ÝZm_mH$m}X`mV²Ÿ=Ÿ{OZHo$ŸZm_ê$nŸgy`©Ho$ŸCX`gm| {dH$gpÝVŸ=Ÿ{Ibdo bJV ho gd© àH$maHo$ _ZmoaWZ²H$s {g{Õ H$[ado_| hr `m Zm__ÝÌH$mo {d{Z`moJ ho.
nmn-ÜdmÝV-am{e…=nmnê$nrŸAÝYH$maH$mo g_yh VÞm_m{Z={dZŸZm_Z²H$mo
àemå`{VŸ=ŸgånyU© Zï> hmo` OmV ho gXmŸ=ŸgXm A~ lr{dÆ>bZmWà^wMaUHo$ 108 Zm_ H$hV h|Ÿ:
öXãOm{ZŸ=ŸöX`ê$nr H$_b Aml`oŸ=ŸAml` H$ê§$ hþ§
lr{dÆ>b…1 H¥$nm{gÝYwa2² ^ŠVdí`mo3@{VgwÝXa…4Ÿ&&3Ÿ&&
^mdmW© : {OZHo$ Zm_ê$nr gy`©Ho$ CX`gm| ñdr` OZZ²Ho$ ^pŠV_mJu` gmYZ-
\$bHo$ Am‹S>o AmdVo XmofŸ-Ÿà{V~ÝYm{X ê$n AÝYH$ma nyU©ê$ngm| Zï> hmoV ho Amoa lr{dÆ>b…
gy`m}X`gm| Oog| H$_b {I{b OmV ho Vog| {OZHo$ Zm_Ho$ H$sV©Z-ldUm{Xgm| H$_©, kmZ, CnmgZm Am{X _mJ©Z²_| \§$go ^`o, ^JdËñdê$nHo$ kmZ Aé
ñdr` OZZ²Ho$ öX`H$_b ^JdX²^pŠVHo$ gÄMmagm| à\w$pëbV hmo` OmV h| Ego ^JdX²^pŠVHo$ kmZgy§ a{hV X¡dr nw{ï>OrdZ²nohþ H¥$nm H$[aHo$ Amn {dZH$mo
lr{dÆ>bZmWà^wMaUZ²Ho$ Zm_Z²H$mo _¢ Aml` H$ê§$ hþ§. nw{ï>^pŠV_mJ©_| A“rH$ma H$ao h| Vmgy§ Amn "{dÆ>b' H$hmdV h|. AmnHo$ g^r
Zm_ ew^ h| Vmgy§ Zm_Ho$ AmJ| àmaå^_| hr "lr' H$ømo ho. Amn Eoíd`m©{X
(Ÿ`m ñVmoÌHo$ N>ÝX1 F${f2 Xod3 {d{Z`moJ Aé \$b{g{Õ4 H$mo {Zê$nUŸ) fS²>JwU`wŠV h|. Oog| ^JdmZ² ^ŠVZ²Ho$ CÕmamW© àH$Q>o Eg| Amnhþ X¡dr nw{ï>OrdZ²Ho$
AmŸZw Ÿ ïw > Ÿ^Ÿ{_ŸhŸÀN>ŸÝX… 1 F$Ÿ{fŸaŸp½ZŸHw $ Ÿ_mŸaŸO… 2Ÿ&& CÕmamW© ^yVbno àH$Q> ^`o.
gŸd© Ÿ eŸpŠVŸgŸ_mŸ`w Ÿ ŠVmo Xo Ÿ d… lrdëb^mË_O… 3 Ÿ&&2Ÿ&&
{d{Z`mo J … gŸ_ŸñVo Ÿ ï>Ÿ{gŸÕçŸW} {dŸ{ZŸê$Ÿ{nŸV… 4 Ÿ&& H¥$nm-{gÝYw:
^ŠVmoÕmaHo$ AW© AmnHw§$ àH$Q> hmo`doH$s H$hm Amdí`H$Vm hVrŸ? Vhm§
Xygamo Zm_ H$hV h|Ÿ:Ÿlr{dÆ>bZmWà^wMaU H¥$nmHo$ gmJa h|. g_wÐ Oog| aËZZ²gy§
BhŸ=Ÿ`m_| F${f:Ÿ=Ÿ_ÝÌHo$ Ñï>m F${f
^`m} ^`mo ho Amoa AJmY ho Vog| Amnhþ ^pŠV^mdê$nr aËZZ²gy§ ^ao ^`o Amoa
AmZwï>w ^_²Ÿ=ŸAZwï>w n² gd©epŠVg_m`wŠV:= AJmY JwUdmao h|. ZXr, gamoda Am{X Vmo A{YH$ Ob ~agdogy§ N>b{H$ OmV h|
N>ÝX…=N>ÝX,Ap½ZHw$_ma-O…=Ap½ZHw$_ma gd©ŸVahH$sŸepŠVdmao Amoa Ob Zht ~ago Vmo gy{H$ hÿ OmV h| n[a gmJa Vmo gXm nyU© hr ahV ho, AnZr
lrdëb^mË_O…=lrdëb^mMm`©MaUH g_ñVoï>{gÕçW}Ÿ=Ÿg~ŸàH$maH$sŸ _`m©XmH$mo H$~hþ Cëb§KZ Zmqh H$aV ho. AmnHw$ H¥$nmHo$ gmJa H${hHo$ `h OVm`
Bï>H$s Omo Oog| g_wÐ gXm n[anyU© ahV ho Vog| AmnwH$s H¥$nmhþ nw{ï>OrdZ²n| gXm nyU© ahV
AmË_O Ego lr{dÆ>bZmWà^wMaU {g{ÕHo$ AW©, {d{Z`moJ…Ÿ=ŸCn`moJ ho. Amn H¥$nmbw h| Vmgm| nw{ï>OrdZ²Ho$ CÕmamW© àH$Q> ^`o h|.
Xod:Ÿ=ŸXodVm {d{Zê${nV…Ÿ=Ÿ{Zê${nV {H$`mo ho.
^ŠV-dí`:
^mdmW© : `m Zm__ÝÌ-ñVmoÌH$mo N>ÝX AZwïw>n² ho. Ap½ZHw$_ma lr{dÆ>bZmW- Cna H$ømo Omo Amn _`m©XmH$mo H$~hþ CëbL²>KZ Zmqh H$aV h|. Vhm§ e‘>m
à^wMaUHo$ AmË_O lraKwZmWOr `m Zm__ÝÌHo$ Ñï>m F${f h|. g^r àH$maHo$ hmoV ho Omo _`m©Xm H$moZgr _`m©XmŸ? Vhm§ H$hV h|Ÿ:ŸAmn ^ŠVZ²Ho$ de h| AWdm
^ŠVZ²Hw§$ AnZo de_| amIV h|. Vmgm| _`m©Xm ^pŠVê$n OmZZr. Ame` `o ho Omo
Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ
113 114
Amn H$~hþ ^pŠV_mJ©H$s _`m©XmH$mo CëbL²>KZ Zmqh H$aV h|. àH$Q> hmo`Ho$ Amn {dZH$m| Amoa g~Z²Ho$ _ZmoaW nyU© H$[aHo$ AmZÝX XoV h|.
A{V-gwÝXa… XwÑ©í`:
AmnHo$ ñdê$nH$mo dU©Z H$aV h|Ÿ:ŸAmn AË`ÝV gwÝXa h|. AWm©V² {OVZr g~Z²Ho$ _ZmoaW nyU© H$aV h| V~ g~ hr AmnH$mo ^OZ Š`m| Zht H$aV h|Ÿ?
gwÝXa dñVw h| {VZ g~Z²gm| Amn gwÝXa h|. Š`m| Omo Amn AmZÝX_` h|. Vhm§ Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ:Ÿ^ŠVOZZ²Hw§$ N>m§{‹S>Ho$ AÝ` H$moC AmnHo$ Abm¡{H$H$
ñdê$nH$mo Xe©Z H$ï>gy§hþ H$[a gH$V Zmqh. Š`m| Omo Abm¡{H$H$ ñdê$n Vmo
H¥ $ îUbrbmagm{dï>… 5 lr_mZ² 6 dëb^-ZÝXZ… 7 Ÿ&& bm¡{H$H$ BpÝÐ`Z²gy§ Xo»`mo OmgHo$ Egmo hmoV Zmqh. gmo dm BpÝÐ`mVrV ñdê$nH$mo
Xe©Z Vmo Amn ñd`§ BÀN>m H$a| V~hr hmoB gH$V ho.
Xw Ñ © í `mo 8 ^ŠVgÝÑí`mo 9 ^pŠVJå`mo 10 ^`mnh… 11 Ÿ&&4Ÿ&&
^ŠV-gÝÑí`:
H¥$îU-brbm-agm{dï>…
Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo BpÝÐ`mVrV ñdê$nH$mo Xe©Z ^ŠVOZ hþ Ho$go H$aV
Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo AmnH$mo AmZÝX Ho$gmo hoŸ? gmo H$hV h|Ÿ:ŸnyU© AmZÝX
hmoB§JoŸ? Vhm§ H$hV h|Ÿ:Ÿ^ŠV Vmo AmnwHo$ Xe©Z AZm`mg hr H$ar gH$V h|. Š`m|
hr {OZH$mo ñdê$n ho Ego lrH¥$îUH$s brbmaggm| Amn n[anyU© h|.
Omo Xe©Z AmnH$s BÀN>mHo$ AYrZ h|. ^ŠVZ²Ho$ {dfo AmnH$s BÀN>m AZwHy$b
JrVm_| ^JdmZ²Zo H$ømo ho Omo ""Omo OmHo$ Cna lÕmdmamo hmo` ho gmo VÐyn hmoBdogm| ^ŠV AmnHo$ Xe©Z H$ar gH$V h|.
hmoV ho''. lÕm_mÌgm| Omo VÐyn hmoV hmo` Vhm§ OmH$m| gmjmV² ñdê$n-brbH$mo
gXm Amdoe ahVmo hmo` dmH$s AmZÝXê$nVm_| H$hm H$hZmoŸ! gmo Oog| lrH¥$îUH$mo
ñdê$n Amoa brbm Abm¡{H$H$ h| Vog| dm ñdê$n-brbmaggm| n[anyU© AmZÝXhþ ^pŠV-Jå`:
Amn_| Abm¡{H$H$ hr ho. Xe©Z Vmo BpÝÐ`Z²gm| hmoV ho. BpÝÐ`Z²_| hr Abm¡{H$H$ ñdê$nHo$ Xe©ZH$mo
gm_Ï`© Zht hmo` V~ AmnHo$ Xe©Z Ho$go hmoB gH|$Ÿ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV
h|Ÿ:Ÿ^pŠVgm| AmnH$mo kmZ Amoa Xe©Z hmoB gH$V h| Eg| Amn h|. AOw©ZHw§$ O~
lr_mZ²
^JdmZ²Ho$ Abm¡{H$H$ ñdê$nH$mo Xe©Z H$[adoH$s BÀN>m ^B© V~ ^JdmZ²Zo dmgm|
Vhm§ H$hV h| Omo agmdoeH$mo AZw^d Vmo AÝV:H$aU_| hr hmoV ho. gmo Ho$go H$ømo Omo Voao `m bm¡{H$H$ Mjwgm| _oamo Xe©Z VmoH$m| hmoB Zht gHo$Jmo. Vmgm| _|
OmÝ`mo Om`Ÿ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ:Ÿ^JdÐgmdoe hmo`don| Omo amo_mÄM hmoV ho VmoH$m| {Xì` Mjw XoV hm|. `m| H$hrHo$ ^JdmZ²Z| AOw©ZH$m| ^pŠVê$nr {Xì`-
gmo Amn_| ~mha hþ àH$Q> hmoV ho. Egr emo^mdmao hmo`dogy§ AmnH$m| "lr_mZ²' H$ho Abm¡{H$H$ Ð{ï> XrZr. Vmgm| AOw©ZZo ^JdmZ²Ho$ {dídê$n ñdê$nH$mo Xe©Z H$ao.
h|. Amoa hþ H$hV h| Omo Oog| nmÌ_| ag AÝXa nyU© ^[a Om` VmnmN>| ~mha Š`m| Omo ^JdmZ² ñd`§ JrVm_| Amkm H$aV h| Omo ""^pŠVgy§ _moHw$ AmN>r ^m§{Vgy§
CÀN>{bV hmoVhr ho Vog| Amn_| nyUm©ZÝX AÝV:à{dï> hmo`dogy§ dmH$mo ~mhahþ àH$Q> OmZo ho'' ""AZÝ` ^pŠVgy§ hr _oao Ego ñdê$nH$mo Xe©Z hmoB gH$V ho''. Eg| hr
hmoZmo `wŠV hr ho. lr{dÆ>bZmWà^wMaUHo$ Abm¡{H$H$ ñdê$nHo$ Xe©Zhþ Amn_| ^pŠV hmo`dono hmoB
gH$V h|.
dëb^-ZÝXZ…
A~ AmnHo$ àmH$Q²çHo$ {dfo H$hV h|Ÿ:Ÿ_hmà^w lrdëb^mMm`©MaUHo$ Ka ^`mnh…
Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ
115 116
Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo Oog| H$mbXmofgy§ am{ÌHo$ AÝYH$ma_| Mjw {dÚ_mZ² H$[aXoV h|.
dñVwHw§$ hþ XoIr Zmqh gH$V ho Vog| ^ŠVH$m| hþ AmnHo$ Xe©Z_| H${bH$mbm{XH$Ho$
à{V~ÝY Am` gHo$ h|. V~ ^ŠV AmnHo$ Xe©Z Zmqh H$[a gHo$Jmo. Vhm§ Xygamo amg-brbm-ag-_hmoX{Y…
Zm_ H$hV h|Ÿ:ŸAmn H$mb, H$_©, ñd^md Am{X H¥$V gd© àH$maHo$ à{V~ÝYZ²H$m|
H$_b Vmo Ohm§ Vm§B© Ob_| ahV ho Vhm§ Vm§B© gag hmoV ho Vmgm| VmnhmaH$
Xya H$[adodmao h|.
hmoV ho Obgm| ~mha {ZH$m{gdo nmN>| Vmo Zrag hmoB OmV ho. gmo Zrag H$_b Oog|
Vmn Xy[a Zmqh H$[a gH$V ho Vog| H$_bVwë` hmodogm| AmnH$s Ñ{ï>hþ H$Xm{MV² Vmn
AŸZŸÝ`Ÿ^ŸŠVŸöŸXŸ`mo 12 XrŸZmŸZmŸW¡ Ÿ H$Ÿg§ Ÿ lŸ`… 13&& Xya H$[a Z gHo$Ÿ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ? Amn amgbrbmHo$ agHo$ _hmZ² g_wÐ
amOrdbmo M Zmo 14 amgbrbmag_hmo X {Y… 15&&5Ÿ&& h|. "_hmZ²' dmo H$hmV ho OmHw$ Zmnr Zmqh gH$mV. gamoda_| hmoVo àmH¥$V H$_b
H$Xm{MV² Vmngm| gyH$s gH$V h| n[a agg_wÐ lr{dÆ>bZmWà^wMaUHo$ lrA“_|
AZÝ`-^ŠV-öX`: aho ^`o ZoÌH$_b Vmo gXm aggm| n[anyU© hmoBdogm| H$~hþ {Zag Zmqh hmoV h|. Vmgm|
AmnHo$ ZoÌH$_b ^ŠVZ²Ho$ VmnHw§$ {ZíM` hr haV h|.
~hmaHo$ ^` Vmo Om{Zdo_| Am` gH$V h| Vmgm| {dZHw§$ Xya H$[a gH$V h| n[a
AÝXaHo$ à{V~ÝYH$mo kmZ hmoB gH$V Zmqh. gmo Ho$go {Zd¥Îm hmoB§JoŸ? Vhm§ EH$
Amoa Zm_ H$hV h|Ÿ? Omo lrH¥$îUHo$ A{V[aŠV AÝ` H$mhþH$mo ^OZ Zmqh H$aV Y_© g o V w a ² 16 ^pŠVgo V w … 17 gw I go ì `mo 18 d« O o í da… 19&&
h| Eg| AZÝ`^ŠV AmnHo$ öX` h|. AWdm AZÝ`^ŠVZ²Ho$ öX`_| Amn {~amOo ^ŠVemo H $mnh… 20 emÝV… 21 gd© k … 22 gd© H $m_X… 23 &&6Ÿ&&
h|. Vmgm| {dZHo$ AÝXaHo$ à{V~ÝYZ²Hw§$ Om{ZHo$ Zme H$aV h|. ^mJdV_| H$ømo
ho Omo ""gmYw nwéf _oamo öX` h| Amoa _| gmYw nwéfZ²H$mo öX` hþ§''. Vmgm|hþ Amn Y_©-goVw:
^JdXr`Z²Ho$ AmÝVXm}fZ²Hw§$ Om{Z gH$V h|.
`{X g_wÐ CÀN>{bV hmo` Vmo dmH$mo Ob gd©Ì \o$b Om`. Amn hþ
amgbrbmagHo$ g_wÐ h| V~ gd©Ì dm agHw$ àH$Q> Š`m| Zmqh H$aV h|Ÿ? Vhm§
XrZmZmW¡H$-g§l`… Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ:Ÿlr{dÆ>bZmWà^wMaU Y_©, AW©, H$m_ Amoa _moj BZ Mm`m]
Amn Vmo B©ída h|, OrdZ²gm| g_mZVm Amn Š`m| H$aV h|Ÿ? Amn gd©gmYZgm| nwéfmW©Z²H$mo nmbZ H$[admao h|. `{X gd©Ì dm agHw§$ àH$Q> H$[a X| Vmo AÝ`
hrZ Ego XrZ Amoa {OZH$mo AÝ` H$moC Aml` Zmqh ho Ego AZmW OrdZ²Ho$ nwéfmW©Z²Hw§$ H$m¡Z nyN>oJmoŸ! Vmgy§ Amn Egmo Zmqh H$aV h|.
EH$_mÌ Aml` h|. Omo OmH$mo Aml` ~ZV ho gmo `{X Am{lVHo$ g“ gXmhr Zht
aho Vmo dmo "Aml`'hr Zmqh H$hmdV ho. "g§l`' H$hrHo$ `o gy{MV {H$`mo Omo ^pŠV-goV…w
lr{dÆ>bZmWà^wMaU Omo Am{lV hmoV h| {dZHo$ gXm g“ hr ahV h|.
^pŠV_mJuZ²Hw§$ `{X Y_m©{X nwéfmW©Z²gy§ H$moC à`moOZ Zmqh ho V~ Y_m©{X
nwéfmW© {dZHw§$ H$V©ì`hþ Zmqh h|. V~ Amn {dZHo$ nmbH$ Ho$go H$hdmd|JoŸ? Vhm§
amOrd-bmoMZ: Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ:Ÿlr{dÆ>bZmWà^wMaU nw{ï>_mJu` \$bê$n ^pŠVHo$ nmbH$ h|.
A~ H$hV h| Omo AmYw{ZH$ Ord ^pŠV_mJ©_| hmo`donohþ g§gma_| n‹S>o ^`o gmYZê$nm ^pŠV_| dUm©l_m{X Y_©ZH² $mo n[aË`mJ H$V©ì` Zmqh ho. Vmgm| ^pŠV_mJrhþ
hmo`dogy§ {dZHo$ VmnHw§$ {_Q>mZmo H${R>Z ho. Vhm§ AmJoH$mo Zm_ H$hV h|Ÿ:ŸH$_bnÌHo$ {dZH$mo AmMaU H$aV h|. Amn Vmo Y_© Amoa ^pŠV XmoCZ²Ho$ nmbH$ h|. Vmgm|
Oogo AmnHo$ ZoÌ h| gmo H¥$nmnyU© Ñ{ï> H$[ado_mÌgm| ^ŠVZ²Ho$ {Ì{dY VmnZ²H$m| Xya OmH$mo Om _mJ©_| A“rH$ma hmo` dmH$mo dm _mJ©H$s ar{V AZwgma nmbZ H$aV h|.
Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ
117 118
H$aV h| V~ Amn_| H«$moYm{XH$hþ gå^dVo hmoBJª ,o gmo H$hm do ^JdmZ²H$o g‘>fU© ì`yhê$n
gwI-goì`: h|Ÿ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ:ŸAmn emÝV h|, BVZ| H«$moYgm| a{hV h|. Vmgm| AmnH$m|
Vhm§ H$hV h| Omo ^pŠV_mJ©_|hþ Šd{MV² Y_m©{XH$mo Ë`mJ Xo{Ido_| AmdV g‘>f©Uê$n Z OmZZo. AWdm Oog|-Oog| ^ŠVH$m| BÀN>m hmoV ho Vog|-Vog| {dZH$s
ho. gmo Š`m|Ÿ? Amn gwIgm| godmH$[ado `mo½` h|. ^JdXr`Z²H$m|Vmo g~hr H$mb BÀN>mZ²H$s ny{V© H$aV h|. emÝV H$hrHo$ Amn ^ŠVZ²Ho$ Bï>H$mo gånmXZ H$[adodmao
godmW© hr hmoV ho. Vmgm| ^JdËgodmHo$ H$mb_| `{X AÝ` H$V©ì` àmßV hmoVo hm|` h| Eg| OVm`mo.
Vmo ^JdXr`OZ do H$V©ì` godmHo$ AZdga_| H$aV h|. `m ~mVH$mo {ddoMZ
lr{dÆ>bZmWà^wMaUZ²Zo ""AmXamX² Abmon:'' `m ~«÷gyÌHo$ ^mî`_| {dñVmagm| gd©-k…
{H$`mo ho. Vmgm| AmnHw§$ "gwIgoì`:' H$ho h|. Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo BÀN>m Vmo _Z_| hmoV ho, VmH$moŸkmZ AmnH$m| Ho$go hmoV
hoŸ? Vhm§ Xygamo Zm_ H$hV h|Ÿ:ŸAÝXa-~mhaŸg~H$Nw> Amn OmZo h|. Amn ^JdmZ²
d«Oío da… h| Vmgm| Amn_| g~H$Nw> CnnÝZŸho.
Vhm§ H$hV h| Omo A~ Vm§B© {OZ Zm_Z²H$mo {Zê$nU {H$`mo gmo Zm_Z²_| d{U©V
JwU Vmo Ho$db nyU©nwéfmoÎm_ lrH¥$îU_| hr hmo` gHo$ h|. Amoa lr{dÆ>bZmWà^wMaU gd©-H$m_-X…
Vmo dogo XrgV Zmqh h|. Amn Vmo AÝ` AdVmaZ²Ho$go XrgV h|. V~ nydm}ŠV JwU Amn gd©k ^bo hmoC n[a {d{dY àH$maHo$ ^ŠVZ²H$s {d{dY àH$maH$s
Amn_| Ho$go g“V hmoB§JoŸ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ:ŸAmn d«OHo$ B©ída h|. BVZ|, BÀN>mZ²Hy§$ nyU© H$aZmo Vmo AË`ÝV H$ï>gy§ gmÜ` ho gmo Amn Ho$g| H$aV h|Ÿ? `h
à^yZ²H$mo gmjmX² Am{d^m©d Vmo d«O_| hr ho gmo ""ZÝXñËdmË_O CËnÝZ:''H$s e‘>m hmo` Vhm§ Xygamo Zm_ H$hV h|Ÿ:ŸAmn ^ŠVZ²H$m| A{^b{fV g~ Xododmao h|.
gw~mo{YZr_| lrAmMm`©MaUZ²Zo {Zê$nU H$sZmo ho. lr{dÆ>bZmWà^wMaUhþ pñWaê$ngm|
gXm d«O_| d«OoídaH$s Ý`mB§ {~amOo gmo d«Ooída h| gmo AmnH$mo `h Zm_ `WmW©
épŠ_Ura_U… 24 lremo 25 ^ŠVaËZnarjH$… 26&&
hr ho.
^ŠVaj¡ H $Xj… 27 lrH¥ $ îU^pŠVàdV© H $… 28&&7Ÿ&&
^ŠV-emoH$mnh…
épŠ_Ur-a_U…
lrH¥ $ îU Vmo ^ŠVZ² H o $ ^`Hy § $ h[ado H o $ AW© d« O _| nYmao hVo .
lr{dÆ>bZmWà^wMaUZ² hþ H$hm dmhr hoVwgm| d«O_| nYmao hVoŸ? Vhm§ AmJoH$mo Zm_ àH$mamÝVagm| hþ lr{dÆ>bZmWà^wMaUH$mo ^JdmZ²gm| gmå` AÝ` Xmo Zm_Z²gm|
H$hV h|Ÿ:Ÿ^ŠVZ²Ho$ emoH$ BVZ| Am{V©Hy§$ Xy[a H$[adodmao Amn h|. Oog| ^JdmZ² H$hV h|Ÿ:ŸAmn lrépŠ_UrOrHo$ n{V h|.
lrH¥$îUH$mo Am{d^m©d ^ŠVZ²Ho$ ^`Hy§$ h[adoHo$ AW© ^`mo hVmo Vog| AmnH$mo
àmH$Q²çhþ g_PZmo. lre:
Amn lrbú_rOr ñdê$n lrnX²_mdVrOrHo$ n{V h|.
emÝV…
^JdmZ² Vmo ^ŠVHo$ A{Zï>Z²H$mo {ZdmaU g‘>f©Uì`yhÛmam H$aV h|, Amnw Vmo ^ŠV-aËZ-narjH$…
^ŠVH$mo Bï> hr H$aV h|. n[a lr{dÆ>bZmWà^wMaU ^ŠVHo$ A{Zï>Z²H$mo dmaU A~ e‘>m hmoV ho Omo nw{ï>^ŠV Aé gmYmaU _Zwî` EH$ g[aIo hr XrgV
Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ
119 120
h| V~ {dZ_|Vo nw{ï>^ŠVZ²H$m| Amn Ho$g| OmZV hmoBªJoŸ? Vhm§ AmJoH$mo Zm_ H$hV gd©-emñÌ-{dXJ«Ur…
h|Ÿ:ŸAmn ^ŠVê$nr aËZZ²Ho$ narjH$ h|. BVZ|, Oog| Om¡har aËZ Oogo ^m{gV hmoVo BVa _mJu` npÊS>Vhþ emñÌ OmZo h|, do lr{dÆ>bZmWà^wMaUHo$ AmJ| Ho$g|
H$mMm{XH$Hy§$ AbJ H$[aHo$ {dZ_|gy§ aËZZ²Hy§$ n¥WH²$ Om{Z boV ho Vog| Amn CÎm_ Mwn hmoB OmV h|Ÿ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ:Ÿgd© emñÌZ²Ho$ kmVmZ²_| Amn AJ«Ur
nw{ï>^ŠVZ²H$m| AÝ` gmYmaU _Zwî`Z²gy§ OwXo Om{Z gH$V h|. h| BVZ| A{YH$ kmZdmZ² h|. Vmgm| AmnHo$ AmJ| AÝ` npÊS>V Mwn hmoB OmV h|
gmo `wŠVhr ho.
^ŠV-aj¡H$-Xj…
OmHo$ nmg aËZ hmoV ho gmo dmH$s ajm_| gXm VËna ahV ho; ^ŠVhþ aËZê$n H$_©-OmS²ç{^XwîUm§ew…
h| Vmgm| H$hm Amnhþ {dZH$s ajm_| gXm VËna ahV hmoBªJoŸ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV lr{dÆ>bZmWà^wMaUH$s gdm©{YH$ kmZdÎmm_| à_mU H$hV h|Ÿ:ŸH$_©, kmZ
h|Ÿ:ŸAmn ^ŠVZ²H$s ajm H$[ado_| àdrU h|. BVZ|, Amn Omo H$Nw> H$aV h| gmo Am{X _mJ©Z²H$s O‹S>VmH$m| Xya H$[adodmao gy`©ê$n h|. BVZ|, `Ú{n, Ap½Z Am{X
^ŠVH$s ajmHo$ H$mO hr H$aV h| Eg| _yb_| "Ed'H$magm| OVm`mo ho. Ûmam hþ am{ÌHo$ g_` erVm{X OÝ` O‹S>VmH$mo dmaU hmoB gH$V ho VWm{n gy`©
gdm©{YH$ VoOñdr hmoV ho Vmgm| gy`©gm| Oog| O‹S>VmH$mo gd©Ì Zme hmoV ho Vogmo
lrH¥$îU-^pŠV-àdV©H$… AÝ` H$moC àH$magm| Zmqh hmoV ho. Vog| Amn gdm©{YH$ kmZdmZ² h| Vmgm|
Eg| H$[adoH$mo H$maU Zm_mÝVagm| H$hV h|Ÿ:Ÿ\$bê$n lrH¥$îU_| gdm©Ë_^mdê$nm H$_m©{X_mJ©Z²_| O‹S>VmHo$ H$maU \§$go ^`o X¡dr OrdZ²H$s O‹S>VmH$m| Amn hr Xy[a
^pŠVHo$ Amn àdV©H$ h|. ^ŠVH$m| O~ Vm§B© \$bê$n ^pŠV {gÕ Zmqh hmoV ho H$[a gH$V h| Vmgm| gy`©ê$n H$ho h|.
V~ Vm§B© dmHo$ ^JdX²^mdH$s ajm H$aZr Amdí`H$ hmoV ho. gmo lr{dÆ>bZmWà^wMaU
Oog| ^pŠV_mJ©Ho$ àdV©H$ h| Vog| ajH$hþ h|. ^ŠV-ZoÌ-gwYmH$a…
AmnH$m| gy`© H$ho h| gmo H$hm ^ŠVZ²H$m| Amn Vmnê$n Zmqh hmoBªJoŸ? Vhm§
_hmgw a {VañH$Vm© 29 gd© e mñÌ{dXJ« U r… 30&& Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ:Ÿlr{dÆ>bZmWà^wMaU ^ŠVZ²Ho$ ZoÌZ²H$m| AnZo ñdê$nm_¥VH$mo
H$_© O mS² ç {^Xw î Um§ e w … 31 ^ŠVZo Ì gw Y mH$a… 32&&8Ÿ&& XmZ H$[aHo$ {dZHo$ VmnH$mo haU H$[adodmao gwYmH$a BVZ| MÝÐê$n h|.
Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ
121 122
Eg| lr{dÆ>bZmWà^wMaU hþ bú_rOr g{hV JmoHw$b_| {~amOV h|.
H¥$îU-dË_©-g_wX²^d…
^yVbn| àH$Q> hmoB©Ho$ AmnZo H$hm H$sZmo gmo H$hV h|Ÿ? AmnZ| H¥$îU H$m{bÝXr-nw{bZ-{à`…
gå~ÝYr {ZJw©U nw{ï>^pŠV_mJ©H$mo àmH$Q²ç {H$`mo. AWdm "H¥$îUdË_©'H$mo AW© AmnHo$ JmoHw$b_| hr {~amOdoH$mo H$maU H$hV h|Ÿ:ŸAmnH$m| lr`_wZmOrH$mo
Ap½Zhþ hmoV ho. Vmgm| d¡ídmZañdê$n lrdëb^mMm`©MaUZ²gm| AmnH$mo àmH$Q²ç VQ> AË`ÝV {à` ho. lr`_wZmOrHo$ VQ>n| AmnH$m| A^rï> ^JdëbrbmH$mo gwI
ho AV: AmnH$mo Ap½ZHw$_manZm| hþ {gÕ hmoV ho. àmßV hmoV ho.
^ŠV-{MÝVm_{U: JmodY©ZmJ_-aV…
nw{ï>^pŠV_mJuZ²Ho$ ^JdmZ² {df`H$ _ZmoaW Vmo AZoH${dY hmoV h| gmo g~ lrJmodY©Z nYm[ado_| Amn gXm CËgwH$ ahV h|.
^ŠVZ² H o $ g~ _Zmo a W Ho $ g| ny U © H$aV hmo B ª J o Ÿ ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV
h|Ÿ:Ÿlr{dÆ>bZmWà^wMaU ^ŠVZ²Ho$ {MÝVm_{Uê$n h|. BVZ|, Oog| {MÝVm_{U
{à`-d¥ÝXmdZmMb…
{MpÝVV {df`H$m| àmßV H$amdV ho Vog|, àmW©Zm {dZm hr Amn ^ŠVZ²Ho$ {MpÝVV
{df`H$m| CnbãY H$[a XoV h|. lrJmodY©Z nYm[adoH$mo H$maU OZmdV h|Ÿ:Ÿlr{dÆ>bZmWà^wMaUH$m| d¥ÝXmdZ
Aé AMbŸ=ŸlrJmodY©Z {à` h|. AWdm Amn d¥ÝXmdZ_| AMb àr{V`wŠV h|
Egmo hþ AW© ho.
^pŠV-H$ënÐw_-Zdm‘w>a…
Amn Ho$db {MpÝVV AW©H$m| hr XoV h|, àm{W©V AW©H$m| H$hm Zmqh XoV h|Ÿ?
Jmo d Y© Z m{Ð-_IH¥ $ Z² 41 _ho Ý Ð-_X-{^V² - {à`… 42&&
Vhm§ Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ:ŸAmn ^pŠVê$nr H$ënÐw_Ho$ ZdrZ A‘w>aê$n h|. `hm§ `h
^md OmZZmo Omo ^pŠVê$nr H$ënÐw_Ho$ A‘w>[aV hmo`do _mÌgm| ^ŠVHo$ gd© AW© H¥ $ îUbrb¡ H $-gd© ñ d… 43 lr^mJdV-^md{dV² 44&&11Ÿ&&
{gÕ hmoB© OmV h| Vhm§ ^pŠV O~ {gÕ hmo` V~ H$hm AW© àmßV Z hmo`Ÿ! Vmgm|
{MÝVm_{Uê$n hmoB©dogm| {MpÝVV AW©H$m| XoV h| Aé H$ënd¥jê$n hmoB©dogm| àm{W©V JmodY©Zm{Ð-_I-H¥$Z²
AW©H$m|hþ XoV h|, Eg| Amn_| XmoCŸJwUŸh|. lrJmodY©Z nYm[aH|$ Amn H$hm H$aV h|Ÿ? lr{dÆ>bZmWà^wMaU JmodY©Z
gå~ÝYr `kHo$ H$[adodmao h|. Oog| ^JdmZ² lrH¥$îUZ| AdVmaH$mb_| "Jmogd'
lrJmo H w $ b-H¥ $ Vmdmg… 37 H$m{bÝXr-nw { bZ-{à`… 38&& Zm_H$mo `k {H$`mo hVmo Vog| Amnhþ à{Vdf© Vmhr àH$magm| JmodY©Z_| `k H$aV
Jmo Ÿ dŸY© Ÿ ZmŸJŸ_ŸaŸV… 39 {àŸ`Ÿd¥ Ÿ ÝXmŸdŸZmŸMŸb… 40&&10Ÿ&& h|.
_hoÝÐ-_X-{^V²-{à`…
lrJmoHw$b-H¥$Vmdmg… lrH¥$îUmdVma_| JmodY©Z`kHo$ ~IV Vmo gmjmV² lrJmodY©ZZ| g~ gm_J«rZ²H$mo
A“rH$ma {H$`mo hVmo, Amn Omo `k H$aV h| V~hþ H$hm Ego hr A“rH$ma H$aV
AmnHo$ {~amOdoHo$ ñWmZ {dfo H$hV h|Ÿ:Ÿlr`wŠV JmoHw$b_| {OZZ| {Zdmg
hoŸ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ:ŸBÝÐHo$ A{^_mZH$m| Xy[a H$[adodmao lrH¥$îUMÝÐ
{H$`mo ho Ego Amn h|. Oog| lrH¥$îUHo$ OÝ__mÌgm| d«O gd© gm¡^m½``wŠV hmoB J`mo
AmnH$m| AË`ÝV {à` h|. BVZ|, Omo OmH$mo {à` hmoV ho gmo AnZo H$m`©Ho$ H$aVo
Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ
123 124
AnZo {à`Ho$ H$m`©H$m| A{YH$ _mZV ho. Vmgm| lr{dÆ>bZmWà^wMaUHo$ H$m`©H$m| H$hV h|Ÿ:Ÿd«OHo$ B©ída lrH¥$îU_| gdm©Ë_^mdê$nm ^pŠV H$amdV h|. BVZ|,
lrH¥$îU A{YH$ _m{ZHo$ A“rH$ma H$aV h|. gdm©Ë_^mdê$nm ^pŠVgm| A{YH$ nw{ï>^pŠV_mJ©_| Amoa H$moC \$b Zmqh ho. Vmgm|
`o _mJ© ñd`§ hr \$bê$n ho Vhm§ `m _mJ©V| H$hm \$b hmoV ho `o e‘>m hr AàñVwV
H¥$îU-brb¡H$-gd©ñd… ho.
AmnH$s H¥$îU{à`Vm Vmo A{Zd©MZr` ho, dmH$mo kmZ AÝ` ^ŠVZ²H$m| Ho$g|
hmoB© gH$V hoŸ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ:ŸlrH¥$îUH$s brbmhr AmnH$mo gd©ñd ho. VZ²-{Z_ÝÌU-^moOH$…
Amn {ZaÝVa H¥$îUbrbmH$mo hr ñ_aU, H$WZ, ldU Am{X H$aV h|. `mhrV| ^pŠV_mJ©_| H$moD$ Ord A{YH$mar ho. Vmgm| eyÐm{X hrZ `mo{ZHo$ Ord
AmnH$s H¥$îUmgpŠVH$mo kmZ hmoB© OmV ho. ^pŠV_mJ©_| Am`Ho$ à^yZ²H$m| ^moJm{XH$ g_n] Vmo H$hm à^w {dZÛmam g_{n©V
^moJH$mo A“rH$ma H$aV hmoBªJoŸ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV h|Ÿ:ŸAmnHo$ {Z_ÝÌUHo$ de
lr^mJdV-^md-{dV² lrH¥$îU gd© nw{ï>^pŠV_mJuZ²Ho$ dhm§ ^moJm{XH$mo A“rH$ma H$aV h|. BVZ|,
emñÌ_| H$ømo ho Omo ~«m÷U hþ `{X ^ŠV Zmqh ho Vmo dmHo$ Ûmam g_{n©VH$mohþ
lrH¥$îUbrbmH$mo ñ_aUm{X Amn Ho$g| H$aV h|Ÿ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV
^JdmZ² A“rH$ma Zmqh H$aV h|. Amoa eyÐ hþ `{X ^ŠV ho Vmo dmHo$ Ûmam
h|Ÿ:Ÿlr^mJdVHo$ ^mdH$m| Om{Zdodmao h|. lr^mJdV ^pŠVemñÌ ho `m VÎdHy§$ Omo
g_{n©VH$mo ^JdmZ² ào_gm| ñdrH$ma H$aV h|. Vmgm| lrdëb^mï>H$_| H$ømo ho
OmZV h| {dZH$m| hr lr^mJdVHo$ AÜ``Zgm| ^JdXmgpŠV hmoV ho AÝ`H$m| Zmqh
""`m nw{ï>^pŠV_mJ©_| pñWV Omo H$moC ^ŠV H$moC dñVwH$mo H$hþ§hþ Ho$g|hþ à^yZ²H$m|
hmoV ho.
g_n©U H$aV ho dmH$mo Jmonrn{V ^JdmZ² lrH¥$îU àgÝZVmgm| A“rH$ma H$aV
h|''.
{nŸV¥ Ÿ -ŸàŸdŸ{V© Ÿ VŸ-ŸnŸWŸ-ŸàŸMmŸaŸ-Ÿgw Ÿ {dŸMmŸaŸH$… 45&&
d« O o í da-àr{V-H$Vm© 46 VpÝZ_ÝÌU-^mo O H$… 47&&12Ÿ&& ~mb-brbm{X-gw à rVmo 48 Jmo n r-gå~pÝY-gËH$W… 49 Ÿ&&
A{V-Jå^ra-VmËn`© … 50 H$WZr`-Jw U mH$a… 51Ÿ&&13Ÿ&&
{nV¥-àd{V©V-nW-àMma-gw-{dMmaH$…
Amn Vmo gd©k h| Vmgm| ^pŠVemñÌHo$ {dfo g~ H$Nw> OmZV h| n[a AÝ` ~mb-brbm{X-gw-àrVmo
Vmo gd© k Zmqh h| gmo do bmo J Ho $ go g_O| Ÿ ? Vhm§ Zm_mÝVa H$hV
lr{dÆ>bZmWà^wMaU à^yZ²H$s ~mb, nm¡JÊS> VWm {H$emoa brbm_| A{Ve`
h|Ÿ:Ÿlrdëb^mMm`©MaUÛmam àd{V©V nw{ï>^pŠV_mJ©Ho$ àMmaHo$ {dfo Amn ~hþV
àr{Vdmao h|.
{dMma H$[adodmao h|. BVZ| Omo _mJ©_| Am`mo ^`mo ho gmo gm_mÝ` ì`pŠV hþ
^pŠV_mJ©Ho$ {gÕmÝVH$m| AmN>r ^m§{Vgm| g_wPr gH$V ho. Aé H$moB© npÊS>V hþ
hmo` n[a _mJ©_| `{X Am`mo Z hmo` Vmo H$Nw> g_wPr gH$V Zmqh ho `h OmZZmo. Jmonr-gå~pÝY-gËH$W…
Eg| lr^mJdV nwamUHo$ Xe_ñH$ÝYHo$ à_mU, à_o` VWm gmYZ àH$aU_|
d«Ooída-àr{V-H$Vm© {Zê${nV ^Jdëbrbm_| AmnH$s AmgpŠVH$mo {Zê$nU H$[aHo$ A~ \$b àH$aU_|
{Zê${nV ^Jdëbrbm_| AmnH$s {deof AmgpŠV AJbo Zm_gy§ OVmdV
nw{ï>^pŠV_mJ©H$mo kmZ H$amB©Ho$ Amn H$hm \$b XoV h|Ÿ? Vhm§ Zm_mÝVa
h|Ÿ:ŸlrJmonrOZZ²H$s CÎm_ brbmH$WmH$m| H${hdodmao h|.
Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ
125 126
AW© H$hV h| Omo AmnH$mo M[aÌ _hmZ² BVZ| An[a{_V JwUZ²gm| nyU© {ZXm}f M[aÌ
A{V-Jå^ra-VmËn`©… ho.
Amn Omo ^JdËH$Wm H$hV h| VmH$mo VmËn`© AË`ÝV Jå^ra hmoV ho. `m|
H${hHo$ `h OVm` Omo ^ŠV {dZm AÝ` H$moC AmnHo$ VmËn`©H$m| Om{Z gH$V Zmqh AZo H $Ÿ-Ÿ{j{VnŸ-Ÿlo U r-_y Y m© g ŠVŸ-ŸnXmå~w O … 56 Ÿ&&
ho. {dà-Xm[aÐç-Xmdmp½Z… 57 ^yXodmp½Z-ànyOH$…58&&15Ÿ&&
H$WZr`-JwUmH$a… AZoH$-{j{Vn-loUr-_yYm©-gŠV-nXmå~wO…
lr{dÆ>bZmWà^wMaU CÎm_ àH$magm| dU©Z H$[ado `mo½` AZÝV JwUZ²Ho$ AmnHo$ MaUma{dÝX AZoH$ amOmZ²Ho$ _ñVH$Cna h|. BVZ| AmnHo$ Abm¡{H$H$
^§S>ma h|. à^mdgm| amOm OmoVqgh, amOm AmgH$aU, amOm Q>moS>a_b, AH$~a, nraOmXr,
~ra~b Oog| AZoH$ amOnwéf AmnH$m| _mZV hVo.
{nV¥-d§ŸemoŸXŸ{Y-{dYw…52 ñdmŸZwŸê$Ÿn-gwŸVŸàŸgy…53&&
{XŠMH«$d{V©gËH$s{V©a²54 _hmo‚db-M[aÌdmZ²55Ÿ&&14Ÿ&& {dà-Xm[aÐç-Xmdmp½Z…
XmZm{XH$[aH|$ ~«m÷UZ²H$s X[aÐVmH$mo Zme H$[adodmao h|.
{nV¥-d§emoX{Y-{dYw… ^yXodmp½Z-ànyOH$…
lr{dÆ>bZmWà^wMaU {nVmHo$ d§eê$n g_wÐ_|gm| MÝÐHo$ Oog| àH$Q> ^`o h|. `km{XH$Ûmam Amn n¥Ïdr, XodVm Aé Ap½Z H$mo gËH$ma H$aV h|.
MÝÐmoX` hmo`don| g_wÐ_| d¥{Õ hmoV ho Eg| AmnHo$ àmH$Q²çgm|hþ {nV¥d§eH$s d¥{Õ emñÌ_`m©XmHo$ ajUmW© ÛmaH$m_| ^JdmZ² Oog| `k-XmZ-VrW©-Vn©Um{X emñÌr`
^B© ho. H$_© H$aV hVo Vog|
lr{dÆ>bZmWà^wMaUhþ bmoH$_| emñÌ_`m©XmHo$ ajUmW© `km{X
ñdmZwê$n-gwV-àgy… H$aV h|.
lr{dÆ>bZmWà^wMaU AnZo Vwë` nwÌZ²H$m| àH$Q> H$[adodmao h|.
Jmo - ~« m ÷U-àmU-ajm-na… 59 gË`-nam`U… 60 Ÿ&&
{XŠMH«$d{V©-gËH$s{V©: {à`-lw{VnW… 61 eídZ² _hm-_IH$a… 62 à^w… 63&&16Ÿ&&
AmnH$s CÎm_ H$s{V© gd© {XemZ²_| ì`mßV ho.
Jmo-~«m÷U-àmU-ajm-na…
_hmo‚db-M[aÌdmZ² Amn Jm` Aé ~«m÷U Ho$ àmUZ²H$s ajm H$[adodmao h|.
lr{dÆ>bZmWà^wMaU _hmZ² CÁdb M[aÌdmao h|. BVZ|, {Xem Oog| n[a{_V
hmoV ho Vog| AmnH$s H$s{V©_|hþ H$mhþH$m| n[a{_VVmH$s e‘>m hmo` gmo VmHo$ dmaUHo$ gË`-nam`U…
Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ
127 128
Amn gË` BVZ| na~«÷_| nam`U a{hdodmao ^JdXr` h|. AWdm Amn gË` OrdZ²H$m| ñdñWVm àXmZ H$[adodmao h|.
BVZ| CÎm_ kmZdmZ² h|.
ZmZmŸ-Ÿ^« _ Ÿ-Ÿ{ZamH$Vm© 67 ^ŠVmkmZ{^Xw Î m_… 68&&
{à`-lw{V-nW… _hm-nw é f-gË»`m{Va² 69 _hm-nw é f-{dJ« h … 70&&18Ÿ&&
AmnH$m| doX_mJ© A{V {à` ho. H¥$îUmdVma_| lw{V`| Jmonrê$ngm| àH$Q> ^B©
hVr. Vmgm| {dZ lw{Vê$nm JmonrOZZ²H$mo _mJ© AmnH$m| A{V {à` ho Egmohþ ^md ZmZm-^«_-{ZamH$Vm©
`m Zm_H$mo ho.
AZoH$ àH$maHo$ _mJ©Z²Ho$ CnXoeH$m| ldUH$[aH|$ ^«mÝV ^`o OrdZ²Ho$ ^«_H$mo
{ZamH$aU H$[adodmao Amn h|.
eídZ² _hm-_I-H$a…
Amn {ZaÝVa gmo_m{X _hm`k H$[adodmao h|. BVZ|, AÝ` OZ Vmo ^ŠVmkmZ{^XwÎm_…
ñdJ©bmoH$m{XH$H$s àmpßVHo$ AW© `k H$aV h| n[a Amn Vmo à^wH$m| `kê$n
Amn ñdH$s` ^ŠVZ²Ho$ gd©{dY AkmZH$m| Xy[a H$[adodmao CÎm_ AmMm`© h|.
Om{ZHo$ {dZH$s àr{VHo$ AW© `k H$aV h| Vmgm| _yb_| "_hm'nX H$ømo ho.
_hm-nwéf-gË»`m{Va²
à^w…
AmnH$s »`m{V _hmnwafZ²_| hþ ho. AWdm AmnHo$ H$maU _hmnwéfZ²H$s
Amn gd©g_W© h|.
»`m{V ho. AWdm AmnH$s »`m{V _hmnwafZ²gm| hþ A{YH$ ho.
{ÌOJX²-ì`m{n-gËH$s{V©-YdbrH¥$V-_oMH$… {dñ_`mñnX-{dJ«h…
VrZm| bmoH$Z²_| ì`mßV H$s{V©gm| AmnZo X¡dr nw{ï>OrdZ²H$m| n{dÌ {H$`o h|. AmnH$mo {dJ«h-ñdê$n {dñ_` H$am`dodmamo ho.
Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ
131 132
g~ ^ŠVZ²H$m| AnZmo g~ H$Nw> XmZ H$[ado_| Hw$eb h|. BVZ|, Wmoamo-~hþV
^ŠV-Šboemgh… Vmo H$moC XoB© gHo$ n[a AnZo gd©ñd Omo ^JdËñdê$n gmo Vmo AnZo godH$Z²H$m| Amn
Amn ^ŠVHo$ ŠboeH$m| g{h gH$V Zmqh h|. hr XoV h|.
gd©-ghmo JrV-g“rV-gmJa…
Amn g~ H$Nw> ghZ H$[adodmao h|. Amn Jm`Z-dmXZ Am{X H$bmHo$ gmJa h|.
BVZ| ^ŠV `Ú{n Om{ZHo$ AnamY H$aV Zmqh ho VWm{n ^ŠVV| Šd{MV² Jmo d Y© Z mMbgImo 92 Jmo n Jmo J mo { nH$m{à`… 93&&
AkmZgm| H$moC AnamY hmoB© OmV ho Vmo dmH$m| Amn ghZ H$aV h|, XÊS> Zmqh XoV {MpÝVVkmo 94 _hm~w { Õa² 95 OJX² d ÝÚnXmå~w O … 96&&24Ÿ&&
h|. Oog| H¥$îUXmg A{YH$m[aZo AmnH$m| lrOrH$s godm_| nYmaVo amoHo$ VmoC AmnZo
{dZH$mo j_m XrZr. JmodY©ZmMbgImo
JmodY©Z_| pñWa dmg H$[adodmao lrJmodY©ZYa AmnHo$ gIm h|. AWdm
^ŠV-H¥$Vo de… lrJmodY©Z nd©V AmnHo$ gIm h|. lrJmodY©Z nd©V ^ŠVloð> h| Vog| Amnhþ h|.
Amn ^ŠVZ²Ho$ AYrZ h|. Vmgm| Amn XmoCZ²H$mo g»` `wŠV hr ho.
AmMm`©-aËZ§ {MpÝVVkmo
lrdëb^mMm`©MaUHo$ aËZê$n Amn h|. BVZ| AnZo {nVmHo$ ñZohnmÌ Amn Amn ^ŠV VWm ^JdmZ² Ho$ {dMmaZ²H$m| Om{Zdodmao h|.
h|. AWdm g_ñV AmMm`©Z²_| Amn aËZê$n loð> h|.
_hm-~w{Õ:
gdm©ZwJ«h-H¥$Z²-_ÝÌ-{dÎm_… Amn AË`ÝV ~w{Õembr h|.
g~Z²n| AZwJ«h H$[adodmao Amn _ÝÌH$m| Om{Zdodmao h|. "_ÝÌ'H$mo AW© ahñ`
hmoV ho. Amn gd©emóHo$ ahñ`ê$n lrH¥$îUHw§$ àmßV H$[adoHo$ Cnm`H$m| AmN>r OJX²-dÝÚ-nXmå~wO…
^m§{Vgm| Om{Zdodmao h|. AmnHo$ MaUma{dÝX g_ñV OJVH$m| dÝXZr` h|.
gwImoXH©$H¥${V… {Zdo{X-^ŠV-gd©ñd§
AmnH$s H¥${V gwIX \$b CËnÝZ H$[adodmar ho. {OZ ^ŠVZ²Z| à^yZ²H$m| AmË_{ZdoXZ {H$`mo ho {dZHo$ Amn gd©ñd h|.
gd©-gÝXoh-ÀN>oX-X{jU… eaUmÜd-àXe©H$…
Amn ^ŠVZ²Ho$ gd© gÝXohZ²H$mo N>oXZ H$[ado_| Hw$eb h|. Amn eaU_mJ©Ho$ {XIm`dodmao h|. BVZ| ^JdmZ²Zo ^JdX²JrVm Am{X_| Om
eaU_mJ©H$mo {Zê$nU {H$`mo ho dmH$m| AmN>r ^m§{Vgm| g_wPm`dodmao Amn h|.
ñdnjajUo Xj… 101 à{Vnj-j`§ H $a… 102 &&
Jmo{nH$m{dahm{dï>…103 H¥$îUmË_m104 ñdg_n©H$…105&&26Ÿ&& lrH¥$îUmZwJ¥hrV¡H$-àmW©Zr`-nXmå~wO…
lrH¥$îUZ| {OZH$m| AZwJ«hrV {H$`o h| Ego ^ŠVgm| hr AmnHo$ MaUH$_bH$s
ñd-nj-ajUo Xj… àmW©Zm hmoB gH$V ho.
AnZo njH$mo Amn AmN>r ^m§{Vgm| ajU H$[adodmao h|.
(Ÿ`m ñVmoÌHo$ nmR>H$mo \$bŸ)
à{V-nj-j`‘>a… B_m{Z Zm_aËZm{Z lr{dÆ>b-nXmå~w O _² Ÿ &&
AnZo {damo{Y njH$mo Amn Zme H$[adodmao h|. Ü`mËdm VXo H $eaUmo `… nR>o V ² g h[a¨ b^o V ² Ÿ &&28Ÿ&&
`X² - `Z² _Zñ`{^Ü`m`o V ² VÎmXmßZmo Ë `g§ e `_² Ÿ &&
Jmo{nH$m{dahm{dï>…
d«O^ŠVZ²Ho$ {d`moJ^mdgm| Amn Am{dï> h|. lr{dQ²>R>bnXmå~wO_²Ÿ=Ÿlr{dQ²>R>bZmW- Zm_aËZm{ZŸ=ŸZm_ê$nr aËZZ²H$mo
à^wMaUHo$ MaUH$_bZ²H$mo nR>oV²Ÿ=ŸnmR>ŸH$aoŸho, g:Ÿ=Ÿdmo
H¥$îUmË_m Ü`mËdmŸ=ŸÜ`mZ H$[aHo$ h[a_²Ÿ=Ÿh[aH$m|
Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ
135 136
VXoH$eaU:Ÿ=ŸEH$ {dZhrHo$- b^oV²Ÿ=ŸàmßV H$ao ho lr{dÆ>b-nXmå^moO-_H$aÝX-Owf:Ÿ=Ÿlr{dQ²>R>bZmWà^wMaUHo$ MaUH$_bHo$
eaU_| a{hHo$, `:Ÿ=ŸOmo `X²-`Z²Ÿ=ŸOmo-Omo, _Z{gŸ=Ÿ_Z_| namJH$mo godZ H$[adodmao
B_m{ZŸ=Ÿ`m A{^Ü`m`oV²Ÿ=Ÿ{~Mmao ho lraKwZmWñ`Ÿ= ŸlraKwZmWOrH$s
VV²-VX²Ÿ=Ÿdmo-dmo, AmßZmo{VŸ=ŸàmßV H$ao ho, Ag§e`_²Ÿ=Ÿg§e` Zmht ho B`§Ÿ=Ÿ`o
H¥${V:Ÿ=ŸaMZm
^mdmW© : lr{dÆ>bZmWà^wMaUHo$ MaUH$_bZ²H$mo Ü`mZ Y[aHo$ {dZhrHo$ eaU_| A{Ze_²Ÿ=ŸgXm
a{hHo$ Omo AmnHo$ BZ Zm_ê$nr aËZZ²H$m| Ono ho gmo lrh[aH$m| àmßV H$ao ho Amoa {dO`VoVam_²Ÿ=Ÿ{dO` àmßV H$aVr aho
_Z_| Omo-Omo _ZmoaW H$ao ho gmo g~ _ZmoaW nyU© hmoV ho.
^mdmW© : lr{dÆ>bZmWà^wMaUHo$ MaUH$_bHo$ namJH$mo godZ H$[adodmao
Zm_aËZm{^Y{_X§ ñVmo Ì § `… ànR>o V ² gw Y r…Ÿ&&29Ÿ&& lraKwZmWOrH$s `o H¥${V gXm {dO`H$mo àmßV H$aVr aho.
ËdXr`§ V§ J¥ h mUmew àmÏ`© _ ² EVZ² __ à^mo Ÿ &&
Ÿ&&ŸB{V lraKwZmW{da{MV§ Zm_aËZm»`ñVmo̧ gånyU©_²Ÿ&&
à^moŸ=Ÿho à^wŸ! V§Ÿ=ŸdmH$mo Amn
BX§Ÿ=Ÿ`o ËdXr`§Ÿ=ŸAmnwZmo Om{ZHo$
Zm_aËZm{^Y§Ÿ=Ÿ"Zm_aËZ'Zm_H$mo AmewŸ=ŸerK«,
ñVmo̧Ÿ=ŸñVmoÌH$mo J«hmUŸ=ŸñdrH$ma H$amo
`:Ÿ=ŸOmo EVZ²Ÿ=Ÿ`o
gwYr:Ÿ=Ÿ~{Õ_mZ² __Ÿ=Ÿ_oar
ànR>oV²Ÿ=ŸAmN>r ^m§{Vgm| nmR> H$ao àmÏ`©_²Ÿ=ŸàmW©Zm ho
^mdmW© : ho g_W© à^moŸ! _oar Amngm| `o àmW©Zm ho Ho$ Omo ~{Õ_mZ² ^ŠV `m
"Zm_aËZ'Zm_H$ ñVmoÌH$mo AW©-VmËn`©Ho$ kmZ VWm lÕm nyd©H$ nmR> H$ao dmH$m|
Amn AmnwZmo Om{ZHo$ ñdrH$ma H$amo.
Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ Zm_aËZm»`ñVmoÌ_²Ÿ
137 138
&& lr`‘wZmï>H$‘² && &&lr‘Ëà^w M aU{da{MVm {dd¥ { V:&&
(6)
`m lr`‘wZmï>H$H$mo AW©kmZnyd©H$ nmR> H$[adogm| ^OZmZÝXH$s {g{Õ hmo`Jr {dídmoÕmamW©‘odm@@{d^y©V-d¥ÝXmdZ{à`m:&
`m Ame`gm| lr‘X²dëb^mMm`© AmR> íbmoH$Z²Ho$ Ûmam lr`‘wZmOrHo$ ñdê$nH$mo H¥$n`ÝVw gXm VmVMaUm ‘{` {dÆ>bo&&
dU©Z H$a| h|: {d{dYbrbmon`mo{JZt H$m{bÝXt ñVmoVwH$m‘m: lrJmoHw$boeo `Wm Ord¡:
Z‘Zm{V[aŠV§ Z H$V©w§ eŠ`§, VWm H$m{bÝÚm‘{n B{V Ame`oZ AmXm¡ Z‘Z‘od
Z‘m{‘ `‘w Z m‘h§ gH$b{g{Õho V w § ‘w X m Amhþ: "Z‘m{‘' B{V. ^JdVm Aï>{dY¡íd`ª H$m{bÝÚ¡ XÎm‘² B{V kmnZm` Aï>{^:
‘w a m[a-nX-nL² H $O-ñ’w $ aX‘ÝX-ao U y Ë H$Q>m‘² && íbm¡H¡$: ñVwdpÝV. gmjmX²- ^JdËgodmon`mo{J-XohmpßV-VëbrbmdbmoH$Z-
VQ>ñW-ZdH$mZZ-àH$Q>-‘moX-nwînmå~wZm VÐgmZw ^ d-gdm© Ë ‘^mdmX`: gH$b{gÕ`mo ko ` m:. AVEd Z‘Z§ ‘w X {n.
ObXmofmË‘H$‘wañ` Aao: nXnL²H$O`mo: ñ’w$aÝV: godmon`mo{J-Xohm{X-gånmXZmoÝ‘wIm
gw a mgw a -gw n y { OV-ñ‘a{nVw : {l`§ {~^« V r‘² & &1&&
`o aoUdmo A‘ÝXm d«OgwÝXar-d¥ÝX-MaUaoU-w gm{hË`oZ AZënm: Vo CËH$Q>m Obmnoj`m
A{YH$m `Ì. EVoZ Xmof^`§ ^JdËàmpßV{dbå~íM AnmñV:. AJ«o ñnï>‘².
AÝd`mW© : ObXe©Zñ` ^JdËñ‘maH$Ëd§ ^mdOZH$Ëd§ M kmn{`Vw§ "ñ‘a{nV¥'nX‘²&&1&&
gH$b{g{ÕhoVw§=gH$b{g{ÕHo$ H$maU^yV
‘wam[anXnL²H$O-ñ’w$aX‘ÝX-aoUyËH$Q>m‘² =‘waX¡Ë`Ho$ eÌwHo$ MaUH$‘b‘| M‘H$Vr Q>rH$m : lr`‘wZmOrHw$§ ‘¢ Z‘Z H$ê$§ hþ§. lr`‘wZmOr Ho$go h| gmo {Zê$nU H$aV h|
~hmoVgr aOgy§ ^ao^`o Omo Amn g~ {gÕrZ²Ho$ H$maU h|. ^ŠVZ²‘| ^JdX²^mdH$s d¥{Õ H$ao h|, ^JdmZ²H$mo
VQ>ñWZdH$mZZàH$Q>‘moXnwînmå~wZm =VQ>na ZdrZ dZ‘| àH$Q> nwînZ²H$o g“gm| gå~ÝY hmo`do‘| Omo-Omo à{V~ÝY hm|` {VZ g~Z²Hw$§ {‘Q>m`Ho$ ^JdmZ²H$mo AZw^d
gwJpÝYV Obgm| H$[ado‘| {OVZr ew{ÕH$s Amdí`H$Vm ho {VVZr ew{Õ H$a| h|, {~Zm hr l‘
gwamgwa-gwny{OV-ñ‘a-{nVw:= gwa Amoa Agwa gm| Am{N> ^m§{Vgm| ny{OV ^JdmZ²H$mo gå~ÝY H$amd| h|, ^JdmZ²H$mo {à`nZmo {gÕ H$a| h|, H${bH$s {Zd¥{Îm
{l`§=emo^mHw$§ Ah§=‘¢ H$a| Egr ^JdXr`Z²H$s ~‹S>mB© YmaU H$a| h|, ZdrZ (à^wgodmon`moJr) Xoh gånmXZ
H$a| h| BË`m{XH$ Aï>{dY Eoíd`© AmnH$m| {gÕ h|. Amoa à^wH$s brbmH$mo Xe©Z
{~^«Vt=YmaU H$[adodmar ‘wXm=àgÝZVmgm|
H$amdo h|, à^wH$s brbmHo$ AmZÝXH$mo AZw^d H$amdo h|, gdm©Ë‘^mdH$s {g{Õ H$a|
`‘wZm§=`‘wZmOrH$m| Z‘m{‘=Z‘Z H$ê$§ hþ§ h|, ^JdmZ²Ho$ {d`moJ‘|hþ ^JdmZ²Ho$ Amdoedmamo Xoh {gÕ H$a| h|, {OZH$s bm¡{H$H$
g~ {df`Z²‘| Ñ{ï> Z hmo` Amoa ^rVa Ñ{ï> hmo` {VZHw$§ à^wH$s brbmHo$ Xe©ZH$s
^mdmW© : lr`‘wZmOrHw$§ ‘¢ Z‘Z H$ê$§ hþ§. lr`‘wZmOr g~ {gÕrZ²Ho$ H$maU h|. {g{Õ H$amdo h|. à^wH$mo {dah hmo` V~ Oogmo gdm©Ë‘^md M{h`o Vogmo gdm©Ë‘^md
‘wam[a Omo lrH¥$îU {VZHo$ MaUma{dÝXH$s aO Obgy§ A{YH$ Om‘| ñ’w$am`‘mZ ho {gÕ H$a| h| BË`m{XH$ AZoH$ {g{Õ h|. BZ g~ {g{ÕZ²Ho$ H$maU (=Xo`dodmao)
Ego• AmnHo$ VQ>no CJo ^`o nwînZ²gm| gwJpÝYV dZHo$ H$maU •gwJÝY`wŠV ObH$[aH|$ lr`‘wZmOr h|.
gwa^md Amoa Agwa^md dmao ^ŠVZ²Hw$§ à^wH$mo ñ‘aU hmo` Egr emo^mHw$§ YmaU H$ao
h|. gmo XmoC àH$maHo$ ^ŠV ^JdmZ²H$s àmpßVHo${b`o lr`‘wZmOrH$mo nyOZ H$aV h|. ‘wam[a Omo lrH¥$îU {VZHo$ MaUma{dÝXH$s aO Obgy§ A{YH$ Om‘| ñ’w$am`‘mZ
lr`_wZmï>H$_² lr`_wZmï>H$_²
139 140
ho (Ego Amn h|). à^wHo$ ~hmoV Zm‘ h| {VZ‘| "‘wam[a' Zm‘ {bpIdoH$mo A{^àm` gKmofJ{VXÝVwam=ObàdmhHo$ KmofÛmam {d{dY ag-^mdZ²H$m| àH$Q> H$aVr ^B©
Egmo ho Omo Oog| ^m¡‘mgwaZo gmoah hOma amOH$Ý`mZ²Hw$§ amoH$s hVr {VZHw$§ ^JdmZ²H$s g‘{Yê$T>-XmobmoÎm‘m=CÎm‘ nmbH$s‘| {~am{OHo$ nYmaVr ^B©
àmpßV hmo`do‘| à{V~ÝYê$n ObH$mo XmofmË‘H$ ‘waX¡Ë` hVmo. VmHw$§ ‘m[aHo$ ^JdmZ²Z| ‘wHw$ÝX-a{V-d{Õ©Zr=^JdmZ² ‘wHw$ÝXH$s a{VH$m| ~‹T>m`dodmar
g~Z²Hw$§ A“rH$ma H$s{Z. Vog|{h à^wH$s àmpßV‘| à{V~ÝYê$n Omo Xmof hmo` VmHw$§
nÙ-~ÝYmo:=H$‘bHo$ gIm gy`©H$s
{‘Q>m`Ho$ à^w Amn ^ŠVZ²H$m| A“rH$ma H$a| h|. Ego à^wHo$ MaUma{dÝXH$s aO
lr`‘wZmOr‘| ñ’w$am`‘mZ ho `o OVm`doHo${b`o "‘wam[a' Zm‘ H$ømo ho. VQ>no Omo CJo gwVm=nwÌrH$mo
^`o dZ h| {VZH$s gwJÝY {OZHo$ nwînZ²‘| àH$Q> hmo` ahr ho {dZ nwînZ²gm| O`{V=CËH$f© hmoC
gwJpÝYV dZHo$ H$maU gwJÝY`wŠV ObH$[aH|$ gwa^md Amoa Agwa^md dmao ^ŠVZ²H$w §
à^wH$mo ñ‘aU#B*#A hmo` Egr emo^mHw$§ YmaU H$ao h|. Vm‘| X¡Ý`^mddmao ^ŠV ^mdmW© : gy`©‘ÊS>bV| H${bÝXnd©VHo$ Cna {Jadogy§ ’o$Z ~hmoV hmo`dogy§ nya ~hmoV
gwa^mddmao h| Amoa ‘mZ^mddmao ^ŠV Amgwa^mddmao h|. Eg| XmoC àH$maHo$ ^ŠV Amdo ho, VmH$[aH|$ CÁdb h|. D$§Mo-ZrMo nd©VZ²n| MT>Zmo-CVaZmo ho gmo
^JdmZ²H$s àmpßVHo${b`o lr`‘wZmOrH$mo nyOZ H$aV h|&&1&& {dbmgJ{Vê$n‘| gwemo{^V ho. ObàdmhH$mo doJ nmfmUHw$§ D$§Mo ’|$Ho$ ho Vmgy§ do
nmfmU àH$Q> XrIo h|. VmH$[aH|$ lr`‘wZmOrH$mo àdmh D$§Mmo XrIdo‘| Amdo ho.
{Q>ßnUr:*N>mÝXmo½` Cn{ZfX²‘| "ñ‘a'H$mo AW© ñ‘aU {b»`mo ho. Vog| `hm§hþ eãXg{hV àdmhH$s J{Vgy§ {dbmg`wŠV CÎm‘ qhS>mobm‘| {damOVo hm|` Eg| OmZ
g‘OZmo. naV h|. ‘wHw$ÝX lrH¥$îUH$s àr{V ^ŠVZ²‘| ~T>md| h| Amoa ^ŠVZ²H$s àr{V ^JdmZ²‘|
~T>md| h|. Amoa H$‘bHo$ ~ÝYwê$n gy`©H$s nwÌr h|. Ego lr`‘wZmOr g~Z²V| ~‹S>mB©gy§
{dam{OV h|.
lr`‘wZmOrHo$ àmH$Q>çH$mo àH$ma ~Vmd| h|:
lr`_wZmï>H$_² lr`_wZmï>H$_²
141 142
Q>rH$m : gy`©‘ÊS>b‘| Omo Zmam`U h| {VZHo$ AmZÝXmË‘H$ öX`gy§ Ðdr^yV agmË‘H$ ewH$‘`yah§gm{X{^:=ewH$ ‘`ya h§g Am{Xgm|
àH$Q> hmo`Ho$ gy`©‘ÊS>bV| H${bÝX nd©VHo$ Cna {Jao h|. Vhm§ H$m{bÝXrHw$§ AnZo‘| go{dVm§=go{dV
{‘bmdo h|. Amoa AË`ÝV D$§MoV| {J[adogy§ ’o$Z ~hmoV hmo` ho. Vmgy§ nya ~hmoV Amdo Va“-^wO-H$L²H$U-àH$Q>-‘wpŠVH$m-dmbwH$m-{ZVå~-VQ>-gwÝXat=Va“Z²H$s
ho. VmH$[aH|$ CÁdb h|. D$§Mo-ZrMo nd©VZ²n| MT>Zmo-CVaZmo ho gmo {dbmgJ{Vê$n ^wOmZ²‘| YmaU H$ao ^`o H$L²H$U‘| O{Q>V PrZo-PrZo ‘moVrZ²H$sgr dmbwH$mdmao
ho. Vm‘| gwemo{^V Amoa àdmhH$mo doJ nmfmUHw$§ D$§Mo ’|$Ho$ ho Vmgy§ do nmfmU àH$Q> {ZVå~ g‘mZ gwÝXa VQ>dmar
XrIo h|. VmH$[aH|$ lr`‘wZmOrH$mo àdmh D$§Mmo XrIdo‘| Amdo ho. eãXg{hV
H¥$îUVw`©{à`m§=lrH¥$îUH$s MVwW©{à`mH$m| Z‘V=Z‘Z H$amo
àdmhH$s J{Vgy§ {dbmg`wŠV XrIo h|. AWdm g~ d«Odmgr Ohm§ Om` h| dhm§
d«OHw$§ g“ boHo$ Om` h|. Ego d«Og{hV d«OdmgrZ²H$s J{VH$[aH|$ {dbmg`wŠV h|. ^mdmW© : lr`‘wZmOr n¥Ïdrna nYm[aHo$ ^ŠVZ²Ho$ earaê$nr ^wdZH$s ^JdËgodmHo$
{hÝXmobm‘| Zmht {damOo h| VWm{n D$§Mo-ZrMo ñWbZ²n| Omo àdmh Mbo ho VmH$[aH|$ `mo½` ew{Õ H$ao h|. g~ lrJmonrOZ Oog| lr`‘wZmOrH$mo godZ H$a| h| Vog| AZoH${dY
CÎm‘ {hÝXmobm‘| {damOVo hm|` Eg| OmZ naV ho. `hm§ "CÎm‘Xmobm' H${hdoH$mo H$bad-eãX H$adodmao ewH$, ‘`ya Amoa h§g à^¥{V g~ njrZ²H$[aH|$hþ lr`‘wZmOr
A{^àm` `h ho Omo XmobmH$mo ñd^md Am`do-Om`doH$mo ho Amoa lr`‘wZmOrH$mo go{dV h|. lr`‘wZmOrHo$ lrhñVê$nr Va“ O~ Vran| Amdo h| V~ lrhñV‘| YmaU
àdmh Vmo ^JdmZ²Ho$ Xe©ZH$s AmVwaVm hmo` Vog| gÝ‘wI hr Om` ho. Vmgy§ ""CÎm‘ H$ao H$L²H$U‘| ‘wŠVm’$bê$nr dmbwH$m àH$m{eV hmo` ho. C^ao ^`o {ZVå~ê$n
Xmobm‘| A{Yê$T> h|'' Eg| H$ømo ho. ‘wHw$ÝX, Omo ‘moj Xododmao, lrH¥$îU {VZH$s VQ>dmao lr`‘wZmOr à^wHo$ MVwW© {à`m h|. Ego lr`‘wZmOrHw$§ Vw‘ g~ Z‘Z H$amo.
àr{V ^ŠVZ²‘| ~T>md| h| Amoa ^ŠVZ²H$s àr{V ^JdmZ²‘| ~T>md| h|. Amoa H$‘bHo$
~ÝYwê$n gy`©H$s nwÌr h|. Ego lr`‘wZmOr g~Z²V| ~‹S>mB©gy§ {dam{OV h|&&2&& {dd¥{V : VVmo ^w{d AmJVm`m: Y‘m©Z² Amhþ: "^wd‘²' B{V. à`moOZ§ ^wdZnmdZr‘²
B{V. AZoH$ñdZ¡: B{V ewH$m{X{deofU‘². EVoZ {d^mdm{Xgm‘J«r CŠVm. `Ì
lr`‘wZmOr ^y{‘n| nYmao Vm nrN>oHo$ Y‘©H$mo {Zê$nU H$hVh|: `Wm C{MV§ VÌ VWm Hw$d©ÝVr{V "{à`m'nX‘². Vrañ` MmH$MŠ`dV² {gH$VmH¥$Vemo^m§
VËñdê$n‘{n Amhþ: "Va“' B{V. `Xm Va“m: Vra‘² AmJË` àg¥Vm: ^dpÝV VXm
Vra{gH$Vm: ‘wŠVmdX² ^mgÝVo. Vm: Z {gH$Vm: bmoH$àVr{V: na§ VWm; {H$ÝVw
^w d § ^w d ZnmdZr‘² A{YJVm‘² AZo H $ñdZ¡ : Va“mEd ^wOm: VÌ `m{Z H$L²H$Um{Z VÌ àH$Q>m `m ‘wpŠVH$m ‘wŠVm’$bm{Z
{à`m{^[ad go { dVm§ ew H $-‘`y a -h§ g m{X{^:&& VmÝ`od dmbwH$mdV² àVr`‘mZm{Z VÚwŠVmo `mo {ZVå~Ed CÀMXoemË‘H$VQ>: VoZ
Va“-^wOH$L²H$U-àH$Q>-‘wpŠVH$m-dmbwH$m- VmÑer‘². ^Jd{V ñZohm{Ve`mo {deofUoZ CŠV:&&3&&
{ZVå~-VQ>-gw Ý Xat Z‘V H¥ $ îU-Vw ` © - {à`m‘² & &3&&
Q>rH$m : lr`‘wZmOr n¥Ïdrna nYmao h| gmo ^ŠVZ²Hw$§ ^JdX²^md gånmXZH$[aH|$
^wdZnmdZt=^wdZH$m| nmdZ H$[adodmar AÝ`^mdgy§ a{hV H$ao h| Amoa earaH$s ^JdËgodmHo$ `mo½` ew{Õ H$ao h|. Eg|
^wd‘²=^y{‘n| (=`m àH$magy§) bmoH$Hw$§ n{dÌ H$a| h|. lrJmonrOZ g~ Oog| lr`‘wZmOrH$mo godZ
H$a| h| Vog| AZoH$ eãX H$adodmao ewH$, ‘`ya Amoa h§g à^¥{V g~ njrZ²H$[aH|$hþ
A{YJVm§=Am`Ho$
lr`‘wZmOr go{dV h|. Va“ h| gmo lr`‘wZmOrHo$ lrhñV h|. gmo Va“ O~ Vran|
AZoH$ñdZ¡:=AZoH$ àH$maHo$ H$bad H$[adodmar Amdo h| V~ ng[a Om` h|. Vm {~[a`m§ Omo dmbwH$m àH$m{eV hmo` ho gmo dmbwH$m
{à`m{^:=gpIZ²gm|, Bd=g‘mZ Zmht ho {H$ÝVw lr`‘wZmOrHo$ lrhñV‘| Omo H$L²H$U YmaU {H$`o h| {VZ H$L²H$UZ²‘|
lr`_wZmï>H$_² lr`_wZmï>H$_²
143 144
‘wŠVm’$b bJo h| gmo àH$m{eV XrIo h|. Amoa lr`‘wZmOrHo$ Omo D$§Mo VQ> h| gmo Ed§ H¥$nmgmJa lrH¥$îUHo$ Aml`‘| ahZdmar ho lr`‘wZmOr ‘oao ‘ZHw$§ gwI hmo`
{ZVå~ê$n h|. {VZ‘| Va“Ho$ ~bgy§ dmbwH$m bJo h|. gmo lrhñV {ZVå~‘| bJm`o Vog| H$amo.
hm|` Eg| emo^o h|. {VZ‘| dmbwH$m àH$meo ho gmo H$L²H$UZ²Ho$ ‘wŠVm’$b h|.
^ŠVZ²Ho$ Mma `yW ‘w»` h|. {VZ‘| MVwW© `yW‘| ‘w»` lr`‘wZmOr h|. EgoHw$§ {dd¥{V : ^JdËg‘mZY‘©Ëd§ kmn{`Vw§ VWm {deofU¡: Amhþ: "AZÝV' B{V. à^m¡
Z‘ZHo$ A{V[aŠV Ord Amoa H$hm H$[a gHo$? Vmgy§ lrAmMm`©Or g~ godH$Z²Hw$§ gßVå`ÝVm{Z {deofUm{Z VpËà`m`m§ gå~w{Õê$nm{U. "KZmKZ'eãXmo {ZnmVê$nmo
Amkm H$a| h| Omo Ego lr`‘wZmOrHw$§ Vw‘ g~ Z‘Z H$amo&&3&& KZg‘wXm`§ dX{V. í`m‘o. VmÑer B{V dm. Y«wdmXo: VÎmraEd à^wàmH$Q>çmV² VWm.
lr`‘wZmOr‘| ^JdmZ²Ho$ g‘mZ Y‘© h| Ego OVm`doHo${b`o XmoCH$mo g‘mZ {dewÕm ‘Wwam VQ>o `ñ`m:. gm {ZH$Q>o dm `ñ`. {Zad{YH¥$nm`wŠVmo h[a: Vpñ‘Z².
Y‘©nZmo {Zê$nU H$aV h|: AÝ`m ZXr bm¡{H$H§$ ObqY g“Vm ^d{V B`§ Vw VmÑe§ lrd«Ooe§ g§{lVm. EVoZ
ËdËg“Vmo ^JdËg“Vmo ^d{V B{V ^md: gy{MV:&&4&&
AZÝV-Jw U -^y { fVo {ed-{dapÄM-Xo d ñVw V o
KZmKZ{Z^o gXm Y« w d -nameam^rï>Xo & & Q>rH$m : `m‘| fQ²>Y‘©`wŠV gßV‘ Y‘uH$mo {Zê$nU ho Eg| OVm`doHo${b`o gmV
{dew Õ -‘Ww a m-VQ>o gH$b-Jmo n -Jmo n rd¥ V o {deofU h|. Vm‘| ^JdmZ²‘| {deofU bJmd| V~ gßV‘r {d^pŠVH$mo AW© H$aZmo
H¥ $ nm-Ob{Y-g§ { lVo ‘‘ ‘Zñgw I § ^md`&&4&& Amoa lr`‘wZmOr‘| bJmd| V~ g~ {deofUZ²‘| gå~moYZH$mo AW© H$aZmo. lrR>mHw$aOr
Ag§»` JwUZ²H$[aH|$ AbL²H¥$V h|. Am¡a lr`‘wZmOr amgmoËgdm{XH$Z²‘| AZÝV
ê$n Y[adodmao ^JdmZ²Ho$ JwUH$[aH|$ AbL²H¥$V h|.1 {ed Amoa ~«÷m à^¥{V g~ Xod
AZÝV-JwU-^y{fVo=Ag§»` JwUZ²gm| ^y{fV ^JdmZ²H$s VWm `‘wZmOrH$s ñVw{V H$a| h|.2 ‘ÝX-‘ÝX dfm©`wŠV í`m‘‘oK Oogr
{ed-{dapÄM-XodñVwVo={ed ~«÷m Am{X XodVm OmH$s ñVw{V H$ao h| Egr emo^m`wŠV XmoD$ h|.3 Y«wd Amoa nameaHw$§ gXm g~ àH$maH$mo dmpÄN>V ’$bXmZ
KZmKZ{Z^o=Kw‘‹S>Vo ^`o ~mXbHo$ Oogr í`m‘b H$[adodmao XmoC h|.4 AË`ÝV ewÕ lr‘WwamOr lr`‘wZmOrHo$ VQ>n| h|.5 lrR>mHw$aOr
Y«wd-nameam^rï>Xo=Y«wd, namea OogoZ²Hw$§ A^rï> ’$b Xododmar g‘J« Jmon Amoa lrJmonr OZZ²H$[aH|$ Amd¥V h|. Amoa lr`‘wZmOrHo$ Vran| nhbo
{dewÕ-‘Wwam-VQ>o={dewÕ ‘WwamZJar OmHo$ VQ>n| ho Egr Jmon-JmonrZ²H$m| lrR>mHw$aOrHo$ gå~ÝYH$mo AZw^d ^`mo ho Vmgy§ g‘J« Jmon Amoa
lrJmonr OZZ²H$[aH|$ lr`‘wZmOrhþ Amd¥V h|.6 lrR>mHw$aOr H¥$nmê$n g‘wÐHo$ Aml`H$mo
gH$b-Jmon-Jmonrd¥Vo=gH$b Jmon VWm JmonrZ² gy§ {Kar ^B©
gwÝXa ñWmZ h|. BVZ|, H¥$nmê$n g‘wÐ lrR>mHw$aOrH$mo Aml`H$[aHo$ aho ho Amoa
H¥$nmOb{Y-g§{lVo=H¥$nmgmJa lrH¥$îUgm| {‘bdodmar lr`‘wZmOr H¥$nmHo$ g‘wÐê$n lrR>mHw$aOrH$mo Aml`H$[aH|$ aho h|.7 Ego fQ²>Y‘©`wŠV
gXm=gXm ho lr`‘wZmOr Amn Anma H$éUmgmJa lrR>mHw$aOr‘| {‘bo hmo gmo Amn‘| Omo {‘bo
‘‘=‘oao gmo AmnHo$ ~bgy§ hr lrR>mHw$aOr‘| {‘bo ho. Vmgy§ Ego fQ²>Y‘©`wŠV Amoa H¥$nmH$mo
‘Z:gwI§=‘ZHw$§ gwI hmo` Egmo ^md`=H$amo g‘wÐ Om‘| aho ho Ego lrR>mHw$aOr‘| ‘oamo ‘Z ^mdH$[aH|$ AmZÝXH$mo AZw^d Ho$g|
H$ao gmo Amn {dMmamo. AWdm ^JdËñdê$nHo$ AZw^dH$mo ‘oao ‘Z‘| Omo gwI hmo`
VmH$s ^mdZm AmnHo$ ‘Z‘| H$amo. BVZ|, AmnHo$ ‘Z‘| `o {dMma hmo`Jmo V~ `o gwI
^mdmW© : AZÝV JwUZ²gm| ^y{fV, {ed ~«÷m Am{X XodVmZ²gm| ñVw{V H$ar JBª,
{‘boJmo&&4&&
gKZ ‘oK gÑe H$mpÝVdmat, Y«wd namea Am{X F${fZ²H$m| gH$b ‘ZmoaWHo$
XoZdmar, {dewÕ ‘WwamOr OmHo$ VQ>no ho Egr, g‘J« Jmon-Jmonm“ZmZ²gm| emo{^V
lr`_wZmï>H$_² lr`_wZmï>H$_²
145 146
^mdmW© : J“mOr lr`_wZmOrHo$ g“ {_bo h| Vmgy§ _wa[anw ^JdmZ²H$m| AË`ÝV
{à` ^B© h| Amoa godZ H$[adodmaoZH² $§w g_J« {g{Õ Xoddo mar ^B© h|. Ego lr`_wZmOrH$s
~am~arHw§$ H$moD$ àmßV hmo` gHo$ ho Vmo lrbú_rOr hmo` gHo$ h|. Š`m|Ÿ? Omo
lrbú_rOr lr`_wZmOrH$s gnËZr (Ÿgmo{VŸ) hmo` h|. Ego lr`_wZmOr ^ŠVZ²Ho$
{Q>ßnUr : 1.Ÿ`o Eoíd`©H$mo {Zê$nU ho.
Xw:I VWm nmn Hw§$ h[adodmar h| {VZH$s _oao _Z_| pñW{V hmo`.
2.Ÿ`o dr`©H$mo {Zê$nU ho. 3.Ÿ`o lrH$mo {Zê$nU ho.
4.Ÿ`o `eH$mo {Zê$nU ho. 5.Ÿ`o kmZH$mo {Zê$nU ho.
{dd¥{V : AW ^JdXr`mZm_{n CËH$fm©Ym{`H$m `m VXwËH$fª H$mo dŠVw§ eŠV B{V
6.Ÿ`o d¡am½`H$mo {Zê$nU ho. 7.Ÿ`o Y_uH$mo {Zê$nU ho. ^mdoZ Amhþ: ``m B{V. MaUnÙOm J“m. VoZ ^pŠV_mJu`m {ZXm}fnyU©JwUm{n
``m Ëd`m gh g_mJ_ZVmo {_bZVmo hao: VWm A^dV², godVm§ M VWm. nydª
A~ ^JdXr`Z²H$shþ ~‹S>mB© H$[adodmao lr`_wZmOr h| {VZH$s ~‹S>mB© H${hdoHw§$ J“m`m AÝ`g“{VO{ZV_² CËH$f©_² CŠËdm ^JdËg“{VO{ZV CËH$f©: n{R>V:
H$moZ g_W© hoŸ? gmo {Zê$nU H$aV h|Ÿ: ""gm amOZ² Xe©ZmXod ~«÷hË`mnhm[a{U'' BË`m{Xê$n:. EVmÑí`m Ëd`m gh
gÑeVm§ qH$ H$m{n B`mX² B{V H$mHy$pŠV:. `{X B`mV², H$_bOm B`mV². VÌ hoVw_²
``m MaU-nÙOm _w a [anmo : {à`å^mdw H $m Amhþ: `X² `ñ_mV² gm ^JdËnËZrËdmV² gnËZr ^d{V. VÌm{n ^dVr {à`m B{V
Bd B{V. ^ŠVmZwJwUËd_² Amhþ: h[a{à`mUm§ H$qb Xmof§ Ú{V IÊS>`{VŸ&&5Ÿ&&
g_mJ_ZVmo @ ^dV² gH$b-{g{ÕXm go d Vm_² Ÿ &&
V`m gÑeVm_² B`mV² H$_bOm gnËZrd `V² Ÿ -Ÿ
Q>rH$m : J“mOr ^JdmZ²Ho$ MaUH$_bV| àH$Q> ^B© h| Vmgy§ ^pŠV_mJu` Amoa
h[a-{à`-H${bÝX`m _Z{g _o gXm ñWr`Vm_² Ÿ &&5Ÿ&&
{ZXm}fJwUnyU© h|. gmohþ lr`_wZmOr g“ (Ÿà`mJ_|Ÿ) {_bo h| Vmgy§ _wa[anw, Omo
^ŠVZ²Ho$ à{V~ÝY Xya H$[adodmao h[a ^JdmZ² h|, {VZH$mo AË`ÝV {à` ^B© h| Amoa
``mŸ=ŸOmHo$, g_mJ_ZV:Ÿ=Ÿg“_gm| godVm§Ÿ=Ÿgodm H$[adodmaoZ²H$m| godZ H$[adodmaoZ²Hw§$ g_J« {g{Õ Xododmar ^B© h|. Ego lr`_wZmOrH$s ~am~arHw§$
MaUnÙOmŸ=Ÿ^JdmZ²Ho$ MaUgm| àH$Q> gH$b{g{ÕXmŸ=ŸgH$b{g{ÕZ²H$m| H$moD$ àmßV hmo` ho H$hmŸ? H$Xm{MV² àmßV hmo` Vmo lrbú_rOr hm|`. Š`m|Ÿ? Omo
^`r lrJ“m,Ÿ_wa[anmo:Ÿ=ŸlrH¥$îUHo$ Xo`dodmar,ŸA^dV²Ÿ=Ÿ^Bª lrbú_rOrhþ ^JdmZ²H$s ór h| Vmgy§ lr`_wZmOrH$s gnËZr (Ÿgmo{VŸ) hmo` h|. `hm§
{à`å^mdwH$mŸ=Ÿ{à`ŸH$m`©Z²H$m|ŸH$[adodmar V`mŸ=ŸdmH$s lrbú_rOr lr`_wZmOrH$s gnËZr h| Eg| H$ømo ho VmH$mo A{^àm` Egmo ho Omo
OmH$s Omo gnËZr hmo` gmo VmHo$ ñd^mdgy§ {déÕ ñd^mddmar hmo` ho. Vog|
gÑeVm§Ÿ=Ÿg_mZVmHw§$ Ÿ h[a{à`H${bÝX`mŸ=Ÿ^JdmZ²Ho$Ÿ{à`
lrbú_rOr lr`_wZmOrHo$ ñd^mdV| {déÕ ñd^mddmar h| Egmo gyMZ {H$`mo ho.
H$_bOmŸ=ŸH$_bgy§ŸCËnÝZŸ^B©Ÿbú_r ^ŠVZ²Ho$ XmofZ²H$m| Zï> H$[adodmar Vmgy§ H$ho h| Omo ^ŠVZ²Ho$ Xw:I VWm nmn Hw§$ h[adodmao ^JdmZ²Ho$ ^ŠVZ²Ho$ H${bHo$
B`mV²Ÿ=H$a gHo$ ho _oŸ=Ÿ_oao XmofZ²H$mo IÊS>Z H$[adodmao lr`_wZmOr h|. {VZH$s _oao _Z_| pñW{V hmo`. BVZ|,
`V²Ÿ=ŸŠ`m|Ho$ _Z{gŸ=Ÿ_Z_| lrbú_rOr ^ŠVZ²H$m| AZwHy$b Zmht h| Amoa lr`_wZmOr ^ŠVZ²H$m| AZwHy$b
gnpËZŸ=Ÿlr`_wZmH$s gnpËZ gXmŸ=Ÿgd©Xm h|Ÿ&&5Ÿ&&
BdŸ=ŸOogr h| ñWr`Vm_²Ÿ=ŸpñWV ah|
Eg| ^ŠVZ²H$m| AZwHy$b lr`_wZmOr, ^JdmZ²Hw§$ AË`ÝV {à` h|.Ÿ{VZH$m|
lr`_wZmï>H$_² lr`_wZmï>H$_²
147 148
Z_Z {gdm` Amoa H$Nw> hmo` gHo$ ZmhtŸEgo A{^àm`gy§ H$hVŸh|. Q>rH$m : ^JdmZ²H$mo _mhmËå` Vmo g~ emóZ²_| A{V à{gÕ ho Vmgy§ ^JdmZ²Hw§$
Z_Z hmo` gHo$ ho. Amoa lr`_wZmOrH$mo _mhmËå` Vmo brbmg¥{ï>_| àdoe ^`o nrN>|
Z_mo @ ñVw `_w Z o gXm Vd M[aÌ_² AË`X² ^ w V § Vogmo ^md àmßV hmo` V~ OmÝ`mo Om` Vm nrN>| Z_Z hmo`. Vmgy§ Z_Z hmo`doH$s
àmW©Zm H$aV h| Omo ho lr`_wZmOrŸ! AmnHw§$ gXm Z_Z hmoC. AmnHo$ n`:nmZgy§
Z OmVw `_`mVZm ^d{V Vo n`:nmZV:Ÿ&&
H$moD$ {~[a`m§ `_`mVZm hmo` Zmht `h AmnH$mo M[aÌ A{V AX²^wV ho. Oog|
`_mo @ {n ^{JZrgw V mZ² H$W_w hpÝV Xw ï >mZ{n ^JdmZ² AX²^wV H$_©dmao h| gmo H$m_, ^`, Ûof à^¥{V Omo ^JdmZ²Hw§$ {_bm`doHo$
{à`mo ^d{V go d ZmV² Vd hao a ² `Wm Jmo { nH$m:Ÿ&&6Ÿ&& gmYZ Zmht h|, {H$ÝVw CÎm_ J{VHo$ à{V~ÝYH$ h|, VWm{n lrJmonrOZ H$m_V|,
H§$g ^`V| Amoa {eewnmbm{XH$ ÛofV| ^JdmZ²Hw§$ àmßV ^`o h|. Vhm§ H$m_m{XH$
`_wZoŸ!Ÿ=Ÿho lr`_wZmOrŸ! n`:nmZV:Ÿ=ŸObHo$ nmZgm| AgmYZ h| (ŸVWm{nŸ) {VZHw$§ ^JdmZ²Z| gmYZê$n {H$`o h|. Vog| V¥fmH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o
gXmŸ=ŸgXm, Z_:Ÿ=ŸZ_Z OmVwŸ=ŸH$~hþ lr`_wZmOrH$mo n`:nmZ H$ao gmo H$Ny> CÎm_J{V {_bdoH$mo AWdm `_`mVZm
{_Q>doH$mo gmYZ ^`mo Zmht VWm{n `_`mVZm {_Q>o ho, `o lr`_wZmOrH$mo AX²^wV
AñVwŸ=Ÿhmo, VdŸ=ŸAmnH$mo `_`mVZmŸ=Ÿ`_ÛmamŸXrŸOmVrŸ`mVZm
M[aÌ ho. lr`_wZmOrHo$ n`:nmZVo `_`mVZm {_Q>o ho Vm_| `wpŠV H$hV h| Omo `_hþ
M[a̧Ÿ=ŸM[aÌ ZŸ=ŸZmht, ^d{VŸ=ŸhmoV ho ~{hZHo$ nwÌ H$Xm{MV² Xwï> hm|` Vmohþ {VZHw§$ XÊS> Ho$g| Xo`Ÿ? Š`m| Omo ~{h{ZH$mo
AË`X²^wV§Ÿ=ŸAË`ÝV AX²^wV ho `_:Ÿ=Ÿ`_, A{nŸ=Ÿhþ nwÌ Vmo gd©Xm _mÝ` (ŸajmŸ/ŸgËH$ma H$[ado `mo½`Ÿ) ho. Amoa `_Ho$ CËnÝZ ^`o nrN>|
VoŸ=ŸAmnHo$ Xwï>mZ²Ÿ=ŸXwï>, A{nŸ=Ÿhþ dmHo$ XmofH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o lr`_wZmOr àH$Q> ^`o h| Vmgy§ `_Hw§$ A{V_mÝ` h|.
^{JZrgwVmZ²Ÿ=Ÿ~{hZHo$ nwÌZ²Hw§$, `Wm Jmo{nH$m:Ÿ=ŸJmonrOZHo$ Oog| Amoa "n`g²' eãXH$mo AW© XyY VWm Ob XmoC àH$maH$mo hmo` ho. Vmgy§ lr`_wZmOrH$mo
CŸ=ŸH$hmo n`:nmZ H$[adodmao {dZHo$ nwÌ ^`o Amoa `_Ho$ ^mZoO ^`o. {VZHw§$ `_ XÊS> Ho$g|
Xo`Ÿ?
H$W§Ÿ=ŸHo$g|, hpÝVŸ=Ÿ_m[a gHo$ ho hao:Ÿ=Ÿà^wHo$, {à`:Ÿ=Ÿ{à`
VdŸ=ŸAmnHo$, godZmV²Ÿ=ŸgodZgm| ^d{VŸ=Ÿhmo` h|
Eg| Xmof{ZdmaH$ AX²^wV M[aÌH$mo {Zê$nU H$[aHo$ \$bgånmXH$ AX²^wV
M[aÌH$mo {Zê$nU H$a| h| Omo Oog| lrJmonrOZ h[aHw§$ {à` ^`o h| Vog| Vwåhmao godZV|
^mdmW© : ho lr`_wZmOrŸ! AmnH$m| gXm Z_ñH$ma hmo. AmnH$mo M[aÌ ~hþV Ord h[aHw§$ {à` hmo` h|. bmoH$_|hþ AÝ`Ho$ godZgy§ AÝ` àgÝZ hmo` Egmo Xo»`mo
AX²^wV ho. AmnHo$ ObH$mo nmZ H$[adogm| H$~hþ `_gå~ÝYr nr‹S>m Zmht hmoV ho. Zmht ho Amoa `hm§ Vmo lr`_wZmOrHo$ godZgy§ à^w àgÝZ hmo` h|. Oog| H$mË`m`Zrd«VHo$
Š`m|Ÿ? Omo `_hþ ~{hZHo$ nwÌ H$Xm{MV² Xwï> hm|` Vmohþ {VZHw§$ XÊS> Ho$g| Xo`Ÿ? àg“_| Hw$_m[aH$mZ²no lr`_wZmOrHo$ godZV| à^w àgÝZ ^`o h|. `o lr`_wZmOrH$mo
AmnH$s godm H$[adogm| lrJmonrOZZ²H$s Vah (ŸOrd hþŸ) lrh[aH$m| {à` hmo`Ÿho. AX²^wV M[aÌ hoŸ&&6Ÿ&&
{dd¥{V : EVmÑí`m§ Ëd{` Z_Zm{V[aŠV§ Z dŠVw§ eŠ`_² B{V Ame`oZ Amhþ: Z_mo XohH$mo Adí` Y_© `h ho Omo Oogmo H$_© H$ao Vogmo Xygamo Xoh àmßV hmo`.
AñVw B{V. Ëd{` Z_Z_{n Xwb©^_² AV: àmÏ`©Vo AñVw B{V. AX²^wVËd_od AJ«o Egmo Amdí`H$ X¡{hH$Y_©_|hþ Ohm§ Vwåhmamo gå~ÝY ^`mo BVZo nrN>| _wpŠVV|
Cnnm{XV_²Ÿ&&6Ÿ&& A{YH$ ^pŠVH$s àmpßV hmo` ho. Vhm§ `_`mVZmH$mo A^md hmo` Vm_| H$hm e‘>m
ho `h {Zê$nU H$aVŸh|Ÿ:
lr`_wZmï>H$_² lr`_wZmï>H$_²
149 150
VÌ H$m e‘>m `_`mVZm^mdo B{V Amhþ… __m@ñVw B{V. Vd gpÝZYm¡ VZmo…
__m@ñVw Vd gpÝZYm¡ VZw Z dËd_o V mdVm ZdËd§ brbmon`mo{J-ZyVZ-Xoh-gån{Îm… AñVw. EVoZ nyd©Xoh{Zd¥{Îm: gy{MVm.
Z Xw b © ^ V_m a{Va² _w a [anm¡ _w H w $ ÝX{à`o Ÿ && BX_{n ËdËH¥$V_od ^d{V ZVw AÝ`Wm B{V kmnZm` àmW©Z_² AñVw B{V. EVmdVm
eara-n[adV©-_mÌoU¡d _wa[anm¡ a{V: Xwb©^V_m Z ^d{V B{V AW©… {H$ÝVw
AVmo @ ñVw Vd bmbZm gw a Yw Z r na§ g“_mV²
VZwZdËdoZ gwb^¡d. H$Xm{MV² à{V~ÝYHo$ {dÚ_mZo@{n `Wm ObXmofê$n_wañ`
Vd¡ d ^w { d H$s{V© V m Z Vw H$Xm{n nw { ï>pñWV¡ : Ÿ&&7Ÿ&& {ZdmaH$… VWm ËdËgå~ÝYmV² gd©Xmof{ZdmaH$Ëd§ "_wa[anw'nXoZ CŠV_². AV:
H$maUmX² `mdX² AmYw{ZH$eara{Zd¥{Îm… VmdV² Vd bmbZm ñVw{Vê$nm AñVw.
_wHw$ÝX{à`oŸ!Ÿ=Ÿ^JdmZ² _wHw$ÝXH$s {à`m- AñVwŸ=ŸhmoC gm{n ËdËH¥$n`¡d Z AÝ`Wm B{V àmÏ`©Vo AñVw B{V. J“m`m A{n \$bgmYH$Ëd§
ho lr`_wZoŸ!, VdŸ=ŸAmnHo$ gwaYwZrŸ=ŸXodVmZ²H$s ZXr J“m ËdËgå~ÝYmXod BË`V Amhþ: gwaYwZr Vd g“m_mV². na_² AË`Wª ^w{d H$s{V©Vm
gpÝZYm¡Ÿ=Ÿg_rn, __Ÿ=Ÿ_oamo VdŸ=ŸVwåhmao EdŸ=Ÿhr ñVwVm B{V AW©…, Z Vw H$Xm{n ËdÐ{hVm{n B{V AW©…. ZZw Šd{MV² nwamUmXm¡
Ho$dbm`m A{n ñVw{V… Ñí`Vo B{V ñVwVm¡ {deof_² Amhþ: nw{ï>pñWV¡… B{V.
VZwZdËd_²Ÿ=ŸXoh ZdrZVmHw§$ àmßV g“_mV²Ÿ=Ÿg“_gm|
_`m©Xm_mJu`¡: Ho$dbm{n ñVy`Vo ËdËñdê$nmkmZmV². nw{ï>_mJu`mñVw ËdËñdê$n§
AñVwŸ=Ÿhmo` ^w{dŸ=Ÿ^yVbHo$ D$na OmZÝVr{V ËdËgå~ÝYmXod ñVwdpÝV B{V Amhþ: nw{ï>pñWV¡… B{VŸ&&7Ÿ&&
EVmdVmŸ=ŸEgmo hmo`dogy§ na§Ÿ=ŸA{YH$
_wa[anm¡Ÿ=ŸlrH¥$îU_|, a{V:Ÿ=Ÿ^pŠV H$s{V©VmŸ=Ÿà{gÕ ^B© h| Q>rH$m : _moHw§$ Vwåhmao gpÝZYmZ_| brbmon`moJr ZdrZ Xohgån{Îm hmo`. bm¡{H$H$
Xwb©^V_mŸ=ŸXwb©^V_ nw{ï>pñWV¡:Ÿ=Ÿnw{ï>_mJ©pñWV ^ŠVÛmam Xoh {_{Q>H|$ Abm¡{H$H$ Xoh ^`og§y _wa[anw (Ÿ^JdmZ²Ÿ)_| àr{V AË`ÝV Xwb©^ Zmht
ZŸ=ŸZmht ahV ho VwŸ=ŸVmo H$Xm{nŸ=ŸH$~hþ aho ho. H$Xm{MV² à{V~ÝYH$ hm|BJo Vmohþ Vwåhmao gå~ÝYV| ^JdmZ² AmnV|hr Xya
AV:Ÿ=ŸVmgm|, VdŸ=ŸAmnH$s ZŸ=ŸZmht H$[a X|BJo Aé Ka_| {h _mojgwI àmßV hmo` Vog| MVw{d©Y nwéfmW©Ho$ gwIH$mo
bmbZmŸ=ŸñVw{V (ŸH$s{V©VmŸ=ŸH$s{V©V ^B© ho) AZw^d hmo`Jmo `h OVm`doHo$ {b`o "_wa[anw' nX VWm "_wHw$ÝX{à`o' Egmo gå~moYZ
{X`o ho. Amoa Vwåhmao gpÝZYmZ_| Abm¡{H$H$ XohH$s àmpßV hmo`doH$mo H$ømo ho. Vmgy§
Ohm§ Xwï>Z²Ho$ gpÝZYmZV| lr`_wZmOrH$mo {Vamo^md ho Vhm§ Abm¡{H$H$ XohH$s àmpßV
^mdmW© : ho h[a{à` `_wZmOrŸ! AmnH$s gpÝZ{Y_| _oamo eara {Xì`-ZdrZ hmo` Zmht hmo` Egmo gy{MV {H$`o h|. Vwåhmao gpÝZYmZ_| hr Ohm§ Abm¡{H$H$ XohH$s
Om`, AWm©V² brbm_| àdoe H$ado bm`H$ Abm¡{H$H$ hmo` Om`. BVZogm|hr àmpßV hmo` Vhm§ `_`mVZmH$mo A^md hmo`do_| e‘>m H$hm hoŸ? Eg| OVm`mo ho.
_waXmZdHo$ _maZdmao lrH¥$îU_| àr{V hmoZr A{VXwb©^ Zmht ho, VmH$maUgm| Vmgy§ O~ Vm§B© AmYw{ZH$ earaH$s {Zd¥{Îm hmo` V~ Vm§B©, Oog| _mVm ~mbH$Hw§$ bm‹S>
AmnHo$ (ŸñVw{Vê$nŸ) bmS>-Mmd hmo`. lrJ“mOrH$s AmnHo$ hr g_mJ_gm| ^yVb_| H$aVr {~[a`m§ ~mbH$H$s àe§gm (ŸñVw{VŸ) H$ao ho gmo JwUdU©Z Zmht ho Vog| Vwåhmar
ñVw{V H$ar JB© ho, {H$ÝVw nw{ï>pñWV OrdZ²Zo `m {df`_| AmnHo$ {gdm` CZH$s `h ñVw{Vhþ bmbZê$nŸhmo`.
ñVw{V Zmht H$sZr ho, Š`m|Ÿ? Omo CZgm| _wpŠV Vmo {_bo ho naÝVw brbmon`moJr Xoh
Zmht {_bo ho.
{OZH$s ~hmoV ~‹S>mB© ho Egr J“mOrH$mo H$sV©Z Omo {Z:gmYZ AZwJ«h_mJ©dmao
n¥Ïdrna H$ao h| gmo Vwåhmao {h g“_V| H$a| h|. Š`m|Ÿ? Omo JrVmOr_| {d^y{VHo$
{dd¥{V : Amdí`H$-X¡{hH$Y_}@{n ËdËgå~ÝYo _wŠË`{YH$-^pŠVàmpßV… `Ì, AÜ`m`_| J“mOr ^JdmZ²H$s {d^y{V h| Eg| {b»`mo ho. VmH$mo kmZ Z hmo` AWdm
lr`_wZmï>H$_² lr`_wZmï>H$_²
151 152
Omo {d^y{VHo$ CnmgH$ hm|` gmo Vmo H$Xm{MV² {d^y{Vê$n J“mOrH$s ñVw{V H$a| _mojn`©ÝVH$mo gwI {_bo ho, naÝVw AmnH$s Vmo H$Wm BVZr A{YH$ ho Ho$ gH$b
naÝVw nw{ï>_mJu` ^ŠV Vmo nyU©nyéfmoÎm_Ho$ CnmgH$ h| gmo {d^y{Vê$n Ho$db lrJmonrOZHo$ g“_gm| ñ_agå~ÝYr Omo l_ hmo` ho VmH$[aHo$ Omo ñdoXObHo$
J“mOrH$s ñVw{V H$a|hr Zmht. Vwåhmao (Ÿlr`_wZmOrHo$Ÿ) g“_V| hr J“mOrH$s {~ÝXw gH$b eara_|V| CËnÝZ hm|` h| {VZH$mo g“ Amngm| ho. gmo VmH$mo gå~ÝY
ñVw{V H$a| h|Ÿ&&7Ÿ&& Amn ^ŠVZ²Hw§$ H$amAmo hmo.
g~Z²Hw§$ dÝXZ H$[ado `mo½` J“mOrH$s ñVw{Vhþ O~ Vwåhmao gå~ÝYV| hmo` {dd¥{Îm : `Ì ËdËgå~ÝYmV² gd©dÝÚ-J“mñVw{V… VÌ ËdËñVwVm¡ H$mo dm g_W©:
ho Vhm§ Vwåhmar ñVw{V H$[adoHw§$ H$moZ g_W© hoŸ? Ego A{^àm`gy§ H$hV h|Ÿ: B{V Amhþ: ñVwqV Vd B{V. AeŠ`ñVw{VËdo hoVw_² Amhþ: H$_bOmgnpËZ B{V.
gd©Ì ñVwË`Ëd§ ^JdËgå~ÝYmV². g gd©Ì búå`noj`m Ý`yZEd. Ëd§ Vw Vñ`mA{n
ñVw q V Vd H$amo { V H$: H$_bOm-gnpËZŸ! {à`o Ÿ ! gnËZr VËg_mZ-gm¡^m½`dVr. ZZw bú_r-ñVw{VñVw bmoHo$ Ñí`Vo. V{h© VËgmå`§
MoV² H$W§ ñVw{V… AeŠ`m B{V Amhþ: {à`o B{V. gmå`_mÌo H$Vwª eŠ`VEd. AÌ
hao a ² `X² AZw g o d `m ^d{V gm¡ » `_m_mo j V:Ÿ&
Vw VVmo@{n A{YH§$ {à`Ëd_² AñVr{V ñVw{VH$aU_² AeŠ`_². ZZw H$W§ km`Vo
B`§ Vd H$Wm@{YH$m gH$b-Jmo { nH$m-g“_Ÿ- búå`noj`m Am{YŠ`_² ApñV B{V. VÌ hoVw_² Amhþ… hao: `X² AZwgod`m B{V.
ñ_a-l_-ObmUw { ^: gH$bJmÌO¡ : g“_:Ÿ&&8Ÿ&& hao: AZwŸníMmX²
`ñ`m: god`m _moj§ _`m©XrH¥$Ë` gwI§ ^d{V, _mojàmpßV… ^d{V B{V AW©….
H$_bOmgnpËZŸ!Ÿ=Ÿho bú_rHo$ g_mZ VdŸ=ŸAmnH$s, B`§Ÿ=Ÿ`o ZVw VVmo@{n A{YH§$ ^OZmZÝXm»`§ gwI§ ^d{V. VX{n ^JdËg{hV-VX²^OZoZ
gm¡^m½`em{bZr lr`_wZoŸ! H$WmŸ=ŸH$Wm, A{YH$mŸ=Ÿloð> ZVw Ho$dbm`m:, Ho$dbm`m: _moj-{dKmVH$ËdmV². "AZw'eãXmV² _w»`V`m
{à`oŸ!Ÿ=Ÿho H¥$îU{à`m lr`_wZoŸ! (Ÿ`V:Ÿ=ŸŠ`m|Ho$) ^JdX²^OZ§ VXZwJwUËdoZ búå`m:. H$m{bÝÚwËH$f©_² Amhþ… B`§ Vd H$Wm B{V.
B`_² AJ«V: CÀ`_mZm Vd H$Wm A{n gd©_wŠË`noj`m A{YH$m. AVEd
VdŸ=ŸAmnH$s, ñVwqVŸ=ŸñVw{V gH$b-Jmo{nH$m-g“_-ñ_a-l_-
EVËH$Wma{gH$mZm§ Z _mojoÀN>mJÝYmo@{n. VXod CŠV§ nÄM_ñH$ÝYo ""AW h dm
H$:Ÿ=ŸH$moZ ObmUw{^:Ÿ=ŸgH$b Jmo{nH$mZ²Ho$ d Vd _{h_m_¥ V g_w Ð {dàw f m gH¥ $ ëbrT> ` m {dñ_m[aV-Ñï> - lw V -
H$amo{VŸ=ŸH$[a gHo$ ho g“_gm| ^`o ñ_al_gm| OÝ` gwIboem^mgm: na_^mJdVm EH$mpÝVZ:'' (Ÿ^mJ.nwam.Ÿ6Ÿ&9Ÿ&39Ÿ) B{V. gm
`V²Ÿ=ŸŠ`m|Ho$, hao:Ÿ=ŸlrH¥$îUH$s àñdoXê$n Ob{~ÝXwgm| H$m B{V AmH$m§jm`m_² Amhþ: gH$bJmo{nH$m B{V. gH$b-Jmo{nH$m-g“_oZ
AZwŸ=ŸnrN>|, god`mŸ=Ÿgodmgm| gH$bJmÌO¡:Ÿ=Ÿ^JdmZ²Ho$ g_ñV ñ_agå~ÝYr `: l_…, VoZ O{ZVm `o ñdoX-ObmUd: gH$b-JmÌOm…, V¡…
Am_mojV:Ÿ=Ÿ_moj n`©ÝV Ad`dZ²gm|, g“_:Ÿ=ŸAmnH$mo g“_mo `ñ`m:. EVo ObmUdmo Z
gm¡»`§Ÿ=ŸgwI, ^d{VŸ=ŸhmoV ho gå~ÝY, ^d{VŸ=ŸhmoV ho
l_ñdoXê$nm: {H$ÝVw {d{dY-g“_-agñ` gdm©d`dnyU©ñ` AË`wÀN>bZoZ
~{h… AmJVñ`¡d {~ÝXdmo, ZVw Ho$db-Ob_mÌñ`. AVEd CŠV§ gH$bJmÌO¡…
B{V. E{^… {deofU¡: na_H$mð>mnÝZ- nw{ï>_mJm©ÝVa“-^ŠVËd§, gd©Xm EVÐgnyUË© d_²,
^mdmW© : bú_rH$s gnpËZ Am¡a h[aH$m| {à` ho lr`_wZmOrŸ! AmnH$s ñVw{V H$moZ AÝVa“-^ŠVmZwJwUËd_², EVëbrbm-_Ü`nm{VËdm{XH§$ gy{MV_². ñdñ`
H$[ado g_W© hoŸ? Š`m|Ÿ? Omo lrh[aHo$ nrN>o bú_rH$shþ godm H$ao Vmo VmH$m| EVÐgnyU©ËdoZ Ho$db¡VX²^OZH$Vw©a{n EVÐg§ XXmVr{V ñnï>_od d¡bjÊ`_²Ÿ&&8Ÿ&&
lr`_wZmï>H$_² lr`_wZmï>H$_²
153 154
(Vñ`Ÿ=ŸdmHo$) ñd^md{dO`:Ÿ=Ÿñd^mdno {dO`
Q>rH$m : bú_rOrHo$ gnpËZ (Ÿgmo{VŸ) h[aH$m| {à` Ego ho lr`_wZmOrŸ! AmnH$s g_ñVXw[aVj`moŸ=ŸgJaoŸnmnZ²H$moŸZme ^doV²Ÿ=Ÿhmo` ho (ŸB{VŸ=ŸEg|)
ñVw{V H$moZ H$a gHo$Ÿ? H$moD$ H$a gHo$ Zmht. Š`m|Ÿ? Omo Amn bú_rOrHo$ g_mZ ^d{VŸ=Ÿhmo` Om` ho, d¡Ÿ=ŸAé lrhao:Ÿ=Ÿlrh[aH$mo
gm¡^m½`dmao hmo VWm{n h[aH$m| {deof {à` hmo. Amoa _w»`Vmgy§ h[aH$mo godZ H$[aHo$ _wHw$ÝXoŸ=Ÿ_mojXmVm ^JdmZ²_| dëb^:Ÿ=Ÿ{à`, dX{VŸ=ŸH$ho ho
VmH$s AZwHy$bVmgy§ O~ Jm¡U^mdgy§ bú_rOrH$mo godZ H$ao V~ _mojn`©ÝV gwI
{_bo ho, Ho$db (Ÿ{d^y{Vê$nŸ) bú_rOr Vmo YZm{X gån{ÎmÛmam {df`mgpŠV
H$am`H|$ _mojH$mo {dKmV H$a| h|. Am¡a Vwåhmar Vmo `h H$Wm A{YH$ ho Omo Amn ^mdmW© : ho gy`©nwÌr lr`_wZmOrŸ! Vwåhmao `m Aï>H$H$mo AmZÝXH$[aHo$ Omo gXm
_moj gwIH$mo AZw^d H$amAmo hmo Amoa g_J« lrJmonrOZHo$ g“_H$[aH|$ ñ_agå~ÝYr nmR> H$ao ho VmHo$ g_ñV Xy[aVH$mo j` hmo` ho Aé _moj Xododmao ^JdmZ²_| {ZíM`
l_ hmo` ho VmH$[aHo$ Omo ñdoXObHo$ {~ÝXw gH$b eara_|V| CËnÝZ hm|` h| {VZH$mo àr{V hmo` ho. VmH$[aHo$ n{hbo ~VmB© ho gmo g~ {g{Õ àmßV hmo` ho, à{V~ÝY
g“ {OZH$m| ho VmH$mo gå~ÝY ^ŠVZ²Hw§$ H$amAmo hmo. Egr Vwåhmar (Ÿlr`_wZmOrH$sŸ) {Zd¥Îm H$[adodmao à^w àgÝZ hmo` h|, AÝV:H$aUH$mo dmgZm g{hV ñd^md {\$a
H$Wm A{YH$ ho. Vmgy§ bú_rOrH$s ñVw{V hmo` naÝVw AmnH$s ñVw{V Vmo H$moZ H$a Om` ho Aé ^JdmZ²H$mo ñd^md, ho Omo d«O^ŠVZ²H$m| XodoH$mo AmZÝX AmoaHw§$ Zmht
gHo$Ÿ!Ÿ&&8Ÿ&& Xo` h|, gmo ñd^mdhþ {\$a Om` ho. Eg| à^yZ²H$m| {à` lrAmMm`©Or _hmà^wOr
H$hV h|.
Ego lr`_wZmOrH$s ñVw{V H$[aHo$ `m ñVmoÌH$mo nmR> H$[adoH$mo \$b H$hV h|Ÿ:
{dd¥{Îm : Ed§ H$m{bÝXt ñVwËdm EVËñVmoÌnmR>\$b_² Amhþ… Vdmï>H$_² B{V.
`Ú{n AÝ`H¥$VmÝ`{n ñVmoÌm{U gpÝV VWm{n dú`_mU§ \$b_² EVËñVmoÌnmR>oZ¡d
Vdmï>H$_² BX§ _w X m nR>{V gy a gy V o gXm ^d{V Z AÝ`Wm B{V kmnZm` BX_² B{V CŠV_². AÝ`H¥$VñVmoÌofw Ed§{dY-
g_ñV-Xw [ aV-j`mo ^d{V d¡ _w H w $ ÝXo a{V:Ÿ&& ñdê$n-{Zê$nUm^mdmV² BX§ Vdmï>H§$ `: nR>{V Vñ` nydª g_ñVXw[aVj`mo
V`m gH$b-{gÕ`mo _w a [anw í M gÝVw î `{V ^d{V. VXZÝVa§ _mojXmV`©{n ñZohmo ^d{V. AVEd CŠV§ ""ZamUm§ jrUnmnmZm§
ñd^md-{dO`mo ^do X ² dX{V dëb^: lrhao : Ÿ&&9Ÿ&& H¥$îUo ^pŠV: àOm`Vo'' B{V. _wHw$ÝXnXmX² `Ú{n _moj_od gmYmaÊ`oZ gd}ä`mo
XXm{V VWm{n ËdËñVw{VnmR>mV² àgÝZmo ^pŠV_od XXm{V Z Vw _moj_{n B{V
^JdËñd^md-namdÎm©H$Ëd_² CŠV_². VV: {H$_² B{V VÌ Amhþ… V`m gH$b{gÕ`:
Ÿ&&B{V lr_Ûëb^mMm`©{da{MV§ `_wZmï>H§$ gånyU©_²Ÿ&&
nydm}ŠVm: gdm©Ë_^mdmX`mo ^dpÝV B{V eof:. ZZw à{V~ÝYHo$ {dÚ_mZo g{V
H$W_² EVËñVmoÌ_mÌmX² EVmdX² ^d{V B{V MoV² VÌ Amhþ… _wa[anwíM gÝVwî`{V
gyagyVoŸ!Ÿ=Ÿho gy`©nwÌr `_wZoŸ! a{V:Ÿ=Ÿ^pŠV, ^d{VŸ=Ÿhmo` ho B{V. `Wm Xmofê$n§ VpÝZéÕ-H$Ý`m-gwIàmpßV-à{V~ÝYH§$ {ZamH¥$Ë` Vm
VdŸ=ŸAmnH$s BX_²Ÿ=Ÿ`o VWmŸ=ŸAé A“rH¥$VdmZ² Ed_² EVËnmR>oZm@{n à{V~ÝY§ {Zdm`© V_{n A“rH$amo{V BË`{n
Aï>H§$Ÿ=ŸñVw{Vê$n Aï>H$H$mo gH$b{gÕ`:Ÿ=ŸgH$b {g{ÕE§ kmnZm` _wa[anwnX_². \$bmÝVa_² Amhþ: ñd^md{dO`mo ^doX² B{V. ñd^mdñ`
(`:)=ŸOmo gXmŸ=ŸgXm (Ÿ^dpÝVŸ=ŸàmßV hmo` h|) {dO`: namd¥{Îm… ^d{V. gdmgZm B{V "{d'CngJm©W…© . Xwï>ñd^mdmo{n CÎm_ñd^mdmo
^d{V B{V AW©…. ZZw BX_² AZoH$-Vn:-gmÜ`§ H$W_² EVËnmR>_mÌmX² B{V MoV²
_wXmŸ=ŸàgÝZ{MÎm hmo`Ho$ MŸ=ŸAmoa, _wa[anw:Ÿ=ŸlrH¥$îU
VÌ Amhþ… dX{V dëb^: B{V. VoZ AmßVdmŠ`ËdoZ àm_mÊ`_² CŠV_². ZZw BV:
nR>{VŸ=ŸnmR> H$ao ho gÝVwî`{VŸ=ŸàgÝZ hmo` h| nydª Ho$Zm{n AZwŠVËdmX² ^dXwpŠV_mÌoU H$W§ àm_mÊ`_² B{V MoV² VÌ Amhþ…
lr`_wZmï>H$_² lr`_wZmï>H$_²
155 156
lrhao… B{V. gmjmÀN´>rnwéfmoÎm_-gå~ÝYr `V: Ah_² AVmo dXm{_ B{V AW©:. && ~mb~moY: &&
AÌ A`_² Ame`:. gmjmËñdê$ngå~pÝYZm§ ñdê$n§ gmjmV²-VËgå~pÝYZEd (7)
OmZpÝV ZVw AÝ`o. lrH$m{bÝÚm: gmjmV²-VËgå~pÝYËd§ nydª àH$Q>_do Cnnm{XV_². Xygao ‘V‘| Y‘©, AW©, H$m‘ Amoa ‘moj `o Mmam| nwéfmW© hr ’$bê$n h| Ego
ñdm{V[aŠVmZm§ gmjmÀN´>rJmoHw$boe-gå~ÝYm^mdmV² gmjmV² VËgå~pÝYÝ`m: H$ho h|. Vmgy§ OrdZ²H$s àd¥{Îm nwéfmW© {gÕ H$[ado‘| hmo` ho. naÝVw, ^pŠV‘| Omo
ñdê$nmkmZmV² VXH$WZ_². ñdñ`Vw gmjmV²-VaÑeËdmV² VËñdê$nkmZmV² ~‹S>mB© ho gmo Ord Zmht OmZo ho gmo OVm`doHo${b`o nwéfmW©Ho$ ñdê$n{Zê$nUnyd©H$
VËH$WZ{_{V Z AZwnn{Îm: H$m{MV²Ÿ&&9Ÿ&& AnZmo {gÕmÝVê$n ‘“bmMaU H$hV h|:
Ÿ&& B{V lr{dÆ>boída{da{MVm (ŸJmoñdm{_lrJmoHw$bZmWàny[aVmŸ) ZËdm h[a¨ gXmZÝX§ gd© - {gÕmÝV-gL² > J« h ‘² &
lr`_wZmï>H${dd¥{V: gånyUm© Ÿ&& ~mb-à~mo Y ZmWm© ` dXm{‘ gw { d{ZpíMV‘² & &1&&
Q>rH$m : BVZ| `m ñVmoÌH$mo nmR> H$[adodmaoHw§$ `o (Ÿlr`_wZmOrŸ) AmZÝXH$mo XmZ gXmZÝX§=gpÀMXmZÝX gw{d{ZpíMV§=Am{N> ^m§{Vgm|
H$aV h|, Eg| ^ŠVZ²Ho$ Xw:I VWm nmnHw§$ h[adodmao à^wH$m| {à` lrAmMm`©Or
h[a¨=lrH¥$îUHw$§ {ZpíMV H$`m} ^`mo
_hmà^wOr H$hV h|.
ZËdm=àUm‘ H$[aHo$ gd©{gÕmÝVgL²>J«h§=g^r
~mb-à~moYZmWm©`=~mbH$Z²Hw$§ AmN>r {gÕmÝVZ²Ho$ gL²>J«hH$m|
`Ú{n lr`_wZmOrHo$ AÝ` ñVmoÌ h| VWm{n `m ñVmoÌHo$ nmR>gy§ hr g~ \$b
{_bo ho AÝ` ñVmoÌHo$ nmR>gy§ Zmht {_bo ho. Š`m|Ÿ? Omo AÝ` ñVmoÌ_| Egmo ^m§{Vgm| AW©~moY hmo` dmHo${b`o (Ah§=‘|)dXm{‘=H$hÿ§ hþ§
ñdê$n{Zê$nU Zmht ho. Vog| AmZÝXH$[aH|$ gXm nmR> H$ao V~ \$b {_bo, Š`m|Ÿ?
Omo AW©H$mo kmZ hmo` V~ AmZÝX àmßV hmo`. Amoa gXm nmR> H$ao V~ Amgwamdoe ^mdmW© : ^ŠVZ²Ho$ Xw:I VWm nmn Hw$§ h[adodmao gXmZÝX (lrH¥$îU) ^JdmZ²Hw$§
Z hmo`. Vog| lr`_wZmOrHo$ ñVmoÌgy§ hr `h \$b {_bo ho AmoaHo$ ñVmoÌgy§ Zmht {_bo Z‘Z H$[aHo$, ~mbH$Z²Hw$§ AmN>r ^m§{Vgy§ ~moY hmo`doHo${b`o, g~ à‘mUZ²gy§ {ZpíMV
ho. Š`m|Ÿ? Omo ^JdmZ²Zo Aï>{dY Eoíd`© lr`_wZmOrH$m| {X`o h|. Vmgy§ lr`_wZmOrHo$ {H$`mo ^`mo gd©{gÕmÝVH$mo gL²>J«h H$hÿ§ hþ§.
`m Aï>H$H$mo AWm©ZwgÝYmZ nyd©H$ AmZÝXgy§ gXm nmR> H$ao Vmo g~ \$b àmßV
hmo`Ÿ&&9Ÿ&& Q>rH$m : ^JdmZ² "h[a' h| Vmgy§ Xw:IZ²H$s {Zd¥{Îm H$ao h|; Amoa gXmZÝX h| Vmgy§
B{V lrdëb^mMm`© {da{MV lr`_wZmï>H$H$s gwIH$s àmpßV H$amdo h|. {VZHw$§ lrAmMm`©Or Z‘Z H$[aHo$ `h OVm`mo Omo
Jmoñdm_r lrZ¥qghbmbOr _hmamOH¥$V OrdZ²Hw$§ Xw:IH$s {Zd¥{Îm VWm gwIH$s àmpßVH$s BÀN>m hmo` Vmo XrZVmnyd©H$
d«O^mfmQ>rH$m gånyU© ^B©Ÿ&& ^JdmZ²H$m| Z‘Z H$aZmo. gmo (Z‘Z) H$[aHo$ gd©{gÕmÝVH$mo gL²>J«h H$hÿ§Jmo Ego
H$ømo ho. BVZo (AWm©V²) nwéfmW©H$mo à{VnmXZ H$[adodmao Omo emó h| {VZH$mo Om‘|
{gÕmÝV ho Egmo J«ÝW H$hÿ§ hþ§.
`o J«ÝW ~mbH$Z²Hw$§ ~moY H$[adoHo${b`o ho. BVZo AnZmo {hV H$hm VWm A{hV
lr`_wZmï>H$_² ~mb~moY:
157 158
H$hm dmo Zmht OmZo h|; Amoa ^md ewÕ ho Vmgy§ X`mHo$ nmÌ h| gmo "~mbH$' H$ho
Om` h|. {VZH$m| Xygao ’$b-gmYZ{df`H$ Cnm` J«hU H$[adoH$mo ^«‘ {‘Q>m`Ho$
Oogmo A{YH$ma Vm à‘mU ^pŠV‘| AWdm eaUmJ{V‘| àdoe hmo`doH$mo gm‘Ï`©
hmo` Egmo ~moY CËnÝZ H$[adoHo${b`o `h J«ÝW ho&&1&&
`o Mm`m] Zm__mÌgy§ hr "AW©' H$ho Om` h|. dñVwVmgy§ Vmo ^pŠV hr _w»`
nwéfmW© ho. Vmgy§ hr _yb_| ""nwéfmW© h|'' Eg| Zmht H${hHo$ ""AW© h|'' Ego H$ømo
`m àH$ma Amoa(AÝ`) ’$bH$mo gå~ÝY ~Vm`Ho$ n{hbogy§ nwéfmW©Z²Ho$ {df`‘| ho. Amoa BZ nwéfmW©Z²H$mo OrdZ²Zo {dMma {H$`mo ho VWm B©ídaZohþ {dMma {H$`mo ho,
gÝXoh {‘Q>m`doHo${b`o g§jongy§ {VZH$mo {ZíM` H$hV h|: Eg| Xmo` àH$magy§ `o {dMm[aV h|Ÿ&&2Ÿ&&
~mb~moY: ~mb~moY:
159 160
Q>rH$m : gmÜ` Amoa gmYZ H$[aHo$ `wŠV Abm¡{H$H$ nwéfmW© Vmo doX_| H$ho h|. Oog|
A_wH$ gmYZ H$[aHo$ A_wH$ `km{XH$ Y_© {gÕ hmoV ho, A_wH$ gmYZ H$[aHo$ Y_©emóm{UŸ=ŸY_©emó| {ÌdJ©gmYH$m{Z = {ÌdJ©Ho$ gmYH$ h|
A_wH$ AW© {gÕ hmoV ho, A_wH$ gmYZ H$[aHo$ A_wH$ H$m_ {gÕ hmoV ho Amoa MŸ=ŸAmoa B{V (ŸhoVmo:Ÿ)Ÿ=Ÿ`m H$maUgy§
A_wH$ gmYZ H$[aHo$ _moj {gÕ hmoV ho -Ego doX_| {Zê$nU {H$`mo ho. Amoa doX
Zr{V:Ÿ=ŸZr{Vemó| MŸ=ŸAmoa VpÝZU©`:Ÿ=Ÿ{dZH$mo {ZU©`
B©ídaàmoŠV ho Vmgy§ doX_| H$ho h| gmo nwéfmW© B©ída{dMm[aV nwéfmW© h| Amoa F${fZ²Zo
H$ho h| gmo bm¡{H$H$nwéfmW© (ŸOrd{dMm[aVŸ) h|. `Ú{n g~ F${f doXHw§$ Om{Zdodmao H$m_emóm{UŸ=ŸH$m_emó| (ŸAñ_m{^:Ÿ=Ÿh_mao ÛmamŸ)
h| VWm{n Vog|hr {Zê$nU H$[adoH$s B©ídaH$s Amkm ho Vmgy§ {^ÝZ {Zê$nU {H$`mo H«$_mV²Ÿ=ŸH«$_gm| ZŸ=ŸZmht CÀ`VoŸ=ŸH$ømo ho
hoŸ&&3Ÿ&&
^mdmW© : _Zwñ_¥{V Am{X Y_©{Zê$nU H$[adodmao emó, H$m_ÝXH$s` Am{X
F${f{dMm[aV bm¡{H$H$ nwéfmW©Z²H$mo {Zê$nU H$[adodmao emóZ²H$s n[aJUZmŸ: Zr{Vemó (ŸAW©emóŸ) VWm dmËñ`m`Z Am{X H$m_emó H«$_gm| Y_©, AW© Amoa
bm¡{H$H$m§ñVw àdú`m{_ doXmX² AmÚm `V: pñWVm:Ÿ& H$m_ BZ {ÌdJ©Ho$ gmYH$ h|. Vmgm| {dZH$mo {ZU©` h_ Zmht H$ao h|Ÿ&&4Ÿ&&
bm¡{H$H$mZ²Ÿ=Ÿbm¡{H$H$ nwéfmW©Z²H$m| `V:Ÿ=ŸH$maUHo$ Q>rH$m : {VZ_| Y_©emó Y_©Hw§$ {gÕ H$[adodmao h|, Zr{Vemó AW©Hw§$ {gÕ
H$[admao h| Amoa H$m_emó H$m_Hw§$ {gÕ H$[admao h|. Y_©, AW© Amoa H$m_ `o
VwŸ=ŸVmo (ŸAh§Ÿ=Ÿ_¢Ÿ) AmÚm:Ÿ=Ÿn{hbo
VrÝ`m| "{ÌdJ©' H$ho Om` h|. gmo ewÕ^mddmao AZÝ`^ŠVZ²H$m| Vmo à^whr {gÕ
àdú`m{_Ÿ=ŸH$hV hm| doXmV²Ÿ=ŸdoXgm| H$[a XoV h|. Amoa `{X gmYmaU ^ŠVZ²H$m|hþ à^w {ÌdJ© {gÕ H$a| Vmo BVZohr_|
(ŸdoX_m{lË`Ÿ=ŸdoXH$mo Aml`ŸboHo$Ÿ) pñWVm:Ÿ=ŸpñWV, (ŸgpÝVŸ=Ÿh|Ÿ) AQ>H$ Om§`. Vmgy§ {VZ(Ÿ{ÌdJ©Ÿ)_| (ŸgmYmaU ^ŠVZ²Ho$Ÿ) l_(Ÿà`ËZŸ)H$mo à^w
Zme H$ao h|. Vmgy§ {VZH$mo {ZU©` (Ÿ`hm§Ÿ) Zmht H$ømo hoŸ&&4Ÿ&&
^mdmW© : Abm¡{H$H$ nwéfmW© Vmo doXgy§ pñWV h|. {VZH$mo {dMma H$[adoH$s
Amdí`H$Vm Zmht ho. Vmgy§ bm¡{H$H$ nwéfmW©Hw§$ Vmo H$hÿ§Jmo. Eg| {ÌdJ©H$s ì`dñWmH$mo gyMZ H$[aHo$ _mojê$n \$b EH$ ho qH$dm AZoH$
hoŸ? Eg| Om{ZdoH$s BÀN>m hmo` Vhm§ H$hVŸh|Ÿ:
Q>rH$m : Abm¡{H$H$ nwéfmW© Vmo doXgy§ pñWV h|. {VZH$mo {dMma H$[adoH$s Amdí`H$Vm
Zmht ho. Š`m| Omo {OZHw§$ Abm¡{H$H$ nwéfmW© {gÕ H$[adoH$s BÀN>m hmo` do doX_| _mo j o MËdm[a emóm{U bm¡ { H$Ho $ naV: ñdV:Ÿ&&5Ÿ&&
{bIo à_mU H$a|. naÝVw do nwéfmW© {gÕ hmo` gH|$ Ego Zmht h| `o OVm`doHo${b`o {ÛYm Ûo - Ûo ñdVg² VÌ gm§ » `-`mo J m¡ àH$s{V© V m¡ Ÿ &
""pñWV h|'' Eg| H$ømo ho. BVZo àM{bV Zmht ho. Vmgy§ bm¡{H$H$ nwéfmW©Hw§$ Vmo
Ë`mJmË`mJ-{d^mJo Z gm§ » `o Ë`mJ: àH$s{V© V :Ÿ&&6Ÿ&&
H$hÿ§Jmo.
ñdV:Ÿ=ŸAmnhrŸ/Ÿñd`§hr Ë`mJmË`mJ-{d^mJoZŸ=Ÿ
Y_© e móm{U Zr{VíM H$m_emóm{U M H« $ _mV² Ÿ &&4Ÿ&&
naV:Ÿ=ŸAÝ` Ûmam Ë `mJ Amoa AË`mJ Ho$ ^oXgm|
{ÌdJ© - gmYH$mZr{V Z VpÝZU© ` CÀ`Vo Ÿ &&
{ÛYmŸ=ŸXmo àH$maHo$ gm§»`-`moJm¡Ÿ=Ÿgm§»ç Amoa `moJ
~mb~moY: ~mb~moY:
161 162
bm¡{H$Ho$Ÿ=Ÿbm¡{H$H$ ñdV:Ÿ=ŸIwXŸ/ŸAmn H$[aHo$ AhÝVm-__VmH$mo Zme ^`o ñdê$nñW:Ÿ=Ÿñdê$n_| pñWV
_mojoŸ=Ÿ_moj_|, Ûo-ÛoŸ=ŸXmo-Xmo àH$s{V©Vm¡Ÿ=ŸH$ho J`o h| gd©WmŸ=Ÿg~ àH$magy§ (Ÿ^d{V VXmŸ=Ÿhmodo ho V~Ÿ)
(ŸH¥$Ëdm B{V `mdV²Ÿ=ŸEgo H$[aHo$Ÿ) gm§»`oŸ=Ÿgm§»ç_|, Ë`mJ:Ÿ=ŸË`mJ {ZahL²>H¥$Vm¡ (Ÿg{VŸ)Ÿ=ŸAhL²>H$ma g:Ÿ=Ÿdmo, H¥$VmW©:Ÿ=ŸH¥$VmW©
MËdm[aŸ=ŸMma, emóm{UŸ=Ÿemó| àH$s{V©V:Ÿ=ŸAmN>r ^m§{Vgm| H$ôçmo a{hV ^`o (ŸOrdo B{V eof:Ÿ) {ZJÚVoŸ=ŸH$ôçmo Om` ho
(ŸgpÝVŸ=Ÿh|Ÿ) VÌŸ=ŸCZ_| (ŸApñVŸ=ŸhoŸ)
^mdmW© : AhÝVmŸ-Ÿ__VmH$mo Zme ^`oV| gd©Wm Ah‘>maeyÝ` hmo`dono O~ Ord
^mdmW© : bm¡{H$H$ _moj_| Xmo` emó (Ÿ_mJ©Ÿ/ŸCnm`Ÿ/ŸgmYZŸ) naV: _moj {gÕ AnZo ñdê$n_| aho V~ gmo Ord "H¥$VmW©' H$ømo Om` ho.
H$[adodmao h| Amoa Xmo` emó ñdV: _moj {gÕ H$[adodmao h|. Eg| H$[aHo$ ñ_mV©_moj
{df`H$ Mma emó h|. {dZ_|gy§ ñdV: (ŸOrdHo$ ñdmYrZŸ) _moj_| Ë`mJ Amoa Q>rH$m : BVZo, ñWybeara VWm {b“eara H$s AhÝVm Amoa BZHo$ n[aH$a Omo
AË`mJ Ho$ ^oXgy§ gm§»` Amoa `moJ emó H$ho h|. J¥hm{XH$ VWm àmU, BpÝÐ` à^¥{V h| {VZ_| __VmH$mo Ë`mJ hmo` V~ ~w{ÕVÎd_|
Omo à{V{~å~ aømo ho Vm_| A{^_mZ {_Q> Om`. V~ H$Îmm©nZmo VWm ^moŠVmnZmohþ
Q>rH$m : Om_| emó_| H$hr ar{Và_mU gmYZ H$[adoV| Ord H¥$VmW© hmo` gmo ñdV: {_{Q> Om`. V~ Ord AnZo ñdê$n_|hr àH$me_mZ hmo`. gmo Ord _wŠV ^`mo Eg|
_mojgmYH$ emó h|. Amoa Om emó_| H$hr ar{Và_mU gmYZ H$[adoV| H$moCHo$ gm§»`mMm`©Z²Zo H$ømo hoŸ&&7Ÿ&&
àgmXgy§ (ŸH¥$nmgy§Ÿ) Ord H¥$VmW© hmo` gmo naV: _mojgmYH$ emó h|. Vm_| ñdV:
(ŸOrdHo$ ñdmYrZŸ) _moj_| Ë`mJ Amoa AË`mJ Ho$ ^oXgy§ gm§»` Amoa `moJ emó Jm¡Îm_m{XH$Z²Ho$ _V_| Oogo doX{déÕ A§e h| Vogo gm§»`_|hþ doX{déÕ A§e
H$ho h|. BVZo Ë`mJ H$[adogy§ _moj {gÕ hmo` Egmo à{VnmXZ H$[adodmamo EH$ emó h|. V~ gm§»`_| Omo _mojH$mo à{VnmXZ {H$`mo ho Vm_| {eï>Z²H$mo AmXa Ho$go hoŸ?
ho. Amoa Ë`mJ {H$`o {~Zm _moj {gÕ hmo` Egmo à{VnmXZ H$[adodmamo EH$ (ŸXygamoŸ) Amoa Jm¡Îm_m{XH$Z²Z| Omo _mojH$mo à{VnmXZ {H$`mo ho Vm_| {eï>Z²H$mo AZmXa Š`m|
emó ho. Vm_| gm§»`memó_| Ë`mJ H$ømo ho. BVZo {ZË`m{ZË`dñVwH$mo {ddoH$ hmo` hoŸ? Eg| Om{ZdoH$s BÀN>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ:
V~ d¡am½` ^`ogy§ Ë`mJ H$ao V~ _moj hmo`. Ego Ë`mJ H$[aHo$ _moj OrdHo$
ñdmYrZ ho Egmo ~Vm`dodmamo gm§»`emó hoŸ&&5-6Ÿ&&
VXWª à{H« $ `m H$m{MV² nw a mUo @ {n {Zê${nVmŸ&
F${f{^a² ~hþ Y m àmo Š Vm \$b_² EH$_² A~møV:Ÿ&&8Ÿ&&
Xohm{XH$ g”mV {dÚ_mZ ho V~ Ë`mJ_mÌV| Ho$g| _wpŠV hmo`Ÿ? Egr e‘>m
H$[aHo$ _wpŠVH$mo àH$ma H$hV h|Ÿ:
VXWªŸ=ŸdmHo${b`o nwamUoŸ=ŸnwamUZ²_|, A{nŸ=Ÿ^r
F${f{^:Ÿ=ŸF${fZ²Zo {Zê${nVmŸ=Ÿ{Zê${nV ho
AhÝVm-__Vm-Zmeo gd© W m {ZahL² > H¥ $ Vm¡ Ÿ &
~hþYmŸ=Ÿ~hmoV Vaohgy§ A~møV:Ÿ=Ÿemógy§ A{déÕ àH$magy§
ñdê$nñWmo `Xm Ord: H¥ $ VmW© : g {ZJÚVo Ÿ &&7Ÿ&&
àmoŠVmŸ=ŸH$ømo ho EH§$Ÿ=ŸEH$, \$b_²Ÿ=Ÿ\$b
H$m{MV²Ÿ=ŸH$moD$, à{H$`mŸ=Ÿà{H«$`m (Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo` hoŸ)
AhÝVm-__VmZmeo (Ÿg{VŸ)Ÿ= `XmŸ=ŸO~, Ord:Ÿ=ŸOrd
~mb~moY: ~mb~moY:
163 164
^mdmW© : AÝ`Wm-ê$nH$mo Ë`mJ H$[aHo$ AnZo ñdê$ngm| Omo pñW{V ho gmo _wpŠV
ho. Ego _mojHo${b`o H$moC à{H«$`mH$mo nwamU_|hþ {Zê$nU ^`mo ho. AZrída gm§»`Hw§$ ^mdmW© : Ë`mJ Zmht H$[ado_| `moJ_mJ© H$ømo Om` ho, `h ~mV {ZpíMV ho. Amoa
N>m§{S>Ho$ g~H$mo \$b EH$ hmo` ho. Ë`mJhþ _Zgy§ H$aZmo; AWm©V² _mZ{gH$ Ë`mJ H$ao. Amoa `moJ_mJ©_|hþ `_, {Z`_
Am{X A“ Vmo Adí` gmYZo M{h`o. `moJ {gÕ ^`ogy§ AmË_mHo$ ñdê$n_|
Q>rH$m : nwamU doXHo$ AW©H$s d¥{Õ H$[aHo$ ñnï> {ZU©` H$[adodmamo ho. VmHo$ pñW{Vê$n _moj {gÕ hmo` ho.
AZwHy$b gm§»`H$mo _moj ho Vmgy§ Vm_| {eï>Z²H$mo AmXa ho. Amoa Jm¡Îm_m{XH$Z²Zo
_mojH$mo Oogmo à{VnmXZ {H$`mo ho gmo nwamUgy§ AZwHy$b Zmht ho. Vmgy§ Vm_| Q>rH$m : OmHw$ Ë`mJ {H$`o {dZm _mojH$mo gmYZ H$aZmo hmo` Vmo VmHo${b`o `moJ_mJ©
{eï>Z²H$mo AmXa Zmht ho. `Ú{n F$frZ²Z| ~hmoV àH$maH$s gm§»`H$s à{H«$`m H$hr ho. BVZ| {MÎmd¥{ÎmH$mo {ZamoY H$aHo$ AmË_mH$mo ~moYH$ _mJ© ho gmo nyamUgy§ AZwHy$b
ho VWm{n {Zarída gm§»`Hw$ N>m§{S>Ho$ AÝ` g~ gm§»`_| AmË_ì`{V[aŠV g~Z²H$mo ho. Vm_| Ë`mJhþ _Zgy§ hr ho. `_, {Z`_, AmgZ, àUm`m_, àË`mhma, Ü`mZ,
Ë`mJ H$aZmo `o AÝVa“ gmYZ EH$(Ÿg_mZŸ) ho VWm AnZo ñdê$n_| pñW{Vê$n YmaUm Amoa g_m{Y ê$n gmYZ Vmo H$aZ|. V~ `moJ {gÕ ^`ogy§ AmË_mHo$ ñdê$n_|
_moj\$bhþ EH$(Ÿg_mZŸ) ho. Vmgy§ (Ÿemógy§Ÿ) ~mø gm§»`Hw$ N>m§{S>Ho$ g~ gm§»` pñW{Vê$n _moj {gÕ hmo` hoŸ&&9Ÿ&&
{eï>Z²H$m| AmXa H$[ado`mo½` ho. AWdm nwamUmoŠV gm§»`_| AmË_Xe©Zê$n àW_
EH$ \$b hmo` ho Amoa nrN>o kmZÛmam _mojê$n Xygamo \$b hmo` ho. Vm_| F$frZ²Zo
Eg| ñdV: (ŸOrdHo$ ñdmYrZŸ) _moj_| Xygao emóH$mo {ZU©` {H$`mo. A~,
Omo {dMma {H$`moŸho dmH$mo AmË_Xe©Zê$n EH$ \$b hmo` ho. gmohÿ {Zarída
naV: (Ÿnaml`Ÿ) _mojHo$ Xmo` emóH$mo {ZU©` H$[adoHo${b`o Vm_| _mojH$mo Omo
gm§ » `Ÿ{gdm`Ho $ gm§ » `H$mo \$b ho . {Zarída gm§ » `H$mo \$bŸVmo
ñdê$n ho VmHo$ {Zê$nUnyd©H$ {dñVma ~VmdV h|. ~«÷mOr _mojHw§$ Zmht XoV h| Vm_|
ZaH$àmpßVê$nhrŸhoŸ&&8Ÿ&&
à_mUhþ H$hV h|Ÿ:
~mb~moY: ~mb~moY:
167 168
^mdmW© : ~«÷ hr {dîUw Amoa {ed ê$n hmo` J`mo ho Vmgm| emó_| CZ XmoZm|Z²H$m| ^moJ-_moj-\$boŸ=Ÿ^moJ-_moj \$bZ²Hw§$ {edoZ = {edOrgy§, _moj: = _moj
gd© OJV²H$o _ybH$maU H$ho h|. Amoa AnZo-AnZo emó_| CZ XmoZm|ZH² $mo Xmofa{hVnZmo XmVw§Ÿ=ŸXo`doHy§$, Ûm¡Ÿ=ŸXmoC {dîUwZm={dîUwgy§, B{V=Egmo
Amoa gd©JwUgånÝZnZmo H$ømo ho. AWm©V² JwUmdVma {dîUw Amoa {ed H$mo Omo CZ- A{nŸ=Ÿhr, eŠVm¡Ÿ=ŸepŠV_mZ² {d{ZíM` = n³H$mo {ZíM`
CZHo$ emóZ²_| gdm©Ë_H$nZmo Am{X na~«÷Ho$ JwU ~Vm`o h| do g~ JwU na~«÷Ho$hr
(ŸñV:Ÿ=Ÿh|Ÿ)Ÿ(ŸVWm{nŸ=ŸVmoD$Ÿ) (ŸApñVŸ=ŸhoŸ)
h| CZHo$ Zmht.
^mdmW© : ^moJ VWm _moj Ho$ Xo`do_| `Ú{n XmoD$ g_W© h| VWm{n {edOrHo$
Q> r H$m : AWd© { ea, ído V mídVa à^¥ { V Cn{ZfXZ² _ | {edê$ngy § Amo a
^OZV| ^moJ Amoa {dîUwHo$ ^OZV| _moj {_bo ho, Eg| {deof {ZíM` ho.
_hmZmam`Umon{Z{fX², Zmam`Umon{ZfV² à^¥{V Cn{ZfXZ²_| {dîUwê$ngy§ ~«÷H$mo hr
à{VnmXZ ho. {VZgy§ A{déÕVmgy§ nmewnV VWm nmÄMamÌm{XH$Z²_| gdm©Ë_H$nZogy§
XmoD$Z²H$mo {Zê$nU ho. Vmgy§ ~«÷ hr Vogmo ho. Q>rH$m : lr^mJdVHo$ Xe_ñH$ÝYHo$ 88 _| AÜ`m`_| H$ømo ho Omo {edOr
epŠV`wŠV h| Amoa JwUZ²H$[aHo$ Amd¥V h|. Vmgy§ {edOrHo$ ^OZV| JwUZ²H$s
{d^yVrZ²H$mo ^moJ {_bo ho. Amoa h[a gmjmV² {ZJw©U AWm©V² _m`mV| na h|. {VZHo$
{edOrHo$ (ŸnmewnVm{XH$Ÿ) emóZ²_| {edOr {ZXm}fnyU©JwU h| Eg| {Zê$nU
^OZV| {ZJw©U hmo` AWm©V² _moj {_bo ho. Vmgy§ lwVrZ²_| VWm nwamUm{XH$Z²_| H$moC-
{H$`mo ho Amoa {dîUwHo$ (ŸnmÄMamÌm{XH$Ÿ) emó_| {dîUw {ZXm}fnyU©JwU h| Eg|
H$moC ñWbZ²_| {edOr _moj Xo` h| VWm {dîUw ^moJ Xo` h| Ego {b»`mo ho gmo Egmo
{Zê$nU {H$`mo ho. gmo (Ÿ{Zê$nUŸ)hþ {edê$ngy§ VWm {dîUwê$ngy§ na~«÷H$mo hr
gm_Ï`© ~Vm`doHo${b`o ho. XodoHo$ A{^àm`gy§ ZmhtŸhoŸ&&13Ÿ&&
{Zê$nU ho, JwUmdVmaZ²H$o A{^àm`gy§ Zmht ho. Vmgyh§ r _hm^maV_| _mojY_©(Ÿnd©Ÿ)_|
H$ømo ho Omo gm§»`, `moJ, nÄMamÌ, doX VWm nmewnV `o nm§MmoH$s {Zð>m AÝV_|
Zmam`U à^w h|. naÝVw `m A{^àm`Hw§$ Zmht Om{Zdodmao AkmZr h| Vmgy§ {VZ_| {edOr ^moJ Xo` h| Amoa {dîUw _moj Xo` h| Vm_| ~mbH$Z²Hw§$hþ g_w{Pdo_|
Om-Om XodVmH$mo à{VnmXZ ho gmo-gmo XodVmhr AÝV_| {Zð>mê$n h| Eg| _mZo h|. Amdo Egr `wpŠV H$hV h|Ÿ:
Vmgy§ {dZHw§$ \$bhÿ {VZ-{VZ XodVmZ²_| gm`wÁ`m{XH$ hmo` ho; naÝVw ^JdmZ²H$mo
AmZÝX AWdm ^OZmZÝX Zmht {_bo ho. Egr Vahgy§ Ord{dMm[aV bm¡{H$H$ bmoHo$@{n `V² à^w^wªŠVo VÝZ `ÀN>{V H${h©{MV²Ÿ&&14Ÿ&&
_mojH$mo {Zê$nU {H$`moŸ&&12Ÿ&&
bmoHo$Ÿ=ŸbmoH$_|, A{nŸ=hþhÿ VV²Ÿ=Ÿdmo (ŸdñVwŸ=ŸdñVwŸ)
{ed VWm {dîUw Ho$ ^OZH$mo \$b EH$ ho qH$dm {^ÝZ-{^ÝZ ho Eg| `V²Ÿ=ŸOmo (ŸdñVwŸ=ŸdñVwŸ) H${h©{MV²Ÿ=ŸH$~hþ
Om{ZdoH$s BÀN>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ:
à^w:Ÿ=Ÿñdm_r, ^w§ŠVoŸ=Ÿ^moJ H$ao ho ZŸ=ŸZmht, `ÀN>{VŸ=ŸXoV ho
`Ú{nŸ=ŸOmoHo$ ^moJ:Ÿ=Ÿ^moJ, VwŸ=ŸVmo Q>rH$m : bmoH$_|hþ Egr ar{V ho Omo ñdm_r hmo` gmo AnZo ^moJdoH$s Omo dñVw hmo`
~mb~moY: ~mb~moY:
169 170
gmo AmoaHw§$ Zmht XoV ho. Vog| {edOr gXm d¡am½``wŠV a{hHo$ _mojHw§$ ^moJo h| Amoa àË`o H § $ gmYZ§ M¡ V X² {ÛVr`mW} _hmZ² l_:Ÿ&
{dîUw gd©Xm bú_rOrHo$ g“ ^moJ ^moJo h|. Vmgy§ {edOrH$mo ^mo½` _moj ho gmo
AmoaZ²Hw§$ Xod| Zmht h|. Amoa {dîUwH$mo ^mo½` "^moJ' ho gmo AmoaZ²Hw§$ Xod| Zmht h|, `o {hŸ=Ÿ{H$ÝVw, VV²Ÿ=Ÿdmo, A{nŸ=Ÿhþ VXml`:Ÿ=Ÿ^JdXml`
bm¡{H$H$ `wpŠV ~VmB©. naÝVw dmñV{dH$ A{^àm` Egmo ho Omo {edOr Kmoa-epŠV
A{V{à`m`Ÿ=ŸA{V{à`Hw§$ (Ÿ{gÕç{VŸ=Ÿ{gÕ hmodo hoŸ)
g{hV {\$ao h| VWm {dZHo$ CnmgH$ Vm_g hmo` h|. Vmgy§ {edOr _moj Zmht Xod|
h|. Amoa Omo ^JdX²^ŠV {ZJw©U hm|` {VZH$m| bm¡{H$H$ g_¥{Õ Xo`doV| nmV hmo` Eg| Šd{MV²Ÿ=ŸH$~hþH$ EVV²Ÿ=Ÿ`o, àË`oH§$Ÿ=ŸàË`oH$ \$bH$mo
{OZHw§$ OmZ| {VZH$m| ^JdmZ² ^moJ Zmht XoV h|. n[a {OZH$m| g_¥{ÕH$mo _X hmo` EdŸ=Ÿ{h Xr`VoŸ=ŸXoV h| gmYZ§Ÿ=ŸgmYZ ho
Zmht Ego OmZ| {VZH$m| (ŸgwXm_mH$s Zm§BŸ) ^moJhþ XodoŸh|. gmo AJm‹S>r AmdoJmo Omo {Z`VmW©àXmZoZŸ=Ÿ{Z`VŸnXmW©Z²Hw§$ŸXodogy§ {ÛVr`mW}Ÿ=ŸXygao nwéfmW©Z²Hw§$ Xo`do_|
""A{V{à`H$m| XoVŸh|''. VXr`Ëd§Ÿ=Ÿ^JdXr`Vm _hmZ²=~‹S>mo,l_:=l_(^d{V=hmoVho)
AWdm d¡îUdOZH$m| _mojH$s BÀN>m Vmo hmoV Zmht ho Vmgy§ do {dîUwH$mo ^OZ ^mdmW© : {edOrHw§$ Omo AË`ÝV {à` hmo` VmHw§$ {edOr H$moC g_` _moj XoV
Zmht H$a|J| Amoa ^JdËgodm_| ^moJ {gÕ hmo` Egr g_¥{ÕH$s BÀN>m hmoV ho Vmgy§ h|. Amoa {dîUwHw§$ Omo AË`ÝV {à` hmo` VmHw§$ {dîUw ^moJ XoV h|, `o ~mVhþ
{edOrH$mo ^OZ H$a|Jo Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$hV h| Omo à^w lrH¥$îU AnZo bmoH${gÕ ho. {ed^OZ ^moJHw§$ {gÕ H$ao ho Amoa {dîUw^OZ _mojHw§$ {gÕ H$ao
^ŠVgå~ÝYr Om dñVwH$mo A“rH$ma H$aV h| gmo dñVw H$moC {~[a`m§ {edOr Zmht ho; `o àË`oH$ gmYZ ho. Xygao-Xygao nwéfmW©H$m| Xo`do_| {ed Amoa {dîUw Hw§$
XoV h|. Š`m| Omo ^JdmZ² ^ŠVH$m_nyaH$ h| Amoa {dZH$s ^pŠV H$ënd¥j gÑe (ŸJwUn[adV©Z H$adogm|Ÿ) A{Vl_ hmo` hoŸ&&15Ÿ&&
ho, gmo g~ BÀN>m nyU© H$aV h|. (Ÿ`{X {edOr ^JdËgodm_| g_©{n©doH$s dñVw
^JdËgdoH$H$m| àXmZ H$a| Vmo ^JdmZ² Aé ^JdX²^pŠV H$mo H$ënVénZm| hr
Q>rH$m : {edOrHw§$ Omo AË`ÝV {à` hmo` VmHw§$ {edOr H$moC g_` _moj XoV h|.
IpÊS>V ˆo Om`Ÿ) Vog| à^wH$s ^pŠVgy§ Omo àmßV hmo` ho VmHw§$ Abm¡{H$H$nZmo ho
Amoa {dîUwHw§$ Omo AË`ÝV {à` hmo` VmHw§$ {dîUw ^moJ XoV h|, `o ~mVhþ bmoH${gÕ
Amoa Abm¡{H$H$H$mohr à^w A“rH$ma H$a| h|. Vmgy§ à^wH$m| A“rH$ma H$[adoH$s dñVw
ho. Vmgy§ {ed Amoa {dîUw _| ^moJ VWm _moj XmoC Xo`doH$s epŠV ho. {VZH$mo ^ŠV
Abm¡{H$H$ ho gmo {edOr Zmht XoV h|, à^w hr XoV h|Ÿ&&14Ÿ&&
hmo` Amoa {VZH$mo Aml` H$[aHo$ A{V {à` O~ hmo` V~ {edOr VWm {dîUw XmoD$
dm ^ŠVH$mo Oogmo A{YH$ma hmo` VmHo$ AZwgma ^moJŸAmoaŸ_moj XoV h|. AWdm
{edOr _moj Zmht Xod| Vmo nmewnV emóH$mo _mojemónZm| {_{Q> Om`Jmo {edOr `{X ^moJHw§$hr XoVo hm|` V~ {dîUwHo$ ^ŠVZ²Hw§$hþ ^moJHo${b`o {edOrH$s
Amoa {dîUw ^moJ Zmht Xod| Vmo ""nwÌ YZ ór hma _hob Kmo‹S>m hmWr ñdJ© Amoa _moj ^pŠV VWm Aml` H$aZmo n‹S>o Amoa {dîUw `{X _mojHw§$ hr XoVo hm|` V~ {edOrHo$
h[a^ŠVV| Xya Zmht h|'' BË`m{XH$ dmŠ`Z²_| ^JdX²^pŠVV| Eo{hH$-nmabm¡{H$H$ ^ŠVZ²H$m| _mojHo${b`o {dîUwH$mo Aml` H$aZmo n‹S>o. gmo Egmo Z hmo` Vmgy§ Omo
g~ gwI {_{bdoH$mo {b»`mo ho gmo Vm_| ~mY AmdoJmo Egr e‘>m hmo` VmH$s AË`ÝV {à` hmo` VmHw§$ Xmo` nXmW© XmoD$ XoV h|.
{Zd¥{ÎmHo${b`o H$hV h|Ÿ:
Omo ^JdX²^ŠV Z hmo` dmHw$ `{X ^moJH$s BÀN>m hmo` Vmo dmo {edOrH$mo
A{V{à`m` VX{n Xr`Vo Šd{MXo d hrŸ& ^OZ H$ao VWm _mojH$s BÀN>m hmo` Vmo dmo {dîUwH$mo ^OZ H$ao. Amoa Omo
{Z`VmW© - àXmZo Z VXr`Ëd§ VXml`:Ÿ&&15Ÿ&& ^JdX²^ŠV hmo` VmHw§$ Vmo g~ nXmW© ^JdmZ²gy§hr {gÕ hm|`. Vmgy§ àË`oH$H$mo
A{V{à`nZmo hmo` Vogmo VXr`nZmo VWm {VZH$mo Aml` H$aZmo `ohr EH$ gmYZ ho.
~mb~moY: ~mb~moY:
171 172
dmhr gmYZgy§ g~ {gÕ hmo`. H$mo _mhmËå` g‘>rU© H$ën_| A{YH$ H$ømo ho Amoa gmpËdH$ H$ën_| h[aH$mo
_mhmËå` A{YH$ H$ømo ho. Eg| Mm`m]Ho$ bjU ~Vm`Ho$ gmpËdH$ H$ën_|
{edOrH$m| _moj Xodo_| VWm {dîUwH$m| ^moJ Xodo_| ~‹S>mo l_ hmo` ho. AWdm _moj\$b ghO_| hmo` ho Ego {b»`mo ho. Vog| ""{dîUw^pŠV H$[adodmao gmpËdH$
{ed^OZ ^moJHw§$ {gÕ H$ao ho Amoa {dîUw^OZ _mojHw§$ {gÕ H$ao ho; `o àË`oH$ h| Amoa e{d^pŠV H$[adodmao Vm_g h|'' Eg| dm_Z nwamUHo$ Xe_mÜ`m`_| {b»`mo
gmYZ ho. Eg| bm¡{H$H$ _mojH$s ì`dñWm H$hr. Amoa Abm¡{H$H$ _moj ^pŠV_mJu` ho. Vmgy§ {dîUw^pŠV H$[adodmao gmpËdH$ hm|` h|. {VZH$m| gËdJwUH$s {Zd¥{V
ho. VmHo${b`o Omo l_ ho gmo gmYZgy§, \$bgy§ VWm ñdê$ngy§ A{V CÎm_ hoŸ&&15Ÿ&& hmo`Ho$ erK«hr JwUmVrVnZmo hmo`dogy§ _moj hmo` ho. Vmgm| Vm_| {dîUwH$m| l_ Z
hmo`. Amoa ^moJ Xo`do_| Vmo {dZH$mo emÝV ñd^md hmo` gmo {\$amdZmo n‹S>o, Vm_|hþ
^moJ_| AmgpŠV hmo`Ho$ Xmof CËnÝZ Z hmo` Egmo ñd^md H$[ado_|hþ {dîUwH$m| l_
{edOrH$m| _moj Xodo_| VWm {dîUwH$m| ^moJ Xodo_| ~‹S>mo l_ ho Eg| H$ømo hmo`.
VmH$mo H$maU H$hV h|Ÿ:
Vog| {edOrHo$ ^ŠV Vm_g hmo` h| {VZH$m| Vmo V_moJwUHo$ aOmoJwUHo$ Amoa
Ordm: ñd^mdVmo Xw ï >m Xmo f m^mdm` gd© X mŸ&&16Ÿ&& gËdJwUHo$ Y_© {_Q>md| V~ JwUmVrVnZmo hmo` V~ _moj hmo`. Vm_| {edOrH$m|
ldUm{X VV: ào å Um gdª H$m`ª {h {gÕç{VŸ& ~hmoV l_ hmo` ho. Amoa Vm_g ñd^mddmaoZ²H$m| ^moJ Xo`do_| ^ŠVZ²H$mo ñd^md
{\$amdZmo Zmqh n‹S>o ho Vmgy§ {edOrH$m| l_ Z hmo`. Vmgy§ OrdZ²Ho$ XmofH$s
Ordm:Ÿ=ŸOrd _mÌ ldUm{XŸ=ŸldU Am{X {Zd¥{ÎmHo${b`o ldUm{XH$ gd©Xm H$aZm|. Vmgy§ ào_ hmo` Amoa VmH$[aHo$ VXr`Ëd
ñd^mdV:Ÿ=Ÿñd^mdgy§ (ŸH$V©ì`§Ÿ=ŸH$aZoŸ) Amoa VXml`Ëd {gÕ hmo`. AWdm Ord ^JdmZ²Ho$ Xmg h|. {VZH$m| ^JdËgodm
H$aZr `o ñdY_© ho. gmo Zmqh H$aV h| Vmgy§ Xmof`wŠV ^`o h|. dm XmofH$s
Xwï>m:Ÿ=ŸXmofdmao(ŸgpÝVŸ=Ÿh|Ÿ) VV:Ÿ=Ÿdmgy§, àoåUmŸ=Ÿào_g§y
{Zd¥{ÎmHo${b`o ldUm{XH$ H$aZmo Vmgy§ ^JdmZ²_| ào_ hmo` Amoa ào_H$[aH|$ g~
Xmofm^mdm`Ÿ=ŸXmof Xya H$[adoHy§$ gdªŸ=Ÿg~, H$m`ªŸ=ŸH$m`© H$m`© {gÕ hmo` hoŸ&&16Ÿ&&
gd©XmŸ=Ÿ{ZaÝVa {hŸ=ŸAdí`, {gÕç{VŸ=Ÿ{gÕ hmo` h|
Eg| gm_Ï`© VWm gmYZ H$s ì`dñWm ~Vm`H|$ VmH$[aHo$ Omo {gÕ ^`mo gmo
H$hV h|Ÿ:
^mdmW© : Ord ^JdmZ²Ho$ A§e h| Vmgy§ ñdê$ngy§ Xwï> Zmqh h| naÝVw ñd^mdgy§ Xwï>
^`o h|. dm XmofH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o gd©Xm ldUm{XH$ H$aZm|. VmH$[aHo$ ào_ hmo`. _mo j ñVw gw b ^mo {dîUmo a ² ^mo J íM {edVg² VWmŸ&
Amoa ào_gy§ g~ H$m`© {gÕ hmo` ho.
g_n© U o Z AmZmË_Zmo {h VXr`Ëd§ ^do X ² Y« w d _² Ÿ &&17Ÿ&&
Q>rH$m : BVZo lw{V_| {b»`mo ho Omo ""ñd^mdgy§ Xod, _Zwî` Amoa Agwa Eg| VrZ
_moj:Ÿ=Ÿ_moj, VwŸ=ŸVm (^d{VŸ=Ÿhmodo hoŸ)AmË_Z:Ÿ=ŸAmË_mHo$
àH$maHo$ Ord h|''. Vog| _Ëñ`nwamU_| g‘>rU©, gmpËdH$, amOg Amoa Vm_g Eg|
Mma àH$maHo$ H$ën ~Vm`Ho$ Ap½Z VWm {ed H$mo _mhmËå` Vm_g H$ën_| A{YH$ {dîUmo:Ÿ=Ÿ{dîUwgy§,Ÿgwb^:Ÿ=Ÿgwb^ g_n©UoZŸ=Ÿg_n©UÛmam,Ÿ{hŸ=Ÿ{ZíM`Ÿhr
H$ømo ho, ~«÷mH$mo _mhmËå` amOg H$ën_| A{YH$ H$ømo ho, gañdVr VWm {nV¥ (^d{VŸ=Ÿhmodo ho)VWmŸ=ŸAmoa Y«wd§Ÿ=Ÿ{ZíMb,ŸVXr`Ëd§Ÿ=
~mb~moY: ~mb~moY:
173 174
^moJ:Ÿ=Ÿ^moJ,ŸMŸ=Ÿhþ,Ÿ{edV:Ÿ=Ÿ{edgy§ ^JdXr`nZm|,Ÿ^doV²Ÿ=Ÿhmo` ho VXml`VXr`Ëd~wÕç¡Ÿ=Ÿ^JdXml` ^ma-Û¡JwÊ`§Ÿ=XwJZmo ^ma
Amoa ^JdXr`nZm| Om{ZdoHo${b`o (^d{VŸ=Ÿhmo` hoŸ)
^mdmW© : _moj Vmo {dîUwgy§ gwb^ ho, Vog| ^moJ {edgy§ gwb^ ho. AmË_r` gd©
dñVw g{hV AmË_mHw§$ ^JdÀMaUma{dÝX_| An©U H$[adogm| {ZíM` H$aHo$ {ZíMb ^mdmW© : VXr`nZmo ^`mo Z hmo` Amoa Ho$db (Ÿà^w _oao ajH$ h| Ego AZwgY§ mZdmamoŸ)
VXr`nZmo hmo` ho. Am{lV hmo` Vmohþ AnZo dUm©l_Ho$ Y_©H$mo AmMaU H$ao. Amoa Aml` VWm
VXr`nZo H$s ~w{Õ hmo`doHo${b`o H$Nw>H$ ldUm{XH$ H$ao. AÝ`Wm XwJZmo ^ma hmo`.
Q>rH$m : Cna {ÛVr` AW©_| {ed Amoa {dîUw H$m| l_ ~Vm`mo ho. Vmgy§ _moj Vmo
{dîUwgy§ gwb^ ho Amoa ^moJ {edgy§ gwb^ ho. Amoa A{V{à`Ëd hmo`doHo${b`o Vmo Q>rH$m : Š`m| Omo dUm©l_Y_© H$ao Zmqh Vmo VmHo$ H$maU AY_©H$mo Xmof VWm D$na
Omo AmË_mH$mo g_n©U H$ao VmH$[aH|$ {ZpíMV VXr`nZmo hmo`. Š`m| Omo _oamo Amoa ~Vm`o à_mU ""Ord ñd^mdV| Xwï> h|'' gmo ñd^mdH¥$V Xmof {_{bH|$ {ÛJwU
__Vm{df`H$ {OVZo h| {VZH$mo à^wH$s BÀN>mà_mU {d{Z`moJ H$aZmo Egr ~w{Õ (ŸXwJZmoŸ) Xmof hmo`. V~ VmH$mo CÕma H$[adodmao (Ÿà^wŸ)H$m| l_ A{V ~‹S>mo hmo`.
AmË_g_n©U_| H$maU ho. gmo hmo` V~ VXr`nZmo {ZpíMV hmo`Ÿ&&17Ÿ&&
AWdm ""dUm©l_Y_© N>m§{S>Ho$ à^wHo$ MaUH$mo ^OZ H$aVmo hmo` gmo AnyU©
AmË_g_n©U {H$`oV| VXr`nZmo hmo` Eg| H$ømo. V~, AmË_g_n©U Zmqh aho Vmohÿ VmH$mo AH$ë`mU Z hmo`. Amoa ^JdÀMaUH$mo ^OZ H$aVo Z hm|` {VZH$m|
{H$`mo hmo` Amoa Ho$db Aml` _mÌ hmo`, Vm_| Cna ~VmB© Egr ~w{Õ OmH$s ^B© dUm©lHo$ Y_©gy§ H$hm AW© àmßV hmo` hoŸ? H$Ny> Zhr'' Eg| àW_ñH$ÝY_|
Z hmo` Vmgy§ VXr`nZmohþ ^`mo Z hmo` VmHw§$ \$b{g{Õ Ho$g| hmo`Ÿ? Eg| Om{ZdoH$s ZmaXOrH$mo dmŠ` ho. Vmgy§ dUm©l_Ho$ Y_© H$aV|Ÿ-ŸH$aV| hþ Aml` VWm VXr`nZo
BÀN>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ: H$s ~w{ÕHo${b`o ldUm{XH$ H$aZm|. Vog| H$ao Zmqh Amoa Ho$db dUm©l_Y_© H$ao
Vmo Vmgy§ H$Ny> \$b Z hmo` (Ÿ`o EH$ ^maŸ) Amoa Aml` VWm VXr`nZo H$s
AVXr`V`m Mm{n Ho $ dbe² Mo V ² g_m{lV:Ÿ& ~w{ÕHo${b`o ldUm{XH$ H$ao Zmqh BVZo à^w hþ CÕma Z H$a| Eg| XwJwZmo ^ma hmo`.
VXml`-VXr`Ëd~w X ² Ü `¡ {H$pÄMV² g_mMao V ² Ÿ &&18Ÿ&& AWdm ^pŠV_mJ©_| lrAmMm`©OrÛmam à^wH$s eaUmJ{V H$aZr `ohr OrdH$mo
ñdY_© _ ² AZw { Vð>Z² d¡ ^ma-Û¡ J w Ê `_² AÝ`WmŸ& "ñdY_©' ho. gmo ñdY_© H$ao. Amoa Aml` VWm VXr`nZoH$s ~w{ÕHo${b`o ldUm{XH$
H$ao Vmo \$b{g{Õ hmo`. Amoa Eg| Z H$ao Vmo XwJZmo ^ma hmo`. BVZo ldUm{XH$
gmYZ H$ao VmH$mo \$bhþ Z hmo` Amoa ^pŠV_mJu` Y_©H$mo AmMaU Zmqh H$[adogy§
MŸ=ŸAmoa, AVXr`V`mŸ=Ÿ^JdXr`nZm| {gÕ ^`mo àË`dm`hþ hmo`Ÿ&&18Ÿ&&
Z hmo`
A{nŸ=ŸVmo hþ, MoV²Ÿ=Ÿ`{X ñdY_ªŸ=ŸñdY_©H$mo Egr Vahgy§ ~mbH$Z²H$m| ~moY hmo`doHo${b`o g§jon_| {Zê$nU H$[aHo$ Cng§hma
Ho$db:Ÿ=ŸHo$db AZw{Vð>Z²Ÿ=ŸnmbZ H$aVo ^`o H$aV h|Ÿ:
g_m{lV:Ÿ=Ÿgå`ŠV`m {H$pÄMV²Ÿ=ŸH$Nw>H$
Am{lV hmo` g_mMaoV²Ÿ=ŸAmMaU H$ao BË`od§ H${WV§ gdª Z¡VÁkmZo ^«_: nwZ:Ÿ&&19Ÿ&&
(V{h©Ÿ=ŸVmo) AÝ`WmŸ=ŸZqh Vmo
~mb~moY: ~mb~moY:
175 176
Ÿ&& B{V lrdëb^mMm`©{da{MVmo ~mb~moY: gånyU©:Ÿ&& Ÿ&& {gÕmÝV_wŠVmdbr Ÿ&&
(8)
B{V Ed§Ÿ=Ÿ`m àH$mag§y, gdªŸ=Ÿg~ kmZoŸ=ŸOm{Zdono, nwZ:Ÿ=Ÿ{\$ag§y {Z~ÝY_| ^JdmZ²H$s àmpßVHo${b`o 1d¡{XH$_mJ© VWm 2^pŠV_mJ© H$mo {Zê$nU
H${WV§Ÿ=ŸH$ømo, EVV²Ÿ=Ÿ`o ^«_:Ÿ=Ÿ^«_, ZŸ=ŸZmqh(Ÿ^d{VŸ=ŸhmoV hoŸ) {H$`mo ho. Amoa Xe_ñH$ÝYHo$ lrgw~mo{YZrOr_| 3ñdVÝÌ ^pŠV_mJ©H$mo {Zê$nU
{H$`mo ho. gmo ^JdËàmpßVHo$ VrZ _mJ©Z²_|gy§ A_wH$Hw§$ A_wH$ _mJ© _w»` ho, Ego
^mdmW© : Eg| nydm}ŠV àH$magy§ AnZo Amoa XygaoZ²Ho$ {gÕmÝVHo$ gL²>J«hê$n g~ ~Vm`doHo${b`o ho; qH$dm VrZm|Z²_| A_wH$ _mJ©hr _w»` ho Ego ~Vm`doHo$ {b`o hoŸ?
H$ømo ho. VmH$mo kmZ hmo` Vmo nwéfmW©Z²H$mo ñdê$n g_w{Pdo_| AÝ`Wm kmZ \o$[a Egmo gÝXoh AnZo ^ŠVZ²Hw§$ hmo`. Vog|B© dm (ŸñdVÝÌ^pŠV_mJ©Ho$Ÿ) àg“_|
Z hmo`. godmH$mo ñdê$n H$hm hoŸ? Amoa dmHo$ A{YH$mar H$moZ h|Ÿ? BË`m{XH$ gÝXoh hm|`
VmH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o `h (Ÿ{gÕmÝV_wŠVmdbrŸ) J«ÝW lrAmMm`©Or _hmà^wOr
H$aV h|Ÿ:
Q>rH$m : BVZo àW_ `{X AÝ`Wm kmZ hmo` gmo `m_| {bIo à_mU g_wPo Vmo Vm
nmN>| AÝ`WmkmZ Z ahoŸ&&19Ÿ&&
ZËdm h[a¨ àdú`m{_ ñd{gÕmÝV{d{ZíM`_² Ÿ &&
Ÿ&& B{V lrdëb^mMm`© {da{MV ~mb~mo Y H$s H¥ $ îUgo d m gXm H$m`m© _mZgr gm nam _VmŸ&&1Ÿ&&
Jmo ñ dm{_ lrZ¥ q ghbmbOr _hmamO {da{MV
d« O ^mfm_| ^mdmW© Q>rH$m gåny U © ^B© Ÿ&& h[a¨Ÿ=Ÿh[aHw§$ H¥$îUgodmŸ=ŸlrH¥$îUH$s godm
ZËdmŸ=ŸZ_Z H$[aH|$ gXmŸ=Ÿh_|em
ñd{gÕmÝV{d{ZíM`§Ÿ=Ÿ H$m`m©Ÿ=ŸAdí` H$aZr
AnwZo {gÕmÝVHo$ {deof {ZíM`H$m| gmŸ=Ÿdmo _mZgrŸ=Ÿ_mZgr
(ŸAh§Ÿ=Ÿ_¢Ÿ) (ŸMoV² VXmŸ=Ÿhmo` V~Ÿ)
àdú`m{_Ÿ=ŸAmN>r ^m§{Vgm| H$hVŸhm| namŸ=Ÿ\$bê$n, _VmŸ=Ÿ_mZr Om`
^mdmW© : gd© Xw:I Xya H$[ado_| g_W© lrh[aHw§$ Z_Z H$[aHo$, AnZo {gÕmÝVHo$
{ZíM`H$m| _¢ H$hÿ§Jmo. lrH¥$îUH$s godm gd©H$mb_| H$aZr M{h`o. gmo godm `{X
_mZgr hmo` Vmo \$bê$nm _mZrŸOm`Ÿ&&1Ÿ&&
~mb~moY: {gÕmÝV_wŠVmdbr
177 178
&& lr_Ëà^wMaUH¥$V{dd¥{V Ÿ&& ""godm gXm H$aZr'' Ego {b»`mo ho gmo amOmH$s AWdm Jwê$Z²H$s godm
earagy§ _Zwî` H$aV h| Vog|hr à^yZ²H$s godmhþ earagy§hr H$[adoH$mo {gÕ hmo` ho.
àUå` {nV¥ n mXmãOŸ-ŸnamJ_² AZw a mJV:Ÿ& gmo gd©H$mb Ho$go ~ZoŸ? Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ:
H¥ $ n`m {deXrHw $ _© g ² VÛmL² > _w Š Vm\$bmdbr_² Ÿ &&
Mo V g² VËàdU§ go d m VpËgÕç¡ VZw { dÎmOmŸ&&
ñd{gÕmÝV B{V. AJ«o dú`_mU¡… ~hþ{^… {_Wmo {déÕ¡: {gÕmÝV¡: VV: g§ g ma-Xw : Iñ` {Zd¥ { Îma² ~« ÷ ~mo Y Z_² Ÿ &&2Ÿ&&
emómW©gÝXoho VpÝZamgm` ñd{gÕmÝVê$n§ emómW©{ZíM`§ dú`m{_ B{V AW©….
V_od Amhþ: H¥$îUgodm B{V. \$bmË_H$Zm_moŠË`m ñdV:nwéfmW©ËdoZ godmH¥${V: VËàdU§Ÿ=Ÿdm_| {namoZmo g§gmaXw:Iñ`Ÿ=Ÿg§gmaXw…IH$s
ñd{gÕmÝVmo, Z Vw AÝ`eofËdoZ B{V kmß`Vo. godm {h godH$Y_©:. VXwŠË`m MoV:Ÿ=Ÿ{MÎmH$mo godmŸ=Ÿgodm ho {Zd¥{Îm:Ÿ=Ÿ{Zd¥{Îm
OrdmZm_² AeofmUm§ ghOXmgËd§ km{nV_². AVEd Z H$_©{U Bd AÌ H$mbn[aÀN>Xo mo VpËgÕç¡Ÿ=ŸdmH$s {g{ÕHo${b`o (Ÿ{H$ÄMŸ=ŸAmoaŸ)
ApñV B{V Amhþ… gXm B{V. Amdí`H$mW©"Ê`V²'àË``mÝV"H$m`©'nXmoŠË`m VX²
VZw{dÎmOmŸ=ŸVZw{dÎmOm ~«÷~moYZ§Ÿ=Ÿ~«÷H$mo ~moY
AH$aUo àË`dm`r ^d{V B{V ^mdmo kmß`Vo. gmM \$bê$nm gmYZmê$nm M
AmñVo. VÌ _mZgr gm namŸ=Ÿ\$bê$nm B{V AW©:, `Wm d«Ogr_pÝVZrZm_². VXod (ŸH$V©ì`mŸ=ŸH$aZrŸ)ŸVV:Ÿ=ŸVmgy§ (Ÿ^d{VŸ=Ÿhmodo hoŸ)
VËàmUZmWoZ JrV§ ""Vm Zm{dXZ² _æ`Zwf“~Õ{Y`: ñd_² AmË_mZ_² AXg²
VWoX_²''BË`m{XZmŸ&&1Ÿ&& ^mdmW© : lrh[a_| {MÎmH$mo EH$VmZ hmoZmohr godm H$hr Om` ho. dogr godmH$s
{g{ÕHo${b`o earagm| Amoa Ðì`gm| godm(Ÿ^pŠVŸ) H$aZr M{h`o. dm _mZ{gH$
Q>rH$m : ^ŠVZ²Ho$ Xw:I VWm nmn Hw§$ h[adodmao à^yZ²H$m| Z_Z H$[aHo$ AnZo ^pŠVgm|, AhÝVm-__VmË_H$ g§gmaH$s {Zd¥{Îm Amoa ^JdÝ_mhmËå`H$mo kmZ, `o
{gÕmÝVH$mo {deof H$[aHo$ Omo {ZíM` {H$`mo ho gmo H$h§yJmo. `hm§ ""{deofH$[aHo$ Xmo AdmÝVa \$b {_bo h|Ÿ&&2Ÿ&&
{ZíM` {H$`mo ho'' Ego H$ømo ho VmH$mo A{^àm` Egmo ho Omo lr^mJdVHo$
{ÛVr`ñH$ÝY_| H$ømo ho Omo ""^JdmZ² ~«÷mZo VrZ {~[a`m§ doX Xo{IHo$ `h {ZíM` {dd¥{V : EVXod godmñdê$n_² B{V Amhþ: MoV: B{V. CŠVgodmgmYZo BVao B{V
{H$`mo Omo AmË_ê$n ^JdmZ²_| àr{V hmo` Egmo gmYZ H$aZmo `ohr g_J« doXH$mo Amhþ: VX² B{V. {dÎm§ XËdm AÝ`oZ nwéfoU H¥$Ëdm H$[aVm EH$m. EVmÑeoZ nw§gm
A{^àm` ho'' gmo {ZíM` OVmdV h| Omo lrH¥$îUH$s godm gXm H$aZr. gmo H¥$Vm M Anam. EVmÑí`m¡ Vo VËgm{YHo$ Z B{V A{^àm`kmnH§$ g_ñV§ nX_².
VZw{dÎmOm VWm _mZgr Ego Xmo` àH$maH$s ho. Vm_| _mZgr \$bê$nm _mZr ho. EVoZ ^JdXWª {Zén{YŸ-Ÿñdgd©ñdŸ-Ÿ{ZdoXZŸ-Ÿnyd©H§$ VÌ¡d ñdXoh{d{Z`moJo àopåU
lrH¥$îU \$bmË_H$ h| {VZH$s godm gXm H$aZr Ego H$ømo ho; VmH$mo A{^àm` OmVo gm ^d{V B{V ^md:. EVmÑeñ` AdmÝVa\$b§ ^d{V B{V Amhþ: VV: B{V.
Egmo ho Omo godmH$[aHo$ Amoa(ŸAÝ`Ÿ) \$bH$s BÀN>m Zmht amIZr. godmhr ñdV: AhÝVmŸ-Ÿ__VmË_H$: g§gmamo, ZVw ànÄMmË_H$:, Vñ` ~«÷mË_H$ËdmV², VpÝZd¥Î`m
\$bê$n ho. godm gXm H$[adoH$mo {b»`mo ho VmH$mo A{^àm` Egmo ho Omo AnZo_| A{Zï>{Zd¥{Îm… CŠVm. Bï>àmpßV_² Amhþ… AJ«.o ñdmË_{Z ànÄMo M Aja~«÷mË_H$ËdoZ
XmgnZoH$mo AZwgÝYmZ H$[aHo$ godm ho gmo ñdVÝÌ \$bê$nm ho; Amoa OrdZ²H$m| kmZ_². ^JdËgodm`m_² A{^{Z{dï>ñ` `Ú{n AZ{^b{fVo Vo, VWm{n dñVwñd^mdmV²
Adí` H$V©ì` ho, Ego g_PHo$ godm gd©H$mb H$aZrŸ&&1Ÿ&& ^dV: B{V ^md:Ÿ&&2Ÿ&&
{gÕmÝV_wŠVmdbr {gÕmÝV_wŠVmdbr
179 180
Q>rH$m : lrH¥$îU_| {MÎm àW_ H$Nw>H$ b½Z hmo`, nrN>o lrH¥$îUHo$ AmYrZ hmo`
Amoa Vm nrN>o lrH¥$îU_| EH$VmZê$nHw§$ àmßV hmo` (ŸBVZo VëbrZ hmo`Ÿ) gmo godm ^mdmW© : V¡{Îmar`mon{ZfV²H$s AmZÝX-~«÷-dëbr_| Aja~«÷Ho$ AmZÝXH$s
H${h`o. Egr godm {gÕ hmo`doHo${b`o VZw{dÎmOm godm ho. AWm©V² lrH¥$îU_| JUZm H$ar ho. {H$ÝVw dmHo$ AmJo H$ømo ho Ho$ na~«÷Ho$ AmZÝX_| _ZdmUr ^r
{MÎmH$s EH$VmZVm hmo`doHo${b`o VZwOm(Ÿearagy§Ÿ) VWm {dÎmOm(ŸYZgy§Ÿ) godm ho. Zmqh nhÿ§Mo ho. Vmgy§ emó_| lrH¥$îUHw§$hr na~«÷ H$ho h|. Vmgy§ na~«÷ Vmo
`hm§ "VZwOm VWm "{dÎmOm' Ego {^ÝZŸ-Ÿ{^ÝZ nX Z H$ømo Amoa "VZw{dÎmOm' Egmo lrH¥$îUhr h|. gV²Ÿ-Ÿ{MV²Ÿ-ŸJ{UVmZÝX Aja~«÷ ho. gmo Aja~«÷ {ZíM`H$aHo$
g_ñV nX H$ømo ho VmH$mo A{^àm` Egmo ho Omo AÝ`Hw§$ _yë`ê$n YZ XoHo$ godm Xmo àH$maH$mo ho. EH$ gd©OJX²ê$n ho Amoa Xygamo dm OJX²ê$ngm| OwXmo ho, OmH$mo
H$amdo gmo {dÎmOm godm ^B©; naÝVw VmH$[aHo$ {MÎm_| amOg (ŸAh‘>maŸ) Am` Om` kmZr {dMma H$a| h|Ÿ&&3Ÿ&&
Vmgy§ _mZgr godm {gÕ Z hmo`. Amoa _yë`ê$n YZ boHo$ earagy§ godm H$ao gmo
VZwOm godm ^B©; naÝVw gmohþ _mZgr godmHw§$ {gÕ H$ao Zmht. Oog| `k_| ~«m÷UZ²H$mo
{dd¥{V : BX_od na§ ~«÷ B{V Z ko`_² B{V Amhþ: na§ ~«÷ Vw B{V. `emoXmoËg“-
daU hmo` ho n[a {VZH$m| `kH$mo \$b hmoV Zmht ho, Vog|B© _yë` boHo$ godm H$ao
bm{bVmo ZVw AÝ`: B{V kmnZm` _ybZm_ CŠV_². AÌ ^oXH§$ ê$n_² Amhþ:
VmH$m| VZwOmgodmH$mo \$b(Ÿ_mZgrŸ) {gÕ Z hmo`. Vmgy§ ^JdmZ²_| {ZîH$m_ ñZoh
gpÀMX² B{V. EVo ^JdÕ_m©Ë_H$m:, àH$Q>Ÿ-ŸVV²Ÿ-Ÿ{Ì`mË_H$_² Aja§ ~«÷.
hmo` Amoa earagy§ VWm YZgy§ g§Jhr Omo godm H$ao VmHw$ _mZgr {gÕ hmo`. Vmgy§
AVEd ànÄM… VXmË_H$B{V gpÀMXmZÝXmË_H$Ëd§ Vpñ_Z² CÀ`Vo. EVmdmZ² na§
AhÝVm-__VmË_H$ g§gmaHo$ Xw:IH$s {Zd¥{Îm Amoa AnZmo AmË_m VWm `o ànÄM
{deofmo; OS>o gX§e: àH$Q>… BVam¡ AmÀN>ÝZm¡, OrdoVw AmÚm¡ àH$Q>m¡ AmZÝXm§e…
g~ Aja~«÷mË_H$ ho Egmo kmZ hmo`. `Ú{n ^JdËgodm_| OmH$mo A{^{Zdoe ho
{Vamo{hV:, na_mË_{Z Ì`§ ñ\w$Q>_² B{V. "H$'àË``oZ J{UVmZÝXËd_od ZVw nwéfmoÎm_dV²
VmHw§$ BZ \$bZ²H$s BÀN>m hmoV Zmht, VWm{n _mZgr godmhr Egr ho Omo g§gmaHo$
nyUm©ZÝXËd_² B{V kmß`Vo. H¥$îUŸeãXoZd¡ nwéfmoÎm_ñdê$n§ {Zê${nV_² B{V Ajañdê$n§
Xw:IH$s {Zd¥{Îm VWm gd© Aja~«÷ê$n ho Egmo kmZ, `o Xmo` AdmÝVa \$bZ²Hw§$
{Zê$n`pÝV {Ûê$n_² B{V. VX²Ÿ=ŸAja§ ~«÷. VXod ê$nÛ`§ {deX`pÝV gdª
{gÕ Vmo H$aohr hoŸ&&2Ÿ&&
ñ`mX² B{V. ànÄMê$no U Am{d^y © V _² EH$_² B{V AW© … . EH§ $ ê$n§
Vñ_mV²Ÿ=ŸànÄMê$nmX² - EH$ê$nËdo Z lw { Và{VnmÚËdo Z kmÝ`w n mñ`Ëdo Z
Aja~«÷ ho gmohr na~«÷ ho Ego H$moCHo$ _Z_| Amdo Vmgy§ H$hV h|Ÿ: VÝ_wpŠVñWmZËdoZ nwéfmoÎm_m{Yð>mZËdm{X{^…- {dbjU_² B{V AW©…. ZM {déÕY_£…
^oXmo AÌ e‘>Zr`:, C^`mo… Y_©`mo… EH$Ì à_mU{gÕËdoZ {damoYm^mdmV².
na§ ~« ÷ Vw H¥ $ îUmo {h gpÀMXmZÝXH§ $ ~¥ h V² Ÿ && {déÕY_m© l `Ëdñ` ~« ÷ {U ""VXo O {V VÝZ¡ O {V'' BË`m{Xlw { V{^…
{Ûê$n§ V{Õ gdª ñ`mX² EH§ $ Vñ_mX² {dbjU_² Ÿ &&3Ÿ&& {Zê$ß`_mUËdmV². bmoH$Ed {damoY: e‘>Zr`mo ZVw Abm¡{H$Ho$ ~«÷{U. BX§ `Wm
VWm ~«÷gyÌ^mî`o {Zê${nV{_{V Z AÌ ànÄÀ`VoŸ&&3Ÿ&&
Q>rH$m : D$na J“mOrH$mo Omo Am{Y^m¡{VH$ Amoa AmÜ`mpË_H$ ê$n H$ømo Vm_|hr
{gÕmÝV_wŠVmdbr {gÕmÝV_wŠVmdbr
187 188
{Ì{dYmZm§ XodVm…Ÿ=ŸCnmñ`m: ~«÷mX`: Ì`: àmoŠVm:Ÿ=ŸVV²-VV² emóo {Zê${nVm:.
OJV² Ÿ Vw {Ì{dY§ àmo Š V§ ~« ÷ -{dîUw - {edmg² VV:Ÿ&& XodVm B{V ór{b“à`moJmV² Vofm_² AñdmV³Í`§ Úmo{VV_²Ÿ) VoZ VX²JwU{Z`m_H$ËdoZ
Xo d Vm-ê$ndV² - àmo Š Vm ~« ÷ UrËW§ h[aa² _V:Ÿ&&10Ÿ&& ~«÷mX`mo ^JdV¡d H¥$Vm B{V AW©:. (ŸVo Vw àmH¥$VmZm_od {Z`m_H$m… ZVw km{ZZm_nr{V
Amhþ: ~«÷UrËW_² B{VŸ) ~«÷¡H$ê$n_² B{V VpÝZð>mZm§ {Z`m_H$mo h[aaodŸ&&9-
10Ÿ&&
OJV²Ÿ=ŸOJV² VwŸ=ŸVmo {Ì{dY§Ÿ=ŸVrZàH$maH$mo
àmoŠV§Ÿ=ŸH$ømo ho àmoŠVm:Ÿ=ŸH$ho h|
Q>rH$m : Oog| J“mOrH$mo àdmhê$n Ob ho Vog| `o g~ OJV² ho. Oog| (Ÿnmn
VV:Ÿ=ŸVmgy§ BËW§Ÿ=Ÿ`m àH$magy§ {_Q>m`do_| VWm \$b Xod_|Ÿ) g_W© VrW©ê$n J“mOr h| Vog| Aja~«÷ ho. Amoa Oog|
~«÷{dîUw{edm:Ÿ=Ÿ~«÷m-{dîUw-{ed ~«÷{UŸ=Ÿ~«÷_| h[a…Ÿ=ŸlrH¥$îU _y{V©dmar J“mOr Xodr h| Vog| lrH¥$îU h|.
XodVmê$ndV²Ÿ=ŸXodVmê$ngm| _V:Ÿ=Ÿ_mZoJ`o h|
BVZo J“mOrH$mo Xe©Z {OZH$m| ^`mo hmo` {VZH$m| àdm{hV hmoVmo Ob hr
^mdmW© : Vmgy§ Oog| g‘>moMŸ-Ÿ{dH$mgr J“mH$mo Ob ho Vog|hr `h OJX²ê$n ~«÷ J“mOrH$mo ñWmZ ho Egmo kmZ hmo` ho Vmgy§ A{Z{fÕ BÀN>mZwgma ì`dhma hmo` ho.
hþ Am{d^m©dŸ-Ÿ{Vamo^md Y_©dmamo ho. Amoa Oog| n{dÌ H$[adodmar gm_Ï`©ê$n J“m Amoa VrW©Ho$ Xe©Z_| AÝ`gy§ A{YH$nZoH$mo kmZhþ hmoV ho. Vog|B© ^JdËñdê$n VWm
ho Vog| gd©epŠV_mZ² Aja~«÷ ho. VWm Oog| Am{YX¡{dH$ Xodrê$n J“m ho dog|hr Jwê$ à^¥{V H$[aHo$ {OZH$m| OJV²_| ^JdmZ²Ho$ Xe©Z ^`o h| {VZH$m| g~ OJV²_|
na~«÷ lrH¥$îU hþ Am{YX¡{dH$ ñdê$n h|. Vm_|hþ `hm§ BVZmo Amoa H$ømo Om` ho àm{U_mÌ_| ^JdX²^mdH$s ñ\y${V© hmo` ho. Amoa Aja~«÷_| kmZrZ²Ho$ _mojgy§hþ
(Ÿ`m J“mOrHo$ Ñï>mÝVgy§ `o g_PZmo Ho$ J“mHo$ Ob_| Amoa lrJ“mOr_| `Ú{n ^oX A{YH$ ^JdX²^mdnZoH$mo kmZ hmo` `o \$b hmo` ho. Amoa {OZH$mo J“mOrH$mo Xe©Z
Zmht ho VWm{n dm Ob_| `{X VrW©~w{Õ Z hmo` Vmo ñZmZm{X H$[ado_|hþ \$b Zmht Zmht ^`mo ho n[a Amn lÕmdmao h| do Ob_| lÕmg{hV ñZmZm{Xì`dhma H$ao h|
hmoV ho. Vog| OJV²_| Amoa ~«÷_| `Ú{n ^oX Zmht ho VmoC OJV²_| OmH$s ~«÷~w{Õ Amoa VrW©H$[aHo$ Ob_| AÝ`gy§ A{YH$VmH$mo kmZê$n \$b H«$_gy§ hmo` ho. `m hr
Zmht ho Egmo Omo `mH$s CnmgZm H$ao Vmo ~«÷monmgZmH$mo \$b hmoV Zmht. Vmgy§ Omo àH$magm| OJV²_| ^JdmZ²Ho$ Xe©Z {OZH$m| Zmht ^`o h| Amoa Amn lÕmdmao h|
bmoJ H$ho h| Ho$ Omo ""OJV² ~«÷hr hmo` Vmo h_ AnZr órgy§ ñZoh H$ao h| dmH$mo {VZH$m| ^JdmZ²Ho$ ñdê$nm{XH$Z²_| lÕmnyd©H$ godm{Xì`dhma hmo` h|. Amoa kmZrZ²Ho$
\$bhþ ~«÷monmgZmHo$ \$bHo$ Oogmo {_bZmo M{h`o'' `o e‘>m Xya ^B©Ÿ) OJV² Vmo _mojgy§ A{YH$nZogy§ Aja~«÷_| ^JdmZ²Ho$ Ym_nZoH$mo namoj kmZ hmo` ho. Vm_|
gËdm{X JwUZ²Ho$ ^oXgy§ VrZ àH$maH$mo ho, Vmgy§ dm OJV²Ho$ A{Yð>mVm ~«÷m, {dîUw Am{YX¡{dH$Ho$ Ñï>mÝVHo$ {dMma_|hþ `m {gÕmÝV_| `h H$ømo Om` ho Omo OJV² Vmo
Amoa {ed bmoH$_| Cnmñ` XodVm H$ho h|. Amoa Aja~«÷_| lrH¥$îUhr goì` XodVm {ÌJwUmË_H$ H$ømo ho. Š`m| Omo VrZ ñd^mddmamo àH$Q> ^`mo ho. Vmgy§, Aja~«÷Ho$
_mZo h|. AWm©V² ~«÷kmZr _wŠV OrdHw§$ ^Odo bm`H$ Vmo lrH¥$îU h|Ÿ&&9-10Ÿ&& A§eê$n ~«÷m, {dîUw Amoa {ed `o VrZm| VrZ JwUHo$ {Z`m_H$ ^JdmZ²Zo {H$`o h|.
gmo Hy$_©nwamUm{XH$Z²_| Am{YX¡{dH$nZogy§ H$ho h|. naÝVw ^JdmZ²Zohr Am{YX¡{dH$
{dd¥{V : (ŸEd§ 1Ñï>mÝV-Xmï>m©pÝVH$`mo: gmYå`ª {Zê$ß` CŠV_² AWª ñnï>`pÝV Oogo {H$`o h| Vmgy§ ^JdmZ² EH$hr {Z`m_H$ h|. {ÌJwUmË_H$ OJV²Ho$ {Z`m_H$ Oog|
`Wm Ob_² BË`m{XZm. VÌm{n B{V gmYå`}{n. EVX² B{V {H$pÄMÎmmaVå`_². {ÌJwUm{^_mZr ~«÷m{XH$ VrZm|Z²Hw§$ ^JdmZ²Zo {H$`o h| Vog| Aja~«÷_| {Z`m_H$
BhŸ=ŸànÄMê$no Ñï>mÝVo, {Ì{dYËdm^mdmX² AV CÀ`Vo.Ÿ) OJÎmw B{V {Ì{dY§ ^JdmZ² hr h| Eg| `wpŠV H$[aHo$ {ZíM` {H$`mo hoŸ&&9-10Ÿ&&
{ÌJwUmË_H§$ {Ìñd^mdËdoZ àH$Q>§, (ŸVweãXoZ Obo VWmËd§ ì`md{V©V_².
VV…Ÿ=ŸVñ_mÕoVmo: OJ{V B{V dm, ê$ndX²`Wm OJVmo ê$n§ {Ì{dY§ VWm VÌË` {deofŸ: 1.ŸJ“mOrHo$ Ñï>mÝVgy§ Egmo {gÕ ^`mo Omo VrW©ê$nH$s CnmgZmgy§ Omo
{gÕmÝV_wŠVmdbr {gÕmÝV_wŠVmdbr
189 190
\$b hmo` ho gmo Obê$nH$s CnmgZmgy§ Zmht hmo` ho Vog| Aja~«÷H$s CnmgZmgy§ Xwb©^§ Hw$VñVam§ ^OZ_² B{V ^md:. ""^ŠË`m `m Ñí`Vo Šd{MX²'' B{V nyd©_²
Omo \$b hmo` ho gmo OJV²H$s CnmgZmgy§ hmoV Zmht. CŠVËdmV² ""^ŠË`mh_oH$`m J«mø'' (Ÿ^mJ.nwam.11Ÿ&14Ÿ&21Ÿ) B{V
à^wdMZmV² MŸ).
J“mOrHo$ Ñï>mÝVgy§ Egmo {gÕ ^`mo Omo Obê$n VWm VrW©ê$n H$mo _mÌ
{Z`m_H$nZmo Oog| Xodrê$n J“mOrHw§$ ho naÝVw ^ŠVZ²H$m| AmnV| \$b XodonZmo Zmht Q>rH$m : {OVZo Ord h| {VZ_ogy§ Om OrdH$mo Om àH$magy§ CÕma H$[adoH$s à^yZ²H$s
ho Vog|hr lrH¥$îUgy§hþ ^`mo. V~ {dZH$s godmH$mo CnXoe Š`m| H$amo hmoŸ? Ego BÀN>m hmo` ho dm àH$maHo$ Jwê$Z²Ho$ CnXoem{XH$Z²gy§ A{dÚmê$n Cnm{YH$mo Zme
H$mhþH$mo e‘>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ: hmo` V~ Zm_-ê$n g{hV (ŸOS>-OrdmË_H$Ÿ) g~ OJV² Aja~«÷ê$n ho Egmo
kmZ hmo` ho. V~ J“mOrHo$ Vrano a{hdodmamo J“mOrH$mo ^ŠV ^pŠVH$s A{YH$Vmgy§
H$m_MmañVw bmo H o $ @pñ_Z² ~« ÷ m{Xä`mo Z Mm@Ý`WmŸ&& Oog| J“màdmh_|hr _y{V©ê$n J“mOrH$mo Xe©Z H$ao ho Vog| OJV² VWm AnZo
na_mZÝXê$no Vw H¥ $ îUo ñdmË_{Z {ZíM`:Ÿ&&11Ÿ&& AmË_mHw§$ Aja~«÷mË_H$ Om{Zdodmamo kmZr AnZo_| na~«÷ê$n lrH¥$îUHw§$ XoIo ho.
Š`m| Omo Aja~«÷ ho gmo nwê$fmoÎm_H$mo {ZdmgñWmZ ho Vmgy§ {ZdmgñWmZê$n
Aja~«÷Ho$ kmZgy§ Vm_| a{hdodmao nwéfmoÎm_H$mo Xe©Z ghO_| hmo` hoŸ&&13Ÿ&&
Apñ_Z²Ÿ=Ÿ`m, bmoHo$Ÿ=ŸbmoH$_| ñdmË_{ZŸ=ŸAmË_mHo$ {df`_|
H$m_Mma:Ÿ=Ÿ^moJ, VwŸ=ŸVmo VwŸ=ŸVmo, na_mÝXê$noŸ=Ÿna_mZÝX
Omo godmH$mo ÑT> AmJ«hr Z hmo` Amoa bm¡{H$H$ B©ÀN>mdmamo hmo` dmHw§$ H$hm
~«÷m{Xä`:Ÿ=Ÿ~«÷m Am{XZ²gy§ H¥$îUoŸ=ŸH¥$îU_| \$b hmo` gmo {bIo h|Ÿ:
(Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo` hoŸ)ŸMŸ=ŸnaÝVw {ZíM`:Ÿ=Ÿ{ZpíMV
AÝ`WmŸ=ŸAmoa H$moB© àH$magy§, ZŸ=ŸZht (Ÿ^d{VŸ=Ÿhmodo hoŸ) g§ g mar `ñVw ^OVo g Xy a ñWmo `Wm VWmŸ&&14Ÿ&&
Ano { jV-ObmXrZm_² A^mdV² VÌ Xw : I^mH² $ Ÿ&&
AVñVw ~«÷dmXoZ H¥$îUo ~w{Õa² {dYr`Vm_²Ÿ&
`WmŸ=ŸOogo VWmŸ=ŸVog|, `:Ÿ=ŸOmo
~«÷Y_m©: B{V ~moYZmWª M. Cnm{YZmeo B{V. Vofm§ _Ü`o `§ Ord§ `oZ àH$maoU XyañW:Ÿ=ŸXya aømo ^`mo g§gmarŸ=Ÿg§gma_| aømo ^`mo
à^w… CX²{XYrfw©… ^d{V VËàH$maH$Ÿ-ŸJwê$nXoem{X{^… A{dÚmbjUmonmYo…
Ano{jVObmXrZm§Ÿ=ŸAno{jVŸObŸ VwŸ=ŸVmo(ŸlrH¥$îU§Ÿ=ŸlrH¥$îUHw§$Ÿ)
~«÷mË_H$Ëdmd~moYZ-à{V~ÝYH$ñ` A{dÚmË_H$ñ` Zmeo ~«÷mË_H$Ëdmd~moYZ-
bjUo {dkmZo AZw^do gånÝZo nwéfmoÎm_m{d^m©d-`mo½`Vm OmVo B{V Vpñ_Z² OmVo Am{XH$Ho$
ñdmË_{Z V§ àH$f}U ní`{V B{V AW©:. Vñ` gd©ñdê$nmo h[aaodo{V Z VX{V[aŠV_² A^mdmV²Ÿ=ŸA^mdgy§ ^OVoŸ=Ÿ^Oo ho, g:Ÿ=Ÿdmo
AnojVo. ^OZmon`mo½`Wm©nojm`m_{n à^wU¡d gdª gånÚVo{V Z H$Xm{MV² Xw:Ir VÌŸ=Ÿdhm§ (ŸXe©Zm^mdmVŸ=ŸXe©ZHo$ŸA^md_|Ÿ)
^d{V. EVO² kmnZmWª Ñï>mÝV:. (ŸJ“mVrapñWVmo B{V. `ÛX² `Wm J“mVrapñWV… Xw:I^mH²$Ÿ=ŸXw…IH$mo ^mJr Xw:I^mH²$Ÿ=ŸXw…IH$mo ^mJr
VÌ àdmh_Ü`o XodVm_² Am{YX¡{dH$s¨ Vm§ ní`{V, VWm kmZr ñdpñ_Z² AmË_{Z na§ (Ÿ^d{VŸ=Ÿhm` hoŸ) (Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo` hoŸ)
~«÷ H¥$îU§ ní`{V, na§ ^ŠË`m B{V {deof: C^`Ì kmVì`:. VX^mdoVw Xe©Z_{n
{gÕmÝV_wŠVmdbr {gÕmÝV_wŠVmdbr
191 192
Vñ_mV²Ÿ=ŸVmgy§
^mdmW© : Oog| J“mgm| Xya pñWV _Zwî`, BpÀN>V Ob Amoa Xe©Z Ho$ Z hmo`dogm| lrH¥$îU_mJ©ñW:Ÿ=ŸlrH¥$îUHo$ _mJ©_| aømo ^`mo
dhm§ Xw:Ir hmo` ho, Vog|hr Omo AhÝVm-__Vm_| ~§Ü`mo Ord H¥$îUH$mohþ ^OZ H$ao gd©bmoH$V:Ÿ=Ÿg^r bmoH$g§y
Vmo dmo ^JdX²Xe©Z Z hmo`dogm| Ho$db Xw:Ir hmo` ho. {d_wŠV:Ÿ=Ÿ{deof H$[aHo$ _wŠV hmo` (ŸgZ²Ÿ=Ÿhmo`Ho$Ÿ)
AmË_mZÝXg_wÐñW§Ÿ=ŸAmË_mZÝXê${n g_wÐ_| aho ^`o
{dd¥{V : (ŸZZw CŠV-àH$maH$-kmZm^mdo@{n bmoHo$ ^OZ§ Ñí`Vo VV² H$W_²Ÿ? H¥$îU§Ÿ=ŸlrH¥$îUH$mo EdŸ=Ÿhr
B{V Anojm`m_² Amhþ: g§gmar B{V.Ÿ) `ñVw ànÄMmgŠVmo Jwê$nXoe_mÌoU ^OVo,
{d{MÝV`oV²Ÿ=Ÿ{deofê$ngm| {MÝVZ H$ao.
g§gma-{Zd¥{Îm-hoVËw d§ kmËdm ^OVo, ZVw ~«÷^mdgånÎ`m, nwê$fmoÎm_m{d^m©dm^mdmV²,
gVw J“mVmo XyañWmo `Wm Vm§ ^OVo, VÌ Ano{jV-VÁObmàmßË`m Xw:Ir ^d{V,
VWm A`§ ^pŠV_mJ©ñWB{V gmjmV²-ñdê$n-gå~³Ü`Wm©nj o m`m§ VXàmßË`m Šboe^mJ² ^mdmW© : Vmgm| lr^JdÝ_mJ©_| a{hdodmamo nwéf Vmo AhÝVm-__Vmê$n g§gmagy§
^d{V B{V AW©:. VWm{n Z g ^OZ§ Ë`O{V, A“rH$mamËà^mo:. AZ“rH$maoVw AbJ ahVmo, {ZO AmZÝXg_wÐ_| {dhma H$aVo lrH¥$îUH$mohr ñ_aU H$ao. AWm©V²
_Ü`o ^OZà{V~ÝYo@{n H¥$V-^OZ-d¡`Ï`m©gå^dmV² OÝ_mÝVao VV² \${bî`{V bm¡{H$H$ BÀN>mZ²H$mo n[aË`mJ H$aHo$ Ho$db à^wgodm H$ao.
B{V ko`_.
{dd¥{V : (ŸVoZ àdmh^pŠV_mJu`… A`§ {Zê${nV:, AÝ`Wm _Ü`o AZ“rH$ma:
Q>rH$m : "g§gmar' BVZo OmH$s AhÝVm-__Vm Ny>Q>r Zmht ho Egmo `{X à^wH$mo VoZ ^OZ-à{V~ÝYm{XH§$ Z ñ`mV². ZZw nw{ï>_mJª n[aË`Á` qH$ VËH$WZoZ B{V
^OZ H$ao ho, gmo Oog| J“mOrV| Xya aømo hmo` VmHw§$ BpÀN>V Ob à^¥{VH$mo A^md AmeL²Š` Amhþ: Vñ_mX² B{V. `ñ_mV² àdmhñW^ŠVo@{n Ed_² A“rH$ma: à^mo:
hmo` Vmgy§ Xw:Ihr ^wJVo ho Vog| Amn (Ÿg§gman{VVŸ) ^pŠV_mJ©_| aømo hmo` VmHw§$ `V² OÝ_mÝVao@{n V§ Z Ë`O{V. Vñ_mX² hoVmo: lrH¥$îU_mJ©ñW: nw{ï>_mJ©ñW…
gmjmV² ñdê$ngå~ÝYr AW©H$s Anojm hmo` Amoa {_bo Zmht V~ Šboe ^wJVo ho. gd©bmoH$Vmo@{n _wŠVmo {^ÝZmo {d{eï>: M B{V AW©:. "gd©'nXmV² km{ZV:,
VWm{n `{X dmH$s godmH$mo à^yZ²Z| A“rH$ma {H$`mo hmo` Vmo dmo ^OZHw§$ N>moS>o Zmht àmdm{hH$^ŠVV: H¡$_w{VH$Ý`m`oZ gmYmaUbmoH$V: M B{V ko`_². km{ZZ:
ho Amoa H$mbmÝVa_| à^w dmH$s g§gmamgpŠV Nw>S>m` Xodo h|. Amoa `{X à^yZ²Z| dmH$s g§gmam^mdmV² g§gm[aUmo kmZm^mdoZ Xw:I^mŠËd_². nw{ï>_mJ©ñ` Bd à^wñdê$n§
godmH$mo A“rH$ma {H$`mo Z hmo` Vmo ~rM_| à{V~ÝY hmo`. Vmohþ Omo ^OZ {H$`mo kmËdm gd©ñd{ZdoXZnyd©H§$ gdm©Ë_^mdoZ ^OZ§ ñdßZo{n Xwb©^_². nw{ï>_mJu`ñ`
ho gmo Vmo H$~hþ ì`W© hmo` Zmht. Vmgy§ OÝ_mÝVa_| \$b hmo` hoŸ&&14Ÿ&& àädZwJ«h¡H$Ÿ-Ÿ{Z`å`ËdmV² gd©V: CnnÚV B{V VVmo d¡{eîQ>ç_². EVmdV² gdª
lrH¥$îU_mJ©ñW: nXoZ Úmo{VV_². AV: gd©_² AdXmV_². ZZw {dÎmmÚ^mdo
nw{ï>_mJu`ñ`m{n ^OZmgå^do Xw:{IËdmV² H$W_² CŠVd¡{eîQ>ç_²Ÿ? B{V Anojm`m_²
Amhþ:Ÿ) AmË_mZÝXg_wÐñW_² B{V. "lrH¥$îU'nXmV² nw{ï>_mJu`-^ŠV-àH${Q>V-
{Zénm{YH$ ^mdV| ^JdËgodm H$adodmaoZ²Hw§$ CnXoe XoV h|Ÿ: {ZadÜ`mZÝXofw {dhaÝV_² B{V AW©:. VoVw d«OaËZmË_H$m B{V _Ý_{V:. g AmZÝXmo
^JdËñdê$nmË_H$… VX²XÎmEd. AV… "AmË_'nX§ ^JdËna_².
Vñ_mV² lrH¥$îU-_mJ©ñWmo {d_wŠV: gd©bmoH$V:Ÿ&&15Ÿ&&
AmË_mZÝX-g_w Ð ñW§ H¥ $ îU_o d {d{MÝV`o V ² Ÿ && Q>rH$m : AhÝVm-__VmË_H$ g§gma`wŠV ^OZ H$aV h| gmo Šboe ^wJVo h| Eg|
{gÕmÝV_wŠVmdbr {gÕmÝV_wŠVmdbr
193 194
Cna H$ømo ho. Vmgy§ lrH¥$îUH$mo _mJ© Omo nw{ï>_mJ© ho Vm_| Omo aømo ho Amoa B{V. "bmoH$'nXoZ bm¡{H$H$… AW©: CÀ`Vo, VXWu MoV² H¥$îU§ ^OoV² VXm ì`mnmadX²
gd©bmoH$gy§ {d_wŠV ho gmo AmË_mHo$ AmZÝXê$n g_wÐ_| aho Ego lrH¥$îUH$mo{h AW} {gÕo, Vñ`m{n AZW©ê$nËdoZ, VËH¥$V^OZñ` ^pŠVËdm^mdmV², VËH¥$V§ gdª
{MÝVZ H$ao. Bhm§ lrH¥$îUH$mo{h {MÝVZ H$[adoH$mo {b»`mo ho VmH$mo A{^àm` Egmo Šboeê$n_od. AV: pŠbï>mo ^d{V B{V AW©:. Z Ho$db_² Eo{hH$: Šboe: {H$ÝVw
ho Omo nw{ï>_mJu` ^ŠVZ²H$m| {Zad{Y AmZÝX Ohm§ àH$Q> hmo` Vhm§ {dhma nabmoH$mo{n Zí`{V, {Z{fÕmMaUm{X{V gd©Wm B{V CŠV_². `ñ` ñdën_{n
H$[adodmaoH$mo {MÝVZ H$aZmo. BVZo d«O^ŠVZ²_| {dhma H$[adodmao lrH¥$îUH$mo kmZ_² g Z Ed§ H$amo{V, gd©Wm VX² a{hV: H$píMX² Ed§ Hw$`m©X{nŸ! B{V MoX² B{V
{MÝVZ H$[adoV| d«O^ŠVZ²H$sgr Zm§B© bm¡{H$H$_|Vo _Zmod¥{Îm {ZH${gHo$ CŠV_². AÌ _ybZm_mopŠV… ^OZH$Vw©: A{^àm`oU, AÝ`Wm VXgå^dmV². V{h©
lrH¥$îU_|{h bJoŸ&&15Ÿ&& bmoH$m{W©Ëdm^mdo{n VX² a{hVñ` ^OZmgå^dmV² H$mo {deofŸ? BË`V Amhþ:
pŠbï>mo{n B{V. bm¡{H$H$mWm©^mdoZ pŠbï>mo{n JrVm`m§ Zd_o AÜ`m`o ""ņ nwîn§
\$b§ Vmo`_²'' (Ÿ^J.JrVmŸ9Ÿ&26Ÿ) B{V dMZmV² H¥$îU§ MoV² ^OoV,² VXm `Wmgå^d§
bm¡{H$H$ H$m_ZmZ²H$s ny{V© H$[adoH$o Xwï>^mdgm| ^JdX²^OZ_| àd¥Îm hmo`dodmaoH$mo
^OZ_² AWm©Xod {gÜ`{V, na§ bmoH$mo Zí`{V. bm¡{H$H§$ Z {gÜ`{V, ZVw pñWV§
\$b H$hV h|Ÿ:
Zí`{V, ^OZ{gÕm¡ Z VmdVm H$m{n hm{Z… B{V ^md:. ^JdV… VWm BÀN>o{V
gd©Wm B{V {Zê${nV_². MoX² B{V VWm ^OZ_² AeŠ`_² B{V kmnZm`Ÿ)Ÿ&&16Ÿ&&
bmoH$mWu MoX² ^OoV² H¥$îU§ pŠbï>mo ^d{V gd©WmŸ&&16Ÿ&&
pŠbï> m o @ {n Mo X ² ^Oo V ² H¥ $ îU§ bmo H $mo Zí`{V gd© W mŸ&& Q>rH$m : bm¡{H$H$ AW©H$s BÀN>m am{IHo$ Omo ^JdX²^OZ_| àd¥Îm hmo` ho gmo
gd©Wm Šboe nmdo ho. BVZo H$Nw> bm^Ho${b`o nyOm{XH$_| àd¥Îm hmo` gmo Vmo
(Ÿ`:Ÿ=ŸOmoŸ) bmoH$mWuŸ=ŸbmoH$mWu pŠbï>:Ÿ=ŸŠboedmamo "nmIÊS>r' Amoa "XodbH$' H$ømo Om` ho. Vmgy§ bm^-nyOmW©`ËZ {gdm` Om_|
(ŸgZ²Ÿ=Ÿhmo`Ho$Ÿ)ŸMoV²Ÿ=ŸOmo A{nŸ=Ÿ^r (ŸOZ:Ÿ=ŸbmoJŸ) {ZfoY Zmht ho Egr arVgy§ ""_oamo bm¡{H$H$ {gÕ hmo`'' Egr BÀN>mgy§ Omo ^OZ_|
H¥$îU§Ÿ=ŸlrH¥$îUH$mo, ^OoV²Ÿ=Ÿ^Oo MoV²Ÿ=ŸOmo, H¥$îU§Ÿ=ŸlrH¥$îUHw§$ àd¥Îm ^`mo hmo` gmo "bmoH$mWu' H$ømo Om` ho. gmo lrH¥$îUH$mo ^OZ H$ao V~
dmHo$Cna à^yZ²H$m| AZwJ«h hmo`. Vmgy§ bm¡{H$H$_|Vo AmgpŠV Nw>S>m`doHo${b`o à^w
(ŸV{h©Ÿ=ŸVmo, g:Ÿ=ŸdmoŸ) ^OoV²Ÿ=Ÿ^Oo(ŸVñ`Ÿ=ŸdmH$moŸ)
dmH$s Cnojm H$a| V~ g~ àH$magy§ ŠboeHw§$ àmßV hmo` Amoa ŠboeHw§$ àmßV hmoVmo
gd©WmŸ=Ÿg~ Vaohgy§ bmoH$:Ÿ=ŸbmoH$, gd©WmŸ=Ÿg~ Vaohgy§ ^`mohþ lrH¥$îUHw§$ Omo ^OVmo aho ho VmH$mo ^rVa VWm ~m{ha H$mo bm¡{H$H$ AmJ«h
pŠbï>:Ÿ=ŸŠboedmamo,Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo` ho Zí`{VŸ=ŸZï> hmodo ho Zï> hmo`ŸOm` ho.
^mdmW© : Omo nwéf bm¡{H$H$ H$m_ZmZ²Ho$ à`moOZgy§ H$Xm{MV² lrH¥$îUH$s godm g§gmar Omo ^Oo ho VmH$s ì`dñWm àW_ {bIr ho. Vm_| VrZ ^oX h|. àW_
H$ao Vmo dmo g~ Vahgy§ Šboe nmdo ho. Amoa Šboe ghZ H$aVmohþ nwéf `{X Vmo g§gmaH$s {Zd¥{ÎmH$s BÀN>mdmamo, Xygamo bm¡{H$H$ BÀN>m`wŠV n[a godmH$mo
^JdX²^OZ H$ao Om` Vmo dmH$mo g~ Vaohgm| AhÝVmŸ-Ÿ__Vmê$n g§gma Xya hmo` AmJ«hr; Amoa Vrgamo godmH$mo AZmJ«hr Ego VrZHo$ \$b `hm§ Vm§B© H$hoŸ&&16Ÿ&&
hoŸ&&16Ÿ&&
AnZmo ñdê$n VWm ^JdmZ²H$mo ñdê$n Zmht Om{Zdodmao ^ŠVhþ nw{ï> Amoa
{dd¥{V : (Ÿ~{hagå^do@{n AÝVaod ^OoV². AVmo Z CŠVmZwnn{Îm: B{V ^md:. _`m©Xm Ho$ ^oXgy§ Xmo` àH$maHo$ hmoV h| {dZ XmoD$Z²H$mo {MÎm M#mb Z hmo`doHo${b`o
ZZw H$píMV² Or{dH$mÚW©_{n ^OVo Vñ` H$m J{V…Ÿ? BË`V Amhþ: bmoH$mWu H$hV h|Ÿ:
{gÕmÝV_wŠVmdbr {gÕmÝV_wŠVmdbr
195 196
nw{ï>_mJu`o {deof_² Amhþ: AZwJ«h: B{V. Vñ` pñWVm¡ Z Xoe{Z`_:, {H$ÝVw à^w…
kmZm@^mdo nw { ï>_mJu {Vð>o V ² ny O mo Ë gdm{Xfw Ÿ &&17Ÿ&& AZwJ¥ø `Ì¡d `Wm ñWmn`{V VÌ¡d {Vð>{V VWm. Vñ` {d{Y… Z {Z`m_H$: B{V
_`m© X mñWñVw J“m`m§ lr^mJdVËna:Ÿ& ^md:.
AZw J « h : nw { ï>_mJ} {Z`m_H$ B{V pñW{V:Ÿ&&18Ÿ&&
Q>rH$m : AnZo ñdê$nH$mo VWm ^JdmZ²Ho$ ñdê$nH$mo kmZ Z hmo` Vmohþ nw{ï>_mJu`
^ŠV lr^mJdV_| VËna hmo`Ho$ nyOm VWm CËgdm{XH$Z²_| aho. BVZo lr^mJdV
nw{ï>_mJuŸ=Ÿnw{ï>_mJ©_| aømo ^`mo VwŸ=ŸVmo, kmZm^mdoŸ=ŸkmZHo$ A^md_|
EH$mXeñH$ÝYHo$ CÝZrg_| AÜ`m`_| lrH¥$îUZo CÕdOrH$m| AnZo Y_© H$ho h| Omo
kmZm^mdoŸ=ŸkmZHo$ A^md_| lr^mJdVVËna:Ÿ=Ÿlr^mJdVnam`U ""_oamo ñ_aU H$ao, g~ H$m`© _oao{b`o H$ao, _oar A_¥Vê$n H$Wm_| lÕm amIo''
lr^mJdVVËna:Ÿ=Ÿlr^mJdV nam`U (ŸgZ²Ÿ=Ÿhmo`Ho$Ÿ)ŸJ“m`m§Ÿ=ŸJ“mOrno {VZ_| aho. Amoa _`m©Xm_mJu` ^ŠV Vmo ^JdmZ²Ho$ MaUaOHo$ gå~ÝYdmar
(ŸgZ²Ÿ=Ÿhmo`Ho$Ÿ) {Vð>oV²Ÿ=Ÿaho nw{ï>_mJ}Ÿ=Ÿnw{ï>_mJ©_| J“mOr_| lr^mJdV_| VËna hmo`Ho$ aho. BVZo Ohm§ nar{jVHw§$ VWm {dXwaOrHw§$
nyOmoËgdm{XfwŸ=ŸnyOm-CËgdm{X_| AZwJ«h:Ÿ=ŸH¥$nm, {Z`m_H$:Ÿ=Ÿ{Z`m_H$ ho lr^mJdVV| {g{Õ ^B© ho Vhm§ aho. Amoa nw{ï>_mJu` ^ŠVZ²H$m| a{hdo_| XoeH$mo
{Vð>oV²Ÿ=Ÿaho B{VŸ=Ÿ`m àmH$maH$s {Z`_ Zmht ho. Ohm§ à^w AZwJ«h H$[aHo$ amI| Vhm§ aho. BVZo Ohm§ a{hHo$
^JdX²^OZm{XH$_| AmN>r arVgy§ àd¥{Îm aho Vm_| à{V~ÝYm{XH$ H$Nw> Z Amdo Vhm§
_`m©XmñW:Ÿ=Ÿ_`m©Xm_|ŸaømoŸ^`mo pñW{V:Ÿ=ŸpñW{VŸ(ApñVŸ=Ÿho)
ahoŸ&&17-18Ÿ&&
_`m©Xm_mJu` kmZr Amoa ^ŠV hmo` {VZHo$ Cna à^w {deof AZwJ«h H$a| Vmo
^mdmW© : nw{ï>_mJu` ^ŠV kmZHo$ A^md_| AWm©V² AnZo ñdê$n Amoa ^JdËñdê$n _`m©Xm_mJu` kmZr VWm ^ŠV `o XmoD$ nw{ï>_mJ©Hw§$ àmßV hmo`Ho$ nw{ï>^pŠVHw§$ àmßV
H$mo kmZ Z hmo` Vmo, lr^mJdV_| VËna ahVmo EH$mXeñH$ÝY_| H$hr nyOmH$s ar{V hmo` h| gmo H$hV h|Ÿ:
Amoa nd©Z² _| AZoH$ CËgd Ohm§ hmoVo hm|` dhm§ aho. Amoa _`m©Xm_mJu` ^ŠV Vmo
C^`mo ñ Vw H« $ _o U ¡ d ny d m} Š V¡ d \${bî`{VŸ&
kmZHo$ A^md_| lr^mJdV_| VËna ahVmo lrJ“mVQ>no aho. AZwJ«h_mJ©_| ^JdmZ²H$mo
AZwJ«hhr ñWmZ Am{XH$mo {Z`_ H$[adodmamo ho `h ^JdÝ_mJ©H$s _`m©Xm ho. kmZm{YH$mo ^pŠV_mJ© Ed§ Vñ_mZ² {Zê${nV:Ÿ&&19Ÿ&&
BVZo Oog| H$moC D§$Mo ñWbn| M{T>Ho$ {Jao ho Vog| ^pŠV_mJ©_| Am`mo hmo`
Q>rH$m : Eg| AnZo emóH$mo gd©ñd Omo JwßV hVmo gmo _oZ| {Zê${nV {H$`mo ho. `o
Amoa ^pŠV Z hmo` Vmo Xwï> H$_©Z²gy§ nmfÊS>r hmo`Ho$ dm _mJ©V| ^«ï> hmo` hoŸ&&20Ÿ&&
Omo {Zê${nV {H$`mo ho VmHw§$ Om{ZHo$ nwéf g~ g§e`Z²gy§ _wŠV hmo`Ÿ&&21Ÿ&&
^mdmW©Ÿ-ŸQ>rH$m : nw{ï>, àdmh Amoa _`m©Xm `o VrZm| OwXo Om{Zdo_| Amd| EgoŸ-
1.Ÿ{dZHo$ Y_©H$[aHo$, 2.ŸOrdm{XH$Z²Ho$ ^oXZ²gy§ g¥{ï>H$s naånam A{dpÀN>ÝZ Mbr
Amdo ho VmH$[aHo$; Amoa 3.Ÿ{dZH$m| \$b {_bo ho VmH$[aHo$ -H$hÿ§Jmo, OmHo$ ldUV|
g~ gÝXoh Z hm|`Jo. BVZo {dZHo$ Y_©, OrdH$mo ñdê$n, Xoh, {H«$`mHo$ ^oX, g¥{ï>
VWm {dZHo$ \$bH$mo kmZ hmo`Jmo V~ g~ gÝXoh {Zd¥Îm hm|`JoŸ&&11/2Ÿ&&
{gÕmÝV_wŠVmdbr nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ
203 204
""Ûm¡ ^y V gJm© ' '{dË`w Š Vo : àdmhmo @ {n ì`dpñWV:Ÿ&&
^pŠV_mJ©ñ` H$WZmV² nw{ï>a² AñVr{V {ZíM`:Ÿ&&2Ÿ&& do X ñ` {dÚ_mZËdmV² _`m© X m{n ì`dpñWVmŸ&&3Ÿ&&
Q>rH$m : `mbmoH$H$s VWm nabmoH$H$s H$m_Zm N>m§{S>Ho$ à^w_| _Z bJmdZm| gmo ^mdmW© : JrVmOr_| lrH¥$îUZo AOw©Zgy§ H$hr ho Ho$ ""`m bmoH$_| X¡d Amoa Amgwa
"^pŠV' H${h Om` ho. gmo ^pŠV à^wZ²Ho$ AZwJ«hgy§ {_bo ho. Vmgy§hr nÄM_ñH$ÝY_| ^oXgm| àmUrZ²H$s Xmo VahH$s g¥{ï> h|'' (Ÿ`m dMZ_| Amgwa OrdZ²H$s n¥WH²$ JUZm
F$f^XodOrHo$ M[aÌH$s g_mpßV_| H$ømo ho Omo ""_moj Xo`dodmao ^JdmZ² H$ar hoŸ) Vmgy§ àdmh_mJ©hþ {gÕ ho. Amoa H$_m©{XH$s ì`dñWm H$[adodmamo doX
^OZ²H$[adodmaoZ²H$m| _wpŠV X|` ho naÝVw H$mhþ g_` ^pŠV`moJ Zmht X|` h|''. Vog| {dÚ_mZ ho Vmgy§ {gÕ ho Ho$ _`m©Xm_mJ©hþ AZm{XH$mbgy§ Më`mo Amdo ho.
lrXodH$sOrZo ñVw{V H$ar V~ à^wZ²Ho$ _mhmËå`H$mo kmZ hVmo Vmgy§ g~ _mhmËå`H$mo
dU©Z {H$`mo Vm nmN>| gwÑT> ñZoh ^`mo V~ _mhmËå`Hw§$ ^y{bH|$ H$ømo Omo
Q>rH$m : X¡d Amoa Amgwa Ego {d^mJgy§ Omo g¥{ï>H$s naånam A{d{N>ÝZ Mbr Amdo
""AmnHo${b`o _oar ~w{Õ_| Y¡`© Zmht aho ho, _| H§$ggy§ S>anw§ hþ§''. gmo `o gwÑT>
ho VmH$mo Zm_ "àdmh' ho. BVZo ZXrH$mo àdmh Oog| Amaå^gy§ AÝV Vm§B© Më`mo
ñZohH$mo ñdê$n ho. Vmgy§ à^yZ²H$mo O~ AZwJ«h hmo` V~ Egr ^pŠV {_bo ho. dm
Om` ho Vog| X¡d Amoa Amgwa `o Xmo` àH$maH$s g¥{ï>H$mo àdmh àb` n`©ÝV Më`mo
AZwJ«hH$mo Zm_ "nw{ï>' ho. Oog| H$moD$Zo nmn {H$`mo hmo` VmH$mo {ZdmaU (Ÿàm`píMVŸ)
Om` ho. Zmht Vmo lrH¥$îUZ| XmoD$H$mo {d^mJ {H$`mo ho gmo ì`W© hmo` Om`.
H$ï>gy§ ~Zo Ego hmo` naÝVw VmHo${b`o {dÛmZZ²H$s g^m ^ar hmo` gmo AZwJ«hgy§ gwJ_
JrVmOr_| H$ømo ho Omo ""X¡d Amoa Amgwa Eog| Xmo` àH$maHo$ ^yVgJ© h|''. Vmgy§
àm`píMV H$ho Vmo gwJ_Vmgy§ dmH$mo {ZdmaU hmo` gHo$ ho. Oog| H$_©_mJ©_|hþ
{gÕ hmo` ho Omo àdmhhþ aømo ho. Amoa H$_© VWm kmZm{XH$Z²Ho$ àH$maH$mo Omo {Z`_
AZwJ«hH$s àmW©Zm hmo` ho gmo \$b {gÕ hmo`doHo${b`o ho Vog| gwH$a gmYZê$n
ho VmH$mo Zm_ "_`m©Xm' ho. gmo nyd©H$mÊS> VWm CÎmaH$mÊS> ê$n doX OJV_| {dÚ_mZ
^pŠV_mJ©
ho Vmgy§ H$_© VWm kmZm{XH$Z²Ho$ àH$maH$mo {Z`_ aømo ho. Vmgy§ _`m©Xmhþ ahr ho.
lrH¥$îU^JdmZ²Z| CÕdOrà{V H$ømo ho, Vmgy§ VmHo$ _yb^yV nw{ï> ho Egmo
{ZíM` hoŸ&&2Ÿ&&
`hm§ Eg| g_OZmo Omo ^JdmZ²Ho$ AZwJ«hà`wŠV ^pŠV_mJ© {OVZo h| {VZ
g~Z²H$mo AÝV^m©d nw{ï>_mJ©_| ho VWm `mbmoH$ VWm nabmoH$ H$s H$m_Zmdmao(Ÿ_mJ©Ÿ)
Eg| nw{ï>H$s {dÚ_mZVmH$mo {Zê$nU H$[aHo$ àdmh VWm _`m©Xm H$s Omo g¥{ï>H$s naånamH$m| Zmht Vmo‹S>o h| gmo g~ _mJ© àdmh_| AÝV^y©V h|. Amoa {OVZo
{dÚ_mZVmH$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ: _mJ© doXH$s _`m©XmH$mo Cëb”Z Zmht H$a| h| {VVZo g~ _mJ© _`m©Xm_| AÝV^y©V
nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ
305 206
h|. BVZo OJV_| {OVZo _mJ© h| {VZ g~Z²H$mo AÝV^m©d (Ÿnw{ï>-_`m©Xm-àdmhŸ) BZ CËH$f©H$WZmV²Ÿ=Ÿloð>Vm H${hdogy§ MŸ=ŸAmoa, `XmŸ=ŸO~
VrZ _mJ©Z²_| hoŸ&&3Ÿ&& nw{ï>:Ÿ=Ÿnw{ï> `ñ`Ÿ=ŸOmHw$, B{VŸ=Ÿ`m
{hŸ=Ÿ{ZpíMV hr dMZmV²Ÿ=ŸdMZgy§
A~ nw{ï>_mJ© EH$ {dbjU _mJ© ho Vm_| à_mU ~VmdV h|. VWm (ŸàW_ ApñVŸ=Ÿho, B{VŸ=ŸEgmo ZŸ=ŸZmht, Ah§Ÿ=Ÿ_|
e‘>mŸ) g~ _mJ©_| {^ÝZ-{^ÝZ àH$magy§ ^OZ Vmo aømohr ho, Vmgy§ ^OZH$mo àH$ma {ZíM`:Ÿ=Ÿ{ZíM` doX¡:Ÿ=ŸdoXgy§, B{VŸ=Ÿ`o
{^ÝZ-{^ÝZ ho naÝVw _mJ© Vmo g~ ^pŠVHo$hr h| Eg| H$moD$ H$ho Vhm§ (ŸVmH$mo
^ŠV:Ÿ=Ÿ^ŠV, H$píMV²Ÿ=ŸH$moB B©aUmV²Ÿ=ŸH${hdogy§
g_mYmZŸ) H$hV h|.
EdŸ=Ÿhr, gd©:Ÿ=Ÿg~ doXV:ŸdoXgy§(A{n = ^r)
^oXV: = AbJ hmo`Ho$ (ŸpñWV: B{V eof:Ÿ=ŸpñWV ho Egmo Ame`
(ŸXygar e‘>mŸ) D$na H$ho Ego VrZm| _mJ© {dÚ_mZ h| Eg| H${hdogy§hþ VrZm|
hoŸ)
(Ÿnw{ï>-àdmh-_`m©XmŸ) _mJ©Z²H$mo nañna ^oX {gÕ Zmht hmo`Jmo. Š`m| Omo ""g~
\$b ^JdmZ²gy§hr hm|` h|'' Eg| ì`mggyÌm{XH$Z²gy§ {gÕ ho. Vmgy§ Xygao XodH$mo
^OZ H$[adodmao àdmh_mJu`hþ \$bàmpßVHo${b`o à^yZ²H$mohr ^OZ H$ao h|. Š`m| ^mdmW© : JrVmOr_| ^JdmZ²Zo ""Omo _oamo ^ŠV ho gmo _moHw§$ {à` ho'' `h H$ømo
Omo ~«÷dmXH$s ar{Vgy§ M¡VÝ`_| ^oX Zmht ho Amoa \$b Vmo à^yZ²gy§hr àmßV hmo` ho Vmgy§; Amoa gd©emóZ²_| ^pŠVH$mo CËH$f© H$ømo ho Vmgy§ hþ nw{ï>_mJ© {^ÝZ ho `h
ho; Vmgy§ àmdm{hH$hþ ^ŠV ho Eg| H$hZmo M{h`o. Amoa AZwJ«hà`wŠV g~ {gÕ hmo` ho. ""^ŠV H$moB©H$ hr hmo` ho, g~ Zmht hm|` h|'' Vmgy§hþ nw{ï>_mJ©
^pŠV_mJ© nw{ï>_mJ©_| AÝV^y©V h| Eg| Cna H$ømo ho gmo AZwJ«h g~Z²H$m| g_mZ àdmh_mJ©gy§ {^ÝZ ho `h {ZíM` ho. VWm ""O~ ^JdmZ² AZwJ«h H$a| h| V~ ^ŠV
ho; Vmgy§ àdmhgy§ nw{ï>_mJ© {^ÝZ Zmht hmo`Jmo. Amoa _`m©Xm Vmo doXmoŠV {Z`_gy§ bmoH$_mJ© Amoa doX_mJ© _| ~w{Õ Zmht bJmdo ho'' `m ^mJdVHo$ dMZgy§ VWm
ho Vmgy§ _`m©Xm_mJ© nw{ï>_mJ©gy§ Adí` {^ÝZ ho. BVZo _mJ© Xmo h| Eg| H$hZmo M{h`o ""_oamo Egmo Xe©Z doXm{Xgm| Zmht hmo` ho'' `m ^JdmZ²Ho$ dMZgy§hþ `h {ZíM`
Egr H$moD$ e‘>m H$ao Vhm§ H$hV h|Ÿ: hmo` ho Ho$ nw{ï>_mJ© _`m©Xm_mJ©gm|hþ {^ÝZV`m pñWV ho, AWm©V² {^ÝZ ho.
H$píMXo d {h ^ŠVmo {h ""`mo _X² ^ ŠV:'' BVraUmV² Ÿ && Q>rH$m : ""gÝVmofdmamo, h_|em à^w_| {MÎm OmZ| Omo‹S>çmo ho, _Z OmHo$ ñdmYrZ
gd© Ì mo Ë H$f© H $WZmV² nw { ï>a² AñVr{V {ZíM`:Ÿ&&4Ÿ&& ho, à^w AnZo ñdm_r h| Egmo OmH$mo ÑT> {ZíM` ho Amoa _oao_| OmZo _Z VWm ~w{Õ
An©U H$a| h| Egmo Omo _oamo ^ŠV ho gmo _moHw§$ {à` ho'' Eg| JrVmOr_| H$ømo ho.
Z gdm} @ V: àdmhm{Õ {^ÝZmo do X mÀM ^o X V:Ÿ&&
Vm_| ""Omo _oamo ^ŠV ho'' Eg| H${hdogy§ ^ŠV H$moB© hmoV ho (Ÿg~ ^ŠV Zmht hmoV
""`Xm `ñ`o ' '{V dMZmV² ""Zmh§ do X ¡ a ² ' 'BVraUmV² Ÿ &&5Ÿ&& h|Ÿ) Eg| OmÝ`mo Om` ho. Omo ~hmoV ^ŠV hm|` Vmo Omo _oamo ^ŠV ho gmo _moHw§$ {à`
ho Ego Zmht H$hVo. Amoa JrVmOr_| Vnñdr, kmZr VWm H$_©_mJuZ²gy§ `moJrHw§$
`moŸ=ŸOmo, _X²Ÿ=Ÿ_oamo Z = Zmht, AV: = `mgy§ A{YH$ {b{IH|$ ""g~ `mo{JZ²_|hþ Omo AÝV:H$aU nyd©H$ lÕm`wŠV hmo`H|$ _moHw§$
^ŠV:Ÿ=Ÿ^ŠV, B{VŸ=ŸEgmo àdmhmV² = àdmhgy§ ^Oo ho gmo AË`ÝV `wŠV _mÝ`mo ho'' Ego lrH¥$îUZo H$ømo ho. Vog| \o$[a nÄMXe_
B©aUmV²Ÿ=ŸH${hdogy§ (ŸqH$MŸ=ŸAmoaŸ) {h = ^r (nw{ï>_mJ©: = nw{ï>_mJ) AÜ`m`_| H$ømo ho Omo ""AmN>r ar{Vgy§ _moha{hV Omo nwéf _moHw§$ nwéfmoÎm_ H$[aHo$
OmZo ho gmo g~ Om{Zdodmamo ho. gmo gd©^mdH$[aHo$ _moHw§$ ^Oo ho'' Eg| H$ømo ho.
gd©ÌŸ=Ÿg~ OJh {^ÝZ: = AbJ(ApñV = h¡)
gmo gd©^mdgy§ ^OZ nw{ï>_mJ©_|{h ho. Amoa Ego ^OZHw§$ g~ñWbZ²_| CÎm_ H$ømo
nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ
607 208
ho. Vmgy§ nw{ï> ho Egmo {ZíM` ho. ^ŠËË`mJ_m¡Ÿ=Ÿ^pŠV Xo`dodmao `wŠË`mŸ=Ÿ`wpŠVgm|
CnaHo$ íbmoH$_| JrVmOrH$mo à_mU Xo`H|$ ^ŠV ~hmoV Zmht hmoV h| naÝVw _Vm¡Ÿ=Ÿ_mZo h| B{VŸ=ŸEgmo d¡{XH$:Ÿ=Ÿd¡{XH$ (Ÿ_mJ©:Ÿ=Ÿ_mJ©Ÿ)
H$moB© hr hmoV h| Ego {Zê$nU {H$`mo ho. Vmgy§ g~, ^ŠV Zmht hmoV h|. V~ Om MoV²Ÿ=Ÿ`{X hmodo Vmo {hŸ=Ÿ{ZíM` hr
_mJ©_| `o ^ŠV h| Egmo nw{ï>_mJ©hþ àdmhgy§ {^ÝZ ho Eg| AWm©V² {gÕ hmo` ho. VV²Ÿ=Ÿdmo {^ÝZ:Ÿ=ŸAbJ (ŸApñVŸ=Ÿ hoŸ)
Vhm§ Egr e‘>m hmo` Omo àdmhgy§ nw{ï>_mJ© {^ÝZ ho Eg| {gÕ ^`mo naÝVw ^mdmW© : ^pŠV_mJ© EH$hr ho Amoa àdmh VWm _`m©Xm, ^pŠVHo$ A“ê$n h| Amoa
nw{ï>_mJ©Ho$ à{VnmXH$ Omo-Omo dmŠ` h| gmo-gmo doX, ñ_¥{V AWdm nwamUm{XH$Z²Ho$ ^pŠVH$s àmpßVHo$ gmYZê$n h| Eg| emó_| _mÝ`mo hoŸ- Eg| dmXr H$ho Vhm§ H$hV
h|. gmo g~ doX{d{Y_|hr Am` Om` h|; Vmgy§ _`m©Xmgy§ nw{ï>_mJ© {^ÝZ Zmht hmo` h| Omo Eg| H$hoZmo gyÌ Amoa `wpŠV gy§ hþ `wŠV Zmht ho. Vmgy§ d¡{XH$_mJ© {^ÝZ ho
gHo$JmoŸ! Egr e‘>mH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o H$hV h| Omo ""AmË_mgy§ OmH$s ^mdZm H$ar Amoa AZwJ«hà`wŠV _mJ© {^ÝZ ho.
ho Ego ^JdmZ² OmHo$ Cna AZwJ«h H$aV h| gmo bmoH$_| VWm doX_| bmJr ahr Egr
_{VH$m| N>mo‹S>o h|'' Eg| lr^mJdV_| H$ømo ho. Vog|hr ""doX Vn XmZ Amoa kmZŸ-
Ÿ`k Ûmamhþ _oao dm ñdê$nH$mo Xe©Z Zmht hmo` gHo$ ho Ho$ OmH$mo VoZ| {H$`mo; _oao Q>rH$m : BVZo ^pŠV_mJ©_| ""lrnwéfmoÎm__| {Zð>mdmaoHw§$ A_¥VnZmo hmo` ho''
Ego ñdê$nH$mo Xe©Z Vmo Ho$db AZÝ`^pŠVH$[aHo$ hr hmo` gHo$ ho'' Eg| (Ÿ""VËg§ñWñ` A_¥VÎdmonXoemV²'' epÊS>ë`gyÌŸ) Eg| ^pŠVgyÌ_| {b»`mo ho.
JrVmOr_| H$ømo ho. BVZo g~ ñWb_| nw{ï>_mJ©H$mo à{VnmXZ ho Vmgy§ doXHo$ O¡{_Zr`gyÌ_| {b»`mo ho Omo Á`mo{Vï>mo_m{XH$ `kê$n H$_© ñdJm©{XH$ \$bHw§$
{Z`_ê$n _`m©Xmgy§hþ nw{ï>_mJ© {^ÝZ hoŸ&&4-5Ÿ&& CËnÝZ H$[aHo$ {Zd¥Îm hmo` ho. Vmgy§ gmo H$_©, ^pŠVHo$ A“^yV hmo` gHo$ Zmht.
Vog| kmZ_mJ©hþ _mojê$n\$bHw§$ àmßV H$ao ho, ^pŠVHw§$ àmßV Zmht H$ao ho Eg|
(Ÿ""VpÝZð>ñ` _mojmonXoemV²''Ÿ) ì`mggyÌ_| {b»`mo h|. gmo (ŸkmZ_mJ©hþŸ)^pŠVHo$
Om_| ^JdX²^pŠV hmo` Zmht Ego Y_©, H$_© VWm kmZ H$s {ZÝXm gd©emó_| A“^yV Zmht hmo` gHo$ ho. Vmgy§ d¡{XH$_mJ© {^ÝZ ho Amoa AZwJ«hà`wŠV _mJ©
{bIr ho; naÝVw ^pŠV g{hVH$s {ZÝXm Zmht ho Vmgy§ JrVmOr_| ""{Z~ÝYm`m@@gwar {^ÝZ ho. Vog| X¡dgJ©ê$n àdmhhþ _moj\$b Xo`dodmamo ho Amoa AmgwagJ©ê$n àdmh
_Vm'' BË`m{XH$ dmŠ`Z²gy§ àmdm{hH$ OrdZ²H$s {ZÝXm {bIr ho gmo ^pŠV ~ÝYZ H$[adodmamo ho Vmgm| dmohþ ^pŠVHo$ A“ê$n hmo` gHo$ Zmht. (ŸEg| \$b^oX
a{hVH$s ho. ^pŠV g{hV àmdm{hH$ Vmo X¡dr_| {JZo Om` h| Vmgy§ g~ _mJ© Aé à_mU^oX gy§ _mJ©^oXH$mo {ZíM` H$[aHo$ A~ `wpŠVgy§ hþ _mJ©^oXH$mo à{VnmXZ
^pŠV_mJ©Ho$ A“^yV h| Egr _yb_|{h e‘>m H$[aHo$ g_mYmZ H$aV h|Ÿ: H$aV h|Ÿ).
`{X àdmh_mJ© ^pŠVHo$ A“ê$n hmodVmo Vmo lrH¥$îU^JdmZ²Z| JrVmOr_|
_mJ£ H $Ëdo @ {n Mo X ² A³ Ë `m¡ VZy ^ŠË`mJ_m¡ _Vm¡ Ÿ && X¡drgån{ÎmH$mo ^md H${hHo$ Amgwargån{ÎmH$mo ^md H$ømo ho gmo Zmht H$hVo.
Z VX² `wŠV§ gyÌVmo {h {^ÝZm¡ `wŠË`m {h d¡{XH$:Ÿ&&6Ÿ&&
Vog| (Ÿ`{X _`m©Xm_mJ© Amoa nw{ï>^pŠV_mJ©Ho$ A“^yV hmodVmo VmoŸ) JrVmOr_|
_mJ£H$ËdoŸ=Ÿ_mJ© EH$ hmo`dono `wŠV§Ÿ=ŸR>rH$ ÛmXemÜ`m`_| H$ømo ho Omo ""Aja~«÷Ho$ CnmgH$Z²H$m| Šboe A{YH$ ho'' Amoa
A{nŸ=Ÿ^r ZŸ=ŸZmht ho ""ny U © n w é fmo Î m_Ho $ CnmgH$Z² H $mo CÕma à^w erK« h r H$ao h| ' '; Vo g |
A³Ë`m¡Ÿ=ŸApÝV_ Xmo {hŸ=ŸŠ`m|Ho$ lr^mJdVXe_ñH$ÝY_| H$ømo ho Omo
VZyŸ=ŸA“ gyÌV:Ÿ=ŸgyÌgm| ""lr`emoXmZÝXZ lrH¥$îU ^pŠVdmaoZ²H$m| gwIgy§ Oog| àmßV hm|` Vog| XohrZ²H$m|
nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ
209 210
VWm ~«÷Hw§$ AnZr AmË_mê$n _m{Zdodmao kmZrZ²H$m| gwIgy§ àmßV Zmht hmo` h|'' emómoŠV Y_©Ho$ AZwHy$b h|. {dZH$s H¥${V Ap½ZhmoÌm{XH$ lm¡V-ñ_mV© H$_©
BË`m{XH$ `wŠVrZ²H$[aHo$hþ nw{ï>_mJ©gy§ àdmh_mJ© VWm _`m©Xm_mJ© {^ÝZ hoŸ&&6Ÿ&& H$[adoH$s VWm kmZm{XH$Ho$ AZwHy$b Ë`mJm{XH$ H$ardoH$s ho.
Eg| àdmh VWm _`m©Xm_mJ©V| nw{ï>_mJ© {^ÝZ ho gmo gyÌ VWm `wpŠVgy§ {gÕ Amoa nw{ï>_mJu` Ord h| gmo X¡d*h| VWm{n ^JdmZ²Ho$ AZwJ«h{d{eï> h|.
H$[aHo$ {dZ (Ÿ_mJ©Z²Ÿ)Ho$ Ord, (ŸOrdZ²Ho$Ÿ) Xoh VWm H¥${V Ho$ ^oXH$mo {Zê$nU {dZHo$ Xoh ^JdËgodm_| AZwHy$b VWm ^JdËñdê$n_|hr AmgŠV (ŸhoŸ). {dZH$s
H$aV h|Ÿ: H¥${V bmo{H$H$-d¡{XH$ \$bZ²H$s BÀN>mgm| a{hV hmo`Ho$ ^JdËgodm H$[adoH$s VWm
gmjmV² nwéfmoÎm_ gå~pÝY \$b {_bdoH$s ho.
Ord-Xo h -H¥ $ VrZm§ M {^ÝZËd§ {ZË`Vm lw V o : Ÿ&&
`Wm VÛV² nw { ï>_mJ} Û`mo a {n {Zfo Y V:Ÿ&&7Ÿ&& Eg| VrZm|Z²Ho$ Ord, Xoh VWm H¥${V Oog| {^ÝZ-{^ÝZ h| Vog| lw{VHo$ à_mUgy§
à_mU^o X mX² {^ÝZmo {h nw { ï>_mJm} {Zê${nV:Ÿ&& ~«÷dmX_| OrdZ²H$s {ZË`Vm ho. {d{eï>mÛ¡V VWm Û¡V_mJ© _| A{ZË`Vm ho Amoa
_m`mdmX_| _m{`H$Ëd ho. `Ú{n Eg| AnZoŸ-ŸAnZo _VHo$ AZwgma g~OrdZ²Hw§$
g~ g_mZhr _mZo h|; VWm{n ""^JdmZ²H$mo H$sV©Z H$[adodmao Ord Y«wd (Ÿ{ZË`Ÿ)
`WmŸ=ŸOog| {ZË`VmŸ=Ÿ{ZË`nZm| h|'' Eg| lw{V_| {b»`mo ho. Amoa ""Oog| ^pŠVdmaoZ²H$m| ^JdmZ² gwIgy§ àmßV hmo`
nw{ï>_mJ}Ÿ=Ÿnw{ï>_mJ©_| MŸ=Ÿhþ (Ÿ{gÕç{VŸ=Ÿ{gÕ hmo` hoŸ) h| Vog| Amoa XohrZ²H$m| VWm kmZrZ²H$m| àmßV Zmht hmo` h|'' Eg| lr^mJdV_|
lwVo:Ÿ=ŸdoXgy§ Û`mo:Ÿ=ŸXmoZm|Z²H$mo A{nŸ=Ÿ^r {b»`mo ho. Vmgy§ àdmhr VWm kmZrZ² H$mo {ZfoY H$[aHo$ ""{OZH$m| gwIgy§ àmßV
OrdXohH¥$VrZm§Ÿ=ŸOrd-Xoh-H¥${VH$mo {ZfoYV:Ÿ=Ÿ{ZfoYgy§Ÿ({H$ÄMŸ=ŸAmoa) hmo` ho'' Eg| {b»`mo ho Vmgy§ AZwJ«h {d{eï> nw{ï>_mJu` Ord {^ÝZ h| Egmo {gÕ
{^ÝZËd§Ÿ=ŸAbJnZm|Ÿ(ApñVŸ=Ÿho) à_mU^oXmV²Ÿ=Ÿà_mUHo$ ^oXgy§ hmo` ho. Eg| à_mUHo$ ^oXgy§ nw{ï>_mJ© {^ÝZ {Zê${nV {H$`mo ho dm{h ar{Vgy§ àdmh
Amoa _`m©XmH$mohþ ^oX g_OZmoŸ&&71/2Ÿ&&
VÛV²Ÿ= dog| nw{ï>_mJ©:Ÿ=Ÿnw{ï>_mJ©
{^ÝZ:Ÿ=ŸAbJ {Zê${nV:Ÿ=Ÿ{Zê${nV {H$`mo ho
A~ (ŸAmJ| Om`Ho$Ÿ) à_mU~bH$[aHo$ VWm gmYZHo$ ^oXH$[aHo$ VrZm|
_mJ©Z²H$mo ^oX (Ÿ~VmdZmo ho. gmo ^oXŸ) {gÕ H$[adoHo${b`o D$na ~Vm`o Ego
^mdmW© : Oog| VrZm|Z²Ho$ Ord, Xoh VWm H¥${V {^ÝZŸ-Ÿ{^ÝZ h| Vog| lw{VHo$ Ordm{XH$Z²Ho$ ^oX`wŠV A{dpÀN>ÝZgJ©H$mo Omo ^oX ho VmH$[aHo$ nw{ï>H$mo ^oX {gÕ
à_mUgy§ ~«÷dmX_| OrdZ²H$s {ZË`Vm ho Vogr {ZË`VmH$mo àdmh VWm _`m©Xm _mJu H$[adoHo${b`o (Ÿ`m íbmoH$_|Ÿ) gm_mÝ`(Ÿê$nŸ)gy§ gJ©Ho$ ^oXH$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ:
OrdZ²Ho$ {dfo {ZfoY hmo`dogy§ à_mUHo$ ^oXgy§hþ nw{ï>_mJ© XmoC _mJ©Z²gy§ {^ÝZ ho.
gJ© ^ o X § àdú`m{_ ñdê$nm“-{H« $ `m`w V _² Ÿ &&8Ÿ&&
Q>rH$m : àdmh_mJ©dmao Ord Amgwa h|, {dZHo$ Xoh ^JdX²^OZgy§ à{VHy$b h|,
BÀN>m_mÌo U _Zgm àdmh§ g¥ ï >dmZ² h[a:Ÿ&&
{dZH$s {H«$`m ñdmW©Ho${b`o Amoa XygaoH$m| Xw:I Xo`doH$s ho.
dMgm do X _mJm} {h nw q ï> H$m`o Z {ZíM`:Ÿ&&9Ÿ&&
Amoa _`m©Xm_mJu` Ord X¡d h|, {dZHo$ Xoh d¡{XH$Y_© VWm ^JdËnyOm{XH$
ñdê$nm“-{H«$`m`wV§Ÿ=Ÿñdê$n A“- dMgm = dm{Ugy§
nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ
211 212
Amoa {H«$`m Ho$ gmW doX_mJª = doX_mJªHw§$ gmo AnZr {dê$Õ hmo` Zmht Vmgy§ _m`m_|gy§ Amgwar Ord CËnÝZ {H$`o, gmo
gJ©^oX§Ÿ=Ÿg¥{ï>H$mo ^oX [h = {ZíM`hr àdmhg¥{ï> ^B©. VWm OrdZ²Ho$ Xw:IH$sŸ{Zd¥{Îm Ho${b`o doX_mJ© àH$Q> {H$`mo Vm_|
àdú`m{_Ÿ=ŸAmN>rŸ^m§{Vgm|ŸH$hþ§Ÿhÿ§ H$m`oZ = earagy§ àr{Vdmao Ord Aja~«÷gy§ ^`o gmo _`m©Xmg¥{ï> ^B©. Amoa OrdZ²H$m|
h[a:Ÿ=ŸlrH¥$îU nwqï> = nwqï>Hw§$ ^OZmZÝXH$mo XmZ H$[adoHo${b`o AnZo AmZÝXmË_H$ ñdê$ngy§ Ord CËnÝZ
{H$`o gmo nw{ï>g¥{ï> ^B©.
BÀN>m_mÌoUŸ=ŸBÀN>m_mÌgy§ g¥ï>dmZ² = aÀ`mo ho(B{VŸ=ŸEgmo)
_ZgmŸ=Ÿ_Zgy§, àdmh§Ÿ=ŸàdmhHw§$ {ZíM`:Ÿ=Ÿ{ZíM`Ÿ(ApñVŸ=Ÿho)
AWm©V² àmdm{hH$ g¥{ï> à^wHo$ _ZV| _m`mgy§ CËnÝZ ^B© ho1, _`m©Xmg¥{ï>
à^wHo$ _Znyd©H$ dMZV| Aja~«÷gy§2 ^B© ho Amoa nw{ï>g¥{ï> à^wHo$ _Z VWm
^mdmW© : ñdê$nŸ=ŸOrd, A“Ÿ=ŸXoh Amoa {H«$`m `wŠV g¥{ï>H$mo ^oX H$hþ§Jmo. dMZnyd©H$ ñdê$ngy§ ^B© ho. Eg| VrZm| àH$maH$s g¥{ï> à^yZ²Z| H$ar hoŸ&&8-9Ÿ&&
{OZH$mo gd©Xm EH$s^md ho Ego h[a BÀN>m_mÌgy§ _ZH$[aHo$ àdmh_mJ©H$§w , dMZH$[aHo$
doX_mJ© (Ÿ_`m©Xm_mJ©Ÿ) Hw§$ Amoa H$m`mH$[aHo$ nw{ï>_mJ©Hw§$ g¥OV^`o.
{deofŸ:
1.ŸghO Amgwa VWm Amgwamdoer Ego Xmo` àH$maHo$ àmdm{hH$ Ord h|. {VZ_|
Q>rH$m : BVZ| EH$mXeñH$ÝY_| ""d¡H$m[aH$ Ah‘>maHo$ H$m`©ê$n _Zgy§ g¥{ï> ^B©
Amgwamdoer _wŠV hmo` h| Amoa ghO Amgwa ho gmo AÝYÝV__|ŸOm`Ÿh|.
ho'' Eg| {b»`mo ho. Vog| doX_|hþ _Zgy§ g¥{ï> ^B© ho Eg| {b»`mo ho gmo àdmhg¥{ï>
ho. Vm_| _m`mhþ g“ H$maU^yV ho gmo Amgwaê$n _m{`H$ g¥{ï> ho. dm g¥{ï>Ho$ 2.Ÿg‘>f©U h| gmo doXê$n h| Amoa eãX~«÷ VWm Aja~«÷ g§H$f©UH$mohr ñdê$n
A{^àm`gy§ {h OJV² _m{`H$ ho Eg| {H$VZoH$ _mZo h|. h| Vmgy§ Aja~«÷gy§ g¥{ï> ho gmo doXgy§hr g¥{ï> ^B© ho Ego g_OZmo.
dMZgy§ _`m©Xmg¥{ï> ^B© ho gmo _mÊSy>Š` Cn{ZfX²_| {b»`mo ho Omo ""›ŸH$magy§ àmdm{hH$ g¥{ï>H$mo CnmXmZH$maU _m`m ho VWm _`m©Xmg¥{ï>H$mo CnmXmZH$maU
{h g~Z²H$s CËn{Îm ho. ^yV ^{dî`V² Amoa dV©_mZ Omo H$Nw> ho gmo g~ ›ŸH$maH$mohr Aja~«÷ ho Amoa nw{ï>g¥{ï>H$mo CnmXmZH$maU à^wH$mo ñdê$n ho -90ŸEg| VrZm|
Cnì`m»`mZ ho''. Vog| EH$mXeñH$ÝY_|hþ nam, ní`pÝV, _Ü`_m Amoa d¡Iar `o g¥{ï>H$mo CnmXmZH$maU {^ÝZŸ-Ÿ{^ÝZ ho VWm{n Oog| Vm_«, ê$ß` Amoa gwdU© ê$n
Mmam| àH$maH$s dmUrH$s CËn{Îm {b{IHo$ dmgy§hr OJVH$s CËn{Îm {b{I ho. gmo {^ÝZ-{^ÝZ CnmXmZH$maUgy§ VrZ KQ> ^`o hm|` naÝVw Obbm`doê$n H$m`© Vmo
à^wH$s dmUr doXê$n ho Amoa doX ho gmo gmjmV² Zmam`U ho, Vmgy§ doXgy§ g¥{ï> ^B© VrZm| KQ>H$mo g_mZ hr hmo` ho; Amoa d«r{h VWm `d Ho$ nwamoS>megy§ `k VWm \$b
ho gmo _`m©Xm_mJ©H$s g¥{ï> ho. g_mZhr hmo` ho Vog| VrZm| g¥{ï>Hw§$ \$b g_mZhr hmo`Jmo Egr H$moC e‘>m H$ao Vhm§
H$hV h|Ÿ:
BVZ| à^yZ²H$m| draagH$mo AZw^d H$[adoH$s BÀN>m ^B© V~ AnZmo A§e hmo` bmoHo$Ÿ=ŸbmoH$_| \$b§Ÿ=Ÿ\$b(^d{VŸ=Ÿhmo` ho)
nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ
213 214
_yboÀN>mV:Ÿ=Ÿ_yb BÀN>mgy§, MŸ=ŸAmoa, d¡{XHo$Ÿ=Ÿd¡{XH$_| ""VmZh§ {ÛfVmo ' ' dmŠ`mX² {^ÝZm Ordm: àdm{hU:Ÿ&&
A{nŸ=ŸVmo\$b§Ÿ= Ÿ\$b (ŸEd§Ÿ=ŸEgoŸ) AV Edo V am¡ {^ÝZm¡ gmÝVm¡ _mo j àdo e V:Ÿ&&11Ÿ&&
doXmoŠV§Ÿ=ŸdoX_| H$ømo ^`mo {^ÝZoÀN>mV:Ÿ=ŸBÀN>mHo$Ÿ{^ÝZŸhmo`dogy§
(Ÿ\$b§Ÿ=Ÿ\$bŸ) nwï>m¡Ÿ=Ÿnw{ï>_| A{nŸ=Ÿ^r VmZ²Ÿ=Ÿ{dZHw§$, Ah§Ÿ=Ÿ_¢ AV:Ÿ=Ÿ`mgy§, EdŸ=Ÿhr
VwŸ=ŸVmo, H$m`oZŸ=ŸH$m`mgy§ EH$YmŸ=ŸEH$ŸàH$magm|, ZŸ=ŸZmht {ÛfVmoŸ=ŸÛof H$[adodmao(ŸB{VŸ=Ÿ`mŸ) BVm¡am¡ = Xÿgao Xmo
dmŠ`mV²Ÿ=ŸdmŠ`gy§ _mojàdoeV:Ÿ=Ÿ_moj_| àdoe
^mdmW© : A{dpÀN>ÝZ g¥{ï> Mbr Om` Egr _yb BÀN>mgy§ àmdm{hH$ OrdZ²H$m| àdm{hU:Ÿ=Ÿàdmhr H$[adodmao hmo`dogy§
bm¡{H$H$ \$b hmo` ho. _`m©Xm_mJu` OrdZ²H$m| doX_| H$ømo ho gmo \$b {_bo ho. Ordm:Ÿ=ŸOrd gmÝVm¡Ÿ=ŸAÝVdmao
Amoa nw{ï>_mJu` OrdZ²H$m| à^yZ²Ho$ ñdê$nH$[aHo$ \$b {_bo ho. Eog| \$bhþ EH$ {^ÝZm:Ÿ=ŸAbJ(ŸgpÝVŸ=Ÿh|Ÿ) {^ÝZŸ=ŸAbJŸ(ŸñV:Ÿ=Ÿ h|Ÿ)
àH$magm| Zmht hmoV ho.
^mdmW© : JrVmOr_| H$ømo ho Omo ""Ûof H$[adodmao ... àdm{hZ²H$m| _¢ gd©Xm Amgwar
Q>rH$m : A{dpÀN>ÝZ g¥{ï> Mbr Om` Egr _yb BÀN>mgy§ àmdm{hH$ OrdZ²H$m| `mo{Z_| S>mê§$ hÿ§'' (Ÿ^J.JrVmŸ16Ÿ&19Ÿ) Vmgy§ àmdm{hH$ Ord _`m©Xm_mJu` VWm
bm¡{H$H$ \$b hmo` ho. Vm_| ghO AmgwaOrd h| gmo OÝ_Ÿ-Ÿ_aUV| boHo$ AÝVVmo nw{ï>_mJu` OrdZ²gy§ {^ÝZ h|. Amoa _`m©Xm_mJu` OrdZ²H$m| Aja~«÷àmpßVê$n
JËdm AÝYÝV__| Om` h| Amoa Amgwamdoer h| gmo H$m_Zm_| AmgŠV hmo`H|$ _moj hmo` ho VWm nw{ï>_mJu` OrdZ²H$m| nwéfmoÎm__| àdoe hmo` ho Vmgy§ `o AÝV
Yy__mJ©_| `km{XH$H$[aHo$ AmdmJ_Z H$aVŸ-ŸH$aV Amgwamdoe {_Q> Om` V~ g{hV h|; BVZo {dZ XmoCZ²H$mo Ord^md {Zd¥Îm hmo` h|.
_wŠV hm|` h|. VWm _`m©Xm_mJu` OrdZ²H$m| doX_| H$ømo ho gmo \$b {_bo ho. Vm_|
{ZîH$m_ `km{XH$ H$[adodmaoZ²H$m| AmË_gwI {_bo ho Amoa gH$m_ H$[adodmaoZ²H$m|
ñdJm©{XH$ bmoH$H$mo gwI {_bo ho. nw{ï>_mJu` OrdZ²H$m| à^yZ²Ho$ ñdê$nH$[aHo$ \$b Q>rH$m : BVZ| ^JdmZ²H$mo Ûof H$aZmo `ohr {OZH$mo Y_© ho gmo AmgwarOrd h|.
{_bo ho. BVZo doUwJrV_| lw{Vê$nm lrJmonrOZZ²Z| BpÝÐ`dmaoZ²H$m| ^OZmZÝXê$n Omo {VZH$mo AÝV_| AÝYÝV__| àdoe ho. EH$ _ybê$n VWm AdVmaê$n H$mo Ûof, Xygamo
CÎm_ \$b H$ømo ho gmo \$b {_bo ho. Eg| {^ÝZŸ-Ÿ{^ÝZ BÀN>m ho VWm \$bH$mohþ {d^y{V à^¥VrZ²H$mo Ûof Amoa Vrgamo OJÐynH$mo Ûof -Eg| VrZ àH$maH$mo ^JdmZ²Ho$
^oX ho Vmgy§ EH$ àH$maH$s g¥{ï> VWm EH$ àH$maHo$ _mJ© Zmht h|. à{V Ûof ho. Vm_| _ybê$n VWm AdmVaê$n H$mo Ûof H$[adodmaoZ²H$m| ~hmoV H$[aHo$
^JdmZ²hr _mao h|, Vmgy§ _wŠV hmo` h|. VWm {d^yË`m{XH$H$mo Ûof H$[adodmao ÛofH$mo
Ë`mJ H$a| V~ _wŠV hm|` ho. `o Xmo` Amgwamdoer h|. Amoa OJÐynH$mo Ûof H$[adodmao
_yb_| "Z¡H$Vm' Egmohþ nmR> ho VmH$mo AW© Egmo ho Omo gJ© VWm _mJ©Z² H$s ghO-Amgwa h| gmo H$mC {XZ _wŠV Z hm|`. {dZH$mo AÝYÝV__|hr àdoe hmo` ho.
EH$Vm Zmht hoŸ&&10Ÿ&& Š`m| Omo OJVH$mo Ûof H$[ado_| ^JdX²^ŠVZ²H$mohþ Ûof hmo` ho. Vmgy§hr Xe_ñH$ÝY_|
AH«y$aOrZo Y¥VamVï´>Hw§$ H$ømo ho Omo
VrZm| _mJ©Z²Ho$ OrdZ²H$m| {MÐynnZmo g_mZ ho VWm{n VrZm|Z²Ho$ OyXo-OyXo Y_© ""AY_©H$[aHo$ OmH$mo nmofU H$ao ho gmo nmofU H$[adodmaoH$m| N>mo‹S>V h|''. VmH$mo
h| Vmgy§ \$b_| ^oX ho Eg| {gÕ H$aZmo ho. Vm_| àmdm{hH$ OrdZ²H$mo Y_© AË`ÝV lrgw~mo{YZrOr_| {ZU©` {H$`mo ho Omo ""àmU, ór, nwÌm{XH$H$mo AY_©gy§ nmofU
{^ÝZ ho Vmgy§ àW_ àmdm{hH$Z²H$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ: {H$`mo hmo` gmo g~ dmH$m| N>mo‹S> XoV h| Amoa Ho$db Ord AÝYÝV__| Om` ho''.
Ego Ûof H$[adodmao àdm{hOrd h|. Vmgy§hr _`m©Xm_mJu` VWm nw{ï>_mJu` Ord
nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ
215 216
{^ÝZ h|. Amoa _`m©Xm_mJu` OrdZ²H$m| Aja~«÷ àmpßVê$n _moj hmo` ho VWm BÀN>mH$[aHo$ g~OJÐyn ^`o h| gmo Z hmoVo. AWm©V² Zm_godm Vmo _`m©Xmg¥{ï>hþ H$aV
nw{ï>_mJu` OrdZ²H$mo nwéfmoÎm__| àdoe hmo` ho. Vmgy§ `o AÝV g{hV h|; BVZo {dZ ho naÝVw ê$ngodm dmgy§ ~am~a Zmht hmo` gHo$ Vmgy§ ê$ngodmHo${b`ohr nw{ï>g¥{ï> ho.
XmoCZ²H$mo Ord^md {Zd¥Îm hmo` hoŸ&&11Ÿ&& gmo àdmh Amoa _`m©Xm gy§ {^ÝZ Z hmo` Vmo nw{ï>g¥{ï> H$[adoH$mo Omo à`moOZ hVmo
gmo {gÕ Z ^`mo V~ nw{ï>g¥{ï>hþ Z hmo` V~ a_U H$[adoHo${b`o à^w OJÐwn ^`|
Eg| VrZm| _mJ©Z²Ho$ bjU VWm \$bHo$ ^oXH$mo {Zê$nU {H$`mo. Vm H$[aHo$ h| Eg| lw{V_| H$ømo ho gmo ì`W© hmo`. Vmgy§ à^yZ²Ho$ a_UmW© `o nw{ï>g¥{ï> ho gmo
Omo {gÕ ^`mo gmo H$hV h|Ÿ: g~Z²gy§ {^ÝZ hoŸ&&12Ÿ&&
Vñ_mO² Ordm: nw { ï>_mJ} {^ÝZmEd Z g§ e `:Ÿ&& Eg| g¥{ï>Ho$ ^oXgy§ g~Z²Ho$ gmYZ {^ÝZŸ-Ÿ{^ÝZ h|, Vmgy§ EH$-XygaoHo$ gmYZ
{_b Zmht Om` h|. Vmohþ brbmg¥{ï>_| CËnÝZ ^`o Ego ^ŠVZ²Ho$ ñdê$n, Xoh VWm
^Jd-X² ê $ngo d mWª VËg¥ { ï>a² ZmÝ`Wm ^do V ² Ÿ &&12Ÿ&&
{H«$`m_| H$Nw> VmaVå` Zmht {XIdo_| AmdV ho; V~ Cna(ŸHo$ íbmoH$Z²_|Ÿ) Omo g¥{ï>
à^¥VrZ²H$mo ^oX {gÕ {H$`mo ho gmo ì`W© ho Egr H$mhþH$mo e‘>m hmo` VmH$s
Vñ_mV²Ÿ=Ÿ`mgy§ VËg¥{ï>:Ÿ=Ÿdmo g¥{ï> {Zd¥{ÎmHo${b`o VmaVå` H$hV h|Ÿ:
nw{ï>_mJ}Ÿ=Ÿnw{ï>_mJ©_| ^JdX²-ê$ngodmWªŸ=ŸlrH¥$îUH$s-
Ordm:Ÿ=ŸOrd, {^ÝZm:Ÿ=ŸAbJ ê$ngodmHo${b`o,Ÿ(ŸApñVŸ=ŸhoŸ) ñdê$no U mdVmao U {b“o Z M Jw U o Z MŸ&&
EdŸ=Ÿhr (ŸgpÝVŸ=Ÿh|Ÿ) AÝ`WmŸ=ŸAmoa Vahgy§ VmaVå`§ Z ñdê$no Xo h o dm VpËH« $ `mgw dmŸ&&13Ÿ&&
g§e`:Ÿ=Ÿe‘>m ZŸ=ŸZmht VWm{n `mdVm H$m`ª VmdV² Vñ` H$amo { V {hŸ&&
ZŸ=ŸZmht (ŸApñVŸ=ŸhoŸ) ^doV²Ÿ=Ÿhmodo ho
ñdê$noUŸ=Ÿñdê$ngy§ VpËH«$`mgw = CZH$s {H«$`m_|
^mdmW© : Vmgy§ nw{ï>_mJu` Ord h| gmo Xygao _mJ©Z²Ho$ OrdZ²gy§ {^ÝZ h| dm_| g§e` AdVmaoUŸ=ŸAdVmagy§ VmaVå`§Ÿ=Ÿ^oX
Zmht ho. `{X nw{ï>_mJu` Ord {^ÝZ Z hm|` Vmo ^JdÐynH$s godmHo${b`o nw{ï>_mJu` {b“oZŸ=Ÿ{MôZgy§, MŸ=ŸAmoa ZŸ=ŸZmht (ŸApñVŸ=ŸhoŸ)
OrdZ²H$s g¥{ï>hþ Z hmo`.
JwUoZŸ=ŸJwUgy§, MŸ=Ÿ^r VWm{nŸ=ŸVmohþ,Ÿ`mdVmŸ=Ÿ{OVZmo
(nw{ï>OrdmZm§Ÿ=Ÿnw{ï>OrdZ²H$o ) H$m`ªŸ=ŸH$m`©Hw$, VmdV²Ÿ=ŸCVZmo
Q>rH$m : Vmgy§ nw{ï>_mJu` Ord h| gmo Xygao _mJ©Z²Ho$ OrdZ²gy§ {^ÝZ h| dm_| g§e`
ñdê$no = ñdê$n_|, dm = AWdm Vñ`Ÿ=ŸdmH$mo, H$amo{VŸ=ŸH$ao
Zmht ho. BVZo dmamhnwamU_| H$ømo ho Omo ""~«÷mOrH$s g¥{ï>gy§ OwXr `o g¥{ï> H$moC
AÝ`hr ho'' Egmo dmŠ` ho. Vmgy§ nw{ï>_mJu` Ord g~Z²gy§ {^ÝZhr h|. `{X Xoho = Xoh_|, dm = AWdm {hŸ=Ÿ{h
nw{ï>_mJu` Ord {^ÝZ Z hm|` Vmo ^JdÐynH$s godmHo${b`o nw{ï>_mJu` OrdZH$s
g¥{ï>hþ Z hmo`. BVZo ""à^w AHo$bo AmË_a_U_|hr hVo. V~ ~m{ha H$moC Zmht hVmo. ^mdmW© = ^º$Z²Ho$ ñdê$n Xoh AWdm {H«$`mZ²_| ñdê$nH$[aH|$ AdVmaH$[aH|$,
Vmgy§ a_U Zmht H$aV ^`o. Š`m| Omo AHo$bo hVo V~ a_U Zmht H$aV hVo gmo {MôZH$[aH|$ Amoa JwUH$[aH|$ ^JdmZ²gy§ `Ú{n VmaVå` Zmht ho VWm{n {OVZo
(Ÿa_U H$[adoHo${b`oŸ) XygaoH$s BÀN>m H$aV^`o'' Ego lw{V_| H$ømo ho. Vmgy§ VmaVå`gy§ a_UmË_H$ H$m`© {gÕ hmo` {VVZmo ^ŠVZ²_| VmaVå` ^JdmZ² H$a| h|.
nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ
217 218
{g{ÕHo${b`o, {_lm:Ÿ=Ÿ{_l (Ÿ{d{_lm:Ÿ=Ÿ{deofH$[aH|$
Q>rH$m : BVZo ^JdmZ² Oog| AmZÝXê$n agKZ h| Vog| ^ŠVhþ h|. Oog| Abm¡{H$H$ {_lŸ)
ar{Vgy§ ewÕgËd_|hr ^JdmZ²H$mo AdVma hmo` ho Vog|hr ^ŠVZ²H$mo AdVma ho. Oog| àdmhm{X{d^oXoZŸ=Ÿàdmh Am{XHo$ ^oXgy§ JwUkm:Ÿ=ŸJwUZ²Hw§$ Om{Zdodmao
ÜdOm dO« `d A‘w>e H$_b à^¥{V ^JdmZ²Ho$ {MôZ h| Vog|hr ^ŠVZ²Ho$hþ hmoV {ÌYmŸ=ŸVrZ àH$maHo$ (ŸgpÝVŸ=Ÿh|Ÿ) (Ÿ^dpÝVŸ=Ÿhm|` h|Ÿ)
h|. Oog| ^JdmZ²Ho$ Eoíd`m©{XH$ Amoa gm¡Hw$_m`m©{XH$ JwU h| Vog|hr ^ŠVZ²Ho$ h|. nwîQ²çmŸ=Ÿnw{ï>gy§ (ŸqH$MŸ=ŸAmoaŸ)àoåUmŸ=Ÿào_H$[aH|$
Vmgy§, BZ g~ Y_©Z²H$[aH|$ ^JdmZ²Ho$ ñdê$ngy§ ^ŠVZ²Ho$ ñdê$n_| VWm ^JdmZ²Ho$
{d{_lm:Ÿ=Ÿ{deofH$[aH|$ {_l ewÕm:Ÿ=ŸewÕ, VoŸ=Ÿd
Xohgy§ ^ŠVZ²Ho$ Xoh_| VWm ^JdmZ²H$s {H«$`mgy§ ^ŠVZ²H$s {H«$`m_| VmaVå` Zmht
ho. AWm©V² ^JdmZ²Ho$ g_mZhr h|. VWm{n {OVZo VmaVå`gm| g~ àH$maH$s brbm gd©km:Ÿ=Ÿg~H$Nw> Om{Zdodmao A{VXwb©^m:Ÿ=ŸAË`ÝV Xwb©^
{gÕ hmo` {VVZmo VmaVå` ^JdmZ² ^ŠVZ²_| H$aV h|Ÿ&&131/2Ÿ&& (Ÿ^dpÝVŸ=Ÿhm|` hoŸ) (Ÿ^dpÝVŸ=Ÿhm|` h|Ÿ)
Eg| ñd^mdHo$ ^oX à^¥{V g~ gÝXohZ²Hw§$ Xy[a H$[aHo$ {H$VZoH$Z²H$s ^JdmZ²Ho$
H$ho ^`o ^pŠV_mJ©_| àd¥{Îm hmoV ho, {H$VZoH$Z²H$s ^JdmZ²Ho$ H$ho ^`o kmZ_mJ©_| ^mdmW© : ewÕnwï> Amoa {_lnwï> Eg| ^oXgy§ do nwï>Ord Xmo` àH$maHo$ h|. Vm_| nwZ:
àd¥{Îm hmo` ho Amoa {H$VZoH$Z²H$s ^JdmZ²Ho$ H$ho ^`o H$_©_mJ©_| àd¥{Îm VWm ^JdmZ²Ho$ H$m`©H$s {g{ÕHo${b`o àdmhm{XH$Ho$ ^oXH$[aH|$ {_lnwï> VrZ àH$maHo$
AmgpŠV hmo` ho. Vm_|hþ {H$VZoH$Z²H$m|, emó_| H$[adoH$mo {b»`mo ho Vmgy§ `m_| h|. Vm_| nw{ï>H$aH|$ {_l Omo nwï>Ord h| gmo gd©k h| AWm©V² ^JdmZ²Ho$ A{^àm`Hw$
Adí` àd{Îm H$aZr M{h`o, Eg| emó{d{YHo$ ~bgy§ àd¥{Îm hmo` ho Amoa Om{Zdodmao h|. VWm àdmhH$[aH|$ {_l nwï>Ord h| gmo {H«$`m_| àr{Vdmao h|. Amoa
{H$VZoH$Z²H$m| ñZohgm| àd¥{Îm hmo` ho. Vog| {H$VZ|H$Z²Ho$ ñd^mdgy§ {dê$Õ Xohm{XH$ _`m©XmH$[aH|$ {_l Omo nwï>Ord h| gmo ^JdmZ²Ho$ JwUHw§$ Om{Zdodmao h| AWm©V²
hmo` h| Amoa {H$VZ|H$Z²Ho$ ñd^mdHo$ AZwHy$b Xohm{hH$ hmo` h|, gmo Š`m| h|Ÿ? ^JdmZ²Ho$ JwUZ²_|hr AmgŠV aho h|. Eg| {_lnwï>Ho$ VrZ ^oX h|. Amoa ewÕnwï> h|
BË`m{XH$ gÝXohZ²Hw§$ {_Q>m`doHo${b`o nw{ï>OrdZ²H$mo {d^mJ H$hV h|Ÿ: gmo Ho$db ào_H$[aH|$ h|; AWm©V² ewÕnwï>OrdZ²H$m| ^JdmZ²_| AË`ÝV ào_ hmo` h|
Eg| ^ŠV A{VXwb©^ h|.
Vo {h {ÛYm ewÕ-{_l-^oXmZ² {_lmg² {ÌYm nwZ:Ÿ&&14Ÿ&&
àdmhm{X-{d^o X o Z ^JdV² - H$m`© { gX² Y `o Ÿ && Q>rH$m : BVZo {_lnwï> VWm ewÕnwï> Eg| Xmo àH$maHo$ nwï>Ord h| Vm_| {_lnwï>Ho$
nw ï ² > çm {d{_lm: gd© k m: àdmho U {H« $ `maVm:Ÿ&&15Ÿ&& _w»` VrZ ^oX h|.
_`m© X `m Jw U kmñVo ew Õ m: ào å Um@{VXw b © ^ m:Ÿ&&
AWm©V² {OZHo$ D$na AZwJ«h ho Ego OrdHo$ D$na Xygamo AZwJ«h {_bo V~ `o
Ord "nw{ï>{_l nwï>Ord'1 H$ho Om` h|. AZwJ«h`wŠV Omo Ord hm|` gmo emómoŠV
VoŸ=Ÿdo, {hŸ=ŸAdí`hr àdmhoUŸ=Ÿàdmhgy§
kmZm{XH$ _`m©Xm_| àr{Vdmao hm|` gmo "_`m©Xm{_l nwï>Ord'2 H$ho Om` h|. Amoa
ewÕ-{_l^oXmV²Ÿ=ŸewÕ Amoa {d{_lm:Ÿ=Ÿ{deofH$[aH|$ {_l àdmhH$[aH|$ {_{lV Omo nwï>Ord h| gmo {H«$`m_| hr àr{Vdmao hmo` h|. AWm©V²
{_lHo$ ^oXgm|, pX²dYmŸ=ŸXmo` àH$maHo$ {H«$`maVm:Ÿ=Ÿ{H«$`m nam`U nÄMamÌm{XH$ VÝÌZ²_| Omo nyOmH$mo àdmh H$ømo ho dmhr àH$magy§ nyOm{XH$ {H«$`m
nwZ:Ÿ=ŸAmoa {\$a (Ÿ^dpÝVŸ=Ÿhm|` hoŸ) H$[ado_| àr{Vdmao Omo Ord h| gmo "àdmh{_l nwï>Ord'3 H$ho Om` h|.
^JdËH$m`©{gÕ`oŸ=Ÿ^JdV² H$m`©H$s- _`m©X`mŸ=Ÿ_`m©Xmgy§
nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ
219 220
*BVZ| àW_gy§ gm_mÝ` ar{Vgy§ {OZ OrdZ²Ho$ D$na AZwJ«h hmo` ho gmo {\$a
{deofmZwJ«hH$m| àmßV hmo` h| gmo "nw{ï>{_l nw{ï>Ord' OmZZ|. gmo ^JdmZ²Ho$ Ed§ gJ© ñ Vw Vo f m§ {h \$b§ ËdÌ {Zê$ß`Vo Ÿ &&16Ÿ&&
A{^àm`Vm§B g~ Om{Zdodmao hmo` h|. Amoa nw{ï>Ord _`m©Xm {_{lV hm|` gmo ^JdmZo d {h \$b§ g `Wm{d^© d o X ² ^w { dŸ&&
^JdmZ²Ho$ Y_©Hw§$ H$Nw>H$ Om{ZHo$ VrWm©Q>Z nam`U hmo` h|.
Jw U -ñdê$n-^o X o Z VWm Vo f m§ \$b§ ^do V ² Ÿ &&17Ÿ&&
àdm{hOrd nw{ï> {_{lV h| gmo ^JdmZ²H$o ^OZHo$ AZwH$y b {H«$`mHw$§ AZwg[adodmao
hmo` h|.ŸVWm àdm{hOrd _`m©Xm {_{lV h| gmo H$_© H$[adodmao hmo` h|.ŸAmoa
àdm{hOrd àdmh {_{lV h| gmo Ho$db bm¡{H$H${H«$`m_| àr{Vdmao hmo` h|, dohr Ed§Ÿ=Ÿ`m àH$magy§ \$b§Ÿ=Ÿ\$b, gŸ=Ÿdmo
AmgwarOrd H$ho Om`Ÿh|. Vofm§Ÿ=Ÿ{dZH$s, gJ©…Ÿ=Ÿg¥{ï> ^w{dŸ=Ÿn¥Ïdrno
VwŸ=ŸVmoŸ(Ÿ{Zê${nV§Ÿ=Ÿ{Zê${nV H$arŸ) JwUñdê$n^oXoZŸ=ŸJwU Amoa-
Amoa _`m©Xm_mJu` nw{ï> {_{lV h| gmo ^JdmZ²Ho$ _mhmËå`Hw§$ Om{ZHo$ AÌŸ=Ÿ`hm§, VwŸ=ŸVmo ñdê$nHo$ ^oXgm|, `WmŸ=ŸOm àH$magm|
^JdmZ²H$s àr{VHo${b`o H$_© H$[adodmao hmo` h|. VWm _`m©Xm_mJu` Ord _`m©Xm \$b§Ÿ=Ÿ\$bH$mo Am{d^©doV²Ÿ=ŸàH$Q> hm|` ho
{_{lV h| gmo ñdJm©{XH$ \$bHo${b`o H$_© H$[adodmao hmo` h|. Amoa _`m©Xm_mJu` {Zê$ß`VoŸ=Ÿ{Zê$nU H$ao h| VWmŸ=Ÿdm àH$magm|
Ord àdmh {_{lV h| gmo bm¡{H$H$ \$bHo${b`o H$_© H$[adodmao hmo` h|. {hŸ=Ÿ{ZíM` Vofm§Ÿ=Ÿ{dZHw§$, \$b§Ÿ=Ÿ\$b
^JdmZ² EdŸ=Ÿ^JdmZ² hr ^doV²Ÿ=Ÿhmo` ho
Eg| {_lOrdHo$ Zd ^oX h|. Amoa AË`ÝV ào_H$[aH|$ ^JdmZ² {gdm`
AÝ`ñ\y${V© a{hV h| gmo ewÕnwï>Ord h|. Ego ^ŠV A{V Xwb©^ h|. ^JdmZ²Ho$
^mdmW© : Eg| OrdZ²H$mo gJ© OwXmoŸ-ŸOwXmo ho. Vm_| nw{ï>_mJu` OrdZ²Ho$ \$bH$mo
a_UH$mo nmÌ `h OJV² ho Vmgy§ a_Uê$n ^JdmZ²H$mo H$m`© {gÕ hmo`doHo${b`o Ego
{Zê$nU H$aV h|. nw{ï>_mJ©_| JwU Amoa ñdê$n Ho$ ^oXH$[aH|$ ^JdmZ² Oog| àH$Q>
OwXo-OwXo àH$maHo$ OrdZ²H$s g¥{ï> ho. Š`m| Omo {d{MÌVm {dZm a_U {gÕ hmo`
hm|` Vog| nw{ï> OrdZ²H$m| \$b hmo` ho.
Zmht Vmgy§ {d{MÌ OrdZ²H$s g¥{ï> H$ar hoŸ&&151/2Ÿ&&
{_lnwï>Z²H$m| ^JdmZ²hr emn {Xdmd| h| Eg| Š`m| Om{Z`|Ÿ? Egr e‘>m hmo` {_l nwï>^ŠVZ²_| {OZH$m| ewÕ H$[adoH$s BÀN>m ho {dZH$m| CÎm_ H$hZo
Vhm§ H$hV h|Ÿ: M{h`o V~ EgoZ²Hw§$ Egmo ^md Š`m| ^`moŸ? Eg| H$moC H$ho Vhm§ H$hV h|Ÿ:
nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ
225 226
gå~pÝYZñVw `o Ordm: àdmhñWmg² VWm@nao Ÿ &&21Ÿ&&
"Mf© U r'eãX-dmÀ`mg² Vo Vo gd} gd© - dË_© g w Ÿ && àdmhñWmZ² àdú`m{_ ñdê$nm“-{H« $ `m`w V mZ² Ÿ &&23Ÿ&&
jUmV² gd©Ëd_² Am`mpÝV é{Mg² Vofm§ Z Hw$Ì{MV²Ÿ&&22Ÿ&& OrdmñVo ømgw a m: gd} ""àd¥ q Îm Mo { V'' d{U© V m:Ÿ&&
Vo f m§ {H« $ `m@Zw g mao U gd© Ì gH$b§ \$b_² Ÿ && Vo M {ÛYm àH$sË`© Ý Vo øk-Xw k © - {d^o X V:Ÿ&&24Ÿ&&
Xw k m© ñ Vo ^JdËàmo Š Vm økmg² VmZ² AZw `o nw Z :Ÿ&&
`oŸ=ŸOmo, gå~pÝYZ:Ÿ=Ÿgå~ÝYdmao "MfuUr'eÛdmÀ`m:="MfuUr'Zm_gy§-
Ordm:Ÿ=ŸOrd, VWmŸ=ŸAmoa(`o=OmoŸ) nhoMmZo Om§` h| ñdê$nm“-{H«$`m-`wVmZ²Ÿ=Ÿñdê$n- àdú`m{_Ÿ=ŸAmN>rŸ^m§{Vgm|ŸH$hÿ§Jmo
àdmhñWm:Ÿ=Ÿàdmh_mJ©_|ŸahoŸ^`o VoŸ=Ÿdo, gd}Ÿ=Ÿg~ OJh A“ Amoa {H«$`m g{hV VoŸ=Ÿdo, gd}Ÿ=Ÿg^r
AnamŸ=ŸXygao(ŸOrdmOm§` h| gd©dË_©gwŸ=Ÿg~Vahgy§ ~aVdodmao àdmhñWmZ²Ÿ=Ÿàdmh_mJuZ²Hw§$ Ordm…Ÿ=ŸOrd, {hŸ=Ÿ{ZpíMVê$ngy§
Vo = do, Vw=Vmo, gd}=g^r jUmV²Ÿ=ŸjU^a, gd©Ëd§Ÿ=Ÿgd©nZoHw§$ Amgwam…Ÿ=ŸAmgwa (ŸgpÝVŸ=Ÿh|Ÿ) {ÛYm=Xmo àH$maHo$
Am`mpÝVŸ=ŸàmßV hmo` h| gd©ÌŸ=Ÿg~ OJh,ŸVofm§Ÿ=Ÿ{dZHw§$ àd¥qÎm MŸ=Ÿàd¥{Îm Amoa àH$sË`©ÝVoŸ=ŸH$ho Om§` h|Ÿ(`oŸ=ŸOmo)
Vofm§Ÿ=ŸCZH$s, é{M:Ÿ=Ÿé{M {H«$`mZwgmaoUŸ=Ÿ{H«$`mHo$ AZwgma B{VŸ=Ÿ`m àH$magy§ ^JdËàmoŠVm:Ÿ=Ÿ^JdmZ²ÛmamŸH$hoŸJ`oŸh|
Hw$Ì{MV²Ÿ=ŸH$hþ§, ZŸ=ŸZmht gH$b§Ÿ=ŸgH$b, \$b§Ÿ=Ÿ\$b d{U©Vm…Ÿ=Ÿd{U©V VoŸ=Ÿdo, Xwkm©:Ÿ=ŸXwk©
(Ÿ^d{VŸ=ŸhmoV hoŸ) (Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo` hoŸ) (ŸgpÝVŸ=Ÿh|Ÿ) MŸ=ŸAmoa `oŸ=ŸOmo, nwZ:Ÿ=Ÿ{\$a
Ak-Xwk©{d^oXV:Ÿ=ŸAk VmZ²Ÿ=Ÿ{dZHw§$, AZwŸ=ŸAZwH$aUŸh|
^mdmW© : nw{ï>, àdmh Amoa _`m©Xm `o VrZm| _mJ©Z²gy§ gå~ÝYdmao (Ÿ_mJ©Ho$ ZmhtŸ) Amoa Xwk© Ego ^oXgy§ Vo=do, Akm:=Ak h|
Omo Ord h| Amoa {dZgy§hþ hrZ Xygao Omo àdm{hOrd h| gmo g~ _mJ©_| jUŸ-ŸjU_|
Amd|-Omd| h|. naÝVw H$moC _mJ©_| {dZH$s é{M hmoV Zmht ho. {dZH$m| Oogr {H«$`m ^mdmW© : ñdê$n Xoh {H«$`mgy§ `wŠV àdmh_mJu` OrdZ²Hw§$ _¢ H$hþ§Jmo. ""àd¥qÎm M
H$ao Vmà_mU g~ _mJ©Z²_| {H$pÄMV²Ÿ-Ÿ{H$pÄMV² \$b hmo` ho. {Zd¥qÎm M OZm Z {dXwamgwam:'' BË`m{X íbmoH$Z²gm| JrVmOr_| {OZH$mo dU©Z
^JdmZ²Zo {H$`mo ho do g~ "Amgwa' (ŸàdmhrŸ) Ord h|. do Ord Ak Amoa Xwk© BZ
Q>rH$m : BVZo nÄMamÌ_| _Ü`_ Amoa AY_ Ord H$h| h| gmo `o "Mf©UrOrd' H$ho Xmo ^oXZ²gm| Xmo àH$maHo$ H$ho h| `h {ZíM` ho. Omo Ord CZ AmgwaZ²H$mo AZwH$aU
Om` h|. {dZH$s J{V `_Ho$ AmYrZ ho. {dZ_|gy§ Omo VrZm| _mJ©Ho$ gå~ÝYdmao Ord H$a| h| do "Ak' H$ho Om§` h|.
h| gmo OÝ_-_aUhr {b`mo H$aV h|. Amoa àdm{h_| h| {VZH$s J{V ZaH$_|
hoŸ&&221/2Ÿ&& Q>rH$m : BVZ|, ^JdmZ²Z| JrVmOrHo$ fmoS>emÜ`m_| ""AmgwarOrd àd¥{Îm-{Zd¥{ÎmHw§$
Zmht OmZo h|'' Bhm§gy§ Amaå^ H$[aHo$ ""Vm nmN>| AY_J{VHw§$ àmßV hmo` h|'' `hm§
Eg| àg“gy§ AmB© ^B© g~ hH$sH$V H${hHo$ àdmhH$mo ^oX H«$_gy§ àmßV ^`mo Vm§B© {OZ OrdZ²H$mo {Zê$nU {H$`mo ho gmo g~ AmgwarOrd h|. {VZ_| g~ bjU
ho VmH$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ: `Ú{n g~Z²_| Z hm|` VWm{n {OVZo bjU {bIo h| {VZ_|gy§ H$Nw>H$ bjUdmaohþ
Ord hm|` Vmohþ AmgwaOrd OmZZ|. gmo Ord Ak Amoa Xwk© Ego ^oXgy§ Xmo àH$maHo$
nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ
227 228
h|. Vm_| JrVmOr_| ^JdmZ²Z| {OZH$mo ñdê$n {b»`mo ho gmo "Xwk©' OmZZ|. Amoa {dZ
Xwk© OrdZ²Hw§$ AZwg[adodmao Omo Ord h| gmo "Ak' OmZZ|. gmo Ak OrdZ²Hw§$ Xwk©Z²Ho$ Q>rH$m : BVZ|, nw{ï>_mJu` Ord `{X àdmh_| Am` Omdo Vmohþ àdmhrZ²_| AmJ_Z
g“gy§ ^JdmZ² VWm ^ŠVZ²_| Ûof ^`mo hmo` gmo Ûof O~ Ny>Q>o V~ AnZr àH¥${V_| ^`ogy§ do AmgwaY_©gm| `wŠV Zmht hmo` h|. Amoa ^JdX² AnamY AWdm ^ŠVZ²H$mo
Am` Om` h|. {dZH$m| ^JdmZ²Ho$ g“ Ûof hmo` V~ `{X ^JdmZ² ñd`§ _ma| V~ AnamY {H$`mo hmo` Vmo Ego H$_©H$[aH|$ AmgwaHw$b_| OÝ_ hmo` ho. naÝVw,
_wŠV hm|`. Vmgy§ ^JdmZ²Zo _mao Ego OmoŸ-ŸOmo Agwa _wŠV ^`o h| gmo g~ Ak AmgwaY_© {dZ_| Zmht Amdo ho. Amoa OÝ_ hmoZm| gmo Vmo H$_©gy§ hmo` ho. `ohr
OmZZ|Ÿ&&241/2&& {Z~ÝY_| ^pŠVàH$aU_| H$ømo ho Omo ""`m ^pŠV_mJ©_|hþ doXH$s {ZÝXm H$a| AWdm
AY_© H$a| Vmo ZaH$_| Vmo àmßV Z hmo` naÝVw hrZ `mo{Z_| OÝ_ hmo`''Ÿ&&251/2&&
D$naHo$ {Zê$nU_| àmdm{hH$gJ© Amgwa Amoa hrZ H$ømo ho. V~ Egr Amgwa
g¥{ï>_| Vmo Amgwa OrdH$shr CËn{Îm hmoZr M{h`o, ^JdmZ²Ho$ AZwJ«h`mo½` OrdZ²H$s Bhm§gy§ AJm‹S>r àdmh_mJu` OrdZ²Ho$ à`moOZ, ñdê$n, gmYZ, A“, {H«$`m
CËn{Îm Zmht hmoZr M{h`oŸ! Amoa ~{bamOm VWm àôbmX Am{XH$H$s CËn{Îm Amoa \$b VWm _`m©Xm_mJu` OrdZ²Ho$ à`moOZ, ñdê$n, A“, {H«$`m, gmYZ Amoa
Amgwar Hw$b_| Xo{Ido_| AmdV ho, Amoa {dZHo$ D$na ^JdmZ²H$mo AZwJ«hhþ Xo{Ido_| \$b {dfo {OVZo J«ÝWgy§ Om{Zdo_| Amd| {VVZm| J«ÝW hmoZmo M{h`o. naÝVw AmYw{ZH$
AmdV ho gmo Ho$g|Ÿ? Eg| OmZdoH$s H$moCHw$ BÀN>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ: OrdZ²Ho$ àmaãYde Bhm§gy AJm‹S>r J«ÝW {_bo Zmht ho `mgy§ {OVZmo J«ÝW {_bo ho
{VVZoH$mo ì`m»`mZ {b»`mo ho (ŸEg| lrnwéfmoÎm_Or {bIV h|Ÿ).
àdmho @ {n g_mJË` nw { ï>ñWg² V¡ a ² Z `w Á `Vo Ÿ &&25Ÿ&&
gmo @ {n V¡ g ² VËHw $ bo OmV: H$_© U m Om`Vo `V:Ÿ&& B{V lrdëb^mMm`© {da{MV nw{ï>àdmh_`m©XmH$s
Jmoñdm{_ lrZ¥qghbmbmOr_hmamO {da{MV
Ÿ&& B{V lrdëbm^mMm`©{da{MV: nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: gånyU©: Ÿ&& Q>rH$m d«O^mfm_| gånyU© ^B©Ÿ&&
^mdmW© : Omo nw{ï>_mJu` Ord h| gmo ^JdmZ²H$mo AWdm ^ŠVH$mo AnamY H$a| Vmo
AmgwaHw$b_| {dZH$mo OÝ_ hmo` ho. VWm{n àdmh_| Am`H|$hþ do AmgwaY_©_|
AmgŠV Zmht hmo` h|.
nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: Ÿ
229 230
&& {gÕmÝVahñ`_² Ÿ&& ^mdmW© :lmdU_mgHo$ ewŠbnj_|, EH$mXer {V{W_|, _Ü`am{ÌHo$ g_` gmjmV²
^JdmZ²Z| AnZo A{^àm`nyd©H$ Omo H$ømo ho gmo EH$-EH$ Ajagy§ `m J«ÝW_|
(10)
H$ømo Om` ho.
O~ lrR>mHw$aOrZ| AnZo _Z_| BpÀN>V àH$madmamo ewÕ nw{ï>_mJ© àH$Q>
H$[adoH$s BÀN>m H$ar V~, AnZo _wIma{dÝXê$n lrAmMm`©Or lr_hmà^yOrZ²H$mo
hr Egmo ^pŠV_mJ© àH$Q> H$[adoH$mo gm_Ï`© Om{ZHo$, n¥ÏdrHo$ D$na àH$Q> Q>rH$m : ldU ZjÌHo$ XodVm {dîUw h|. gmo ldU ny{U©_mHo$ {XZ AWdm ny{U©_mH$s
hmo`doH$s Amkm XrZr. V~ lrAmMm`©Orhþ ^JdmZ²H$mo A{^àm` Om{ZHo$, {dZH$s gpÝZ{hV {V{W_| Amdo ho Vmgy§ "lmdU_mg' H$ømo Om` ho. BVZ|, ldU ZjÌ
AmkmHo$ AZwgma àH$Q> hmo`Ho$, ^JdmZ²H$mo BpÀN>V àH$madmamo nw{ï>^pŠV_mJ© {dîUwgå~pÝY ho. dmHo$ gå~ÝYgy§hr _mgH$mo Zm_ "lmdU' ^`mo ho. Vmgy§ _mgH$mo
àH$Q> H$aVo ^`o. Vm_| AnZo _mJ©H$s ^pŠVH$mo ñdê$n, goì` à^wH$mo ñdê$n; ^JdËgå~pÝYnZm| OVm`mo ho. Amoa "ewŠbnj' H$hoZmo M{h`o VmHo$ ñWmZno
VWm godmH$mo àH$ma H$hþ§ Xygao _mJ©Z²Ho$ àH$maV| {_b Z Omdo VmHo${b`o à_mUnyd©H$ "A_bnj' H${hdoH$mo A{^àm` Egmo ho Omo ^JdmZ²Ho$ njdmao g~ {ZXw©ï> hmo` h|,
{dbjUVmgy§ {Zê$nU {H$`mo. Eg| Xygaohþ Y_©, AW©, H$m_ Amoa _moj `o Mmam| H$mhþ àH$maH$mo Xmof {dZ_| Zmht hmoV ho. Amoa EH$mXe BpÝÐ`Z²Ho$ XmofH$s {Zd¥{Îm
nwéfmW© VWm Ë`mJ-{ddoH$m{XH$ hþ Xygao _mJ©gy§ {^ÝZ {Zê$nU {H$`o h|. VWm{n H$[adodmar EH$mXer {V{W ho. Vmgy§ dmhr {V{W_| lrR>mHw$aOrZo CnXoe {H$`mo ho.
nyOm_mJ©_| Xmof{Zd¥{ÎmHo${b`o ^yVew{Õ à^¥{V Oog| {H$`o Om` h| Vog| ñd_mJ©_| Amoa lrJmoHw$bHo$ AÝVa“ ^ŠVZ²H$m| gd© nwéfmW©H$s {g{ÕHo${b`o Oogo _Ü`am{ÌHo$
gd©XmofH$s {Zd¥{Îmnyd©H$ godmHo$ àH$maH$mo {dMma Zmht {H$`mo ho -ŸEg| {MÝVm g_` àmXw^m©d ho, Vog| Bhm§hþ lrAmMm`©OrHo${b`o àH$Q> hmo`Ho$, {dZHo$ Ûmam
H$[aHo$ O~ lrAmMm`©Or {dMma_| nam`U ^`o V~ AmZÝX_mÌ H$a-nmX- VXr` ^ŠVZ²Hw§$ gd© nwéfmW© {gÕ H$[adoHo${b`o _Ü`am{ÌHo$ g_` àH$Q> ^`o h|.
_wImoXam{Xê$n lrR>mHw$aOr àH$Q> hmo`Ho$ godm_| à{V~ÝY H$[adodmao XmofZ²H$s lrJmoHw$b_| Oog| ì`yh a{hV gmjmV² nyU© nwéfmoÎm_H$mohr àmH$Q²ç hmo`H|$ ^ŠVZ²H$mo
{Zd¥{ÎmH$mo `WmW© àH$ma Om_| Am` Om` ho; Amoa Oog| AJm‹S>rhþ OrdZ n`©ÝV A{^b{fV {H$`mo ho, Vog| Bhm§hþ ^ŠVZ²H$mo A{^b{fV {gÕ hmo`doHo${b`o nyU©
godm_| XmofH$mo àdoe Z hmo` Vog| CnXoe H$aV ^`o. dmhr CnXoeHw$ AnZo öX`_| nwéfmoÎm_H$mo àmH$Q²>ç ho Eg| OVm`doH$o {b`o "gmjmV²' nX H$ømo ho. Amoa godH$Ûmam,
g_{PHo$ Om _mg_|, Om nj_|, Om {V{W_| Amoa Om g_`_| lrR>mHw$aOrZ| CnXoe ñdßZÛmam qH$dm AmH$medmUrÛmam CnXoe Zmht {H$`mo ho {H$ÝVw lrAmMm`©OrH$s
{H$`mo gmo g~ AnZo ^ŠVZ²Hw§$ OVm`doHo${b`o H$hV h|Ÿ: àmW©ZmHo$ {dZmhr gmjmV² nwéfmoÎm_ê$n àJQ> hmo`H|$ ~«÷gå~ÝYê$n gmYZH$mo
CnXoe {H$`mo ho.
lmdUñ`m@_bo njo EH$mXí`m§ _hm{Z{eŸ&&
Amoa ewŠbnj_| Oog| {XZ-{XZ à{V MÝÐH$s H$bm A{YH$ hmo` ho Vog|
gmjmX² ^JdVm àmo Š V§ VXjae CÀ`Vo Ÿ &&1Ÿ&&
~«÷gå~ÝYgy§ XohHo$ XmofŸ- BVZo Am{Y^m¡{VH$ Xmof -{Zd¥Îm hmo`H|$ {XZŸ-Ÿ{XZ
à{V A{YH$ ewÕVm hmo`Jr. VWm EH$mXerHo$ {XZ Cndmg hmo` ho. VmH$[aH|$
lmdUñ`Ÿ=ŸlmdUHo$ gmjmV²Ÿ=ŸgmjmV² (Ÿ`V²Ÿ=ŸOmoŸ) kmZopÝÐ` nm§M, nm§M H$_}pÝÐ` Amoa EH$ _Z Eg| EH$mXe BpÝÐ`Z²Ho$ Xmof {Zd¥Îm
A_boŸA_b, njoŸ=Ÿnj_| àmoŠV§Ÿ=ŸH$ømo hmo` h| -`o AmÜ`mpË_H$ XmofH$s {Zd¥{Îm H$hr ho. Amoa AnZo ^ŠVZ²H$m| ñdê$nmZÝXH$mo
EH$mXí`m§Ÿ=ŸEH$mXerHw§$ VX²Ÿ=Ÿdmo XmZ H$[adoHo${b`o VWm BZH$s ajm H$[adoHo${b`o _Ü`am{ÌHo$ g_` à^w àH$Q> ^`o
_hm{Z{eŸ=Ÿ_Ü`am{Ì_| Ajae:Ÿ=ŸAja-Aja h| Vmgy§ _Ü`am{ÌH$mo g_` Am{YX¡{dH$ XmofZ²H$s {Zd¥{Îm H$[adodmamo ho. Eg|
~«÷gå~ÝY H$[adodmao OrdZ²_| VrZ àH$maHo$ Xmof g~ {Zd¥Îm hmo` h| Eg| OVm`mo
^JdVmŸ=Ÿ^JdmZ²Ûmam CÀ`VoŸ=ŸH${hdo_| Amdo ho
ho.
{gÕmÝVahñ`_² {gÕmÝVahñ`_²
231 232
XohOrd`mo:Ÿ=ŸXohŸAmoaŸOrdŸHo$ O{ZV
lrR>mHw$aOrZo Omo dmŠ` H$ho h| {dZHo$ A{^àm`ê$n `h J«ÝW ho Eg| àmMrZ gd©Xmof{Zd¥{Îm:Ÿ=Ÿg~ XmofZ²H$s {Zd¥{Îm g§`moJOm:Ÿ=Ÿg§`moJgy§ O{ZV
Q>rH$mH$maZ²H$mo A{^àm` ho. Amoa lrnwéfmoÎm_OrH$mo A{^àm` Egmo ho Omo {hŸ=Ÿ{ZpíMVhrŸ(Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo` hoŸ) MŸ=ŸAmoa
EH$mXeñH$ÝY_| {ÛVr`mÜ`m`_| H${d`moJoídaZo VWm V¥Vr`mÜ`m`_| à~wÕ`moJoídaZo Xmofm:Ÿ=ŸXmof ñne©Om:Ÿ=Ÿñne©gy§ O{ZV
g~ ^JdmZ² H $m| An© U H$[ado H $mo {b»`mo ho , Vo g | ½`mah_| AÜ`m`_|
nÄM{dYm:Ÿ=Ÿnm§M àH$maHo$ H$WÄMZŸ=ŸH$moB^r Vahgy§
gXmÑV(Ÿ=ŸgËnwéfZ²Z| OmH$mo AmXa {H$`mo ho gmoŸ) ^pŠVH$mo {Zê$nU ho, Vhm§
XmgnZogy§ AmË_{ZdoXZ H$[adoH$mo {b»`mo ho; Amoa CÝZrg_| AÜ`m`_| ñ_¥Vm:Ÿ=Ÿh| (Ÿh[agodm`m§Ÿ=Ÿà^wH$s godm_|,
_h{Û_¥½`(Ÿ=Ÿ_hËnwéfZ²H$m| Ty>{§ T>do `mo½`Ÿ) ^pŠV`moJH$mo {Zê$nU ho, dhm§hþ ^JdÕ_©H$o bmoH$-doX{Zê${nVm:Ÿ=ŸbmoH$- à{V~ÝYH$m:Ÿ=Ÿà{V~ÝYH$Ÿ)
A{YH$maê$n AmË_{ZdoXZ {b»`mo ho; {dZH$mohr AZwdmX `m J«ÝW_| hmo`Jmo Egr doX_| {Zê${nV ZŸ=ŸZ, _ÝVì`m:Ÿ=Ÿ_mZZo
e‘>mH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o ~«÷gå~ÝYH$s AmkmH$mo _mg, nj, {V{W à^¥{V H$ømo
ho. ^mdmW© : ~«÷gå~ÝY H$[adogy§ g~Z²Ho$ Xoh Amoa Ord Ho$ g~ XmofZ²H$s {Zd¥{Îm
hmo` ho. gmo Xmof nm§M àH$maHo$ à{gÕ h|. ghO Xmof, Xoegy§ CËnÝZ ^`o Xmof,
Amoa lrR>mHw$aOrZo àH$Q> hmo`Ho$ nÄMmja _ÝÌ VWm dmH$s Q>rH$mê$n JÚ H$mbgy§ CËnÝZ ^`o Xmof, g§`moJgy§ ^`o Xmof Amoa ñne©gy§ ^`o Xmof -ŸEg| nm§M
VWm íbmoH$ê$n `o dmŠ` H$ho h|. {VZ_|gy§ nÄMmja _ÝÌ VWm dmH$s Q>rH$mê$n àH$maHo$ Xmof bmoH$_| VWm doX_| {Zê$nU {H$`o h|. AWdm ghOXmof, XofŸ-ŸH$mbgy§
JÚ_ÝÌ, _ÝÌar{VHo$ AZwgma JyT> amIZo M{h`o Vmgy§ {dZHw§$ Zmht H$ho h|. Amoa CËnÝZ ^`o Xmof, bmoH$ VWm doX _| {Zê$nU {H$`o Ego Xmof, g§`moJgy ^`o Xmof
{gÕmÝVê$n íbmoH$ Omo lrR>mHw$aOrZ| H$ho h| gmo `m J«ÝW_| {bIo h|Ÿ&&1Ÿ&& Amoa ñne©gy§ ^`o Xmof -Eg| nm§M àH$maHo$ Xmof h|. gmo H$mhþ ar{Vgy§ Zmht _mZZo.
Ego lrR>mHw$aOrZo Om g_` CnXoe {H$`mo ho dm g_`H$mo {Zê$nU H$[aHo$ Q>rH$m : `hm§ lrnwéfmoÎm_Ho$ g§J ~hmoV H$mbgy§ {Vamo{hV ^`mo gå~ÝY \o$[a àH$Q>
ñd_mJu` godmHo$ à{V~ÝYê$n Omo AgmYmaU Xmof h| {VZH$s {Zd¥{ÎmH$mo àH$ma hmo` ho VWm{n dmH$mo Zm_ "~«÷gå~ÝY' ho VmH$mo A{^àm` Egmo ho Omo Oog| ~«÷
Omo ^JdmZ²Z| H$ømo ho gmo H$hV h|Ÿ: {ZXm}f Amoa gd©Ì g_mZ ho Vog| `h gå~ÝYhþ {ZXm}f VWm g_mZ hmo` ho.
~« ÷ gå~ÝY-H$aUmV² gd} f m§ Xo h Ord`mo : Ÿ&& - Xoh nÄM_hm^yVZ²H$mo ho Amoa nÄM_hm^yVZ²_| ^JdmZ²H$mo gå~ÝY Z
gd© X mo f -{Zd¥ { Îma² {h Xmo f m… nÄM{dYm… ñ_¥ V m…Ÿ&&2Ÿ&& hmo`dogy§ Xmof hmo` ho. gmo nyOm _mJ©_| Omo ^yVewÕçm{XH$gy§ {Zd¥Îm hmo`
ghOm… Xo e -H$mbmo Ë Wm… bmo H $-do X -{Zê${nVm…Ÿ&& ho gmo "ghOXmof' ho.
g§ ` mo J Om… ñne© O míM Z _ÝVì`m… H$WÄMZŸ&&3Ÿ&& - Amoa nyOmHo$ ñWmZ_| ^yVm{XH$Z²H$mo AngaU H$ao h| Amoa AmgZm{XH$H$s
ew{Õ H$ao h| gmo "XoeXmof' H$ho Om` h|.
- V|g| àmV:H$mbH$mo hmo_ H$[aHo$ AWdm ~«÷`k H$[aHo$ AWdm _mÜ`mpôZH$
~«÷gå~ÝYH$aUmV²Ÿ=Ÿ~«÷gå~ÝY ghOm:ŸghO
H$_© H$[aHo$ nwéfmoÎm_H$mo nyOZ H$aZmo Eg| "_ÝÌamOŸ-ŸAZwï>w n'Ho$ {dYmZH$mo
H$[adogy§, gd}fm§Ÿ=Ÿg~Z²Ho$ Xoe-H$mbmoËWm:Ÿ=ŸXoe-H$mbgy§ dmŠ` ho. Vmgy§ Xygao H$mb_| nyOm H$[ado_| "H$mbXmof' Amdo ho.
{gÕmÝVahñ`_² {gÕmÝVahñ`_²
233 234
- Amoa ""nyOm{XH$gy§ ~«÷bmoH$ {_bo ho'' Egmo dmŠ` ho. Vmgy§ nyOmgy§ - gmo g~ Xmof bmoH$ VWm doX _| H$ho h|. Oog| Ho$e, ^ñ_ à^¥VrZ²gy§ Xy{fV
~«÷bmoH$ àmßV hmo`. \o$[a ""~«÷bmoH$ n`©ÝV nwZamd¥{Îm hmo` ho'' Egmo Xoe_| ahZmo, g³Ü`mHo$ g_` MmohQ>o_| ~oR>Zmo, åboÀN>m{XH$Z²H$mo ñne©
JrVmOr_| H$ømo ho, Vmgy§ nwZamd¥{Îmê$n Xmof H$ømo ho (Ÿgmo "bmoH${Zê${nV H$aZmo, _wI_| _¡WwZ H$aZmo, Ûma {gdm` J¥h_| àdoe H$aZmo BË`m{XH$
Xmof' OmZZmoŸ). Xmof "bmoH$à{gÕ' h|.
- Amoa d¡{XH$ _ÝÌZ²gy§ nyOm{XH$ H$[ado_|hþ Ý`yZm{V[aŠV XmofH$s gå^mdZm - Amoa Ap½ZhmoÌdmamo AnZo{b`o D$fa ^y{__| Z Om`, A_mdñ`m VWm
ho. VmHo${b`o {dîUwñ_aU H$aZmo nao ho. `o"doX{Zê${nV Xmof' ho. ny{U©_m à^¥{V {V{W_| órHo$ nmg Z Om`, _b`wŠV hmo` V~ ~mobo Zmht
- Amoa nyOm_| A{^foH$m{XH$Ho${b`o d¡{XH$ _ÝÌHo$ g§ñH$madmamo e’moXH$ BË`m{XH$ Xmof "doX{gÕ' h|.
hmo` Vm_| gmYmaU ObH$mo g§`moJ hmo` gmo "g§`moJOXmof'Ÿho.
- Amoa _yb_| "M'H$ma ho Vmgy§ Z¡doÚ à^¥{V_| Amoahþ Omo g~ AmJÝVwH$ Xmof -Ÿ`o gd©{gÕ Xmof {Zd¥Îm hm|` Ego Zmht h| VWm{n H$mhþ ar{Vgy§ _mZZo
h| gmo g~ H${h J`o h|. Zmht. BVZ| ^JdmZ²H$mo gå~ÝY {gÕ hmo` V~ `o Xmof H$hm H$[a gH|$Ÿ? H$Nw>hþ
- Amoa nyOm{XH$_| Cn`wŠV nmÌm{XH$ nXmW©, nwîn Amoa MÝXZm{XH$Z² H$m| Zmht H$[a gH|$ Eg| lraKwZmWOrH$mo A{^àm` ho.
órŸ-ŸeyÐm{XH$H$mo ñne© hmo` gmo "ñne©Xmof' ho.
- Amoa A{dÚmH$mo gå~ÝY ^`ogy§ A{^_mZm{XH$ hmo` ho gmo OrdHo$ ghO
-ŸEg| nm§M àH$maHo$ Xmof ^pŠV_mJ©_| Zmht _mZZ| Eg| lrJmoHw$bZmWOrH$mo Xmof h|. VWm H$m_-H«$moYm{XH$ {b“XohHo$ ghO Xmof h|. Amoa _mVmŸ-
A{^àm` ho. Ÿ{nVm_| Omo Xmof VWm amoJ aho hm|` gmo gÝV{V_| Amd| gmo ñWybXohHo$
ghO Xmof h|.
- Amoa XohHo$ g§J CËnÝZ ^`o Ego Hw$ð>, Anñ_ma Am{X amoJ h|, Vog| OrdHo$ - Amoa Xoe VWm H$mb gy§ Omo-Omo Xmof hmo` h| gmo XohHw§$ h| OrdHw§$ Zmht h|.
g§J CËnÝZ ^`o Ego H$m_Ÿ-ŸH«$moYm{XH$ Xmof h| gmo "ghOXmof' H$ho Om` O|go _JY Xoe_| J`mOr à^¥{V n{dÌ ñWb h|, AÝ` g~ An{dÌ h|.
h|. Oog| _éXoe gJamo An{dÌ ho. Ego An{dÌ Xoe_| OÝ_ ^`ogy§ VWm {dZ
XoeZ²_| J_Z H$[adogy§ Omo Xmof hm|` h| gmo "XoemoËWXmof' H$ho Om§` h|.
- Amoa _JYXoe VWm åboÀN>m{XH$Z²Ho$ Xoe_| VrW©`mÌmHo$ {gdm` Om§` Vmo
\o$[a g§ñH$ma H$aZmo nao Eg| Y_©emó_| {b»`mo ho gmo Xmof "XoemoËW' H$ho - Amoa H${bH$mbgy§, Xwï>_whÿV©gy§ VWm AdñWmgy§ Omo Xmof hmo` h| gmo
Om` h|. "H$mbmoËWXmof' H$ho Om§` h|.
- Amoa am¡ÐH$mb VWm H${b à^¥{V H$mb ho Vmgy§ Y_©H$s {Zd¥{Îmê$n Omo Xmof - Amoa kmZnyd©H$ H$m_H$s àd¥{Îmgy§ _ZH$mo `moJ ^`ogy§ Omo Xmof CËnÝZ hmo`
h| gmo "H$mbmoËW' Xmof H$ho Om§` h|. h| gmo "g§`moJOXmof' H$ho Om§` h|.
- Amoa n{VVm{XH$Z²H$mo g§gJ© hmo` gmo "g§`moJXmof' H$ømo Om` ho. - Amoa H$mhþHo$ ñne©gy§ Omo Xmof CËnÝZ hm|` h| gmo "ñne©OXmof' H$ho Om§`
h|.
- Amoa BpÝÐ` VWm nXmW© H$mo g§`moJ hmo` gmo "ñne©OXmof' H$ømo Om` ho.
- _yb_| Omo "M'H$ma {b»`mo ho Vmgy§ H$_©gy§ Omo Xmof hmo` ho gmo "H$_©OXmof'hþ
Am` Om` h|. -gmo g~ Xmof bmoH$_| VWm doX_| {Zê${nV h|. VWm{n ^pŠV_mJ©_| Xoh,
BpÝÐ`, AÝV:H$aU Amoa {dZHo$ Y_© g{hV g~Z²H$mo An©U ^JdmZ²Hw§$ {H$`mo ho,
{gÕmÝVahñ`_² {gÕmÝVahñ`_²
235 236
Vmgy§ g~ ^JdmZ²Ho$ ^`o h|, gmo ^JdmZ²H$s godm_| à{V~ÝY Zmht H$a| h|. Vmgy§ H$WÄMZŸ=ŸH$moB©^r àH$magy§ dO©ZŸ§ =ŸË`mJ
BZ XmofZ²H$s {Zd¥{Îm_| à`ËZ Zmht H$aZmo. Š`m| Omo g~ ^JdXr` h| Egmo ZŸ=ŸZmht (Ÿ^d{VŸ=ŸhmoV hoŸ) AmMaoV²Ÿ=ŸH$aZmo
AZwgÝYmZ aho V~ `o Xmof ~mYH$ Zmht hm|` Egmo lrnwéfmoÎm_OrH$mo A{^àm` ho.
^mdmW© : Xoh, BpÝÐ`, àmU, AÝV:H$aU Am{X g~ ^JdmZ²H$m| An©U {H$`o {~Zm
Amoa àW_ñH$ÝYHo$ gßV_mÜ`m`_| AOw©ZH$s ñVw{V_| lrgw~mo{YZrOr_|Ÿ- gd© XmofZ²H$s {Zd¥{Îm H$mhþ AÝ` àH$magy§ Zmht hmo` ho. Vmgy§ OmH$mo g_n©U
H$_©O, H$mbO, ñd^mdO, _m`moX²^d Amoa XoemoX²^d -Eg| Omo nm§M Xmof {bIo ^JdmZ²H$m| Zmht ^`mo hmo` Egr Ag_{n©V dñVw AnZo Cn`moJ_| Zmht boZr,
h| gmo Amoa `hm§ {bIo nm§M Xmof EH$ hr g_OZo. Vm_| dhm§ "ñd^mdO' {bIo h| Ag_{n©V dñVwH$mo Ë`mJhr H$aZmo.
gmo `hm§ "ghO' Xmof {bIo h|. dhm§ "H$mbO' Xmof {bIo h| gmo `hm§ "H$mbmoËW'
Xmof g_OZo. dhm§ "XoemoX²^d' Xmof {bIo h| gmo `hm§ "XoemoËW' Xmof g_OZo. dhm§
Q>rH$m : BVZo lr_X²^mJdVHo$ fð>ñH$ÝY_| lrewH$XodOrZo H$ømo ho Omo Vn,
"_m`moX²^d' Xmof {bIo h|Ÿ- gmo A{dÚmHo$ g§`moJgy§ ñdY_© VWm ^JdÕ_© H$mo
~«÷M`©, empÝV, BpÝÐ`{ZJ«h, XmZ, gË`, n{dÌVm BZ g~Z²gm| Yra nwéf
AkmZ hmo` ho -gmo `hm§ "g§`moJO' Xmof g_OZo. Amoa dhm§ "H$_©O' Xmof {bIo
lÕm`wŠV hmo`Ho$ Xoh, dmUr Amoa ~w{Õ gy§ CËnÝZ ^`mo Egmo ~‹S>mo nmn hmo` VmHw§$hþ,
h| gmo `hm§ "ñne©O' Xmof g_OZo -ŸEg| lrbmby^Å>OrZo {b»`mo ho.
Ap½Z Oogo H$mð>Hw§$ X½Y H$ao ho Vog| X½Y H$ao ho''. AWm©V² Ap½Z H$mð>Hw§$ X½Y H$ao
ho Vm_| ^ñ_ à^¥{V eof aho h| Vog| Vn Am{Xgy§ nmn X½Y hmo`nohþ Vm_| _{bZVm
(ŸCna H$hoŸ) gmo g~ Xmof XrIdo_| Amdo h| VWm{n X½Y ^`o dóH$s{g ZmB§ H$[adodmamo H$Nw>H$ Xmof Vmo ~mH$s aho hr ho. Vmgy§ dhm§hr \o$[a H$ømo ho Omo
H$Nw> H$m`© H$[a gHo$ Zmht h|. Vmgy§ do Xmof ^JdËgodm_| à{V~ÝY H$a|Jo Eg| Zmht ""dmgwXod ^JdmZ²Ho$ nam`U {H$VZoH$ ^ŠV, Oogo gy`© am{Ì_| ^`o AmogHo$ ObH$mo
_mZZmo. Š`m| Omo ^JdmZ² {ZXw©ï> h|. {dZH$mo gå~ÝY ^`ogy§ Xoh, BpÝÐ`, AÝV:H$aU {Z:eof Zme H$ao ho Vog|, Ho$db ^pŠVH$[aH|$ g_J« nmnH$mo Zme H$ao h|''. Vmgy§
Amoa {dZHo$ gd© Y_© {ZXw©ï> hmo` Om§` h|Ÿ&&2-3Ÿ&& ^pŠVgy§ nmnH$mo Oogmo Zme hmo` ho Egmo Xygao gmYZgy§ Zmht hmo` ho. Vmgy§
Ag_{n©V dñVwH$mo Ë`mJhr H$aZmoŸ&&4Ÿ&&
^JdmZ² {ZXw©ï> h| Vmgy§ Omo Xmofa{hV hmo` VmH$mohr gå~ÝY ^JdmZ²gy§ hmoZmo
M{h`o, naÝVw O~ Vm§B Xoh VWm BpÝÐ` Am{XHo$ Xmof {Zd¥V Zmht ^`o hm|` Vhm§ Eg| Ag_{n©V dñVwH$mo Ë`mJ H$a| V~ bm¡{H$H$-Abm¡{H$H$ ì`dhma Ho$g|
Vm§B {dZH$mo gå~ÝY à^yZ²gm| Ho$g| hmo` gHo$Ÿ? Vmgy§ àW_ Xmofa{hV H$[aHo$ nmN>| {gÕ hmo`Ÿ? Vhm§ AY©^wŠVHo$ {ZdoXZH$mo {ZfoY H$[aHo$ gd©Xm H$V©ì`H$mo àH$ma
^JdmZ²H$mo An©U H$[ado_| H$hm haH$V hoŸ? Eg| H$moB© H$ho Vhm§ H$hV h|Ÿ: H$hV h|Ÿ:
AÝ`Wm gd© X mo f mUm§ Z {Zd¥ { Îm: H$WÄMZŸ&& {Zdo { X{^: g_ß`£ d gdª Hw $ `m© X ² B{V pñW{V:Ÿ&&
Ag_© { nV-dñVy Z m§ Vñ_mX² dO© Z _² AmMao V ² Ÿ &&4Ÿ&& Z _V§ Xo d Xo d ñ` gm{_^w Š V-g_n© U _² Ÿ &&5Ÿ&&
(ŸAY©^wŠV dñVwHo$ g_n©UH$mo Amoa Ag_{n©VHo$ Cn^moJH$mo Xmof Zmht bJo AÝ` _mJ©Z²_| {ZdoXZ VWm g_n©U H$mo àH$ma* Zmht ho. Ho$db XmZ²H$mohr àH$ma
{gÕmÝVahñ`_² {gÕmÝVahñ`_²
239 240
ho. Vmgy§ ""^JdmZ²H$m| Omo nXmW© {X`mo hmo` gmo nXmW© AnZ| Zmht boZmo'' Egmo
dmŠ` dm _mJ©Ho$ A{^àm`H$mo ho, ^pŠV_mJ©H$mo Zmht ho. ^pŠV_mJ©_| Vmo gd© ^mdmW© : bmoH$_| godH$Z²H$mo ì`dhma Oog| {gÕ hmo` ho Vog| à^yZ²H$m| An©U
dñVw ^JdmZ²H$m| g_{n©Ho$hr Cn`moJ_| boZr Egr _`m©Xm hoŸ&&6Ÿ&& H$[aHo$hr g~ H$m`© H$aZm|. Eg| H$[adoV| g~Z²H$m| ~«÷ê$nnZmo hmo` ho.
{Q>ßnUr : *"AÝ` _mJ©' BVZo nyOm_mJ©. VmV| {OZ _pÝXaZ²_| Xod_y{V©H$s namW©à{Vð>m Q>rH$m : BVZ|, Oog| bmoH$_|hþ Omo godH$ hmo` h| gmo g~ H$m`© AnZo _m{bH$H$s
^B hmo` Vhm§ g~ H$moD$ Xe©ZmWu AnZrŸ-ŸAnZr ^mdZmHo$ AZwgma AnZmo ñdËd Amkmgy§hr H$a| h|, _m{bH$Hw§$ {~Zm nyN>o H$Nw> H$m`© Zmht H$a| h|; Amoa {eî` hm|`
Ë`m{JHo$ XmZê$noU Xod_y{V©H$m| Omo H$Nw> ^|Q> YaV hm|` Vmo VmH$mo àgmX {b`mo Z gmo JwéH$s Amkmà_mUhr g~ H$m`© H$a| h|, Vog|, AnZmo Xoh AmË_m{XH$ g~
OmB, Xod_y{V©H$mo XmZê$n XrZr Ðì`Ÿ-Ÿgm_J«r XodÐì` ~{Z OmVr hmo`doV|; naÝVw ^JdmZ²H$m| An©U H$aZmo, V~ g~ ^JdmZ²Ho$ ^`o, Vmgy§ ^JdmZ²Hw§$ An©U H$[aHo$hr
AnZo ñdËdH$mo Ë`mJ {H$`o {~Zm, BVZo AÀ`© _y{V©H$m| Z XrZm| hmo`; {H$ÝVw g~ H$m`© H$aZm|. Eg| H$[adogy§ g~Z²_| {ZXm}fnZm| VWm g_mZ(Ÿê$ngy§Ÿ) ^JdXr`nZm|
AM©ZmW©hr H$Ny>H$ XrZmo hmo` Vmo VmH$mo àgmX {b`mohr Omdo ho. Oogo nwéfmoÎm_joÌHo$ {gÕ hmo` ho. `Ú{n ~«÷Ho$ AZÝV Y_© h| VWm{n JrVmOr_| {ZXm}f Amoa g_ `o
lrOJÝZmWOrHo$ _pÝXa_| gI‹S>r àgmXhþ bo`doH$s _Om©X {ZO_mJ©_|hþ na§namàmßV Xmo` Y_© ~«÷Ho$ H$ho h|. Amoa `hm§ godm_|hþ `o Xmo` Y_©H$mohr Cn`moJ ho; Vmgy§ `o
ho. {H$VoH$ nyOm_mJuhþ AnZo nw{ï>_mJ©H$s Zm§B {ZOJ¥h_|hþ {ZdoXZŸ-Ÿg_n©UH$s Xmo` Y_©H$m| bo ""g~Z²H$mo ~«÷nZmo hmo`'' Ego H$ømo hoŸ&&7Ÿ&&
ar{Vdmar Xod_y{V©H$s nyOm H$aV h|. Vhm§ ñd{Zdo{XVHo$hr An©UH$mo {Z`_ OmZZmo.
AÝ` H$mhþVo {ZOJ¥h_| ñdmW©Ÿ-Ÿà{Vð>m{nV Xod_y{V©Ho${b`o H$Ny>H$ ñdrH$ma {H$`oV|
^pŠV_mJ©_| àdoe ^`mo hmo` Vmohþ gÎdm{XH$ JwUZ²Ho$ ^oXH$[aH|$ g~Z²H$s
Z¡doÚŸ-Ÿgm_J«r Xod_y{V©H$m| XmZê$noU àmßV XodÐì` hmoV ho gmo VmH$mo àgmX {b`mo
àd¥{V {^ÝZŸ-Ÿ{^ÝZ hmo` ho, g_mZ Zmht hmo` ho. Vmgy§ ^JdXr`nZmo ^`mo hmo`
Z OmB.(ŸgånmXH$Ÿ)
Vmohþ g~Z²H$mo g_mZnZm| Ho$g| hmo`Ÿ? Egr e‘>mH$m| J“mOrHo$ Ñï>mÝVgy§ {Zd¥Îm H$aV
h|Ÿ:
Eg| ^pŠV_mJ©gy§ Xygao _mJ©_| ^JdmZ²H$m| An©U ^B© Egr dñVwH$mo Cn`moJ
Zmht H$aZm| Amoa ^pŠV_mJ©_| Vmo ^JdmZ²H$s àgmXr dñVwgy§hr ^JdXr`Z²Hw§$ gd©
J“mËd§ gd©XmofmUm§ JwUXmofm{X-dU©ZmŸ&&8Ÿ&&
H$m`© H$V©ì` ho Ego OVm`doHo${b`o H$hV h|Ÿ:
J“mËdoZ {Zê$ß`m ñ`mV² VX²dX² AÌm{n M¡d {hŸ&&
go d H$mZm§ `Wm bmo H o $ ì`dhma: à{gÕç{VŸ&&7Ÿ&&
gd©XmofmUm§Ÿ=Ÿg~ XmofZ²H$mo J“mËdoZ=ŸJ“mê$ngy§, EdŸ=Ÿhr
VWm H$m`ª g_ß`£ d gd} f m§ ~« ÷ Vm VV:Ÿ&&
J“mËd§Ÿ=ŸJ“mnZmo {Zê$ß`mŸ=Ÿ{Zê$nU `mo½`
MŸ=ŸAmoa ñ`mV²Ÿ=Ÿhmodo ho
`WmŸ=ŸOog|, bmoHo$Ÿ=ŸbmoH$_| g_ß`©Ÿ=Ÿg_n©U H$[aHo$
JwUXmofm{XdU©ZmŸ=ŸJwU-Xmof {hŸ=ŸVmV|, VÛV²Ÿ=Ÿdogo
godH$mZm§Ÿ=ŸgodH$Z²H$mo EdŸ=Ÿhr
Am{XH$mo dU©Z AÌŸ=Ÿ`hm§, A{nŸ=Ÿhþ
ì`dhma:Ÿ=Ÿì`dhma (ŸgdªŸ=Ÿg~Ÿ) H$m`ªŸ=ŸH$aZmo
Ÿ
à{gÕç{VŸ=ŸàM{bV hmodo ho VV:Ÿ=Ÿdmgy§, gd}fm§Ÿ=Ÿg~H$s
VWmŸ=Ÿdm Vahgy§ ~«÷VmŸ=Ÿ~«÷Vm, ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo`Ÿho
{gÕmÝVahñ`_² {gÕmÝVahñ`_²
241 242
^mdmW© : naZmbm à^¥{VH$mo Ob J“m_| {_bo V~ naZmbm à^¥{V_| aho Ego g~ && ZdaËZ‘² &&
XmofZ²H$m| J“mnZm| hmo` ho, Vmgy§ dmHo$ JwUŸ-ŸXmofZ²H$mo dU©Zhþ J“mnZogy§hr hmo` ho. (11)
Vog| ~«÷gå~ÝY ^`o {nN>| `hm§hþ g~Z²H$mo ~«÷nZm| hmo` ho. Jmoñdm{‘lr{dQ²>R>bZmWà^wMaU{da{MVm ZdaËZ{dd¥{V:
Q>rH$m : BVZ|, naZmbmHo$ ObHo$ ñne©gy§ ñZmZm{XH$ H$aZmo nao ho; naÝVw dmohr Ob {MÝVm-gÝVmZ-hÝVmamo `ËnmXmå~w O -ao U d:&&
J“mOr_| {_ë`mo hmo` V~ dmH$s `pËH$pÄMV² _{bZVm XrIdo_| AmdVr hmo`
ñdr`mZm§ VmZ² {ZOmMm`m© Z ² àU‘m{‘ ‘w h þ a ² ‘w h :&&1&&
VWm{n dmHo$ nmZgy§ nmn {Zd¥Îm hm|` h|. Š`m| Omo g~ J“mê$n hmo` J`mo ho. BVZo
\o$[a AmN>oŸ-Ÿ~wao ObH$mo dU©Z hmo` ho gmo J“mOrHo$hr ObH$mo dU©Z hmo` ho,
""naZmbm à^¥{VH$mo Ob Iam~ ho'' Eg| H$moC Zmht H$hV ho. Vog| J“mOr_| ZZw ^JdXr`mZm§ H$W§ {MÝVmo X ² ^ d:? BËW‘² . AmË‘{Zdo { XZmo {h
AmN>mo Ob {_ë`mo hmo` Vmohþ ""J“mOrH$mo Ob AmN>mo ho'' Eg| H$hV ho, naÝVw ^JdX²^OZmhm©:, Z BVao. VÌ M Eo{hH$-nmabm¡{H$H$`mo… AW©`mo… Z Ad{eï>§
Omo Ob {_ë`mo ho dmH$mo Zm_ Zmht boV h|. Eg| ~«÷gå~ÝY ^`o {nN>o ~«÷gå~ÝY {H$pÄMV² Ag‘{n©V‘². Ed§ g{V Xohm{X{Zdm©h: Ho$Z H$m`©:? qH$ {Zdo{XVmW}Z CV
H$adodmao_| Omo Xmof AWdm JwU aho h| gmo g~ ~«÷ê$n hmo` h|. AWm©V² naZmbmH$mo BVaoU dm? VÌ Z AmÚ…, VXr`mW©ñ` V{XÀN>m§ {dZm J«hrVw‘² AeŠ`ËdmV²,
Ob J“mOr_| {_bo V~ dmHo$ g~ Xmof Zï> hmo` Om` h| Vog| ~«÷gå~ÝY BÀN>m`m… M kmVw‘² AeŠ`ËdmV². dñVwVñVw BÀN>m`m‘{n gË`m§ VXwn`moJmo AZw{MV…
H$adodmao_|hþ Omo Xmof hm|` gmo g~ Zï> hmo` Om` h|Ÿ&&8Ÿ&& godH$ñ`. Z M VXr`mZm§ XohmXrZm§ VXr`mW}Z nmofU§ Z Xmofm` B{V dmÀ`‘². ñdV…
VWmH¥$Vo… XmofmdhËdmV² V{XÀN>m`míM kmVw‘² AeŠ`ËdmV² B{V CŠV‘². Z {ÛVr`…,
AñdY‘©ËdmV², {Zdo{XVñ` AW©ñ` pñWË`mÚWª ñdñ` {dMmañ`m{n AZw{MVËdmV²,
~«÷gå~ÝY H$[adogy§ g~ XmofZ²H$s {Zd¥{Îm hmo` ho. Vmgy§ nm§Mm| àH$maHo$ Omo
VX{^‘mZo VËgå^dmV². Ed§ g{V Xohm{XZmegå^doZ ^OZmgå^dmV² VÛ¡`Ï`m©nmV….
Xmof h| gmo _mZZ| Zmht Eg| àW_ H$ømo ho. VmnrN>o g~Z²H$mo ~«÷nZm| hmo` ho Eg|
‘mJ©Ed M A`‘² CpÀN>ÚoV. AVmo {ZdoXZo ^OZm{YH$ma…, Vpñ‘Z² g{V VX{Zdm©h
H$ømo ho. `ohr godmH$mo AmZwf[“H$ \$b {gÕmÝV_wŠVmdbr_| H$ømo ho.
B{V C^`V… nmem aÁOw… B{V MoV², AÌ dXm‘…. ""XmamZ² gwVmZ² J¥hmZ² àmUmZ²
""~«÷gå~ÝYgy§ g~ XmofZ²H$s {Zd¥{Îm hmo` ho'' Eg| H${hHo$ AJm‹S>r Xmof Zmht
`V² nañ‘¡ {ZdoXZ‘², Ed§ Y‘£a² ‘Zwî`mUm‘² CÕdmË‘{Zdo{XZm‘², ‘{`
hmo`doHo${b`o g~ An©U H$[aHo$hr H$m`© H$[adoH$mo Omo H$ømo ho Vm_| 1^JdÕ_©Ho$
gÄOm`Vo ^pŠV… H$moÝ`moWm}ñ`md{eî`Vo'' BË`m{XdmŠ`¡… VX² Amdí`H$‘²,
AZwgma VWm 2bm¡{H$H$ì`dhmaHo$ AZwgma Eg| Xmo` àH$maH$mo g_n©U H$ømo ho.
gmjmV² lrJmoHw$boe-^OZm{YH$maê$nËdmV², {ÛOñ` d¡{XH$H$‘©{U Jm`Í`wnXoeO-
Vm_| ^JdÕ_©Ho$ AZwgma g_n©U H$ao Vmo ~«÷Vmê$n \$b hmo` Amoa bm¡{H$ì`dhmaHo$
g§ñH$madV². (Ÿ1{ZdoXZñ` gmW©H$Ëdm` ^OZ{gÕçW©_² Amdí`H$-ì`dhmamWª
AZwgma g_n©U H$ao Vmo, J“mOr_| {_bo ^`o _moarHo$ ObH$s Zm§B, ~«÷gå~ÝY
{Zdo{XVñ`¡d ñdmWª {d{Z`moJ… H$m`©…Ÿ). AÝ`Wm Xman[aJ«hmoÎmajUEd VpÝZdoXZo
H$[adodmao_| Omo Xmof aho h| {dZH$s {Zd¥{Îm_mÌhr \$b hmo` ho.
AH¥$Vo, AJ«o VX{d{Z`moJo àmßVo, VËn[aJ«h-d¡`Ï`m©n{Îm:. Ana§ M, XmZo {h Z
ñd{d{Z`moJ…, ZVw {ZdoXZo. AÝ`Wm {Zdo{XVmÝZmXo… ^moOZ§ Z ñ`mV². A{Zdo{XVñ`
B{V lr_Ûëb^mMm`© {da{MV {gÕmÝVahñ`H$s {Z{fÕËdmV². {Zdo{XVmZm_² AWm©Zm§ ^JdX²^moJmWª {d{Z`moJo OmVo VX²XÎmàgmXËdoZ
g§{jßV d«O^mfmQ>rH$m ñdmon^moJH¥${V… C{MVVam, XmgY_©ËdmV². ""CpÀN>ï>^mo{OZmo Xmgm:'' BË`m{XdmŠ`¡…
Jmoñdm{_ lrZ¥qghbmbOr_hmamO {da{MV g_mßV ^B© AmË_emoYH$ËdmV² M. {H$ÝVw à^m¡ {Zdo{XVmW©ñ` {d{Z`moJo OmVo AJ«o VXWª `ËZ…
H$m`m} Zdm B{V ^d{V {MÝVm. VËH$aUo ~m{h_w©»`gå^d… godmà{V~ÝYíM.
""Ì¡d{J©H$m`mg ...'' B{V dmŠ`mV² ^JdËH¥$Và{V~ÝYíM VÌ ñ`mV². AH$aUo
{gÕmÝVahñ`_² ZdaËZ‘²
243 244
{ZdoÚm^mdoZ ^d{V M Xw:I_², Ed§^yVmZ² ñdmZ² Cn{XempÝV {MÝVm H$m{n Z A{^_mZ Ny>{Q>doHo${b`o {ZdoXZ ho. Amoa Xohm{XH$Ho$ {Zdm©hH$mo {dMma H$aZmo gmo
H$m`m© B{V. Vmo dm_| AnZmo A{^_mZ amIo V~hr hmo`Ÿ! Vmgy§ A{Zdo{XV dñVyZ²gy§ Xohm{XH$Z²H$mo
{Zdm©h H$aZmo `o njhþ `mo½` Zmht ho. Eg| O~ Xohm{XH$Z²H$mo {Zdm©h {Zdo{XV
Q>rH$m : ^JdXr`Z²H$m| {MÝVmH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o `o J«ÝW ho. V~ (Ÿ=ŸVhm§ e‘>m dñVyZ²gm| AWdm A{Zdo{XV H$moC dñVyZ²gm| hmo` gHo$ Zmht V~ Xohm{XH$Z²Ho$
hmoV ho OmoŸ) ^JdXr` Vmo AZÝ`^ŠV hmo` h| Amoa ""AZÝ` hmo`Ho$ Omo _Zwî` _oar {Zdm©hH$mo gmYZ Zmht ahrdogy§ Xohm{XH$Z²Ho$ ZmeH$mo gå^d hmo`, V~ Xohm{XH$Z²gm|
^pŠV H$ao h| Amoa {ZË` g~ Vaohgy§ _oao_|hr {MÎmd¥{Îm amIV h| {dZH$m| Omo ^OZ H$aZmo gmo ~Z gHo$ Zmht, V~ ^OZ² H$[adoHo${b`o dmHo$ A{YH$maê$n
nXmW©H$mo Cn`moJ ho gmo _¢ {_bm` XD§$ hÿ§; Amoa Omo Cn`wŠV nXmW© {_ë`mo hmo` {ZdoXZ²H$shþ ì`W©Vm Am` Om` ho, V~ nw{ï>H$s _`m©Xmê$n `h ^pŠV_mJ©hr
dmH$s _¢ ajmhþ H$ê§$ hÿ§'' Eg| JrVmOr_| AOw©ZHo$ à{V lrH¥$îUZ| Amkm H$ar ho. CpÀN>ÝZ hmo` Om`JmoŸ! Vmgy§ {ZdoXZ H$aoV| ^JdX²^OZ²H$mo A{YH$ma hmo` Amoa
Vmgy§ ^JdXr`Z²Hw§$ Ho$go {MÝVm CËnÝZ hmo`Ÿ? Egr e‘>mH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o {ZdoXZ ^`o nmN>| ^JdX²^OZ hmo` gHo$ŸZmht V~ XmoB© Am‹S>rgy§ nme Amdo ho Eg|
lrJwgm§B©OrZo Amkm H$ar hoŸ: Omo AmË_{ZdoXZ H$[adodmaohr ^JdX²^OZHw§$ `mo½` H$moD$ H$ho Vhm§ H$hV h|Ÿ…
h|. {OZZ| AmË_{ZdoXZ Zmht {H$`mo ho gmo ^JdX²^OZH$m| `mo½` Zmht h|.
""ór nwÌ J¥h àmU `o g~ ^JdmZ²H$m| An©U H$aZo'' Eg| à~wÕ`moJoídaZo
Vm_| (ŸnwZ: e‘>m hmoV ho OmoŸ) {OZZ| AmË_{ZdoXZ {H$`mo ho {dZHo$ `mbmoH$ {Z{_amOm à{V ^JdmZ² gå~pÝY Y_©Ho$ àg“_| H$ømo ho. Amoa CÝZrg_o AÜ`m`_|
VWm nabmoH$ gy§ gå~pÝYV, ^JdmZ²H$m| OmH$mo An©U Zmht {H$`mo ho Egr H$moB© lrH¥$îU^JdmZ²Z| CÕdOr à{V _h{Û_¥½` ^pŠV`moJ H$ømo ho. Vm_| ""_oar
dñVw Zmht ho. V~ Xohm{XH$Z²H$mo {Zdm©h {Zdo{XV dñVyZ²gm| H$aZmo qH$dm A{Zdo{XV A_¥Vê$n H$Wm_| lÕm amIZr'' `hm§gy§ bo`H|$ gm‹S>oMma íbmoH$Z²gy§ AmË_{ZdoXrZ²Ho$
dñVyZ²gm| H$aZmoŸ? `{X H$hmo Ho$ {Zdo{XV dñVyZgm|hr H$aZmo Vmo `o nj `mo½` Zmht Y_© H$ho h|. dhm§ A{YH$maê$n {ZdoXZ H$ømo ho. Vmgy§ {ZdoXZ Vmo Amdí`H$ ho.
ho. Š`m| Omo ^JdmZ²H$s dñVwH$mo J«hU ^JdmZ²H$s BÀN>m {dZm hmo` gHo$ Zmht. Vmgy§ Oog| ~«m÷U, jÌr` VWm d¡í` H$m| d¡{XH$ H$_©_| A{YH$ma {gÕ H$[adodmamo,
Amoa ^JdmZ²H$s BÀN>m Om{Zdo_| Am` gHo$ Zmht. `WmW© {dMma H$amo V~ Vmo Jm`ÌrHo$ CnXoegy§ ^`mo Egmo, `kmondrV g§ñH$ma ho Vog| ^JdX²^OZ_| A{YH$ma
^JdmZ²H$s BÀN>m hmo` Vmohþ godH$H$m| ^JdmZ²H$s dñVwH$mo Cn`moJ H$aZmo C{MV {gÕ H$[adodmamo AmË_{ZdoXZ ho. Vmgy§ {ZdoXZH$s g\$bVmHo${b`o ^JdX²^OZ
Zmht ho. Amoa H$Xm{MV² Eg| H$h| Omo Xohm{XH$hþ ^JdmZ²Ho$ ^`o h| (ŸVmgm|Ÿ) {dZH$mo {gÕ H$[adoH$m| {OVZr dñVyZ²H$mo Amdí`H$ Cn`moJ hmo` {VVZr {Zdo{XV dñVwhr
nmofU ^JdmZ²H$s dñVwgm| H$[ado_| Xmof Zmht ho, Vmo Eg|hþ Zmht H${h gHo$ h|. Š`m| Cn`moJ_| boZr. `{X Egmo A{^àm` Z hmo` Vmo, órH$mo nm{UJ«hU {H$`o nrN>o dmHw$
Omo AnZo {dMmagy§ (ŸAÝ`H$m| g_{n©V dñVwH$mo Cn`moJŸ) H$[ado_| ñdVÝÌVmê$n Adí` {Zdo{XV H$aZr M{h`o. Vog|hr nwÌm{XH$Z²H$mo {ZdoXZhþ H$aZmo M{h`o. gmo
Xmof Am` Om` ho. Amoa ^JdmZ²H$s BÀN>m Om{Zdo_| AmdV Zmht ho `o Vmo H$ømohr `{X Z ^`mo V~ do g~ AnZo Cn`moJ_| Am` gHo$ Zmht. V~ órH$mo J«hU {H$`mo
ho, Vmgy§ Omo dñVw {Zdo{XV Zmht ^B© ho dmhrgy§ {Zdm©h H$aZmo, Eg| H$moD$ H$ho Vhm§ ho VmH$s ì`W©Vm Am` Om` ho. Vmgy§ Omo dñVw XmZ_| XrZr ho gmo dñVw AnZo
H$hV h| Omo `o njhþ C{MV Zmht ho. Š`m| Omo Om dñVwH$mo {ZdoXZ Zmht ^`mo ho Cn`moJ_| Amdo Zmht naÝVw {Zdo{XV dñVwH$mo Cn`moJ H$[ado_| ~mY Zmht ho. Omo
gmo AmnwZo Cn`moJ_| bodoH$mo godH$H$mo Y_© Zmht ho, Vog|hr ^JdmZ²H$m| {Zdo{XV {Zdo{XV dñVwHo$ Cn`moJ_| ~mY hmoVmo hmo` Vmo ^JdmZ²Hw§$ {Zdo{XV {H$`o J`o
Zmht ^B© Egr dñVw am{IdoH$mohþ AnZmo Y_© Zmht ho. Xohm{XH$Z²H$mo {ZdoXZ ôdo AÝZm{XH$Z²H$mo (Ÿ_hmàgmX _mZrHo$Ÿ) ^moOZ H$[adoH$mo gd©Ì {b»`mo ho gmo Z hmo`
J`mo ho Vmgm| VmHo$ {Zdm©hHo${b`o AnZo {dMma H$aZmohþ `mo½` Zmht ho. Vog|hr gHo$. Amoa ^JdmZ²H$m| {Zdo{XV {H$`o {gdm` dñVw bodoH$mo gd©Ì {ZfoY ho, Vmgy§
Xohm{XH$Z²H$mo {ZdoXZ H$[adoHo$ g_` dmHo$ {Zdm©hHo${b`o {H$V{ZH$ dñVw ^JdmZ²H$m| Omo dñVw ^JdmZ²H$m| {Zdo{XV ^B© ho VmH$mo ^JdX²^moJHo${b`o {d{Z`moJ ^`o nmN>|
{Zdo{XV Zmht H$[adoH$mo {dMma H$aZmo `ohþ `mo½` Zmht ho. Š`m| Omo g~Z²_|Vo AnZmo ""`o ^JdmZ²Z| {X`mo ^`mo _hmàgmX ho'' Eg| g_{OH|$ AnZo Cn`moJ H$aZmo gmo
ZdaËZ‘² ZdaËZ‘²
245 246
`wŠV ho. Š`m| Omo `m_| XmgY_© {gÕ aho ho. Vmgy§hr CÕdOrZo lrH¥$îUgy§ H$ømo dmH$s bm¡{H$H$ J{V H$~hþ Zmht H$a|Jo.
hoŸ: ""AmnH$mo CpÀN>ï> bododmao h_ XmgZ²Z| AmnH$s _m`m OrVr ho'' BË`m{XH$
dmŠ`Z²H$[aH|$ ^JdmZ²H$mo àgmX AmË_mH$m| ewÕ H$[adodmamo ho `o {gÕ ho. àH$me : bm¡{H$H$-VX^mdo@{n ^JdXWm©@{n gm Z H$m`m©. EVX² Amhþ… H$m{n
B{V eãXoZ. A“rH$maoU¡d gd©Ed H$[aî`{V B{V {dídmgmo `V… Vñ` Amdí`H$….
Vmgy§ `m {df`H$s {MÝVm Vmo hmo` Zmht. naÝVw {Zdo{XV AW©H$mo à^w_| ^JdVmo@{n VWm{Z`{_…. H$Xm{MV² narjmWª àmaãY^moJmWª dm à^w… MoV² {dbå~Vo,
{d{Z`moJ hmo` Om` VmnrN>| AJm{‹S>hþ ^JdËgodm_| {d{Z`moJ H$[adoHo${b`o dñVw VXm{n Z H$m`m© B{V Amhþ… H$Xm{n B{V nXoZ. ZZw bmoH$dV² Hw$Qw>å~mÚmgŠË`m
gånmXZ H$[adoH$mo `ËZ H$aZmo qH$dm Zmht H$aZmoŸ? Egr {MÝVm ^JdXr`Z²H$m| ñdñ`m@{n bm¡{H$H$s¨ JqV H$Xm{MV² à^w… Hw$`m©V², VÌ Amhþ… ^JdmZ{n B{V.
hmo`. Š`m| Omo ^JdmZ²Ho$ {d{Z`moJ_| Cn`wŠV dñVwHw§$ gånmXZ H$[adoH$mo à`ËZ `V… nw{ï>ñWmo AVmo _`m©Xm_mJu`-d¡am½`mÚ^mdo@{n ""_hmnwéfoU {Zdo{XVm'' B{V
H$a| V~ ^JdmZ²_|gy§ {MÎm {ZH${gHo$ dm dñVw_| Më`mo Om`. Eg|hr g~ BpÝÐ`Z²H$mo ñdH$s`ËdoZ² A“rH$mamV² VWm Z H$[aî`{V B{V AW©….
ì`mnma dmhrHo$ AZwHy$b hmo` V~ ~{h_w©IVm hmo`doH$mo gå^d ho. Amoa {OVZmo
dm_| `ËZ H$ao {VVZmo godm_| à{V~ÝY hmo`. Vog|hr Y_©, AW© Amoa H$m_ `o Q>rH$m : BVZ|, bm¡{H$H$ {MÝVm Z hmo`. VWm{n ^JdmZ²Ho${b`o hþ {MÝVm Z
{ÌdJ©Ho${b`o ^ŠV `{X l_ H$ao Vmo ^JdmZ² dmHw$ {Zî\$b H$aV h|, Vmgy§ H$aZr. A“rH$ma ^`ogy§hr ^JdmZ² Amnhr g~ {gÕ H$a|Jo Egmo {dídmg OrdH$m|
^JdËH¥$VŸ-Ÿà{V~ÝYhþ Vm_| hmo`. Amoa Omo `ËZ Z H$ao Vmo ^JdmZ²H$m| {d{Z`moJ Adí` amIZmo M{h`o. Amoa ^JdmZ²H$mohþ Egmo {Z`_ ho Omo OmH$mo A“rH$ma {H$`mo
H$[adoH$m| H$Nw> hmo` Zmht V~ Xw:I hmo`, Eg| ^JdXr`Z²H$m| {MÝVm hmo`, VmH$s dmH$mo nmbZ Adí` H$aZmo. Vmgy§ H$Xm{MV² narjmHo${b`o AWdm àmaãYHo$
{Zd¥{ÎmHo${b`o CnXoe H$aV h|Ÿ: ^moJHo${b`o à^w {dbå~ H$a| Vmohþ {MÝVm Z H$aZr. Ord nw{ï>_mJ©_| aømo ho Vmgy§,
dm_| _`m©Xm_mJu` d¡am½`m{XH$ hmo` Zmht Vmohþ, AmMm`m©Ûmam ^JdmZ²H$m| {Zdo{XV
{MÝVm H$m@{n Z H$m`m© {Zdo { XVmË_m{^: H$Xm@nr{VŸ&& ^`mo ho Vmgy§ ^JdmZ²Zo ""`o Ord ñdH$s` ho'' Eg| {~Mm[aHo$ dmH$mo A“rH$ma
^JdmZ{n nw{ï>ñWmo Z H$[aî`{V bm¡{H$H$s¨ M J{V_²Ÿ&&1Ÿ&& {H$`mo ho. Vmgy§ Xygao bmoH${H$gr Zm§B© Hw$Qw>å~m{XH$Z²_| AmgpŠV hmo`Jr Vmohþ
^JdmZ² bm¡{H$H$J{V Zmht H$a|JoŸ&&1Ÿ&&
{Zdo{XVmË_{^:Ÿ=ŸAmË_{ZdoXZ {H$`o ^ŠVZ²Hw§$
H$XmŸ=ŸH$moB© H$mb_| Am{n={ZpíMV ê$ngy§ Eg| {MÝVm N>mo{‹S>dogy§ ñdÀN>ÝXnZoH$mo ì`dhma Am` Om`Jmo, Vmgy§ ~{h_w©IVm
hmo`Jr Eg| H$moC H$ho Vhm§ H$hV h|Ÿ:
A{nŸ=Ÿhþ, H$mŸ=ŸH$moC nw{ï>ñW:Ÿ=ŸH¥$nm_| pñWV h|
A{nŸ=Ÿhþ, {MÝVmŸ=Ÿ{MÝVm bm¡{H$H$s¨Ÿ=Ÿbm¡{H$H$
{Zdo X Z§ Vw ñ_V© ì `§ gd© W m VmÑe¡ a ² OZ¡ … Ÿ&&
ZŸ=ŸZmht, H$m`m©Ÿ=ŸH$aZr JqVŸ=ŸJ{VHw§$, ZŸ=ŸZmht
gd} í daíM gdm© Ë _m {ZOo À N>mV… H$[aî`{VŸ&&2Ÿ&&
B{VŸ=ŸŠ`m|Ho$, ^JdmZ²Ÿ=ŸlrH¥$îU H$[aî`{VŸ=ŸH$a|Jo
àH$me : Ed§ MoV², ñdmÀN>ÝÚ-ì`dhmamnÎ`m ~m{h_w©»`§ ñ`mV² AV Amhþ: Xohm{XH$ g~ ^JdmZ²H$m| A{n©V {H$`o h| VmH$mo {d{Z`moJ ór-nwÌm{XH$Z²_|
{ZdoXZ_² B{V. hmo` V~ ñdY_©H$s hm{Z hmo` Egr {MÝVm hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ:
gd©Xm gdmªeoZ Xr`ËdmZwgÝYmZoZ VWm Z ^{dî`{V B{V ^md…. AeŠË`m gd} f m§ à^w g å~ÝYmo Z àË`o H $_² B{V pñW{V…Ÿ&&
godmÚgå^do@{n BX§ H$m`©_od B{V kmnZm` "Vw'eãX…. "M'H$manjo g_wÀM`….
AVmo@Ý`{d{Z`moJo@{n {MÝVm H$m ñdñ` gmo@{n MoV²Ÿ&&3Ÿ&&
gd©Wm BË`ñ` Amdí`H$ËdkmnZm`. AWdm gd©Wm `o VmÑem {Zdo{XVmË_ËdoZ
VËnam… V¡… gh VWm. EVoZ g“Xmofmo {Zdm[aV…. AVmÑeofw EVX²JmonZ§ gyÀ`Vo.
gd©Xm B{V nmR>o H$mbmn[aÀN>oX… VÌ CÀ`Vo. AÝ`Wm VX¡d Amgwaàdoe… ñ`mV² gd}fm§Ÿ=Ÿg~Z²H$mo A{nŸ=Ÿhþ, H$mŸ=ŸHo$gr
B{V ^md…. H$Xm{MV² Abm¡{H$H$mW©ñ` bm¡{H$H$ñ` dm {gÕçWª à^w… àmW©Zr`: à^wgå~ÝY…Ÿ=Ÿà^wHo$ g§J gå~ÝY {MÝVmŸ=Ÿ{MÝVm, MoV²Ÿ=Ÿ`{X
B{V àíZo, Z B{V Amhþ… gd}ída… B{V. AÌ "gd©'eãXmo {Zdo{XVmË_-gd©na…. àË`oH§$Ÿ=ŸEH$-EH$H$mo, ZŸ=ŸZmht, ñdñ`Ÿ=ŸAnwZmo
`Wm ""gd} ~«m÷Um ^moO{`Vì`m'' BË`Ì {Z_pÝÌVmEd "gd©'nXoZ CÀ`ÝVo, ZVw B{VŸ=ŸEgmo, pñW{V…Ÿ=Ÿ{gÕmÝVŸho g…Ÿ=Ÿdmo(ŸAÝ`{d{Z`moJ hmo` VmoŸ)
AÝ`o{n. "gdm©Ë_'nXo{n Ed§ ko`_². VoZ godH$m… gd} `Wm-`Wm ànÝZm… VWm-
AV…Ÿ=Ÿ`mgy§ A{nŸ=Ÿhþ(ŸH$mŸ=ŸHo$gr;
VWm à^wa{n Vofw A“rH¥$Vñdm{_Ëd AmË_r`Ëd_od Vofw _ZwVB{V V{ÕVH¥$Vm¡ Z
àmW©Zm_² AnojVo B{V kmß`Vo. AWdm H$mbm{X{Z`m_H$ËdoZ Z VËH¥$Vmo@{n AÝ`{d{Z`moJoŸ=ŸAmoa H$hþ§ {d{Z`moJ {MÝVmŸ=Ÿ{MÝVmŸ!Ÿ)
à{V~ÝYgå^d: BÀN>m`m_² B{V kmnZm` "gd©'nX§ H$mbm{Xna_². àm{W©Vmo@{n hmo`dono
ñd{dMm[aV_od H$[aî`Vr{V àmW©Zm{n Aà`mo{OH$m B{V kmnZm` {ZOoÀN>m B{V ^mdmW© : AmË_m ghrV AmË_r` g_J« nXmW©Z²Hw§$ lrh[aH$mo gå~ÝY g_mZhr ho,
CŠV_². AWdm {ZOm… ñdr`ËdoZ A“rH¥$Vm… godH$m… Vofm§ àMwaoÀN>mV… ñd`_od AbJ-AbJ Zmht ho. Vmgy§ AmË_r` dñVyZ²H$mo AnZo_|; Amoa AnZmo AmË_r`
Ano{jV§ H$[aî`Vr{V Z àmW©Zmnojm B{V AW©…. naÝVw BÀN>m`m A{dH¥$VËd_od dñVyZ²_| {d{Z`moJ hmo` Vmohþ H$hm {MÝVm H$aZrŸ! AWm©V² H$moB VahH$s {MÝVm
Ano{jV_² B{V kmnZm` Aì``à`moJ…. Zmht ho.
Q>rH$m : gd©Wm Omo VmÑe ^`o h|, BVZ|, {Zdmo{XVmË_m ^`o h|, {VZH$m| Adí` àH$me : ZZw ^JdVo g_{n©VXohmXo… ór-nwÌm{Xfw {d{Z`moJoZ ñdY_©hm{Z{MÝVm
ZdaËZ‘² ZdaËZ‘²
249 250
~mYVo. VÌ Amhþ… gd}fm_² B{V. {d{Z`moJ hmo` Vmohþ {MÝVm Z H$aZr `m {df`_| H$hV h|Ÿ:
ñdmË_Zm gh `mdÝVmo {Zdo{XVm… V¡… gh¡d ñdñ` A“rH$mamV² Vofm§ gd}fm_od AkmZmX² AWdm kmZmV² H¥ $ V_² AmË_{Zdo X Z_² Ÿ &&
à^wgå~ÝYmo, Z Vw àmYmÝ`mV² ñdñ`¡do{V VÌ Cn`moJo ñdñ` H$m {MÝVmŸ! Z `¡ : H¥ $ îUgmËH¥ $ VàmU¡ g ² Vo f m§ H$m n[aXo d ZmŸ&&4Ÿ&&
H$m{n B{V AW©…. B`§ {ZdoXoZo A“rH$ma_`m©Xm B{V Amhþ… pñW{V… B{V. H$ñ`{MV²
{deo f Vmo A“rH$ma… Mo V ² gm nw { ï>… B{V ^md…. AWdm nw Ì mXrZm_²
`¡…Ÿ=Ÿ{OZZ| kmZmV²Ÿ=ŸkmZgy§
AÝ`{d{Z`moJXe©Z@o {n ñdñ` H$m {MÝVmŸ! Vofm_{n A“rH$maoUd¡ H¥$VmW©Vmgå^dmV²
B{V AW©…. {H$ÄM, "ñdñ`' B{VnX_² Amd¥Îm_² "A{n'eãXoZ gå~Ü`Vo. H¥$îUmgmËH¥$VàmU¡…Ÿ=Ÿ{OZZ| AnZo AmË_{ZdoXZ§Ÿ=ŸAmË_{ZdoXZ
àmU lrH¥$îUHo$ g§J EH$_oH$ H¥$V§Ÿ=Ÿ{H$`mo ho
Q>rH$m : g~Z²gm| à^wH$mo gå~ÝY ho, EH$H$mo _w»` gå~ÝY ho Amoa AÝ`H$mo Jm¡U H$[a XrZo h| {dZZ| Vofm§Ÿ=Ÿ{dZHw§$
gå~ÝY ho Eg| Zmht ho. Egr {ZdoXZ_| A“rH$maH$s _`m©Xm ho. `mgy§ Omo {dbjU AkmZmV²Ÿ=ŸAkmZgy§ H$mŸ=ŸHo$gr
hmo`Ÿ-ŸBVZ| g~Z²H$mo A“rH$ma g_mZ hmo` VWm{n H$moCHo$ D$na {deof H¥$nm AWdmŸ=ŸAWdm n[aXodZmŸ=Ÿ{MÝVm
XrIdo_| AmdoŸ-Ÿ Vmo Vm_|hþ AnZ| gÝVmof _mZZmo. AWm©V² {ZdoXZ H$[adoHo$ g_`
Vmo EH$ _w»` hmo`Ho$ AnZo g§J Xygao g~Z²H$m| An©U H$ao ho, V~ AnZr _w»`Vm ^mdmW© : {OZ ^ŠVZ²Z| kmZgm| AWdm AkmZgm| hþ EH$ ~oa O~ AmË_{ZdoXZ
hmo` ho. naÝVw {ZdoXZ ^`o nrN>o Vmo AnZmo AmË_m, Xoh, àmU, BpÝÐ`, AÝV:H$aU, H$a {X`mo ho nmN>| {dZHw§$ {MÝVm H$[adoH$s Zmht a{h Om` ho V~ {OZZ| lrh[aHo$
ór, nwÌ, YZ g~Z²H$mo g_mZ {ZdoXZ hmo` ho. Vm_| Oog| YZm{XH$ AMoVZ AYrZ àmU H$a {X`o h| Ego ^ŠVZ²Hw§$ H$moZgr {MÝVm H$[adoH$s ahr Om` hoŸ!
nXmW©Z²H$mo nañna {d{Z`moJ hmo` ho Vm_| Oog| {MÝVm Zmht hmo` ho Vog| órnwÌm{XH$ AWm©V² CZHw§$ H$moB© VahH$s {MÝVm Zmht H$aZr.
MoVZH$mo nañna {d{Z`moJ hmo`do_|hþ AnZ²H$m| {MÝVm H$hm hoŸ! Vog|hr AnZmohþ
AÝ`_| {d{Z`moJ hmo` Vmohþ {MÝVm H$hm hoŸ!
àH$me : `Wm nwÌmXrZm_² VWm ñdñ`m{n g…Ÿ=ŸAÝ`{d{Z`moJ… MoV² VXm{n
{MÝVm Z H$m`m© B{V Amhþ… AkmZmX² B{V.
`mgy§ Egmo {gÕ ^`mo Omo AnZ² g_n©U {H$`mo V~ AnZo g§J ór-
nwÌm{XH$H$mohþ g_n©U ^`mo gmo {dZ_| AnZmo gå~ÝY hVmo VmH$mo g_n©U ^`mo ho.
Amoa órnwÌm{XH$Z²H$s Omo ñdVÝÌ gÎmm ho gmo g_n©U H$[adoHo${b`o {VZH$m| {^ÝZ- hrZŸ-Ÿ_Ü`_m{YH$m[a{^a{n {Zdo{XVmË_{^… {MÝVm Z H$m`m© ^d{V `Ì, VÌ
{^ÝZ g_n©U H$aZmo M{h`o. V~ "{gÕmÝVahñ`'_| H$ho à_mU AnZo-AnZo H¥$îUgmËH¥$àmU¡… {MÝVm Z H$m`m© B{V {H$_w dmÀ`_²Ÿ! B{V AW©…. Ho$db§
nÄMXmofZ²H$s {Zd¥{Îm hmo`. Amoa YZm{XH$ O‹S> nXmW©_| AnZr ñdVÝÌ gÎmm aho àädYrZrH¥$VàmUmZm§ {MÝVm{df`m^mdmXod Z gm B{V ^md…. AVEd "H$m' B{V
ho, Vmgy§ AnZo g_n©UHo$ g§Jhr {dZH$mo g_n©U hmo` J`mo Amoa do {ZXw©ï> hmo` J`o eãX: CŠV…. nXgå~ÝYñVwŸ- AkmZmX² AWdm kmZmV² `¡… VV² H¥$V_² Vofm§ gm
Eg| OmZZmoŸ&&3Ÿ&& Z B{V eof…. H¥$îUgmËH¥$VàmU¡… `¡… VËH¥$V_² Vofm§ gm H$m B{V CŠV_²Ÿ&&4Ÿ&&
Oog| nwÌm{XH$Z²Ho$ AÝ`{d{Z`moJ_| {MÝVm Zmht H$aZr Vog| AnZmo AÝ` Q>rH$m : ^JdmZ² gd©ê$n h|, _mJ©Ho$ àdV©H$ h|, CnXoeH$Ÿ=ŸJwé h|, {Zad{Y
gpÀXXmZÝXñdê$n h|; VWm ^JdmZ²H$m| g~ {ZdoXZ H$aZmo gmo na_\$bê$n
ZdaËZ‘² ZdaËZ‘²
251 252
hoŸ- BË`m{XH$ kmZ {OZH$m| Zmht ho Ego hrZm{YH$mar, Amoa Egmo kmZ {OZH$m| hmo` Om` Vmohþ {MÝVmH$mo Ë`mJ H$aZmo. Š`m|, lrh[a ñd`§ g_W© h|.
ho Ego _Ü`_m{YH$mar hþ {Zdo{XVmË_m hm|` Vmo {dZH$m| {MÝVm H$V©ì` Zmht
ho V~ {OZZo Ho$db à^yZ²H$m|hr AnZo àmU AmYrZ {H$`o h| Eg| Omo àH$me : ZZw g»`mË_{ZdoXZo {h ^JdX“rH$maoU¡d gånÚoVo. VWm M ñd`_²
CÎm_m{YH$mar h| {VZH$m| Vmo {MÝVmhr H$hm hoŸ!Ÿ&&4Ÿ&& AmË_{ZdoXZo H¥$Vo@{n à^w… A“rH¥$VdmZ² Zdm B{V {MÝVm ^dË`od, BË`V: Amhþ…
VWm B{V.
ldUm{XH$ Zd ^pŠVZ²_|gy§ ldU, H$sV©Z Amoa ñ_aU `o OrdHo$ AmYrZ h|.
VWm nmXgodZHo$ Xmo` ^oX h|. Vm_| EH$ Vmo AnZ| nmXH$[aH|$ ^JdÝ_pÝXam{XH$_| nwéfmoÎm_mo A“rH¥$VdmZ² Zdm B{V {ZdoXZ{df{`Ur `m gm Ë`mÁ`m,
OmZmo. gmo Vmo OrdHo$ AmYrZ ho. n[a, Xygamo, ^JdmZ²Ho$ MaUma{dÝXH$mo godZ CŠV{ZdoXZdV² B{V AW©…. nwéfmoÎm_oZ {ZamoYbrbm`m§ ñdVmo@Ý`^OZ§ {H«$`_mUm
H$aZmo, gmo à^yZH² $o AmYrZ ho. Vogh| r AM©Z, dÝXZ Amoa Xmñ` ho gmohþ goì`ñdê$n_| ^ŠVm… VpÝZdm`© ñd`_² AmË_gmËH¥$Vo{V VmÑeo ñd`§ gdm©Ë_Zm {ZdoXZo H¥$Vo gm
M¡VÝ`H$mo àmH$Q²ç Z hmo` Vmohþ ~Z gHo$ ho. naÝVw g»` Amoa AmË_{ZdoXZ Vmo e‘>m Z C{MVm B{V kmnZm` "nwéfmoÎm_'nX_². VÌm{n ñdê$nmZÝXXmZoZ A{Ze§
goì`ñdê$n_| M¡VÝ`H$mo àmH$Q²ç hmo` Amoa à^w Amnw ñdrH$ma H$a| V~hr hmo` gHo$ nmoî`_mUmZm§ ^ŠVmZm§ V{XVaÌ Cn`moJmgå^doZ¡d Z e‘>moX`: B{V kmnZm`
ho. Amoa A~ Vmo à^wH$mo dogmo gmZw^md ho Zmht V~, AnZ| Omo AmË_{ZdoXZ {H$`mo "lr'nX_². VWm M VÚwŠVo VÌ {ZdoXZo gm Ë`mÁ`m B{V ^md…. H$Xm{MV²
ho dmH$mo à^yZ²Z| A“rH$ma {H$`mo ho qH$dm Zmht {H$`mo hoŸ? Egr {MÝVm Vmo hmo` bmoH$^`mÚwnpñWVm¡ VpÝZdmaUm` Ordñd^mddemV² AÝ`{d{Z`moJo@{n VWm B{V
Vhm§ H$hV h|Ÿ: Amhþ… {d{Z`moJo{n B{V. à_mXmV² VWmgå^do@{n à^w… Z Ë`ú`{V. `V…
VËñd^mddemV² VWm^yV_{n CÕVªw
VWm {Zdo X Zo {MÝVm Ë`mÁ`m lrnw é fmo Î m_o Ÿ && VËgmYZmZnoj….
{d{Z`mo J o @ {n gm Ë`mÁ`m g_Wm} {h h[a… ñdV…Ÿ&&5Ÿ&&
Q>rH$m : lr`wŠV nwéfmoÎm__| {ZdoXZ {df`H$ {MÝVm N>mo‹S>Zr. BVZ| Oog| g~ Jmon
{ZdoXZoŸ=Ÿ{ZdoXZHo$ {df`_| BÝÐH$mo `k H$aV hVo {VZH$m| {Zd¥ÎmH$[aHo$ AnZo AmYrZ {H$`o Vog| AnZ|
lrnwéfmoÎm_oŸ=ŸlrH¥$îUHo$ {df`_| gdm©Ë_mgm| à^yZ²_| g~ {ZdoXZ {H$`mo ho V~ {MÝVm H$aZr `mo½` Zmht ho. Vm_|hþ
{MÝVmŸ=Ÿ{MÝVm gmŸ=Ÿdmo({MÝVmŸ) lr`wŠV nwéfmoÎm_ h| gmo AnZo ñdê$nmZÝXH$mo XmZ H$[aHo$ ^ŠVZ²H$mo nmofU H$aV
h|. {VZ_| {ZdoXZ {H$`mo gmo à^yZ²Z| A“rH$ma {H$`mo ho AWdm Zmht {H$`mo hoŸ?
Ë`mÁ`mŸ=ŸN>mo‹S>Zr Ë`mÁ`mŸ=ŸN>mo‹S>Zr
Egr {MÝVm N>mo‹S>Zr. H$Xm{MV² H$mb^`m{XH$ Am` Om` V~ dmH$mo {ZdmaU
VWmŸ=ŸAmoa hrŸ=Ÿ{ZpíMVê$ngy§ H$[adoHo${b`o Ordñd^mdgy§ AÝ`{d{Z`moJ hmo` Vmohþ {MÝVm N>mo‹S>Zr Eg| H$hV h|.
{d{Z`moJoŸ=Ÿ{d{Z`moJ {df`_| h[a…Ÿ=ŸlrH¥$îU, ñdV…Ÿ=ŸAmnw `{X à_mXgy§ Eg| AÝ`{d{Z`moJ hmo` Om` Vmohþ à^w Z N>mo‹S>|J|. Š`m| Omo ñd^mdHo$
A{nŸ=Ÿ^r g_W©…Ÿ=Ÿg~ àH$magy§ epŠV_mZ² h| degy§ Ord Eg| ^`mo Vmohþ dmH$mo CÕma H$[ado_| dmgy§ gmYZH$s Anojm à^w Zmht
amIV h|, Amn-ñdV… hr g_W© h|. Amoa g~ZHo$ Xw…I VWm nmnHo$ haU
^mdmW© : ""_oamo {ZdoXZ lrh[aZo ñdrH$ma {H$`mo Ho$ Zmht'' Eg| lrnwéfmoÎm_gå~ÝY H$[adodmao h|Ÿ&&5Ÿ&&
{df`H$ {MÝVmH$mohþ n[aË`mJ H$aZmo. VWm H$Xm{MV² AÝ` H$m`m©{XH$_| {d{Z`moJ
ZdaËZ‘² ZdaËZ‘²
253 254
^JdmZ²Z| A“rH$ma {H$`mo hmo` Vm_| Xygam| bjU H$hV h|Ÿ: nw{ï>_mJ©_| A“rH$ma ^`mo V~ _`m©XmH$m| ghZ Zmht H$aV h|. Eg| bm¡{H$H$
VWm d¡{XH$ _| {d¿Z hmo` V~ H$hm H$aZmoŸ? Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ:
bmo H o $ ñdmñÏ`§ VWm do X o h[añVw Z H$[aî`{VŸ&& Omo g~ ^ŠV gm{jdV² hmo` OmAmo. BVZ| bm¡{H$H$ VWm d¡{XH$ _| ^JdmZ²
H$hm H$aV h| `ohr XoIZmo. AWm©V² gßV_ ñH$ÝY_| ^JdXr` J¥hñWHo$ bjU_|
nw { ï> _ mJ© p ñWVmo `ñ_mV² gm{jUmo ^dVm@{Ibm…Ÿ&&6Ÿ&&
{b»`mo ho Omo ""km{VHo$ _Zwî`, _mVm-{nVm, nwÌ Amoa Xygao gå~ÝYr Oogo
H$h| Amoa Oogr BÀN>m H$a| dm_| __Vm N>m{o S‹ >H$| AZw_moXZhr H$aZmo'' `o dmŠ`Ho$
`ñ_mV²Ÿ=ŸŠ`m|H$o Ÿ(ŸOrdŸ/Ÿh[aŸ) VwŸ=ŸVmo, ZŸ=ŸZmht AZwgma ahZmo. Eg| aho gmohþ ^JdmZ²Ho$ A“rH$maH$mo bjU hoŸ&&6Ÿ&&
nw{ï>_mJ©pñWV…Ÿ=Ÿnw{ï>_mJ©_|Ÿaho ^`o h| H$[aî`{V=H$a|Jo
(ŸVñ_mV²Ÿ=ŸVmgy§Ÿ) (Vñ‘mV²=Vmgy§, bmoH$-doXH$‘©gw= bm¡{H$H$Ÿ-Ÿd¡{XH$_| {d¿Z hmo` Vmohþ gm{jdV² ^JdmZ²H$s H¥${V XoIZr, Egmo
h[a…Ÿ=ŸlrH¥$îU bm¡{H$H$-d¡{XH$ H$‘©Z²‘|) CnXoe {H$`mo. VmH$[aH|$ Am{Y^m¡{VH$, AmÜ`mpË_H$ Amoa Am{YX¡{dH$ Eg| VrZ
bmoHo$Ÿ=ŸbmoH$_|, VWmŸ=ŸAmoa A{Ibm…Ÿ=Ÿg~, gm{jU…Ÿ=Ÿgmjr àH$maH$mo Y¡`©hr gmYZê$n H$ømo Egmo {gÕ hmo` ho. BVZmohr H$V©ì` hmo` V~
doXoŸ=ŸdoX_|, ñdmñÏ`§Ÿ=ŸñdñWVm ^dVŸ=ŸhmoCŸ/Ÿ~Zmo `WmW© godm Vmo ~Z gHo$ Zmht, V~ {ZdoXZH$s ì`W©Vm hmo`, `ohþ Y_©H$s hm{Z
ho, Egr {MÝVm hmo` VmH$s {Zd¥{ÎmH$mo Cnm` H$hV h|Ÿ:
^mdmW© : Š`m|Ho$ Ord Amoa à^w AZwJ«h_mJ©_| pñWV h| Vmgm| lrh[a bmoH$ Amoa
doX _| AmgpŠV Zmht H$amd|Jo. Vmgm| bmoH$-doX gå~pÝY H$m`© gm{j_mÌ a{hHo$ go d mH¥ $ {Va² Jw a mo a ² Amkm ~mYZ§ dm harÀN>`mŸ&&
H$aZo. AV… go d mna§ {MÎm§ {dYm` ñWr`Vm§ gw I _² Ÿ &&7Ÿ&&
Q>rH$m : bm¡{H$H$ dm{UÁ`m{XH$Z²_| VWm d¡{XH$ Aml_Y_m©{XH$Z²_| ^ŠVZ²H$o ^mdmW© : JwéH$s AmkmZwgma godm H$aZr. {H$ÝVw à^w H$~hþH$ AmnwZr {deof
Xw:IhVm©Ÿ=Ÿh[a ñdñWVm Z H$a|Jo. AWm©V² bm¡{H$H$ VWm d¡{XH$ _| H$m`m, BÀN>m ^ŠVHw§$ OVmd| Vmo à^wH$s BÀN>mHo$ AZwgmahr H$aZmo. Ego_| JwéH$s AmkmHo$
dmUr VWm _Z gy§ AmN>r ar{Vgy§ pñW{V hmo` Vm_| {d¿Z hmo`. BVZ| bm¡{H$H$ ~mY hmo`do_| AWdm A~mY_| à^wgodm_|hr {MÎmHw§$ VËna am{IHo$ gwIgy§ ahZmo.
VWm d¡{XH$ H$m`©hþ `WmW© Z hmo` Vhm§ dmH$mo \$b Vmo H$hm§gy§ hmo`Ÿ? Š`m|
Omo à^w Amn h[a h|. gmo AnZo ~bH$[aH|$hr g~ {gÕ H$[adodmao h|. Vmgy§
ZdaËZ‘² ZdaËZ‘²
255 256
àH$me : godmH¥${V… BVr. Jwdm©km`m A~mYZ§ `Wm ^d{V VWm godmH¥${V… nyd©_² {dYm`Ÿ=ŸH$[aHo$, A{nŸ=Ÿhþ brbmŸ=Ÿbrbm, B{VŸ=ŸEgmo
Ano{jVm. Ed§ dV©_mZmZm§ H$Xm{MX² {deofVmo ^JdXmkm MoV² Jwdm©km {dê$Õm h[a:Ÿ=ŸlrH¥$îU, `V²-`V²Ÿ=ŸOmo-Omo _ËdmŸ=Ÿ_m{ZHo$
^doV² VXm VWm H$m`©_² B{V Ame`oZ Amhþ… ~mYZ§ dm harÀN>`m. {dH$ënoZ H$[aî`{VŸ=ŸH$a|Jo(ŸVV²Ÿ=dmoŸ) {MÝVm§Ÿ=Ÿ{MÝVmHw§$, ÐwV§Ÿ=ŸVwaÝV
A~mYZ_² B{V AW©…. Ed§ g{V Jwdm©km`m A~mYZo ~mYZo dm godmEd _w»`m `Vmo
Vñ`Ÿ=Ÿ{dZH$s Ë`OoV²Ÿ=ŸN>mo‹S> Xo
AV… VW¡d ñWo`_² B{V Amhþ… AV: B{V. Ed§ g{V n`©d{gV§ gwI_od B{V
Ame`oZ gwI_² B{V CŠV_².
^mdmW© : ^JdmZ² {MÎm_| CÛoJ H$[aHo$ hþ OmoŸ-ŸOmo H$a|J| gmohþ h[aH$s brbm ho Eg|
_m{ZHo$ {MÝVmHw§$ erK«hr N>mo‹S>o.
Q>rH$m : ""Xod_| Oogr CÎm_ ^pŠV hmo` ho Vogr ^pŠV Jwé_| amIZr'' Eg|
ídoVmídValw{V_| {b»`mo ho. Vmgy§ JwéH$s Amkmà_mU godm H$aZr gmo AmË_{ZdoXrZ²H$mo
Y_© ho. gmo Oog| gm{jdV² ahrdo_| {gÕ aho Vog| gm{jdV² ahZmo. na§Vw godmH$s àH$me : H$Xm{MV² nwÌm{X-{d`moJ-e‘>mO{ZV-Xw:IoZ {MÝVmgå^do J{V_² Amhþ…
{dê$ÕVmgy§ gm{jdV² Zmht ahZmo. Vm_|hþ JwéH$s BÀN>mgy§ {dê$Õ à^yZ²H$s BÀN>m {MÎmmoÛoJ_² B{V.
godm_| hmo` Vmo JwéH$s BÀN>mH$mo ~mY hmo`.
Q>rH$m : Oog| bmoH$_`m©XmHo$ ajUHo${b`o `mXdZ²H$m| emn {Xdm`Ho$ ^JdmZ²Z|
BVZ| Om à_mU godm H$[adoH$s Jwê$Z²H$s Amkm ho dmhr à_mU godm H$aZr. à^mgr`brbm H$ar, Š`m| Omo AJm‹S>r `mXdZ²H$m| {ZË`gwI {X`mo ho, Vog| ^ŠVZ²Ho$
Amoa godm_| gm_J«r à^¥{V {df`_| AÝV:H$aUÛmam, ñdßZÛmam AWdm gmjmV² àmaãYm{Xê$n nmn h[adoHo${b`o h[aŸ=Ÿ^JdmZ² Omo H$a|Jo, gmo D$nagy§ ew^ AWdm
^JdmZ²H$s {deof Amkm hmo` V~ Jwê$Z²H$s AmkmH$mo ~mY hmo`, à^yZ²H$s Aew^ XrIdo_| AmdVmo hmo`, Vm_| {MÎmH$m| CÛoJ hmo`. gmo CÛoJ H$[aHo$ h[a OmoŸ-
AmkmH$mo ~mY Z hmo`. à^yZ²H$s Amkmà_mU godm H$[ad|V| ñdY_©H$s hm{Z Z ŸOmo H$a|J| gmo AnZmo (Ÿ^ŠVHo$Ÿ) _hËnmn hmo` VmH$mo Zme H$[adoHo${b`o h[aH$s
hmo`. AWm©V² Jwê$Z²H$s Amkm {gÕ aho Vog| AWdm à^yZ²H$s BÀN>mgy§ Jwê$Z²H$s brbm ho, Eg| _m{ZHo$ CÛoJ H$am`dodmar AWdm CÛoJgy§ ^B© Egr {MÝVmHw§$ erK«hr
AmkmH$mo ~mY hmo` Vog| godmhr H$aZr. Š`m| Omo AmË_{ZdoXrZ²H$m| godmhr _w»` N>mo‹S>o. Š`m| Omo ~mohmoV g_` {MÝVm a{hdo_| H$mb, H$_© Amoa ñd^md H$s
ho. Vmgy§ godmnam`U {MÎm am{IHo$hr ahZmo V~ n`©dgmZ_| dmH$m| gwIhr hmo`Ÿ&&7Ÿ&& à~bVmgy§ {MÎm_| AmgwaY_©H$mo àdoe hmo` Om` Vmo \$b_| à{V~ÝY VWm {dbå~
hmo`. Vmgy§ {MÝVmHw§$ erK«hr N>moS>ZrŸ&&8Ÿ&&
Aën Xw…I hmo` V~ Vmo Eg| gm{jdV² aømo Om` naÝVw _hmXw…I Am` n‹S>o
V~ gm{jdV² ahr gŠ`mo Z Om`, V~ Vmo {MÝVm hmo`Ÿ! Egr H$moD$ e‘>m H$ao Vhm§ `m ZdaËZJ«ÝW_| {OVZmo {b»`mo ho gmo g~ hmo` gH|$ Zmht Egmo XrIo ho.
H$hV h|Ÿ: Š`m| Omo ZdYm^pŠV_| àW_ Egr Omo ldU^pŠV dhm§g§y Amaå^ H$[aHo$ g»`^pŠV
n`©ÝV nhÿ§Mo V~ Om`Ho$ AÝV_| AmË_{ZdoXZ²H$s ~mar Amdo. Vhm§ ZdYm^pŠVH$s
ldUm{X àË`oH$ ^pŠVH$s {g{Õ hmoZr O~ XwîH$a ho V~ {ZdoXZ²H$s Vmo {Xemhþ
{MÎmmo Û o J § {dYm`m@{n h[aa² `X² ` V² H$[aî`{VŸ&&
{_bZr AË`ÝV XyaH$s ~mV ho. Vmgy§ {ZdoXZ{df`H$ VWm AÝ`{d{Z`moJ{df`H$
VW¡ d Vñ` brbo { V _Ëdm {MÝVm§ Ðw V § Ë`Oo V ² Ÿ &&8Ÿ&& {MÝVmH$mo Omo g_mYmZ A~ Vm§B© {H$`mo gmo g~ ì`W© XrIo hoŸ- Egmo {dMm[aH|$
gmYZ Amoa \$b EH$ H$[aH|$ g~Z²H$mo g_mYmZ H$hV h|Ÿ:
{MÎmmoÛoJ§Ÿ=Ÿ{MÎm_| CÛoJHw§$ VWm EdŸ=Ÿdogr hr
ZdaËZ‘² ZdaËZ‘²
257 258
Vñ_mV² gdm© Ë _Zm {ZË`§ lrH¥ $ îU… eaU§ __Ÿ&& AÝYñ` gy ` © Bd VX² - {d_w I ñ`mÌ Zm{W© V mŸ&&1Ÿ&&
dXpX² ^ a² Ed§ gVV§ ñWo ` _² BË`o d _o _{V…Ÿ&&9Ÿ&& ^pŠV_mJ© g w Y m{gÝYmo a ² {dMma_WZ¡ : ñd`_² Ÿ &&
ñ\w $ Q>rH¥ $ Vm{Z aËZm{Z lr_XmMm`© n pÊS>V¡ : Ÿ&&2Ÿ&&
Vñ_mV²Ÿ=ŸVmgy§ gVV§Ÿ=ŸgVV _`mo ‚ dbrH¥ $ VmZrËW§ ö{X Y¥ Ë dm d« O m{Yn_² Ÿ &&
gdm©Ë_ZmŸ=Ÿg~ Vahgy§ dXpX²^…Ÿ=Ÿ~mobVo ^`o ^OÝVw ^ŠVm `o Z mgm¡ Z {d_w Ä M{V H${h© { MV² Ÿ &&3Ÿ&&
{ZË`§Ÿ=Ÿh_|em, __Ÿ=Ÿ_oamo Ed§Ÿ=Ÿ`m àH$magy§, ñWo`§Ÿ=ŸahZmo
lrH¥$îU…Ÿ=ŸlrH¥$îU B{VŸ=ŸEgmo, EdŸ=Ÿhr Ÿ&& B{V lr{dQ²>R>bXr{jV{da{MVmo ZdaËZàH$me: g_mßV: Ÿ&&
eaU§Ÿ=ŸAml` (ŸB{VŸ=ŸEgmoŸ) _oŸ=Ÿ_oamo, _{V…Ÿ=Ÿ_mZZmo ho
Q>rH$m : BVZ|, ^pŠV_mJ©_| àdoe ^`mo VWm ^pŠV_mJ©_| é{M ^B© Vm_| ^JdmZ²H$mo
^mdmW© : D$na H$hr Egr ar{Vgy§ OrdZ²H$m| Amngy§ g~ hmoZmo AeŠ` ho Vmgy§ AZwJ«hhr H$maU ho. Eg| ^pŠV_| àdoe ^`o nrN>ohr godm_| à{V~ÝYH$mo gå^d
gdm©Ë_mH$[aH|$ ""lrH¥$îU: eaU§ __'' Eg| {ZË` gd©H$mb ~mobVohr ahZmo Egr hmo`, V~ àmaãY VWm H$mbm{XH$gy§hr hmo`. VmH$s {Zd¥{Îm Vmo g~Z²Ho$ {Z`m_H$
_oar _{V ho. Ego à^yZg§yhr hmo` Amoa Vm_| eaUmJ{Vhr gmYZ ho. gmo Ord à^wHo$ eaU J`mo
hmo` Amoa g~ H$[ado_| à^w VmH$s AepŠV XoI| V~ à^whr g~ {gÕ H$a|. Vmgy§
gdm©Ë_mH$[aH|$ eaUmJ{V hmo`Jr Vmo à^whr g~ {gÕ H$a|Jo, `o JyT> A{^àm` ho.
àH$me : ZZw BX_² A{Ib_² AeŠ`{_d ^m{V. VWm{h. ldU_² Amaä`
V~ àW_gy§hr eaUmJ{VH$mo CnXoe Š`m| Zmht H$`m}Ÿ? Egr e‘>mH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o
g»`n`©ÝVmJVm¡ {h níMmV² {ZdoXZdmVm©. VÌ àË`oH§$ VXod Xwamn{_{V XyaVam
gdm©Ë_mH$[aH|$ eaU_ÝÌ H$ømo H$aZmo Egmo H$ømo ho. BVZ| ^pŠV_mJ© gå~ÝYr
{ZdoXZ{XJ{n. AV… VËH¥$V{MÝVmÝ`{d`moJ{MÝVm{Xg_m{h{V… {ZaWm© B{V {dMm`©
{OVZo {df` h| {VVZo {df`H$mo {~Mma H$[aHo$ Vm_| à{V~ÝY VWm AnZr
gmYZ-\$bo EH$sH¥$Ë` gd©g_mYmZ_² Amhþ… Vñ_mV² B{V.
AepŠV H$m| O~ XoIo V~ gdm©Ë_mH$[aH|$ eaUmJ{V hmo`. (ŸeaU_ÝÌH$mo aQ>UŸ)
{ZaÝVa H$`m} H$aZmo Eg| ~Vm`doHo${b`o _yb_| "{ZË`' nX H$ømo ho. AÝV:H$aU_|
`ñ_mV² CŠVarË`m ñdV: gd©_² AeŠ`_² AV: gdm©Ë_Zm eaUmJVm¡ à^waod Vogmo ^md hmo` AWdm Z hmo` VWm{n Vog| ~mobZmo Amdí`H$ hoŸ- Eg| OVm`doH$o {b`o
gånmX{`î`{V B{V öX`_². ^pŠV_mJu`mZ² gdm©Z² A§emZ² {dMm`© VÌ à{V~ÝY§ ""gVV ~mobZmo'' Eg| H$ømo ho. Eg| H$ømo H$ao Vm_| bmoH$H$m| {ejmhþ hmo` Om`
ñdmepŠV¨ M g MoV² ní`{V VXm gdm©Ë_Zm VWm ^d{V. {ZË`_² B{V Z¡aÝV`©_² ho. AWdm `h Aï>mja _ÝÌ gVV H$ømo H$aZmo Amoa godmnam`U hmo`Ho$ ahZmoŸ-
CÀ`Vo. AÝ`Wm H$mboZ AmgwaY_©àdoe: ñ`mV². AÝV:H$aUo VWm^mdo AVWm^do Egmohþ AW© hmo` ho.
dm VWm dXZ_² Amdí`H$_² B{V kmn{`Vw§ gVV_² Ed§ dXpX²^… B{V CŠV_². Ed§
g{V bmoH${ejm{n AmZwf[“H$s {gÜ`{V. Ed_² CŠVàH$maoU godmnaV`m ñWo`_²
`ohþ AnZ²gy§ hmo` gHo$ Egmo Zmht ho, Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$hV h| Omo ""Egr
B{V AWm} dm. ZZw BX_{n Z ñdeŠ`_² B{V Ame‘>ç ""`_od¡f d¥UwVo'' B{V lwVo…
_oar _{V ho''. BVZ| Xe_ñH$ÝY_| AH«y$aOrZ| lrH¥$îUH$m| H$ømo ho Omo ""AmnHo$
_o _{V… BË`od Ed§àH$m[aH¡$d B{V AW©:.
MaUma{dÝXHo$ eaU_| Am`mo hþ§ gmo AmnH$mo AZwJ«h ho Eg| _mZw§ hþ§''. Vmgy§
^JdmZ²H$mo AZwJ«h hmo` V~hr Ord ^JdmZ²H$s eaU Om`. gmo Omo h_mao ^ŠV
^pŠV_mJ} àd¥ Î mñ` XmT² ç m© W © _ ² BX_w À `Vo Ÿ && ^JdmZ²Ho$ eaU J`o h| {dZHo$ D$na ^JdmZ²H$mo AZwJ«h ho Eg| g_{PHo$ h_Z| Omo
ZdaËZ‘² ZdaËZ‘²
259 260
H$ømo ho dmhr à_mU H$aZmo Eg| OVm`mo hoŸ&&9Ÿ&& && AÝV…H$aUà~moY: Ÿ&&
(12)
B{V lr_X²dëb^mMm`© {da{MV ZdaËZH$s (ŸAW lrnwéfmoÎm_Or `m J«ÝWH$s {dd¥{V_| Amkm H$aV h| OmoŸ)
g§{jßV ^mfmQ>rH$m lrAmMm`©_hmà^yZ²Z| godmH$mo CnXoe {H$`mo VmHo$ {ZXm}fnZoHo${b`o {gÕmÝVahñ`
Jmoñdm_r lrZ¥qghbmbOr _hmamO {da{MV g_mßV ^B© J«ÝW H$ømo. Vm_| ~«÷gå~ÝYgm| godm H$[adodmaoZ²Ho$ gd©Xmof A{H$pÄMËH$a hmo`
Om` h|, Amoa AJm‹S>r XmofH$mo g§gJ© Zmht bJo hoŸ- Egr ^JdmZ²H$s Amkm ^B©
VmH$mo {Zê$nU H$sZmo. VmnmN>| godmH$mo Am{YX¡{dH$nZmo {gÕ hmo`doHo${b`o ZdaËZ
J«ÝW_| {MÝVmH$s {Zd¥{ÎmH$mo Cnm` H$ømo. VmH$[aHo$ CÛoJê$n à{V~ÝY Amoa VmH$s
{Zd¥{ÎmHo$ àH$maH$mo {Zê$nU H$`m}. gmo O~ Ego à{V~ÝYH$s {Zd¥{Îm nyd©H$ godm
H$ao V~ ^JdmZ²H$mo gmZw^md Adí` hmo`. Amoa O~ gmo hmo` V~ àmaãYm{XH$Ho$
degy§ àW_Ho$ Xmof `{X eof hm|` V~ Oog| N>moQ>o nmÌ_| A{YH$ Ob R>hao Zmht
Vog| Egmo ^ŠVhþ ~‹S>r H¥$nmHw§$ YmaU Zmht H$a gHo$. V~ dmH$m| AnZr ~‹S>mB©H$s
ñ\y${V© hmo`. V~ ^JdËgmZw^md_| Šd{MX² hmoVr ^JdmZ²H$s AmkmH$mo ^“ Am{X
AnamY dmgy§ hmo` gHo$ ho. gmo O~ AmkmH$mo ^“ H$ao V~ ^JdmZ²H$s AàgÝZVm
hmo`. naÝVw Omo ^JdÕ_©ê$n godm gXm H$aV ho VmH$mo Zme hmo` Zmht. VWm{n
^JdmZ²H$mo AnamY ^`mo hmo` Vmgy§ níMmÎmmn hmo` V~ {MÝVm hmo`doH$mo gå^d
ho. Egr {MpÝVV AdñWm_| H$ar OmVr godm VWm {MpÝVV _Zgy§ ^{dî`_|hþ Omo
godm H$aoJmo VmH$mo A{YX¡{dH$snZmo Zmht hmo`. `m XmofH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o `m
J«ÝW_| {dMmê$n gmYZH$mo CnXoe H$ao h|. AmnHo$ H$WZ_| {dídmg hmo`doHo${b`o
~rM_| AnZr Am»`m{`H$m H${hHo$, _Z_| Xwï>d¥{Îm CËnÝZ Z hmo` Vmo Egmo Z hmo`
`o {ZíM` H$[aHo$, AnZo AÝV:H$aUH$m| ~moY H$[adoHo$ {_fV| AnZo ^ŠVZ²Ho$
AÝV:H$aUH$m| gmdYmZ H$[aHo$ H$hV h|Ÿ:
AÝV:H$aUŸ! _X² d mŠ`§ gmdYmZV`m e¥ U w Ÿ && `Ú{n ^JdmZ²H$s godm_| gd© BpÝÐ`Z²H$m| Cn`moJ ho Vmgy§ g~ BpÝÐ`Z²H$m|
H¥ $ îUmV² na§ ZmpñV X¡ d § dñVw V mo Xmo f d{O© V _² Ÿ &&1Ÿ&& ~moY H$aZmo `mo½` ho. VWm{n Oog| amOmHo$ ñdmYrZ ^`ogy§ amÁ`Ho$ g~ _Zwî` VWm
àOmhþ ñdmYrZ hmo` Om` ho Vog|, _Z ho gmo g~ BpÝÐ`Z²H$mo amOm ho Vmgy§ _Z
de_| Am`dogy§ g~ BpÝÐ`| dg_| hmo` Om§` h| Eg| OVm`doHo${b`o AÝV:H$aUH$m|hr
AÝV:H$aUŸ=Ÿho AÝV…H$aUŸ! _X²dmŠ`§Ÿ=Ÿ_oao dmŠ`Hw§$
~moY {H$`mo hoŸ&&1Ÿ&&
gmdYmZV`mŸ=ŸgmdYmZVmgy§ dñVwVmoŸXmofd{O©V§Ÿ=ŸdñVwV…ŸXmofgy§Ÿa{hV
e¥UŸw =ŸgwZ X¡d=
§ Xod, Z=Zmht
Eg| AnZo AÝV:H$aU_| ^mdH$s ~‹S>mB Am` Om` VmH$s {Zd¥{Îm H$[aHo$
H¥$îUmV²Ÿ=ŸH¥$îUgy§, na§Ÿ=ŸXygamo ApñV=ho OrdHw§$ X¡Ý`H$s {g{Õ hmo`doHo${b`o, Ord ñd^mdgy§hr hrZ ho Eg| OVm`doH$m|
Ñï>mÝV H$hV h|Ÿ:
^mdmW© : ho AÝV:H$aUŸ! _oao dmŠ`Hw§$ Vy gmdYmZ hmo`Ho$ gwZ, H¥$îUgy§ AÝ`
dmñVd_| Xmofa{hV XodVm H$moB© Zht ho. MmÊS>mbr Mo X ² amOnËZr OmVm amkm M _m{ZVmŸ&&
H$Xm{MX² An_mZo @ {n _y b V: H$m j{Va² ^do V ² Ÿ &&2Ÿ&&
Q>rH$m : ho AÝV:H$aUŸ! gmdYmZVmgy§ _oao dmŠ`H$mo ldU H$a. `hm§ "AÝV:H$aU'
_mÌ {b»`mo ho. Vmgy§ AnZmo VWm Xygao H$mo AÝV:H$aU g_Pdo_| AmdV ho.
MmÊS>mbrŸ=ŸMÊS>mb ór H$Xm{MV²Ÿ=ŸH$~hþH$
VWm{n g_mpßV_| H$ømo ho Omo ""`o gw{ZH|$ ^ŠV {ZpíMÝVnZoHw§$ àmßV hmo`'' Vmgy§
^ŠVZ²Ho$ AÝV:H$aUH$m| ~moY H$[adoHo${b`ohr AnZo AÝV…H$aUHo$ {_fgy§ `o MoV²Ÿ=Ÿ`{X An_mZoŸ=ŸAn_mZ hmo`
dmŠ` H$ho h|. amOnËZrŸ=ŸamOmH$s npËZ A{nŸ=ŸVmohþ,
OmVmŸ=Ÿhmo`, MŸ=ŸAmoa _ybV:Ÿ=Ÿ_ybgy§
amkmŸ=ŸamOmÛmam H$mŸ=ŸH$hm, j{V:Ÿ=ŸhmZr
AÝV…H$aUà~moY: AÝV…H$aUà~moY:
263 264
_m{ZVmŸ=ŸA{YH$ gå_m{ZV ^doV²Ÿ=Ÿhmo` nydªŸ=Ÿn{hbo, qH$Ÿ=ŸH$hm ^mì`mŸ=Ÿ{~MmaZr
gXmŸ=ŸgXm, CÎm_:Ÿ=Ÿloð> `V:Ÿ=ŸOmgy§
^mdmW© : MmÊS>mbr `{X amOmH$s amZr hmo`; Am¡a amOmZo Xygar amZrZ² H$aV| dmHw§$ pñWV:Ÿ=Ÿaømo hVmoŸ? níMmÎmmn:Ÿ=ŸníMmÎmmn
A{YH$hþ _mZr hmo`, Am¡a {\$a H$moB© g_` dmhrHo$ AnamYgy§ amOmÛmam dmH$mo __Ÿ=Ÿ_oar, AY_VmŸ=ŸAY_Vm ^doV²Ÿ=Ÿhmo`
An_mZ hmo` Vmo amOnËZrnZo_| H$hm hm{Z ^B©Ÿ? AWm©V² H$Nw> Zmht. Egohr ho
AÝV:H$aUŸ! \$b Xo`do_| H$Xm{MV² à^w {dbå~hþ H$a| VWm{n A“rH$ma_| H$mhþ
^mdmW© : g_n©Ugy§ nyd© H$hm _| gXm CÎm_hr hmoŸ? Vmgy§ \$b{dbå~_|hþ _oar
àH$maH$s hm{Z Zmht ho, Vmgy§ {MÝVm Zmht H$aZr.
AY_Vm H$hm {dMmaZr, Omgy§ níMmÎmmn hmo`Ÿ! AWm©V² \$b{dbå~H$s Xem_|hþ
""_| nhbogy§ Vmo AÀN>mo hþ§'' `m| {dMm[aHo$ AnZmo hbH$monZ Z {dMmaZmo; Amoa
Q>rH$m : MmÊS>mbr hmo` gmo H$Nw> JwUgm| H$Xm{MV² amOmH$s nËZr ^B© hmo` Amoa níMmÎmmnhþ Z H$aZmo.
Xygar nËZrZ²H$s Anojm amOmZo dmHw§$ _mZ`wŠVhþ H$ar hmo`. {\$a H$Nw>H$ AnamY
^`ogy§ amOmZ| `{X dmH$mo An_mZ {H$`mo hmo` Vm_|, _mZ hmo`doHo$ _ybê$n
Q>rH$m : godmHo$ A{YH$maê$n ~«÷gå~ÝY ^`oHo$ n{hbo _| MmÊS>mbrdV² gd©Xmof
amOnËZrnZogy§ H$hm j{V hmo` hoŸ?
g{hV hVmo. V~ H$hm _| gd© H$mb CÎm_ hVmoŸ? {H$ÝVw CÎm_ Zmht hVmo. Oog|
MmÊS>mbr amOnËZr ^B© Vog| _|hþ g_n©Ugy§hr CÎm_ ^`mo hþ§. Vmgy§ H$Xm{MV²
BVZo (ŸamOmÛmam Šd{MX² dmH$mo An_mZ² {H$`mo Om` VmohþŸ) amOm {dZm Amoa ^JdmZ²H$s AàgÝZVm hmo` Vmohþ _oamo A“rH$ma Vmo {H$`mohr ho. Vmgy§ ^JdmZ²
H$moD$ dmHw§$ Xo{I Z gHo$, ñne© Z H$[a gHo$ Amoa AÝ`Ho$ {d{Z`moJ_| Z Amdo; gd©Wm _oamo Ë`mJ Z H$a|Jo Amoa _| AY_ Z hmoC§Jmo. Oog| MmÊS>mbr amOnËZr ^B©
VWm amOnËZrnZoH$s ~‹S>mB© BË`m{XH$ Omo Y_© Am`o gmo Ý`yZ Zmht hmo` ho. Vog|hr hmo` VmH$mo amOm Ë`mJ Z H$ao; Amoa {\$a MmÊS>mbr Z hmo`, Vog| A~ _oar AY_Vm
MmÊS>mb Om{V An_mZ²Ho$ H$maUê$n ho Vmgy§ dm_| Vmo j{V ho hr Zmht naÝVw H$hm hmo`dodmar ho Ho$ Omgy§ _moHw§$ níMmÎmmn hmo`Ÿ! BVZ|, H$moC amOHw$_mar amZr
amOnËZrnZogy§hþ j{V Zmht ho. `k_| n{VHo$ g“ ~o{R>do `mo½` hmo` gmohr nËZr H$hr ~Zo Amoa H$~hþH$ dmH$mo An_mZ hmo` Vmo dmHw§$ níMmÎmmn hmo`. Š`m| Omo XmoD$
Om` ho. Vmgy§ `o MmÊS>mbr amOmH$s ór ^B© Vmohþ nËZr Zmht H${h Om`; VWm{n (ŸamOHw$_marH$mo ñWmZ Amoa amZrH$mo ñWmZŸ) g_mZ ho. naÝVw MmÊS>mbrH$m| amOmZo
Oog| nËZr Ë`mJ`mo½` Zmht ho Vog| `ohþ Ë`mJ`mo½` Z hmo` Eg| OVm`doHo${b`o `hm§ amOnËZr H$ar Amoa {\$a dmH$mo An_mZ hmo` dm_| dmH$mo níMmÎmmn H$aZmo `mo½`
"nËZr'eãX H$ømo hoŸ&&2Ÿ&& Zmht ho. Vog| Ord àW_ Vmo AË`ÝV hrZ hVmo. VmH$mo A“rH$ma H$[aHo$ ^JdXr`
{H$`mo, V~ dmH$m| ^mdH$s ~‹S>mB© hmo`dogy§ A{^_mZ ^`mo, V~ à^w AàgÝZ ^`o.
Eg| Ñï>mÝV H${hH|$ {gÕmÝV_| `mH$s ~amo~aVm OVm`H|$ Vogr g_PH$mo \$b Vm_| OrdH$s _mZhm{Z H$hm ho Omo níMmVmn hmo`Ÿ! Vmgy§ níMmVmn Z H$aZmoŸ&&3Ÿ&&
H$hV h|Ÿ:
Eg| OrdHo$ Y_m©Zwgma {~Mma H$[adoH$mo CnXoe H$[aHo$, ^JdmZ²H$s BÀN>m
g_n© U mX² Ah§ ny d © _ ² CÎm_: qH$ gXm pñWV:Ÿ&& H$moB© {_Q>m` gHo$ Zmht ho Egmo AZwgÝYmZ a{hdoHo${b`o ^JdmZ²Ho$ Y_©H$mo
H$m __mY_Vm ^mì`m níMmÎmmnmo `Vmo ^do V ² Ÿ &&3Ÿ&& {dMmagm| CnXoe H$aV h|Ÿ:
Q>rH$m : àW_ J“mgmJag“_Ho$ àXoe_| Omo Amkm ^B© hVr Amoa VmnrN>o bm¡ { H$H$à^w d V² - H¥ $ îUmo Z Ðï>ì`: H$XmMZŸ&&7Ÿ&&
_WwamOr_| Omo Amkm ^B© gmo XmoC Amkm à_mU _oZ| Zmht {H$`mo. Š`m| Omo à^yZ²Ho$ gdª g_{n© V § ^ŠË`m H¥ $ VmWm} @ {g gw I r ^dŸ&&
ñdê$nH$mo AZw^md àH$Q> H$[adoH$s VWm lr^mJdVH$mo JyT>mW© àH$Q> H$[adoH$s
_moHw§$ nyd©gy§hr Amkm ^B© hVr. gmo XmoC AmkmZ²H$mo _|Zo CëbL²>KZ {H$`mo. Š`m| Omo
àW_ Amkm XohHo$ n[aË`mJ{df`H$s ^B© hVr Amoa Xygar Amkm XoeHo$ n[aË`mJHo$ H¥$îU:Ÿ=ŸlrH¥$îUH$m| Ðï>ì`:Ÿ=ŸXo{Ido `mo½`
{df`H$s hVr, gmo XmoC AmkmH$mo nmbZ H$aVmo Vmo ñdmË_mZw^md VWm lr^mJdVH$mo bm¡{H$H$à^wdV²Ÿ=Ÿbm¡{H$H$ ñdm{_H$s ^ŠË`mŸ=Ÿ^pŠVgy§
JyT>mW© àH$me H$[adoH$s Amkm {gÕ Z hmoVr. Vah, H$XmMZŸ=ŸH$~hþ, ZŸ=ŸZmht gdªŸ=Ÿg~, g_{n©V§Ÿ=Ÿg_{n©V
H¥$VmW©:Ÿ=ŸH¥$VmW©, A{gŸ=Ÿho gwIrŸ=ŸgwIr, ^dŸ=ŸhmoC
A~ bmoH$Ho$ AZw^d_| Amdo Egmo n[aË`mJ (Ÿg³³`mgŸ) H$[adoH$s Vrgar
Amkm ^B© Vm_| _moHw§$ níMmÎmmn ^`mo. Š`m| Omo _| godH$ hþ§, Vmgy§ ñdm_rH$s ^mdmW© : _| à^wH$mo godH$ hþ§, AÝ` Oogmo Zht hþ§, Vmgy§ \$b_| {dbå~ hmo` Vmohþ
AmkmHo$ à_mU H$aZmo `mo½` ho; naÝVw ñdm_rH$s AmkmH$mo Cëb”Z H$aZmo `mo½` níMmÎmmn Š`m| H$aZmoŸ! Amoa lrh[aHw§$ bm¡{H$H$amOm Am{XH$s Vah Mb{MÎm
Zmht ho, Ego {dMmaV| níMmÎmmn ^`mo. AWdm (Ÿg³³`mgJ«hU nyd©H$ J¥hH$mo H$~hþ Zmht OmZZ|. ^pŠVgy§ AmË_mg{hV g~ AnZr dñVyZ²H$mo An©U VoZ| {H$`mo
n[aË`mJ H$[adoH$s Amkm ^B© Vmà_mU g³³`mgJ«hU nyd©H$ J¥hH$mo n[aË`mJ {H$`mo. ho Vmgy§ Vy H¥$VmW© ho, Vmgy§ n{hboH$s Vah gwIr hmoC.
`Ú{n Xmo` AmkmH$mo CëbL²>KZ {H$`mo ho Vmgy§ AnamY hmo`doH$mo gå^d ho;
VWm{n V¥Vr` Amkmà_mU Ë`mJ {H$`mo Vmgy§ àW_H$s Xmo` Amkmhþ {gÕ ^B© Eg|
Q>rH$m : bm¡{H$H$ ñdm_r Oog| godH$H$mo AnamY ^`mo hmo` Vmo dmH$mo Ë`mJ H$aV
_m{ZH|$ níMmÎmmn H$aZmo `mo½` Zmht ho. H$Xm{MV² Xmo AmkmH$mohþ CëbL²>KZ {H$`mo
ho Vog| à^w AnZmo Ë`mJ H$a|Jo Egmo gÝXoh Zmht H$aZmoŸ- Eg| OVm`doHo${b`o H$hV
ho VmH$[aHo$ Omo AnamY ^`mo ho Vmgy§ à^w \$b_| {dbå~ H$a| Vmohþ, `o \$bH$mo
h| Omo ""bm¡{H$H$ñdm{_dV² \$bê$n lrH¥$îU H$mhþ{XZ Zmht OmZZ|''. BVZ|,
{dbå~ {H$`mo ho gmohr XÊS> {X`mo ho Egmo Om{ZHo$ godH$H$mo níMmÎmmn H$aZmo `mo½`
bm¡{H$H$_| ñdm_r àmH¥$V hmo`dogy§ A“rH¥$VH$mo n[aË`mJ H$ao gmo gå^{dV ho;
Zmht ho. Amoa _| godH$ hþ§ AÝ`Wm Zmht hþ§. Š`m| Omo à^w `{X _oao_| godH$nZmo Zmht
naÝVw `hm§ Vmo à^w Abm¡{H$H$ ñdm_r hmo`dogy§ {dZH$mo A“rH$ma H$mbÌ`_| {ZË`
_mZVo Vmo AnamY ^`mo Vmgy§ Cnojm hr H$aVo, ñdr`nZmo Om{ZH|$ Vrgar Amkm Z
ho. A“rH¥$VH$mo Ë`mJ H$[adoH$s gå^mdZmhþ Zmht ho. Amoa Voao Cna à^wH$s H¥$nm
H$aVoŸ! naÝVw Vrgar Amkm H$ar ho; Amoa Xmo` AmkmH$mo CëbL²>KZ ^`mo Vmgy§
hVr Vmgy§hr VoZ| ^pŠV_mJ©Ho$ AZwgma gd© g_n©U {H$`mo ho. BVZ| Vw H¥$VmW© ho.
\$b_| {dbå~ hmo`JmoŸ: Egmo Vmn hmo` ho Vmgy§ à^yZ²Z| ""`o AnZmo godH$ ho'' Eg|
AWm©V² gd© gmYZê$n VWm \$bê$n AW©Hw§$ àmßV ^`mo ho. Vmgy§ _Z_| {MÝVm
_mÝ`mo ho, Vmgy§ níMmÎmmn H$aZmo `mo½` Zmht hoŸ&&5-6Ÿ&&
N>mo{‹S>Ho$ gwIr hmoŸ&&7Ÿ&&
AÝV…H$aUà~moY: AÝV…H$aUà~moY:
369 270
Z bJmdo Vmo ^JdmZ²hþ àgÝZ Z hm|`Ÿ&&8Ÿ&&
^JdmZ²H$mo A“rH$ma {ZË` ho Vmgy§ `Ú{n \$b XoB§Jo, VWm{n àW_ \$b
{X`mo hVmo Vog| XoB§Jo qH$dm Zht XoB§JoŸ? Ego gÝXohgy§ Omo Šboe hmo` VmH$s `Ú{n ^JdmZ²H$s Amkm_| hR> H$aZmo `mo½` Zmht ho VWm{n lr^mJdV²H$mo
{Zd¥{ÎmHo${b`o Ñï>mÝV XoV h|Ÿ: AW© àH$Q>H$[adoH$mo ^JdmZ²H$mo A{^àm` ho Vmà_mU AW© àH$Q> H$[adoV| bmoH$_|
~‹S>mB© hmo` Vm_| H$Xm{MV² Wmoar-~hmoV \$b Xo`do_| {dbå~H$s BÀN>m gå^do ho.
àm¡ T >m{n Xw { hVm `ÛV² ñZo h mV² Z ào î `V dao Ÿ &&8Ÿ&& Š`m| Omo lr^mJdV²H$mo AW© àH$Q> H$a| Vm_| à^yHo$nmg nYm[ado_| {dbå~ hmo`;
VWm Xo h o Z H$V© ì `§ dag² Vw î `{V ZmÝ`WmŸ&& Vmgy§ lr^mJdV²H$mo AW© àH$Q> H$[adoH$mo à^yZH² $mo A{^àm` ho Vmn|g§y {dbå~oÀN>mH$mo
gå^d ho. Egr e‘>mH$mo {ZamH$aU H$aV h|Ÿ:
Eg| g~ {dMmaHo$ dmŠ` H${hHo$ Cng§hma H$aV h|Ÿ: ^JdmZ² gË`g‘>ën h|, gmo H$hm H$[adoH$s BÀN>m H$aV h| gmo Om{Zdo_|
Zmht AmdV ho; Vmgy§ gd©Xm {dZH$s Amkm{h_| ahZmo. Omo AmkmH$mo CëbL²>KZ
B{V lrH¥ $ îUXmgñ` dëb^ñ` {hV§ dM:Ÿ&&10Ÿ&& hmo` Vmo ñdm{_Ðmohê$n ~‹S>mo AnamY hmo`. Amoa, _| godH$ hm| Vmgm| _oao `mo½`hr
{MÎm§ à{V `XmH$Ê`© ^ŠVmo {ZpíMÝVVm§ d« O o V ² Ÿ && _oao ñdm_r H$a|JoŸ- Egmo {dMma H$[aHo$ godH$Hw§$ ñdm_rH$s Amkmhr_| ahZmo.
lrH¥$îUXmgñ`Ÿ=ŸlrH¥$îUHo$ XmgHo$ dM:Ÿ=ŸdMZ, `V²Ÿ=ŸOmo lrAmMm`©OrZ| AnZr àm¡T>rgm| Xmo` AmkmZ²H$mo Cëb”Z {H$`mo Vm_|
níMmVmnhr H$ømo ho, Vmgy§ AnZ| AmkmH$mo Cëb”Z H$aZmo Zmht.
dëb^ñ`Ÿ=Ÿlrdëb^Ho$ AmH$Ê`©Ÿ=Ÿgw{ZHo$
{MÎm§Ÿ=Ÿ{MÎmHo$ ^ŠV:Ÿ=Ÿ^ŠV
bm¡{H$H$ñdm_r Oog| AnamYHo$ H$maU godH$H$mo Ë`mJ H$ao ho Vog| ^JdmZ²
à{VŸ=Ÿà{V {ZpíMÝVVm§ = {ZpíMÝVnZoHw§$
godH$H$m| Zmht N>mo‹S>|Jo. ^JdmZ²H$mo A“rH$ma {ZË` ho gmo g_n©Um{XH$Z²gy§ {gÕ
B{VŸ=Ÿ`o, {hV§Ÿ=Ÿ{hVH$mar d«OoV² = àmá hmoC ^`mo V~ H¥$VmW©Vmhr hmo`Jr, Egr ^mdZm amIZt, dm_| gÝXoh Zmht H$aZmo.
^mdmW© : lrh[aHo$ Xmg lrdëb^mMm`©Ho$ AÝV:H$aUHo$ à{V `o {hVH$mar Amoa àm¡T> nwÌr_| ñZoh Oog| amIo ho Vog| Xoh_| ñZoh Zmht amIZmo, à^wHo$
(Ÿ`WmW©Ÿ) dMZ h|, OmHw§$ AÀN>rVah gwZH|$ ^ŠVOZ {MÝVma{hV hmo` Om§` h|. {d{Z`moJ_| bJmdZmo. Š`m| Omo àm¡T> nwÌr daHo$ nmg ^oOdo`mo½` hmo` VWm{n dmHw§$
AÝV…H$aUà~moY: AÝV…H$aUà~moY:
273 274
ñZohH$[aHo$ dmHo$ daHo$ nmg ^oOo Zmht Vmo da àgÝZ hmo` Zmht Vog| Xoh à^yZ²H$s && {ddoH$Y¡`m©l`: Ÿ&&
godmHo$ `mo½` ho VWm{n `mHw§$ l_ hmo`Jmo Eg| {dMm[aHo$ XohHo$ D$na ñZoh am{IH|$
(13)
à^yZ²H$s godm_| amIo Zmht Vmo à^w àgÝZ hmo` Zmht.
^pŠV_mJ©_| A“rH$ma^`ogy§ Ord ^JdmZ²Ho$ XmgnZoHw§$ àmßV ^`mo Amoa
^JdËgodm_| àd¥Îm ^`mo. V~ godmH$[aH|$ ^pŠVH$s ÑT>Vm hmo`doH$o {b`o "ZdaËZ'J«ÝW_|
Vog| hr AnZr godmHo${b`o à^yZ²Z| Xoh {X`mo ho Amoa à^yZ²Z| A“rH$ma {H$`mo àH$ma H$ømo ho Vmà_mU (Ÿ{MÝVmH$moŸ) Ë`mJ H$[adoH$mo {Zê$nU H$[ado_| `Ú{n
ho, VWm{n Omo godm Z H$ao Vmo Xygao bmoH$H$s ~am~ar AnZ²Hw§$ hmo`. {ddoH$, Y¡`© Amoa Aml` g§jongy§ H$ho hVo VWm{n O~ Vm§B© {ddoH$m{XH$Z²H$mo
{deof kmZ Z hmo` V~ Vm§B© godm_| Vogr ÑT>Vm hmo` Zmht. Vmgy§ `m J«ÝWÛmam AnZo
Amoa godm_| XohH$mo {d{Z`moJ H$[ado_| à{V~ÝY Am`doH$mo gå^d hmo` Vmo godH$Z²Ho${b`o {ddoH$, Y¡`© Amoa Aml` H$mo {dñVmagy§ {Zê$nU H$aV h|Ÿ:
^JdmZ²hr ajH$ h| Egr ^mdZm amIZr. `m {~Zm Xygamo Cnm` Zmht ho.
{ddo H $-Y¡ ` } gVV§ ajUr`o VWm@l`:Ÿ&&
Ÿ&& B{V lr_X²dëb^mMm`©{da{MV AÝV:H$aUà~moYH$s {ddo H $ñVw ""h[a: gdª {ZOo À N>mV: H$[aî`{V''Ÿ&&1Ÿ&&
g§{jßV d«O^mfmQ>rH$m
lr_X²Jmoñdm{_ lrZ¥qghbmbOr_hmamO H¥$V gånyU© ^B© Ÿ&& {ddoH$-Y¡`}Ÿ=Ÿ{ddoH$ Amoa Y¡`© (ŸajUr`:Ÿ=ŸajU H$[ado`mo½` hoŸ)
gVV§Ÿ=Ÿ{ZaÝVa VwŸ=ŸAmoa, h[a:Ÿ=ŸlrH¥$îU
ajUr`oŸ=ŸajU H$[ado`mo½` h| {ZOoÀN>mV:Ÿ=Ÿ{ZO BÀN>mgm|
VWmŸ=ŸEg| hr gdªŸ=Ÿg~H$Nw>, H$[aî`{VŸ=ŸH$a|Jo
Aml`…Ÿ=ŸAml` (ŸB{VŸ=Ÿ`oŸ), {ddoH$:Ÿ=Ÿ{ddH$
^mdmW© : {ddoH$ Amoa Y¡`© gd©Xm amIZo Vog|. `o XmoCZ²H$s {g{ÕHo${b`o Aml`hþ
gd©Xm amIZmo. à^w AnZr BÀN>mgy§ g~H$Ny> H$a|Jo `o {ddoH$ ho.
Ÿ
Q>rH$m : à^w "h[a' h| AWm©V² ^ŠVZ²Ho$ Xw:I VWm nmn H$m| h[adodmao h| Eg|
g_OZmo gmo àW_ {ddoH$ ho. BVZ|, AnZo à`ËZgy§ {gÕ hmo` Egmo bm¡{H$H$ Amoa
^JdËgodm_| Cn`moJ_| Amdo Egmo Abm¡{H$H$ g~ ^JdmZ² hr {gÕ H$aJ| Vmgy§
godm N>mo{‹S>Ho$ AnZmo à`ËZm{XH$ Zmht H$aZmo gmo àW_ {ddoH$ ho. `o{h ZdaËZ_|
""{MÝVm H$m@{n Z H$m`m©'' `m íbmoH$_| {Zê$nU {H$`mo ho.
Vhm§ e‘>m hmo` Omo àmW©Zm {H$`o {dZm ^JdmZ² Ho$g| {gÕ H$aoJ|Ÿ? Vhm§
AÝV…H$aUà~moY: {ddoH$Y¡`m©l`:
275 276
H$hV h| Omo à^w AnZr BÀN>mgy§ H$aoJ| AWdm AnZo ^ŠVZ²H$s {dH$maa{hV BÀN>m
hmo`Jr Vmo ^ŠVZ²H$s BÀN>mà_mU H$aoJ| Eg| g_PZmo. Vmgy§ AnZo ^ŠVZ²Hw§$ Omo g~ ñWbZ²_| gd© dñVw ^JdmZ²H$shr ho Amoa Omo dñVw Z hmo` gmo {gÕ
BpÀN>V ho Vm_| {dH$ma Zmht hmo`Jmo Vmo ^ŠVZ²H$mo A^rï> à^w AnZr BÀN>mgy§hr H$[adoH$mo gm_Ï`©hþ ^JdmZ²_| ho. Vog| OmHw$ Omo dñVw Ano{jV ho gmo gmjmV²
{gÕ H$aoJ|, àmW©ZmH$s Anojm Zmht amIoJ|. VmV| àmW©Zm Zmht H$aZr `o {ÛVr` AWdm naånamgy§ à^whr XoV h| naÝVw Ord AkmZr ho gmo ""_oZ| `ËZ H$[aHo$ {gÕ
{ddoH$ ho. `o{h ""gd}ídaíM gdm©Ë_m'' `o ZdaËZHo$ íbmoH$_| {Zê$nU {H$`mo H$ar'' Eg| _mZV ho. Vmgy§ OrdHw§$ Ego g_OZmo Omo ""_| eaU Zmht J`mo hVmo V~
hoŸ&&1Ÿ&& _oar nmg Omo dñVw hVr gmohþ à^yZ²Zo hr XrZr hVr, V~ A^r Vmo à^yZ²Zo _oamo
A“rH$ma {H$`mo ho Vmgy§ àmW©Zm {H$`o {dZmhr à^whr Xo`J|'' Egmo {ZíM` H$[aHo$
dma§dma àmW©Zm Š`m| Zmht H$aZrŸ? Eg| Om{ZdoH$s BÀN>m hmo` Vhm§ H$hV godmhr H$aZr; naÝVw godm N>mo{‹S>Ho$ AnZmo à`ËZm{XH$ Zmht H$aZmo gmo MVwW©
h|Ÿ: {ddoH$ hoŸ&&2Ÿ&&
àm{W© V o dm VV: qH$ ñ`mV² ñdmå`{^àm`g§ e `mV² Ÿ && `hm§ Egr e‘>m hmo` Omo H$Nw>H$ g_` godm H$aZr Amoa ~mH$sHo$ g_`_|
gd© Ì Vñ` gdª {h gd© g m_Ï`© _ o d MŸ&&2Ÿ&& Xygamo H$m`© H$ao Vmo H$hm Xmof hoŸ? Vhm§ H$hV h|Ÿ:
d¡{XH$ Y_©Z²_| AZmJ«h Ho$g| hmo`Ÿ? Eg| Om{ZdoH$s BÀN>m hmo` Vhm§ H$hV Am_¥Vo:Ÿ=Ÿ_aU n`©ÝV gd©V:Ÿ=Ÿg~ àH$magm|
h| Omo Y_© Amoa AY_© H$mo AJ«Xe©Z H$aZmo. BVZ|, n[aUm_H$mo {dMma H$aZmo. gmo gXmŸ=Ÿ{ZaÝVa XohdV²Ÿ=ŸXohH$s Ý`m§B©
`m à_mU Ho$ Oog| lm¡V-ñ_mVm©{XH$ Y_©, Amoa `o Zmht H$[adoV| nmn bJo gmo {ÌXw:IghZ§Ÿ=Ÿ{VZmo àH$maHo$ OS>dV²Ÿ=ŸO‹S>H$s Ý`m§B©
AY_©, VmH$mo n[aUm_ {dMm[aHo$ OmHo$ n[aUm__| AY_© XrIdo_| Amdo gmo Zmht Xw…IZ²Hw§$ ghZ H$aZmo, Y¡`ªŸ=ŸY¡`© Jmon^m`©dV²Ÿ=Ÿ½dmboH$s npËZH$s Ý`m§B©
H$aZmo. Oog| ñ_mÎm©-lm¡V Y_© Amoa ^JdÕ_©, {VZ_| CÎmamoÎma ~bdmZ ho. Vmgy§ VH«$dV²Ÿ=ŸN>mgH$s Ý`m§B© ^mì`_²Ÿ=Ÿ^mdZm H$aZr
lm¡V (Ÿd¡{XH$Ÿ) Y_© H$[ado_| ñ_mÎm© Y_©H$mo Ë`mJ hmo` Vm_| Xmof Zmht ho. Vog|
^JdÕ_© H$[ado_| ñ_mV© VWm lm¡V Y_©H$mo Ë`mJ hmo` Vmo Xmof* Zmht ho. Š`m|Ÿ?
Omo g~gy§ A{YH$ ~b~mamo ^JdÕ_© ho Eg| {dMm[aHo$ ñ_mÎm© VWm lm¡V Y_©Z²_| ^mdmW© : _aU Oogmo H$ï> Am` Om` Vhm§ Vm§B© AWdm Am`wî` aho Vhm§ Vm§B©
AmJ«h Zmht H$aZmo `o Zd_ {ddoH$ ho. ^JdmZ²H$s Amkm ho Omo ""H$_© H$aZmo'' Am{Y^m¡{VH$m{XH$ VrÝ`mo àH$maHo$ Xw:IZ²H$m| g~ Vaohgy§ gXm ghZ H$aZmo VmH$mo
VmHw§$ `m _mJ©_| à_mU Zmht _mZo h| Egr H$mhÿHw§$ e‘>m hmo` gmo Zmht hmo`doHo${b`o Zm_ "Y¡`©' ho.
{ddoH$Y¡`m©l`: {ddoH$Y¡`m©l`:
281 282
ghZ H$[ado_| Ñï>mÝV H$hV h| Omo àmaãYHo$ ^moJ ^wJVm`doH$s à^yZ²H$s BÀN>m
Q>rH$m : BVZ|, Xohgå~ÝYr Omo Xw:I hmo` gmo Am{Y^m¡{VH$, H$m_m{XH$Z²gy§ hmo` AWdm narjmHo$ AW© à^w \$b Xod_| {dbå~ H$a| V~ Jmon^m`m©Z²H$s ^mdZm
BpÝÐ`gå~pÝY Omo Xw:I hmo` gmo AmÜ`mpË_H$ Amoa Ord_| {H$VZmoH$ Y¡`© ho Eg| H$aZr. BVZ|, Oog| AÝVJ¥©hJVmZ²Hw§$ gH$m_~w{Õ hVr Vmgy§ Xw:I ^wJVdoH$mo àmaãY
narjmHo$ AW© AWdm Xw:I ^wJVdoH$mo OrdH$mo àmaãY hmo` VmHo$ AW© ^Jd{XÀN>mgy{§ h hVmo gmo à^yZ²Ho$ g“ amg_| {_bdoHo$ \$bHo$ {dbå~_| H$maU ^`mo. VmV| J¥h_|gy§
Xw:I àmßV hmo` ho gmo AWdm à^yZ²Hw§$ {d{Z`moJ H$[adoHo${b`o Om dñVwH$s Anojm {ZH${gdoH$mo añVm {_ë`mo Zmht V~ ZoÌ _y§{XHo$ à^yZ²H$mo Ü`mZ {H$`mo V~ à^yZ²Ho$
hmo` gmo dñVw {_{bdo_| {dbå~ hmo` Vm H$[aH|$ Omo Xw:I hmo` gmo Am{YX¡{dH$ {dahH$mo Xw:I Egmo ^`mo Omo H$moQ>mZ²-H$mo{Q> df© Vm§B© Hw$å^rnmH$m{XH$ ZaH$
Xw:I g_OZmo. `o VrÝ`mo àH$maHo$ Xw:I hm|` V~ Xoh, BpÝÐ` Amoa {MÎm ì`mHw$b ^wJVdo_| {OVZmo Xw:I hmo` {VVZmo Xw:I {dZHw§$ ^JdmZ²Ho$ {dahgy§ EH$ jU_|
hm|`. V~ godm {gÕ Z hmo`. Vmgy§ godmH$s {g{ÕHo${b`o VrÝ`m| àH$maHo$ Xw:IH$m| ^`mo. gmo ^wJË`mo V~ nmnZ²H$s {Zd¥{Îm hmo`dogy§ Ü`mZ_| à^w nYmao V~ à^yZ²H$mo
ghZ H$aZmo. gmohþ _aU n`©ÝV H$ï> Am` nao Vhm§ Vm§B© AWdm Am`wî` aho Vhm§ Amíbof {H$`mo. Vm_| Egmo gwI ^`mo Omo H$moQ>mZ²-H$mo{Q> df© Vm§B© ñdJm©{XH$
Vm§B© ghZ H$aZmo. gmohþ EH$ àH$maHo$ AWdm Xmo` àH$maHo$ Xw:IH$m| ghZ H$aZmo ^wJdVdo_| {OVZmo gwI hmo` {VVZmo gwI ^JdmZ²Ho$ Amíbofgy§ EH$ jU_| ^`mo.
Eg| Zmht {H$ÝVw g~ VaohHo$ Xw:IZ²H$m| ghZ H$aZmo. Vm nmN>| gJwU XohH$mo n[aË`mJ ^`mo V~ ^JdmZ²H$s àmpßV ^B©. Vog| _moHw§$hþ
àmaãY^moJ ^`o {nN>o ^JdmZ² \$b Xo{hJ| Ego Y¡`©gy§ Xw:I ghZ H$aZmo. Vog|
{OZH$mo {ZJ©wU Xoh hVmo {VZHw§$ à{V~ÝY Z ^`mo Amoa ^JdmZ²H$s nmg nhm|Mo V~
Vm_| Ñï>mÝV H$hV h| Omo VH«$ (ŸN>mN>Ÿ)_|gy§ ZdZrV (Ÿ_mIZŸ) {ZH$mgbo h|
à^yZ²Z| Ka Om`doHo${b`o {H$VZoH$ dMZ H$ho Vm g_` `knpËZdV² AÝ`Wm^md
V~ VH«$ gma a{hV hmo` Om` ho. {nN>o `{X N>mN> Tw>b Om` Vmo Oog| dm_| A{^_mZ
{dZH$mo Z ^`mo {H$ÝVw Omo BÀN>m _Z_| hVr gmo nyU© Zmht hmo`doH$mo gå^d ^`mo
Zmht hmo`dogy§ Xw:I Zmht hmo` ho Vog| XohHo$ gå~ÝYrZ²_|gy§ VH«${H$grÝ`m§B© A{^_mZ
VmHo$ Xw:IH$m| ghZ H$[aHo$ Y¡`©gy§ ^pŠV_mJ©Ho$ AZwgma CÎmahr {X`mo, naÝVw
N>mo{‹S>dogy§ do An_mZm{XH$ H$a|J| VmH$mo Xw:I Zmht hmo`Jmo Ego A{^àm`gy§
J¥hJ_ZH$s BÀN>mhþ Z ^`r. Vog|hr gmåàVhþ {dbå~O{ZV Xw:IH$m| ghZ H$[aHo$
XohdmaoZ²Hw§$ dmHo$ gå~ÝYr Omo órnwÌm{XH$ {VZ_| VH«$H$s ^mdZm am{IdoH$mo H$ømo
{Zad{Y ñZohgy§ _mJ©H$s _`m©Xm_| a{hdogy§ ^JdmZ² \$b Xo{hJ| Egmo Y¡`© am{IHo$
ho. BVZ|, Xohm{XH$Z²gy§ Omo ^JdËgå~pÝY H$m`© hmo` gmo{h ZdZrV (Ÿ_mIZŸ) ho
Xw:IH$m| ghZ H$aZmoŸ&&6Ÿ&&
Eg| g_OHo$ ^JdËgå~pÝY H$m`©Z²_|{h ZdZrVdV² A{^_mZ amIZmo.
Q>rH$m : BVZo, AnZo ^moJHo${b`o BpÝÐ`Z²H$mo H$m`© H$ao Vm_| godm_| à{V~ÝY hmo` ^mdmW© : O~ AnZr AepŠV hmo` V~ h[ahr ajH$ h| Eg| Aml` amIo Vmo g~
Vmgy§ H$m{`H$, dmM{ZH$ Amoa _mZ{gH$ BpÝÐ`Z²Ho$ H$m`©Z²Hy§$ N>mo‹S>Zo. BVZo, {gÕ hmo`. `h Y¡`©H$mo ñdê$n H$ømo. A~ Aml`H$mo {Zê$nU H$aV h|.
àmH¥${VH$ {df`_| BpÝÐ`Z²H$s àd¥{Îm ^`r hmo` gmo Nw>‹S>m`Ho$ Abm¡{H$H$_| àd¥{Îm
H$amdZr. Vm_| O~ Vm§B© Abm¡{H$H$_| àd¥{Îm ^`r Z hmo` V~ Vm§B© àmH¥${VH$ Q>rH$m : BVZo, Omo Ord godm_| àd¥Îm ^`mo ho VmHy§$ {ddoH$-Y¡`m©{XH$Z²H$s pñW{V_|
{df` Nw>‹S>m`do_| Xw:I hmo` VmH$m| ghZ H$aZmo. Amoa àmaãY^moJHo${b`o AWdm epŠV Z hmo` V~ h[a hr eaU h| Egr ^mdZm H$aZr. Š`m|Ÿ? Omo h[a ^ŠVZ²Ho$
narjmHo${b`o à^w {dbå~ H$aVo hm|` V~ BpÀN>V dñVyZ²H$s àmpßV hmo` Zmht. gd©Xw…IhVm© h| gmo H¥$nm H$[aHo$ g~ gånmXZ H$a|Jo. Vmgy§ H$hV h| Omo Aml`gy§
V~ dmH$mo Xw…I hmo` gmo g{h gŠ`mo Om` Zmht. Š`m|Ÿ? Omo Egmo Y¡`© hmo` Zmht. g~ {gÕ hmo`. BVZo, Omo AeŠ` hmo` gmohþ h[aHo$ Aml`gy§ g~ {gÕ hmo`. Amoa
{ddoH$Y¡`m©l`: {ddoH$Y¡`m©l`:
287 288
Aml` Z hmo` Vmo AnZ²gy§ eŠ` hmo` gmohþ {gÕ Z hmo`. AWm©V² {Z…gmYZnZogy§ VWm nmabm¡{H$H$ H$s {g{ÕHo${b`o h[aHo$ eaUH$shr ^mdZm H$aZr, naÝVw godm
eaUmJ{V hmo` V~ à^yZ²H$s H¥$nmgy§ {ddoH$ Am¡a Y¡`© EH${h g_`_| g~ {gÕ N>mo{S>Ho$ Xygamo gmYZ Zmht H$aZmo. Eg| g_wXm`H$[aH|$ Aml`H$mo ñdê$n H${hHo$
hmo`. Eg| Y¡`©H$mo ñdê$n {Zê$nU H$[aHo$, Aml`gy§ g~ {gÕ hmo` Eg| H$ømo ho A~ OyXo-OyXo ^oXgy§ Aml`H$mo ñdê$n H$hV h|Ÿ:
Vmgy§, Aml`H$mo {Zê$nU H$aV h|.
^pŠV_mJu` Ord godm_| àd¥Îm ^`mo hmo` VmHy§$ Xoh-BpÝÐ`m{X gå~pÝY
àW_ g_wXm`H$[aH|$ Aml`H$mo ñdê$n H$hV h|Ÿ: Am{Y^m¡{VH$m{XH$ Xw…I hmo` Vmgy§ {MÎm_| CÛoJm{XH$ Zmht hmo`doHo${b`o eaUH$shr
^mdZm H$aZr. Vog| ^pŠV_mJ©_| àd¥Îm^`oH$s nhobo à_mXgy§ H$Nw> nmn ^`mo hmo`
Eo { hHo $ nmabmo H o $ M gd© W m eaU§ h[a…Ÿ&& AWdm godm_| àd¥Îm ^`o nrN>o Xoh VWm BpÝÐ`m{XH$Z²gy§ ^JdXnamYm{Xê$n nmn
hmo` Om§` Vmo VmH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o eaUH$shr ^mdZm H$aZr, àm`píMVm{XH$
Xw … I-hmZm¡ VWm nmno ^`o H$m_mÚny a Uo Ÿ &&10Ÿ&&
H$aZmo Zmht. Š`m|Ÿ? Omo àm`píMÎmm{XH$ H$[adogy§ eaUY_© OmVmo aho. Eg| amOm
^ŠVÐmo h o ^ŠË`^mdo ^ŠV¡ í Mm{V H« $ _o H¥ $ Vo Ÿ && VWm Mm¡am{XH$Z²gy§ qH$dm nmnm{XH$Z²gy§ ^` hmo` Vm_|hþ eaUH$s ^mdZm H$aZr.
AeŠ`o dm gw e Š`o dm gd© W m eaU§ h[a…Ÿ&&11Ÿ&& Vog| BpÀN>V H$m_Zm hmo` {VZHo$ Omo nXmW© hm|` {VZH$s àmpßV_| eaUH$s ^mdZm
H$aZr. Vog| à_mXgy§ ^ŠVH$mo Ðmoh hmo` Om` AWdm ^ŠV AnZmo Ðmoh H$ao Vmo
Eo{hHo$Ÿ=Ÿ`m bmoH$_| ŸMŸ=ŸAmoa, ^ŠV¡…Ÿ=Ÿ^ŠVÛmam Vm_|hþ eaUH$s ^mdZm H$aZr. Vog| godm_| àd¥Îm ^`mo hmo` naÝVw ^JdËñdê$n_|
nmabmoHo$Ÿ=ŸnabmoH$_|, MŸ=ŸAmoa A{VH«$_oŸ=ŸA{VH«$_U ñZoh CËnÝZ Z hmo` VmHo${b`o ^ŠV A{VH«$_ H$ao AWdm Vogrhr H$moB Y_©Ho$
{df`_| ^ŠV A{VH«$_ H$ao V~ AnZmo Xmof {dMm[aHo$ eaUH$s ^mdZm H$aZr.
Xw…IhmZm¡Ÿ=ŸXw…IH$s hm{Z_| H¥$VoŸ=ŸH$[adon|, dmŸ=ŸAWdm
Vog| AnZ²gy§ hmo` gHo$ Zmht Ego H$m`©_| AWdm AnZ²gy§ hmo` gHo$ Eogo H$m`©_|hþ
VWmŸ=ŸAmoa AeŠ`oŸ=ŸAeŠ`, dmŸ=ŸAWdm eaUH$shr ^mdZm H$aZr. AnZo gm_Ï`©gy§ `h H$m`© ^`mo ho Egmo A{^_mZ H$ao
nmnoŸ=Ÿnmn_|, ^`oŸ=Ÿ^`_| gweŠ`oŸ=ŸghOVmgm| eŠ`_| Vmo eaUY_© Om`. Vmgy§ gdm©Ë_mH$[aHo$ VXr`nZoH$mo AZwgÝYmZ amIrHo$ h[aeaUH$shr
^ŠVÐmohoŸ=Ÿ^ŠVHo$ŸÐmohŸ/ŸAn_mZ_| gd©WmŸ=Ÿg~ àH$magm| ^mdZm H$aZrŸ&&10-11Ÿ&&
^ŠË`^mdoŸ=Ÿ^pŠVHo$ Z hmo`do_| h[a…Ÿ=ŸlrH¥$îU, eaU_²Ÿ=ŸeaU h|
Ÿ Ah‘>maH¥ $ Vo M¡ d nmo î `-nmo f U-ajUo Ÿ &&
^mdmW© : `m bmoH$_| Amoa nabmoH$_| g~ ñWbZ²_| h[a eaU h|. Xw…IH$s hm{Z, nmo î `m{VH« $ _Uo M¡ d VWm@ÝVo d mñ`{VH« $ _o Ÿ &&12Ÿ&&
nmnHo$ {ZdmaU_|, ^`_|, H$m_Ho$ AW©Ho$ nyaU_|, ^ŠV AnZmo ÐmohH$ao AWdm Abm¡ { H$H$_Z…{gÕm¡ gdm© W } eaU§ h[a…Ÿ&&
AnZgy§ ^ŠVH$mo Ðmoh hmo` Om` Vm_|, ^pŠVHo$ A^md_|, ^ŠV A{VH«$_ H$ao Ed§ {MÎmo gXm ^mì`§ dmMm M n[aH$sV© ` o V ² Ÿ &&13Ÿ&&
Vm_|, AeŠ`_| Am¡a gweŠ`_| gd©Wm h[a hr eaU h|.
Ah‘>maH¥$VoŸ=ŸAh‘>ma H$[adono MŸ=ŸAmoa, EdŸ=Ÿ{ZpíMVê$ngy§
Q>rH$m : BVZo, ^pŠV_mJ©_| OmH$mo A“rH$ma ^`mo ho Amoa godm_| àd¥Îm ^`mo ho
MŸ=ŸAmoa, EdŸ=Ÿ{ZpíMVê$ngy§ nmoî`m{VH«$_UoŸ=Ÿnmoî`Ho$Ûmam
VmH$m| godm {gdm` Xygamo H$_© H$aZmo gmo ñdY_© Zmht ho. Vmgy§hr Eo{hH$ VWm
nmabm¡{H$H$ gmYZ H$ao Zmht. Š`m|Ÿ? Omo Vm_| godm_| AÝVam` hmo`. Vmgy§ Eo{hH$ nmoî`nmofUajUoŸ=ŸAnZono {Z^©aHo$
{ddoH$Y¡`m©l`: {ddoH$Y¡`m©l`:
289 290
nmofU_| hmoVo A{VH«$_U_| H$aZmo Eg| VrÝ`mo àH$maH$s eaUmJ{V {Zê${nV H$ar hoŸ&&12-13Ÿ&&
VWmŸ=ŸAmoa, AÝVodmñ`{VH«$_oŸ= eaU§Ÿ=ŸeaUŸh|, Ed§Ÿ=Ÿ`m|
{eî`Ho$Ûmam hmoVo A{VH«$_U_| gXmŸ=Ÿ{ZaÝVa Vhm§ e‘>m hmo` Ho$ H$moB©gy§ hmo` gHo$ Zmht Ego ~‹S>o AW©_| Vmo h[aH$s
Abm¡{H$H$_Z…{gÕm¡Ÿ=Ÿ_ZH$s {MÎmoŸ=Ÿ{MÎm_| eaUmJVrH$s ^mdZm H$aZr naÝVw AnZ²gy§ hmo` gHo$ Ego AW©_| ^JdmZ²Ho$ Cna
Abm¡{H$H$VmH$s {g{ÕHo${b`o ^mì`§Ÿ=Ÿ^mdZ H$aZmo ^ma Š`m| XoZmo M{h`oŸ? gmYmaU AW©(ŸH$m`©H$s {g{ÕHo${b`oŸ)_| Vmo XodmÝVaH$mo
^OZ H$ao Vmo H$hm A‹S>MZ hoŸ? Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ:
gdm©W}Ÿ=Ÿg~ AW©_| MŸ=ŸAmoa, dmMmŸ=Ÿdm{Ugy§
h[a…Ÿ=ŸlrH¥$îU n[aH$sV©`oV²Ÿ=ŸAm{N> ^m§{Vgm| ~mobZmo
AÝ`ñ` ^OZ§ VÌ ñdVmo J _Z_o d MŸ&&
àmW© Z m H$m`© _ mÌo @ {n VVmo @ Ý`Ì {ddO© ` o V ² Ÿ &&14Ÿ&&
^mdmW© : Ordñd^mdgy§ H$moB©Ho$ gm_Zo Ah‘>ma H$[ado_|, nmofU H$[adoHo$ `mo½`Z²H$mo
nmofU VWm ajU H$[ado_|, órà^¥{V nmoî`Z²Ho$ Ûmam hmoVo A{VH«$__| VWm {eî`Ho$
Ûmam hmoVo A{VH«$__| Amoa _ZHo$ Abm¡{H$H$ {gÕ hmo`do_| Eg| gd© AW©_| h[ahr AÝ`ñ`Ÿ=ŸAmoa H$mhþH$s MŸ=ŸAmoa, H$m`©_mÌoŸ=ŸH$m`©_mÌ_|
eaU h| Egr {MÎm_| gXm ^mdZm H$ao Amoa dmUrgy§ Eg| H$ømo H$ao. ^OZ§Ÿ=Ÿgodm, VÌŸ=Ÿdhm§ A{nŸ=Ÿhþ, VV…Ÿ=Ÿdmgy§
ñdV…Ÿ=Ÿñd`§ MbmHo$ AÝ`ÌŸ=ŸAmoa H$hþ§, àmW©ZmŸ=ŸàmW©Zm
Q>rH$m : BVZo, Ordñd^mdde H$moB©Ho$ g“ AWdm ^ŠVHo$ g“ Ah‘>ma hmo`, EdŸ=Ÿhr, J_Z§Ÿ=ŸOmZmo {ddO©`oV²Ÿ=Ÿ{deofê$ngy§ Ë`mJZo
VmH$[aHo$ Amgyamdoe hmo`, VmH$mo {ddoH$ nrN>ogy§ hmo` V~ níMmVmn hmo`, V~
eaUH$shr ^mdZm H$aZr. AWdm à^wH$s AË`ÝV H¥$nm hmo` V~ à^yZ²Ho$ g“hr ^mdmW© : AÝ`XodH$mo ^OZ VWm AÝ`XodHo$ gpÝZYmZ Amnw Mbm`Ho$ OmZmo,
Ah‘>ma hmo` V~hþ VmHo$ XmofH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o eaUH$shr ^mdZm H$aZr. Vog| Amoa àmW©ZmHo$ H$m`©_mÌ_| AnZo ñdm_r h[a {gdm`
AnZo nmofU H$[ado`mo½` Omo ór-nwÌm{XH$ h| {VZH$mo nmofU VWm ajU H$[ado_|
XodVmÝVaH$s nmg g~ N>mo‹S>Zmo.
VWm nmoî` Ego ór-nwÌm{XH$Z²H$mo A{VH«$_ hmo`. AWdm _yb_| "M'H$ma ho Vmgy§
~ÝYy VWm Xmgn`©ÝVZ²H$mohþ A{VH«$_ hmo` Vm_|, VWm {eî` AnZmo A{VH«$_ H$ao
Vm_| eaUH$shr ^mdZm H$aZr, naÝVw H«$moY Z H$aZmo. Vog| _ZH$s Abm¡{H$H$VmH$s Q>rH$m : BVZo, AÝ`XodH$mo ^OZ VWm ^OZHo${b`o J_Zhþ Zmht H$aZmo. _yb_|
{g{ÕHo${b`o eaUH$s ^mdZm H$aZr. `hm§ "_Z' {b»`mo ho gmo g~ BpÝÐ`Z²H$mo "M'H$ma ho Vmgy§ Xygamo àoaUm H$ao Vmohþ AÝ`XodHo$ gpÝZYmZ Om` Zmht. Š`m|Ÿ?
OVm`dodmamo ho. BVZo, Xoh-BpÝÐ`m{XH$ g~Z²H$mo àmH¥$V A§e {Zd¥Îm hmo`Ho$ Oog| Omo XodmÝVa^OZ Amoa XodmÝVaH$s nmg J_Z N>moS>o Zmht Vmo eaUnXmW© (ŸAml`Ÿ)
Abm¡{H$H$nZmo {gÕ hmo` Amoa gmo {gÕ ^`o nrN>o Abm¡{H$H$ gH$b nXmW©Z²H$s OmVmo aho. `ohr "Ý`mgmXoe'_| {b»`mo ho Omo à^yZg² §y AÝ`H$mo ^OZ Amoa {dZH$snmggy§
gån{ÎmHo${b`ohþ h[ahr eaU h| Egr ^mdZm H$aZr. BVZo, kmZê$n Omo {MÎm ho Anojmhþ N>mo‹S>Zr.
Vm_| eaUH$s ^mdZm H$aZr Amoa dmUrH$[aHo$ CÀMma H$aZmo. jU_mÌhþ CÀMma
Z H$ao Vmo dm{h g_` Amgwa^mdH$mo àdoe hmo`. {MÎmHy§$ kmZê$nnZmo ^`mo Z hmo` Vhm§ Egr e‘>m hmo` Omo à^wH$snmg àmW©Zm H$aZr `o Vmo `mo½` Zmht h|, Vmgy§
Vmohþ dmUrgy§ ""lrH¥$îU… eaU§ __'' Eg| H$ømo hr H$aZmo. _yb_| "M'H$ma ho Vmgy§ H$Nw>H$ nXmW©H$s Anojm hmo` V~ Xygao XodH$s nmg àmW©Zm_mÌ H$ao, ^OZ-
H$m`mH$[aH|$ godm H$aZr, _ZH$[aH|$ ^mdZm H$aZr Amoa dmUrH$[aH|$ CÀMma J_Zm{XH$ H$ao Zmht Vmo H$hm AS>MZŸ? Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$hV h| Omo Xygao
{ddoH$Y¡`m©l`: {ddoH$Y¡`m©l`:
291 292
XodH$mo ^OZ Amoa {dZHo$ nmg J_Zm{XH$ Oog| N>m‹S>o Vog| ñdën VWm ~‹S>o H$m`©_|hþ
Xwgao XodH$snmg àmW©Zm N>mo‹S>o. _yb_| "{ddO©`oV²' Eg| {b»`mo ho VmH$mo A{^àm` A{dídmgmo Z H$V© ì `… gd© W m ~mYH$ñVw g…Ÿ&&
Egmo ho Omo gd©Wm àmW©Zm Z H$ao. _yb_| ~hþdMZ ho Vmgy§ H$mhþ àH$maH$s àmW©Zm ~« ÷ mó-MmVH$m¡ ^mì`m¡ àmßV§ go d o V {Z_© _ Ÿ&&15Ÿ&&
Z H$aZr Egmo A{^àm` OVm`mo ho.
^mdmW© : Ib Y_©dmao H${b`wJ_| gd© _mJ© Zï> hmo` J`o h| Amoa bmoH$ ~hmoV
nmfÊS>dmamo hmo` J`mo ho Vm_| lrH¥$îUhr _oar J{V hm|.
Q>rH$m : BVZo Cnagy§ AÀN>mo Xo{Ido_| Amdo Amoa ^rVagy§ Xwï> hmo` gmo "Ib' H$ømo
{ddoH$Y¡`m©l`: H¥$îUml`…Ÿ
297 298
Om`. Egmo Y_© H${b`wJ_| ho. Vm_| lrH¥$îUhr _oao J{Vê$n hm|`. `h H${hdoH$mo nam^yV hmo` Omdog§y J{V…Ÿ=ŸAml`(ŸApñVŸ=ŸhoŸ)
A{^àm` Egmo ho Omo gÎmmdmMH$ "H¥$f²' eãX ho Amoa AmZÝXdmMH$ "U'ŸeãX ho.
Xmo`H$s EH$Vmgy§ "gXmZÝX' eãX ~Zo ho. gmo gXmZÝX lrH¥$îU Eo{hH$ VWm ^mdmW© : g~ Xoe åboÀN>Z²H$[aHo$ AmH«$mÝV hmo` J`o h|. Amoa {dZ_| nmnrZ²H$mohr
nmabm¡{H$H$ AW©Ho$ {gÕ H$[adodmao _moHw§$ hm|`. {Zdmg hmo J`mo ho. Amoa gËnwê$fZ²Hw§$ nrS>m hmo`dogy§ g~ bmoJ ì`J« hmo` J`o h|.
Ego g_`_| lrH¥$îUhr _oar J{V hm|.
IbY_©H$mo ñdê$n H$hV h|Ÿ: Omo bmoH$_| nmfÊS> AË`{YH$ ^`mo ho Vmgy§{h
H$_©Ÿ-ŸkmZm{XH$ _mJ© (ŸOmgy§ nwéfmW©Ho$ Cnm` ImoOo Om`| dmHw§$ "_mJ©' H$ømo Om` Q>rH$m : BVZo g~ XoeZ²_| åboÀN>m{XH$ hrZ OmVrZ²H$s gÎmm hmo JB© ho. Amoa do
hoŸ) Zï>àm`: ^`o h|. `km{XH$Z²gy§ ñdJ©H$s àmpßV hmo`doH$mo doX_| {b»`mo ho. Vm_| åboÀN>hþ Y_©_| d{V©dodmao Zmht ho {H$ÝVw nmn_|hr {dZH$mo _w»` ñWmZH$ ho.
"ñdJ©' nX AmË_gwIH$mo dmMH$ ho gmo Zmht Om{ZHo$ bmoH$H$mo dmMH$ ho Egmo ^«_ AWdm A“-~“-H${b“ Am{X Xoe Ego h| Omo {dZ_| J_Z_mÌgy§hr nwZ… g§ñH$ma
nmfÊS>r bmoJ CËnÝZ H$aV h|. (ŸEgr {_Ï`m H$m_Zmgy§ H$`} H$_©gy§Ÿ) {MÎmH$s ew{Õ H$aZmo n‹S>o ho. Ego XoeZ²_| åboÀN>m{XH$Z| AmH«$_U {H$`mo ho Vmgy§ VrW©`mÌm{XH$Ho$
Zmht hmo`dogy§ H$_©_mJ© Zï> ^`mo ho. àg“V| Om`do_|hþ nmn bJo ho. Amoa gËnwê$fZ²Hw§$ nrS>m hmo` ho VmH$[aHo$ g~ bmoJhþ
ì`J« hmo` aho h|. Š`m| Omo ñdY_m©{XH$H$mo AmMaU H$[adodmaoZ²Hw§$ nrS>m hmoVr
_m`mdmX Am{X dmXZ²H$o A{^{Zdoegy§ kmZ_mJ© Amoa {ZarídadmXHo$ A“rH$magy§ Xo{IHo$ AmoaZ²Hw§$ Y_©_mJ©_| lÕm{XH$ Zmht aho ho. Ego g_`_| lrH¥$îUhr _oar J{V
`moJ_mJ© Zï> ^`o h|. {d^y{VnaH$ hmo` Omdogy§ CnmgZm_mJ© Zï> ^`mo ho. _yb_| hm|Ÿ&&2Ÿ&&
"M'H$ma ho Vmgy§ H${bH$mbHw§$ _hmXodm{XH$ AZwJwU (Ÿghm`H$Ÿ) ^`o h|. Vmgy§
lrH¥$îU {h J{V hm|. _yb_| "Ed'H$ma ho gmo AÝ`Ho$ `moJH$mo ì`dÀN>oXH$ ho. Vmgy§ J“m{XH$ VrW©Z²gm| hþ gd© nwê$fmW©H$s {g{Õ hmo` ho V~ Ho$db Aml`
A§eŸ-ŸH$bm{XH$ J{Vê$n _{V hm| Egmo A{^àm` hoŸ&&1Ÿ&& H$[adoH$mo H$hm à`moOZ hoŸ? Egr e‘>m hmo` Vhm§ (ŸVrWm©{Xê$nŸ)Ðì`H$s AgmÜ`Vm
H$hV h|Ÿ:
nwÊ`Xoe_| pñW{V_mÌgy§{h nwê$fmW©H$s {g{Õ hmo` ho V~ XygaoH$mo {ZfoY
H$[aHo$ Aml`H$shr àmW©Zm Š`m| H$aV hmoŸ? Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ: J“m{X-VrW© - d`} f w Xw ï >¡ a o d md¥ V o p îdhŸ&
{Vamo { hVm{YX¡ d o f w H¥ $ îUEd J{Va² __Ÿ&&3Ÿ&&
åbo À N>mH« $ mÝVo f w Xo e o f w nmn¡ H $-{Zb`o f w MŸ&&
gËnr‹ S >m-ì`J« - bmo H o $ fw H¥ $ îUEd J{Va² __Ÿ&&2Ÿ&& BhŸ=Ÿ`hm§, J“m{XVrW©-d`}fwŸ=Ÿ {Vamo{hVm{YX¡dofwŸ=ŸA{YXodVm
J“mOr Am{X _w»` VrW© {Vamo{hV hmo`Omdogy§, __Ÿ=Ÿ_oamo
XoeofwŸ=ŸXoeŸ/ŸñWmZ gËnrS>mì`J«bmoHo$fwŸ=ŸgËnwéfZ²Hw§$ Xwï>¡…Ÿ=ŸXwï> bmoJZ²gy§ H¥$îUŸ=ŸlrH¥$îU, EdŸ=Ÿhr
nmn¡H${Zb`ofwŸ=ŸEH$_mÌŸnmnHo$ŸKaê$n nr{S>V Xo{IHo$ bmoJZ²Ho$ AYra EdŸ=Ÿhr, Amd¥VofwŸ=Ÿ{KaOm`dogy§ J{V…Ÿ=ŸAml`(ŸApñVŸ=ŸhoŸ)
~Z Om`dogy§, MŸ=ŸAmoa hmo`ŸOmdog§y, __Ÿ=Ÿ_oamo
åboÀN>mH«$mÝVofwŸ=ŸåboÀN>Z²Ho$ Ûmam H¥$îUŸ=ŸH¥$îU, EdŸ=Ÿhr ^mdmW© : J“m{XH$ CÎm_ VrW©hþ Xwï>Z²gm| Amd¥Îm hmo` J`o h|. Vmgy§ {dZH$mo
H¥$îUml`…Ÿ H¥$îUml`…Ÿ
299 300
Am{YX¡{dH$ ñdê$n {Vamo{hV ^`mo ho. Ego g_`_| lrH¥$îUhr _oar J{V hmo. bm^nyOmW©`ËZofwŸ=Ÿbm^ŸAmoaŸgÝ_mZHo$ H¥$îUŸ=ŸlrH¥$îU, EdŸ=Ÿhr
AW© `ËZ H$adodmao hmo` Omdogy§ J{V…Ÿ=ŸAml`(ŸApñVŸ=ŸhoŸ)
Q>rH$m : BVZo, VrW©_| loð> Omo J“m{XH$ h| gmo Xwï>Z²gm| Amd¥Îm ^`o h|. Vmgy§
VrW©Z²gy§ nwê$fmW©H$s {g{Õ hmo` Ego Zmht ho. ^mdmW© : npÊS>V bmoJ Ah‘>magm| {deof _yT> ^`o h|, nmnr nwê$fZ²H$m| AZwgardodmao
^`o h| Amoa bm^nyOmHo$ AW©hr {dZH$mo `ËZ ho. Vm_| lrH¥$îUhr _oar J{V hm|.
~«m÷Um{XH$hþ VrW©Z²_| aho h| V~ VrW© Xwï>Z²H$[aHo$hr Amd¥Îm ^`o h| Eg| Š`m|
H$hmo hmoŸ? Egr e‘>m hmo` Vmo VmH$mo g_mYmZ Egmo ho Omo {dZ (Ÿ~«m÷Um{XH$Z²Ÿ)Hw§$ Q>rH$m : BVZo npÊS>V bmoJ ""h_ emó OmZ| h|'' Ego A{^_mZgy§ XygaoHw§$ nyN>Vhþ
A{V n[aM` hmo`dogy§ VrW©Z²_| AmXa Zmht aho ho. Vmgy§ dm_| ^pŠV Zmht hmo` ho. Zmht h|. Amoa _`mdmXm{XH$Z²Ho$ A{^{Zdoegy§ {deofH$[aHo$ _y‹T> ^`o h|. Vog| hr
Amoa dhm§ XmZm{XH$ bodoHo${b`ohr {dZH$s pñW{V ho. Vmgm| {dZH$mohþ Xwï>nZmo ho. ñd`§Hw$ bm^ hmo` AWdm AnZr à{Vð>m ~T>o Vmo AnZmo gËH$ma hmo` Ego
Š`m| Omo ""lÕma{hV, nmnmË_m, ZmpñVH$, {OZHw§$ g§e` {Zd¥Îm Zmht ^`mo ho Amoa ñdmW©Ho${b`ohr `ËZ H$aV h|; AWm©V² nma_m{W©H$ H$_©hþ bm^-nyOmW©hr H$aV h|.
dm_| VrW©nZoH$mo H$maU emo{Ydodmamo hmo` {dZHw§$ VrW©H$mo \$b Zmht {_bo ho'' Eg| Amoa nmnrnwê$f AWdm nmnHw§$hr AZwgardodmao ^`o h|. Vmgy§ lrH¥$îUhr _oar
dm`wnwamU_| H$ømo ho. lÕma{hV ZmpñVH$ hm|` do `{X VrW©_| hþ ahVo hm|` Vmohþ J{VŸhm|Ÿ&&4Ÿ&&
{dZH$mo Xwï>nZmo Zmht {_Q>o ho. Vhm§ e‘>m hmo` Omo VrW©_| Vmo g~ XmofZ²Hw§$ {Zd¥Îm
H$[adoH$s epŠV hmo` ho Vmgy§ Oog| Ap½Z Omo dmHo$ g§gJ©_| Amdo dm g~H$mo Xmh
_ÝÌgy§ \$b{g{Õ hmo` ho Ego _ÝÌemó_| {b»`mo ho. V~, Aml` H$[aHo$
H$ao ho Vog| VrW©H$s epŠVgy§hr Xwï>nZmo Š`m| Zmht {_Q>o hoŸ? Vhm§ H$hV h| Omo
H$hm H$V©ì` hoŸ? Egr e‘>m hmo` Vhm§ _ÝÌZ²H$mo AgmYH$nZmo H${hHo$ Aml`H$s
XodVmê$n VrW©H$mo Am{YX¡{dH$ñdê$n {Vamo{hV hmo` J`mo ho gmo gËnwê$fZ²Ho$
àmW©Zm H$aV h|Ÿ:
à{Vhr àH$Q> hmo` ho, Xwï>nwê$fZ²Ho$ à{V VrW©H$mo Am{YX¡{dH$ ñdê$n {Vamo{hV hr
ahV ho. Vmgy§ lrH¥$îUhr _oar J{V hm|.
An[a-kmZ-Zï>o f w _ÝÌo î dd« V -`mo { Jfw Ÿ &
Y_© H$[adodmao H$Vm© `{X g_rMrZ (ŸAmN>oŸ) hm|` Vmo gd© \$bH$s {g{Õ {Vamo { hVmW© - Xo d o f w H¥ $ îUEd J{Va² __Ÿ&&5Ÿ&&
hmoV ho V~ Aml` H$[aHo$ H$hm H$V©ì` hoŸ? Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$Vm©H$mo
AgmYH$nZmo ~Vm`Ho$ Aml`H$s àmW©Zm H$aV h|Ÿ: _ÝÌofŸw =Ÿ_ÝÌ {Vamo{hVmW©XodofwŸ=ŸAW© Amoa-XodVm
An[akmZZï>ofwŸ=ŸAnyU© kmZHo$ {Vamo{hV hmo`Omdogy§,Ÿ__Ÿ=Ÿ_oamo
Ah‘>ma-{d_y T >o f w gËgw nmnmZw d {V© f w Ÿ & H$maU Zï> hmo`Omdogy§ H¥$îUŸ=ŸlrH¥$îU,ŸEdŸ=Ÿhr
bm^-ny O mW© - `ËZo f w H¥ $ îUEd J{Va² __Ÿ&&4Ÿ&& Ad«V`mo{JfwŸ=Ÿd«V{Z`_ŸZhtŸAZwg[adogy§ J{V…Ÿ=ŸAml`(ApñVŸ=Ÿho)
gËgwŸ=ŸgV²nwéf| ^mdmW© : _ÝÌH$mo n[akmZ Zmht hmo`dogy§, d«Vm{XH$Z²H$mo `moJ Zmht hmo`dogy§ Amoa
Ah‘>ma-{d_yT>ofwŸ=ŸAh‘>magy§ nmnmZwd{V©fwŸ=ŸnmnH$mo AZwgaU AW© VWm XodVm {Vamo{hV hmo`dogy§ _ÝÌ Zï>àm`: ^`o h|. Ego g_`_| lrH¥$îUhr
{deofH$aHo$ _yT> hmo`Omdogy§ H$[adodmaoŸhmo`ŸOmdogy§, __Ÿ=Ÿ_oamo _oar J{V hm|.
H¥$îUml`…Ÿ H¥$îUml`…Ÿ
301 302
AWm©V² H$moB© H$ho ho Ho$ H$_© Eg| H$amo Vmo Xygamo Xygar ar{Vgy§ ~Vmdo ho. Vog| hr
Q>rH$m : BVZo, d¡{XH$ VWm VÝÌmoŠV _ÝÌH$mo VmËn`©, \$b AmoaŸXodVmŸHo$ ñdê$nH$mo d«Vm{XH$Z²_|hþ EH$Zo d«V ~Vm`mo Vmo Xygamo dmH$s B©î`m© H$[aHo$ Xygar ar{Vgy§ ~Vmdo
kmZ Zmht hmo`dogy§ _ÝÌ Zï>àm`: hmo` J`o h|. JwéHw$b_| dmg H$ao, ~«÷M`m©{XH$ ho. \o$[a nañna dmX H$ao h|. Vm_| H$moZ gË` ~Vmdo ho Amoa H$moZ AgË` ~Vmdo
d«V amIo, eyÐH$s gpÝZ{Y_| AÜ``Z Z H$ao BË`m{XH$ {Z`_Z²gy§ d¡{XH$_ÝÌHw§$ nT>o ho gmo Ak bmoJ OmZ Zmht gHo$ h|. Vmgy§ g~ H$_© VWm d«Vm{XH$ Zï> hmo` J`o
V~ _ÝÌ \$bgmYH$ hmo`. gmo {Z`_ A~ aho Zmht h| Vmgy§ \$bgmYH$ Zmht h|. h|.
Amoa VÝÌmoŠV _ÝÌHo$ VmËn`©H$mo kmZ Zht hmo`dogy§ {dZHo$ AW© VWm XodVm H$mo
{Vamo^md hmo` J`mo ho. Vmgy§ _ÝÌ \$bgmYH$ Zht aho h|. Amoa ^JdXml`_| Vmo _m`mdmXr H$ho h| Omo gJamo ànÄM {_Ï`m ho. AnZo AkmZgy§ H$pënV ho.
""`ñ` ñ_¥Ë`m M Zm_moŠË`m Vnmo`k{H«$`m{Xfw, gdª gånyU©Vm§ `m{V gÚmo dÝXo ànÄM_| aho ^`o hmo`dogy§ doXhþ ì`dhma_mÌ_| à_mU h|Ÿ-Eg| _m`mdmXrZ²H$mo dmX
V_À`wV_²'' BË`m{X dmŠ`Z²H$[aHo$ Ý`yZ hmo` gmohþ g~ nyU© hmo` ho. Vmgy§ ho.
lrH¥$îUhr _oar J{V hm|Ÿ&&5Ÿ&&
~«÷mXrH$Z²Hw§$hþ `kgm|hr ~S>ßnZ àmßV ^`mo ho. nyd©H$s dmgZmgy§ CÎmamoÎma
_r_m§gm{XH$ (Ÿ{dMmaŸ)emógm| _ÝÌZ²Ho$ VmËn`©H$mo {ZYm©a hmo` gHo$ ho Vmgy§ àd¥{Îm hmoVrOm` ho Vmgm| H$_©hr H$V©ì` ho. \$bhþ H$_©gy§ hr {_bo ho. \$bH$mo
H$_©Z²gm|hr \$bH$s {g{Õ hmo`Jr, Aml`H$[aHo$ H$hm H$aZmo hoŸ? Egr e‘>m Xododmamo CnmgZm H$[ado`mo½` MoVZê$n H$moC XodVm Zmht ho, {H$ÝVw _ÝÌ_`hr
H$[aHo$ H$_©hþ \$bgmYH$ Zmht aho h| Egmo ~Vm`Ho$ Aml`H$s àmW©Zm H$aV h|Ÿ: XodVm ho Eg| _r_m§gH$Z²H$mo dmX ho.
ZmZm-dmX-{dZï>o f w gd© - H$_© - d« V m{Xfw Ÿ & fmoS>e nXmW©Z²Ho$ kmZ ^`o nrN>| ldU, _ZZ VWm {Z{XÜ`mgZ H$[aHo$
nmfÊS>¡ H $-à`ËZo f w H¥ $ îUEd J{V_© _ Ÿ&&6Ÿ&& AnZo AmË_mH$mo gmjmËH$ma ^`o Xw…I Zht hmo` ho, `ohr \$b ho Eg| Z¡`m{`H$Z²H$mo
dmX ho.
gd©H$_©d«Vm{XfwŸ=ŸH$_©, d«V Am{X g^r
ZmZmdmX{dZï>ofwŸ=Ÿ{d{dY àH$maHo$ dmXZ²gm| Zï> hmo`Om`dogy§ Amoa àH¥${V VWm dmHo$ {dH$ma H$mo b` hmo` V~ nwê$f-M¡VÝ`H$mo AnZo
nmfÊS>¡H$à`ËZofwŸ=ŸHo$db nmfÊS>Ho$ AW© hr à`ËZerb hmo`Om`dogy§ ñdê$ngm| ahZmo `ohr \$b ho, H$moC Xod goì` Zmht ho Egmo gm§»`Z²H$mo dmX ho.
__Ÿ=Ÿ_amo, H¥$îUŸ=ŸlrH¥$îU EdŸ=Ÿhr, J{V…Ÿ=ŸAml`(ApñVŸ=Ÿho)
Ego àH$maHo$ {^ÝZŸ-Ÿ{^ÝZ dmXZ²gm| H$_© VWm d«V Zï> hmo` J`o h|.
dñVwVmgy§ Vmo g~ OJV² Omo XrIdo_| Amdo ho gmo ^JdÐynhr ho. ^JdmZ² g~Z²Hw§$
^mdmW© : gd© H$_© Amoa d«Vm{XH$ {^ÝZŸ-Ÿ{^ÝZ àH$maHo$ dmXgm| {dZï> ^`o h|.
AnZo de_| amIV h|. ^JdmZ²gy§hr g~Z²H$s CËn{Îm, pñW{V Amoa b` hmoV ho.
Amoa àm`: dmXZ²H$mo nmfÊS>Ho${b`ohr _w»` `ËZ ho Ego g_`_| lrH¥$îUhr _oar
Vmgy§ ^JdmZ²hr goì` h|. ""Xod Agwa _Zwî` `j Amoa JÝYd© Omo H$moC ^JdmZ²Ho$
J{V hm|.
MaUH$mo ^OZ H$aV h| gmo H$ë`mUH$mo àmßV hmoVo h|'' Egmo lr^mJdVOrH$mo
dmŠ` ho. Vmgy§ ^JdmZ²hr goì` h|. ànÄM g~ ^JdÐyn ho, ^JdmZ²H$mo gm`wÁ`m{XH$
Q>rH$m : BVZo gmo_`mJm{XH$ H$_© Amoa d«Vm{XH$Z² _| {^ÝZŸ-Ÿ{^ÝZ dmX ^`o h|. hmo` gmohr \$b ho BË`m{XH$ emóà{Vnm{XV AW©gy§ Cna H$ho g~ dmX {dê$Õ
H¥$îUml`…Ÿ H¥$îUml`…Ÿ
303 304
h|. VWm{n AnZoŸ-ŸAnZo _VHo$ AmJ«hgy§ emó{dnarV H$_© Amoa Xeå`m{XH$Ho$ km{nVm@{Ib-_mhmËå`… H¥ $ îUEd J{Va² __Ÿ&&7Ÿ&&
doYdmar EH$mXer à^¥{VH$mo d«V H$ao h| Vmgy§ H$_© Amoa d«V Zï> hmo` J`o h|.
AOm{_bm{X-XmofmUm§Ÿ=ŸAOm{_b Am{XH$Z²Ho$
Vhm§ e‘>m hmo` Omo Egmo H$[adodmao Amn H$a| h| Amoa XygaoZ²Hw§$hþ ~moY H$aV XmofZ²H$mo, ZmeH$…Ÿ=ŸZme H$[adodmao
h|. gmo do bmoJ `{X dm_| {_Ï`mnZmo, {Zî\$bnZmo VWm emó{dê$ÕnZmo OmZVo hm|` AZw^doŸ=ŸAZw^d_|, pñWV:Ÿ=Ÿaho ^`o H¥$îUŸ=ŸlrH¥$îU
Vmo Amn Š`m| H$aVo hmo`|JoŸ? VWm AmoaZ²Hw§$ ~moY Ho$g| H$aVo hmo`|JoŸ? Š`m| Omo do
km{nVm{Ib-_mhmËå`…Ÿ=Ÿ{OZZo gd©- EdŸ=Ÿhr, __Ÿ=Ÿ_oamo
_Vhþ e‘>amMm`©, O¡{_{Z, Jm¡Îm_ Am{XH$ npÊS>VZ²Z| hr àd¥Îm {H$`o h| Egr e‘>m
hmo` Vhm§ H$hV h| Omo nmIÊS>Ho$ {Z{_Îmhr {dZH$mo _w»` à`ËZ ho. gmo nÙnwamU _mhmËå` {XIm`mo ho Ego J{V…Ÿ=ŸAml`(ApñVŸ=Ÿh|)
VWm dmamhnwamU _| H$ømo ho Omo lr^JdmZ²Z| _hmXodOrHw§$ _mohemó H$[adoH$s
Amkm H$ar ho. ^mdmW© : AOm{_bm{XH$Z²Ho$ XmofZ²H$mo Zme H$[adodmao à^w AZw^d_| aho h|. Amoa
{OZZo AnZmo g_J« _mhmËå` OVm`mo ho gmo lrH¥$îUhr _oar J{V hm|.
Eg| hr ^JdmZ²Z| _hmXodOrH$s AmamYZm H$[aH|$, Amn {dZH$s nmggy§ da
_m§{JHo$ OJV_| _hmXodOr H$s AmamYZmH$s _hÎmmH$s d¥{Õ {H$`o h|. gmo Xo{IHo$ Q>rH$m : BVZo, doX_| {b»`mo ho Ho$ ""àdMZm{XH$gm| à^w àmß` Zmht ho naÝVw
bmoH$ ^«{_V hmo` Om` h|, naÝVw Ego Zmht OmZo h| Omo H$moC _mJ© Xodm{XH$Z²Zo àd¥Îm {OZH$mo daU(ŸñdrH$maŸ) à^w H$aV h| {dZHw§$hr àmß` hmo` h|''. Amoa JrVmOr_|
{H$`mo hmo`dogy§ gÝ_mJ© Zmht hmoV ho {H$ÝVw doXm{XH$Z²gy§ {dê$Õ Z hmo` Amoa AZÝ` ^pŠVgy§ à^w àmßV hmo`doH$mo {b»`mo ho. Vmgy§ à^yZ²Ûmam A“rH$ma hmo`Jmo
doXmZwgmar hmo` Vmo hr gÝ_mJ© H$hdmdo ho. `o A{^àm`Hw§$ gmYmaU bmoJ Zmht Amoa ^JdX²^ŠVH$mo AZwJ«h hmo`Jmo Vmo XmofdmaoHw§$hþ ^pŠVgm| à^w Jå` h|.
OmZV h| Amoa Xodm{XH$Z²H$s àd¥{Îmgy§ Amnhr _mo{hV hmo`Ho$ àd¥Îm hmo` h|. `{X _hmnwéfÛmam eaUmJ{V hmo`Jr Vmo g~ {gÕ hmo`Jmo. Oog| AOm{_bZo {dîUwHo$
Xodm{XH$Z²gy§ àd{V©V hmo`dogy hr H$moB© _mJ© gÝ_mJ© hmoVmo hmo` V~ Vmo ~¥hñn{VÛmam nmf©XZ²H$mo dmŠ` gwÝ`mo V~ àW_ Omo H¥$Ë` {H$`o hVo VmH$mo níMmVmn H$[aHo$
àd{V©V H$m¡b_mJ© VWm ~wÕmdVmaÛmam àd{V©V ~m¡Õ_V hþ gÝ_mJ© H$hdmdoJmoŸ! J“mÛma_| Om`Ho$ ^JdX²^pŠV H$ar. VmH$[aHo$ dmHo$ g~ nmnZ²H$s {Zd¥{Îm hmo`Ho$
n[a do _mJ© Vmo gÝ_mJ© Zmht H$hdmdo h| Egr g~Z²H$s g_O ho. gmo Ego g_`_| CÎm_ J{V ^`r. `o Ho$db nwÌHo$ CnMmagy§ "Zmam`U'Zm_H$mo J«hUH$[ado_| ^JdmZ²H$o
lrH¥$îUhr _oar J{V hmoŸ&&6Ÿ&& nmf©XH$mo ^JdÕ_©ê$n dmŠ` gw{ZdoH$mo g_` AOm{_bHw§$ àmßV ^`mo VmH$mo \$b
{_ë`mo Vmo ~w{Õnyd©H$ eaUmJ{V H$[adodmaoZ²Ho$ g~ nmnZ²H$s {Zd¥{Îm hmo`d_| H$hm
""Y_©gm| nmn {_Q>o ho'' ""Y_©_| g~ H$Nw> aømo ho'' Eg| lw{V_| H$ømo ho. g§e` hoŸ! Vmgy§, Xmof àmßV ^`mo hmo` Vmohþ Ho$db ^JdmZ²H$mohr Aml` H$aZmo,
Vmgy§ àW_ Vmo Xmof Xya hm|` dmHo${b`o Y_©H$mo AmMaU H$aZmo. VmH$[aHo$ {MÎm naÝVw Aml`Hw§$ N>mo{S>Ho$ Amoa H$Nw> Zmht H$aZmoŸ&&7Ÿ&&
ewÕ hmo` V~ ^JdmZ²H$mo _mhmËå` VWm ñdê$nH$mo kmZ hmo` V~ Aml`m{XH$
H$aZo. {MÎm_| Xmof hmo` V~ Vm§B© Aml` Zmht H$aZmo. Š`m| Omo `moJrZ²Hw§$ Ü`mZ ""ñdmÜ`m`H$mo AÜ``Z H$aZmo'', ""Omo-Omo H¥$VwH$mo AÜ``Z H$ao VmH$mo
H$[ado`mo½` à^w H$hm§ Amoa Xwï> Ord H$hm§Ÿ! Egr Ame‘>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ: \$b dmHw§$ àmßV hmo`'' BË`m{XH$ doXHo$ dmŠ` h|. VmH$[aHo$ H$_©_mJ©_|hþ ~«÷`k
Amoa AÜ``Zm{XH$Z² gy§ A½³`m{XH$Z²H$s gm`wÁ`àmpßV hmo` ho. Amoa ~«÷kmZH$[aHo$
AOm{_bm{X-Xmo f mUm§ ZmeH$mo @ Zw ^ do pñWV…Ÿ&& Aja~«÷Ho$ g“ gm`wÁ` hmo`doH$mo lrJrVmOr_|hþ {b»`mo ho. V~, lrH¥$îUHo$
Aml`_| {deof H$hm ho Omo dmH$shr àmW©Zm H$aV hmoŸ? Egr e‘>mH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o
H¥$îUml`…Ÿ H¥$îUml`…Ÿ
305 306
dmHo$ VmaVå`kmZmW© gd©ñdê$n ^JdmZ²hr h| Ego ñdê$nHo$ {Zê$nUnydH© $ AW©ê$nnZog§y AënnZmo hmo`dogy§ H$Nw> Cn`moJr àVrV Zht hmo` ho. Amoa lrH¥$îU Vmo Oog| nyU©
Aml`H$s àmW©Zm H$aV h|Ÿ: AmZÝXê$n h| Vog| {ZJw©U_wpŠVHw§$hþ Xo`dodmao h| Vmgy§ {dZH$shr eaU^mdZm
H$aZrŸ&&8Ÿ&&
àmH¥ $ Vm… gH$bm Xo d m J{UVmZÝXH§ $ ~¥ h V² Ÿ &
ny U m© Z ÝXmo h[ag² Vñ_mV² H¥ $ îUEd J{Va² __Ÿ&&8Ÿ&& {ddoH$ Amoa Y¡`© gy§ a{hHo$ ^pŠV H$[ado_| ^JdmZhþ de hmoV h| V~
X¡Ý`H$[aHo$ Aml`H$s àmW©Zm Š`m| H$aV hmoŸ? Egr e‘>m H$[aHo$, ^JdmZ²
gd©_ZmoaWHo$ nyaH$ h| Amoa gd©\$bHo${b`o BpÀN>V h| Vmgy§ ^JdmZ²H$mo BpÀN>Vê$nnZmo
gH$bmŸ=Ÿg^r, Xodm…Ÿ=ŸXodVmE§ J{UVmZÝXH§$Ÿ=ŸJ{UVmZÝX Oogmo
ho Eg| ^JdmZ²H$mo H$m_ê$nnZmo H$hVo ^`o Aml`H$s àmW©Zm H$aV h|Ÿ:
àmH¥$Vm…Ÿ=ŸàmH¥$V,(ŸgpÝVŸ=Ÿh|Ÿ) (ŸApñVŸ=ŸhoŸ)h[a…Ÿ=ŸlrH¥$îU
~¥hV²Ÿ=ŸAja~«÷ nyUm©ZÝX…Ÿ=ŸnyU© AmZÝX(ŸApñVŸ=Ÿh|Ÿ)
{ddo H $-Y¡ ` © - ^ŠË`m{X-a{hVñ` {deo f V…Ÿ&
(ŸAV…Ÿ=Ÿ`m{b`oŸ)H¥$îUEdŸ=ŸH¥$îUŸhr, __Ÿ=Ÿ_oamo, J{V…Ÿ=ŸAml`Ÿ
nmnmgŠVñ` XrZñ` H¥ $ îUEd J{Va² __Ÿ&&9Ÿ&&
(ApñVŸ=Ÿh|)
{ddoH$-Y¡`©-^ŠË`m{X-a{hVñ`Ÿ=Ÿ{ddoH$Ÿ-XrZñ`Ÿ=ŸXrZ
^mdmW© : g~ Xod àmH¥$V h| VWm Aja~«÷Ho$ AmZÝXH$shþ JUZm hmo` ho. Amoa
Y¡`©Ÿ-Ÿ^pŠV Am{Xgy§ a{hV __Ÿ=Ÿ_oamo
h[a nyUm©ZÝX h| Vmgy§ lrH¥$îUhr _oar J{V hm|.
{deofV…Ÿ=Ÿ{deof H$aHo$ H¥$îUŸ=ŸlrH¥$îU, EdŸ=Ÿhr
nmnmgŠVñ`Ÿ=Ÿnmn_| AmgŠV J{V…Ÿ=ŸAml`(ŸApñVŸ=Ÿh|Ÿ)
Q>rH$m : BVZo, g~ Xod gmpËdH$ Ah‘>magy§ CËnÝZ ^`o h| Vmgm| àmH¥$V H$ho Om`
h|. Amoa V¡{Îmar`mon{ZfX²_| AmZÝXH$s JUZmHo$ àg“_| ""g_J« n¥Ïdr Ðì`gy§ nyU©
hmo` gmo _Zwî`H$mo EH$ AmZÝX ho. Ego _Zwî`Ho$ EH$gmo AmZÝXH$mo _Zwî`JÝYd©Z²H$mo ^mdmW© : {ddoH$ Y¡`© Amoa ^ŠV`m{X gm| a{hV, {deofH$[aHo$ nmn_| AmgŠV
EH$ AmZÝX hmo` ho'' `m ar{Vgy§ eVJw{UV AmZÝXH$s JUZm H$ar ho. Vhm§ Amoa XrZ Egmo Omo _| VmHw§$ lrH¥$îUhr J{Vê$n hm|.
~«÷mOrHo$ EH$gmo AmZÝX hmo` ho V~ Aja~«÷H$mo EH$ AmZÝX hmo` ho Ego
Aja~«÷Ho$ AmZÝXH$s JUZm H$ar ho. Vmgy§ Aja~«÷ J{UVmZÝX H$ømo Om` ho. Q>rH$m : BVZo, àW_ Omo {Zê$nU {H$`mo gmo à^wHo$ ñdê$nH$mo {dMma H$[aHo$ {H$`mo
Amoa ^ŠVZ²Ho$ Xw…IhVm© lrH¥$îU h| gmo Vmo nyUm©ZÝX h|. Vmgy§ lrH¥$îUhr _oar J{V ho. A~ OrdHo$ ñdê$nH$mo {dMma H$[aHo$ H$hV h| Omo ^JdmZ² AnZr BÀN>mgy§ g~
hm|. H$a|J| Eg| Om{ZHo$ àmW©Zm Zmht H$aZr Egmo {ZíM` hmo` gmo "{ddoH$' H$ømo Om`
ho. VWm ^pŠV{damo{Y Omo Xw…I hm|` VmH$s {Zd¥{ÎmH$mo Cnm` Zmht H$[aHo$
Xodm{XH$Z²Ho$ gm`wÁ`_|hþ Xod àmH¥$V hmo`dogy§ {dZH$s _wpŠVHw§$ gJwUnZmo ho. Am{Y^m¡{VH$, AmÜ`mpË_H$ Amoa Am{YX¡{dH$ Ego VrÝ`m| àH$maHo$ Xw…IH$m| ghZ
Amoa ~«÷bmoH$ n`©ÝVHw§$ \o$[a g§gma_| Am`doH$mo JrVmOr_| {b»`mo ho Vmgy§ H$aZmo gmo "Y¡`©' H$ømo Om` ho. Amoa gmYZê$n ^pŠV ldUm{XH$ H${h Om` ho.
AënmZÝXnZmo ho. Vog| kmZ_mJ©_| Aja~«÷Ho$ g“ gm`wÁ` hmo` ho Vm_| J{UVmZÝX _yb_| "Am{X' nX ho Vmgy§ nwÊ` hþ g_OZmo. gmo _oao nmg H$Nw> Zmht h|, Vog| {dZHo$
hmo`dog§y ~hmoV jw{YVHw$§ Aën ^moOZ hmo` gmo A^moOZVwë` hmo` ho Vog| Ajagm`wÁ`H$mo gmYZhþ _oao_| Zmht ho. nmn_| AmgŠV hþ§ AWm©V², {dnarV gmYZ H$ê§$ hþ§. Amoa
H¥$îUml`…Ÿ H¥$îUml`…Ÿ
307 308
XrZ (ŸX[aП) hþ§. Egmo Omo _| hþ§ VmHw§$ lrH¥$îUhr J{Vê$n hm|. Aml_Z²_| VWm H$_m©{XH$Z²_| hþ g~ AW©Ho$ H$[adodmao lrH¥$îUhr h|. gmo {dZHo$
`hm§ ""_oao_| {ddoH$-Y¡`m©{XH$ Zht h|'' Amoa ""_| nmn_| AmgŠV hþ§'' eaU Omo Ord Am`o hm|` {dZHw§$ \$bXmZ H$a|Jo. Š`m| Omo ""Omo Om ar{Vgy§ _o[a
BË`m{XH$ Omo dmŠ` H$ho h| gmo dmŠ` H${hdodmao lrAmMm`©MaU h|. {dZH$m| Ego eaU Amdo ho VmHw§$ dmhr ar{Vgy§ _| ^OVhþ§'' Egr JrVmOr_| AmnH$s à{Vkm ho.
{deofU `mo½` Zmht h| Egr e‘>m _Z_| hmo` VmH$mo g_mYmZ Eg| H$aZmo Omo doX_| Vmgy§ eaUmJ{VH$s _`m©Xm hr Egr ho Omo eaU Am`mo hmo` VmH$s g~ Vahgy§ ajm
""_| hmW Omo{‹S>Ho$ JwéH$s eaU OmC§ hþ§'' ""_| Z_Z H$ê§$ hþ§'' ""_oamo H$ë`mU à^w H$aVhr h|. Vmgy§ XrZ^mdgm| eaUmJ{V hr H$aZrŸ&&10Ÿ&&
hmo`'' BË`m{XH$ dmŠ`Z² `O_mZHo$ A{YH$magm| H$ho Om` h| Vog| `hm§
lrAmMm`©MaUZ²Z| ^ŠVZ²H$o A{YH$magm| Cn`©Šw V dmŠ` H$ho h| Ego g_OZmoŸ&&9Ÿ&& ""newHo$ Xe àmU h|, AmË_m ½`mah_r ho'' Ego lw{V _| H$ømo ho. Vmgy§
àmUZH$sgrZm§B© Cna H$ho g~ íbmoH$ g~ {gÕ H$[adodmao h| Eg| OVm`doHo${b`o
gd©Wm Omo gmYZa{hV hm|` {VZHw§$ eaUmJ{V_|hþ BpÀN>V \$bH$s {g{Õ Xe íbmoH$gm| ñVmoÌH$mo {Zê$nU H$[aHo$ AmË_mH$sgr Zm§B© \$b Ajæ` ho Eg|
Ho$g| hmo`JrŸ? Š`m| Omo ^JdmZ² Vmo OrdH$s H¥${VHo$ AZwgma \$b XoV h|. g~ OVm`doHo${b`o AmË_ê$n ½`mah_| íbmoH$gm| ñVmoÌnmR>H$mo \$b H$hV h|Ÿ:
gmYZ N>mo{‹S>do_| XodVmÝVaH$mohþ AZmXa hmo`dogy§ XodVmhþ {d¿Z H$a|Jo Egr Ame‘>m
H$[aHo$ eaUmJ{V_| _mojê$nnZmo ho Eg| {gÕH$[adoHo${b`o {dkmnZ H$aV h|Ÿ: H¥ $ îUml`_² BX§ ñVmo Ì § `… nR>o V ² H¥ $ îUgpÝZYm¡ Ÿ &&
Vñ`ml`mo ^do V ² H¥ $ îU: B{V lrdëb^mo @ ~« d rV² Ÿ &&11Ÿ&&
gd© - gm_mÏ`© - g{hV… gd© Ì ¡ d m{IbmW© H ¥ $ V² Ÿ &&
eaUñW-g_w Õ ma§ H¥ $ îU§ {dkmn`må`h_² Ÿ &&10Ÿ&& Ÿ&&ŸB{V lrdëb^mMm`©{da{MV_² H¥$îUml`ñVmoÌ_² gånyU©_²Ÿ&&
^mdmW© : O~ lrJmoHw$bmYreHw§$ gd©^mdH$[aH|$ OrdZo öX`_| ñWm{nV H$[a {b`o ^mdmW© : lrJmoH$w boída öX`_| {~amO| Vm nrN>ho þ gdm©Ë_H$[aHo$ {dZHo$ MaUH$_bH$mo
h| V~ dmHw§$ lrnwéfmoÎm_gy§ CËH¥$ï> gd©H$m_ nyU©H$[adodmamo H$hm nXmW© eof aho hoŸ? ñ_aU Amoa ^OZ (ŸgodmŸ) Z N>mo‹S>Zmo Egr _oar _{V ho.
Q>rH$m : AWm©V² à^w {gdm` H$moC Amoa ^ŠVHo$ H$m_nyaH$ Zmqh ho, dohr Q>rH$m : BVZo Am¡fYHo$ godZgy§ gwIr ^`mo Egmo nwéfhþ Am¡fY Im` Vmo AmJ| amoJ
gd©H$m_nyaH$ h|. {dZHw§${h O~ öX`_| ñWm{nV H$[a b`o h| V~, bm¡{H$H$ {gÕ hmo`doH$mo gå^d Z aho VmàH$ma àH¥$V_|hþ à^wH$s àmpßV ^`o nrN>|hþ OrdHw§$ Amgya
H$[adodmar `wŠVrZ²gy§ Amoa d¡{XH$ `mJm{XgmYH$ dMZZ²gy§ H$hm H$V©ì` hoŸ? H$Nw> OrdHo$ g“gy§ Amgwamdoe Zmqh hmo`doHo${b`o à^wH$mo ñ_aU Amoa ^OZ ê$n gmYZ
H$V©ì` Zmqh ho. gmo{h lr_hmà^yZ²Zo "AÝV…H$aUà~moY' J«ÝWHo$ àW_ íbmoH$_| Am¡fYH$sZmBª gXm H$V©ì` ho. Eg| lr_hmà^wOr X¡drOrdZ²Ho$ Cna H¥$nm H$[aH|$
H$ømo ho Omo ""ho AÝV…H$aUŸ! _oamo dmŠ` gmdYmZ hmo`H|$ gwZ. Omo lrH¥$îUgy§ {dZHw§$ OVm`doHo${b`o ""_oar Egr _{V ho'' `m àH$ma Amkm H$ao h|Ÿ&&4Ÿ&&
A{YH$ H$moC X¡dV, XmofH$[aH|$ a{hV, Zmqh ho''. BVZo à^w EH${h {ZXm}f h|, Amoa
g~ gXmof h|. Vmgy§ {ZXm}fH$m| öX`_| ñWm{nV {H$`ogy§ ^ŠVHo$ g~ H$m_H$s {g{Õ Ÿ&&ŸB{V lrMVw…íbmoH$sH$s Jmoñdm{_ lrZ¥qghbmbOr _hmamO H¥$V
ho. Amoa nyd© Omo ZmaXm{XH$ _w{Z`| ^`o h| {dZZohþ ^JdËàmpßVHo${b`o à^wH$s godm d«O^mfm Q>rH$m g_mßVŸ&&
H$[adoH$mo CnXoe {H$`mo ho. O~ Ego à^w{h OmHo$ öX`_| {~amOo dm ^ŠVHw$ godmHo$
\$b_| H$hm Ý`yZVm a{h Om` hoŸ? g~ H$m_ nyU© {h hmo` hoŸ&&3Ÿ&&
MVw…íbmoH$s…Ÿ MVw…íbmoH$s…Ÿ
315 316
&& ^pŠVd{Y©Zr Ÿ&& {Z_©b AÝV…H$aU ^`o h| do, d¡am½` ho gma Om_| Ego, kmZHw§$ àmßV hmo`Ho$ AmnHo$
ñWmZHw§$ àmßV hmo` h|'' BË`m{XH$ dmŠ`Z²gy§ VmH$s d¥{Õ {Zê${nV ho gmo XmZ-
(16)
d«Vm{XH$ _`m©Xm_mJu` gmYZZ²gy§ hmo` gHo$ ho. Amoa d¥{ÕH$mo \$b kmZ AWdm
AW nw{ï>_mJ©_| A“rH¥$V Amoa ^pŠVH$s d¥{ÕHo$ àH$maHw§$ Zmht Om{Zdodmao _`m©Xm_mJu`^pŠV ho, Vmgy§ AjaH$s àmpßV H$am`do_| dmo ^pŠV CnjrU hmo`
OrdZ²Ho$ Cna H¥$nm H$[adodmao lrAmMm`©Or, ñdàH${Q>V _mJ©_| àdV©_mZm ^pŠV Om` ho. Vmgy§ nwéfmoÎm_brbmH$mo AZw^d H$am`dodmar Omo nw{ï>^pŠV Amoa VmH$s
Amoa VmH$s d¥{ÕHo$ àH$ma H${hdoH$s à{Vkm H$aV h|Ÿ: d¥{ÕHo$ Cnm`H$mo `m J«ÝWgy§ lrAmMm`©Or {Zê$nU H$aV h| gmo C{MVVa ho.
`Wm ^pŠV… àd¥ Õ m ñ`mV² VWmo n m`mo {Zê$ß`Vo Ÿ && A~ n{hbo ~rO^md ÑT> hmo`doH$mo H$ømo VmH$mo ñdê$n H$hV h| Omo
~rO^mdo ÑT> o Vw ñ`mV² Ë`mJmV² ldU-H$sV© Z mV² Ÿ &&1Ÿ&& nw{ï>_mJ©Ho$ AmMm`©Ûmam _mJ©ar{V AZwgma à^wHw§$ AmË_m à^¥{VH$mo {ZdoXZ ^`o
nrN>o à^w ñdV… dm OrdH$m| eaU {gÕ H$aV h| VmHy$ `m J«ÝW_| "~rO^md' H$ømo
`WmŸ=ŸOm àH$magy§ ~rO^mdoŸ=Ÿ~rO^md Om` ho. Oog| joÌ_| ~rO ~mo`o nrN>o ObgoMZm{XH$ hmo` V~ A‘w>am{X hmo` ho,
^pŠV…Ÿ=Ÿ^pŠV ÑT>oŸ=ŸÑT> (Ÿg{VŸ=Ÿ^`onoŸ) Ho$db ObgoMZ A‘w>aH$s CËn{Îm_| Oog| Ag_W© ho Eg| ^pŠV_mJ©_| AmJo H$ømo
~rO^md ^`o nrN>o ldU-_ZZm{X ^pŠVHw§$ CËnÝZ H$[a gHo$ h|. {dZm ~rO^md
àd¥ÕmŸ=ŸàH$f©H$[aHo$ d¥qÕJV VwŸ=ŸVmo, Ë`mJmV²Ÿ=ŸË`mJgm|
do A{H$pÄMËH$aàm`: h| Eg| lrh[aam`Or Amkm H$aV h|Ÿ&&1Ÿ&&
ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo`,ŸVWmŸ=Ÿdm àH$maHo$ ldU-H$sV©ZmV²Ÿ=ŸldU-H$sV©Zgm|
Cnm`…Ÿ=ŸCnm`H$mo (^pŠV…=^pŠV, àd¥Õm=àH$ï>ê$ngm|
Eg| ~rOH$s ÑT>VmH$mo àH$ma àW_íbmoH$gy§ H${hHo$ AÝ` ì`mnmagy§hþ dm_|
d¥qÕJV)
{d¿Z Zmht Am`doHo${b`o ^JdX²^OZê$n Cnm`H$s ÑT>Vm {g{ÕHo${b`o A~
{Zê$ß`VoŸ=Ÿ{Zê$nU {H$`mo Om` ho ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo` ho H$hV h|Ÿ:
^mdmW© : lrAmMm`©Or Amkm H$aV h| Omo ñd_mJu` ^pŠVH$s d¥{Õ hmo`doHo$ ~rOXmT² > ç© à H$mañVw J¥ h o pñWËdm ñdY_© V …Ÿ&&
Cnm`H$mo {Zê$nU hmo` ho. gmo Vmo ñd_mJ©_| H$ho ^`o gmYZgy§ Amoa Omo _`m©Xm_mJu`
Aì`md¥ Î mmo ^Oo V ² H¥ $ îU§ ny O `m ldUm{X{^…Ÿ&&2Ÿ&&
gmYZ h| {dZH$mo n[aË`mJ VWm ñd_mJu` ldU Amoa H$sV©Z H$mo n[aerbZ
H$[adogy§ ^md ÑT> hmo` V~ ^pŠVH$s d¥{Õ hmo` ho.
~rOXmT²>ç©àH$ma:Ÿ=Ÿ~rOH$s ÑT>VmH$mo (ŸgZ²Ÿ=Ÿhmo`Ho$Ÿ)
Q>rH$m : `hm§ H$moC H$ho Omo ^pŠVH$s CËn{Îm Amoa VmH$s d¥{ÕHo$ Cnm` Vmo àH$ma, VwŸ=ŸVmo, J¥hoŸ=ŸYa_| nyO`mŸ=ŸnyOmgm|
lr^mJdV VWm JrVmOr à^¥{V J«ÝWZ²_| {dñVmagy§ d{U©V h|. V~ lrAmMm`©Or pñWËdmŸ=Ÿa{hHo$,ŸñdY_©V:Ÿ=ŸAnZo- ldUm{X{^:Ÿ=ŸldU Am{Xgm|
VmHo${b`o ZyVZ J«ÝW H$[adoH$mo n[al_ Š`m| H$aV h|Ÿ? Egr e‘>mH$mo g_mYmZ Vmo Y_©Ho$ AZwgma,ŸAì`md¥Îm:Ÿ=ŸAì`md¥Îm H¥$îU§Ÿ=ŸlrH¥$îUH$m|,Ÿ^OoV²Ÿ=Ÿ^OZmo
`h ho Omo lr^mJdVm{XH$Z²_| ""XmZ d«V Vn hmo_ On ñdmÜ`m` g§`_ Amoa BVa
lo` CZH$[aHo$ lrH¥$îU_| ^pŠV {gÕ hmo` ho'' BË`m{X íbmoH$Z²gy§ Omo ^pŠVH$s ^mdmW© : ñdY_m©MaUnyd©H$ J¥h_| a{hHo$, godmà{VHy$b CÚmoJHw§$ N>m§{S>Ho$, nyOm
CËn{ÎmH$mo àH$ma Amoa ""AmnH$s H$WmHo$ nmZ H$[adogy§ {OZHw§$ ^pŠVH$s d¥{Õ Amoa
^pŠVd{Y©Zr Ÿ ^pŠVd{Y©Zr Ÿ
317 318
Amoa ldUm{XH$ gy§ lrH¥$îUH$mo ^OZ (ŸgodmŸ) H$aZmo gmo ~rO^mdH$s ÑT>VmH$mo ì`md¥ Î mmo @ {n ham¡ {MÎm§ ldUmXm¡ `Vo V ² gXmŸ&&
(ŸCnm`Ÿ) àH$ma ho. VV: ào _ VWm@@gpŠVa² ì`gZ§ M `Xm ^do V ² Ÿ &&3Ÿ&&
~rO§ VX² CÀ`Vo emóo ÑT>§ `Z² Zm@{n Zí`{VŸ&&
Q>rH$m : BVZo, nw{ï>_mJ©_| CŠV gmYZgy§ AÝ` _`m©{XH$ gmYZH$mo n[aË`mJ
H$[adoH$mo _ybHo$ "Vw' eãXgy§ gy{MV hmo` ho. Amoa nw{ï>_mJu` gmYZZ²_| _w»` godm ì`md¥Îm:Ÿ=Ÿì`md¥Îm hmo`don| (ŸAmgÁ`Ÿ=ŸOmo{‹S>H|$Ÿ)
gmo ^OZmZwHy$b J¥h_| aho {dZm hmo` gHo$ Zmht. Vmgy§ _yb_| J¥h_| a{hdoH$mo H$ømo
A{nŸ=Ÿhþ, ham¡Ÿ=ŸlrH¥$îU_| ldUmXm¡Ÿ=ŸldU Am{X_|
ho. Amoa Y_© Xmo` àH$maHo$ h|. Vm_| EH$ Vmo OmH$mo eara_| AÝV Amdo gmo
(ŸXohY_©Ÿ) Amoa Xygamo AmË_m_| OmH$mo AÝV Amdo ho gmo (ŸAmË_Y_©Ÿ). Vm_| {MÎm§Ÿ=Ÿ{MÎmHw§$ gXmŸ=ŸgXm
g³Ü`mdÝXZgy§ bo`H|$ `mJn`©ÝV Y_© ñdJm©{X^moJê$n \$bHw§$ Xododmao h| gmo \$b `VoV²Ÿ=Ÿà`ËZerb ahoZmo (V{h©=V~) VV²Ÿ=Ÿdmo
earagy§ AZw^yV hmo` h|, Amoa JrVmOr_| H$øo à_mU \$b^moJ hmo`MwHo$ V~ VV:Ÿ=ŸVmgy§, ào_Ÿ=Ÿào_ emóoŸ=Ÿemó_|, ÑT>§Ÿ=ŸÑT>
n¥ÏdrCna {Jao ho. Vmgy§ "ñdY_©' nXgy§ `h Y_© Zmht boZmo {H$ÝVw AmË_Y_©, Omo AmgpŠV:Ÿ=ŸAmgpŠV ~rO§Ÿ=Ÿ~rO, CÀ`VoŸ=ŸH$ømoŸOm`Ÿho
H$mhþ àH$magy§ {dH¥$V Zmht hmo`dodmamo ^JdÕ_© ho, gmo boZmo Eg| gy{MV hmo` ho. MŸ=ŸAmoa, ì`gZ§Ÿ=Ÿì`gZ `V²Ÿ=ŸOmo, Z A{nŸ=ŸH$~hþ Zmht
gmo Y_© à^wH$s godm ho. gmo lr^mJdV_| àôbmXOrH$mo dMZ ho Omo ""AmXe©(H$mM)_|
`XmŸ=ŸO~, ^doV²Ÿ=Ÿhmo` Zí`{VŸ=ŸZï> hmodo ho
à{V{~på~V _wIHw$§ Xo{IH|$ AnZo _wI_| Omo-Omo e¥J§ ma hmo` gmo{h à{V{~å~ñWmZr`
_wIHw§$ hmo`. Vog| _Zwî` à^wHw§$ Omo-Omo _mZ Xo` ho gmo AmË_mHo${b`o{h ho'' Eg|
d{U©V ^JdËgodmê$n Omo AmË_Y_© gmo "ñdY_©' nXgy§ {b`mo Om` ho. Amoa ^mdmW© : A~ H$Nw> CÚmoJ H$aZmo n‹S>o Vmohþ {MÎmHw§$ ldUm{Xgy§ à^w_|{h am{IHo$
"ñdY_©V:' Eg| "V{gb²'ŸàË``mÝV ê$n {bIdoH$mo A{^àm` Vmo `h ho Omo H$aZmo. Eg| H$[adogy§ àW_ ào_ öX`_| ñ\w$ao ho, VmnrN>o à^w_| AmgpŠV hmo` ho,
"V{gb²'ŸàË``mÝV eãX Aì`` hmo`dogy§ Oog| dm_| H$mhþ àH$maH$s {dH¥${V Zmht VmnrN>o à^w_| ì`gZ hmo` ho. Eg| ì`gZ n`©ÝV ^md ~T>o V~ ~rO^md ÑT> ^`mo
hmo` ho Eg| `hm§hþ Aì`dH$mo à`moJ H$`m} ho Vmgy§hþ H$mhþ àH$magm| {dH¥$V Z hmo` Eg| OmZZmo. Om OrdHw§$ AmJo H$ho à_mU ~rO^mdH$s ÑT>Vm ^B© hmo` gmo Ho$g|hþ
Egmo Y_© bodoH$mo A{^àm` Xrgo ho. Amoa \$bmË_H$ "lrH¥$îU'Ho$ CnmXmZgy§ `h ^pŠV_mJ©gy§ gaHo$ Zmht ho.
^OZ _oao \$bê$n ho Eg| Om{ZHo$ H$[adoH$mo ~moY hmo` ho. `m_| Omo "nyOm' eãX
ho Vmgy§ AmJ_moŠV nyOmH$mo J«hU H$[adoH$mo Zmht ho {H$ÝVw lrJmonrOZZ²Zo ""àU` Q>rH$m : ^JdËgodm_| à{VHy$b ì`mnmaH$mo Ë`mJ H$[adoH$s Amkm AmJoHo$ íbmoH$gy§
nyd©H$ Xe©Zgy§ `o h[aUr`| lrH¥$îUH$mo nyOZ H$aV ^Bª'' Eg| Xe_ñH$ÝY_| H$ømo H$ar. A~ H$Nw> CÚmoJ H$aZmo n‹S>o Vmohþ {MÎmHw§$ à^w_|{h am{IHo$ H$aZmo. Amoa
ho dhm§ ào_ nyd©H$ Xe©ZH$m| "nyOm'Ho$ AW©ê$n {JÝ`mo ho, Egr nyOm `hm§hþ bodoH$s ì`md¥{Îm_| VWm ì`md¥{Îmgy§ _wŠV hmo`Ho$ ldUm{X H$aZo. "Am{X'ŸeãX _yb_|
ho. Amoa ldUH$s Omo _yb_| Amkm ho gmo godmHo$ AZmoga_| H$[adoH$s hoŸ&&2Ÿ&& {b»`mo ho Vmgy§ ldU, ñ_aU, {MÝVZ, H$sV©Z à^¥{V AZmoga_| H$aZo. Eg|
^pŠV_mJu` ^pŠVH$s d¥{Õ hmo`doH$mo Cnm` H${hHo$ A~ ^pŠV ~‹T>doH$mo H«$_
A~ à^w_| ÑT>{dídmg hmo` Vmo à^whr dmH$mo `moJ-jo_ MbmdV h| naÝVw H$hV h|. Omo àW_ Vmo lrAmMm`©OrHo$ Hw$bÛmam ^JdX“rH$ma {gÕ hmo` V~ ào_
ÑT>{dídmg Z Amdo Ego OrdZ²Hw§$ Jm¡Unj_| ì`md¥{Îm (ŸCÚmoJŸ) H$[adoH$s Amkm BVZo ñdV: à^w_| àd¥{Îm H$am`dodmamo ñZohH$mo A‘w>a öX`_| ñ\w$ao ho. VmnrN>o
H$aV h|. à^w_|hr _ZHy§$ bJm`dodmar AmgpŠV hmo` ho, VmHy§$ "àm¡T>ñZoh' H$ho h|. VmnrN>o
EH$ jUhþ à^wH$mo {d`moJ gømo Z Om` Egmo à^w_| ì`gZ hmo` ho. Eg| ì`gZ
^pŠVd{Y©Zr Ÿ ^pŠVd{Y©Zr Ÿ
319 320
n`©ÝV ^md ~‹T>o V~ ~rO^md ÑT> ^`mo Eg| OmZZmo. Om OrdHw§$ AmJo H$ho à_mU
~rO^mdH$s ÑT>Vm ^B© ho gmo Xw:g“m{X bm¡{H$H$Xmof Am` {_bdog§y Amoa H$mbm{XH$Z²H$s Q>rH$m : O~ à^w_| ñZoh hmo` V~ bm¡{H$H$_| ñZoh Z aho. Eg| O~ à^w_| AmgpŠV
à{VHy$bVmê$n Abm¡{H$H$ Xmofgy§hþ ^pŠV_mJ©gy§ gaHo$ Zmht hoŸ&&3Ÿ&& hmo` V~ J¥h_|gy§ AmgpŠV Ny>{Q> Om` ho BVZmo{h Zmht {H$ÝVw J¥h_| aho Ego ór-
nwÌ à^¥{V (Ÿ^JdXr` Z hm|` VmoŸ) _moH$m| ^JdÕ_© H$[ado_| `o g~ ~mYH$ h| Eg|
Eg| H«$_gy§ ñZoh ~‹T>doH$s ar{V H${hHo$ A~ ñZoh hmo`do_| ~mYH$ê$n XrIo h| Amoa {dZ_| AZmË_VmH$shþ ñ\y${V© hmo` ho. BVZo, ^JdXr`Ho$ AmË_m Vmo
à^w{gdm` Amoa dñVyZ²_| ñZoh, J¥h_| AmgpŠV Amoa à^w{dZmhþ H$mb{Zdm©h `o VrZ lrH¥$îU h| Vmgy§ Omo ^JdËgå~ÝYdmao Ord h| {VZ_| AnZonZoH$s ñ\y${V© hmo` ho,
Xmof h|, gmo O~ à^w_| EH$ ^md ~T>o V~ EH$ ~mYH$ {_Q>o, Xygamo ^md ~T>o V~ (Ÿ^JdËgå~ÝY a{hVŸ) ór-nwÌm{XH$Z²_| AnZonZoH$s ñ\y${V© Zmht hmo` ho. Š`m|
Xmo` ~mYH$Xmof {Zd¥Îm hm|` Amoa O~ à^w_| ì`gZ n`©ÝV ^md hmo` V~ Omo do Vmo bm¡{H$H$mgpŠVHo$ H$maUê$n h|. dohþ `{X ^JdXr` hm|` Vmo ^JdXr`nZogy§
^md{dKmVH$ g~ Xmof Xyar hmo` h| gmo Om H«$_gy§ EH$ ^mdH$s d¥{Õ_| EH$ XmofH$s AmgpŠV ~mYH$ Zmht ho Vmgy§ {dZH$mo ~mYH$nZmo XrIdo_| Zmht Amdo ho.
{Zd¥{Îm hmo` gmo H«$_ H$hV h| :
A~ ñZohd¥{ÕH$s namH$mð>m H$hV h| Omo O~ à^w_| ì`gZ ^`mo V~ gmo Ord
ñZohmX² amJ{dZme: ñ`mX² AmgŠË`m ñ`mX² J¥hmé{M:Ÿ&&4Ÿ&& H¥$VmW© hmo` ho. BVZo, "AW©' Omo ^pŠV_mJ©H$s ar{VHo$ AZwgma à^wH$mo \$bê$ngå~ÝY
J¥ h ñWmZm§ ~mYH$Ëd_² AZmË_Ëd§ M ^mgVo Ÿ && gmo OmHw§$ ^`mo ho Egmo Ord hmo` Om` hoŸ&&5Ÿ&&
`Xm ñ`mX² ì`gZ§ H¥ $ îUo H¥ $ VmW© : ñ`mV² VX¡ d {hŸ&&5Ÿ&&
Eg| à^w_| ì`gZdmaoH$s `mo½`Vm, ^md Amoa \$b H$mo {Zê$nU H$[aHo$ A~
dmHo$ AmJoH$s ì`dñWm H$hV h|Ÿ:
ñZohmV²Ÿ=ŸñZohgm| MŸ=ŸAmoa
amJ{dZme:Ÿ=ŸamJH$mo {dZme AZmË_Ëd§Ÿ=ŸAZmË_nZmo
VmÑeñ`m@{n gVV§ J¥ h ñWmZ§ {dZmeH$_² Ÿ &&
ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo` ho ^mgVoŸ=Ÿ^mgo ho, `XmŸ=ŸO~
Ë`mJ§ H¥ $ Ëdm `Vo X ² `ñVw VXWm© W £ H $_mZg:Ÿ&&6Ÿ&&
AmgŠË`mŸ=ŸAmgpŠVgm| H¥$îUoŸ=ŸlrH¥$îU_|
b^Vo gw Ñ T>m§ ^pŠV¨ gd© V mo @ ß`{YH$m§ nam_² Ÿ &&
J¥hmé{M:Ÿ=ŸKa_| Aé{M ì`gZ§Ÿ=Ÿì`gZ, VXmŸ=ŸV~
ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo` ho EdŸ=Ÿhr (Ÿ^ŠV:Ÿ)
VmÑeñ`Ÿ=ŸdogoHw§$ J¥hñWmZ§Ÿ=ŸKa_| ahZmo
J¥hñWmZm§Ÿ=ŸKa_| aho^`oZ²H$mo H¥$VmW:Ÿ=ŸH¥$VmW©
A{nŸ=Ÿhþ, gVV§Ÿ=Ÿ{ZaÝVa {dZmeH§$Ÿ=Ÿ{dZmeH$ ho
~mYH$Ëd§Ÿ=Ÿ~mYH$nZmo ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo`, {hŸ=Ÿhr
(ŸVñ_mV²Ÿ=ŸVmgm|Ÿ) Ë`mJ§Ÿ=ŸË`mJ VwŸ=ŸVmo, gwÑT>m§Ÿ=ŸgwÑT>
H¥$ËdmŸ=ŸH$aHo$, `:Ÿ=ŸOmo gd©V:Ÿ=Ÿg~gm|, A{nŸ=Ÿ^r
^mdmW© : à^w_| àr{V hmo`dogy§ AÝ`Ì ñZohH$mo Zme hmo` ho, Am¡a à^w_| AmgpŠV
hmo`dogy§ J¥hm{XH$_| Aé{M hmo` Om` ho Am¡a J¥h_| aho ^`o nXmW© ^pŠV_| ~mYH$ VXWm©W£H$_mZg:Ÿ=ŸdmHo${b`ohr _Z A{YH$m§Ÿ=ŸA{YH$
Amoa AZmË_r` XrIdo bJm h|. Amoa O~ lrH¥$îU_| ì`gZ hmo` Om` ho V~hr ho OmH$mo EgmoŸ(ŸgZ²Ÿ=Ÿhmo`Ho$Ÿ) nam§Ÿ=Ÿloð>, ^pŠV¨Ÿ=Ÿ^pŠVHw§$
^ŠV H¥$VmW© ^`mo H$ømo Om` ho, `o {ZíM` ho. `VoV²Ÿ=Ÿ`ËZ H$aoŸ(Ÿg:Ÿ=ŸdmoŸ) b^VoŸ=ŸàmßV H$ao ho
^pŠVd{Y©Zr Ÿ ^pŠVd{Y©Zr Ÿ
321 322
""h_hþ J¥hH$mo Ë`mJ H$[aHo$ ^pŠV ~T>md|Jo'' Egmo _Z_| {Zí`` H$[aHo$ A{YH$ma
^mdmW© : Ego ^mddmao OrdHw§$hþ VmÑe ^JdXr`Ho$ g“ {dZm Ka_| pñW{V ho gmo {dZm `{X J¥hH$mo Ë`mJ H$ao VmHw§$ Eg| H$[adoH$mo {ZfoY (Ÿ""Ë`mJo ... VWmÝZV:''
^mdH$mo Zme H$[adodmar ho Vmgy§ dmHw§$ J¥h_| ahZmo C{MV Zmht ho. Vmgy§ dm íbmoH$gy§Ÿ) H$aV h|. Aé Ego AnŠd^mddmaoHw§$ H$moD$ Xmof Z Amdo Amoa H$mbhþ
^mddmamo J¥hH$mo Ë`mJ H$[aHo$, _Z_| EH$ à^wH$m|{h {_bdoH$s A{^bmfm am{IHo$, {ZH$g Om` Egmo gwb^ añVm CÎmaíbmoH$ (Ÿ""AV: ñWo`§ ... Z Xwî`{V''Ÿ)_|
^mdHw§$ dT>m`doH$mo `ËZ H$ao Vmo Eg| H$aVo-H$aVo gwÑT> Egr nam ^pŠVHw§$ H$hV h|Ÿ:
àmßVŸH$ao ho.
Ë`mJo ~mYH$^y ` ñËd§ Xw : g§ g Jm© V ² VWm@ÝZV:Ÿ&7Ÿ&
Q>rH$m : BVZo, Omo OmH$mo Zme H$[adodmamo ho gmo dmHo$ g_rn a{h Z gHo$. Oogo AV: ñWo ` § h[añWmZo VXr`¡ : gh VËna¡ : Ÿ&
""ho H$_b garIo ZoÌdmaoŸ! O~gy§ AmnHo$ MaUma{dÝXH$mo ñne© ^`mo ho V~gy§ Amoa AXy a o {dàH$f} dm `Wm {MÎm§ Z Xw î `{VŸ&8Ÿ&
bmoJHo$ AmJ| h_ R>m‹S>o a{h gH|$ Zmht h|'' Eg| ~«OaËZê$n lrJmonrOZZ²Zo
lrR>mHw$aOrgy§ H$ømo ho. VmH$s {dd¥{Îm_| lrAmMm`©Or Amkm H$ao h| Omo Oog| XohHo$
Ë`mJoŸ=ŸË`mJ_| h[añWmZoŸ=ŸlrH¥$îUHo$ ñWmZ_|
A{^_mZdmamo nwéf ì`mK«Hw§$ Xoh{dKmVH$ g_{PHo$ dmH$s nmg R>m‹S>mo Zmht a{h
gHo$ ho Eg| VmÑerHw§$ bm¡{H$H$mgŠVHo$ nmg a{hdogy§ ^mdH$s hm{Z hmo` Om` ho. Xw:g§gJm©V²Ÿ=ŸXwï>Ho$ g§gJ©gy§ VËna¡:Ÿ=ŸdmHo$ nam`U
Vmgy§ dm ^mddmamo J¥hH$mo Ë`mJH$[aHo$, _Z_| EH$ à^wHo${h {_bdoH$s A{^bmfm VWmŸ=ŸAmoa, AÝZV:Ÿ=ŸAÝZgy§ VXr`¡:Ÿ=ŸVXr`Ho$, ghŸ=Ÿg“
am{IHo$, ^mdHw§$ ~T>m`doH$moŸ`ËZ H$ao Vmo Eg| H$aVo-H$aVo gwVam§ ÑT> Egr ^pŠVHw§$ ~mYH$^y`ñËd§Ÿ=Ÿ~hmoVŸ~mYH$nZmoŸho ñWo`§Ÿ=ŸahZmo, (ŸqH$dmŸ=ŸAWdmŸ)
gånmXZ H$aoŸho. AV:Ÿ=Ÿ`m{b`o AXyaoŸ=ŸXya Zmqh Eg| Ÿ
dmŸ=ŸAmoa, {dàH$f}Ÿ=ŸXya `WmŸ=ŸOm àH$magm|, {MÎm§Ÿ=Ÿ{MÎm
`hm§ àW_ ì`gZ n`©ÝV ^mdH$[aHo$ gdm©nZmoÚ (Ÿgd© bm¡{H$H$mgpŠVHy§$ (ŸñWo`Ÿ§ =ŸahZmoŸ) ZŸ=ŸZmqh, Xwî`{VŸ=ŸXy{fV hmo`
Nw>S>m`dodmarŸ) ^pŠV H${hHo$ nwZ: gwÑT> ^pŠV H${hdoH$mo A{^àm` `h ho Omo
n{hboH$s ^pŠVhþ \$bê$n Vmo ho naÝVw "gwÑT>' BVZo gdm©Ë_^mdê$n gmjmV²
^mdmW© : OmHw$§ ì`gZ n`©ÝV ^md ~T²çmo Zmht ho Ego nwéfHw$§ ^pŠV ~T>m`doH$o {b`o
ñdê$nH$mo AZw^dê$n \$b Om_| ho Egr ^pŠVHw§$ àmßV hmo` ho. _ybíbmoH$_|
J¥h N>mo{‹S>do_| Xw:g“ Amoa AÝZXmof ~hmoV ~mYH$ ho. gmo Xmof Z Am`doHo${b`o Ohm§
""bm^ hmo` ho'' Eg| H$ømo ho dmH$mo A{^àm` `h ho Omo nyd© H$ømo Omo AË`ÝV
godmH$mo àdmh MbVmo hmo` Ego à^wHo$ ñWmZ_| à^wH$s godm-ñ_aU nam`U
JmT>^md VmH$[aHo$ {dÚ_mZ XohH$mo O~ Zme hmo` V~ brbm_| Cn`moJr Abm¡{H$H$Xoh
^JdX²^ŠVHo$ g“ {ZaÝVa aho; Vm_|hþ à^w_| Amoa ^ŠV_| Xmof~w{Õ Z hmo` Eg|
dmH$s hmo` Om` ho nrN>o dm Xohgy§ gmjmV ñdê$ngå~pÝY \$bHw§$ àmßV hmo` ho.
g_rn_| AWdm Xya_| ahZmo.
`h ^pŠV \$bê$n ho Eg| OVm`doHo${b`o "gd©gy§ A{YH$' Amoa "na' Eg| _yb_|
Xmo` {deofU {X`o h|. BVZo, _wŠË`m{XH$gy§ A{YH$ Amoa AJ{UV na_mZÝXê$n
nwéfmoÎm__| OmH$mo gå~ÝY ho Egr ^pŠV ho, Eg| {deofUÛ`gy§ gy{MV hmo` Q>rH$m : OmHw§$ ì`gZ n`©ÝV ^md ~T²çmo Zmht ho Ego nwéfHw§$ ^pŠV ~T>m`doHo${b`o
hoŸ&&6Ÿ&& J¥h N>mo{‹S>do_| ~mYH$ ~hmoV ho. n{hbo H$ømo Omo J¥hË`mJr dmHw§$ ~rO^mdH$s Egr
ÑT>Vm ho Omo dmHw§$ Xw:g§gJm©{X Xmof H$Nw> ~mYm H$[a gHo$ Zmht ho. naÝVw `mHw§$ Vmo
{deof ^md Zmht hmo`dogy§ Xw:g§gJ© Xmof ~hmoV ~mYm H$ao ho. Amoa eara{Zdm©hHo${b`o
A~ H$Xm{MV² H$moC ^pŠV_mJu` nydm}ŠV Ë`mJH$mo ñdê$n g_Po {dZm{h
^pŠVd{Y©Zr Ÿ ^pŠVd{Y©Zr Ÿ
323 324
bmoH$_| H$mhþ OJo OmZmo n‹S>o dhm§ Omo Xo` gmo g~ boZmo n‹S>o V~ dm_| à^wHw§$ Z godm`m§Ÿ=Ÿgodm_|, dmŸ=ŸAWdm Zme:Ÿ=ŸZme, ŠdŸ=ŸH$hÿ§
g_ß`m} ^`mo AÝZhþ Amdo VmHo$ J«hUgy§ ~{h_w©InZmo hmo` Om`. Eg| Amoahþ ~hmoV H$Wm`m§Ÿ=ŸH$Wm_|, dmŸ=Ÿhþ A{nŸ=Ÿhþ, ZŸ=ŸZmht
Xmof hmo` ho. {dZ_| _w»` Vmo Xw:g“ Amoa AÝZXmof ho Vmgy§ _yb íbmoH$_| XmoCH$mo ÑT>mŸ=ŸÑT>, AmgpŠV:Ÿ=ŸAmgpŠV (Ÿñ`mV²Ÿ=ŸhmoV hoŸ)
CnmXmZ {H$`mo ho.
`mdÁOrd§Ÿ=ŸOrdZ n`©ÝV B{VŸ=ŸEgr, _oŸ=Ÿ_oar
^doV²Ÿ=Ÿhmo` ho _{V:Ÿ=Ÿ_{VŸ(ApñVŸ=Ÿho)
Vmgy§ H$mb{Zdm©h hmo` Amoa Xmof Z Am`doHo${b`o gmo (ŸEgo AnŠd^mddmamoŸ)
Ohm§ ñd_mJ©H$s (Ÿ=d¡îUd AmJ_emó_| {bIr ^B©Ÿ)ar{VHo$ AZwgma godmH$mo
àdmh MbVmo hmo` Ego à^wHo$ ñWmZ Omo JmodÕ©Z (Ÿ{Vén{V, lra“Or, nmÊSw>a“ ^mdmW© : à^wH$s godm_| VWm ^JdËH$Wm_| OmH$s ÑT> AmgpŠV OrdZ n`©ÝV aho
{dQ²>R>bZmWOr, e’moÕma ~oQ>ÛmamH$m, ÛmaH$m, aUN>mo‹S>Or, OJÝZmWam`Or, ho dmH$mo H$mhþ àH$magy§ Zme Z hmo` Amoa nw{ï>_mJu` \$b dmHw§$ {gÕ hmo` dm_|
~ÐrZmWOrŸ) Am{X Vm_| aho. Vm_|hþ ^JdX²^ŠVHo$ g“ {ZaÝVa aho; Vm_|hþ à^wH$s g§e` Zmht ho Eg| _oar ~w{Õ_| Amdo ho.
godm-ñ_aU nam`U aho. dhm§hþ Ego Z H$ao Vmo Xw:g“m{XH$ Xmof bJ Om§` Vmo g~
OrdZ {N>Z_| ì`W© hmo` Om`. Q>rH$m : lrAmMm`©Or àH${Q>V nw{ï>_mJm©Zwgmar Egr à^wH$s godm_| VWm EVÝ_mJu`
^JdëbrbmH$s H$Wm_| OmH$s AmgpŠV (Ÿ{MÎmHo$ ì`mg“nyd©H$ ÑT> AmJ«hŸ) aho;
A~ {ZaÝVa Eg| pñW{V H$[ado g y § H$Xm{MV² H$mo D $ ^JdXr`H$mo BVZo, H$mhþHw$ godm_| Vmo H$mhþHw$ H$Wm_| Amoa H$mhþHw$ Xmo`_| AmgpŠV hmo` gmohþ
A{Vn[a{MVnZogy§ Xmof XrIdo_| Amdo Vmohþ AmN>mo Zmht Vmgy§ àH$mamÝVagy§ a{hdoH$s "`mdÁOrdZ' Zm_ Ohm§ Vm§B© Xoh_| àmU aho Vhm§ Vm§B© aho Vmo dmH$mo H$mhþ àH$magy§
Amkm H$ao h| Omo Oog| à^w_| Amoa à^yHo$ ^ŠV_| Xmof~w{Õ Z hmo` Eg| g_rn_| Zme Z hmo` Amoa nw{ï>_mJu` \$b dmHw§$ {gÕ hmo` dm_| g§e` Zmht hmo`doHo${b`o
AWdm Xya_| ahoZmo, naÝVw ^JdXr`Ho$ g“ {dZm jUdmahþ ahoZmo Zmht. Vog| {dZHw§$ lr_hmà^wOr Amkm H$a| h| Omo _oar ~w{Õ_| Eg| Amdo ho Omo dmH$mo H$moD$ àH$magy§
AnZrCna VWm AnZ²Hw§$ {dZH$sCna A^md Am`do XoZmo Zmht. Vmgy§ Eg| ahoZmo Ho$ Zme Z hmo`. `o H${hdogy§ \$bH$s {Z:gpÝX½YVmH$mo ~moY hmo` hoŸ&&9Ÿ&&
Om_| _Z_| H$moC àH$maH$mo Xmof Am`doHw§$ Z nmdoŸ&&8Ÿ&&
Eg| godmgŠV Amoa H$WmgŠV Hw§$ Xo{IHo$ H$moC AmgpŠVHo$ A^md_|hþ
Eg| à^w_| AË`ÝV ^md ~‹T>dogy§ J¥h Ny>Q> Om` dmH$s Amoa AkmZgy§ J¥h N>mo‹S>o CËgmhgy§ godm H$ao Vmo dmHw§$ ~mYm hmo` gmo Amoa VmH$s {Zd¥{ÎmH$mo Cnm` A~ H$hV
dmH$s {g{ÕHo$ Cnm` Amoa dmH$mo \$b H$ho. A~ nw{ï>_mJu` godm Amoa H$Wm dm_| h|Ÿ:
AÝ`Va(ŸXmo_|gy§ H$moB© EH$Ÿ)_| AmgpŠV am{IdodmaoHw§$hþ \$bH$s {g{Õ hmo` gmo
H$hV h|Ÿ: ~mYgå^mdZm`m§ Vw Z¡ H $mÝVo dmg Bî`Vo Ÿ &&
h[añVw gd© V mo ajm§ H$[aî`{V Z g§ e `:Ÿ&&10Ÿ&&
go d m`m§ dm H$Wm`m§ dm `ñ`m@@gpŠVa² ÑT>m ^do V ² Ÿ &&
`mdÁOrd§ Vñ` Zmemo Z Šdm@nr{V _{Va² __Ÿ&&9Ÿ&& ~mYgå^mdZm`m§Ÿ=Ÿ~mYH$s h[a:Ÿ=ŸlrH¥$îU, VwŸ=ŸVmo
gå^mdZm_|, VwŸ=ŸVmo gd©V:Ÿ=Ÿg~ Vahgy§
`ñ`Ÿ=ŸOmH$s Vñ`Ÿ=ŸdmH$mo EH$mÝVoŸ=ŸEH$mÝV_| ajm§Ÿ=Ÿajm, H$[aî`{VŸ=ŸH$a|Jo
^pŠVd{Y©Zr Ÿ ^pŠVd{Y©Zr Ÿ
325 326
dmg:Ÿ=ŸahZmo, ZŸ=ŸZmqh (ŸVÌŸ=Ÿdm_|Ÿ)Ÿg§e`:Ÿ=ŸgÝXoh `:Ÿ=ŸOmo, EVV²Ÿ=Ÿ`mHw§$ (Ÿham¡Ÿ=ŸlrH¥$îU_|Ÿ)
Bî`Vo = Ano{jV ho ZŸ=ŸZmqh (ŸApñVŸ=ŸhoŸ) g_Yr`oVŸ=ŸAmN>r ^m§{Vgm| ÑT>mŸ=ŸA{dMb, a{V:Ÿ=Ÿàr{V
AÜ``Z H$aoJmo, Vñ`Ÿ=ŸdmHw$ ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo`Jr
^mdmW© : godm_| ~mYH$s gå^mdZm_| godm N>m§{S>Ho$ EH$mÝVdmg H$[ado_| {hV
Zmht ho. Š`m|Ÿ? Omo à^w gd©Ho$ Xw:IH$mo haU H$[adodmao h| Vmgy§ à^w g~ ~mYmZ²Hw§$ ^mdmW© : D$na H$ho à_mU Omo dmUr_|hþ Zmht Am` gHo$ {H$ÝVw AZw^dgy§
Xya H$[aHo$ ^ŠVHo$ ^mdH$s ajm H$a|Jo dm_| g§e` Zmht ho. Om{Zdobm`H$ JyT> ho VÎd OmH$mo Egr ^pŠVH$s d¥{ÕH$mo emó {Zê${nV {H$`mo
ho. `m emóHw§$ gå`H$ àH$magy§ AWm©ZwgÝYmZnyd©H$ Omo nmR> H$ao VmHw§$hþ Eg|
Q>rH$m : godm H$[ado_| ÑT>Vm Zmht hmo`dogy§ CÛoJ hmo` gmo Amoa ^moJH$s AmgpŠV H$aV-H$aV {Zînmn AÝV:H$aU O~ hmo` V~ à^w_| ÑT> àr{V hmo`.
hmo` gmo godm_| ~mYH$ g_OZo. ""Ego ~mYH$s gå^mdZm_| _mogy§ godm Zmht ~Zr
gHo$ ho Vmgy§ _| J¥hHw§$ N>m§{‹S>Ho$ H$moC EH$mÝV (ŸñWbŸ)_| Om`Ho$ ^JX²^OZ Q>rH$m : BVZo, `mH$mo AWm©ZwgÝYmZnyd©H$ {ZË` nmR> H$[adogy§ _mJ©_| é{M hmo`
H$ê§$Jmo'' Egmo {dMm[aHo$ godmHw$ Z N>mo‹S>o. Š`m|Ÿ? Omo à^w gd©Ho$ Xw:IH$mo haU Amoa ^pŠV_mJu` AmMm`©Ûmam eaUmJ{V hmo`dogy§ à^w_| ÑT>a{V, BVZo ag^md`wŠV
H$[adodmao h| Vmgy§ h[aZm_ ho gmo CÛoJm{XH$Hw§$ {_Q>m`Ho$ godm_| AmgpŠV ÑT> ñZoh hmo`Ÿ&&11Ÿ&&
H$aoJmo. Vmgy§ Oog| ~Zo Vog| godm hr H$ao. Eg| H$aZhmaH$mo à^w ^md ~T>md|Jo dm_|
H$mhþ àH$maH$mo g§e` Z H$aZmo. Eg| hr H$Wm_| AmgŠV hmo` dmHw§$ {d¿Z Amdo
B{V lrdëb^Mm`©Or{da{MV "^pŠVd{Õ©Zr'H$s
Vmohþ dmHw§$ H$Wm Z N>mo‹S>Zr. (Ÿ`{X Eg| H$aoJmoŸ) Vmo à^w g~ ~mYmZ²Hw§$ Xya H$[aHo$
Om_| OmH$s àd¥{Îm hmo`Jr dm_| dmHo$ _ZHw§$ {ZíMb H$aoJ| Eg| {dídmgnyd©H$ Jmoñdm_r lrZ¥qghbmbOr_hmamO {da{MV
g_OZmoŸ&&10Ÿ&& d«O^mfm_| g§{jßV Q>rH$m g_mßV ^B©Ÿ&&
h[a¨Ÿ=Ÿlrh[aHw§$ {^ÝZmZ²Ÿ=Ÿ{^ÝZŸ-Ÿ{^ÝZ doXH$s V¡{Îmar` lw{V_| ""Hy$ß`mä`… ñdmhm'' dhm§gy§ bo`H|$ ""gdm©ä`…
Z_ñH¥$Ë`Ÿ=ŸZ_Z H$[aHo$ gd©gÝXohdmaH$mZ²Ÿ=Ÿg~ gÝXoh ñdmhm'' (ŸH¥$îU`Owd}X V¡.g§.7Ÿ&4Ÿ&12Ÿ) dhm§ Vm§B© ObHo$ ^oXH$mo {Zê$nU ho. Vm
à_mU JwUhþ ^oXHw§$ àmßV hmo` h| gmo H$hV h|.
VX²JwUmZm§Ÿ=Ÿ{dZHo$ JwUZ²Ho$ Xya H$[adodmao
{d^oXH$mZ²Ÿ=Ÿ{d^oX H$[adodmao ^mdmZ²Ÿ=Ÿ^mdZ²Hw§$
JwU^oXmñVw VmdÝVmo `mdÝVmo {h Obo _Vm…Ÿ&
qde{VYmŸ=Ÿ~rg àH$maHo$ dú`oŸ=ŸH$hþ§Jmo
`mdÝV…Ÿ=Ÿ{OVZo VmdÝV…Ÿ=ŸCVZo,
^mdmW© : à^yZ²Hw§$ Z_Z H$[aHo$ ^pŠVHo$ gmYZ_| OmoŸ-ŸOmo gÝXoh h| {dZHw§$
{_Q>m`dodmao; Amoa aOmoJwU, V_moJwU Amoa gÎdJwU {dZHw§$ {Zd¥Îm H$[adodmao (Ÿ^oXm…Ÿ=Ÿ^oXŸ) VwŸ=Ÿhr
Ý`maoŸ-ŸÝ`mao ~rg àH$maHo$ ^mdZ²H$m| _| AmJo {Zê$nU H$ê§$ hþ§. OboŸ=ŸObHo$ {df`_| JwU^oXm…Ÿ=ŸJwUZ²Ho$ ^oX
_Vm…Ÿ=Ÿ_mZo J`o h| (ŸgpÝVŸ=Ÿh|Ÿ)Ÿ{hŸ=Ÿhr
Q>rH$m : BVZo Ord à^wHw§$ Z_Z {dZm Amoa H$m`© Zht H$a gHo$ ho Ego OVm`doHo${b`o
Amn àW_ Z_Z H$[adoH$s Amkm H$aV h|. ""VX²JwUmZm§ {d^oXH$mZ²'' `m _ybHo$ ^mdmW© : ""Hy$ß`mä`… ñdmhm Hy$ë`mä`… ñdmhm'' (ŸH¥$îU`Owd}X V¡.g§.7Ÿ&4Ÿ&12Ÿ)
dmŠ`Ho$ Xmo-Mma AW© hmo` gHo$ h|. BË`m{X V¡{Îmar` g§{hVm_| ObHo$ {OVZo ^oX H$ho h| CVZohr lrh[aHo$ JwUZ²Ho$ ^oX
h| `h {ZíM` ho.
Oog| à^yZ²Ho$ Omo gd©g_Ëdm{X JwU {dZHo$ {_Q>m`dodmao ^md h|. BVZo ^ŠV
`{X ^mdHw§$ ~T>m`H|$ ^pŠV H$ao Vmo à^w AmnwZmo gd©g_Ëdê$n Omo JwU ho VmHw§$ Q>rH$m : {OVZo ObHo$ ^oX V¡{Îmar` lw{V_| à{Vnm{XV h| {dVZo {h ^mdHo$ hþ ^oX
Ob^oX:Ÿ Ob^oX:Ÿ
329 330
h|. Oog| Ob_| Vmn{ZdV©H$nZmo, ew{Õ H$[adonZmo, nw{ï> H$[adoH$mo BË`m{X JwU h| Jm`H$hþ nwéfmoÎm_, {dZH$s {d^y{V, JwUmdVma, Amoa A§em{XH$Z²H$s brbmHo$
Ego JwU ^md_| hþ h| Eg| OVm`doHo${b`o ObH$mo Ñï>mÝV hoŸ&& ^oXH$[aHo$ JmZ H$ao h|. Vog| hr gÎdm{XH$ JwUZ²Ho$ ^oXH$[aHo$ H$moC AH$m_, H$moC
_mojH$m_, H$moC ñdJ©H$m_ Amoa H$moC bm¡{H$H$ H$m_Zmdmao h|. Vmgy§ {dZH$mo ^md
à^wHw§$ Jm`Z {deof {à` hmo`dogy§ àW_ Jm`H$Ho$ ^mdH$mo {Zê$nU H$aV Hy$nHo$ ObH$s Vwë` ho. BZ ^mdZ²H$mo {ddaU H${nbXodOrZo XodhþVrOrHw$§ lr^mJdVHo$
h|Ÿ: V¥Vr`ñH$ÝY_| H$sZmo ho. Vmgy§{h (Ÿ^mdHo$ ^oXgy§ {hŸ) ^pŠVHo$ hþ 82 àH$ma hmo`
h| gmo lrà^wMaUZ²Zo "^pŠVh§gm{XH$'_| {Zê$nU {H$`o h|Ÿ: ""ldUm{X ZdH$hþ
A{YH$m[aHo$ ^oXgy§ H$_©, kmZ, CnmgZm Amoa ^pŠV_mJu`nZ²Ho$ ^oXgy§ AZoH$
Jm`H$m… Hy $ ng‘>mem "JÝYdm© ' B{V {dlw V m…Ÿ&&2Ÿ&& àH$maHo$ hmo` h|'' BË`m{X.
Hy $ n^o X mñVw `mdÝVg² VmdÝVg² Vo @ {n gå_Vm…Ÿ&&
A~ `hm§gy§ {ÛVr` Amoa V¥{V` ^mdH$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ:
JÝYdm©Ÿ=ŸJÝYd© `mdÝV:Ÿ=Ÿ{OVZ|
B{VŸ=Ÿ`m| Hy$n^oXm…Ÿ=ŸHy$dmHo$ ^oX Hw $ ë`m… nm¡ a m{UH$m… àmo Š Vm… nmaån`© ` w V m ^w { dŸ&&3Ÿ&&
{dlwVm…Ÿ=Ÿà{gÕ VmdÝV…Ÿ=Ÿ{dVZ| jo Ì -à{dï>mg² Vo Mm@{n g§ g mamo Ë n{Îm-ho V d…Ÿ&&
Jm`H$m…Ÿ=ŸJm`Z H$[adodmao VoŸ=Ÿdo, A{nŸ=Ÿhþ
Hy$ng‘>mem…=Hy$dmHo$ ObHo$ Oogo h| gå_Vm…Ÿ=Ÿ_mZo J`o h| ^w{dŸ=Ÿ^yVbno A{nŸ=Ÿhþ
nmaån`©`wVm…Ÿ=Ÿnaånamgy§ `wŠV (Ÿ`{XŸ=ŸOmoŸ)
^mdmW© : JmZ H$[adodmao "JÝYd©'Ho$ Zm_gy§ à{gÕ h|. do Jm`H$ Hy$nHo$ Oogo h|. nm¡am{UH$m…Ÿ=ŸnwamUH$Wm H$[adodmao joÌà{dï>m…Ÿ=ŸIoV_| à{dï>
do g~ Jm`H|$ Vwë` Zht h|. {H$ÝVw {OVZo Hy$dmHo$ ^oX h| {dVZo hr Jm`H$Z²Ho$ ^oX
Hw$ë`m…Ÿ=ŸZha (ŸV{h©Ÿ=ŸVmoŸ)
h|.
àmoŠVm…Ÿ=ŸH$ho J`o h| g§gmamoËn{ÎmhoVd…Ÿ=ŸAhÝVm-
Vo MŸ=ŸAmoa do __VmH$mo H$maU ~Zo h|
Q>rH$m : BVZo Hy$nHo$ ObH$sZm§B© {dZ Jm`H$Z²H$mo ^md ho. Hy$nH$mo Ob erVH$mb_|
CîU Amoa CîUH$mb_| erVb aho ho, VmnHw§$ Xya H$ao ho Amoa ì`` H$[adogy§ AmN>mo
hmo` ho Eg| BZ Jm`H$Z²H$mo ^mdhþ O‹S> nwéfH$s O‹S>VmHw§$ {_Q>mdo ho, g§gmaHo$ Vmngy§ ^mdmW© : H¥${Ì_ ZXr "Hw$ë`m' Zm_gy§ à{gÕ ho. dmH$s Zm§B© nm¡am{UH$ h| gmo
VßV ^`o nwéfZ²Ho$ VmnHw§$ {Zd¥Îm H$ao ho Amoa JmZ H$adogy§ ~‹T>o ho VWm AmN>mo hmo` nmaån`©`wŠV h|. eara Amoa órH$mo dmMH$ "joÌ' eãX ho. Vmgy§ do nm¡am{UH$ Omo
ho. aÁOw (ŸañgmŸ) H$[aHo$ Oogo Hy$dmH$mo Ob J«hU {H$`mo Om` ho Eg| JmZ H$[aHo$ Xoh{Zdm©h AWdm órŸ-ŸHw$Qw>å~m{XH$ Ho${b`o nwamU ~m§{MdoH$mo H$m`© H$a| Vmo dohþ
hr Jm`H$Ho$ ^mdH$mo J«hU H$[adoH$mo A{^àm` `hm§ XrIo ho. do g~ Jm`H|$ Vwë` g§gmamoËn{ÎmHo$ H$maUê$n hmo` h|.
Zht h|. {H$ÝVw {OVZo Hy$dmHo$ ^oX h| {dVZo hr Jm`H$Z²Ho$ ^oX h|. BVZo, Oog| H$moC
Hy$dmH$mo Ob Imamo hmo`, H$moCH$mo \$sH$mo hmo`, H$moCH$mo {VŠV Ob hmo`, H$moC Q>rH$m : BVZo Obme`gy§ bo`H|$ joÌn`©ÝV Hw$ë`m naånamJV Obàdmh`wŠV hmo`
n[aUm__| gwI Xo`dodmao hmo` Amoa H$moC n[aUm__| Xw…I Xo`dodmamo hmo` ho; Vog| ho. Eg| hr nwamUHo$ AW© am{Ido_| nm¡am{UH$ naånamgy§ AW©H$mo gL²>J«h H$[adodmao
Ob^oX:Ÿ Ob^oX:Ÿ
331 332
hmo` h|. gX²Jwê$Z²Ho$ nmg CnXoe J«hUH$[aHo$ nwamUHo$ AW©Hw§$ Jwégm| nT>o h|. n[a Ÿ
Omo nwamUnmR>r gX²Jwégm| CnXoe J«hU{H$`o {~Zm Amoa gX²Jwégm| AW© OmZo {~Zm, ^mdmW© : Jm`H$ Omo doí`m{X`wŠV hm|`, _X_| _Îm hm|` {dZH$mo ^md JÎm©Ho$
lr^mJdVm{XH$_| ^mfmÌ` Amoa Amgwaì`m_mohm{X brbm d{U©V ho VmHo$ AkmZgy§ ObH$s Vwë` hmo` ho. JmZH$[aHo$ {h AmOr{dH$m H$[adodmao ZrM nwéfZ²H$mo ^md
nwamUH$mo AW© g_Pmdo Vmo dmgy§ H$moC AW© {gÕ Zmqh hmoV ho. Vmgy§ Jwê$nXoem{XH$H$s CpÀN>ï> (ŸOyR>oŸŸ) Obg_mZ
nm¡am{UH$Z²Hw§$ AË`mdí`H$Vm aho ho. Vm {~Zm H$Wm H$ao Vmo gmo H$Wm lmoVmHw§$ \$b hmo` ho.
Xo`dodmar Zmqh hmo` ho. Oog| H¥${Ì_ ZXr (ŸZhoaŸ) à{V{XZ à`ËZ H$[adogy§ (ŸAWm©V²
~‹S>o Obme` AWdm ~‹S>r ZXr gy§ Ob {_{bdono hrŸ) AmN>r ar{Vgy§ ~ho ho Vog|
nm¡am{UH$Hw§$hþ {ZaÝVa nwamUHo$ nmR> H$[adogy§ ^mdH$mo CX` hmo` ho, AÝ`Wm Zmht Q>rH$m : BVZo ""Oog| dmam§JZmH$mo Amoa órH$mo g§gJ© H$[adodmaoZ²Ho$ g“gy§ _moh Amoa
hmoV ho Eg|hþ `mnogy§ OmÝ`mo Om` hoŸ&&3Ÿ&& ~ÝY hmo` ho Vog| `m OrdHw§$ AmoaHo$ g“_| Zmqh hmo` ho'' Eg| lrH${nbXodOrZo
Amkm H$ar ho. Vmgy§ doí`m{XH$Z²H$mo g“ _hm~mYH$ ho. órH$mo g“ H$[aHo$hþ Omo
à^wH$mo ^OZ H$ao Vmo AmN>mo hmo` gHo$ naÝVw do ^OZ (ŸgodmŸ)hþ Zmqh H$a| h|. Š`m|
eara Amoa órH$mo dmMH$ "joÌ' eãX ho. Vmgy§ do nm¡am{UH$ Omo Xoh{Zdm©h Omo _Îm h|. Vmgy§ {dZHw§$ ñdm{_Ÿ-ŸgodH$^mdH$mo AZwgÝYmZ Zmqh aho ho. Ego
AWdm órŸ-ŸHw$Qw>å~m{XH$Ho${b`o nwamU ~m§{MdoH$mo H$m`© H$a| Vmo dohþ g§gmamoËn{ÎmHo$ Jm`H$ lrH¥$îUHo$ JwUH$mo JmZ `{X H$ao h| Vmo gmohþ _mhmËå` Om{ZHo$ Zmqh H$a|
H$maUê$n hmo` h|. BVZo, Oog| Hw$ë`mH$mo Ob joÌ_| Om` Vmo YmÝ` CËnÝZ H$[ado_| h| {H$ÝVw CÎm_ ñda Amoa JrV _| de hmo`H|$ H$ao h|. Vmgy§ {dZH$mo ^md Im‹S>mHo$
g_W© hmo` ho Vog| nm¡am{UH$hþ d¥{ÎmHo${b`o nwamU dmMZ H$ao Amoa ^rVa ^mda{hV ObH$sZm§B© H$bw{fV _mÝ`mo Om` ho. naÝVw Omo {Z_©Ëga hmo`H|$ à^wHo$ JwUJmZ
hmo` Vmo lmoVmHw$§ g§gmaH$s CËn{ÎmHo$ H$maU ~Zo h|. Oogo nm¡am{UH$ órŸ-ŸHw$Qw>å~m{XH$Ho$ H$[adodmao h| {dZH$mo ^md Vmo Hy$nHo$ ObH$s Vwë` OmZZmoŸ&&4Ÿ&&
nmofUmW©hr nwamUH$mo Cn`moJ H$ao Amoa Amn dmà_mU Mbo Zm§{h Vmo g§gmaH$s
CËn{ÎmHo$ H$maU hm|` Vog| nydí© bmoH$_| H$ho Jm`H$ à^¥{Vhþ `{X órŸ-ŸnwÌm{XH$Ho${b`o
JmZ H$a| Vmo dohþ g§gmamoËn{ÎmHo$ H$maUê$n hm|` Eg| _ybHo$ "A{n' eãXgy§ gy{MV JmZH$[aHo$ {h AmOr{dH$m H$[adodmao ZrM nwéfZ²H$mo ^md CpÀN>ï> (ŸOyR>oŸŸ)
hmo` ho. Obg_mZ hmo` ho. BVZo OyR>o ~mgZ à^¥{V Imgm H$a| V~ g~ OyR>mo Ob Om
Im‹S>m_| O_m hmo` ho dm Im‹S>mH$mo Ob Oogo ew{Õ H$[adoHo$ H$m`©_| A`mo½` hmoV
ho Vog| JmZmonOrdr ZrM nwéfZ²H$mo ^mdhþ gËnwéfZ²Hw§$ AmXa H$[ado`mo½` Zmqh hmoV
A~ MVwW©-nÄM_ ^mdH$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ: ho.
do í `m{X-g{hVm _Îmm Jm`H$m "JV© ' gpÄkVm…Ÿ&&4Ÿ&& A~ fð>-gßV_ ^mdH$mo {Zê$nU Ñï>mÝVnyd©H$ H$aV h|Ÿ:
ObmW© _ o d JVm© ñ Vw ZrMm JmZmo n Or{dZ…Ÿ&&
öXmñVw npÊS>Vm: àmo Š Vm ^JdÀN>mó-VËnam…Ÿ&&5Ÿ&&
doí`m{Xg{hVm…Ÿ=Ÿdoí`m Am{XHo$ g“ JmZmonOr{dZ…Ÿ=ŸJm`Zgy§ gÝXo h -dmaH$mg² VÌ gy X m Jå^ra-_mZgm…Ÿ&
_ÎmmŸ=ŸCÝ_Îm, Jm`H$m…Ÿ=ŸJm`H|$ AmOr{dH$m Mbm`dodmao,
JV©gpÄkVm…Ÿ=ŸJS²>T>oHo$ g_mZ VwŸ=ŸVmo, ObmW©_odŸ=ŸObHo$ AW©
{H$ÄMŸ=ŸAmoa, ZrMm…Ÿ=ŸZrM JVm©…Ÿ=ŸJS²>T>mHo$ Oogo OmZZo
Ob^oX:Ÿ Ob^oX:Ÿ
333 334
^JdÀN>móVËnam…Ÿ=Ÿ^JdV² emó_| VËna VÌŸ=ŸCZ_| VWmŸ=ŸAmoa, ~wYm…Ÿ=Ÿkm{Z AënlwVm…Ÿ=ŸAënkm{Z
npÊS>Vm…Ÿ=ŸnpÊS>V|, VwŸ=ŸVmo Jå^ra-_mZgm…Ÿ=ŸJå^ra _ZHo$ H$_bgånyUm©…Ÿ=ŸH$_bgy§ ^`m} ^`mo doeÝVm…Ÿ=ŸN>moQ>o VbmdHo$ Oogo
öXm…Ÿ=ŸAm|S>o Obdmamo Im‹S>m gÝXoh-dmaH$m…Ÿ=ŸgÝXoh Xya H$[adodmao ga…Ÿ=Ÿgamoda Oogo n[aH$s{V©Vm…Ÿ=ŸH$ho h|
àmoŠVm…Ÿ=ŸH$ho J`o h| gyXm…=gwÝXa ObHo$ Hw§$S>Ho$ g_mZŸh|
^mdmW© : nyd©íbmoH$_| H$ho Ego AÝV{Z©ð>mdmao Amoa gÝXohHw§$ {Zd¥Îm H$[adodmao
^mdmW© : ^JdÀN>mó, Omo lr^mJdVŸ-ŸJrVm BË`m{X, Vm_| VËna Ego Omo npÊS>Vhþ `{X à^w_| ào_dmao hm|` Vmo H$_bgm| `wŠV VbmdHo$ ObH$s Vwë`
npÊS>V bmoJ h| {dZH$mo ^md öX (ŸXhŸ)Ho$ ObH$s Vwë` ho. Jå^ra ho _Z {OZH$mo {dZH$mo ^md OmZZmo. à^wHo$ {dfo ào_dmao Amoa emóHo$ Wmoao AÜ``Zdmao nwéf
BVZo AÝV{Z©ð>mdmao Amoa ^JdÀN>mó_| gÝXohHw§$ {_Q>m`dodmao Omo npÊS>V h| "doeÝV' (ŸN>moQ>o VbmdŸ) Oogo ^mddmao hmo` h|.
{dZH$mo ^md AmN>o Obdmao öXH$s Vwë` ho.
Q>rH$m : BVZo Om_| H$_b à\w$pëbV hmo` aho h| Ego VbmdH$mo Ob Xe©Z_mÌgy§{h
Q>rH$m : BVZo ZXr à^¥{V_| Ohm§ Ob ~hmoV Am|S>mo {ZaÝVa ahoVmo hmo` dmHw§$ "öX' gd© BpÝÐ`Z²Hw§$ gwI H$[adodmamo hmo` ho, dm Ob_| gwJÝY ~hmoV hmo`dogy§ ^«_am{XH$
H$ømo Om` ho. öX_| Oog| Ob {ZaÝVa erVb aho ho Amoa nídm{XH$Z²Ho$ àdoe- hþ H$_bno Amdo h| Amoa ~hmoV gwÝXa Ob hmo`dogy§ gmag à^¥{V njrhþ dmHo$
nmZm{XH$gy§hþ _{bZ Zmqh hmo` ho Vog| npÊS>V dŠVmZ²H$mo ^mdhþ gm§gm[aH$ Vmngy§ gm¡ÝX`©Hw§$ ~T>m`dodmao hmo` h| Vog| AÝV{Z©ð>mdmao npÊS>V, gd© gÝXohHw§$ {_Q>m`dodmao
VßV Zmqh hmo` ho Amoa Hw$VH$m©{XH$gy§ hþ e§e`dmamo Zmqh hmo` ho -ŸEgmo OVm`doH$o {b`o npÊS>V Amoa à^w_| ào_dmaoZ² H$mo ^mdhþ Ego ObH$s Vwë` hmo` hoŸ&&6Ÿ&&
ObHo$ öXH$mo Ñï>mÝV `hm§ lr_hmà^wOrZo
Xr`mo hoŸ&&5Ÿ&& à^wH$o {dfo ào_dmao Amoa emóHo$ Wmoao AÜ``Zdmao nwéf "doeÝV' (ŸN>mQo >Vo bmdŸ)
Oogo ^mddmao hmo` h|. BVZo N>moQ>o VbmdH$mo Ob ~hmoV new à^¥{VHo$ AmH«$_UH$[aHo$
Jå^ra ho _Z {OZH$mo BVZo AÝV{Z©ð>mdmao Amoa ^JdÀN>mó_| gÝXohHw§$ H$bw{fV hmo` ho Vog|, do nwê$f `Ú{n ào_dmao h| Vmohþ emómÜ`Z ~hmoV Zmqh
{_Q>m`dodmao Omo npÊS>V h| {dZH$mo ^md AmN>o Obdmao öXH$s Vwë` ho. BVZo Oog| hmo`dogy§, Xw…g“m{XH$ Xmof hmo` Om` Vmo {dZH$mo ^md jrU hmo` Om` ho Eg|
~hmoV gwÝXa ObH$mo BH$R>mo g_wXm` Xo{Idogm| hr _ZHw$ àgÝZ H$[adodmamo hmo` OVm`doHo${b`o N>moQ>o Vbmd Oogmo {dZH$mo ^md H$ømo ho.
ho Vog| `m íbmoH$_| H$ho Ego npÊS>Vhþ _ZHo$ gd© gÝXohZ²Hw§$ {_Q>m`H|$ _ZHw§$ àgÝZ
H$[adodmao h| Eg| g_OZmo. A~ Xe_Ÿ-ŸEH$mXe_ ^mdH$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ:
^mdmW© : H$_©H$[aHo$ ewÕ naÝVw emómÜ``Z VWm ^pŠV {OZH$s Aën ho A~ ~mah_| ^mdH$mo à{VnmXZ H$aV h|.
{dZH$mo ^md A{VN>moQ>o VbmdHo$ ObH$s Vwë` OmZZmo. `moJ, Ü`mZ Am{XH$[aHo$
g§`wŠV nwéfZ²Ho$ ^md d¥{ï>ObHo$ g_mZ {JZo Om` h|. Vnmo - kmZm{X-^mdo Z ñdo X OmñVw àH$s{V© V m…Ÿ&&8Ÿ&&
Q>rH$m : BVZo, {deof N>moQ>o VbmdHo$ Ob Oogo do dŠVmhþ H$_©H$[aHo$ B©ídaHw§$ VnmokmZm{X^mdoZŸ=ŸVn, kmZ Am{X ^mdZ²gw (Ÿg§`wŠVm…Ÿ=Ÿg§`wŠVŸ)
An©UH$a| Vmgy§ {dZH$mo {MÎm ewÕ hmo` Om` ho. naÝVw N>mQ>o Vbmd_| Oog| damh VwŸ=ŸVmo, ñdoXOm…Ÿ=ŸngrZmHo$ g_mZ, àH$s{V©VmŸ=ŸH$ho Om` h|
à^¥{V {\$a| V~ g~ Ob H$sM`wŠV hmo`Ho$ nmZ H$[ado bm`H$ Zmqh aho ho Vog|
{dZ dŠVmH$mo ^mdŸ- ""A{¾hmoÌHw§$ hmo_|'' ""ñd©JH$s H$m_Zmdmamo Ap½Zï>mo_ `mJ
H$ao'' BË`m{X lw{VHo$ dmŠ`Z²gy§ gH$m_Hw§$ `mJH$mo A{YH$ma ho, Om_| \$bH$mo ^mdmW© : "Vn' BVZo nÄMmp½Z à^¥{VHw§$ ghZ H$aZmo Amoa "kmZ' BVZo Ord Amoa
ldU Z hmo` dm_|hþ {díd{OV²Ý`m`gy§ \$bH$s H$ënZm hmo` gHo$ ho Vmgy§ H$_© Bída Ho$ ñdê$nHw§$ OmZZmo. gmo Ego Vnmo_mJu, kmZ_mJu dŠVmZ²Ho$ ^md ngrZmHo$
BídaHw§$ AnU© H$[adoHo${b`o H$[adoH$mo Zmqh ho {H$ÝVw \$bHo${b`o ho, Amoa OmHw§$ ObH$s ~am~a OmZZo.
`mJ H$[adoH$mo A{YH$ma Zht ho gmo{h ^pŠVH$mo A{YH$mar ho BË`m{XH$ H$_©O‹S>H$s
AgX² (ŸImoQ>rŸ)~mVZ²Ho$ A{^{Zdoegy§Ÿ-H$bw{fV (Ÿ_{bZŸ) hmo` Om` ho. {dZH$mo Q>rH$m : BVZo, {H$VZoH$ bmoJ Vngy§{h à^wH$s AmamYZm H$[adoH$mo H$ho h|.
^md Egmo Š`m| hmo` Om` ho gmo H$hV h| Omo ""_oao {b`o H$_© H$[adodmamo hmo'' ""_oao {H$VZoH$ ""dm ~«÷Hw§$ Om{Zdodmao _mojHw§$ àmßV hmo` ho'' BË`m{X lwVrZ²H$mo gm§Mmo
{b`o H$_© H$[adogy§ {h Vw {g{ÕHw§$ àmßV hmo`Jmo'' ""_ao_| _ZHw§$ YmaU H$a'' AW© (Ÿ^mdŸ) Zmqh Om{Zdodmao kmZgy§{h _moj {_bdoH$s ~mV H$aV h|. naÝVw
BË`m{XŸ-à^yZ²Ho$ lr_wIHo$ dmŠ`Ho$ AkmZgy§ {dZH$mo ^md Egmo hmo` Om` ho. lr^mJdVHo$ ""YZ Hw$b ê$n emó ~b VoO àVmn nwéfmW© Amoa ~w{Õ à^¥{V
à^wHw§$ àgÝZ H$[adodmao Zmqh ho. {H$ÝVw JOoÝÐH$s ^pŠV Xo{IHo${h à^wZo H¥$nm
"nëdb' Amoa "doeÝV' `o Xmo n`m©` eãX h| Vmohþ ""doeÝVoä`… ñdmhm H$ar ho. Vmgy§ ^pŠVH$[aHo$ {h à^w àgÝZ hmo` h| Eg| _| OmZw§ hþ§'' Amoa ""lo`Hw§$
nëdboä`… ñdmhm'' `m ar{Vgy§ doX_| n¥WH²$ {JZo h| Vmgy§ `hm§ lrAmMm`©OrZohþ òddodmar AmnH$s ^pŠVHw§$ N>mo{‹S>Ho$ Ho$db kmZ gånmXZ_|{h Omo ŠboeHw§$ YmaU
n¥WH²$ Ñï>mÝVê$n _mZo h|. Vmgy§ ObHo$ ñdmXHo$ ^oXgy§ `hm§ {dZH$mo ^oX g_OZmoŸ&&7Ÿ&& H$ao ho {VZHw§$, Vwf (Ÿ{N>bH$mŸ) Hy$Q>dodmaoHw§$ Oog| MmoIm H$moC {XZ Zht {_bo ho Vog|
dmHw§$, ^JdmZ² Šboe hr Xo`dodmao hmo` h|'' BË`m{X dmŠ`Z²_| {~Zm ^pŠV Ho$db
kmZ Amoa Ho$db Vn VWm "Am{X'eãX _yb_| ho Vmgy§ dUm©l_Ho$ Y_© g~ ì`W©
A~ ½`mah_| ^mdH$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ: `moJ, Ü`mZ Am{XH$[aHo$ g§`wŠV à`mgê$n {JÝ`o h|. ^JdËgå~ÝYgm| a{hV dUm©l_Y_©H$s lr^mJdV²_| {ZÝXm
nwéfZ²Ho$ ^md d¥{ï>ObHo$ g_mZ {JZo Om` h|. BVZo, d¥{ï>H$mo Ob O~ n¥Ïdrno {Jao H$[a ho. Vmgy§ à^wH$s ^pŠV _w»` ho. dmHw§$ N>m§{S>Ho$ Vn Amoa kmZ _| {Zð>mdmao
ho V~ gd© Xoe_| ì`mßV hmo` Om` ho, gd© ñWb_| gwb^ ar{Vgy§ {_{b gHo$ ho, dŠVmZ²Ho$ ^md ngrZmH|$ ObH$sZm§B, Ho$db ŠboeHw§${h àmßV hmo` h|. ngrZmH$mo
Amoa joÌm{X_| n‹S>o Vmo AmN>mo YmÝ` hþ CËnÝZ H$[a gHo$ ho. Vog| hr `moJrHw§$ hþ Oogo Ob Oogo ñZmZ, AmM_Z, Vmn {_Q>m`do_| Amoa AÝ` H$m`©Z²Ho$ Cn`moJ_| Zmqh
`moJ H$aVr {~ar`m§ {dZH$mo ^md gH$b Xoh, BpÝÐ` à^¥VrZ²Hw§$ ì`mßV hmo` Om` Amdo ho {H$ÝVw Ho$db ŠboeHw§$ Xododmamo hmo` ho Vog| {dZ dŠVmZ²H$mo ^md hþ
Ob^oX:Ÿ Ob^oX:Ÿ
337 338
g_OZmoŸ&&9Ÿ&& XodmÚwnmgZmoX²^yVm…Ÿ=ŸXod Am{XZ²H$s CnmgZmg§y CËnÝZ
^y_o…Ÿ=Ÿ^y{_gy§ BdŸ=ŸOogo
A~ Voahd| ^mdH$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ: CX²JVm:Ÿ=ŸCËnÝZ hmo`dodmao n¥îdm…Ÿ=ŸAmogHo$ Ob Oogo
Abm¡ { H$Ho $ Z kmZo Z `o Vw àmo Š Vm hao a ² Jw U m…Ÿ& ^mdmW© Ob^oX:ŸOb^oX:Ÿ: Xodm{XH$Z²H$s CnmgZmH$[aHo$ CËnÝZ hmo`dodmao ^md
H$mXm{MËH$m… eãXmJå`m… nVÀN>ãXm: àH$s{V©Vm…Ÿ&&9Ÿ&& n¥Ïdrnogy§ {ZH$go Ob~wX²~wX² AWdm {h_H$U g_mZ hmo` h|.
Abm¡{H$Ho$ZŸ=ŸAbm¡{H$H$g§y `oŸ=ŸOmo Q>rH$m : BVZo Omo _Zwî` Xodm{XH$Ho$ nyOZ_|{h ""_| à^wH$mo ^OZ H$é§ hþ§'' Eg|
kmZoZŸ=ŸkmZg§y (Ÿ`wŠVmŸ=Ÿ`wŠVŸ) hao…Ÿ=Ÿh[aHo$ _m{Zdodmao h|, Amoa _yb_| "Am{X'eãX ho Vmgy§ {nV¥, _mV¥ à^¥{VZ²H$s godmHw$hþ
^JdX²^OZÝV…nm{V {JZdodmao h|, {dZH$mo ^md {h_H$U AWdm Obno hmo`dodmao
H$mXm{MËH$m…Ÿ=ŸH$^rŸ-ŸH$^r JwUm…Ÿ=ŸJwU (ŸVoŸ=ŸdmoŸ)
~wX²~wX² Oogmo g_OZmo. Š`m| Omo Xodm{XH$ZH$s CnmgZmgy§ {d^y{VH$mo AmamYZ hmo`,
hmo`dodmao, VwŸ=ŸVmo nVÀN>ãXm…Ÿ=Ÿn‹S>dogw hmoVo AdmO {nVm à^¥{VZ²H$s godmH$mo \$b ñdJm©{XH$ ho Amoa à^wH$s ^pŠVH$mo \$b Vmo
eãXJå`mŸ=ŸeãXgy§ OmZo OmVo àH$s{V©VmŸ=ŸH$ho Om` h| ñdê$nmZÝXê$n ho. Vmgy§ Xodm{XH$H$s ^pŠV_| Amoa à^w^pŠV_| Omo ~‹S>mo AÝVa ho.
dmHo$ AkmZgy§ do Xodm{XH$H$s CnmgZm H$ao h| gmo {dZH$s ^«mpÝV ho. Amoa Omo
^mdmW© : _hXZwJ«hnyd©H$ àmßV {H$`mo Omo Abm¡H${H$ kmZ VmH$[aHo$, H$Xm{MV² _hmnwéfZ²H$mo Amoa ^ŠVZ²H$mo nyOZ H$[adoH$s lr^mJdVà^¥{V emóZ²_| Amkm
àVrV hmo`dodmao Amoa doXgy§ Om{Zdo_| Am`dodmao, à^wHo$ JwUZ²Hw§$ Omo H${hdodmao h| Xo{Ido_| Amdo ho gmo Vmo ^JdËàr{V, ew{Õ à^¥{VHo$ gmYH$ hmo`dogy§ Xo{Ido_|
{dZH$mo ^md nd©Vm{Xgy§ n‹S>Vo PaZm Oogo hmo` h|. Amdo ho. dm AmkmHw§$ nyd© Xodm{XnyOZgy§ {^ÝZ _mZZr. Š`m| Omo Oogo ^ŠVm{XHo$
nyOZ_| nwéfmoÎm_H$s ^pŠVH$mo gmYH$nZmo ho Vog| Xodm{XH$Ho$ nyOZ_| Zht hmo`dogy§
dmHw$§ ^«mpÝVH$pënV {JÝ`mo ho. Vmgy§ nwéfmoÎm_H$s àmpßVHw$§ BÀN>ddo maoZH² $§w nwéfmoÎm_H$mo
Q>rH$m : nd©Vm{Xgw§ n‹S>Vmo PaZmH$mo Ob Oogo Xyagy§ dmH$s Üd{Z gw{ZHo$ Om{Zdo_|
^OZ (ŸgodmŸ) {h _w»` ho. gmo ~mV à_mUnwa…ga Q>rH$mJ«ÝWZ²_| {Zê${nV ho. gmo
AmdV ho Amoa H$Xm{MV² hr àVr{V_| AmdV ho Vog| hr BZ dŠVmHo$ ^mdhþ g_PZo.
J«ÝWHo$ {dñVmaHo$ ^`gy§ `hm§ {bIo Zht ho. Oog| VwfmaH$U AWdm Ob~wX²~wX²
Amoa YmamH$mo Ob Oog| {Z_©b, erVb, _mYw`©dmamo Amoa ñZmZ-AmM_Z-nmZ
ñZmZ, AmM_Z Amoa nmZm{X _| Cn`wŠV Zht hmo` h| Vog| Xodm{XH$Hw§$ nyOdodmaoZ²H$mo
H$[ado_| _Zmoha, VmnHw§$ {_Q>m`dodmamo hmo` ho Vog| hr Ego dŠVmZ²Ho$ Ûmam hmoVo
^mdhþ nwéfmoÎm_H$s àmpßV_| AZwn`wŠV hmo`dogy§ Ob ~wX²~wX²H$mo Xmï>m©pÝVH$ `WmW©
^JdX²JwUH$sV©Z hþ hmoVo h|.
hmo` ho.
^mdmW© : dUm©l_m{XY_©ê$n gmYZ nyd©H$ ZdàH$maH$s ^pŠVê$n _mJ©gy§, ào_nyU© `mÑem…Ÿ=ŸOm àH$maHo$ _`m©X¡H$-à{V{ð>Vm:Ÿ=ŸHo$db _`m©Xm_|
hmo`dogy§, {OZH$m| à^wHo$ Y_©H$s ñ\w$Vu hmo` EgoZ²H$mo ^md nd©Vm{Xnogy§ {JaVo àmoŠVm…Ÿ=ŸH$ho aho ^`o(Ÿ^do`w…Ÿ=Ÿhm|`,
ObH$s Vwë` ho. VmÑem…Ÿ=ŸVm àH$maHo$ (Ÿ`{XŸ=ŸOmoŸ) V{h©Ÿ=ŸVmoŸ)VoŸ=Ÿdo
d¥{Õ-j`-{dd{O©Vm…Ÿ=Ÿd¥{Õ- ñWmdam…Ÿ=ŸpñWa Ob Oogo
Q>rH$m : `mH$mo ñnï>mW© `h ho Omo Om OrdH$mo à^wZo _`m©Xm_| A“rH$ma {H$`mo hmo` Amoa j` gy§ a{hV g_m»`mVm…Ÿ=ŸH$ho Om§` h|
gmo g~ H$m_ZmHw§$ N>m§{S>Ho$ O~ dUm©l_Y_©H$mo AmMaU H$ao V~ Vmgy§ dmHo$
AÝV…H$aU ewÕ hmo` h| Amoa V~ dmHw$ à^wH$s ^pŠV hr nwéfmW©ê$n ho Egr ~w{Õ
hmo` ho. gmo dmo nydm}ŠVgmYZHo$ {dMmagy§ {h ldUm{X_| à`mg H$ao ho. EgoZ²H$mo ^mdmW© : AmJo Omo dŠVm H$ho CZH$mo ào_ d¥{ÕŸ-Ÿõmg`wŠV H$ømo. Ego d¥{Õ Amoa
^md àòdUHo$ ObH$s Vwë` ho. BVZo nd©VHo$ Cna d¥{ï> hmo`dogy§ AWdm nd©Vno j` (ŸÝ`wZVmŸ) {OZHo$ ^JdËào__| Zmht hmoV ho Amoa {OZH$mo Ho$db _`m©Xm_|{h
Vbmd à^¥{V Obme` hmo`dogy§ Vm nd©Vn|gm| àòdUH$mo Ob ~hmoV {Jao ho Amoa A“rH$ma ho EgZ²H$mo ^md ñWmda (ŸpñWaŸ) ObHo$ Vwë` ho.
{dZHo$ A^md_| H$_Vr {Jao ho. Vog| nyd© H$øo ^mddmao dŠVmZ²_| hþ gmYZ Amoa
{MÎm H$s ewÕçm{XH$H$s Anojmgy§ ^mdH$mo d¥{Õ-õmg hmo` ho Ego g_OZmo. gmo Q>rH$m : BVZo Oog| pñWa aømo Ob ~hmoV Vmn nS>dogy§ gyIo Zht ho Amoa ñZmZm{X
~mV lrà^wMaUZo "^pŠVh§g' J«ÝW_| H${h ho Omo g~ H$m`©_| Cn`moJr hmo` ho Vog| {OZH$mo pñWa ào_ ho {dZH$mo ^md hþ g§gmaVmn
Amoa Hw$VH$m©{XH$ gy§ H$_Vr Zht hmo` ho Amoa ewÕçm{XH$H$mo hoVw ho.
""àmW{_H$ (Ÿn{hbmoŸ) Vmo ^pŠVHo$ gmYZ (ŸldU-H$sV©Zm{XŸ)_| àd¥Îm
hmo` ho. Š`m| Omo à^wÛmam dmH$mo _`m©Xm_| {h A“rH$ma ^`mo ho. gmohþ Ohm§ Vm§B© A~ gÌhd| ^mdHw§$ ñ\w$Q> H$aV h|Ÿ:
à^w_| ñZoh CËnÝZ ^`mo hmo` Vhm§ Vm§B© _`m©Xm_| a{hHo$ godm H$ao ho. à^w_| ñZoh
^`o nmN>| Vmo g~ CnMma ñZoh nydH© $ hmo`do bJ Om` ho, V~ {d{YH$mo Aà`moOH$nZmo AZo H $-OÝ_-g§ { gÕm OÝ_-à^¥ { V gd© X mŸ&&12Ÿ&&
hmo` ho''.
g“m{X-Jw U -Xmo f mä`m§ d¥ { Õ-j``w V m ^w { dŸ&
Eg| EH$mXeñH$ÝY_| h þ ""lÕm_¥ V H$Wm`m_² ' ' `hm§ g y § bo ` H| $
{ZaÝVamo X ² J _`w V m ZÚg² Vo n[aH$s{V© V m…Ÿ&&13Ÿ&&
""H$moÝ`mo@Wm}ñ`md{eî`Vo'' `hm§ Vm§B©_| hþ {Zê$nU {H$`mo ho. ZdYm^pŠV Vmo
1
ldU, 2{H$V©Z,3ñ_aU, 4nmXgodZ, 5AM©Z, 6dÝXZ, 7Xmñ`, 8g»` Amoa
9
AmË_{ZdoXZ gmo à‡mXOrZo X¡Ë`nwÌZ²H$m| gßV_ñH$ÝY_|ŸH${hŸho. AZoH$OÝ_g§{gÕm…Ÿ=ŸAZoH$ OÝ_gy§- d¥{Õ-j``wVm…Ÿ=Ÿd¥{Õ Amoa j` dmao
Ob^oX:Ÿ Ob^oX:Ÿ
341 342
CÎm_ {g{ÕHw§$ àmßV (ŸqH$MŸ=ŸAmoaŸ) {ZaÝVamoX²J_`wVm…Ÿ= H$øo {ZîH$m_ ào_dmaohþ X`mHo$ g_wÐê$n à^w_| àdoe H$ao h|. _hmZXrHo$ ObH$s
OÝ_à^¥{VŸ=ŸOÝ_gy§ boHo$ {ZaÝVa OÝ_bododmao Zm§B© do ^md gd© àH$maH$s ew{ÕHw§$ CËnÝZ H$[adodmao h|.
^w{dŸ=Ÿn¥pÏd_|, gd©XmŸ=Ÿh_|em (Ÿ`o ì`m»`mV¥JwUm…Ÿ=ŸOmo ì`m»`m H$ado
g“m{XJwUXmofmä`m§Ÿ=Ÿg“- dmaoZHo$ JwUŸ)VoŸ=Ÿdmo,ZÚ:Ÿ=ŸZ{X g_mZ A~ CÝZrgd| ^mdH$mo à{VnmXZ hmo` hoŸ:
BË`m{X JwU-XmofZ²gy§ n[aH$s{V©Vm…Ÿ=ŸH$ho Om` h|
ny U m© ^JdXr`m `o eo f -ì`mgmp½Z-_méVm…Ÿ&&14Ÿ&&
^mdmW© : AZoH$ OÝ_ H$[aHo$ AmN>rar{Vgy§ {gÕ ^`o JwUdmao Amoa OÝ_gm| hr OS>-ZmaX-_¡ Ì mÚmg² Vo "g_w Ð m…' àH$s{V© V m…Ÿ&
gËg“ Amoa Xw…g“ Ho$ JwU Amoa Xmof H$[aHo$ ào_H$s d¥{Õ Amoa jrUVm dmao Amoa
{ZaÝVa OÝ_ bo`dodmaoZ²Ho$ ^md ZXrH$s Vwë` h|. eofì`mgmp½Z_méVm…Ÿ=Ÿg‘>f©U,-
ì`mg, Ap½Z, dm`w ^JdXr`m…Ÿ=Ÿ^JdXr`
Q>rH$m : BVZo ZXrH$mo Ob d¥{ï> Amoa Km_ (ŸJa_rŸ) H$[aHo$ ~T>o Amoa KQ>o ho. ^y{_ OS>ZmaX_¡ÌmÚm…Ÿ=ŸOS>^aV, ZmaX, _¡Ì Am{X VoŸ=Ÿdmo, g_wÐm…Ÿ=Ÿg_wÐ
Amoa nd©Vm{XH$ Ho$ JwU Amoa Xmof H$[aHo$ Obhþ JwUŸ-ŸXmof`wŠV hmo` ho, ew{Õ Amoa
`oŸ=ŸOmo, nyUm©…Ÿ=ŸnyU© àH$s{V©Vm…Ÿ=ŸH$ho Om` h|
V¥pßV à^¥{VHw§$ H$ao ho. Vog|, Cna H$ø| {VZH$mo ^mdhþ Vn-Ü`mZ-g_m{YH$[aHo$
nmnj`Ûmam ewÕçm{XH$H$m| CËnÝZ H$ao ho. gËg“H$[aHo$ JwUHw§$ Amoa Xw…g“H$[aHo$
XmofHw§$ CËnÝZ H$ao ho, Amoa ~T>o ho KQ>o ho. Vmgy§ ZXrà_mU {JÝ`o h|Ÿ&&13Ÿ&& ^mdmW© : eof, ì`mg, Ap½Z, hZw_mZ, OS>^aV, ZmaX, _¡Ìo` à^¥{V Omo
nyU©^JdXr` h| do "g_wÐ' H$øo h|.
A~ AR>mahd| ^mdH$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ:
Q>rH$m : BVZo g_wÐHo$ ObH$s Vwë` {dZ g~Z²H$mo ^md ho. ^pŠV Omo godm Vm
H$[aH|$ nyU© hm|` {VZHw§$ ^JdXr` H$ho Om` h|.
EVmÑem… ñdVÝÌme² Mo V ² {gÝYd… n[aH$s{V© V m…Ÿ&
EVmÑem…Ÿ=ŸEgo (ŸV{h©Ÿ=ŸVmoŸ)
BVZo {OZHw§$ à^wgodm ì`{V[aŠV Amoa ñdmW© Zht ho, {OZHw§$ à^wHo${b`ohr
MoV²Ÿ=ŸOmo {gÝYd…Ÿ=Ÿ~‹S>r ZXr Oog
Xohm{XH$H$s Anojm ho, na§Vw Xohm{XH$Ho${b`o à^wH$s godm H$[adoH$s Zmqh h| Ego
ñdVÝÌm…Ÿ=ŸñdVÝÌ hm|` n[aH$s{V©Vm…Ÿ=ŸH$ho Om` h| ^JdXr` aËZmH$aHo$ Vwë` h|. {dZH$mo ^md aËZmH$aHo$ ObH$s Vwë` g_OZmo. BZ
^JdXr`Z²H$s JUZm _ybíbmoH$_| H$ar ho. Vm_| _w»` eof h|. gmo ^JdX²JwUJmZ_|
o mdmW© : nyd©íbmH$_| H$ho ^md `{X ñdVÝÌ (ŸCnm{Y a{hV ñd`§Ho$ hrŸ) hm|`
^ VËna h|. ^JdmZ²H$s eæ`m ~{ZH|$ godm H$ao h| gmo ^JdmZ²H$s {d^y{Vê$n h|.
Vmo do AmnV|{h g_wÐ_| Om`dodmar ZXrH$s Vwë` h|. à^yZ²Z| {dZH$m| ""gn©Z²_| AZÝV _oamo ê$n ho'' Eg| H$hrHo$ AnZr {d^y{Vê$n {JZo
h|. ì`mgOr à^wHo$ H$bmdVma h|, gXm ^JdÕ_©Ho$ {Zê$nU_| VËna h|. Ap½Z
Q>rH$m : Oog| _hmZXrHo$ Ob_| à{dï> ^`o ObMa g_wÐ_|hþ Om` gHo$ h| Vog| Cna lrH¥$îUHo$ _wIma{dÝXê$n Amn lr_hmà^wOr Omo gdmªegy§ lrH¥$îUê$nhr h|.
Ob^oX:Ÿ Ob^oX:Ÿ
343 344
hZw_mZ² lram_MÝÐOrHo$ JwUJmZ_| VËna h|. OS>^aVOr AÝV…H$aU_| ^mdnyU© H$moB©H$s nmggy§ H$Nw> J«hU Zmqh H$ao h| Amoa BÀN>mhþ Zmqh H$ao h|, _Zwî` n{dÌ
hmo`dogy§ ~hmagy§ OS> Oogo XrIo h|. ZmaXOr gXm nwéfmoÎm_Ho$ JwUJmZ_|{h EH$VmZ hmo`doHo${b`o ^JdmZ²Hw§$ ^Oo Egmo {d{Y hmo`dogy§ bm¡{H$H$ ñdmW©Ho${b`o ^OZ,
h|. nameaHo$ {eî` _¡Ìo` ^JdX²JwUHo$ dŠVm h|. _yb_| "Am{X'nX ho Vmgy§ ñVw{V, An©U à^¥{V H$ao h| Eg| Om{ZHo$ dU©Z H$[adodmaoZ²H$mo ^md jmamoXHo$
CÕdm{XH$H$mo ^mdhþ g_wÐObHo$ Vwë` g_OZmo. Oog| g_wÐH$mo Ob MÝÐHw§$ ObH$s Vwë` AJ«mø Oogmo ho.
Xo{IH|$ Va[“V hmo` ho Vog| nyd© H$øo ^JdXr`hþ à^wHo$ _wIMÝÐHo$ Xe©Zgm|
àd¥Õ^mddmao hmo`H|$ godm ì`{V[aŠV AmoaHw§$ VwÀN> {JZo h|. gmo lrH${nbXodOrZo {H$VZoH$ ""gmo hmWdmao lrH¥$îUZo damhê$n Y[aH|$ Vwåhmamo CÕma {H$`mo ho''
""gmbmoŠ`, gmï>u, gm_rß`, gmê$ß` Amoa EH$Ëd Hw§$hþ _oao ^ŠV Zmqh MmhV h|'' BË`m{X dmŠ`Z²H$mo Aml` H$[aH|$ OJËH$Vm©{h {d{dY earaZ²_| àdoeH$[aH|$ H$m`©
Eg| Amkm H$ar ho. H$ao ho Amoa H$m`© H$[aHo$ dm earaHw§$ N>moS> Xo` ho Eg| Om{ZHo$ h[aHo$ JwUH$mo JmZ
H$ao h| CZH$mo ^md X{Y_ÊS>moXVwë` ho. BVZ| X{Y_ÊS> gmaa{hV hmo`dogy§ nmofU
g_wÐ_| ^r jma Amoa {_ï> Xmo ^oX h| Vmgy§ ñdê$n^oX Amoa kmZ^oX H$[aH|$ H$[ado_| {Zê$n`moJr ho Vog| {dZH$mo ^md hþ g_OZmo. Eg|hr ^JdmZ² {MX²ê$n
{dbjU Ego nyU© ^mddmaoZ²H$mo {Zê$nU A~ H$aV h|Ÿ: {dkmZnyU© gd©g_ Amoa _mojHo${b`o godZH$[ado`mo½` h| Eg| Om{ZHo$ dU©ZH$[adodmaoZH² $mo
^mdhþ X{Y_ÊS>moXVwë` ho.
bmo H $-do X -Jw U ¡ a ² {_l-^mdo Z ¡ H o $ hao a ² Jw U mZ² Ÿ &&15Ÿ&&
dU© ` pÝV g_w Ð mg² Vo jmamÚm… fQ² > àH$s{V© V m…Ÿ&& _m`mHo$ JwUH$[aH|${h à^w_| H$Vm©nZmo ho Vm {~Zm Zqh ho. Vmgy§ _m`mHo$
JwUH$[aH|${h h[a g~ H$ao h| Eg| Om{ZHo$ Omo ^JdX²JwUH$mo dU©Z H$ao ho VmH$mo
^md gwamoXHo$ ObVwë` ho. Oog| gwamH$mo ñd^md {dñ_aU H$am`doH$mo Amoa Xmof
EHo$Ÿ=Ÿ{H$VZoH$ bmoH$doXJwU…Ÿ= ŸbmoH$ŸAmoaŸdoXŸHo$ JwUZgy§
CËnÝZ H$[adoH$mo ho Vog| àH¥$V ^mddmaoZ²H$mo ^md hþ g_OZmo.
(ŸqH$MŸ=ŸAmoaŸ) dU©`pÝV = dU©Z H$ao h|
{_l^mdoZŸ=Ÿ{_l^mdgy§ VoŸ=Ÿdo, jmamÚm…Ÿ=ŸImao Am{X
à^w g~Ho$ B©ída Amoa gd©H$m`© H$[ado_| g_W© h| Eg| Om{ZH|$ Omo à^wH$mo
hao…Ÿ=Ÿh[aHo$ fQ²>Ÿ=ŸN>o, g_wÐm…Ÿ=Ÿg_wÐ dU©Z H$ao ho VmH$mo ^md jramoXHo$ Ob Oogmo ho. XyYHo$ JwU g[aIo dm ^mddmaoHo$
JwUmZ²Ÿ=ŸJwUZ²H$mo àH$s{V©Vm…Ÿ=ŸH$ho Om` h| JwU h|.
^mdmW© : {H$VZoH$ dŠVm bmoH${_l^mdgy§, doX{_l^mdgy§ Amoa JwU{_l^mdgy§ à^w _hm~bdÎma h| Vmgy§ AnZo ^ŠVZHw§$hþ ~bdmao ~Zmdo h| Eg| Om{ZH|$
à^wHo$ JwUZ²H$mo dU©Z H$ao h|. do jmam{X fQ²>g_wÐHo$ Vwë` h|. dU©Z H$[adodmaoZ²H$mo ^md K¥VmoXHo$ ObH$s Vwë` ho. BVZo {dZ ^mddmaoZ²H$mo ^md
K¥VHo$ g_mZ JwUdmamo ho.
Q>rH$m : BVZo am_H¥$îUm{X _Zwî` h| naÝVw {dZ_| ~bm{X ~hmoV ho Vmgy§ _Zwî`gy§
A{YH$ _mÝ`o Om` h| Eg| Om{ZHo$ à^wH$mo dU©Z H$[adodmaZ²H$mo ^md jmag_wÐHo$ à^w bú_rOrHo$ n{V h| godH$Z²Hw§$ ^moJŸ-Ÿ_moj Xododmao h| Ego Om{ZH|$ dU©Z
ObH$s Vwë` g_OZmo. jmaOb Oog| V¥fm{Zd¥{Îm, V¥pßV à^¥{V gwIXmZ_| AZwn`mo{J H$[adodmaoZ²H$mo ^md BjwagmoX g_wÐHo$ ObH$s Vwë` ho. gmo BjwH$mo ag Oog| _Ywa
hmodo ho Vog| nydm}ŠV dŠVmZ²H$mo ^mdhþ g_OZmo. Eg| hr ^JdmZ² d¡am½`nyU© hmo`dogy§ Amoa ^rVaHo$ VmnHw§$ Xy[a H$[adodmamo hmo` ho Vog|hr JwUdmamo BZH$mo ^mdhþ hmoV ho.
Ob^oX:Ÿ Ob^oX:Ÿ
345 346
ho Eg| {Zê$nU H$[aH|$ à^wHo$ gd© JwU- ZdZrVMm¡`©, doUwZmX, JmdÕ©ZmoÕmaU
Amoa eaU Am`o Ord Mmho Oog| hmo` Vmohþ lrH¥$îU {dZH$mo CÕma H$ao hr Am{XH$Z²Hw§$hþ JwUmVrVnZogy§ Om{ZH|$ dU©Z H$[adodmaoZ²H$mo ^md A_¥VHo$ g_wÐVwë`
h|, eaUmJVHw§$ N>m§{S> XoV Zmqh h| Eg| Om{ZH|$ dU©Z H$[adodmaoZ²H$mo ^md ho. do ^JdËH¥$V² Mm¡`m©{XH$ (ŸbrbmŸ)Z²Ho$ H$maUHw§$ Om{Zdodmao h| Vmgy§ _yb_|
ewÕmoXH$Ho$ ObH$s Vwë` JwUdmamo OmZZmo. "{dMjU' H$ho h|. {VZH$mo dmŠnmZ BVZo dm{UH$mo _Z_| YmaU H$aZmo VWm CnXoe
J«hU H$aZmo Amoa VmH$mo AmXanyd©H$ ldU H$aZmo gmo ~hmoV Xwb©^ ho. Vmgy§ {h
Zm_Ho$ ñdê$n Om{ZdoHo${b`o Ego Jwê$Z² (ŸCnXoeH$Z²Ho$Ÿ)Ho$ eaU_| Om`doH$s
A~ nyU©^JdXr`Z²_|hþ Oo CÎm_ h| {VZH$s JUZm H$aV h|Ÿ:
doXm{XH$_| Amkm H$ar ho. Vm {~Zm ñdV… àmßV{H$`o Ego kmZŸ-ŸH$_m©{XH$Hw§$ ì`W©
H$ømo ho. Jwê$ng{Îmnyd©H$ ^JdX²CnXoe J«hU H$[aH|$ à^w_| nwéfmoÎm_nZoH$mo kmZ
Jw U mVrVV`m ew Õ mZ² gpÀMXmZÝXê${nU…Ÿ&&16Ÿ&& hmo` V~hr gd©kVm hmo`. gmo ~mV JrVmOr_| AmnZo{h H$hr ho ""Omo {dMjU
gdm© Z o d Jw U mZ² {dîUmo a ² dU© ` pÝV {dMjUm…Ÿ& _moHw§$ nwéfmoÎm_ OmZo ho gmo g~ Om{Zdodmamo gd©^mdH$[aH|$ _oar godm H$ao ho''. Vm
Vo @ _¥ V mo X m… g_m»`mVmg² VÛmŠnmZ§ gw X w b © ^ _² Ÿ &&17Ÿ&& à_mU nydm}ŠV ^ŠVhþ à^wH$mo ^Ododmamo hmo` hoŸ&&17Ÿ&&
`oŸ=ŸOmo, {dMjUm…Ÿ=Ÿ~w{Õ_mZ JwUmZ² = JwUmZ²H$mo A~ do {dMjU ^ŠVZ²H$s dmUrH$s _{h_mHw§$ H$hV h|Ÿ:
JwUmVrVV`mŸ=ŸJwUmVrVê$ngy§ dU©`pÝV = dU©Z H$ao h|
ewÕmZ²Ÿ=ŸewÕ VoŸ=Ÿdo, A_¥VmoXm…Ÿ=ŸA_¥VOb VmÑemZm§ Šd{MX² dmŠ`§ Xy V mZm{_d d{U© V _² Ÿ &
gpÀMXmZÝXê${nU…Ÿ=ŸgpÀMXmZÝX- g_m»`mVm…Ÿ=ŸH$ho J`o h| AOm{_bmH$U© Z dX² {~ÝXw n mZ§ àH$s{V© V _² Ÿ &&18Ÿ&&
ñdê$ndmao, {dîUmo…Ÿ=Ÿ{dîUwHo$ VV²Ÿ=Ÿ{dZH$s, dmŠnmZ§Ÿ=ŸdmUrH$mo nmZ amJmkmZm{X^mdmZm§ gd© W m ZmeZ§ `XmŸ&
gdm©Z² = g~, Ed = hr gwXwb©^_²Ÿ=ŸAË`ÝV Xwb©^^ ho VXm bo h Z_² BË`w Š V§ ñdmZÝXmo X ² J _H$maU_² Ÿ &&19Ÿ&&
^mdmW© : Omo {dMjU dŠVm JwUV| na, Vmgy§ {h gV² {MV² Amoa AmZÝX ê$n Ego VmÑemZm§Ÿ=ŸEgoZ²Ho$ amJmkmZm{X^mdmZm§Ÿ=Ÿ
à^wHo$ gd© JwUZ²H$m| Om{ZHo$ {dZ g~ ^JdX²JwUZ²H$mo dU©Z H$[adodmao h| gmo dmŠ`§Ÿ=ŸdmŠ`Z²Hw§$,ŸŠd{MV²Ÿ=ŸH$^r amJ, AkmZ Am{X ^mdZ²H$mo
A_¥VHo$ g_wÐVwë` h|. {VZH$s dmUrH$mo nmZ (ŸldUŸ) AË`ÝV Xwb©^ ho. XyVmZm§Ÿ=ŸgÝXoedmhH$H$s gd©WmŸ=Ÿg~ Vaohgy§
BdŸ=ŸOogo, d{U©V{H$`mo ho ZmeZ§Ÿ=ŸZme, VXmŸ=ŸV~
Q>rH$m : BVZ| ""V_wñVmoVma:'' Eg| doXHo$, ""Omo jagy§ na Amoa Ajagy§ hþ CÎm_ (ŸVWmŸ=ŸAmoaŸ)AOm{_bmH$U©ZdV²Ÿ= (ŸVÛmŠnmZ§Ÿ=ŸCZH$s dmUrH$mo nmZŸ)
ho'' Eg| JrVmHo$, ""_oao_| aømo g~ {ZJwU© OmZZmo'' Eg| lr^mJdVHo$ Amoa AOm{_bZo gwÝ`mo dm Vaohgy§ ñdmZÝXmoX²J_H$maU§Ÿ=ŸAnZo AmZÝXHo$
""bmoH$H$s¨ Zm§B brbm _mojê$n ho'' Ego ì`mggyÌHo$ dmŠ`gy§ Eg| lw{V, ñ_¥{V,
(ŸVÀN´>dU_{nŸ=ŸdmH$mo ldU ^rŸ) CÒ_H$mo H$maUê$n ~Zo ho
nwamU Amoa Ý`m` H$[aH|$ à^wHo$ Zm_, ê$n Amoa Y_©Z² H$mo {ZJw©UnZoH$mo {ZíM`
H$[aH|$ ^JdÝZm_ gpÀMXmZÝXmË_H$ ho, ^JdmZ² AjamVrV nwéfmoÎm_ h|, VmH$s {~ÝXwnmZ§Ÿ=Ÿ{~ÝXwnmZHo$ g_mZ (ŸB{V hoVmo…Ÿ=ŸVmgm|Ÿ)bohZ§Ÿ=ŸMmQ>Zmo
g~ gm_J«r {ZJw©U ho, VmH$s brbm hÿ \$bê$nm ho, ñ_aU H$[adogy§ _moj Xododmar àH$s{V©V§Ÿ=ŸH$hoŸJ`oŸh|, `XmŸ=ŸO~ B{V CŠV§ (^d{V)Ÿ=ŸEgo H$ømoŸOm`Ÿho
Ob^oX:Ÿ Ob^oX:Ÿ
347 348
H$hr ho. Vm à_mU OrdHw§$ ^pŠVH$mo nyU©\$b V~ (Ÿì`gZ hmo`dogy§ hrŸ) àmßV hmo`
^mdmW© : Ego ^JdXr`Z²H$s àgÝZVm`wŠV Omo Amkm ho gmo ^JdmZ²Ho$ XyVH$s hoŸ&18-19Ÿ&&
AmkmHo$ g_mZ H$hr ho. BZHo$ dmŠ`H$mo ldU A_¥V{~ÝXwHo$ g_mZ ho. Oog|
AOm{_bZo ^JdX²XyVZ²Ho$ dmŠ`H$mo ldU {H$`mo hVmo VmH$sgr Zm§B© {dZHo$ A~ ~rgd| ^mdH$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ:
dmŠ`H$mo ldU A_¥Vq~XwHo$ nmZH$s Vwë` ho. Amoa amJ (Ÿ{df`m{XH$_| àr{VŸ)
Amoa AkmZm{XH$ ^mdH$mo O~ Zme hmo` V~ ñdê$nmZÝXHw§$ àH$Q> H$ao ho. VmH$mo
CÕ¥ V mo X H$dV² gd} n{VVmo X H$dV² VWmŸ&
Zm_ "bohZ' H$ømo ho.
CŠVm{V[aŠV-dmŠ`m{Z \$b§ Mm@{n VWm VV…Ÿ&&20Ÿ&&
Q>rH$m : BVZ| nyd©íbmoH$_| H$ho nyU©^JdXr` H¥$nmH$[aH|$ {dZm AmJ«hgy§ H$hV h|
gmo dmŠ` à^wH$mo{h g_OZmo. Oog| amOm MmH$aÛmam Amkm H$ao ho Vog| à^whþ CŠVm{V[aŠVdmŠ`m{ZŸ=ŸH$ho ^`o- n{VVmoXH$dV²Ÿ=Ÿn‹S>o ObH$s Vaoh
^JdXr`Ûmam CnXoe H$aV h|. XyV Oogo amOmHo$ JwUdU©Z_| e[‘>V Zht hmo` ho Vog| dMZZ²gy§ AbJ dmŠ`|, VWmŸ=ŸAmoa (ŸVofm§Ÿ=Ÿ{dZH$moŸ)\$b§Ÿ=Ÿ\$b
^JdXr`Z²Hw§$hþ à^wHo$ JwUdU©Z_| e‘>m Zht hmo` ho. Vmgy§, à^wH$s H¥$nm Amoa gd}Ÿ=Ÿg~, CÕ¥VmoXH$dV²Ÿ=Ÿ~hma- A{nŸ=Ÿ^r
^{dî`_| \$b {_bdoH$mo `moJ hmo` V~hr Ego ^JdXr`Z²H$mo g_mJ_ hmo` ho. {ZH$mñ`o ^`o ObH$s Vaoh(ŸM=AmoaŸ) VV:Ÿ=Ÿdmgy§, VWmŸ=Ÿdogmo
Vmgy§{h {VZHo$ _wIgy§ CnXoe àmßV hmoZmo, íbmoH$_mÌH$mo ldU H$aZmo, {ejm
gwZZr gmo A_¥V{~ÝXwHo$ nmZê$n Amoa AOm{_bHo$ ldUH$s Vwë` ho. Oog|
^mdmW© : nyd©_| H$ho ^`o ^mdZ²gy§ `wŠV dmŠ` AWdm CZHo$ H$hdodmao dŠVm `o
AOm{_bZo XyVZ²Ho$ _wIgy§ ^JdÕ_©Ho$ ~bH$mo ldU {H$`mo Vm nrN>o dmHw§$ ZaH$H$mo
g~ nmÌ_| {ZH$mgo AWdm YaVr_| nS>o ObH$s Vah h|. AWm©V² {ZH$mñ`mo Ob Oogo
gå~ÝY Ny>{Q>H|$ ^JdÕ_©Ho$ ldUV| CÎm_\$bH$s àmpßV ^B© Vog| A_¥V{~ÝXwH$mo
nmÌHo$ AZwgma hmo` Om` ho Eg|hr CZH$mo ^mdhþ CZHo$ AZwgma hmo` ho. Amoa Ego
nmZ H$[adodmaoZ²Hw§$hþ CÎm_\$bH$s àmpßV hmo`doH$mo gyMZ `m Ñï>mÝVgy§ hmo` ho.
dmŠ` AWdm ^mdZ²H$mo \$bhþ dogmohr AWm©V² Aën hr hmo` ho.
^mdmW© : lrH¥$îUH$mo Omo ^OZmZÝXê$n aggm| {OZH$mo _Z {d{jßV hmo` J`mo Vhm§ gÝXoh hmo` Omo _yb_| Vmo ""bmoH$-doX_| A{Zd¥©V h|'' Eg| H${hHo$
ho, Amoa Vmgm| ^JdmZ²Ho$ M[aÌZ²Hw§$ gw{Zdo_| Aàr{Vgy§ d{O©V BVZo àr{Vdmao Amoa ^JdmZ²_| àr{V`wŠV Egmo AW© hmo` ho, ldUm{XH$_| àr{V`wŠV h| Egmo AW© Vmo
bmoH$ VWm doX _| {OZHw§$ AmZÝX àmßV Zmht hmo` ho Ego Omo ldU_| CËgmhdmao Jm¡Uar{Vgy§ Amdo ho Vmgy§ _w»`lmoVmnZmo Ho$g|Ÿ? Egr e‘>m H$[aHo$ H$hV h| Omo
lmoVmOZ h| gmo _w»` h|. ^JdmZ²_| àr{Vdmao h| Vmohþ {d`moJH$mb_| Vmo ldU_|hr CËgmhdmao h|. Š`m| Omo
namoj_| {dZH$mo gÝXoe bm`dodmao_| àr{V Xo{Ido_| AmdV ho, Vmgy§ ldU_| CËgmh
Q>rH$m : BVZo, ^JdmZ²Ho$ M[aÌ Zmht gw{Zdoê$n Omo Aàr{V ho gmo _`m©Xm Amoa ñnï> OmÝ`mo Om` ho. Vmgy§ hr ^«_aJrVHo$ AÜ`m`_| H$ømo ho Omo ""CÕdOrHw§$
nw{ï> Eg| _mJ©Ho$ ^oXgy§ Xmo àH$magy§ {Zd¥Îm hmo` ho. Vm_| _`m©Xm_mJ©_| OmHw§$ ldU Xo{IH|$; `o à^wHo$ MaUm{dÝXHo$ Aml`dmao h| Eg| Om{ZH|$ g~ Am{S>gy§ {_bH|$
H$[adoH$s BÀN>m hmo` Amoa lÕm`wŠV hmo` VmHw§$ _hËnwéfH$s godmgm| Amoa {dZHw§$ Koa{b`o''. BVZo lmoVmOZ Amn ^JdmZ²Ho$ ag_| _½Z h|, ^JdmZ²Ho$ aggy§
nwÊ`VrW©Ho$ godZgm| é{M CËnÝZ hmo` ho Eg| àW_ñH$ÝY_| H$ømo ho. Amoa {dZH$mo _Z {d{jßV ho, ^JdmZ²Ho$ M[aÌ gw{Zdo_| ghO ^md`wŠV h|, ^JdmZ²Ho$
nw{ï>_mJ©_| Vmo Oog| ^«_aJrV_| d«O^ŠVZ²Zo H$ømo ho Omo ""{dZH$s H$WmH$mo AW© {dà`moJH$s Am{V©H$[a `wŠV h| Amoa ^JdmZ²H$s dmÎmm©Ho$ ldU_mÌ_|hr EH$~w{Õdmao
XwñË`O ho'' gmo agHo$ ñd^mdgy§ hr ^JdËH$Wm_| ag CËnÝZ hmo` ho. Vmgy§ Omo h| gmo nw{ï>_mJu` lmoVm h|Ÿ&&1Ÿ&&
^JËH$Wm_| Aa{VH$[aHo$ d{O©V H$ho h| do nw{ï>_mJu` h| Eg| g_OdoHo${b`o `o
bjU H$ømo ho. Eg| nw{ï>_mJu`lmoVmZ²Hw§$ ^JdÀM[aÌHo$ ldU_| Aàr{V Zmht ho Eg| nw{ï>_mJu` ^ŠVZ²H$mo {Zê$nU H$[aHo$ _`m©Xm_mJu`Z²H$mo {Zê$nU H$aV
Egmo {Zê$nU H$[adoHo${b`o bmoH$doX_| BZHw§$ AmZÝX Zmht hmo` ho gmo H$hV h|; h|. Vm_| CÎm_ ~hmoV Xwb©^ ho Vmgy§ _Ü`H$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ:
Omo àd¥{Îm_mJ©H$mo ~moY H$[adodmao AWdm ^JdmZ² {dZm AmoaH$mo ^OZ ~Vm`dodmao
bmoH$ Amoa doX_| ñdñW Zmht h|. gmo ^JdmZ²Z| CÕdOrHw§$ d«O_| gÝXoe bo`H|$ {dpŠbÝZ_Zgmo `o Vw ^JdV² - ñ_¥ { V{dôdbm:Ÿ&&
nR>m`o V~ H$ømo ho Omo ""{OZZo bmoH$Ho$ Y_© N>moS>o h| CZH$mo nmofU _| H$é§ hþ§''.
AW£ H ${Zð> m g² Vo Mm@{n _Ü`_m… ldUmo Ë gw H $m…Ÿ&&2Ÿ&&
Vmgy§ `hm§ ""bmoH$doX_| A{Zd¥©Îm'' (ŸbmoH$doXoŸ) Eg| g_ñVnX H$ømo ho gmo
Ë`mÁ`nZo_| (ŸbmoH$doXŸ) Xmo`Z²H$s Vwë`Vm OVm`doHo${b`o ho. Vmgy§hr nÄMmÜ`m`r_|
lrJmonrOZ²Zo H$ømo ho Omo ""Xw:IHw§$ Xo`dodmao n{VgwVm{XH$Z²H$[aHo$ H$hm hoŸ?'' VwŸ=ŸAmoa, {dpŠbÝZ_Zg…Ÿ= ldUmoËgwH$m…Ÿ=ŸgwZdo_| CËgmhdmao
Amoa ^«_aJrV_| H$ømo ho Omo ""Xw:IHo$ g_wÐ_| _½Z ^`o d«OH$mo CÕma H$amo''. {deofH$[aHo$ŸH$mo_bŸ_Zdmao(M=Amoa) `oŸ=ŸOmo,ŸAW£H${Zð>m…Ÿ=ŸAW©_mÌ_|-
BVZo Xw:IgmJa_| {Z_½Z d«O ho dmH$mo CÕma Amnhr H$amo naÝVw AmnZo CÕ¥V {H$`o ^JdËñ_¥{V{dôdbm…Ÿ=Ÿà^wH$s- {Zð>mdmao,ŸA{nŸ=Ÿhþ, VoŸ=Ÿdo
Ego doXgm| h_ CÕma H$[ado`mo½` Zmht h| Ego A{^àm`gy§ àmW©Zm H$ar ho. Eg| ñ_¥{Vgy§ {dH$b hmo`Omdodmao _Ü`_m…Ÿ=Ÿ_Ü`_
nw{ï>_mJ©Ho$ àH$maH$[aHo$ Aàr{VHo$ A^mdnyd©H$ àr{V`wŠV h| Vo _w»` h|.
nÄMnÚm{Z Ÿ nÄMnÚm{Z Ÿ
355 356
`hm§ e‘>m hmo` Omo Ego ÑT> kmZdmaoZ²Hw§$ ldU H$[adoH$s Anojm Z aho Vmgy§ nw{ï>_mJu` Oog| à^w_|hr {Zð>mdmao h| Eg| dohþ h|Ÿ! Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$hV h|
CZHw§$ lmoVmnZmo Ho$g|Ÿ? Egr e‘>mHo$ {ZamH$aU_| H$ho h| Omo do kmZdmaohþ O~ Omo CZH$mo Egmo ^md gd©Xm Zmht aho ho {H$ÝVw H$moC ~IV hr aho ho. BVZ| O~
kmZgm| öX`_| ^JdXmdoe hmo` V~ {dH$b hmo` Om` h|. V~ ""h_ Om{ZZodmao ^JdX²JwUH$mo ldU H$a| V~hr {ZamoY hmo`H|$ à^w{Zð> hmo` Om` h|. Amoa
h|'' Egr ñ\y${Îm© {dZHw§w$ hmo` Zmht ho. V~ ldU H$[adoH$s CZHw§$ `mo½`Vm {gÕ nw{ï>_mJu` Vmo gXmhr ^JdpÝZð> hmo`dogy§ g~Z²gy§ Ý`maohr h|. Vmgy§hr ewH$m{XH$Z²Hw§$
hmo` ho. Vmgy§hr lr^mJdVHo$ àW_ñH$ÝY_| H$ømo ho Omo ""gVV ^JdX²^ŠV gd©Xm brbmZwgÝYmZ Zmht ho. Omo hmo` Vmo ""_WwamOrgy§ d«O à{V J`o'' Eg|
{OZHw§$ {à` h| Amoa à^wHo$ JwUZ²Z| {OZH$s _{VH$mo AmH$f©U {H$`mo ho Ego VQ>ñW ahrH|$ H$WZ Ag“V hmo`. nw{ï>_mJu`Z²Ho$ ^mdH$mo gmd©{XH$nZmo Vmo
lrewH$XodOr lr^mJdVê$n Am»`mZ nT>o''. Vmgm| Eg| nyU©kmZdmaoZ²Hw§$hþ ldUH$s EH$mXeñH$ÝY_| à^wZohr H$ømo ho Omo ""_oao {dfohr {OZH$s AZwf“H$[aHo$ ~w{Õ
`mo½`Vm H$hr ho. _yb_| "Vw'eãX H$ømo ho Vmgy§ agmdoedmaoZ²Hw§$ Cna H$ho à_mU ~§YmB© ho Ego lrJmonrOZ AnZmo AmË_m, `h OJV² Amoa nabmoH$ CZ g~Z²Hw§$ Z
_{V{djon Zht hmo` ho Eg| H$ømo ho. Š`m| Omo CZHw§$ Vmo {ZaÝVa agmdoe a{hdogy§ OmZ| Oog| g_m{Y_| _w{ZOZ Amoa g_wÐHo$ Ob_| Oog| Z{X`| AnZmo Zm_Ÿ-Ÿê$n
kmZ H$~hþ Zht hmo` ho. Š`m| Omo kmZ ho gmo agHo$ CX`H$mo à{V~§YH$ ho. Vmgy§hr N>mo{‹S>H|$ àdoe H$ao h| Vog|''. `hm§ ZXrHo$ Ñï>mÝVgm| g_wÐ_| àdoe H$[adodmar ZXr
gd©ì`mnH$ Amoa AnZo öX`_| {~am{Ododmao à^yZ²H$mo emoY H$[adoH$s àd¥{Îm hmo` nyd©ê$nHw§$ H$^r àmßV Zmht hmo` ho Amoa ñdê$ngy§ aho ho Vmohþ ^oXgy§ H$WZ Zmht
ho. gmohr ~mV {gÕkmZdmao lrewH$XodOrZ| lr^mJdVHo$ Xe_ñH$ÝYHo$ \$bàH$aU_| hmo` ho; Vmgy§hr nw{ï>_mJu`Z²Ho$ {dfo ^Jd{XVa ñ\y${Îm©Ho$ A^mddmamo ^md,
H$hr ho. Vmgy§hr lr{Q>ßnUrOr_| lrJwgm§B©OrZ| Amkm H$ar ho Omo ""~{h_w©IZ²Hw§$ ^JdXr`nZmo Amoa ^JdmZ²_| AmoVàmoV hmo`H|$ ahZmo ho. Amoa _`m©Xm_mJ©_| Vmo
AmH$meH$sgr Zm§B© gd©Ì ì`mßV h| Egmo à^wH$mo kmZ hmo` ho. Amoa ^ŠVZ²Hw§$ Vmo ldUm{XH$gy§ ^JdXr`nZmo ho Vmgy§ nw{ï>_mJu` Amoa _`m©Xm_mJu` _| ~hmoV ^oX
~m{ha àH$Q> à^wH$mohr AmZÝX Ano{jV hmo` ho''. Vmgy§ EH$mXeñH$ÝY_| lr^JdmZ²Z| ho; Vmgy§ {deof H$hm H$hZmoŸ?
Amkm H$ar ho Omo ""kmZ-d¡am½` ~hmoVH$[aHo$ ^ŠVHo$ lo`gmYH$ Zmht h|''.
Eg| ~{h…g§doXZHo$ A^mdH$s Xem_| _`m©Xm_mJu` CÎm_Z²H$mo {Zê$nU
`hm§ e‘>m hmo` Omo ^JdXmdoe_| Vmo ^JdmZ²H$s Zm§B© gd©knZmo hmoZmo `mo½` H$[aHo$; ~hr…g§doXZmnÝZH$mo {Zê$nU H$[adoHo${b`o, ~hr…g§doXZHo$ àg“gy§,
ho, V~ CZHw§$ {dH$bVm Ho$g| hmo`, Omgy§ ldUm{XH$_| àd¥{Îm hmo` hoŸŸ? Egr e‘>m AY_Z²H$mo {Zê$nU H$aV h|Ÿ: Omo {H$VZoH$ AÝ`mgŠV BVZ| ~«m÷UËd, j{Ì`Ëd
H$[aHo$ H$ho h| Omo CZHw§$ à^wHo$ JwUH$[aHo$ {ZamoY hmo` ho. ànÄMHo$ {dñ_aU nyd©H$ Am{Xgm| CËH$fm©nH$f©`wŠV Amoa J¥hm{XH$_| AmgŠV BVZ| d¥{Îm gånmXZHo${b`o
à^w_| Omo AmgpŠV dmHw§$ "{ZamoY' H$hV h|. gmo Ho$db JwUldUgy§hr hmo` ho. Vmgy§ AWdm bmoH$Hw§$ gwZm`doHo${b`o ldU H$[adodmaoZ²Hw§$ Ob^oX_| ""joÌà{dï>mñVoMm{n
{ZamoYgm| d¡H$ë` hmo` Om` ho Amoa ar{Vgy§ Zmht hmo` ho. Eg| lmoVmnZoH$mo CnnmXZ g§gmamoËn{ÎmhoVd…'' `m íbmoH$_| H$øo ^mddmao "AY_' H$ho h|. _yb_| "Vw'eãX
H$[aHo$ CZHw§$ H$Xm{MV² _mojm{XH$ AW©_| {Zð>m hmo` V~, AW©_| {Zð>m hmo` gmo Vmo H${hdoH$mo `h A{^àm` ho Omo à^wH$s godm H$[adoHo${b`o Omo Ka_| AmgŠVŸhm|`
_Ü`__| {JÝ`o Om§` Vmgy§ _Ü`_nZoH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o A~ H$hV h| Omo gd©Ì nyU© gmo AY_ Zmht h|. CZH$m|Vmo nw{ï>_mJu` _mojê$nnZogy§ CÎm_nZmo hoŸ&&4Ÿ&&
Egmo Omo ^JdX²^md (Ÿ^JdXmdoe Amoa {ZamoYgy§ ^`mo ^JdmZ²H$mo kmZŸ) BVZo Eg| _Ü`_| AY_Z²H$mo {Zê$nU H$[aHo$ A~ ~hr…g§doXZ XemHo$ {dfohþ {OZH$mo
gd©Ì ^JdmZ²H$s ñ\y${Îm©, VmH$[aHo$hr OmHo$ g~ AW© g_mßV ^`o h|, Vmgy§ Amoa AÝ`Ì _Z Zmht ho Ego CÎm_Z²H$mo {Zê$nUŸH$aVŸh|Ÿ:
ñdmW© CZHw§$ Zmht ho Vmgy§hr (ŸñdmW©{Zð>mHo$ A^mdgy§hrŸ) CZH$mo _Ü`_nZmo Zmht
ho {H$ÝVw CÎm_nZmohr ho. Š`m| Omo EH$ ^JdmZ²_|hr {Zð>mdmao h|.
AZÝ`_Zgmo _Ë`m© CÎm_m… ldUm{Xfw Ÿ &&
Xo e -H$mb-Ðì`-H$V¥ © - _ÝÌ-H$_© - àH$maV…Ÿ&&5Ÿ&&&&
O~ Eg| ^`mo V~ Vmo nw{ï>_mJu`Z²gy§ {dZ_| OwXmB© Z ^B©. Š`m| Omo
B{V lr_Ûëb^mMm`© { da{MV nÄMnÚm{Z g_mßVm Ÿ&&
nÄMnÚm{Z Ÿ nÄMnÚm{Z Ÿ
357 358
(Ÿ`oŸ=ŸOmoŸ)_Ë`m©…Ÿ=Ÿ_aUerb ldUm{XfwŸ=ŸldU Am{X_| && g³`³ mg{ZU©`: Ÿ&&
Xoe-H$mb-Ðì`-H$V©¥-_ÝÌ-H$_©-àH$maŸ=ñWmZ AZÝ`_Zg…Ÿ=ŸÑT> _Zdmao h| (19)
H$mb Ðì` H$Vm© _ÝÌ Amoa H$_©Ho$ àH$magy§ VoŸ=Ÿdo, CÎm_m…Ÿ=ŸCÎm_ h| Q>rH$m : níMmÎmmnH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o n[aË`mJH$mo {dMma {H$`mo Om` ho. `hm§
^pŠV_mJu` Omo n[aË`mJ ho Vmgy§ Xygao gd©nXmW©Z²H$mo {dMma H$[aHo$ Ë`mJ H$aZmo.
^mdmW© : Xoe, H$mb, Ðì`, H$V©¥, _ÝÌ Amoa H$_© Ho$ àH$magy§ Omo AZÝ` _Zdmao Egmo {dMma {H$`o {~Zm n[aË`mJ {H$`mo hmo` Vmgy§ Omo níMmÎmmn hmo` VmH$s
h| gmo ldUm{XH$_| CÎm_ h|. {Zd¥{ÎmHo${b`o ^pŠV_mJu`Ÿ-Ÿn[aË`mJHo$ {dMmaH$mo àmaå^ H$aV h|, Eg| H$moC
Q>rH$m : BVZ| gd©Ì ~hmaHo$ nXmW©Z²H$mo kmZ hmo` V~hþ à^w {gdm` AÝ`Ì H$hV h|.
{OZH$mo _Z Z hmo` do "AZÝ`' H$ho Om` h|. Vhm§ e‘>m hmo` Omo à^w {gdm`
AÝ`Ì {OZH$mo _Z Zmht ho {VZHw§$ AÝV…g§doXZ_| {deof H$hmŸ? Egr Ame‘>m Xygao Eg| H$hV h| Omo H$_©_mJu`Z²Hw§$ d¥ÕnZmo hmo` Vmohþ g§gmagy§ d¡am½`
H$[aHo$ AZÝ`{MÎmnZo_| àH$ma^oX H$hV h| Omo Xoe, H$mb, Ðì`, H$Vm©, _ÝÌ Amoa hmo`doH$mo gå^d hmo` Zmht ho, Vmgy§ Ego H$_©_mJu`Z²Ho$ g“H$[aHo$ H$Xm{MV²
H$_© BVZo àH$magy§ AZÝ`_Zdmao M{h`|. BVZo AÝV…g§doXZ_| ^JdÐyngy§hr ^JdXr`hþ Eg| Z hmo` Om§` VmHo$ gwIê$n OmH$mo Cnm` ho Ego g³³`mgHo$
Xoem{XH$Z²H$s ñ\y${Îm© hmo` ho, Xoem{XH$nZogy§ Zmht hmo` ho. Š`m| Omo Ho$db {Zê$nUH$s à{Vkm hoŸ- Eg| H${hHo$, eara AeŠV hmo` V~ nyd©XemH$mo ñ_aU
^JdXmH$ma AÝV…H$aU ^`mo hmo` V~ gd©Ì AmdaUH$mo Zme hmo` Om` ho. Amoa H$[aHo$ dmHo$ _Z_| Egmo {dMma hmo` Omo _oZ| àW_V|hr ^JdmZ²Ho${b`o Š`m| `ËZ
~m{haHo$ nXmW©H$mo kmZ hmo` V~ Vmo `o Xoem{XH$ g~ ^JdÐyn h| Egr ñ\y${Îm© hmo` Z {H$`moŸ? Egmo Omo ^JdXr`Z²Hw§$ Vmn hmo` gmohr `hm§ "níMmÎmmn' eãXgy§ H$ømo
ho. Vm_| Xoem{XH$Z²_| ^mdZm_mÌgm| ^JdX²~w{Õ hmo` ho. AWm©V² AÝV…g§doXZ_| Om` ho.
Xoem{XH$Z²H$s ñ\y${V©hr Zmht hmo` ho Amoa ~hr…g§doXZ_| Xoem{XH$Z²H$s ñ\y${Îm©Ho$
g“ ^JX²~w{Õ hmo` BVZmo AÝV…g§doXZ_| {deof ho.
{H$VZoH$ Ego H$ho h| Omo ^pŠV Amoa kmZ _mJ©_| gmYZXem_| Amoa
{gÕXem_| H$V©ì`nZogy§ n[aË`mJ H$ømo ho. Vm_| gmYZXem_| nyU© d¡am½` Zmht
Vhm§ e‘>m hmo` Omo AÝV…g§doXZ_| à^wnZogy§ Xoem{XH$Z²_| ñ\y${Îm© hmo` Amoa hmo`dogy§ AmN>r ^m§{V n[aË`mJH$mo gå^d Zmht ho, Vmgy§ nmfpÊS>nZoHo$ àg“H$[aHo$
~hr…g§doXZ_| Xoem{XH$Z²H$s ñ\y${Îm©_| ^mdZm_mÌH$s ~w{Õ aho, BVZmo VmaVå` Š`m| níMmVmnHo${b`ohr `h n[aË`mJ hmo` Egmo VmaVå` Zmht OmZVo hm|` Ego
aho hoŸ? AÝV…g§doXZ Amoa ~hr…g§doXZ _| AÝV…H$aUH$mo ñdê$n Vmo EH$ hr hoŸ! ^JdXr`hþ àW_ n[aË`mJ H$[aHo$ nrN>o Vmn`wŠV hm|`. Vog| Ego VËna ^JdXr`Z²Hw§$
Egr e‘>m H$[aHo$ H$hV h| Omo `o _Ë`© h| Vmgy§ Eg| hmo` ho. AÝV…g§doXZ_| Xo{IH|$ lrAmMm`©MaU níMmÎmmnHw§$ àmßV hm|` Eg| XmoC àH$maH$mo níMmÎmmn
^mdZmH$[aHo$ ^JdÐynhr hmo` Om`dogy§ AÝ`ñ\y${Îm© Zmht aho ho. Amoa ~hr…g§doXZ_| Zmht hmo`doHo${b`o `h à{Vkm ho.
Vmo _Ë`©nZogy§ Xoem{XH$Z²H$s ñ\y${Îm© ahrdogy§ emóH$[aHo$ CZ_| ^JdX²~w{Õ aho ho.
Eg| Omo hmo` gmo _`m©Xm_mJ©_| ldUm{XH$Z²_| Amoa H$sV©Z à^¥VrZ²_| CÎm_ h|Ÿ&&5Ÿ&&
{H$VZoH$ Eg| H$hV h| Omo {Z~ÝY_| AmMm`©MaUZ²Z| {ÌXÊS> YmaU H$[adoH$s
Amkm H$ar ho gmo ~m§{MHo$ nw{ï>_mJu` Ordhþ g³³`mgml_nZogy§ {ÌXÊS>H$mo J«hU
Ÿ&& B{V lr_Ûëb^mMm`©{da{MV nÄMnÚZ²H$s H$[aHo$ níMmÎmmnHw§$ àmßV hmo` VmH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o nw{ï>_mJu` g³³`mgHo$ {dMmaH$mo
Jmoñdm{_ lrZ¥qghbmbOr_hmamO H¥$Vm Amaå^ H$aV h|.
d«O^mfmQ>rH$m g_mßV ^B© Ÿ&&
nÄMnÚm{Z Ÿ g³³`mg{ZU©`:
359 360
{H$VZoH$ Vmo Eg| H$hV h| Omo lw{Và^¥{V à_mUH$[aHo$ {gÕ Ego agmË_H$ n[aË`mJ…Ÿ=ŸgånyU© Ë`mJ, {dMm`©Vo Ÿ=Ÿ{~MmaV h|
Omo ^JdmZ² VmH$mo {dahmË_H$ ^mdH$mo Omo AZw^d gmo gdm©Ë_^mdH$[aHo$ eaUmJ{V
hmo` V~hr àmßV hmo` gmo gd©n[aË`mJ {~Zm hmo` Zmht Egmo Ë`mJH$mo ñdê$n Zmht ^mdmW© : níMmÎmmnH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o Omo n[aË`mJ ho VmH$mo {dMma {H$`mo Om`
Om{Zdodmao Omo nw{ï>_mJu` Ord h| {VZHw§$ kmZm{XH$ _mJ©Z²_|hþ n[aË`mJ H$ømo ho. ho.
Vmgy§ g§Xho `wŠV hm|` {dZHw$§ {dZm{dMmagy§ n[aË`mJ ^`mo hmo` gmo níMmÎmmnHo${b`ohr
hmo`, VmHo$ A^mdHo${b`o {dMmaH$mo Amaå^ hoŸ- Eg| H$hV h|.
Q>rH$m : AW lrAmMm`©MaU g³³`mg{ZU©`J«ÝWH$mo àmaå^ H$aV h|. `hm§ {dMmaH$mo
{b»`mo ho Vmgy§ {d{Y-{ZfoY Zmht ho. `{X {dYmZH$s Amkm H$aVo Vmo {d{Y-
Amo a lrnw é fmo Î m_Or _hmamOZo Vmo Egmo A{^àm` H$ømo ho Omo {ZfoYgy§ g~Z²Hw§$ H$V©ì`nZmo AmdVmo Vmgy§ {dYmZ²H$s Zmht H$[aHo$ {dMmaH$s Amkm
AÝV…H$aUà~moY_| Omo "níMmÎmmn' Amoa "n[aË`mJ' nXH$mo boI ho gmo Om H$ar ho.
A{^àm`gy§ ho gmohr A{^àm` `hm§ boZmo Mm{h`o. gmo A{^àm` Egmo Xrgo ho Omo
à^yZ²Z| Xoh Amoa Xoe Ho$ n[aË`mJ {df`H$ O~ lrAmMm`©MaUZ²Hw§$ Amkm H$ar
V~ nwa:ñ\y${V©H$ {dMmaH$[aHo$ lrAmMm`©MaUZ²Z| O~ dmH$mo nmbZ Zmht {H$`mo. ñdê$ngy§, gmYZgy§ Amoa \$bgy§ ^pŠV_mJu` g³³`mg VWm AÝ`_mJu`
V~ AmnHw§$ níMmÎmmn ^`mo. V~ bmoH$Ë`mJ {df`H$ Vrgar Amkm ^B© Vm g_` g³³`mg n¥WŠV`m Om{Zdo_| Amdo Vmo AÝ`_mJu` Ë`mJH$mo ñdê$n VWm `hm§ OmH$mo
Amn {dMma H$aV h| Omo ^JdmZ² _oar Cna àgÝZ h| qH$dm AàgÝZ h|Ÿ? Omo {dMma hmo` ho VmH$mo VmaVå` OmÝ`mo Om` VmHo${b`o àW_ AÝ`_mJu` Ë`mJHw§$
AàgÝZ hm|` Vmo _oar Cnojmhr H$a|, naÝVw Amkm Zmht H$a|. Amoa `hm§ Vmo Vrgar H$hV h|Ÿ:
Amkm ^B© Vmgy§ àgÝZ h| Egmo Vmo {ZíM` hmo` ho. naÝVw àW_ Xmo` AmkmH$mo
Cëb§KZ {H$`ogy§hþ àgÝZ a{hdoH$mo H$hm H$maU hmo`JmoŸ? Egmo {dMma H$[ado bJo g _mJ© { ÛV`o àmo Š Vmo ^ŠVm¡ kmZo {deo f V…Ÿ&&1Ÿ&&
V~ lr^mJdV²H$s gyú_Q>rH$mH$s {Zd¥{Îm ^B©, Vmgy§ XmZê$nŸ-ŸXoeË`mJ Amoa
_mYd^Å> H$mí_rarH$s Xoh{Zd¥{Îmgy§ d¥{Õê$nŸ-ŸXohË`mJ à^yZ²Z|hr H$adm`mo ho. g…Ÿ=Ÿdmo kmZoŸ=ŸkmZ_| (ŸB{VŸ=ŸEg|Ÿ)
Vmgy§ àW_H$s XmoC Amkm à^wZ²Z|hr {gÕ H$ar XrZr ho. Vog| Vrgar AmkmH$mo
{deofV…Ÿ=Ÿ{deofH$[aHo$ _mJ©{ÛV`oŸ=ŸXmo _mJ©_|
A{^àm`hþ Om{Zdo_| Zmht AmdV ho Egmo {ZíM` H$[aHo$, `Ú{n Xmo` Amkm
{gÕ^B© ho VWm{n à^yZ²Z| {gÕ H$ar ho H$Nw> AmnZo Zmht H$ar, Vmgy§ Omo níMmVmn ^ŠVm¡Ÿ=Ÿ^pŠV_| (ŸMŸ=ŸAmoaŸ) àmoŠV…Ÿ=ŸH$ømo ho
^`mo ho VmH$s {Zd¥{Îm Ho$g| hmo`Ÿ? Egmo {dMma H$[aHo$ Vrgar Amkm H$hm
{df`H$s hoŸ? Ego {dMmagy§hr àW_H$s Xmo` Amkm Zmht H$[adoH$mo níMmÎmmn ^mdmW© : gmo Ë`mJ ^pŠV_mJ©_| Amoa kmZ_mJ©_| {deofH$[aHo$ Eg| Xmo` _mJ©Z²_|
^JdmZ² {Zd¥Îm H$a|Jo Egmo {ZíM` H$[aHo$ AnZr AdñWmHo$ gyMZ nyd©H$ n[aË`mJHo$ H$ømo ho.
{Zê$nUH$s à{Vkm H$aV h| :
Q>rH$m : {deofgy§ Ë`mJ, nw{ï>_mJ©_| amg_ÊS>b_ÊS>Z^yV Omo d«O^ŠV h| {dZZ|hr
níMmÎmmn-{Zd¥Î`Wª n[aË`mJmo {dMm`©VoŸ&& H$`m} ho. Vmgy§ ""g~ {df`Z²Hw§$ N>mo{S>H|$ h_ AmnHo$ MaUma{dÝXHo$ _ybà{V àmßV
^`o h|'' Eg| \$bàH$aUHo$ àW_mÜ`m`_| d«O^ŠVZ²Z| H$ømo ho. Amoa {dZH$s
níMmÎmmn-{Zd¥Î`WªŸ=ŸníMmÎmmn Xy[a H$[adoHo$ AW© brbm_|hr MVwWm©Ü`m`_| d«O^ŠVZ² à{V à^yZ²Z| H$ømo ho Omo ""_oao{b`ohr bmoH$
g³³`mg{ZU©`: g³³`mg{ZU©`:
361 362
doX Amoa gå~ÝYrZ² H$mo Vw_Zo Ë`mJ {H$`mo ho'' dhm§ {deofgy§ Ë`mJ H$ømo ho. H$Îm©ì`àH$maH$mo {dMma H$aV h|.
Vog|hr kmZ_mJ©_|hþ n[aË`mJ {deof(Ÿê$nŸ)gy§ H$ømo ho. Vm_| EH$ {d{d{Xfm- ^pŠV Amoa kmZ Eg| Xmo` _mJ©_| H$Îm©ì`Vm H$hr ho. Vm_| àW_íbmoH$_|
g³³`mg Amoa EH$ {dÛV²-g³³`mg Ego ^oXgy§ kmZ_mJ©Ho$ emó_| {Zê$nU {H$`mo ho. àW_ ^pŠV_mJ©_| H$Îm©ì`Vm H$hr ho Vmgy§ VmH$mo {dMma H$aV h|. BVZ|, (Ÿn[aË`mJŸ)
Vmgy§ "{deofV…' Eg| H$ømo hoŸ&&1Ÿ&& H$~ H$aZmoŸ? Ho$g| H$aZmoŸ! Amoa Š`m| H$aZmoŸ? VmH$mo {dMma H$aV h|Ÿ&&2Ÿ&&
kmZ, H$_© Amoa ^pŠV Eg| VrZ _mJ© EH$mXeñH$ÝY_| ^JdmZ²Z| H$ë`mU ^pŠV_mJ©_| ldUm{XŸ-ŸgmYZZ²H$s {g{ÕHo${b`o H$V©ì`Ho$ njH$mo {ZamH$aU
H$[adodmao H$ho h| Vm_o H$_©_mJ©hþ {JÝ`mo ho. Vmgy§ H$_©_mJ©_|hþ n[aË`mJH$s àmpßV H$aV h|Ÿ:
hmo` ho Egr Ame‘>m H$[aHo$ VmH$mo {ZfoY H$aV h|Ÿ:
ldUm{Xà{gÕçWª H$V© ì `íMo V ² g Zo î `Vo Ÿ &&
H$_© _ mJ} Z H$V© ì `… gw V am§ H${bH$mbV…Ÿ&& ghm`-g“gmÜ`ËdmV² gmYZmZm§ M ajUmV² Ÿ &&3Ÿ&&
AV AmXm¡ ^pŠV_mJ} H$V© ì `ËdmX² {dMmaUmŸ&&2Ÿ&& A{^_mZmZ² {Z`mo J mÀM VÕ_£ í M {damo Y V…Ÿ&&
J¥ h mXo a ² ~mYH$Ëdo Z gmYZmWª VWm `{XŸ&&4Ÿ&&
H$_©_mJ}Ÿ=ŸH$_©_mJ©_| AV…Ÿ=Ÿ`m H$maUgy§ AJ« o @ {n VmÑe¡ a o d g“mo ^d{V ZmÝ`WmŸ&&
H${bH$mbV…Ÿ=ŸH${bH$mbŸhmo`dogy§ ^pŠV_mJ}Ÿ=Ÿ^pŠV_mJ©_| ñd`§ M {df`mH« $ mÝV… nmfÊS>r ñ`mÎmw H$mbV…Ÿ&&5Ÿ&&
gwVam§Ÿ=Ÿ{deof H$[aHo$ AmXm¡Ÿ=Ÿàaå^_|
ZŸ=ŸZmht H$V©ì`ËdmV²Ÿ=ŸH$[ado`mo½` hmo`dogy§ ldUm{Xà{gÕçWªŸ=ŸldU Am{X H$V©ì`…Ÿ=ŸH$[ado `mo½` hoŸ)
H$V©ì`…Ÿ=ŸH$[ado `mo½` ho {dMmaUmŸ=Ÿ{dMmaŸ({H«$`VoŸ=ŸH$aoŸh|) Am{N>^m§{Vgm| hmogHo$ VXW© J¥hmXo…Ÿ=ŸKa Am{XHo$
g…Ÿ=Ÿdmo, H$V©ì`…Ÿ=ŸH$[ado ~mYH$ËdoZŸ=Ÿ~mYH$ hmo`dog
^mdmW© : H${bH$mb hmo`dogy§ H$_©_mJ©_| Vmo n[aË`mJ H$Îm©ì` Zmht ho. A~ Xmo` `mo½`ŸhoŸ(Egmo), MoV²Ÿ=Ÿ`{X `{XŸ=ŸOmo,ŸgmYZmWªŸ=ŸgmYZHo$ŸAW©
_mJ© aho, Vm_| àW_ ^pŠV_mJ©_| H$Îm©ì`nZmo hmo`dogy§ VmH$mo {dMma hmo` ho. (CÀ`VoŸ=ŸH$hmo), ZŸ=ŸZmht (g…Ÿ=ŸdmoŸg³³`mg;ŸV{h©Ÿ=ŸVmo)
Bî`VoŸ=ŸBÀN>doŸ`mo½`Ÿho(ŸŠ`m|Ÿ?) VWmŸ=Ÿdm à_mU(ŸZ H$V©ì`…Ÿ`V…Ÿ=ŸZ
Q>rH$m : BVZ|, H$_©_mJ©_| `mdÁOrdZ Ap½ZhmoÌ H$[adoH$mo {d{Y hmo`dogy§ g³³`mg ghm`-g“gmÜ`ËdmV²Ÿ=Ÿghm`Vm H$aZmo,ŸŠ`m|Ho$)AJ«oŸ=ŸAmJo,
J«hUH$[adoH$mo g_` Zmht AmdV ho. `Ú{n ""Am`wî`H$mo MVwW©^mJ g³³`mgml_
Amoa g“ gmo {gÕ hmo`dodmamo hmo`dog§y A{nŸ=Ÿhþ, VmÑe¡…Ÿ=ŸdogoZ²H$mo
H$[aHo$ ì`VrV H$aZm|'' Eg| H$moC ñWb_| H$ømo ho, VWm{n H${bXmofH$[aHo$
_Zwî`Z²H$mo Aëngm_Ï`© hmo`dogy§ Amoa MVwW©^mJ Am`wî`H$mo A{VOamì`mßV M=Amoa,gmYZmZm§=gmYZmZ²Ho$ EdŸ=Ÿhr, g“:Ÿ=Ÿg“
hmo`dogy§ Aml_Y_© A{VH$ï>gy§hþ {gÕ hmoB© gHo$ Zmht. Vmgy§ {dnarV\$bgmYH$nZmo ajUmV²Ÿ=ajUgy§Ÿ ^d{VŸ=Ÿhmo` ho
hmo`. Eg| kmZ_mJ©_| H$Îm©ì`Vm Amoa H$_©_mJ©_| AH$V©ì`Vm OVm`H|$ ^pŠV_mJ©_| M=Amoa AÝ`WmŸ=ŸAmoa àH$maHo$Z²H$mo
g³³`mg{ZU©`: g³³`mg{ZU©`:
366 364
A{^_mZmV²=A{^_mZ²Ho$ H$maU ZŸ=ŸZmht, VwŸ=ŸAmoa h|. Vmgy§ _r_m§gH$Z²Ho$ _V_| Vmo ldUm{XH$ ho hr Zmht.
(Ed§Ÿ=Ÿ`m Vahgy§Ÿ) H$mbV…Ÿ=ŸH$mbgm|
VÕ_£…Ÿ=Ÿdm Y_©Z²gm| {df`H«$mÝV…Ÿ=Ÿ{df`_| AmgŠV -ŸEg| {^ÝZ-{^ÝZ _VdmaoZ²H$mo g“ hmo`dogy§ ^pŠV_mJu` ldU {gÕ hmo`
{damoYV…Ÿ=Ÿ{damoY hmo`dogy§ ñd`§Ÿ=ŸIwX, MŸ=Ÿhþ Zmht.
(gŸ=Ÿdmo; ZŸ=ŸZmht; nmfÊS>rŸ=ŸnmIÊS>r, ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo`
Amoa emó{d{hV g³³`mg Aml_H$mo A“rH$ma H$[aHo$ ^pŠVHo$ AW© n[aË`mJ
^mdmW© : ldUm{XH$Z²H$s àd¥{ÎmHo${b`o Ë`mJ H$aZmo Egmo nj hmo` Vmo gmo nj H$ao V~ Vmo g³³`mg Aml_Ho$ Y_©Z²H$mo nmbZ Amdí`H$ hmo` Om`. V~ Vmo dm_|hr
`mo½` Zmht ho. Š`m| Omo ldUm{XZ²H$s {g{Õ ghm` Amoa g“ gy§ hmoV ho. Amoa Ë`mJ gd©H$mb ì`Vr` hmo` Om`. BVZ| ldUm{XH$ H$[adoH$mo g_`hr {_bo Zmht. Vog|
(Ÿg³³`mgŸ)_| Vmo dmHo$ gmYZ amIZo M{h`o, Vmgy§ ldUm{XH$Z²Ho$ gmYZ hmo` gHo$ g³³`mgml_ g~Z²_| AmXaUr` ho. Vmgm| AnZo_| loð>VmH$mo A{^_mZ hmo`, gmohþ
Zmht. Aml_H$s CÎm_VmH$mo A{^_mZ hmo` Amoa g³³`mgHo$ Y_©Z²gm| ^pŠV_mJ©Ho$ ^pŠV_mJ©gy§ {damoYr ho. Vog|hr g³³`mgml_ emóH$s AmkmHo$ AmYrZ ho. Amoa
ldUHo$ Y_©H$mo {damoY hþ ho, Vmgy§ ldUm{XH$ hmo` gHo$ Zmht. Amoa J¥hm{XH$Ho$ g³`³ mgHo$ Y_© VWm ^pŠV_mJu` ldUHo$ Y_©Z_² | nañna {damoY ho. Vmg§y ldUm{XH$Z²H$s
dmYH$nZogy§ gmYZHo${b`o n[aË`mJ H$aZm| Eg| Omo hmo` Vmo Ë`mJ {H$`o nrN>ohþ {g{ÕHo${b`o g³³`mg H$aZmo `o nj `mo½` Zmht ho.
EgoZ²H$mohr g“ hmo`, XygaoZ²H$mo hmo` Zmht. Amoa Amn H$mbgy§ nmfÊS>r hmo`.
H$Xm{MV² ^pŠV_mJu` ldUm{XH$Ho$ ñdê$nHw§$ Omo OmZVmo hmo` VmHw§$
Q>rH$m : BVZ|, ""Omo Ë`mJr hmo` gmo AHo$bmo {Z…g“ emÝV hmo`Ho$ {\$ao'' Egmo J¥hpñW{V_| ì`mg“H$[aHo$ ldUm{XH$ hmo` Zmht Ego H$maUgm| Ë`mJ H$ao Vmo
emó_| boI ho. Amoa ldUm{XH$ H$[ado_| ghm` VWm g“ Adí` M{h`o V~ dmHw$hþ gmYZXem_| Oogmo nyU©^md ^pŠV_mJ©_o M{h`o dogmo Zmht hmo`dogy§ {ZaÝVa
ldUm{XH$ hmo` gHo$. Amoa Ë`mJ H$[ado_| OmH$mo g“ {_bo gmo AnZo _mJ©Ho$ ldUm{XH$ hmo` gHo$ Zmht. Amoa {MVH$s MÄMbVmgy§ EVÝ_mJ©gy§ Omo {dOmVr`
AZwgma ldUm{XH$ ~Vmdo, nw{ï>_mJu` ldUHw§$ Vmo ~Vmdo Zmht. Oog| : hm|` {dZgy§hr g“ hmo`. Amoa {OZHw§$ ^JdX²^md Z hmo` {dZH$mo {MÎm {df`mH«$mÝV
hmo`dogy§ gogoZ²H$mo g“, Aëng_` hmo` Vmohþ, àW_Ho$ ^mdH$mo Zme H$[aHo$
AnZ²Hw§$hþ {df`mH«$mÝV H$[adoH$mo gå^d hmo`. BVZ| àW_Ho$ ^mdH$mo {Zdm©h Zmht
_m`mdmXr gJao OJVHw§$ H$pënV _m{Zdodmao hmo`dogy§ OJV_| aho Ego hmo`dog§y Ë`mJ {H$`mo gmohþ _w»`\$bHw$§ {gÕH$[adodmamo ^`mo Zmht. Vmgy§ ^pŠV_mJ©H$o
doXZ²Hw§$hþ H$pënV _mZV h|. Amoa doXZ²_| ~«÷Ho$ Omo JwU à{Vnm{XV h| gmohþ {dMma_| Ë`mJ H$[adodmamo H$mbH«$_gy§ nmfÊS>r hmo`Ÿ&&3-5Ÿ&&
ì`dhmamon`moJr h|, na_mW©_| Zmht h| Vmgy§ _m`mdmXr ^pŠV_mJ©gy§ {déÕ h|.
`Ú{n ^mdH$s pñW{V_| Xw…g“ ~mYH$ ho VWm{n ^mdH$s pñW{VHo${b`ohr
Z¡`m{`H$Z²Ho$ _V_| OJV²Ho$ H$Vm©nZ|gy§ Vmo B©ídaH$s {g{Õ ho VWm{n kmZ, Ë`mJH$mo CnH«$_ {H$`mo ho Vmgy§ Xw…g“ hmo`Jmo Vmohþ ^md ahoJmo Egmo nj H$moC
BÀN>m Amoa à`ËZm{Xgy§ A{V[aŠV Xygao Y_© B©ída_| h| Eg| do Zmht _mZV h|. Vmgy§ H$hoŸVmo VmHo$ {ZamH$aUHo${b`o A~ H$hVŸh|Ÿ:
dohþ ^pŠV_mJ©gy§ {déÕ h|.
{df`mH« $ mÝV-Xo h mZm§ Zm@@do e … gd© X m hao … Ÿ&&
_r_m§gH$ _ÝÌ_`r XodVm _mZV h|. \$b Xo`dodmamo B©ída ho Eg| Zmht _mZV
AVmo @ Ì gmYZo ^ŠVm¡ Z¡ d Ë`mJ… gw I mdh…Ÿ&&6Ÿ&&
g³³`mg{ZU©`: g³³`mg{ZU©`:
365 366
n[aË`mJ…Ÿ=ŸË`mJ ñdr`~ÝY{Zd¥Î`W}Ÿ=Ÿñdr`OZZ²Ho$
(Ÿ{H$ÄMŸ=ŸAmoaŸ) ZŸ=ŸZmht,AV…Ÿ=Ÿ`mgy§ àeñ`VoŸ=Ÿàe§gm `mo½` ho ~ÝYZHw§$ {Zd¥V H$[adoHo$ AW©
{df`mH«$mÝVXohmZm§Ÿ=Ÿ AÌŸ=Ÿ`hm§, ^ŠVm¡Ÿ=Ÿ^pŠV_| MŸ=ŸAmoa, g…Ÿ=Ÿdmo AÝ`WmŸ=ŸAÝ`ŸàH$magm|, ZŸ=ŸZmht
{df`_| AmgŠV XohdmaoZ²H$m| gmYZoŸ=ŸgmYZ_|
hao…Ÿ=ŸlrH¥$îUH$mo Ë`mJ…Ÿ=ŸË`mJ ^mdmW© : ^JdmZ²Ho$ {dahHo$ AZw^dHo${b`o Vmo Ë`mJ CÎm_ H$ømo ho. Amoa
Amdoe…Ÿ=ŸAmdoe gwImdh…Ÿ=ŸgwIH$maH$ Ë`mJ_| H$mfm` dóm{XH$ dof h| gmo AnZo gå~ÝYrZ²Ho$ ~ÝYZH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o
gd©XmŸ=Ÿg~ g_`_| ZŸ=ŸZmht, EdŸ=Ÿhr ho, AÝ`Wm Zmht h|.
^mdmW© : {df`H$[aHo$ {OZH$mo Xoh AmH«$mÝV ho {VZHw§$ gd©Xm h[aH$mo Amdoe Z Q>rH$m : BVZ| nw{ï>_mJu` n[aË`mJ gånyU© ^JdX²^md ^`o nrN>o hmo`. Š`m| Omo
aho. (Ÿ_yb_| "gd©Wm' nmR> hmo` Vmo h[aH$mo {ZíM` Amdoe Z aho, Egmo AW© ^JdmZ²Ho$ {dahH$mo AZw^d Vmo g§`moJgwIH$mo AZw^d ^`mo hmo` V~ {d`moJ_|
g_OZm|Ÿ) Vmgy§ gmYZê$n ^pŠV_mJ©_| AWdm ^pŠV_mJ©H$s gmYZ Xem_| Ë`mJ hmo`. Vmgy§ àW_ ^mdnyd©H$ ^JdmZ²Ho$ lr_wIH$mo Xe©Z H$aVmo hmo`, Amoa lrA“H$s
gwIHw§$ Xododmamo Zmht hmo` ho. godm H$aVmo hmo`, Vm_| Omo AmZÝX àmßV hmoVmo hmo` gmo {d`moJ_| Xe©Z VWm godm
H$mo gwI Zmht {_bdogy§ {dah hmo` VmH$mo AZw^d H$[adoHo${b`o J¥hm{XH$H$mo Ë`mJ
H$ao gmo CÎm_ ho. Ego Ë`mJ_| ewÕnw{ï>_mJu` ^mddmamo hmo` gmohr A{YH$mar ho.
Q>rH$m : BVZ| ZoÌ à^¥{V gd©BpÝÐ`Z²Ho$ ê$n à^¥{V g~ {df` h|. {VZH$[aHo$ Egmo nyU©^mddmamo Omo hmo` VmHw§$ gdm©Ë_^mddmao Omo ^ŠV h| {VZHo$ gå~ÝYdmar
{OZH$mo Xoh ì`mßV ho {VZHw§$ (Ÿ{df`H$mo Amdoe öX`_| hmo`dogy§Ÿ) h[aH$mo gd©Xm Omo amgm{XH$brbm ho VmH$mo {dMma Adí` hmo`. VmH$[aHo$ Amoa `o brbm
Amdoe Zmht hmo` ho. Š`m| Omo BpÝÐ`Z²Ho$ {df`_| AmgpŠV hmo` gmo à^wHo$ na_\$bê$n ho VmH$[aHo$ nyd© H$ho Ego ^ŠVHw§$hþ EVÝ_mJu`nZmo hmo`dogy§ Egmo \$b
Amdoe_| ~mYH$ ho. Vmgy§ ldUm{XH$ Omo gmYZê$n ^pŠV h| Vm(ŸAdñWmŸ)_| {_bdoH$s AË`ÝV A{^bmfm hmo` naÝVw `m g_`_| dmH$s A{^bmfm nyU© hmo`
Ë`mJ H$ao gmo nwéfmW©Hw§$ {gÕ H$[adodmamo Z hmo`. _yb_| "Ed'H$ma ho Vmgy§ gd©Wm Zmht Amoa nyU© H$[adodmaoH$mo Xe©Zhþ hmo` Zmht Vmgy§ {dah Adí` hmo`. Amoa J¥h_|
nwéfmW©H$mo AgmYH$nZmo H$ømo hoŸ&&6Ÿ&& Omo _Zwî` aho hm|` gmo {dOmVr`^mddmao hmo`dogy§ {dZH$mo g“ `mHo$ ^mdH$mo Zme
H$[adodmamo hmo`, VmH$[aHo$ {dahH$mo AZw^d hmo` Zmht. Vmgy§ J¥hH$mo Ë`mJ H$aZmo
V~ ^pŠV_mJ©_| Ë`mJ H${hdoH$mo à`moOZ Zmht hmo`dogy§ Ë`mJH$s ì`W©Vm Amdí`H$ ho. Amoa dmH$mo Ë`mJ OVm`doHo${b`o H$mfm`m{XH$ Ë`mJHo$ dofH$s
hmo` ho Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ: H$ënZm(Ÿ=Ÿì`dñWmŸ) ho. BVZ|, `{X g³³`mgH$mo dof Z hmo` Vmo ór-nwÌm{XH$
Am`H|$ à{V~ÝY H$a|. Amoa dof (Ÿg³³`m{gH$mo YmaUŸ) {H$`mo hmo` Vmo ór-nwÌm{XH$
{dahmZw ^ dmWª Vw n[aË`mJ… àeñ`Vo Ÿ && Xo{IH|$ ""`o Vmo g³³`mgr hmo` J`mo ho'' Eg| Om{ZHo$ Xya aho Vmo à{V~ÝY H$[a gHo$
Zmht. Vmgy§ g³³`mgrH$mo dof ho, Amoa H$Nw> à`moOZ Zmht hoŸ&&7Ÿ&&
ñdr`~ÝY-{Zd¥ Ë `Wª do f … gmo @ Ì Z MmÝ`WmŸ&&7Ÿ&&
g³³`mg{ZU©`: g³³`mg{ZU©`:
375 376
Xw b © ^ mo @ `§ n[aË`mJ… ào å Um {gX² Ü ç{V ZmÝ`WmŸ&&
^mdmW© : kmZ_mJ©_| Omo g³³`mg ho gmo Vmo kmZ hmo`doHo${b`o(Ÿ=nydm©“Ÿ) VWm kmZ
A`§Ÿ=Ÿ`o, n[aË`mJ…Ÿ=ŸË`mJ Xwb©^…Ÿ=ŸH$ï>gmÜ` ho ^`o nrN>|(Ÿ=CÎmam“Ÿ) Eog| Xmo` àH$maH$mo H$ømo ho. naÝVw dm XmoC VahHo$ g³³`mg
àoåUmŸ=Ÿào_gm| AÝ`WmŸ=ŸAmoa H$moB© Vahgm| VWm kmZ gy§ g|H$S>moZ² OÝ__| _moj {_bo ho. Amoa `km{XH$H$mo ldU ho Vmgy§ kmZhþ
gmYZH$s Anojm amIo ho
{gÕç{VŸ=Ÿ{gÕ hmodo ho ZŸ=ŸZmht(Ÿ{gÕç{VŸ=Ÿ{gÕ hmo` hoŸ)
Q>rH$m : BVZ| g³³`mgHo$ Xygao g~ àH$ma Xmof g{hV Amoa Agå^{dV h|, Vmgy§ `ohr B{V lr_X²dëb^mMm`©Or H¥$V g³³`mg{ZU©`H$s
àH$ma g³³`mgH$mo ho Omo ^JdmZ²Z| CÕdOr à{V H$ømo ho. dmhr àH$magy§ g³³`mg Jmoñdm_r lrZ¥qghbmbOr _hmamO {da{MV
H$aZmo. Amoa Omo Egmo A{YH$ma Z hmo` Vmohþ Ë`mJ H$ao Vmo ñdmW©gy§ ^«ï> hmo` Om` g§{jßV ^mfmQ>rH$m g_mßV ^B©
Ego {ZíM`dmar _oar ~w{Õ ho. Š`m| Omo Egmo Ë`mJ CÕdOrZo {H$`mo ho gmo
V¥Vr`ñH$ÝYHo$ MVwWm©Ü`m`_| {Zê${nV ho. Omo ""^JdmZ²Ho$ {dahgm| OmH$mo AmË_m
g³³`mg{ZU©`: g³³`mg{ZU©`:
385 386
Ÿ&& {ZamoYbjU_² Ÿ&& (g_O{ZŸ=Ÿ^`mo)VwŸ=ŸAmoa __=_moH$m|,ñ`mV²=hmodo
(20)
A~ {ZamoYbjU_| àW_ {ZamoYHo$ ñdê$nH$mo {dMma H$V©ì` ho. Vm_| ^mdmW© : lrJmoHw$b_| lr`emoXmOrHw§$, ZÝXm{XH$Z²Hw§$ Amoa lrJmo{nOZZ²Hw§$ Omo
kmZ_mJ©_| Vmo d¡am½` nydH© $ `_-{Z`_m{XH$Z²gm| BpÝÐ`Z²H$mo {ZJ«h {H$`og§y kmZ_mJu` Xw…I ^`mo gmo _moHw§$ H$~hþ§ hmo`JmoŸ!
gmYZ {H$`ogy§ {dkmZ hmo` V~ {ZamoYH$mo \$b {_bo ho. ^pŠV_mJ©_| `_-
{Z`_m{X gmYZH$mo A^md hmo`dogy§ {ZamoYH$s {g{Õ Ho$g| hmo`Ÿ? Egr e‘>mHo$ Q>rH$m : lrJmoH$w bH$m| Vmo à^wZZ² | ZmZm àH$maHo$ {dhmaH$s BÀN>mgy§ CËnÝZ H¥$nmH$[aHo${h
g_mYmZnyd©H$ {ZamoYHo$ ñdê$nŸ-ŸgmYZm{X; Amoa {Z…gmYZê$n AnZo _mJ©_| nw{ï>_mJ©_| A“rH¥$V {H$`mo ho, Vmgy§ nw{ï>_mJm©“rH$maê$n ^mdm‘w>a dm_| hVmo. Vm
{ZamoYH$mo \$b Ho$g| {gÕ hmo` gmo lr_hmà^wOr Amkm H$aV h|. Vm_| lr^mJdVHo$ ^mdHo$ ñd^mdH$[aHo$ Xw…Ihþ dm_| aømo ho, Om Xw…Iê$n H$maUgy§ à^yZ²H$mo àmH$Q²ç
Xe_ñH$ÝYH$mo {Zê$nU H$aVr {~[a`m§ ""{ZamYmo@ñ`mZwe`Z§ ànÄMo H«$sS>Z§ hao…'' ^`mo ho. AmJ| gwIm{XH$hþ ^`mo ho. A~hþ Egmo {ZamoY Tw>§{T>dodmao ñd_mJu`Z²Hw§$
BVZo `m ànÄM_| à^wH$s Omo H«$sS>m dmH$m| "{ZamoY' H$ømo ho. gmo {ZamoY Vmo Egmohr Xw…I gå^mdZr` ho, Omo Xw…I {ZamoYHw§$ {gÕ H$[aH|$ à^wHo$ àmH$Q²çH$mo
brbmg¥{ï>_| pñWV Omo ^ŠV CZHw§$ ànÄM{dñ_aU nyd©H$ gH$bopÝÐ`Z²H$mo à^w_| gmYH$ ho. Vmgy§ dm Xw…IH$s gd©Xm gå^mdZm H$[aHo$ lr_hmà^wOr ñd_mJu`Z²Hw§$
{Zdoe ^`mo hVmo Vog| hmo` V~ hmo` ho. Eg| Xe_ñH$ÝY_| ^ŠVZ²H$s {MÎmd¥{ÎmH$mo bjUmd¥{Îmgy§ gy{MV H$aV h|.
{ZamoYhr ^pŠV_mJu` {ZamoY H$ømo ho. Vm_| àmH$Q²>çXem_| {OZH$m| gmjmV²
A“rH$ma ^`mo ho, nw{ï>_mJu` ^mdH$mo A‘w>a {OZHo$ öX`_| dÕ©_mZ ho Ego na_ ^JdpX²dahgy§ ^ŠVHo$ öX`_| àH$Q> hmoVmo Xw…I ~«÷mZÝXHw§$hþ VwÀN> H$[adodmamo
^m½`dmao; Amoa d«OHo$ gå~ÝYdmaoZ²H$m| Vmo ñdê$ngy§{h à^wZo {ZamoY {H$`mo. A~ hmo`dogy§ gdm}ËH¥$ï> ho. Amoa A{VXwb©^ hmo`dogy§ dmH$s gå^mdZm_mÌ H$ar ho, naÝVw
àmH$Q²çXem Zmht hmo`dogy§ AmnZo A“rH$ma {H$`o Ego AmYw{ZH$ nw{ï>_mJu` àmW©Zm Zmqh H$sZr ho. Vm_|hþ gd©Xm Zmqh {H$ÝVw H$Xm{MV² hmo` Eg| H$ømo ho. `{X
^ŠV, {ZamoYgmYZHo$ AkmZgy§ H$Xm{MV² kmZ_mJu` {ZamoY_| àd¥Îm hmo` Om§` Vmo Egmo Xw:I öX`_| àH$Q> hmoB Om` Vmo \o$a H$hm H$hoZmoŸ? Vmgm| dm Xw:IH$s gd©Xm
VmH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o ñd_mJu` {ZamoY_| OmH$s Anojm ho Egmo Omo _ybH$maU CËH$ÊR>m H$aZr Eg| gyMZ {H$`mo ho.
VmH$mo lrAmMm`©Or {Zê$nU H$aV h|.
{ZamoYbjU_² {ZamoYbjU_²
387 388
à^wMaUZ²H$s g§ñH¥$V Q>rH$mH$mo AdbmoH$Z H$aZmoŸ)Ÿ&&1Ÿ&&
Eg| {ZéÕZ²Ho$ Xw…I Amoa gwI Ho$ A{^bmfmH$s AnZo_| gå^mdZm H$[aH|$
Ego BZHo$ Xw…IH$s gå^mdZm H$[aH|$ VmnrN>| CËnÝZ ^`o A{Zd©MZr` Egmo gwI ^`o nrN>| {dà`moJOÝ` Xw…I_| {dbjU gwI CËnÝZ H$[adodmamo
gwIH$shþ gå^mdZm {ÛVr` íbmoH$gy§ H$aV h|Ÿ: H$mhþàH$maH$mo CËgd hmo` ho OmH$s V¥Vr`íbmoH$_| gå^mdZm H$aV h|Ÿ:
Jmo H w $ bo Jmo { nH$mZm§ M gdo f m§ d« O dm{gZm_² Ÿ & CÕdmJ_Zo OmV CËgd… gw _ hmZ² `WmŸ&&
`V² gw I § g_^y V ² VZ² _o ^JdmZ² qH$ {dYmñ`{VŸ&&2Ÿ&& d¥ Ý XmdZo Jmo H w $ bo dm VWm _o _Z{g Šd{MV² Ÿ &&3Ÿ&&
^mdmW© : lrJmoHw$b_| lrJmonrOZ²Hw§$ Amoa g~ d«OdmgrZ²Hw§$ Om Am{N> ^m§{Vgy§ ^mdmW© : CÕdOrHo$ AmJ_Zgy§ d¥ÝXmdZ Amoa lrJmoHw$b _| Oog| _hmZ² CËgd
gwI ^`mo dm gwIH$mo XmZ à^w _moHw§$ H$a|J|Ÿ? ^`mo Egmo _oao _Z_| H$~hþ§ hmo`JmoŸ?
Q>rH$m : nyd©íbmoH$_| d{U©V Xw…I à^wHo$ àmH$Q²ç_| H$maU ho. H$maUê$n Xw…I Q>rH$m : Oog| n{V {dXoe J`mo hmo` gmo dhm§gy§ AnZo godH$Hw§$ Ka ^oOo V~ dmH$s
n{hbo ^`o nrN>| à^w àH$Q>o h| VmnrN>| g~ gwIê$n hmo` ho. gmo gwI ~mb^mdgy§ _mVm à^¥{VHw§$ Amoa {deof H$[aH|$ dmH$s órHo$ _Z_| AnZo ñdm{_Ho$ ñ_aUgy§
bo`H|$ ""à|In`©‘> ...''_| AmÝXmobZ, [a“U, X{Y-Xw½Ym{X Mm¡`m©{X brbm, CËnÝZ^`o Am¡ËgwŠ`{deofgy§ CËgd hmo`doH$s bmoH$_| ar{V ho. `hm§ àñVwV_|hþ
dËgJmoMmaUm{X, doUwJrV, JmodÕ©ZmoÕaU Am{X g~ brbm ^ŠV_ZmoaWHw§$ nyU© ^JdX²^mddmao Amoa à^wHo$ gÝXoe bo`H|$ Am`dodmao CÕdOr CËgdê$n h|. {dZHo$
H$[adoHo${b`o hmo`dogy§ gwIê$n h|. Vm nrN>| {dà`moJ ^`o nrN>|hþ à^wH$s brbmH$mo AmJ_Zgy§ ~S>mo CËgd ^`mo. `o ^JdXr`H$mo AmJ_Z; Amoa à^wH$mo gÝXoe g~
ñ_aU H$[adogy§ VmXmËå` ^`ogy§ Xw…IH$mo ^mZ Zmht aømo. Vmgy§ gd©gy§ {dbjU Abm¡{H$H$ hmo`dogy§ A{Zd©MZr` CËgd ^`mo Eg| _ybHo$ "_hV²' eãXgy§ OmÝ`moOm`
{dà`moJmË_H$ gwI lrñdm{_ZrOr à^¥VrZ²Hw§$ Amoa g~ d«OdmgrZ²Hw§$ lrJmoHw$b_| ho. Vm_| lrd¥§XmdZ_| lrñdm{_ZrZ²H$m| CËgd ^`mo Amoa lrJmoHw$b_| _mV¥MaUmXrZ²Hw§$
AmN>r^m§{V {_ë`mo hVmo. dm{h gwIH$s `m íbmoH$_| Amnlr AnZo{b`o gå^mdZm CËgd ^`oH$mo g_O boZmo. CËgd _mZgY_© hmo`dogy§ _Z_| hmo`doH$s A{^bmfm
H$aV h|. `m íbmoH$_| d{U©V gwI A{V Xwb©^ ho VWm{n gd©gm_mÏ`©dmZ² à^yZ²Z| am{IdoH$s Amkm _ybíbmoH$_| H$ar ho. ^JdXr`Hw§$ à^wHo$ gå~ÝYdmaoŸ(Ÿ^ŠVŸ)Ho$
AmJ| Oog| AmnV|hr ^ŠVZ²Hw§$ {X`mo Eg| A~hþ AmnHo$ gm_Ï`©gy§ gmo gwI Xo`J| Eg| g_mJ__|, gmjmV² à^w nYmao Egmo CËgmh gd©àH$magy§ amIZmo M{h`o. Eg| Z
OVm`doHo${b`o _yb_| "^JdV²'nXH$mo J«hU {H$`mo hoŸ&&2Ÿ&& _m{Zdog§y ^JdXr`Ëd Z aho Egmo {gÕmÝV ho. lrJmoH$w bdmgr g~ VWm lrñdm{_ZrOr
{ZamoYbjU_² {ZamoYbjU_²
389 390
à^¥{V Vmo gd©Wm ànÝZ hVo. {dZHw§$ CÕdOrHo$ AmJ_Z nrN>o ^`o gw_hmZ² H$amVoŸ) AmZÝXHo$ {Z{Y à^w gwIê$n hmo` h|.
CËgdgy§ n{hbo ""`o ^JdX²dofYmar H$moZ hoŸ?'' Ego {dñ_`gy§ CËH$ÊR>mê$n CËgd
^`mo. VmnrN>| O~ CX²YdOrHw§$ ^JdXr` OmZ| V~ ""h_mao n{Vgm| gå~pÝYV Q>rH$m : ^JdXr`Ho$ Xe©Z_mÌgy§ {OZHw$§ ~‹S>mo CËgd hmo` ho Amoa gd©Xm ^JdXmdoegy§
ì`pŠV h_mao Ka Am`o h|. Vm_|hþ na_ ^ŠV h| Amoa {ZaÝVa nmg a{hdodmao h|'' Amnhr CËgdê$n h| do AÝVa“ ^ŠV _hmZ H$ho Om` h|. {dZH$s H¥$nmV| à^w O~
Eg| OmÝ`mo. V~ Vmo ""h_mao ~‹S>o ^m½` Omo `o à^wHo$ g_mMma bo`H|$ Am`o h| Amoa X`m H$ao h| V~ àH$Q> hmo`Ho$ ñdê$nmZÝX Xo` h|. V~ àH${Q>V ~hmoV ^mddmao
à^yZ²Z| hr nR>m`o hmo`J|, Eg| Z hmo` Vmo godH$ H$~hþ ñdm{_Ho$ MaUZ²Hw§$ Z N>moS>o. ^JdXr`Ho$ g“ {OZH$mo H$sV©Z {H$`mo Om` ho Ego à^w gmjmV² CZHo$ AÝV…H$aU_|
Vmgy§ à^wH$shþ h_mao Cna H¥$nm ho. Š`m| Omo H¥$nm Z hmo` Vmo ^JdXr`H$mo AmJ_Z àH$Q> hmo`Ho$ gH$b BpÝÐ`Z²H$s AmgpŠV AmnHo$ ñdê$n_| H$am`Ho$ gwIH$mo XmZ
Z hmo`. Amoa ^JdX²^ŠV Om_| Z Amdo gmo Ka{h Z H$hdmdo. Om Ka_| ^ŠV H$aV h|. à^wH$mo ñdê$n Amoa à^wHo$ JwU XmoC BH$gma h|. Vmgm| H$sV©Z H$[adogy§hþ
Amdo dm_| ^ŠVHo$ ñZohgy§ à^whþ nYmao h|'' BË`m{X {dMmagy§ CÕdOrHw§$ O~ O~ à^w AmZÝX XoV h| V~ O~ Vm§B à^wH$mo ~mø àmH$Q²ç Zmht hmo` Vhm§ Vm§B
^JdXr` OmZ| V~ {dZH$mo gËH$ma H$[adoH$mo CËgmh ^`mo. Egmo CËgd Xwb©^ JwUJmZhr H$aZmo, AÝ` H$moC Cnm` Zmht H$aZo Eg| `m íbmoH$gy§ OVm`moŸho.
hmo`dogy§ íbmoH$_| "Šd{MV²' nX H$ømo ho. Vmgm| AmYw{ZH$ {ZamoY_mJu`Z²Hw§$hþ
^JdXr`Ho$ g“Ho$ A^mdH$mo Xw…I _Z_| am{IdoH$s lr_hmà^wOr Amkm H$aV h|.
Eg| H$aVo gd©àH$magy§ {MÎmH$mo {ZamoY hmo` V~ à^w àH$Q> hmo`H|$ gwIH$mohþ `m íbmoH$_| à^wH$s X`m hmo`do_| H$maU ~‹S>oZ²H$s H¥$nm H${h ho. "_hÎm'eãXgy§
XmZH$a|J| Egmo ^md `m íbmoH$gy§ OmÝ`mo Om` hoŸ&&3Ÿ&& lrñdm{_ZrOr H$ho h| Ego g_OZmo. AWdm Ego ^mdmË_H$ ñdê$n Amn
(ŸlrAmMm`©OrŸ) H$mo gyMZ H$ao h|. Vmgy§ lr_hmà^wOrH$s H¥$nm ^`ogy§hr à^w
AmZÝXH$mo XmZ H$a| h| AÝ`Wm Z H$a| Egmohþ gyMZ "_hV²'nXgy§ hmo` ho. Vmgy§
`hm§ e‘>m H$ao h| Omo kmZ_mJ©_| Vmo {MÎmH$mo O~ {ZamoY hmo` V~ Ü`mZm{XH$[aH|$ H$sV©ZÛmamhþ à^wZ²Ho$ JwU Vm àH$maHo$ AmZÝXHw§$ Xododmao h|. Vmgy§ JwUJmZ{h
AmË_gwI hmo` ho; Amoa `m ^pŠV_mJ©_| Vmo Xw…IH$[aH|$ {MÎmH$mo {ZamoY hmo` Vmohþ H$aZmoŸ&&4Ÿ&&
Xw…Ihr aho ho, dm_| H$moZgmo CËH$f© hoŸ? Egr e‘>mH$mo g_mYmZ A~ H$aV h|Ÿ:
à^wHo$ JwUH$mo JmZ Vmo g~ H$moC H$aV h|, Vmgy§ g~Z²Hw§$ gwI hmo` ho, Vmo
_hVm§ H¥ $ n`m `mdX² ^JdmZ² X`{`î`{VŸ&& {\$a {ZamoYdmaoZ²Hw§$ JwUJmZ_| H$hm {deof hoŸ? Egr e‘>mH$mo g_mYmZ A~ AmJoHo$
VmdX² AmZÝXgÝXmo h … H$sË`© _ mZ… gw I m` {hŸ&&4Ÿ&& íbmoH$gy§ H$aV h|Ÿ:
{ZamoYbjU_² {ZamoYbjU_²
393 394
OZmZ²Ÿ=ŸbmoJZ²Hw§$ gdªŸ=Ÿg~
ÑîQ>‰mŸ=ŸXo{IHo$, `XmŸ=ŸO~ gXmZÝX§Ÿ=ŸgXm Omo AmZÝX_` h| ^mdmW© : gdm©ZÝX_`H$mo H¥$nmZÝX AË`ÝV Xwb©^ ho. öX`_| {~am{Ododmao à^w
H¥$nm`wŠV…Ÿ=ŸH¥$nmdmao ~{h…Ÿ=Ÿ~mha AnZo JwUZ²H$mo ldUH$[aH|$ nyU© hmo`H|$ AnZo OZZ²Hw§$ ñdmZÝX{Z_½Z H$aV h|.
^doV²Ÿ=Ÿaho^`o {ZJ©V§Ÿ=Ÿ{ZH$bo(Ÿñ`mV²Ÿ=Ÿh|Ÿ)
Q>rH$m : ~«÷mZÝX n`©ÝV Ohm§-Ohm§ AmZÝXH$s JUZm ^B© ho gmo AmZÝX {OZHw§$
^mdmW© : O~ AnZo eaUmJVZ²Hw§$ AË`ÝV Šboe`wŠV Xo{IH|$ à^w H¥$nm`wŠV àmßV ^`o h| {dZHw§$hþ H¥$nmZÝX Vmo gwVam§ Xwb©^ ho. _wpŠVà^¥{V_| {_bdodmaoH$mo
hmo` h| V~ gXm AmZÝXê$n à^w öX`_| {~amOdodmamo AmnH$mo ñdê$n ~hma àH$Q> AmZ§Xhþ `m AmZÝXH$mo A§e_mÌ ho. AÝ` AmZÝX gmYZgm| bä` ho Amoa `o
H$ao h|. AmZÝX Vmo EH$ H¥$nmgm| hr àmß` hmo` Egmo ho. Vmgm| O~ à^w dmH$mo XmZ H$a|
V~hr {_b gHo$ ho. Vmgy§ _ybíbmoH$_| dmHw§$ "gwXwb©^:' H$ømo ho. BVZ| ggmYZ²Hw§$
{_bdodmamo Zmht ho {H$ÝVw H¥$nmdmaoZ²Hw§$ hr gwb^ ho Egmo AW©hþ hmo` ho. Amoa Ego
Q>rH$m : BVZ| gmjmV² ñdê$nH$mo gå~ÝY hmo`doH$s A{^bmfmgy§ ^ŠV_| O~ à^wHo$ gå~ÝYH$s A{^bmfmO{ZV Xw…Igy§ ^`o Vmngy§ ^ŠV O~ nañna JwUJmZ
~hmoV Am{Îm© (Ÿ{dahŸ) CËnÝZ hmoV ho V~ Šboe`wŠV ^ŠV jUŸ-ŸjU_| _yN>m©, H$a| h| V~ dmH$mo ldUH$[aH|$ öX`_| {~am{Ododmao à^w nyU©H¥$nmH$[aH|$ ~hma
OmJaU Am{X AdñWmH$mo AZw^d H$[ado bmJV ho. AnZo OZZ²Hw§$ H$ï>`wŠV àH$Q> hmo`Ho$ AnZoZ²Hw§$ dm agHo$ g_wÐHo$ V“_| VaU H$amdV h|. Om-Om
Xo{IH|$ à^w O~ H¥$nm H$aV h| V~ ^ŠVZ²H$s BpÝÐ`Z²Hw§$ ñdê$nmZÝXgy§ gdmªeH$[aH|$ BpÝÐ`Z²_| Xw…I ^`mo hmo` Vm-Vm BpÝÐ`Z²_| AmZÝXnyU©Vm H$aVŸh|Ÿ&&8Ÿ&&
nwï> H$[adoHo${b`o ^ŠVHo$ öX`_| {~amOVo AnZo ^mdmË_H$ ñdê$nH$m| à^w ~hma
àH$Q> H$aV h|. Egmo `o AmZÝX EH$ H¥$nmgy§hr {gÕ hmo`dodmamo ho Vmgy§ AË`ÝV
Xwb©^ hoŸ&&7Ÿ&& A~ `o g~ ~mV H${hdoH$mo à`moOZ H$hV h|Ÿ:
gdm© Z ÝX_`ñ`m@{n H¥ $ nmZÝX… gw X w b © ^ …Ÿ&& Vñ_mV² gdª n[aË`Á` {ZéÕ¡ … gd© X m Jw U m…Ÿ&&
öX² J V… ñdJw U mZ² lw Ë dm ny U © … ßbmd`Vo OZmZ² Ÿ &&8Ÿ&& gXmZÝXna¡ a ² Jo ` m… gpÀMXmZÝXVm VV…Ÿ&&9Ÿ&&
Q>rH$m : à^w gd©Ho$ Xw…IH$mo hao h| Vmgy§ {dZH$mo Zm_ "h[a' ho. BZ h[aZ²Z| (ŸñdmZ§X Q>rH$m : {ZamoYê$n gwI Xo`doH$s BÀN>mgy§ {OZH$mo nw{ï>_mJ©_| A“rH$ma ^`mo ho
XmZ Xo`Ho$ Xw…I {_Q>m`doH$s BÀN>m Zmqh hmo`dogy§Ÿ) {OZH$mo Ë`mJ {H$`mo ho do g~ Ego OrdZ²H$s `Ú{n AÝ` gmYZZ²_| àd¥{Îm hmo` Zmht. Š`m| Omo A“rH$maHo$
^dgmJa_| Sy>~o h|. BVZ| ~hmoV AÝ` gmYZ_| àd¥Îm ah| Vmohþ `o AmZÝX àmßV Zmqh ñd^mdgy§hr ^JdËñdê$n_| Oogmo ñZoh hmo` ho Egmo ñZoh {df`m{XH$Z²_| hmoV Zmht
^`ogy§ ^dgmJa_| Sy>{~ J`o h|. Amoa ñdmZÝXH$mo XmZ H$[adoH$s BÀN>mgy§ {OZ ho. Vmohþ gå~ÝYOÝ` XmofH$mo {ZdmaU H$[adoHo${b`o lr_hmà^wOr Amkm H$ao h| Omo
OrdZ²Hw§$ à^yZ²Z| nw{ï>_mJ©_| A“rH¥$V {H$`o h| Amoa {OZH$mo ñdê$n{Zð>m_| ^mdhr g§gmamdoe BVZo {df`^moJm{XH$Z²_| AhÝVm-__VmË_H$ Amdoegm| Xwï> ^`r
EH$ gmYZ ho Ego AnZo OZ à^wH¥$nmgy§hr hf©Hw§$ àmßV hmo` h|. BVZo ~hma Amoa BpÝÐ`Z²Ho$; Amoa AhÝVm-__Vmgy§ CËnÝZ^`o ~ÝYZê$n Xw…IHo$ AkmZgy§ dmH$s
^rVa ag_| nyU© hmoBHo$ AmZÝXg_wÐ_| _½Z aho h|. gmohþ jU^a Zmht naÝVw am{ÌŸ- {Zd¥{Îm H$[ado_| {d_wIVmdmar BpÝÐ`Z²Ho$ {hVmW© CZ g~ZHw§$ g§gmaHo$ AÝ`
Ÿ{XZ_| jU_mÌhþ AmZÝXH$mo {dÀN>oX Zmht hmo` ho. Vmgy§ `o {gÕ hmo` ho Omo Y_©Z²_|V| Nw>S>m`Ho$ lrH¥$îU_| {h bJmdo. BpÝÐ`Z²H$s gmW©H$Vm dm_| hr ho.
{ZamoY_mJuZ²Hw§$hr `o AmZÝX hmo` ho, gmYZ_| {Zð>mdmaoZ²Hw§$ Zmht hmo` hoŸ&&11Ÿ&& BpÝÐ`Z²H$s (Ÿà^w_| {d{Z`moJ hmo` V~ {hŸ) H¥$VmW©Vm hmo`doH$mo lr^mJdV_|
""AjÊdVm§ \$b{_X§'' BË`m{X íbmoH$Z²gy§ H$ømo ho. Eg| BpÝÐ`m{XH$Hw§$ g§gmaY_©V|
A~ H$ho h| Omo {ZamoY_mJuZ²Hw§$hþ nyd© aømo g§gma {dÚ_mZ hmo`dogy§ VV²- Nw>S>m`H|$ à^w_| `moOdoH$s AmYw{ZH$Z²Hw§$ {ejmhþ `m íbmoH$gy§ H$ar ho. Eg| à^w_|
VV² {df`Z²_| AmgŠV BpÝÐ`Z²Hw§$ {df`H$mo {dñ_aU hmoZmo AeŠ` Oogmo XrIo ho. {d{Z`moJ ^`o nrN>| Ohm§ Vm§B© à^wH$mo gmjmËH$ma Z hmo` Vhm§ Vm§B© JwUJmZ_|hr
O~ {df`H$mo {dñ_aU Z ^`mo V~ Vmo JwUJmZ_| àd¥{Îmhþ AeŠ` hmo`JrŸ! Egr AmgŠV aho. Eg| H$aV-H$aV O~ {dZ_|hr AmgŠV hmo` V~ ^JdXmdoe hmo`,
e‘>mHo$ g_mYmZ nyd©H$ H$hV h|Ÿ: Amoa ar{Vgy§ Z hmo`Ÿ&&12Ÿ&&
g§ g mamdo e -Xw ï >mZm_² BpÝÐ`mUm§ {hVm` d¡ Ÿ && Eg| g~ nXmW©H$mo à^yZ²_| {d{Z`moJ {H$`ogy§hþ nyd©Ho$ g§gmamÜ`mggy§ {df`Z²_|
H$Nw>H$ AhÝVm-__Vmê$n g§gma Vmo ahohr. Amoa dm {df`H$mo Ë`mJ {H$`ogy§
H¥ $ îUñ` gd© d ñVy { Z ^y å Z B© e ñ` `mo O `o V ² Ÿ &&12Ÿ&&
H$Nw>H$ _Z_|hþ VÁO{ZV Šboehþ a{h gHo$ ho Vmo JwUJmZ_| gwIhr hmo`doH$mo Ho$go
H$ømo ho Egr e‘>m hmo` Vhm§ŸH$hVŸh|Ÿ:
g§gmamdoeŸ=Ÿg§gmaHo$ Amdoegy§ dñVy{ZŸ=ŸdñVyZ²Hw§$
Xwï>mZm§Ÿ=ŸXwï> ^B© B©eñ`Ÿ=ŸBpÝÐ`Z²Ho$ ñdm{_ Jw U o î dm{dï>-{MÎmmZm§ gd© X m _w a d¡ [ aU…Ÿ&&
BpÝÐ`mUm§Ÿ=ŸBpÝÐ`Z²Ho$ ^yåZ…Ÿ=Ÿì`mnH$ g§ g ma{dah-Šbo e m¡ Z ñ`mVm§ h[adV² gw I _² Ÿ &&13Ÿ&&
{hVm`Ÿ=Ÿ{hVHo${b`o H¥$îUñ`Ÿ=ŸH¥$îUH$Hw§$
gd©Ÿ=Ÿg~ d¡Ÿ=Ÿhr, `moO`oV²Ÿ=ŸbJmZr
_wad¡[aU…Ÿ=Ÿ"_wa'X¡Ë`Ho$ do[aHo$ g§gma-{dah-Šboem¡Ÿ=Ÿg§gma
^mdmW© : g§gmaHo$ Amdoegy§ Xwï> ^`r BpÝÐ`Z²Ho$ {hVHo${b`o gd© (ŸBpÝÐ`Z² JwUfo Ÿw =ŸJwUZ²_| Amoa {dah gy§ O{ZV Šboe
g{hV Eo{hH$-nmabm¡{H$H$Ÿ) dñVwgm| gwIê$n Amoa gd©Ho$ {Z`ÝVm Ego lrH¥$îUH$mo
gd©XmŸ=ŸgXm ZŸ=ŸZht, ñ`mVm§Ÿ=ŸhmoV ho
{ZamoYbjU_² {ZamoYbjU_²
399 400
Am{dï>-{MÎmmZm§Ÿ=Ÿ{OZH$mo h[adV²Ÿ=ŸlrH¥$îUH$s Vah ^doV²Ÿ=Ÿhmo`Ÿho, AÝ`WmŸ=ŸZqhVmo A{nŸ=Ÿhþ, ZŸ=ŸZmht, ApñVŸ=Ÿho
{MÎm {namo`mo ^`mo ho {dZHw§$ gwI§Ÿ=ŸgwI(Ÿñ`mV²Ÿ=ŸhmoV hoŸ) H«y$aVmŸ=ŸH«y$anZm| (`V…Ÿ=ŸŠ`m|Ho$Ÿ)VXÜ`mg…Ÿ=ŸdmH$mo ^«_
_VmŸ=Ÿ_mZo h|, AÌŸ=Ÿ`hm§ A{nŸ=Ÿhþ, {gÜ`{VŸ=Ÿ{gÕ hmodo ho
^mdmW© : _wad¡[a (Ÿà^wŸ)Ho$ JwUJmZ_| {ZaÝVa Am{dï> {MÎmdmaoZ²Hw§$ g§gma Amoa
{dah H$mo Šboe Zmht hmoV ho, h[aH$s Zm§B© gwI hmo` ho. ^mdmW© : (ŸO~ JwUJmZ {gÕ hmo`Ÿ) V~ à^wH$s X`m hmo`.ŸEg| Z hmo` Vmo H«y$aVm
_mZr Om`. `m_| ~mYH$s e‘>mhþ ZmhtŸho. {ZamoY_mJuHw§$ ànÄMH$s {dñ_¥{V hmo`
Q>rH$m : BVZ| AmgpŠVgm| à^wHo$ JwUJmZ H$a| V~ à^w_| O~ {MÎm Am{dï> hmo` Omdogy§ AnZo Xohm{XH$Z²_| à^wH$mohr AÜ`mg {gÕ hmo` ho, dmHw§$ à^w AnZogy§ {^ÝZ
Om` V~ CZHw§$ nydm}ŠV g§gmaË`mJ Amoa Vmgy§ ^`o Šboe H$s AZw^y{V Zmht hmo` Zmht ñ\y$ao h|.
ho. Š`m| Omo {dZH$m| Vmo ànÄMHo$ {dñ_aU nyd©H$ JwUJmZ_| {MÎmH$mo Amdoe hmo`
Omdogm| {df`m{XH$Ho$ AÜ`mgH$s gå^mdZmhþ Zmht hmo` gHo$ ho Vmo dmHo$ Ë`mJgy§ Q>rH$m : Eg| O~ AË`ÝV {dahOÝ` Vmnê$n AmgpŠVgm| gH$b BpÝÐ`| ànÄMHo$
^`mo Šboe Vmo H$hm§Vo gå^doŸ? `m g~H$mo {dñVma doUwJrVHo$ lrgw~mo{YZrOr_| AÜ`mggm| a{hV hm|`, ñdê$nmË_H$Vmê$n nyU© {ZamoY O~ {gÕ hmo` V~ à^wH$mo
""OmJ¥V Amoa ñdßZ AdñWm_|hþ à^wH$s {H«$‹S>mH$m| XoIV h|'' Ho$ {ddaU_| X`mbwnZmo {gÕ hmo`. Ego àMwaVmnmË_H$ ^md hmo` V~ à^w ^ŠVHw§$ AmídmgZê$n
AmnlrZo {H$`mo ho. ñdñWVm àXmZ H$arHo$ dmHo$ Vmn_| à{V~ÝYH$ Zmht hmoV h|. `{X à^w à~ÝYH$
hm|` Vmo à^wH$s H«y$aVm _mZr Om`. `hm§ "H«y$aVm'nXH$mo Xygamo A{^àm` `o ho Omo
`hm§ e‘>m H$ao h| Omo AmgpŠVOÝ` gwIhþ {df`OÝ` gwIHo$ Vwë`hr gmjmV² AnZmo H$[aH|$ OmH$mo A“rH$ma {H$`mo hmo` Egmo nwéf à^wHw§$ AmN>mo bJo
hmo`JmoŸ! `m e‘>mH$mo {Zamg H$ao h| Omo {df`gwI Vmo ^moJ_| AmgpŠV ~T>m`dodmamo Egmo ñdY_©ê$n H¥$Ë` O~ Vm§B Z H$ao V~ Vm§B à^wH$mo H«$moY dm Ordn| ahohr ho.
hmo`dogy§ dmo g§gmaOZH$ hr ho; Amoa à^w Oog| gH$b Xw…I Xy[a H$[adodmao h| Amoa
g§gmaHo$ {ZdV©H$ h| Vog| à^wH$s AmgpŠVgmo OÝ` gwIhþ g§gmaH$mo {ZdV©H$ ho. A~ e‘>m H$ao h| Omo gd©Ë`mJ H$[aHo$ JwUJmZ_| àd¥{Îm H$ao V~ Vmo H$mb-
Vmgy§ nydm}ŠV g§gmamgpŠV Amoa ^JdXmgpŠV Ho$ gwI_| ~hmoV d¡bjÊ` hmo`dogy§ H$_m©{XH$ à{V~ÝY H$[a gHo$ h|Ÿ! `mHo$ g_mYmZ_| H$hV h| Omo JwUJmZ_| ~mYH$s
Vwë`VmH$s gå^mdZmhþ Zmht hmo` gH$V ho. Vmgy§ ""h[adV² gwI_²'' Eg| gwI_| e‘>mhþ Zmht hmo` ho Vmo ~mY Vmo H$hm§Vo hmo`Ÿ! ^ŠVH$s gH$b BpÝÐ`Z²_| à^w
h[aH$mo Ñï>mÝV {X`mo hoŸ&&13Ÿ&& Am{dï> hmo`dogy§ ~mY H$moZ H$[a gHo$ hoŸ? ñd`§ à^whþ ~mY Zmht H$[a gHo$ h| Vmo
Eg| g~Z²H$m| {df`dmgZmgm| a{hV ^JdXmgpŠV O~ ÑT> hmo` V~ Omo hmo` AmoaH$s Vmo H$hm ~mV H$aZrŸ? `o g~ ~mV "gÝZ`mg{ZU©`' J«ÝW_| ""AÌmaå^o
gmo A~ H$hV h|Ÿ: ...'' gy§ bo`oH|$ ""h[aa² AÌ Z eŠZmo{V H$Vwª ~mYm§ Hw$Vmo@nao'' n`©ÝV H$hr ho.
`hm§ "AÌ'Ÿ=Ÿ(Ÿ`hm§Ÿ) nXgy§ kmZ_mJ©_| ~hmoV {d¿Z hmo`doH$mo gyMZ hmo` ho.
VXm ^do X ² X`mbw Ë d_² AÝ`Wm H« y $ aVm _VmŸ&&
~mYe‘>m@{n ZmñË`Ì VX² AÜ`mgmo@{n {gÕ`{VŸ&&14Ÿ&& `hm§ e‘>m H$a| h| Omo ^ŠV_| ^JdËñdê$nHo$ {_bZH$s A{^bmfm {dÚ_mZ
hmo` ho. gmo A{^bmfm AnZo Amoa à^w Ho$ ~rM_| ^oXkmZHo$ H$maU hr hmo` ho.
^oXkmZH$mo H$maU Xohm{XH$H$mo A{^_mZ hmoV ho. Egmo A{^_mZ Vmo ~mYê$n
VXmŸ=ŸV~, X`mbwËd§Ÿ=ŸX`mbwnZm| ~mYe‘>mŸ=Ÿ~mYH$s e‘>m
_mÝ`mo Om` hoŸ! Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$hV h| Omo kmZ_mJ©_| Oog| ""gmo Ah§'' Egr
{ZamoYbjU_² {ZamoYbjU_²
401 402
ñ\y${V© hmo` ho Vog| {ZamoY_mJuHw§$ ànÄMH$s {dñ_¥{V hmo` Omdogy§ AnZo Xohm{XH$Z²_| N>mo{‹S>H|$ AmnHo$ MaU_ybH$s eaU Am`o h|'' BË`m{XH$ {Zê$nUgy§ OmÝ`moOm` ho.
à^wH$mohr AÜ`mg {gÕ hmo` ho, dmHw§$ à^w AnZogy§ {^ÝZ Zmht ñ\y$ao h|. Oog| Vmgy§hr à^whþ Amn H¥$nm H$[aHo$ àW_ H$ømo Egmo AmZÝX AZw^dmdo h|.
g§gmarZ²Hw§$ g§gmaH$mo AÜ`mg hmo` ho Eg| ^ŠVHw§$ `m AdñWm_| gmjmV² nwéfmoÎm_H$mo
AÜ`mg hmo` ho. Vmgy§ dmH$mo ñd^mdhr nbQ> Om` ho Egmo "{gÕç{V'nXgy§ H$øm `hm§ e‘>m H$ao h| Omo à^w AmZÝXH$mo AZw^d H$amdo h| V~ Xw…I Ho$go aho
ho. `o ~mV lr^mJdV_| ""VÝ_ZñH$m: VXmbmnm…'' `m íbmoH$Ho$ {ddaU_| hoŸ? `mHo$ g_mYmZ_| H$hV h| Omo à^wHo$ JwUJmZ(Ÿê$n gmYZŸ)gy§ gwIH$mo ñne©
g{dñVa ho Vmgy§ {deof {OkmgyHw§$ dmnogy§ OmZ boZmoŸ&&14Ÿ&& hmo`dogy§ nyU© ^`o Ego CZ (Ÿ{ZaY_mJu`ZŸ)Hw§$ gd©Xm VmXmËå` (ŸEH$VmŸ)gy§
Xw…Iñdê$nH$mo ^mZhr Zht hmo` ho Vmo Xw…IH$s gå^mdZm Vmo Ho$g| hmo` gHo$Ÿ?
`hm§ e‘>m H$ao h| Omo d¡am½` Zmht hmo`dogy§ nydm}ŠV àmH¥$V {df`Z²H$mo Amoa Omo Vmnê$nVm Xo{Ido_| Amdo ho VmHw§$ gwIê$nVm hmo`dogy§ gwIê$nhr
AÜ`mg Ho$g| {Zd¥Îm hmo`JmoŸ? `mH$mo g_mYmZ H$aV h|Ÿ: OmZZrŸ&&15Ÿ&&
A~ Cng§hma H$aV h|Ÿ:
^JdX² Y _© - gm_Ï`m© X ² {damJmo {df`o pñWa…Ÿ&&
Jw U ¡ a ² hao … gw I ñnem© V ² Z Xw … I§ ^m{V H${h© { MV² Ÿ &&15Ÿ&& Ed§ kmËdm kmZ_mJm© X ² CËH$fm} Jw U dU© Z o Ÿ &&
A_Ëga¡ a ² Abw ã Y¡ í M dU© Z r`m… gXm Jw U m…Ÿ&&16Ÿ&&
^JdX²Y_©-gm_Ï`m©V²Ÿ=Ÿ^JdmZ²Ho$ JwU¡…Ÿ=ŸJwUZ²gy§,Ÿhao…Ÿ=ŸlrH¥$îUHo$
Y_©Ho$ gm_Ï`©gy§, {df`oŸ=Ÿ{df`_| gwIñnem©V²Ÿ=ŸgwIX ñne©gy§ Ed§Ÿ=Ÿ`m àH$magy§ MŸ=ŸAmoa
pñWa…Ÿ=ŸpñWanZogy§ H${h©{MV²Ÿ=ŸH$~hþ, Xw…I§Ÿ=ŸXw…I kmZ_mJm©V²Ÿ=ŸkmZ_mJ©gy§ AbwãY¡…Ÿ=Ÿbmo^ a{hV hmo`H|$
{damJ…Ÿ=Ÿd¡am½`(^d{VŸ=Ÿhmo` hoŸ) ZŸ=ŸZht, ^m{VŸ=ŸAZw^d_|ŸAmdoŸho JwUdU©ZoŸ=ŸJwUHo$ dU©Z_| gXmŸ=Ÿ{ZaÝVa
CËH$fm}Ÿ=Ÿloð>Vm, kmËdmŸ=ŸOm{ZHo$ (Ÿhao…Ÿ=Ÿh[aHo$Ÿ) JwUm…Ÿ=ŸJwU
^mdmW© : JwUJmZ H$[admao ^ŠVH$m| ^JdÕ_©Ho$ ~bgm| Xw…IH$mo H$Xm{MX{n A_Ëga¡…Ÿ=ŸB©î`m©H$mo N>m§{S>Ho$ dU©Zr`m…Ÿ=ŸdU©Z H$aZo
^mZ Zmht hmo` ho. gH$b Eoíd`m©{XH$ JwU`wŠV à^wH$o Y_© JwUJmZÛmam AÝV…H$aU_|
àdoe H$ao h|. {VZHo$ gm_Ï`©gm| àmH¥$V {df`_| Amoa àmH¥$VnZogy§ à^w_|hþ Eg| ^mdmW© : Eg| kmZ_mJ©V| JwUJmZ_| CËH$f© Om{ZHo$ _Ëga Amoa bmo^ a{hV hmo`Ho$
Y_©{d{eï> nwéfHw§$ {damJ ahohr ho. {ZaÝVa JwUH$mohr dU©Z H$aZmo.
Q>rH$m : BVZo {df`nZogy§ Vmo gd©Ì d¡am½`hr ho naÝVw {VZHw§$ namH$mð>mnÝZ Q>rH$m : gmjmV² ^JdXmZÝX gd© BpÝÐ`Z²gy§ ñdmX {b`mo OmgHo$ Egmo hmo`dogy§,
Abm¡{H$H$mZÝXê$n gmjmV² à^w_| {Zê$n{Y ñZohH$[aH|$ Ho$db VXr`nZoH$shr Amoa VmHo$ gmYZê$n JwUJmZ²hþ gwIê$n hmo`dogy§, Amoa kmZ_mJ© H$ï>gmÜ` hmo`dogy§,
~w{Õ hmo` ho. gmo amgnÄMmÜ`m`r_| d«O^ŠVZ²Z| à^yZ²à{V H$ømo ho Omo ""Amn Amoa kmZH$mo \$b Ajan`©dgm`r hmo`dogy§ JwUJmZ kmZ_mJ©gy§ hþ CËH¥$ï> ho Egmo
h_Hw§$ Ka Om`doH$s Amkm H$aV hmo gmo H$Nw> bm¡{H$H$Ÿ-Ÿ{df`m{XH$H$s BÀN>mgy§ Om{ZHo$ {ZamoY_mJuHw§$ ^JdX²^mdHo$ A“rH$magy§ bo`H|$ JwUJmZhr H$aZo Amoa H$Nw>
h_ Am`o h| Egr gå^mdZm H$[aH|$ H$aV hmoCJo. naÝVw h_ Vmo gd©{df`Z²Hw§$ gmYZ Zht H$aZo. JwUJmZ H$aV|Ÿ-ŸH$aV| ÑT>mgpŠV hmo` V~ Vmo Amn{hV| JwUJmZ
{ZamoYbjU_² {ZamoYbjU_²
403 404
hmo`do bmJV h|. naÝVw AmYw{ZH$ OrdZ²H$s JwUJmZ_| ñdV…àd¥{Îm Zht hmo`dogy§ H¥${V-JVrŸ=ŸH¥$Amoa J{V Z`oV²Ÿ=ŸàmßV H$aZmo
JwUJmZ H$[adoH$mo CnXoe {X`mo Om` ho. JwUJmZ_| à{V~ÝYH$ _mËg`© Amoa bmo^
BZ Xmo AmÝVa XmofZ²H$mo {ZdmaU H$aZmo Amdí`H$ ho. XygaoH$mo CËH$f© ghZ Z hmo` ^mdmW© : lrh[aHo$ ñdê$nH$mo Ü`mZ gXm H$aVo ahZmo. Š`m|Ho$ ^md_mÌgy§ öX`_|
gHo$ VmHw§$ "_mËg`©' H$ho h|. gmo _mËg`© Amoa bmo^ Hw§$ N>mo{‹S>Ho$ JwUJmZ H$aZmo. àJQ> ^`o dm ^JdËñdê$nH$mo Xe©Z Amoa ñne© Vmo ñnï> hmo` ho. Eg| hr H$aZmo,
BZ XmofZ²H$s à{V~ÝYH$VmH$mo {Zê$nU H$aV h| Omo ^JdX²^ŠV_| _mËg`© hmo` Vmo MbZmo, ldU H$aZmo, H$sV©Z H$aZmo `ohþ ñnï> hmo` h|. lrh[aHo$ {à` Ego nwÌm{X_|
dm_| gm¡hmX© (Ÿ_¡ÌrŸ) Z hmo`. V~ {dZHo$ g“ à^wHo$ JwUJmZhþ Z hmo` gH|$. Vmgy§ àr{V H$aZmo, nm`w BpÝÐ`H$mo Omo _bm§eË`mJ H$[adoH$mo Y_© ho gmo N>mo{‹S>H|$ eof^mJ
_mËg`©H$mo Ë`mJ H$aZmo. Amoa _Z_| bmo^ hmo` V~ Vmo AW©g§M`H$mohr {~Mma aømo earaH$mohr ho Eg| g_OZmo.
H$ao Vmo ^JdXmdoe H$hm§Vo hmo`Ÿ? ^JdXmdoe Z hmo` BVZmohr Zht {H$ÝVw
^JdX²^ŠVHw§$ Vmo Vmgy§ gd©ñdH$s hm{Z hmo` Vmgy§ BZ XmoC XmofZ²H$mo Ë`mJ
H$aZmoŸ&&16Ÿ&& Q>rH$m : g‘>ëngm|hþ à^wHo$ ñdê$nH$mo gXm Ü`mZ H$aZmo. Oog| ^JdËñdê$Ho$ Xe©Z
Amoa ñne© ñnï> ho Vog| ^JdËgodm gå~pÝY H¥${V Amoa J{V hþ gXm H$aZr.
`hm§ H$ho h| Omo ^pŠV_mJ©H$mo _w»` {gÕmÝV Vmo à^wH$s ñdê$ngodm
H$[adoH$mo hr ho. naÝVw àH¥$V_| Vmo _w»`nZogy§ JwUJmZ H$ømo Om` ho gmo Ho$g|Ÿ? `hm§ Egmo XrIo ho Omo à^w CÕmaHo${b`o gmYZ_`m©Xmgy§ g~Z²H$mo A“rH$ma
Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ: H$ao h|. godmH$Vm©Hw§$ _mZgrgodm \$bê$n H$hr ho. VmHo$ gmYZV`m _mJ©{Zð>m
am{IHo$ (ŸVZw{dÎmOmŸ) godm H$aZr Amdí`H$ ho. Amoa {OZH$mo nw{ï>_mJ©_| {Z…gmYZnZog§y
A“rH$ma ^`mo ho {VZH$m| Vmo A“rH$maV|hr à^w_| AË`ÝV ñZoh^md hmo`dogy§
h[a_y { V© … gXm Ü`o ` m g‘>ënmX{n VÌ {hŸ&& ñdê$nH$s A{^bmfm hmo` ho. Vm H$[aH|$ à^wHo$ g“ g§bmnm{Xê$n ^mdZm hmo` ho.
Xe© Z § ñne© Z § ñnï>§ VWm H¥ $ {V-JVr gXmŸ&&17Ÿ&& gmo ^mdZm _ZHo$ Y_©ê$n ho Vmgy§ Vm H$aV-H$aV _Zhr ^JdËna hmo` Om` V~
ldU§ H$sV© Z § ñnï>§ nw Ì o H¥ $ îUm{à`o a{V…Ÿ&& _mZgr godm {gÕ hmo` ho. (Ÿà^yZ²Z| {dZH$mo {Z:gmYZnZogy§ A“rH$ma {H$`mo
nm`mo a ² _bm§ e Ë`mJo Z eo f ^mJ§ VZm¡ Z`o V ² Ÿ&&18Ÿ&& hmo`dogy§Ÿ) CZHw§$ A~ godmH$mo à`moOH$nZmo Zmht hmo`dogy§ ^JdX²^md ÑT>VmHo${b`o
JwUJmZ _w»` ho. Vmgy§ JwUJmZ H$[adoH$s AmJ| Amkm H$ar ho. Vmgy§hr ^JdX²daUHo$
nrN>| {OZH$mo ~hmoV ^md ~T²çmo ho Eg| Hw$_m[aH$m nyOm{X g~ N>mo{‹S>H|$ à^yZ²H$mo
h[a_y{V©…Ÿ=ŸlrH¥$îUHo$ ñdê$nH$mo ldU§Ÿ=ŸldU
JwUJmZ H$aZ² bJo. `o ~mVH$mo g{dñVa {Zê$nU ""^y`mZ² ZÝXgwV… n{V…''
gXmŸ=Ÿ{ZaÝVa, {hŸ=Ÿ{ZpíMVê$ngy§ H$sV©Z§Ÿ=ŸH$sV©Z, A{nŸ=Ÿ^r íbmoH$Ho$ lrgw~mo{YZrOr_| {H$`mo ho. gmYZ_mJ©_| eaU Am`o ^ŠVhþ gmYZê$n
Ü`o`mŸ=ŸÜ`mZ H$aZmo ñnï>§Ÿ=Ÿñnï>ê$ngy§(^d{VŸ=Ÿhmodo hoŸ) godm H$a| Vm nrN>| {dZ_| ^JdËñZoh hmo` ho. ñZohHo$ AZÝVa A{YH$ ^md CËnÝZ
g‘>ënmV²Ÿ=Ÿg‘>ëngy§ H¥$îU{à`oŸ=ŸlrH¥$îUHo$ {à` hmo` V~ JwUJmZÛmam Vm ^mdH$s ÑT>VmHo${b`o Ë`mJ H$ao. EgoHw§$hþ J¥hpñW{V
VÌŸ=Ÿdhm§(Ÿ_yVm}Ÿ=Ÿ_y{V©_|Ÿ) nwÌoŸ=ŸnwÌ_|, a{V…Ÿ=ŸñZoh ^mdZmeH$ hmoV ho. Vmgy§ J¥hm{XH$mo Ë`mJ H$[aHo$ à^w_|hr _Z am{IH|$ ^mdH$s
gXmŸ=Ÿh_|em, Xe©Z§Ÿ=ŸXe©Z nm`mo…Ÿ=Ÿ_bË`mJopÝÐ`gm| d¥{ÕH$mo `ËZ H$a|Ÿ- Eg| ^pŠVd{Õ©Zr_| ""VmÑeñ`m{n''gy§ bo`H|$ ""Ë`mJ§ H¥$Ëdm
`VoX² `ñVw VXWm©W£H$ _mZg:'' n`©ÝV íbmoH$_| lr_hmà^wOrZo Amkm H$ar ho.
ñne©Z§Ÿ=Ÿñne© _bm§eË`mJoZŸ=Ÿ_bH$mo Ë`mJ H$[aHo$
Amoa nyd© H$hr gmYZê$ngodm VmHo$ {H$`ogy§ ñZoh^md hmo`. Vmgy§ (Ÿ^JdËgodmHo$
ñnï>§Ÿ=Ÿñnï>ŸhmodoŸho, VWmŸ=ŸAmoa eof^mJ§Ÿ=Ÿ~mH$sŸaho, VZm¡Ÿ=Ÿeara_| AZdga_| OmoŸ) {dahVmnê$n Xw…I hmo` gmo Xw…IH$s {Zd¥{Îm JwUJmZV|hr hmo`.
{ZamoYbjU_² {ZamoYbjU_²
405 406
Vmgm| JwUJmZHw§$ _w»` H$ømo ho. Jmo{nH$m… àmoŠVm…'' `m íbmoH$_| ñ\w$Q> H$ømo ho. Amoa Oog| nwÌHw§$ H$mhþ àH$maH$mo
Xw…I Xo{IH|$ VmHo$ Cna ào_ hmo`dogy§ VmH$s {Zd¥{ÎmH$mo CnMma H$ao ho Vog| `hm§hþ
A~ H$hV h| Omo Vm àH$ma nw{ï>_mJ©_| A“rH$ma ^`mo ho VmHo$ ñd^mdgy§hr Egr Am{Îm© Xo{IH|$ dmËgë`gy§ Vm Am{V©H$s {Zd¥{Îmnyd©H$ ^mdH$mo XmZ H$aV h|.
CËnÝZ ^`o ^mdm‘w>a, Vmgm| CËnÝZ ^`o ZmZmàH$maHo$ _ZmoaW H$[aH|$ à^wHo$ Oog| nwÌZo ZmZmàH$maHo$ AnamY {H$`o hm|` Vmohþ dmH$mo {dMma Zmht H$[aHo$
ñdê$nH$mo Ü`mZ H$aZmo. gmo ñdê$nhr ^md H$am`dodmamo ho. ^ŠVHo$ _Z_| O~ dmËgë`hr amIo ho Vog| VmÑe^ŠVZ²_|hþ àr{Vhr amIo h|. gmo CZH$s àr{Vhþ
à^wgå~pÝY ZmZmàH$maHo$ _ZmoaW hmoV h| V~ {dZHo$ nyU© Zmht hmoBdoHo$ H$maU ^mdmpË_H$mhr ho. Oog| VmÑe ^ŠVZ²H$m| ^JdXr`Ho$ {dfo nwÌ^mdho Vog| nwÌZ²Hw§$hþ
^ŠVHw§$ Vmn hmoV ho. gmo VmnH$s {Zd¥{ÎmHo$ AW© Amoa ^mdHo$ XmT²çm©W© JwUJmZhr ^JdXr`Z²Ho$ {dfo {nV¥-_mV¥^md amIZmo Egmo `hm§ gy{MV hmo` ho.
H$aZ|.
`hm§ Amoa hþ JyT> A{^àm` OmÝ`mo Om` ho. lrH¥$îUHw§$ {à` Vmo AZoH$ hmo`
`hm§ e‘>m H$ao h| Omo AnZo _mJ©_| à^wHo$ ñdê$nH$mo Ü`mZ H$[adoH$mo H$h aho h| naÝVw ""ñ\w$aËH¥$îUào_m_¥V ...'' `m íbmoH$_| d{U©V AmZÝXagê$n lrH¥$îUH$mo
h| Amoa kmZ_mJ©_|hþ Ü`mZ H$[adoH$s H$hr ho Vmo AnZo _mJ©_| Ü`mZ {H$`mo Om` {à`nZmo Vmo Oogmo lr_hmà^wOrH$mo ho Egmo AmoaHo$ {dfo Zmht ho. Vm àr{VH$mo
ho Vm_| H$hm {deofŸ? Vhm§ H$hV h| Omo nyd©H$ho àH$magy§ ZmZm_ZmoaW H$[aH|$ hoVwê$n lrñdm{_ZrOrH$mo {à`nZmohþ lr_hmà^yZ²Ho$ Cnahr ho, AmoaZ²Ho$ {dfo Zmht
ñdê$n_| ^mdZm H$aZr. Eg| H$aV ^mdmË_H$ à^w dmhr ^mdZm_| àH$Q> hmo`H|$ ho. Š`m| Omo lr_XmMm`©ZH² $§w hr {dZHo$ ^mdmË_H$nZmo Amoa {dZ²H$o ^mdHo$ _Ü`nm{VnZmo
Xe©Z Xo` h|, ñne© H$amdo h|. gmo g~ ^ŠVH$m| AZw^d hmo`Ÿho. Vog| hr g~ {H«$`m ho. Vmgy§ lrAmMm`©OrH$mo A{^àm` Egmo ho Omo lrà^wZ²Hw§$ _| {à` hþ§ Amoa nwÌHo$
Amoa à^wHo$ g“ g§bmn BË`m{XH$mo hþ AZw^d ^pŠV_mJu` ^mdZmgm|hr hmo` OmV Cna Oogr àr{V hmo` Vogr _oar Cna {dZH$s (Ÿd«O^ŠVZ²H$sŸ) àr{V ho. Vmgy§
ho. kmZ_mJ©_| H$mhþ àH$maH$mo AZw^d Zmht hmo`Ÿho. Amoa JwUJmZ_|ŸVmo g‘>ën_mÌgy§ _oaoÛmam Omo A“rH¥$V hmo`Jmo dmHo$ Cnahþ {dZH$s Egr àr{V hmo`Jr. AWdm
ñnï>ŸAZw^d hmo` ho Eg| "A{n'eãXgy§ gy{MV hmo` ho. Eg| ^mdZm_| àH$Q> hmo`Ho$ ""lrH¥$îUHw§$ {à` Egmo Omo _| VmHo$ Cna àr{V ho'' Eg| H${hdogy§ AmnHw§$ {dZH$mo
g~ Xw…I {_Q>mdo h| `o "h[a_y{V©:'nXgy§ gy{MVŸhmo`Ÿho. ^mdmË_H$nZmo Amoa {dZH$mo AÝVJ©VnZmo hmo`dogy§ AmYy{ZH$ OrdZ²Hw§$ AmnH$s
H¥$nmV|hr {à`nZmo hmo`Jmo Eg|hþ gy{MV {H$`mo ho.
`hm§ e‘>m H$ao h| Omo ^JdX“rH$ma nyd©H$ H¥$nm hmo` V~ `o g~ ~Zo Eg|
""H¥$nm`wŠVmo `Xm ^doV²'' `o íbmoH$_| H$ømo. naÝVw à^yH$s Egr H¥$nm Vmo O~ Eg| lrAmMm`©Z²H$s H¥$nmgm| a{Vê$n Omo ^md ^`mo ho gmo g_J« àmH¥$Vm§eHw§$
_hV²nwéfZ²H$s H¥$nm hmo` V~ hmoV ho gmo ""_hmVm§ H¥$n`m'' `m íbmoH$_| H$ømo. Nw>‹S>m`Ho$ H«$_gm| Abm¡{H$H$ gmjmV² ^JdXmË_H$ VmŸ-ŸVm {df`Z²Hw§$ BpÝÐ`Z²_|
Vmgy§ ~‹S>oZ²H$s H¥$nmH$mo gånmXZ {H$`o {~Zm à^wH$s àmpßV Ho$g| hmo`Ÿ? `mH$m| ñnï> Ow‹S>mB© XoV h| gmo Ñï>mÝV g{hV {Zê$nU H$aV h|Ÿ:
H$aV h| Omo nyd© H$ho ^ŠV Vmo namH$mð>mnÝZ (ŸlrnwéfmoÎm_Ÿ)Ho$ agHo$ ^moŠVm Amoa
_mËg`m©{X XmofZ²gy§ a{hV h| Amoa à^wHo$ H¥$nmnmÌ Oo hm|` {dZ_| AË`ÝV ñZohdmao nm`w BpÝÐ`H$mo Omo _bm§eË`mJ H$[adoH$mo Y_© ho gmo N>mo{‹S>H|$ eof^mJ
hmo` h|. Vmgy§ CZHw§$ lrH¥$îU OmHw§$ {à` ho AWdm \$b Xodo_| VËna Ego lrH¥$îUHw§$ earaH$mohr ho Eg| g_OZmo. BVZ| _bm§eH$mo Ë`mJ H$[aHo$ earaHw§$ ewÕ H$[adodmar
Omo {à` ho Ego ^ŠV_| nwÌVwë` àr{V hmo` ho. Vmgy§ do H¥$nmH$[aHo$ ^mdH$mo XmZ dmohr BpÝÐ` ho Eg| g_{Pdogy§ nm`wBpÝÐ`H$mo earaH$s ew{Õ_| Cn`moJ ^`mo. Amoa
H$aV h|. ^mdH$mo XmZ H$[adogy§ {dZH$mo JwénZmo {gÕ ^`mo Amoa OmHw§$ ^md {X`mo ""dm`wa² _bm§eË`mJoZ eof^md§ VZm¡ Z`oV²'' Egmohþ nmR> H$moC Q>rH$m_| A{^àoV ho.
VmHw§$ nwÌnZmo {gÕ ^`mo. Vmgy§ nwÌê$nnZmo H$ømo ho. Amoa AnZo _mJ©_| Vmo ^md VmH$mo A{^àm` Egmo ho Omo gd©Xoh VWm BpÝÐ`Z²_| ì`mßV hmo`H|$ dm`w ahV ho.
Xododmao lrJmonrOZhr h| Vmgy§ {dZH$mo JwénZmo "gÝZ`mg{ZU©`' J«ÝW_| ""H$m¡pÊS>Ý`mo gmo ^wŠV ^B© gH$b dñVyZ²Ho$ _bm§eHw§$ ~hma {ZH$m{gH|$ eof Omo gmam§e hmo`
{ZamoYbjU_² {ZamoYbjU_²
407 408
VmHw§$ ZmS>rÛmam eara_| Oog| bo` OmV ho Vog| {ZamoYdmamo ^ŠVhþ g~ BpÝÐ`Z²H$mo ZmV… naVamo _ÝÌmo ZmV… naVa… ñVd…Ÿ&
^md à^yZ²_| bo` Om`, Eg| nyU© {ZamoY{gÕ hmo` hoŸ&&18Ÿ&& ZmV… naVam {dÚm VrWª ZmV… namËna_² Ÿ &&20Ÿ&&
g~ BpÝÐ`Z²H$mo ^JdXmgpŠVHo$ ñd^mdgyh§ r ^JdËH$m`©_| `Wm`mo½` {d{Z`moJ Ÿ&&ŸB{V lr_X²dëb^mMm`©{da{MV§ {ZamoYbjU§ gånyU©_²Ÿ&&
hmo`do bJoJmo, Vm_| CnXoe XodoH$mo Š`m à`moOZ hoŸ? Egr {Okmgm hmo` Vhm§ H$hV AV…Ÿ=Ÿ`mgy§, naVa…Ÿ=Ÿloð> AV…Ÿ=Ÿ`gy§, naVamŸ=Ÿloð>
h|Ÿ:
_ÝÌ…Ÿ=Ÿ_ÝÌ, ZŸ=ŸZmht {dÚmŸ=Ÿ{dÚm, ZŸ=ŸZmht
(ŸApñVŸ=ŸhoŸ)AV…Ÿ=Ÿ`mgy§ (ŸApñVŸ=ŸhoŸ)AV…Ÿ=Ÿ`mgy§
`ñ` dm ^JdËH$m`ª `Xm ñnï>§ Z Ñí`Vo Ÿ &&
naVa…Ÿ=Ÿloð>, ñVd…Ÿ=Ÿ(ŸApñVŸ=ŸhoŸ) namËna§Ÿ=Ÿloð>V_, VrWªŸ=ŸVrW©
VXm {d{ZJ« h g² Vñ` H$V© ì `: B{V {ZíM`…Ÿ&&19Ÿ&&
ZŸ=ŸZmht (ŸApñVŸ=ŸhoŸ) ZŸ=ŸZmht (ŸApñVŸ=ŸhoŸ)
{ZamoYbjU_² {ZamoYbjU_²
409 410
&&godm’$b‘² g{ddaU‘²&& VpËgÕm¡=dmH$s {g{Õ hmo`don| dm=hþ (^dVw=hmo`)
(21) ’$b‘²=’$b A{YH$ma…=A{YH$ma
AnZo ‘mJ©‘| ñdVÝÌ-nwéfmW©nZogh§y r godm H$sZr Om` ho. VmHo$ ’$bHo$ {Zê$nUH$mo CÀ`Vo=H$ømo Om` ho dm=Ho$, AÌ=`hm§
`o J«ÝW ho. Vhm§ eL²H$m hmo` Omo AnZ| godm H$ao h| gmo ñdVÝÌ-nwéfmW©nZogy§hr Abm¡{H$H$ñ`=Abm¡{H$H$Ho$ H$mb…=H$mb
H$ao h|, godmgm| Xygao H$moC ’$b àmßV hmo` Egr Anojmgy§ Vmo Zmht H$a| h|, V~ XmZo=XmZ‘|, {h=Vmo {Z`m‘H$:={Z`m‘H$
godmHo$ ’$bH$mo {Zê$nU Ho$g|? VmH$mo g‘mYmZ Eg| g‘OZmo Omo Or{dV n`©ÝV
AmÚ…=n{hbmo, M=Amoa Z=Zmht
Egr godm Om OrdZo H$ar hmo` VmH$m| XohmdgmZ‘| (AÝV‘|) Omo J{V hmo` gmo `hm§
"’$b'nXgy§ H$ømo ho. BVZ| `hm§ godmH$mo ’$b hmo`doH$mo H$ømo ho gmo AÝV‘| J{V ‘ZmoaW…=‘ZmoaW {h=hr (^d{V=hmo` ho)
hmo`do(Ho$ AW©‘|)H$mo g‘OZm|. gmo ’$b AmOHo$ g‘`‘| Omo godmê$n-^OZ hmo`
ho Vm‘| AZwñ`yV Omo gdm©Ë‘^md aho ho VmH$[aH|$ àmßV hmo`dodmamo Omo {deof ^mdmW© : {gÕmÝV‘wŠVmdbr, nw{ï>àdmh‘`m©Xm, {gÕmÝVahñ`, MVw:íbmoH$s,
^OZmZÝX ho Vmhrê$n ho. Vmgy§ {deof ^OZmZÝXê$n Omo ’$b ho gmo godmgy§ ^pŠVd{Y©Zr, gÝÝ`mg{ZU©`, {ZamoYbjU J«ÝWZ²‘| Om àH$maH$s ^JdËgodmH$mo
A{V[aŠV (Xygamo) Zmqh ho. CnXoe {X`mo Vm à‘mU ^JdËgodm {Z^dono dmH$s ’$bmdñWmH$mo {Zê$nU A~
H$aV h|. `‘wZmï>H$‘| VZwZdËdH$mo Omo ‘ZmoaW àH$Q> {H$`mo gmo Vmo nw{ï>à^w O~
BVZ| lrJrVmOr‘| lrH¥$îUZ| AOw©Z à{V H$ømo ho Omo ""AÝV‘| Om-Om nw{ï>OrdH$m| Abm¡{H$H$gm‘Ï`©ê$n nw{ï>’$bH$mo XmZ H$[admo Mmh| V~hr nyU© hmoV
^mdH$mo ñ‘aU H$aVmo-H$aVmo earaHw$§ N>mo‹S>o ho Vm-Vm ^mdHw$§ àmßV hmo` ho'' Amoa ho. n[a à^w XmZ H$[admo Mmh| AWdm Z Mmh|, `m ‘maJ‘| ’$b{g{Õ qH$dm
""AÝV‘| Omo ‘{V hmo` gmo J{V hmo`'' Egmo Ý`m` ho. Vmgy§ godmH$mo ’$b godmhr A{YH$ma{g{Õ ‘| H$mb {Z`m‘H$ Zmht ~ZV ho.(H$m[aH$mW©).
ho Eg| g‘OZm|. BVZ| godmgy§ Xygamo ’$b hmo`doH$s eL²H$m H$[aHo$ Omo {damoY
~Vm`mo gmo {damoY Zmht ho. gmo godmH$mo ’$b Ho$gmo hmo`? Eg| Om{ZdoH$s BÀN>m godm H$[adodmao nw{ï>^ŠVH$s ’$bmZw^{y VHo$ VrZ àH$ma h|:(1) Abm¡{H$H$gm‘Ï`©
hmo` Vhm§ H$hV h|: AWm©V² ‘mZgr godm, ì`gZmpË‘H$m ^pŠV, gdm©Ë‘^mdê$nm {ZamoY{g{Õ. (2)
gm`wÁ` AWm©V² gmjmV² nwéfmoËV‘‘| brbmZw^mdH$s VËVV² H$mb‘| gå^mdZmdmamo
`mÑer go d Zm àmo Š Vm VpËgÕm¡ ’$b‘w À `Vo & & b`. (3) d¡Hw$ÊR>m{X bmoH$Z²‘| godmon`mo{JXohH$s àmpßV ({ddaUmW©).
Abm¡ { H$H$ñ` XmZo {h MmÚ… {gÕço Z ² ‘Zmo a W…&&1&&
’$b§ dm ø{YH$mamo dm Z H$mbmo @ Ì {Z`m‘H$…&& Q>rH$m : Oogr godm (‘oZ|) H$hr ho Vogr godm {gÕ hmo` V~ dmH$mo Omo ’$b hmo`
gmo `m J«ÝW‘| H$hV h|. Abm¡{H$H$H$mo XmZ hmo` V~ AmÚ (‘w»` ’$bê$n)
‘ZmoaW {gÕ hmo`. ’$b {gÕ hmo` AWdm A{YH$ma {gÕ hmo` Vm‘| H$mb
godm`m§ ’$bÌ`‘² Abm¡{H$H$gm‘Ï`ª gm`wÁ`§ godmon`mo{JXohmo #B1#A {Z`m‘H$ Zmht ho AWm©V² H$mbH$s Anojm Zmht ho.
d¡Hw$ÊR>m{Xfw.
Xygamo ~mYH$ à{V~ÝY ho, gmo gmYmaU Amoa ^JdËH¥$V Ego ^oXgy§ Xmo` 1
^moJmo {Û{dY… bm¡{H$H$mo Abm¡{H$H$íM. VÌ bm¡{H$H$… Ë`mÁ`Ed.
àH$maH$mo ho. VmH$mo {ddoMZ AmJo Amdo ho. Amoa Vrgamo à{V~ÝY ^moJ ho. BVZ|, Abm¡{H$H$ñVw ’$bmZm§ ‘Ü`o àW‘o à{de{V#B2#A. à{V~ÝYmo{n {Û{dY… gmYmaUmo
bm¡{H$H$^moJ‘| AmgpŠV hmo` V~ Vm§B© EH$mJ«Vmgy§ godm hmo` gHo$ Zmht, Eg| VrZ ^JdËH¥$VíM VÌ AmÚmo ~wÕçm Ë`mÁ`…. ^JdËH¥$V… MoV² à{V~ÝY… VXm ^JdmZ²
à{V~ÝY h|. Amoa ^JdËH¥$V à{V~ÝY ho VmH$s Vmo {Zd¥{Îm hmo` gHo$ Zmht Vmgy§ ’$b§ Z Xmñ`{V B{V ‘ÝVì`‘². VXm AÝ`godm{n ì`Wm©. VXm Amgwamo`§ Ord: B{V
CÛoJ, bm¡{H$H$^moJ VWm gmYmaU à{V~ÝY `o VrÝ`m|Z²H$mo Ë`mJ H$[adoH$s {ddaU‘| {ZYm©a…. VXm kmZ‘mJ}U ñWmVì`§ emoH$m^mdm` B{V "{ddoH$…'.
Amkm H$ar ho. Omo ""Ì`mUm§ gmYZn[aË`mJ… H$V©ì`…'' BVZ| VrÝ`mo à{V~ÝYZ²H$s
CËnÎmrZ²Ho$ H$maUê$n Omo hm|` VmH$mo Ë`mJ H$aZmo. ^JdV…Ÿ=Ÿ^JdmZ²H$m| _V_²Ÿ=Ÿ_mZZmo, ^moJoŸ=Ÿ^moJ_|
(Ÿ\$bXmZ§Ÿ=Ÿ\$bXo`doH$moŸ) A{nŸ=Ÿhþ, ~mYH$mZm§Ÿ=Ÿ~mYH$Z²H$mo
Vhm§ eL²H$m hmo` Omo godm hmo` Vm g‘` bm¡{H$H$ AWdm d¡{XH$ H$m`© Am` gd©WmŸ=ŸH$moB^r Vahgy§ n[aË`mJ:Ÿ=ŸË`mJ, EH§$Ÿ=ŸEH$
n‹S>| V~ godm‘| à{V~ÝY hmo` gmo gmYmaU à{V~ÝY ho; naÝVw `h H$m`© bmoH$- AH$V©ì`§Ÿ=ŸZ H$adonZm| hmo` (gmYZ§Ÿ=ŸgmYZ,Ÿ_V_²Ÿ=Ÿ_mÝ`mo ho)
doX{gÕ h| Vmgy§ dmH$mo Ë`mJ Vmo hmo` gHo$ Zmht V~ Ho$g| H$aZmo? Egr eL²H$mH$s
MoX²Ÿ=ŸOmo(ŸVXmŸ=ŸV~Ÿ) (Ÿ^moJoŸ=Ÿ^moJ_|, A{nŸ=ŸhþŸ)
{Zd¥{ÎmHo${b`o {ddaU‘| Amkm H$ar ho Omo bm¡{H$H$^moJ N>mo‹S> XoZm| Amoa gmYmaU
à{V~ÝY ho gmo ~w{ÕH$[aH|$ N>mo‹S>Zmo; BVZ| godm‘| à{V~ÝYH$nZogy§ bm¡{H$H$- J{V…Ÿ=ŸJ{V, Z{hŸ=ŸZmht hr {ZîàË`yh§Ÿ=Ÿ{Z{d©¿Z, na§Ÿ=Ÿloð>
d¡{XH$H$m`©ê$n gmYmaU à{V~ÝY Amdo V~ godmHo$ AZdga‘| H$[adoH$mo {ZíM` ({dÚVoŸ=Ÿaho ho,ŸVñ_mX²Ÿ=ŸVmgm|) (ŸgmYZ§Ÿ=ŸgmYZ, _V_²Ÿ=Ÿ_mZZmo
H$aZm|; AWm©V² nwÌHo$ {ddmhm{XH$ bm¡{H$H$ H$m`© Amd| AWdm H$Nw> d¡{XH$ H$m`© `WmŸ=ŸOogo, dmŸ=Ÿhþ `ñ_mX²Ÿ=ŸŠ`m|Ho$Ÿ) _hmZ²Ÿ=Ÿ_hmZ²
Amdo V~ àW‘gy§hr ~w{ÕH$[aH|$ godm‘| à{V~ÝY Z hmo` Egr ar{Vgy§ {Zdm©h VÎd{ZYm©amoŸ=ŸVÎdH$mo {ZU©` ^moJ…Ÿ=Ÿ^moJ, gXmŸ=ŸgXm
H$aZm|. Amoa àW‘gy§ {ZíM` hmo` gHo$ Egmo H$moC Amdí`H$ bm¡{H$H$-d¡{XH$H$m`© (Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo`Ÿ)VWmŸ=ŸVog| àW_oŸ=Ÿn{hbo_|
Am` n‹S>çmo hmo` V~ earam{XH$gy§ dmo H$m`© H$aZmo naÝVw ~w{Õ ^JdËgodm‘|hr
{ddoH$…Ÿ=Ÿ{ddoH$, gmYZ§Ÿ=ŸgmYZ {deVoŸ=Ÿg_mdoe hmo` ho
amIZr, dm H$m`©‘| amIZr Zmht. Amoa Abm¡{H$H$^moJ Vmo VrÝ`mo ’$b‘| Omo ‘Ü`‘
’$b ho Vm‘| ‘w»` ho&&2&&
^mdmW© : ^JdmZ²H$m| \$bXmZoÀN>m O~ Z hmo` V~ OrdHo$ nmg H$moC J{VŸ-
ŸCnm` a{h Zmht OmV ho. Vmgm| ""`o OÝ_ _oamo Amgwamdoe dmamo ho'' Egmo
gmYmaU à{V~ÝYZ²H$mo àVrH$ma eŠ` hmoV ho n[a ^JdËH¥$V à{V~ÝYH$mo
VÎd{ZYm©a H$[a boZm|. `m| {ddoH$hr Vhm§ emoH$dmaUH$m| gmYZ ho. CÛoJ, à{V~ÝY
Zmht, Ego g‘wPmB©Ho$ gmYmaU à{V~ÝYZ²Ho$ àVrH$maH$mo Cnm`hþ g‘wPmdV h|:
Aé ^moJ Ho$ H$maUZ²H$mo AWdm gmYZZ²H$mo n[aË`mJ H$aZm| M{h`o. ^moJhþ_|
godm’$b‘² godm’$b‘²
415 416
^pŠV~mYH$ {df`Z²H$mo n[aË`mJ EH$ gmYZ ho, Vog|hr {ZîàË`yh (Ÿ^JdËg_{n©V Vhm§ e‘>m hmo` Omo gd©Wm \$b Xo`doH$s BÀN>m à^wHw§$ Z hmo` gmo Vmo
{df`Z²H$mo Cn^moJŸ) Xygamo AWdm loð> gmYZ _mÝ`mo OmV ho. gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§ AmgwaOrdZ² {dfo hmo` ho, X¡drZ² {dfo Vmo Zmht hmoV ho. Amoa `o Vmo ^JdÝ_mJ©_|
H$hV h| Omo _hmZ² (Ÿ^JdËg_{n©V {df`Z²H$moŸ) ^moJ Vmo Abm¡{H$H$ gm_Ï`©ê$n Am`mo ho, godm H$ao ho Vmgy§ X¡dr Ord ho, VmHw§$ gd©Wm \$bH$mo A^md Ho$g| H$ømo
àW_ \$bHo$ AÝVJ©V hmoV hoŸ&&3-4Ÿ&& Om`Ÿ? Egr e‘>mH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o {ddaU_| Amkm H$ar ho Omo ""VXm Amgwam@`§
Ord B{V {ZÕm©a…''. BVZ|, gw{ï>H$s Am{X_|hþ à^wH$s BÀN>mgy§hr AmgwaOrd ^`o
{ddaUmW© : (Ÿ1Ÿ) ^moJ Xmo` àH$maHo$ hmoV h| H$.Ÿbm¡{H$H$ I.ŸAbm¡{H$H$. {VZ_| Vog| O~ à^wH$s BÀN>m OrdHw§$ Amgwa H$[adoH$s hmo` V~ Ord Amgwa hmo`. Vmgy§
bm¡{H$H$ Ë`mÁ` hmoV ho n[a Abm¡{H$H$ ^moJ Vmo Abm¡{H$H$ gm_Ï`©ê$n \$bHo$ ^ŠVH$mo A{VÛof H$ao V~ dmo Ord X¡d ^`mo hmo` Vmohþ dmHw§$ Amgwa H$a|. BVZ|,
AÝVJ©V hmoV ho. (Ÿ2Ÿ) à{V~ÝYhþ Xmo` àH$maHo$ hmoV h|Ÿ- (ŸH$Ÿ) gmYmaU (ŸIŸ) godm{XH$gy§ X¡d XrIdo_| AmdVmo hmo` Amoa ^ŠVH$mo Ûofhþ H$aVmo hmo` V~ Vmo `h
^JdËH¥$V². Vhm§ gmYmaU à{V~ÝY Vmo bm¡{H$H$ MmVwargm| Xya hmo` gHo$ n[a Omo Amgwa Ord ho Eg|hr OmZZm|. Vmgy§ à{V~ÝYHo$ ñdê$nHw§$ Om{Zdodmao Omo d¡îUd h|
^JdËH¥$V² à{V~ÝY hmo` gmo Vmo ""^JdmZ² _moH$m| \$bXmZ H$[admo Zmht MmhV CZHw§$ Vmo Xw…g“m{XH$Z²_| gmdYmZhr ahoZmo.
h|'' Eg| _m{Z boZmo. Vmohþ AÝ`ml` Vmo H$V©ì` Zmht ho n[a ""_oao ñdm_rZ| `o OZ_ Amoa Om OrdHw§$ godm_| ^JdËH¥$V à{V~ÝY hmo` VmHw§$ nrN>| níMmÎmmn
_oamo Amgwamdoe`wŠVhr am{IdoH$mo {dMm`m} ho'' Egmo AmnwZo ñdê$nH$mo VËd{ZYm©a hmo`H|$ godm Zmht ~{ZdoH$mo emoH$ hmo`. V~ nyd©gy§ dh ^pŠV_mJu` ho Vmgy§ emoH$
OrdH$m| H$[a boZmo. Aé à^w Vmo H$Vw©_²-AH$Vw©_²-AÝ`WmH$Vw©_² g_W© h|. Aé Z hmo`doHo${b`o VËËd{ZÕm©aHo$ Cnm`^yV {ddoH$ê$n gmYZ H$hV h| Omo ""Om
{ZOoÀN>mgm|hr g~ H$Ny> AnZr brbm H$aV h|, Ego {ddoH$Ûmam _mhmËå`kmZH$mo àH$magy§ emoH$H$mo A^md hmo` dm àH$maH$mo kmZ amIZmo `ohr gmYZ ho''. Vm_|
Adbå~Z H$[a boZmo Vmgm| ì`W© emoH$H$mo {ZdmaU hmoV ho. Vmgm| Vrgar Cn{ZfX²Ho$ kmZH$s Anojm Zmht ho {H$ÝVw gm§»`, `moJ AWdm AÝ` Cnm`gm|
H$m[aH$m_| "{ddoH$' nX am»`mo ho. VËËd{ZíM` H$[aHo$ à^yZ²Z|hr `o g~ {H$`mo ho, gd© OJV² ~«÷mË_H$ ho, _| H$moZ
hþ§, gmYZ H$hm ho, \$b H$hm ho, XmVm H$moZ ho, ^moŠVm H$moZ ho -BË`m{XH$
VËËdH$mo {ZYm©a H$aZmo. Vmgy§ emoH$ {Zd¥Îm hmo`. `ohr A{^àm` ""VXmkmZ_mJ}U
Q>rH$m : ^JdmZ²H$m| gd©Wm H$Îm©ì` Z hmo` V~ Vmo J{V Zmht ho. V~ Vmo Om
ñWmVì`§ emoH$m^mdm` B{V {ddoH$…'' Eg| {ddaU_| OVm`mo ho.
ar{Vgy§ VËËdH$mo {ZYm©a hmo` dm ar{Vgy§ {ddoH$ amIZm|, `ohr gmYZ _mÝ`mo ho.
BVZ|, Om OrdD$na ^JdmZ²H$s {deof H¥$nm hmo` VmH$mo Ûofm{XH$ H$[adogy§
^JdmZ² godm_| Omo à{V~ÝY H$a| gmo "^JdËH¥$Và{V~ÝY' OmZZm|. V~, ^JdmZ² {ddaU_| ""emoH$Ho$ A^mdHo${b`o kmZ_mJ©H$[aH|$ ahoZmo'' Eg| H$ømo ho
gd©gm_Ï`©`wŠV Amoa ñdVÝÌ h| Amoa {dZH$s BÀN>m dm OrdH$s nmg godm VmH$mo A{^àm` Egmo XrgV ho Omo kmZ_mJ©H$s pñW{Vgy§ emoH$H$mo A^mdhr \$b
H$am`doH$s Z ^B© V~ gd©Wm \$bH$mo A^mdhr ho, Eg| OmZZm|. V~ _Z_| Egmo hmo`, kmZ_mJu` _wpŠV Z hmo`. naÝVw dmH$mo Egmo A{^àm` ho Omo _yb_| ""Oogmo
{dMma hmo` Omo ^JdmZ²Z| à{V~ÝY {H$`mo Vmo XygaoH$s godm H$[adogy§ Xygamo \$b VÎdH$mo {ZÕm©a hmo` Egmo {ddoH$ amIZm|'' Eg| H$ømo ho Vmgy§ dm AmgwaOrd_|hþ
{_boJmo Ego {dMmaH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o {ddaU_| Amkm H$ar ho Omo ""^JdËH¥$V Amdoer Amoa ghO Ego Xmo` ^oX h|. Vm_| Omo Amdoer ho gmo Vmo Amdoe aho V~
à{V~ÝY hmo` V~ AÝ`H$s godmhþ ì`W© ho''. H$`m|, Omo ì`mggyÌ_| H$ømo ho Omo Vm§B ^ŠVH$mo Ûofm{XH$ H$ao Amoa Amdoe {_{Q>Om` V~ ^ŠVHo$ Cna Ûofm{XH$hþ
""g~ \$b ^JdmZ²gy§hr {_bo ho''. BVZ|, gd©\$b Xo`dodmao à^whr h|. Amoa Xygao {_{Q>Om`. EgoHw§$ Vmo kmZ_mJm©H$[aH|$ gË`bmoH$_| pñW{V AWdm Aja~«÷H$s
Omo \$b XoV h| gmo à^wHo$ AmYrZ h|. Vmgy§ à^wH$s \$b Xo`doH$s BÀN>m Z hmo` àmpßV hmo`. Amoa ghOmgwa hmo` J`mo hmo` Vmgy§ gd©Xm ^ŠV Cna Ûof am{IH|$ Ðmoh
V~ Xygaohþ \$b Xo` gH|$ Zmht Vmgy§ gd©Wm dmHw§$ \$bH$mo A^mdhr ho. H$`m} H$ao VmHw§$ Vmo kmZ_mJ©H$s pñW{Vgy§hþ dm _mJ©H$mo \$b Z hmo` naÝVw
emoH$m^md ê$n \$b hmo`. BVZ|, eaU Am`dodmamo Ordhþ ghOmgwa hmo` Om` Vmohþ
godm’$b‘² godm’$b‘²
417 418
dmHw§$ emoH$m^mdê$n \$b Vmo hmo`Ÿ&&3Ÿ&& {ÛVr`mo ^JdËH¥$Và{V~ÝY…. kmZpñWË`^mdo {MÝVm^mdmW©_² Amh
"{ÛVr`'B{V.
""VrÝ`m| ~mYH$H$mo n[aË`mJ H$aZmo'' Vm_| ^moJ Omo ~mYH$ {b»`mo ho gmo
bm¡{H$H$ ^moJ ~mYH$ ho. Amoa Abm¡{H$H$ ^moJ \$bê$n ho Vmgy§ ^moJhþ EH$ ZËdmÚo XmV¥ V m ZmpñV V¥ V r`o ~mYH§ $ J¥ h _² Ÿ &&
\$bê$n ho Amoa EH$ ~mYH$ê$n ho Eg| OmZZmo. Amoa {Z{d©¿Z _hmZ² ^moJ ho VmH$mo AmÚ\$bm^mdo ^JdVmo XmV¥Ëd§ ZmpñV. VXm godm Z Am{YX¡{dH$s BË`wŠV§
àdoe gXm àW_\$b_| ho. BVZ|, ^moJ_|hþ Abm¡{H$H$^moJê$n\$b_| à{dï> ho Vmgy§ ^d{V. ^moJm^md… VX¡d {gÜ`{V `Xm J¥hn[aË`mJ….
dmhr àH$magy§ ^moJ H$aZmo. Amoa XmoC à{V~ÝYZ²_| "na' Zm_ ^JdËH¥$V Omo
à{V~ÝY ho VmH$mo Vmo Ë`mJ hmo` gHo$ EgmoŸZmht ho Vmgy§ dmHy§$ N>mo{‹S>Ho$ Xygamo
Aën…Ÿ=ŸWmo‹S>mo g§gma{ZíM`mV²Ÿ=Ÿg§gmaH$mo
à{V~ÝY ho gmo ~w{ÕH$[aH|$ N>mo‹S>Zmo.
(ŸMŸ=Ÿhþ, ^moJ…Ÿ=Ÿ^moJŸ) {ZíM` hmo`dogy§, {MÝVmŸ=Ÿ{MÝVm
g{d¿Z…Ÿ=Ÿ{d¿Zg{hV gd©WmŸ=ŸhaVahgy§
Vhm§ e‘>m hmo` Omo bm¡{H$H$^moJ VWm Abm¡{H$H$^moJH$s Vmo Vwë`Vm ho dm_|
VmaVå` Zmht XrgV hoŸ! gmo e‘>mH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o Abm¡{H$H$^moJ_| {dbjUVm KmVH$…Ÿ=ŸKmVH$ Ë`mÁ`mŸ=ŸË`mJZr
H$hV h| Omo Abm¡{H$H$gm_Ï`©ê$n àW_\$b_| ^JdËñdê$nmZÝXHo$ AZw^dê$n ñ`mX²Ÿ=Ÿhmo`, EVm¡Ÿ=Ÿ`o XmoZm| ZVwŸ=Ÿ (Ÿ`{XŸ=ŸOmoŸ)
^moJ O~ {H$`mo Om` ho V~ dm_| H$mbm{XH$H$[aH|$hþ AÝVam` Zmht hmo` gH$V (Ÿbm¡{H$H$:Ÿ=Ÿbm¡{H$H$, AmÚoŸ=Ÿn{hbo_|
ho, Eg| {Z{d©¿Z Abm¡{H$H$ ^moJ {gÕ hmo` ho. Amoa bm¡{H$H$^moJ_| Vmo gXm {d¿Z ^moJ…Ÿ=Ÿ^moJ, XmV¥VmŸ=ŸXo`doH$s BÀN>m
Am`mohr H$ao ho Vmgy§ {Z{d©¿ZVmH$mo gd©Wm A^mdhr ho. Eg| bm¡{H$H$ Amoa ^JdËH¥$VíMŸ=ŸAmoa ^JdmZ²Ho$ ZmpñVŸ=ŸZmht ho
Abm¡{H$H$ ^moJ_| ~hmoV ^oX ho. Vmgy§hr g³³`mg{ZU©`_| Amkm H$ar ho Omo ""dm_|
Ûmam ^`mo,Ÿà{V~ÝY…Ÿ=Ÿà{V~ÝY) (ŸVXm{nŸ=ŸVmo ^rŸ)
~mYm H$[adoHw§$ h[ahþ g_W© Zmht ho Vmo Xygamo Vmo H$moZ H$a gHo$Ÿ?'' Vog| `h ^moJ
ñdê$ngy§, \$bgy§ Amoa gmYZgy§ ~‹S>mo ho. Š`m| Omo {df`mZÝX VWm ~«÷mZÝXH$s gXmŸ=Ÿh_|em V¥Vr`oŸ=ŸVrgao_|
AnojmH$[aH|$ ^OZmZÝX ~‹S>mohr ho Vmgy§hr VrÝ`m| \$bZ²_| Abm¡{H$H$gm_Ï`©ê$n ~bmX²Ÿ=Ÿ~bnyd©H$ (Ÿbm¡{H$H$^moJoŸ=Ÿbm¡{H$H$^moJ_|Ÿ)
Omo àW_ \$b ho dm_| dmH$mo (Ÿ^OZmÝXH$moŸ) àdoe hoŸ&&4Ÿ&& (ŸKmVH$m¡Ÿ=ŸKmVH$Ÿ) J¥h§Ÿ=ŸKa
_Vm¡Ÿ=Ÿ_mZo h| ~mYH§$Ÿ=Ÿ~ÝYZH$maH$
ZZw gmYmaUmo ^moJ… H$W§ Ë`ŠVì`:Ÿ? B{V AmH$m§jm`m_² Amh ""g{d¿Zmo {ÛVr`oŸ=ŸXygao_(| Ÿ^JdËH¥$Và{V~ÝYoŸ= (Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo` hoŸ)
Aënmo KmVH$… ñ`mX²''B{V. ^JdmZ²Ho$ H$ao à{V~ÝY_|Ÿ)
g{d¿Zmo @ ënmo KmVH$… ñ`mX² ~bmX² EVm¡ gXm _Vm¡ Ÿ && ^mdmW© : Vog|hr Aën^moJ Vmo AWm©V² bm¡{H$H$^moJ Vmo gd©Xm jwÐ gwI Xo`dodmamo,
g{d¿ZËdmX² AënËdmX² ^moJ… Ë`mÁ`…. EVm¡ gXm à{V~ÝYH$m¡. gmohþ AZoH${dY {d¿ZZ²Ho$ gmW, ho Egr g_O nao V~hr Ny>{Q> gH$V ho. AÝ`Wm
bm¡{H$H$^moJ Aé ^JdËH¥$V à{V~ÝY ^pŠV^mdHo$ ~bdmZ ~mYH$ ~{Z OmV h|,
{ÛVr`o gd© W m {MÝVm Ë`mÁ`m g§ g ma{ZíM`mV² Ÿ &&5Ÿ&& Eg| _m{ZHo$ MbZmo M{h`o. ^JdËH¥$V à{V~ÝY hmo`dono Vmo AnZr g§gmamgpŠV
godm’$b‘² godm’$b‘²
419 420
Vy{Q>dodmar Zmht ho, Egmo {ZíM` H$[aHo$ {MÝVmH$mo Ë`mJ H$[admohr Cnm` ho. godm
H$aVhþ godH$Ho$ ^rVa O~ Abm¡{H$H$ gm_Ï`©H$mo àmH$Q>ç hmoV Zmht V~ VmH$m| BVZ|, bm¡{H$H$^moJ_| Am{YŸ-Ÿì`m{Yê$nr {d¿Z ~hmoV h|, Vog| H$_© VWm
à{V~ÝYhr _m{Z boZmo C{MV Zmht n[a Abm¡{H$H$ goì`-à^w godH$Ûmam H$ar H$mbm{XH$Z²gy§hþ {d¿Z hmo`doH$mo gå^d ho. VWm ñdê$ngy§, \$bgy§ Amoa gmYZgy§
OmVr godm_| Am{YX¡{dH$Vm àH$Q> hmo`do Xodmo MmhV Zmht h| Ego g_OZm|. hþ Aën ho. Amoa ^JdËH¥$V à{V~ÝY godmg_`_| AdamoYdmamo hmo`dogy§ KmVH$
bm¡{H$H$ ^moJ Ho$gohþ Ny>Q>V Z hm|` Vmo J¥hË`mJ H$[a XoZmohr AmN>mo (ŸH$m[aH$mW©Ÿ). ho. Eg| Xmo` gXm à{V~ÝYH$ _mZo h|. gmo àW_ Ë`mJH$[ado`mo½` ho Amoa Xygao_|
J{V Zmht. Eg| A{^àm`gy§ {ddaU_| Amkm H$ar ho Omo ""EVm¡ gXm à{V~ÝYH$m¡''
Vhm§ EH$ àíZ CR>V ho Omo gmYmaU ^moJ Ho$go Ny>{Q> gHo$Ÿ? VmH$mo g_mYmZ `o Xmo` gXm à{V~ÝYH$ h|. Eg| bm¡{H$H$^moJ Ë`mJH$[ado`mo½` ho Eg| OVm`H|$
H$hV h| Omo bm¡{H$H$ ^moJ AZoH${dY {d¿ZZ²Ho$ gmW jwÐ gwIHw§$ Xo`dodmamo ho ^JdËH¥$Và{V~ÝYH$mo Ë`mJ hmo` gHo$ Zmht. Amoa kmZ_mJ©H$s pñW{V_| A{YH$ma
VmV| Ë`mÁ`hr ho. n[a Ord O~ gmdYmZr amIV Zmht V~ bm¡{H$H$ ^moJ g{d¿Z Z hmo` Egmo _ÝX_{V hmo` V~ dmHw§$ \$bH$s {MÝVm H$[aHo$ emoH$ hmo` VmH$s
Aé Aën hmo`donohþ ^JdËH¥$V à{V~ÝYH$s Zm§B© ^JdËgodmHo$ ^pŠV^mdH$mo {Zd¥{ÎmHo${b`o H$hV h| Omo {ÛVr` (Ÿ^JdËH¥$VŸ) à{V~ÝY hmo` V~ gd©àH$maH$[aH|$
~bdmZ ~mYH$ ~{Z OmV ho. VmV| nm§M_o íbmoH$_| "g{d¿Z' Aé "Aën' AÝ`gy§hþ gd©Wm \$bHo$ gå~ÝYH$mo A^md ho Vmgy§ \$b{df{`Ur {MÝVm N>mo‹S>Zr.
hoVwJ{^©V {deofU h|. ^moJ H$mhoH$m| Ë`mÁ` hoŸ? Vm_o ^moJHo$ `o Xmo` {deofU Š`m| Omo AhÝVm-__VmË_H$ Omo g§gma ho gmo gd©Wm AZW©H$mo _yb ho VmH$mo
g{d¿Z ho VmV| Ë`mÁ` ho Aé AëngwI Xo`dodmamo ho VmV| Ë`mÁ` ho, Ego OZmdV {ZíM` ho. BVZ| ^JdËH¥$V à{V~ÝYŸhmo` V~ g§gmahr \$b ho Xygamo \$b Zmht
h|. Vog|hr nm§M_o íbmoH$_o "EVm¡' H$ømo, Vhm§ "bm¡{H$H$^moJ' Aé "^JdËH¥$V ho Eg| {ZíM`Ÿg_OZmoŸ&&5Ÿ&&
à{V~ÝY' A{^àoV h|. Vmgm| `o XmoZm| ~bdmZ² ~mYH$ ^`o. nm§M_r H$m[aH$m_|
Xygao à{V~ÝYHo$ hmo`dono {MÝVmË`mJH$s Omo H$hr Vm_| "Xygao' nXH$mo A{^àm` ^JdËgodm H$aVhþ "AmÚ'H$sŸ-ŸAbm¡{H$H$gm_Ï`©H$s AZw^y{V Z hmo` V~
^JdËH¥$V à{V~ÝYV| g_OZmo. Vrgar H$m[aH$m_| Cn{Xï> _mhmËå`kmZmdbå~r ^JdmZ²Hw§$ \$b Xo`doH$s BÀN>m Zmht ho Eg| OmZZmo. Amoa V¥Vr`à{V~ÝY Omo
{ddoH$hþ H$moD$ am{I Z gH$V hmo` VmH$s {MÝVmH$s {Zd¥{ÎmH$mo Cnm` "g§gma{ZíM`' bm¡{H$H$^moJ ho Vm_| J¥h ~mYH$ ho.
ho. Omo ^{dVì` OmH$mo {ZpíMV ho VmHw§$ Q>m[adoH$s {MÝVm H$[adoVo H$Ny> bm^ hmoV
Zmht. VmV| \o$[a ^JdËH¥$V à{V~ÝYH$s MMm©_| nwZépŠV Zmht. ^JdËgodm
BVZ|, ""Abm¡{H$H$gm_Ï`©ê$n \$bH$mo A^md hmo` V~ ^JdmZ²H$s \$b
H$aVhþ O~ Abm¡{H$H$ gm_Ï`©H$mo àmH$Q>ç hmoV Z hmo` Vmo VmHw§$ ^JdËH¥$Và{V~ÝY
Xo`doH$s BÀN>m Zmht ho. V~ godmH$mo Am{YX¡{dH$nZmo {gÕ Zmht hmo` ho. Amoa
_m{ZH|$ g§gma{ZíM` Om{Z godmË`mJ H$[admo C{MV Zmht. gmo H$mhoVoŸ? H$hV h|
J¥hH$mo n[aË`mJ hmo` V~hr bm¡{H$H$^moJH$mo A^md hmo`'' Eg| Amkm H$ar ho
Omo `m OZ__| ^yVbno à^w Abm¡{H$H$ gm_Ï`©ê$n \$bXmZ H$[admo Z Mmh| Vmo
VmH$mo A{^àm` Egmo ho Omo ^JdmZ² gd©arVgy§ g_W© h| Amoa AÝV…H$aUHo$
Vogr godm Am{YX¡{dH$s Z ^B© Om{Z`o. n[a Xoh Ny>Q>o nmN>| godmon`mo{JXohH$mo XmZ
gå~ÝYdmao h| VWm{n {MÎm_| {djonê$n CÛoJ H$a| V~ _mZgr godm {gÕ Zmht
H$[aHo$ à^w {ZË`brbm_| Am{YX¡{dH$s godm àXmZ H$a|Jo (Ÿ{ddaUmW©Ÿ).
hmo`dogy§ godmH$mo Am{YX¡{dH$nZmo {gÕ hmo` Zmht, V~ ^JdmZ²_| \$b Xo`doH$s
BÀN>mH$mo A^md ho Eg| CÛoJê$n ~mYH$Hw§$ H${hHo$ ^moJê$n ~mYH$_| {dMma H$aV
Q>rH$m : bm¡{H$H$^moJ {d¿Zg{hV ho VWm Aën ho Amoa ^JdËH¥$Và{V~ÝY h| Omo bm¡{H$H$^moJ_| J¥hhr ~mYH$ ho. Š`m| Omo bm¡{H$H$ ^moJ ho gmo ^JdmZ²gy§
~bmËH$magy§ KmVH$ ho Vmgy§ `o XmoC à{V~ÝY _mZo h|. gmo àW_ (Ÿbm¡{H$H$^moJŸ) ~{h_w©IVm gånmXZ H$ao ho, gmo O~ Vm§B© Ka_| pñW{V hmo` V~ Vm§B© {Zd¥Îm H$amo
Ë`mJH$[ado`mo½` ho; Amoa Xygamo (Ÿ^JdËH¥$VŸ) à{V~ÝY hmo` V~ Vmo g§gmaH$mohr Vmohþ {Zd¥Îm hmo` gHo$ Zmht. Vmgy§hr lr_XmMm`©MaUZ²Z| {Z~ÝY_| Amkm H$ar ho
{ZíM` ho. Vmgy§ gd©Wm {MÝVm N>mo‹S>Zr. Omo ""J¥h gdm©Ë_mH$[aH|$ N>mo‹S>Zmo, gmo Ny>Q> gHo$ Zmht Vmo lrH¥$îUHo${b`o Ka Omo{‹S>
godm’$b‘² godm’$b‘²
421 422
XoZm|; Š`m| Omo lrH¥$îU ho gmo AhÝVm-__Vmê$n g§gmaHw§$ Nw>‹S>m`dodmao h|''Ÿ&&6Ÿ&& AWm©V² Xygao \$bH$s Amoa Xygao à{V~ÝYH$s H$ënZm H$aZr gmo _ZH$s ^«mpÝVhr
hoŸ&&6Ÿ&&
Adí`o ` § gXm ^mì`m gd© _ ² AÝ`V² _Zmo ^ « _ …Ÿ&&6Ÿ&&
VXr`¡ a {n VV² H$m`ª nw ï >m¡ Z¡ d {dbå~`o V ² Ÿ && A~ `hm§ e‘>m hmo` Omo \$b VWm à{V~ÝYH$mo Omo Cna {Zê$nU {H$`mo gmo
Jw U jmo ^ o @ {n Ñï>ì`_² EVXo d o { V _o _{V…Ÿ&&7Ÿ&& Vmo Omo AmnHo$ Am{lV hm|` {dZHw§$ KQ>o Zmht. Š`m| Omo {dZHo$ Xoh VWm
BpÝÐ`m{XH$ g~ à^wZ²Hw§$ g_{n©V h| Vmgy§ g~Z²Hw§$ \$bê$n à^wH$mo gå~ÝY ho,
Vmgy§ {dZHw§$ Vmo \$b ^`mohr ho, Vmo {dZHo${b`o \$b VWm à{V~ÝY H$mo {Zê$nU
B`§Ÿ=ŸEgr(XmV¥VmŸ=ŸXmZoÀN>m) Adí`mŸ=ŸH$moCH$mo Omno de ZmhtŸho EgrŸho H$aZm| gmo ì`W©hr ho Egr Ame‘>m hmo` Vhm§ H$hV h|Ÿ:
^mì`mŸ=Ÿ^mdZm H$aZr nwï>m¡Ÿ=Ÿnw{ï>_|, ZŸ=ŸZmht
AÝ`V²Ÿ=ŸAmoa, gdªŸ=Ÿg~ EdŸ=Ÿhr, {dbå~`oV²Ÿ=Ÿ{dbå~ŸH$a|Jo VXr`Z²Hw§$hþ \$b VWm à{V~ÝYm{XH$ H$s ^mdZm H$aZr. Ho$dbnw{ï>_|
_Zmo^«_…Ÿ=Ÿ_Z²H$mo ^«_ ho JwUjmo^oŸ=ŸJwUHo$ jmo^_| A“rH$ma hmo` V~ Vmo \$b_| {dbå~ H$ao Zmht Amoa JwUH$mo jmo^ hmo` V~hþ
(B{VŸ=ŸEgmo,Ÿ{ZíM`…Ÿ=Ÿ{ZíM`Ÿho) A{nŸ=Ÿhþ, EVV²Ÿ=Ÿ`o gmYZ `ohr XoIZmo Egr _oar _{V ho.
VXr`¡…Ÿ=ŸVXr`Z²Hw§$ EdŸ=Ÿhr, Ñï>ì`§Ÿ=ŸXoIZmo
A{nŸ=Ÿhþ, VV²Ÿ=Ÿdmo B{VŸ=ŸEgr, _oŸ=Ÿ_oar BVZ| {OZZ| ~«÷gå~ÝY {H$`mo ho {dZH$m|hþ \$b VWm à{V~ÝYm{XH$ H$mo
(^mdZ§Ÿ=Ÿ^mdZ)ŸH$m`ªŸ=ŸH$aZmo _{V…Ÿ=Ÿ_{V ho ^mdZ H$aZm|. Š`m| Omo {OZH$mo Ho$dbnw{ï>_| A“rH$ma hmo` {dZH$m| Vmo \$b Xo`do_|
à^w {dbå~ H$ao Zmht naÝVw AmYw{ZH$ OrdZ²H$mo Vmo nw{ï>_`m©Xm_|hr A“rH$ma
hmo`dog§y \$b{g{Õ_| {dbå~ hmo` ho. V~ ào{fV^V¥H© $mH$sgr Zm§B© \$bHo$ à{V~ÝYH$s
^mdmW© : ^JdmZ²H$s \$bXmV¥Vmno H$mhþH$mo de Zmht. Vmgm| AÝ` Omo H$Nw>
^mdZm gd©Xm H$aZt. Vog| gmpËdH$m{XH$ JwUH$[aH|$ AÝV…H$aU_| jmo^ hmo` V~hþ
{dMma _Z_| CnOo VmH$m| _Zmo^«_hr g_wPZmoŸ&&6Ÿ&&
\$bHo$ à{V~ÝYm{XH$H$shr ^mdZm H$aZt. VmH$s {Zd¥{ÎmHo${b`o Xygao gmYZ Zmht
H$aZ| Egr _oar (Ÿlrdëb^mMm`©OrH$sŸ) _{V ho. `hm§ _oar _{V ho Eg| H${hdoH$mo
^JdËgå~ÝYr nwéfZ²Hw§$hþ \$b Amoa à{V~ÝYZ² H$mo {dMma amIZmo M{h`o. A{^àm` `h ho Omo `m {df`_| {dMma H$aVŸ-ŸH$aV _oar ~w{Õ `hm§hr {ZíMb
AZwJ«hH$[ado_| lrh[a H$~hþ {dbå~ Zmht H$a|Jo. gËdm{X JwUZ²H$aH|$ O~ H$moB© hmo`Ho$ ahr ho. Xygamo gmYZ _oar ~w{Õ_| Zmht Amdo hoŸ&&7Ÿ&&
VahH$mo {dH$ma CËnÝZ hmo` Vmo dm g_`hþ ""à^wZohr \$bXo`do_| {dbå~ {dMm`m}
ho'' Eg| g_PZm| Egr _oar ~w{Õ hoŸ&&7Ÿ&&
`hm§ e‘>m hmo` Omo Eg| H$[ado_| XyfUH$mo Am^mg hmo` V~ _Z_| Egmo
{dMma Amdo Omo AnZ| g_n©UH$[aH|$ VXr` ^`o V~ \$b hmo`doH$mo gå^d ho,
Q>rH$m : Eg| VrZ \$b VWm VrZ à{V~ÝYH$mo {Zê$nU H$[aHo$ AnZo godH$Z²Hw§$ Vmgy§ à{V~ÝYm{XH$H$mo {Zê$nU {H$`mo gmo ì`W© ho, Egr e‘>m hmo` Vhm§ H$hV
{dZH$mo am{Ì-{Xdg {dMma H$Îm©ì` ho Egmo OVm`doHo${b`o Amkm H$aV h| Omo `o h|Ÿ:
\$bÌ`r VWm à{V~ÝYÌ`r gXm Adí` {dMmaUr` ho. {dZH$mo Omo {ZaÝVa Hw $ g¥ { ï>a² AÌ dm H$m{MX² CËnÚo V g d¡ ^« _ …Ÿ&&
{dMma hmo` Vmo ^pŠV_mJ©_| Xygamo à{V~ÝY Zmht hmo`Jmo Egmo OVm`doHo${b`o
H$hV h| Omo `o VrZ \$b VWm VrZ à{V~ÝY N>mo{‹S>H|$ Xygamo gd© _ZH$mo ^«_ ho;
godm’$b‘² godm’$b‘²
423 424
Ÿ&& B{V lr_Xdëb^mMm`©MaUàH${Q>V§ g{ddaU§ godm\$b§ Ÿ&& && nÄMíbmoH$s Ÿ&&
(22)
AÌŸ=Ÿ`hm§ CËnÚoVŸ=ŸCËnÝZ hmo` lr_hmà^yZ²Ho$ AÝ`hþ CnXoenaH$ J«ÝWZ²H$s Ý`m§B© nÄMíbmoH$shþ g~
dmŸ=Ÿhþ g…Ÿ=Ÿdmo nw{ï>OrdZ²Ho$ öX`_| gd©WmŸ-Ÿgd©Xm YmaU H$[a am{Ido O¡gmo J«ÝW ho. `mHo$ nm§M
H$m{MV²Ÿ=ŸH$moB àH$maH$s d¡Ÿ=Ÿ{ZíM`hr íbmoH$Z²_|Vo gm‹S>o VrZ íbmoH$ Vmo nw{ï>^pŠVHo$ A“Z²Ho$ CnXoemW© h|; Aé S>o‹T>
Hw$g¥{ï>…Ÿ=ŸHw$g¥{ï> ^«_…Ÿ=Ÿ^«_ ho íbmoH$ nw{ï>àn{ÎmHo$ A“Z²Ho$ CnXoemW© h|.
^mdmW© : `m CpŠV_| Omo H$moB©Hw§$ gÝXohm{X CËnÝZ hm|` Vmo dmo ^«__mÌ hoŸ&& lr_hmà^yZ²Ho$ _VHo$ AZwgma Ord VrZ àH$maHo$ hmoV h|Ÿ:Ÿ 1.Ÿnw{ï>_mJu`
X¡dr Ord, 2.Ÿ_`m©Xm_mJu` X¡dr Ord Amoa 3.Ÿàdmh_mJu` Amgwar Ord. {VZH$mo
Vmo dU©Z lr_hmà^yZ²Zo nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX J«ÝW_| H$`m}hr ho. Vhm§ VrZ àH$maHo$
Q>rH$m : `hm§ H$mhþ OmVH$s Hw$g¥{ï> CËnÝZ hmo` ho gmo {ZíM` ^«_ê$n hmo` ho
_maJŸ/ŸJ{V, VrZ àH$maHo$ gmYZŸ-Ÿ\$b, VrZ àH$maHo$ OrdŸ/ŸXoh; Aé VrZhr
àH$maZ²H$s {VZH$s é{MŸ/ŸH¥${VZ²H$mo dU©Zhþ AmnZo {H$`mo ho. VmoC ^yVbno OZ_
BVZ|, Omo VXr` h| {dZHw§$ Vmo {Z`_H$[aH|$ \$bH$mo gå^d ho Vmgy§ bo`Ho$ gJao Ord H$~hþ§H$ EH$Ÿ-ŸXyOoHo$ KaZ²_|hþ; Vmo H$~hþ§H$ Omo AmnwZo KaHo$
gËdm{XH$ JwUZ²H$[aH|$ _Z_| AÝ`Wm^md hmo` gmo ^«_ ho. Š`m| Omo à^w gJoŸ-Ÿgå~ÝYr Zmqh EgoZ²H$mohþ g“ nm`Ho$, {_{lV ^mdZ²H$m| àH$Q> H$aV h|. gmo
ñdVÝÌBÀN>mdmao h| Egmo {Zê$nU {H$`mo ho, Vmgy§ à^w \$b Z X|`Jo Egr AZwnn{Îm Ego ^md{_lUHo$ H$maU {Ì{dY OrdZ²H$s é{M_| VWm gm_Ï`©_| hþ {d{dYVmH$mo
_Z_| Amdo VmH$mo n[ahma Vmo àW_hr {H$`mo ho VmH$s ^mdZm amIZrŸ&& AZw^d hmoV ho. VmV| _`m©Xm_mJu` AWdm àdmh_mJu` OrdZ²Ho$ _maJŸ-ŸJ{V,
gmYZŸ-Ÿ\$b, OrdŸ-ŸXohñdê$n; Aé é{MŸ-ŸH¥${V Am{X gJao {df`Z²H$mo {Zê$nU
Ÿ&& B{V lrdëb^mMm`©Or {da{MV godm\$bH$s AmnZo Vmhr nw{ï>àdmh_`m©Xm J«ÝW_| H$[a XrZmo ho. gmo VmH$s MMm© A~ `hm§
Jmoñdm_r lrZ¥qghbmbOr _hmamOH¥$V H$[adoH$mo àg“ Zmqh. Oo, naÝVw, nw{ï>Ord h| {VZHo$ {d{dY ñd^md Aé {d{dY
gm_Ï`© H$mo {dMma H$[aHo$ AmnHo$ öX`_| H$éZm CnOr Omo, H$moC nw{ï>Ord
d«O^mfmQ>rH$m g_mßV ^B© Ÿ&&
{ZO_mJu` hmo`donohþ, ñd^md^oX qH$dm gm_Ï`©^oX Ho$ H$maU nw{ï>^pŠVH$s
gaUrno M{bHo$ nw{ï>à^yZ²Ho$ A{^_wI Omo hmo` gH$V Zmqh {VZH$s H$hm J{VŸ!
Vmgm| {ZO_maJ_| {ZOOrdZ²H$m| {ZO nw{ï>à^yZ²Ho$ A{^_wI Om H$mhþ gaUrno
Mbm`Ho$ nhþ§Mm`mo Om` gHo$, gmo Egmo Cnm` H$[admo M{h`o. gmo H$mhoVoŸ? Omo
nw{ï>_maJ ho gmo Vmo ñdê$nmZÝXHo$ XmZmW© Om OrdH$mo à^yZ²Zo A“rH$ma {H$`mo hmo`
VmHo$ {b`ohr ho. VmoC `m _maJ_| H$~hþ§H$ à_o`~b àH$Q> H$[aHo$ à^w ñd`§
{ZOOZHo$ gå_wI àH$Q> hmoV h|; Aé H$~hþ§H$ à_o`~b àH$Q> H$aV Zmqh. V~
OrdH$m| JwéH¥$nmV| à_mU~bH$mo Amgamo bo`Ho$ `Wmgm_Ï`©Ÿ-Ÿ`WmonXoe ^pŠV_maJ
AWdm eaUmJ{V_maJ H$s gaUrH$m| nH$[aHo$ nw{ï>à^yZ²Ho$ A{^_wI AJ«ga
hm|dZmo naV ho. Vmgm| lw{VŸ-ŸgyÌŸ-ŸJrVmŸ-Ÿ^mJdVŸ-ŸnmÄMamÌm{X à_mUZ²_| ^pŠV
godm’$b‘² nÄMíbmoH$s
425 426
Aé eaUmJ{V Ho$ OmoBŸ-ŸOmoB A“, ñdê$nKQ>H$ ~Vm`o h|, {VZH$m| ^pŠVŸ- g§gmamgpŠV Nw>‹S>m`Ho$ à^w VmH$m| {ZOñdê$nmgpŠVê$nm nw{ï>^pŠVH$mo XmZ H$aV
Ÿàn{ÎmHo$ àm_m{UH$ Aé Adí`H$V©ì` _m{ZHo$- ""dUm©l_dVm§ Y_} _w»`o h|.
Zï>o N>boZ Vw, {H«$`_mUo Z Y_©… ñ`mX² AVñVñ_mZ² Z _moMZ§ ... EVÝ_mJ©Û`§
àmoŠV§ J{VgmYZg§`wV_²'' (Ÿg.{Z.223-256Ÿ)dMZZ²Ho$ AZwgma emó{d{hV Q>rH$m : `m CnXoe_| EH$ e‘>m CR>V ho Omo `m H$m[aH$m_| H$hm nw{ï>^ŠVHo$ KaH$s
A“Z²H$s _`m©XmH$mo Vmo `WmepŠV {Zdm©h H$aZmo naÝVw àYmZVm Vmo emóà_m{UV ho`VmH$mo VÎdmonXoe ho AWdm nw{ï>^ŠVZ²H$m| Ka V{OdoH$mo H$V©ì`monXoe hoŸ?
nw{ï>à^yZ²Ho$ à_o`~bH$mo öX`_| {dídmg am{IdoH$s Amdí`H$ _mZr ho. Vmgm| KaH$mo ñdê$nhr Omo Ë`mÁ` hmo` Vmo Ego Ka_| ^JdËñdê$nH$s godm H$mhoH$m|
^pŠV Aé àn{Îm Ho$ emóà_m{UVŸ-Ÿemóm{d{hV ñdê$nKQ>H$ A“Z²H$shþ _w»`Vm H$aZrŸ? Omo KaH$mo Ë`mJ g~hr nw{ï>OrdZ²H$m| àW_ H$V©ì` hmo` Vmo {OZ OrdZ²gm|
OmZZr. gmo H$mhoVoŸ? Vhm§ H$hV h| Omo nw{ï>^pŠVH$mo ñdê$n lwË`m{X gH$b Ë`mJ H$[admo Z ~{Z Amdo {VZH$m|hr AZwH$ënV`m ^JdËgodm H$V©ì` hmo`Jr.
emóZ²gm| {gÕhr ho, `m_| Vmo H$moC gÝXoh Zmqh, n[a dUm©l_Y_©, {ZË`H$_©, V~ Vmo J¥hË`mJ _w»` H$V©ì` ^`mo Aé ^JdËgodm Jm¡U H$V©ì`. V~ Vmo
`mJm{X, Z¡{_{ÎmH$H$_©, nyOZŸ-Ÿd«VŸ-ŸlmÕ BË`m{XH$ H$V©ì`Z²H$s Ý`m§B ""nw{ï>^pŠV ^pŠV_maJV| Ë`mJŸ-Ÿd¡am½`Ÿ-Ÿg§Ý`mg_mJ©H$s loð>Vm H$mho Z {gÕ hmo`JrŸ?
H$amo''Egr Amkm emóZ²_| {_bV Zmqh. `mhrVo ""^pŠV_mJ©ñ` H$WZmV²
Vhm§ g_mYmZ `h OmZZmo Omo KaH$m| V{OdoH$s `hm§ Amkm Vmo ho Zmqh;
nw{ï>añVr{V {ZíM`…'' (Ÿnw.à._.2Ÿ) dMZ_| emóZ²_| ^pŠV_mJ©Ho$ {Zê$nUV|
Vmgm| `m dMZH$m| H$V©ì`monXoe Vmo Z OmZZmo. gmo KaHo$ ñdê$nH$mo {Zê$nUhr `hm§
n¥WH²$ nw{ï>_mJ©H$s namoj {g{Õ OVm` Xr{Z ho. VmV| nw{ï>_mJu` ^pŠV Aé àn{Îm
A{^àoV hmo`doV| `m dMZH$mo ñdê$n Vmo VÎdmonXoeH$mohr hoŸ:ŸOmo Ka g§gmamgpŠV
Ho$ ñdê$nKQ>H$ A“Z²_| {Zð>m{YŠ`H$mo CnXoe H$aZH$m| A~ H$hV h|Ÿ:
~T>m`dodmamo hmo`doVo OrdmË_mH$m| ^dgmJa_| Sw>~m`dodmamo ho.
nÄMíbmoH$s nÄMíbmoH$s
429 430
Q>rH$m : AÑT> ~rO^mddmao Oo H$moC nw{ï>Ord hm|` {VZH$m| ^JdËgodmnam`U Xwï>g“ H$[a OmZZmo. Omo H$moC ñd`§ gmpÎdH$ hmo` Aé {ZîH$m_Ÿ=Ÿ{Zîà`moOZ
^JdXr`Z²Ho$ gmW ^JdÝZm_Ÿ-Ÿñdê$nŸ-ŸbrbmH$mo ldUŸ-ŸH$sV©ZŸ-Ÿñ_aU H$aZmo H¥$îUa{VH$mo CnXoe ñd`§ {Zanoj hmo`Ho$ H$aV hmo`, VmH$mo g“ gmYwg“Ÿ=ŸgËg“
M{h`o. `mhrH$mo "H$Wmnj' H$hV h|. H$Wmnj_| àma§^_| J¥hË`mJ C{MV _mÝ`mo H$[a Om{Z`o. `m ~mVH$mo {ZYm©a _Z_| ÑT> am{IHo$ AmnwZo gJoŸ-Ÿgå~ÝYrZ²H$mo
Zmqh; naÝVw AÝV_| ~rO^md ÑT> hmo`dono VmH$mo H$V©ì`monXoe {X`mo ho. Vhm§ AWdm AÝ` H$moCZ²H$mo AWdm AmMm`©Hw$bHo$ ~mbH$Z²H$mo ^r g“ H$[adoVo nyd©
Ama§{^H$ AdñWm_| AWdm ~rO^mdHo$ ÑT> hmo`doHo$ níMmV²hþ {OZH$mo g“ H$moC g~{hZ²H$mo narjU H$aZmo Amdí`H$ ho. Vhm§ e‘>m hmoV h| Omo ^mJdVHo$ dMZH$s
H$[admo MmhV ho, {VZH$s narjm H$aZr Ho$ Z H$aZrŸ? gmo H$mho nyN²`mo OmV hoŸ? H$hm J{V Om{Z`oŸ? Vhm§ `h g_mYmZ OmZZmo Omo CËH$Q> d¡am½`Ho$ gmYH$H$m|
Vhm§ àíZme` `h OmZZmo Omo H$mhþH$s narjm H$aHo$ g“ H$[adoH$s H$hV hmo gmo bú`_| am{IHo$ {X`mo J`mo `o CnXoe ho. ñd_mJ©_| ê$j d¡am½`H$s Vmo H$Nw> _hÎmm
eŠ` Zmqh. gmo H$mhoVo Omo narjm H$[aHo$ OmH$mo g“ H$aZmo hmo` VmHo$ JwUXmofZ²H$mo Zmqh gmo H$mhoVoŸ? Omo Egmo d¡am½` H$hm H$m_H$mo OmVo OrdHo$ ^rVa ^pŠV ÑT>
{dMma Vmo H$[admohr naV ho. Vhm§ ^mJdV_| naXmofXe©ZH$s qZXmŸ-Ÿ""JwUXmofÑ{eXm}f… Z hmoBŸ! VmV| ^mJdVH$mo dMZ `hm§ ~mYH$ Zmqh. VmV|hr lr_hmà^w Amkm H$aV
JwUñVy^`d{O©V…'' (Ÿ^mJ.11Ÿ&19Ÿ&45Ÿ) `m dMZ_| H$s{Z ho. AWm©V² nam`oHo$ h| Omo ""A{Ib OJV²_| gX²~w{Õ am{IHo$ VmH$mo godZ gËnwéf Vmo H$aV Zmqh. gmo
JwUXmofZ²H$mo XoIZmo gmo Vmo Xmof ho Aé gm§Mmo JwU Vmo naH$s` JwUXmofZ²H$m| Z H$mhoVoŸ? Omo H$hþ§Ÿ-ŸH$hþ§ ^«m§{Vhþ Ho$ H$maU Ag{Ûf`_| g×w{Õ hmo` OmV ho. VmV|
Xo{Idmohr ho. `mH$mo H$hm g_mYmZŸ? g_PXma Vmo H¥$îUH$m|hr ^OV h|''(ŸdoXñVw{Vgw~mo.23Ÿ) Vmgm| Oogo Ag{Ûf`_|
^«m§{Vde gX²~w{Õ hmo` gH$V ho Vogohr AgËnwéf_|hþ gËnwéf hmo`doH$s ~w{Õ
Vhm§ `h OmZZmo Omo JwUXmofHo$ {dMma {~Zm ha H$moCH$mo g“ H$[adoVo, Omo ^«m§{Vde hmo` gH$V ho. Vmgm| g“ H$[ado_| gXgX²{ddoH$ AË`mdí`H$ ho.
Xmof AnZo_| Z hm|` dohþ, g“XmofHo$ H$maU AnZo ^rVa àH$Q> hmo` gH$V h|. VmV|
lr_hmà^w Vmo ~«÷gå~ÝYXrjm bo`do_|hþŸ-""H¥$îUgodmna§ drú` X§^m{Xa{hV§ Za§ ^JdmZ²hþ JrVm(Ÿ2Ÿ&62-64Ÿ)_| Amkm H$aV h| Omo g“Ho$ H$maU OrdHo$
lr^mJdVVÎdk§ ^OopÁOkmgwamXamV²'' (Ÿg.{Z.227Ÿ) `m dMZ_| Jwéhþ Ho$ narjUH$s ^rVa H$m_Zm àH$Q> hmoV ho. H$m_ZmHo$ H$maU H«$moY, VmV| g§_moh, VmV| ñ_¥{V{d^«_,
Amkm H$aV h|; Vhm§ gm_mÝ` ^JdXr`Z²Ho$ narjU_| XmofH$mo H$hm {dMmaŸ? VmV| ~w{ÕZme; Aé ~w{ÕZme ^`oVo XwJ©{VH$m| nmB© Zme hmoV ho. VmV| g“_|
Vmgy§hr {ejmnÌ_| lrh[aam`Or Amkm H$aV h|Ÿ: gmdYm{Z Vmo Amdí`H$ hohr. VmV|hr lr_hmà^w ^pŠVd{Y©Zr J«ÝW_| Amkm H$aV
h| Omo ^JdËgodmnam`U ^JdXr`Z²H$mohþ g“ Egr MmVwargm| H$aZmo Omo BVZmo
`mo dXË`Ý`WmdmŠ`_² AmMm`© d MZmX² OZ…Ÿ& g_rnhþ {VZHo$ Z OmZmo Omo CZHo$ H$Ny>H$ XmofZ²H$mo a§J ñd`§H$mo b{J Omdo; Aé
BVZmo Xyahþ {VZVo Z ahZmo Omo CZHo$ ^pŠV^mdH$mohþ a§J ñd`§H$m| Z b{J nmdoŸ!
g§ g ¥ { Vào a H$mo dm{n VËg“mo Xw ï >g“_…Ÿ&&
`mVohr Ob^oXŸ-Ÿn§MnÚm{Z J«ÝWZ²_| ^JdX²JUw JmZHo$ H$sV©Z qH$dm ldU H$[adodmao
`íM H¥ $ îUo aqV {ZË`§ ~mo Y `Ë`à`mo O Zm_² Ÿ & Ho$go dŠVm AWdm Ho$go lmoVm Ho$ g“H$mo H$hmŸ-ŸHo$gmo ñdê$n ho gmo CnXoe XrZmo
{Zano j … gmpÎdH$íM VËg“… gmYw g “_…Ÿ&& ho. Vhm§ {dÎmmW©/d¥Î`W© ^JdËgodm qH$dm ^JdËH$Wm H$[adodmaoZ²Ho$ _wIVo
Ed§ {ZpíMË` gd} f w ñdr`o î dÝ`o f w dm nw Z …Ÿ& ^JdÝZm_ldU qH$dm ^JdËH$WmldU H$~hþ§ nmdZH$mar hmoV Zmqh, Vmgm| Ego
_hËHw $ bàgy V o f w H$V© ì `… g“{ZU© ` …Ÿ&& CnXoeH$Z²Ho$ AWdm H$WmH$maZ²Ho$ g“H$m| AgËg“hr OmZZmo.
AWm©V² lr_XmMm`©MaUZ²Ho$ dMZZ²gy§ Omo H$moC AÝ`Wm dMZ CÀMmaV `hm§ e‘>m hmoV ho Omo Om gËg“_| BVZr gmdYm{Z amIZr nao Vm gËg“Ho$
hmo` AWdm g§gmamgpŠV ~T>m`dodmar ~mV H$aVmo hmo` Vmo Ego OZHo$ g“H$m| H$aVo Vmo H$moCH$mo g“ Z H$[admohr lo`ñH$a Š`m| Zht _mZV hmoŸ? Vhm§ `o g_mYmZ
nÄMíbmoH$s nÄMíbmoH$s
431 432
OmZo Omo gw~mo{YZr(Ÿ10Ÿ&3Ÿ&37Ÿ)Ho$-""gËg“ Aé ^mJdV Omo h| gmo Vmo ^JdmZ²H$o
Am{Y^m¡{VH$ MaUmaqdX h|, kmZ Aé ^pŠV AmÜ`mpË_H$ MaUmaqdX; VogoB© Ego ""J¥h§ gdm©Ë_Zm Ë`mÁ`§'' A§egm| {Zê${nV Ë`mÁ` J¥hHo$ ñdê$nHo$
H¥$nm H$[aHo$ àH$Q> Xe©Z XoV ñdê$nHo$ MaUmaqdXZ²H$m| Am{YX¡{dH$ OmZZo'' `m {dMmaV| ^ŠVHo$ H$V©ì`ê$n gËg“H$mo CnXoe Xo`Ho$ VmHo$ {dH$ënê$n ""H¥$îUmWª
dMZH$mo Ame` {dMmaoVo gËg“ Omo ho gmo Vmo ^JdmZ²H$mohr Am{Y^m¡{VH$ MaU VËà`§wOrV''A§eg§y {Zê${nV njH$mo CnXoe A~ AmJoH$s H$m[aH$m_| XoV h|. Vhm§
ho. VmV| ^d^`hmar A^rï>H$mar VrWm©ñnX Aé ^dgmJaVo Vm[adodmao Am{YX¡{dH$ e‘>m hmoV ho Omo "{dH$ën' Š`m| H$hV hmoŸ? H$hm J¥hË`mJnyd©H$ gËg“ Aé
MaUmaqdXZ²Ho$ g_mZ _mhmËå`embr gËg“hþ H$m| Om{Z`o. VmV| ~mYH$ Xw…g“Ho$ J¥hpñW{Vnyd©H$ ^JdËgodm BZ XmoZm| H$ënZ²_|Vo Om OrdH$m| Omo éMo gmo H$aZmo
~mao_| gmdYm{Z am{IdoHo$ CnXoeH$mo A{^àm` gd©{dY g“Z²Ho$ Ë`mJ H$[adoH$mo Egmo Ame` "{dH$ën'H$mo Om{Z`o; AWdm ^JdËgodm Ka_| ~{Z Amdo Vmo
Z Om{Z`o; naÝVw AgËg“H$s ^pŠV_mJ©_| ~mYH$VmHo$ ñdê$nH$mo CnXoe Xo`doH$mohr J¥hpñW{V AWdm Z ~{Z Amdo Vmo ~rO^mdHo$ ÑT> ^`o nmN>o J¥hË`mJ, Ego BZ
Om{Z`o. XmoZm| AdñWmZ²_| A{YH$ma{ddoH$ am{IHo$ J¥hpñW{V qH$dm J¥hË`mJ H$mohr Ho$db
{dH$ën ho. Vhm§ {Okmgm hmoV ho Omo `m_| AÝVa H$hm n`m}Ÿ? Vhm§ g_mYmZ `h
Vhm§ e‘>m CR>V ho Omo gd©H$m_ _mojH$m_ AH$m_ qH$dm ^JdËH$m_ g~{h Om{Z`o Omo àW_ H$ën_| Vmo ^JdXr`Z²Ho$ gmW gËg“ H$amo Ho$ ^JdËgodm H$amo
àH$maHo$ Ord ^JdX²^OZ H$[adoHo$ Vmo A{YH$mar h|. VmV|hr ^JdmZ²hþ H$hV h| Vm_| H$Nw> A{YH$maVmaVå` Ho$ \$bVmaVå` {gÕ Z hmo`Jmo. {ÛVr` H$ën_|
Omo ""Z _æ`mdo{eV{Y`m§ H$m_… H$m_m` H$ënVo, ^{O©Vm… Šd{WVm YmZm ^JdËgodmH$s _w»`Vm am{IHo$ VXZwHy$b Ka_| pñW{V AWdm VËà{VHy$b KaHo$
àm`mo ~rOm` Zoî`Vo'' (Ÿ^mJ.10Ÿ-Ÿ22-Ÿ26Ÿ) Oogo ^y§Á`mo Ho$ C~më`mo YmZ Ë`mJH$mo CnXoe ñdrH$madonoŸ:ŸJ¥hpñW{Vnyd©H$ ^JdËgodm _w»` H$ën {gÕ hmoV
~rO ~{ZHo$ nwZ… C{J gH$V Zmqh, VogoB© ^JdX²{df`H$ H$m_Vo H«$moYm{XH$s H$moC ho; Aé J¥hË`mJnyd©H$ gËg“ Jm¡U H$ën AWm©V² AZwH$ën. BZ_| H$m¡Z gmo
Xwdm©gZm A§H$w [aV hmoV Zmqh. ^JdÀMaUmaqdXH$mo g“ ^JdËH$m_H$mo Vmo CX²~moYH$ Ame` àm_m{UH$ Om{Z`oŸ?
hmo` gH$V ho; naÝVw ^JdËH$m_Vo AÝ` H$mhþ àH$maH$s Xwdm©gZm àH$Q> hmoV
Zmqh. gmo gËg“hþ ^JdmZ²H$mo Am{Y^m¡{VH$ MaUê$n hmo`doVo ^JdËH$m_H$mo Vmo Vhm§ nyd©nj_| `h H$ømo OmV ho Omo (Ÿ1Ÿ)^pŠVd{Y©Zr_| ""godm`m§ dm
CX²~moYZ H$[a gH$V ho; naÝVw VmH$[a AÝ` H$moC Xwdm©gZm àH$Q> hmoV Zmqh. VmV| H$Wm`m§ dm'' H$ømo ho Vm hoVwV|, (Ÿ2Ÿ)gËg“H$m| ^JdÀMaUmaqdXHo$ Vwë`
gËg“H$mo g“amoJH$s Am¡f{YŸ=Ÿ"^ofO§' OmZZmo. AVEd g“ H$[adoVo nyd© gXgX²H$mo _mÝ`mo ho Vm hoVwV|, (Ÿ3Ÿ)""órUm§ órg§{JZm§ g“§ Ë`ŠËdm XyaV AmË_dmZ²,
{ddoH$ Amdí`H$ hmoV ho, Oogo {ZXmZ Aé {M{H$Ëgm V| nyd© gm§Mo {M{H$ËgH$H$s jo_o {d{dŠV AmgrZpíMÝV`oX² _m_VpÝÐV…, Z VWmñ` ^doËŠboemo
ImoO. AÝ`Wm D$na OVm`o XwJw©Udmao _Zwî`Z²Ho$ Xw…g“ nmBHo$ gH$b Xwdm©gZm ~ÝYíMmÝ`àg“V… `mo { fËg“mX² `Wm nw § g mo `Wm
öX`_| ^[a Om`doVo OrdmË_mH$mo {dZme Y«wd ho. Vmgm| gËg“H$s Amdí`H$VmH$m| VËg§{Jg“V…''(Ÿ^mJ.11Ÿ&14Ÿ&29-30Ÿ) dMZHo$ A{^àm` {dMmaoVho þ ñdê$nV…
Xo{IHo$ lr_hmà^w Amkm H$aV h|Ÿ:Ÿ""~mYgå^mdZm`m§ Vw Z¡H$m§Vo dmg Bî`Vo, J¥hH$m| Vmo gd©Wm ho`hr _mÝ`mo ho Vm hoVwV|; VogoB (Ÿ4Ÿ)""Z amoY`{V _m§
h[añVw gd©Vmo ajm§ H$[aî`{V Z g§e`…''(Ÿ^.d.10Ÿ)Ÿ `mJmo...`Wmdé§Yo gËg“mo gd©g“mnhmo {h _m§ gËg“oZ {h X¡Vo`m...~hdmo
Ego ""^dmndJm} ^«_Vmo `Xm ^doÁOZñ` Vø©À`wV gËg_mJ_…, _ËnX§ àmßVm…...Vo ZmYrVlw{VJUm Zmonm{gV_hÎm_m… Ad«VmVßVVng…
gËg“_mo `{h© VX¡ d gX² J Vm¡ namdao e o Ëd{` Om`Vo gËg“mX² _m_wnmJVm…'' (Ÿ^mJ.11Ÿ&12Ÿ&1-7Ÿ) dMZHo$ {d_e© {H$`oVohþ
_{V…''(Ÿ^mJ.10Ÿ&51Ÿ&54Ÿ) dMZ_| {Zê${nV gËg“Ho$ _mhmËå`H$mo CnXoe ^JdËgodm Aé ^JdXr`g“ Ho$ ~rM H$moC VmaVå` bJV Zmqh.
^`mo. Vmgm| `h OVm`mo Omo ^JdËgodmŸ-ŸH$WmH$sV©Zñ_aUH$s Ý`m§B gËg“hþ
^JdËn[aM`m©Ÿ-ŸldUÛmam {MÎmH$m| ^JdXoH$VmZ H$[adoH$mo EH$ Cnm` hoŸ&&2Ÿ&& `hm§ CÎmanj `m| H$ømo OmV ho Omo (Ÿ1Ÿ)""godm`m§ dm H$Wm`m§ dm'' dMZ_|
nÄMíbmoH$s nÄMíbmoH$s
433 434
^JdËgodmH$WmH$mo g_wÀM` CÎm_nj _mÝ`mo OmV ho Aé ^JdËgodm AWdm CX²~wÕ hmo` gH$V ho, `mVo loð> H$hmŸ? (Ÿ4Ÿ) VogoB ^mJdVŸ-ŸEH$mXeñH§$YHo$
^JdËH$Wm _| Vo H$moC EH$H$mo Adb§~Z _Ü`_nj. Vhm§hþ BVZmo Vmo Adí` ÑT> ""Z amoY`{V...'' dMZ_| gËg“H$s loð> gmYZVmH$mo {Zê$nU {H$`mo ho loð>
H$[a öX`_| amIZmo Omo godmŸ-ŸH$WmH$mo Adb§~Z ñdJ¥h_| eŠ` hmo` VmV| CÎm_ \$bê$nVm qH$dm Bï> V m H$mo Zmqh. nw { ï> O rdHo $ H$mO gmMmo \$b Vmo
H$hm hmo` gHo$Ÿ? naÝVw Omo eŠ` Z hmo` Vmo ^JdËH$WmW© Ka_| ahV AWdm Ka_| ^JdËñdê$ngo d Zhr _mÝ`mo ho Ÿ :Ÿ""^JdX² ê $ngo d mWª VËg¥ { ï>… ZmÝ`Wm
^JdËgodm Z hmo`dono ~rO^mdHo$ ÑT> ^`oVo KaH$mo Ë`mJ H$[aHo$hþ ^JdXr`Z²Ho$ ^doV²''(Ÿnw.à._.12Ÿ). Vmgm| nyd©nj Xmof`wŠV ho. Ego Omo ^JdËgodm Aé gËg“
g“ ^JdËH$WmHo$ Adb§~ZH$mo CnXoe ho. (Ÿ2Ÿ)ñd_mJu` godm{gÕmÝVHo$ AZwgma Ho$ ~rM {dH$ën _mZV h|; AWdm J¥hË`mJH$mo AZwH$ën ^JdËgodmH$mo _mZV h|
goì` ñdê$n ^JdmZ²H$mo O‹S> àVrH$ Zmqh gmo Š`m|Ÿ? Omo ~«÷dmXHo$ AZwgma gmo Vmo gd©Wm _ybdMZZ²_| AZ{^àoV Ame` ho. Vmgm| `hm§ {ZîH$f© `h
gmjmV² ñdê$nhr _mÝ`mo OmV ho. VmV| {ZOgoì` ñdê$nHo$ MaUmaqdXZ²H$mo Vmo Om{Z`oŸ:ŸJ¥hpñW{Vnyd©H$ ^JdËgodmê$n _w»`H$ënH$mo AZwH$ënhr J¥hË`mJnyd©H$
Am{YX¡{dH$ Om{ZHo$ ÑT>ml` amIZmo. gËg“H$m| lr_hmà^w Am{Y^m¡{VH$ MaUHo$ gËg“ ho; AWdm ì`dpñWV {dH$ën OmZZmo. gmo H$hmŸ? Vhm§ H$hV h| Omo
ê$n_| ~aZo h|. (Ÿ3Ÿ)J¥hpñWV nwéfHo$ H$mO órg“; CnbjUV`m órHo$ H$mO ^JdËgodm {ZOJ¥h_| eŠ` hmo` Vmo gmo CÎm_ Aé ^JdËgodm eŠ` Z hmo` Vmo
nwéfg“ H$mo Xmof _hmZ² ~mYH$ Vmo _mÝ`mo J`mo ho naÝVw `Wm^md H$moC CÎm_m{YH$mar ~rO^mdHo$ ÑT> ^`o nmN>o J¥hË`mJnyd©H$ gËg“hþ CÎm_. gmo Ego gËg“H$mo
^JËgodm_| gh`moJrHo$ ^mdgm|, Vmo H$moC _Ü`_m{YH$mar {ÌdJ©gmYZ_| gh`moJrHo$ {Zê$nU Vmo ^`mo; A~ J¥hpñW{Vnyd©H$ ^JdËgodmH$mo CnXoe AWm©V² ""H¥$îUmWª
^mdgm|, Vmo H$moC AY_m{YH$mar H$m_mon^moJ_| gh`moJrHo$ ^mdgm|; Vmo H$moC VËà`§wOrV H¥$îU… g§gma_moMH$…''A§egy§ {Zê${nV njH$mo CnXoe H$aV h|Ÿ:
AY_mY_m{YH$mar Ho$db YZbmobwn hmo`Ho$ nañna órg“ AWdm nwéfg“ Ka_|
H$aV h| . Vmgm| órnw é fg“H$s qZXm ""g“mËg§ O m`Vo H$m_… AZw H y $ bo H$bÌmXm¡ {dîUmo : H$m`m© { U H$ma`o V ² Ÿ &&
H$m_mËH«$moYmo@{^Om`Vo, H«$moYmØd{V g§_moh…...''dMZHo$ AZwgÝYmZ_| H$hr
CXmgrZo ñd`§ Hw $ `m© V ² à{VHy $ bo J¥ h § Ë`Oo V ² Ÿ &&3Ÿ&&
~mV ho AÝ`Wm Zht. Vmgm|hr ^mJdV_| H$ømo ho Omo ""VmdX² amJmX`…
ñVo Z mñVmdËH$mamJ¥ h § J¥ h § , VmdÝ_mo h m| @ {K« { ZJS> m o `mdËH¥ $ îU Z Vo VËË`mJo Xy f U§ ZmpñV `V: H¥ $ îU~{h_w © I m:Ÿ&&
OZm…''(Ÿ^mJ.10Ÿ&14Ÿ&36Ÿ) VmV| ^JdËgodmnam`U ^JdXr`H$s J¥hpñW{VH$m|
lr_hmà^w {Z~ÝY_| ""_wpŠVV|hþ CÎm_'' H$hr ~ImZV h|. gmo Am{YX¡{dH$ H$bÌmXm¡Ÿ=ŸnpËZ Am{X à{VHy$boŸ=Ÿà{VHy$b hm|` (Ÿg{V=VmoŸ)
gmjmV² à^yZ²Ho$ MaUmaqdXZ²H$m| ÑT>ml` am{IdodmaoZ²Ho$ H$mO J¥hHo$ ñdê$nVmo ho` AZwHy$boŸ=ŸAZwHy$b hm|`(Ÿg{VŸ) J¥h§Ÿ=ŸKaHw§$, Ë`OoV²Ÿ=ŸN>moS>o
hmo ` do H $mo CnXo e Z OmZZmo . AÝ`Wm ""emdm¡ H$am¡ Zmo Hw $ éV… {dîUmo…Ÿ=Ÿ{dîUw gå~pÝY VÎ`mJoŸ=Ÿ{dZH$mo Ë`mJ H$[ado_|
gn`m©_²''(Ÿ^mJ.2Ÿ&3Ÿ&21Ÿ) dMZ_| ^JdËgodma{hV hmWZ²H$m| edhñV Oogo
H$m`m©{UŸ=ŸH$m`© XyfU§Ÿ=ŸXmofŸ/ŸAnamY
An{dÌ {JZm`o h|. VmV| Oogo J¥hË`mJH$mo ~ImZ H$aV hmo Vogo `moJm{X Cnm`Z²V|
XohË`mJHo$hþ ~ImZ Š`m| Zmqh H$aVŸ? VmV| H$hm {gÕ hmoV hoŸ? Vhm§ `h OmZo H$ma`oV²Ÿ=ŸH$amdZo Z ApñVŸ=ŸZmht ho
Omo Oogo JohH$mo Vogohr XohH$mohþ ñdê$n ho`hr H$ømo ho. Vmgm| ho` hmodoVo Oogo CXmgrZoŸ=ŸCXmgrZ hm|`(Ÿg{VŸ) `V…Ÿ=ŸŠ`m| (ŸVo H$bÌmX`…Ÿ)
J¥hË`mJ H$[aHo$ gËg“H$m| YmdV hmo Vogo Xohgm| gmÜ` gËg“H$m|hþ N>m§{S>Ho$ ñd`§Ÿ=ŸIwX (ŸHw$`m©V²Ÿ=ŸH$aoŸ); H¥$îU~{h_w©Im…Ÿ=ŸH¥$îUgy§ ~{h_w©I h|
AZeZm{X H$R>moa d«VÛmam _wpŠV nm`do H$mhoH$m| Z YmdZm|Ÿ? Omo H$hmo Ho$ _wpŠVV|
^pŠVH$m| loð> _mZr ho; Vmo gËg“V| Vmo Ho$db ldUopÝÐ`Ÿ-ŸAÝV…H$aUŸ- ^mdmW© : nËZrŸ-Ÿ~hþŸ-Ÿ~hoZŸ-Ÿ~oQ>r nwÌŸ-Ÿ{nVmŸ-Ÿ^mB© Am{X ~ÝYw~m§Yd VogoB
ŸOrdmË_m_|hr ^pŠV àH$Q> hmoV hoŸ-ŸVhm§ ^JdËgodmHo$ H$maU Vmo Xoh BpÝÐ` àmU ZmoH$aŸ-ŸMmH$a Am{X Ka_| a{hdodmao Oo H$moC bmoJ ^JdËgodmZwHy$b hm|` Vmo
AÝV…H$aU AmË_m VWm gH$b AmË_r` nXmW©Z²_| ^JdËg“demV² ^JdËH$m_
nÄMíbmoH$s nÄMíbmoH$s
435 436
{VZgm| {dîUwH$m`©Ÿ=Ÿ^JdËgodmŸ-Ÿn[aM`m© H$amdZr. {VZ_| Omo H$moC CXmgrZ hmo`
Vmo VmH$m| ^JdËgodmW© H$moC H$m`© Z gm|nZmo, ñd`§hr H$[a boZmo. {VZno ñd`§ H$Nw> H$Ny>H$ nmI§S>r bmoJ `hm§ AH$m§S>Vm§S>d H$aV h| Omo `m íbmoH$_|Ÿ- AZwHy$b
H$amdV Z hmo` VmoC ^JdËgodmH$mo {damoY H$[a Oo H$moC à{V~ÝY S>maV hm|` Oo nËZr Am{XV| ^JdËgodm H$am` bodoH$s Ny>Q> lr_hmà^yZ²Zo Xr{Z ho, VmV| `h
{VZH$mo n[aË`mJ H$aZmo. Egmo H$aV Omo H$Ny>H$ Xmof bJo Vmo H$hm H$aZmoŸ? Vhm§ {gÕ hmoV ho Omo n{V AWdm {nVm Ho$ {dÎmH$m| bo`Ho$ nËZr AWdm nwÌ AmnŸ-
Amkm H$aV h| Omo à^yZ²Vo ~{h_w©I OrdZ²H$mo n[aË`mJ H$[ado_| H$mhþ àH$maH$mo ŸAmnwZo VZwZ²V|Ÿ=ŸXohZ²V| ^JdËgodm H$aV hm|`, Vm_| {gÕmÝV_wŠVmdbrH$s
emór` AnamY hmoV ZmqhŸ&&3Ÿ&& "VZw{dÎmOgodm'H$s AmkmH$mo boe_mÌ ~mY hmoV Zmqh. Vmgm| H$hm {gÕ ^`moŸ?
Omo Oogo n{VH$s {dÎmOmV| nËZrH$s VZwOm godm_| {gÕmÝV~mY Zmqh; Vogohr
Q>rH$m : `hm§ e‘>m CR>V ho Omo KaŸ-Ÿn[admaHo$ bmoJ ^JdËgodmZwHy$b h| qH$dm d¡îUdZ²H$s {dÎmOmV| Jmoñdm{_~mbH$Z²H$s VZwOm godm_|hþ H$moC {gÕmÝV~mY
Zht VmH$mo kmZ Ho$go nmB`oŸ? Vhm§ `h g_mYmZ Om{Z`o Omo gd©{ZU©` {Z~ÝY_| _mZZmo Zmqh. Vhm§ `h OmZZmo Omo n{VnËZr AWdm {nVmnwÌm{X _| Kag§n{ÎmH$mo
lr_hmà^w H$hV h|Ÿ:- {d^mOZ Omo ^`mo Z hmo` V~ Vmo Omo KaH$s g§n{Îm hmo` Vhm§ g~Z²H$mo A{d^ŠV
ñdËd ahV ho. Vmgm| n{V qH$dm {nVm Ho$ Ðì`V| nËZr qH$dm g§VVr ^JdËgodm
H$aV hm|` Vm_| boZŸ-ŸXoZH$mo ì`dhma ^`mo _mÝ`mo OmV Zmqh. A~ H$moC d¡îUd
{djo n mX² AWdm@eŠË`m à{V~ÝYmX{n Šd{MV² Ÿ &&
Aé Jmoñdm{_~mbH$ H$shþ g§n{Îm nañna A{d^ŠV hmo` Vmo V~ Vmo EH$XyOoV|
AË`mJ« h àdo e o dm nanrS>m{Xgå^do Ÿ && Ðì`H$m| bo`Ho$ ^JdËgodm H$ado_| boZŸ-ŸXoZH$mo ì`dhma ^`mo Z Om{Z`o naÝVw gmo
J¥hñWmZm_{n nyOm`m§ nÄMXmofgå^do...{djonm{X{V, ñdV…àd¥{Îma{hVm{Z Z hmo` Vmo boZŸ-ŸXoZH$mo ì`dhma _m{Zdmo naV ho. Vhm§ ^JdËgodmW© naÐì`
BpÝÐ`m{U ~bmX² ^Jd{V `moÁ`_mZm{Z {djon§ OZ`pÝV {dJ«hH${e©Vm{Z. Oa`m bo`doV| VZw{dÎmOm godmH$mo ñdê$n{dKmV Aé godmHo$ níMmV² godmon^wŠV gm_J«rH$m|
ì`m{Y{^dm© `Xm eŠË`^mdmo, bmoH$m dm à{V~ÝY§ Hw$d©pÝV, ñdñ` dm na_ AnZo Cn^moJmW© bo`dono XodbH$VmH$mo _hmnm{VË`H$mar Xmofhþ b{J OmV ho.
AmJ«h CËnÚVo `oZ V_{g à{dï>mo ^JdÝV§ Z ñ_a{V, bmoH$mZm§ dm nrS>m§ Hw$`m©V²;
VÌ nyOm Ë`ŠVì`m. VXm AÝ`Ìm{n VWmËdo naXoeo eyÝ`Xodmb`o nyOm {dYo`m.
Xygao H$Ny>H$ nmI§S>r bmoJ Egmohþ {dYmZ H$aV h| Omo ~«÷gå~ÝY bo`
VÌm{n Xmo f gå^do . ..VXm `Ì¡ d JËdm go d m g§ n Ëñ`Vo VÌ¡ d go d m
bodoHo$ níMmV² AhÝVmŸ-Ÿ__Vm Vmo amIZr C{MV Zmqh, VmV| H$hm Vmo
H$V©ì`m(Ÿg.{Z.H$m.à.247Ÿ).
Jmoñdm{_~mbH$Z²H$mo YZ Aé H$hm d¡îUdZ²H$mo YZŸ!Ÿgmo H$mhoVo OmoŸ-Ÿà^yZ²H$mo
g_{n©V g~ H$Ny> à^yZ²H$mohr hmo` OmV ho, VmV| Ohm§ AnZoŸ-Ÿnam`oH$s ^oXÑ{ï>hr
amIZr `mo½` Zmqh Vhm§ naÐì`V| godm Z H$[adoH$s ~mVH$mo AW© H$hmŸ? Ego
BZ {djon AepŠV à{V~ÝY AË`mJ«hàdoe Aé nanr‹S>m ê$n nm§M XmofZ²H$s nmI§S>dMZHo$ {ZagZmW© Ego nyN>Zmo Omo Ho$db Ðì`Ho$ ~mao_|hr AhÝVmŸ-Ÿ__Vm
ì`m»`m J«ÝW_|Vohr Xo{I boZr. gmo {OZ_| `o nm§M Xmof Z hm|` {VZH$mo ^JdËgodmW© Ë`m{J XodoH$s H$hV hmo qH$dm g~hr {df`Z²_|Ÿ? Omo H$hmo Ho$ g~hr {df`Z²_|
AZwHy$b OmZZmo. `o Xmofhþ Z hm|` Aé é{Mhþ àH$Q> Z H$aV hm|` Vmo {VZH$m| AhÝVmŸ-Ÿ__Vm Ë`mJ Xr{Z, Vmo nan{VŸ-ŸnanËZrH$mohþ ^oX^md ^wbm` XrZmo
CXmgrZ OmZZmo. Aé ^JdËgodm_| Oo ~mYH$ hm|` {VZH$m| Vmo Ë`mJhr H$aZmo. H$hmŸ? Omo H$moC "hm§' H$ho Vmo H$hm Jmoñdm{_~mbH$Z²H$s ~hþOrŸ-Ÿ~oQ>rOr d¡îUdHo$
naÝVw H$mhþVo gmohþ Z ~{Z Amdo Vmo VmH$m| Vmo Amnwhr AÝ`Ì H$hþ§ Om` ~gZmo. Ka Om` gHo$ Aé d¡îUdH$s ~hþ~oQ>r Jmoñdm{_~mbH$Ho$ Ka a{h gHo$Ÿ? Omo Egr
gmo H$mhoVoŸ? Omo ^JdËgodm_| ~mYH$ hmo` VmH$m| d¡îUd Z Om{Z`o Aé Omo ~mV H$[ado_|hþ H$moC Xmof _mZo Vmo {gÕ ^`mo Om{Z`o Omo AhÝVmŸ-Ÿ__Vm gd©Wm
d¡îUdY_©H$mo {damoY H$aV hmo` VmHo$ g“H$m| Vmo Xw…g“hr OmZZmo. Vmo {_Q>r Zmqh. Vmgm| O~ AÝ` {df`_| {_Q>r Zmqh, V~ ^JdËgodmê$n ñdY_©H$m|
nÄMíbmoH$s nÄMíbmoH$s
437 438
Ðì`bmbgmH$s Xwd©¥{ÎmHo$ H$maU AmOr{dH$m Z ~ZmZmo hmo` Vmo, AhÝVmŸ-Ÿ__VmHo$ Cnm` àn{ÎmH$m| _mÝ`mo ho. gmo Vm {Zê$nU_| ñdê$nmZwnn{Îm, bjUmZwnn{Îm,
Z am{IdoHo$ ~hmZo ~Zm`doV| bm^ H$hmŸ? VmV| {gÕmÝV_wŠVmdbr VWm n§MíbmoH$s AZwð>mZmZwnn{Îm, {dÜ`Zwnn{Îm, {ZfoYmZwnn{Îm, ^oXmZwnn{Îm, eŠ`ËdmZwnn{Îm,
Ho$ XmoC dMZZ²H$s EH$dmŠ`VmH$mo {dMma {H$`oV| {ZOn[admaHo$ nËZrŸ-ŸnwÌŸ- à{gÕËdmZwnn{Îm, g§àXm`m{déÕËdmZwnn{Îm Egr Zd{dY AZwnn{ÎmZ²H$mo n[ahmahþ
Ÿ^mB©Ÿ-Ÿ^moOmB© J¥hXmg BË`m{XH$Z²Vo ^JdËgodm H$am` bodoV| VZw{dÎmOm godmHo$ {H$`mo ho; gmo nw{ï>_maJ_| _mÝ` amIZmo Ho$ ZmqhŸ? Aé Omo _mÝ` Z hm|` Vmo do
ñdê$nH$mo {dKmV hmoV Zmqh; Aé {OZHo$ gmW g§n{Îm qH$dm Myëhm H$m| A{d^ŠV gJar AZwnn{Îm lr_hmà^yZ²Ho$ CnXoe_|hþ àgŠV hm|` Vmo {VZH$mo n[ahma H$hmŸ?
Z am{IHo$ ^oX^md am{Ido_| AmdV ho, {VZHo$ VZwV| AWdm {dÎmV| ^JdËgodm
H$am`doVo VZw{dÎmOmHo$ {Z`_H$mo Cëb§KZ hmoV ho. (Ÿnw { ï> à n{Îm_mJ© _ | eaUmJ{VH$s N> h ar{VZ² H $mo Cno X o e Ÿ)
AZw H y $ bñ` g‘>ën…Ÿ 1 à{VHy $ bñ` dO© Z _² Ÿ 2 &&4Ÿ&&
gw~mo{YZr(Ÿ3Ÿ&1Ÿ&2Ÿ)Ho$ ""J¥hpñWVo… CËH¥$ï>Ëd§ Z ^JdXr`Ëd_mÌoU {H$ÝVw H$[aî`Vr{V {dídmgmo 3 ^V¥ © Ë do daU§ Ÿ 4 VWmŸ&&
^JdVm gh pñWË`m ^JdËH$m`m©Wª dm; AÝ`Wm Z ñWmVì`_² B{V pñW{V…''
AmË_Z¡ d o Ú H$mn© Ê `o Ÿ 5-6 fS² > {dYm eaUmJ{V…Ÿ&&5Ÿ&&
dMZHo$ AZwgma J¥hpñW{VHo$ njH$mo Adb§~Z H$[adodmao AmË_{ZdoXr A{YH$marZ²H$mo
ñdmË_mH$mo VWm gH$b ñdmË_r` nXmW©Z²H$mo ^JdËgodm_| g_n©UŸ-Ÿ{d{Z`moJ
H$[adoH$mo CnXoe ^`moŸ&&3Ÿ&& AZwHy$bñ`Ÿ=ŸAZwHy$b ~{ZdoH$mo ^V¥©Ëdo=ñdm[_ Ho$ ê$n_o
g‘>ën…Ÿ=Ÿ{ZíM` daU§Ÿ=ŸñdrH$ma
^mJdV(Ÿ11Ÿ&2Ÿ&42Ÿ)Ho$ à{VHy$bñ`Ÿ=Ÿà{VHy$bH$mo VWmŸ=ŸAé
^pŠV… nao e mZw ^ dmo {dapŠVaÝ`Ì M¡ f {ÌH$ EH$H$mb…Ÿ& dO©Z_²Ÿ=ŸË`mJ AmË_Z¡doÚH$mn©Ê`oŸ=ŸAmË_{ZdoXZ
ànÚ_mZñ` `WmíZV… ñ`w: Vw{ï>… nw{ï>… jwXnm`mo@ZwKmg_²Ÿ&& H$[aî`{VŸ=ŸH$a|Jo VWm XrZVm
-dMZHo$ AZwgma eaUmJ{VV| ^pŠV naoemZw^d Aé {dapŠV `m| VrZm|hr B{VŸ=ŸEgmo fS²>{dYmŸ=ŸN>o àH$maH$s
{_br gH$V h|, VmV| A~ ^pŠV_mJ©_| Omo Ord àdoe`mo½` h| {VZHo$ H$mO; qH$dm {dídmgmoŸ=Ÿ^amogmo eaUmJ{V…Ÿ=ŸeaUmJ{V
dV©_mZ OÝ__| AWdm AdñWm_| `mo½` Z hm|` Vmohþ, ^JdV²Ÿ-ŸeaUmJ{VHo$
H$maU, dV©_mZ OZ__| AWdm AmJm_r OZ__|hþ à^w^pŠVHo$ Omo A{YH$mar ~{Z ^mdmW© : à^yZ²Ho$ AZwHy$b ~{ZdoH$mo g‘>ën, à^yZ²Ho$ à{VHy$bH$mo Ë`mJ, à^w
nmd|Jo {VZHo$ H$mO eaUmJ{VHo$ A“Z²H$mo CnXoe H$[adoH$m| S>o‹T> H$m[aH$m H$hV g~ H$Nw> AnZr BÀN>mZwgma H$a|Jo Egmo ^amogmo, ñdm{_Ho$ ê$n_| à^yZ²H$mo ñdrH$ma,
h|. AmË_{ZdoXZ VWm XrZVm Eg| eaUmJ{VHo$ N>o àH$ma hmoV h|.
Vhm§ H$Ny>H$ àíZ hmoV h| Omo BZ S>o‹T> H$m[aH$mH$s eãXmdbrH$mo nm§MamÌHo$ Q>rH$mŸ:Ÿ"{ddoH$Y¡`m©l`'_| Aml`H$s gmYZm_| {ddoH$ Aé Y¡`© Ho$ ~mX
bú_rV§ÌHo$ gßVXemÜ`m`_| {Zê${nV fS>§J Cnm`ê$n àn{ÎmHo$ dU©ZV| gmå` Aml`^mdH$s _mZ{gH$-dm{MH$ ^mdZm, AÝ`ml`H$mo n[aË`mJ, Ñ‹T>{dídmg;
àH$Q> ho; gmo H$hm C^`Ì EH$hr {df` ho qH$dm n¥WH²$Ÿ-Ÿn¥WH²$Ÿ? fmoS>eJ«ÝWHo$ VWm, eaU^mdZm öX`_| Ñ‹T> am{IHo$ Omo H$Nw> ghO_| àmßV hmo` VmH$mo {Z_©_
{ddoH$Y¡`m©l`_|hþ Aml`H$mo CnXoe ho; gmo `o CnXoe Aé Vhm§ {H$`mo CnXoe godZ H$aZmo Eogo Mma Am§{JH$ Cnm`Z²H$s AZwð>o`VmH$mo CnXoe XrZmo. {VZ
EH$hr h| qH$dm n¥WH²$Ÿ-Ÿn¥WH²$Ÿ? VogoB© am_mZwO g§àXm`_|hþ ^pŠVV| Ý`mamo EH$ Cnm`Z²H$mo A~ `m J«ÝW_| Cn{Xï> BZ N>h Cnm`Z²Ho$ gmW H$hm-H¡$gmo gå~ÝY
nÄMíbmoH$s nÄMíbmoH$s
439 440
OmZZmoŸ? H$hm do Aé `o Cnm` EH$ hr VahHo$ Cnm`Z²Ho$ Zm_^oXgm| CnXoe h|Ÿ? ^B©. AOw©ZH$s eaUmJ{V, naÝVwŸ, ñd`§ lr_wIV| _mojn`©dgm{`Zr OVmB©.
Omo hm§ H$hmo Vmo nwZépŠVH$mo Xmof hmo`. AWdm Omo XmoC {^ÝZ-{^ÝZ ar{VZ²Ho$ d«O^ŠVZ²H$s, naÝVwŸ, eaUmJ{VHo$ Ûmam {VZH$s ^JdXmgpŠVH$mo ^JdX²ì`gZ^md_|
Cnm` hm|` Vmo BZH$mo Aé {dZH$mo g_wÀM` OmZZmo Ho$ {dH$ën OmZZmoŸ? Omo {dH$mg ^`mo Ñ{ï>JV hmoV ho. Vmgm| dmo eaUmJ{V nw{ï>_mJu` {gÕ ^B© OmZZr.
g_wÀM` _mZ| Vmo "{ddoH$Y¡`m©l`'_| Cnm`monXoeH$s Ý`yZVmH$mo Xmof Amdo. Omo
{dH$ën _mZ| Vmo O¡go "AÝ`ml`Ë`mJ' Aé "^V¥Ë© ddaU' V¡go hr "A{dídmgË`mJ' lr_X²^mJdVHo$ EH$mXeñH$ÝY_|hþ ""Vñ_mV² Ëd_² CÕdŸ! CËg¥Á` MmoXZm§
Aé "{dídmg-am{Ido' _| EH$ gr ~mVZ²H$mo {d{Y_wI Aé {ZfoY_wI gm| CnXoe à{VMmoXZm§ àd¥Îm§ M {Zd¥Îm§ M lmoVì`§ lwV_od M _m_² EH$_od eaU_²
{_b aôçmo hmo`dogy§ {dH$ën H¡$go gå^doŸ? BZ Ame‘>mZ²Ho$ g_mYmZmW© A~ BZ AmË_mZ§ gd©Xo{hZm§ `m{h gdm©Ë_^mdoZ _`m ñ`m ôçHw$Vmo^`…'' `m dMZ_|
XmoC "{ddoH$Y¡`m©l`' Aé `m "nÄMíbmoH$s' J«ÝWZ²_| àmßV hmoVo CnXoeZ²Ho$ ~rM gd©{dY Cnm`mdbå~ZH$mo n[aË`mJ Aé Cno` Y{_©ê$n gmjmV² lrà^yZ²Ho$
nañna gmÜ`-gmYH$^md Om{Z bodmo Amdí`H$ h¡. Adbå~ZH$mo CnXoe {_bV ho.
Vhm§ H$hV h| Omo "H¥$îUml`'ñVmoÌ_| ""{ddoH$Y¡`©^ŠË`m{Xa{hVñ` `hm§ "gdm©Ë_^md' nXgm| ^pŠVH$s ì`gZmoÎmaXem_| {gÕ hmo`dodmao
{deofV…, nmnmgŠVñ` XrZñ` H¥$îUEd J{V_©_'' H$ôçmo ho gmo {ddoH$ hþ gdm©Ë_^mdH$mo eaUmJ{V_| gmYZ^md Z {dMmaZm|. Š`m| Omo
O~ {Z^Vmo Z hmo`, Vmo Y¡`©H$s Vmo ~mV H$hmŸ! Vhm§hþ§ ^JdXml` Z N>mo‹S>Zm| Eogo
""^pŠV… naoemZw^dmo {dapŠV… AÝ`Ì M¡f {ÌH$ EH$H$mb…
Vmo H$ôçmo hr ho. V¡go hr {ddoH$Y¡`m©l`_|hþ `h Amkm Xr{Z ho Omo ""AeŠ`o
h[aaod ApñV gd©_² Aml`Vmo ^doV²'' Vmgm| `hm§ A~ dm gd©gmYH$ ànÚ_mZñ` `Wm AíZV… ñ`w… nw{ï>… Vw{ï>… jwXnm`mo AZwKmg§
^JdXml`H$s {g{ÕHo$ Cnm`Z²H$mo CnXoe _hmà^w `m J«ÝW_| Xodmo MmhV h|. Vmgm| B{V AÀ`wVm§{K«¨ ^OVmo AZwd¥Î`m ^pŠV… {dapŠV… ^JdËà~moYmo
BZ² Cnm`Z²Ho$ AZwgaoVo ^JdmXml` {gÕ hmoV ho. Vm H$[a Aml`Ho$ ñdê$nKQ>H$ ^dpÝV d¡ ^mJdVñ` amOZ²Ÿ! VV… nam§ empÝV_² Cn¡{V gmjmV²''
Mm`m] : 1Aml`^mdH$s _mZ{gH$-dm{MH$ ^mdZm, 2AÝ`ml`H$mo n[aË`mJ,
3
Ñ‹T>{dídmg; VWm, 4eaU^mdZm öX`_| Ñ‹T> am{IHo$ Omo H$Nw> ghO_| àmßV hmo` -BZ dMZZ²_| eaUmJ{VH$m| ^pŠVHo$ gmYZV`mhþ CnXoe {X`moŸho.
VmH$mo {Z_©_ godZ H$aZmo, Eogo ^dJXml`Ho$ Mm`m] Am§{JH$ Cnm`hþ AmMm`©MaUH$s
H¥$nmV| {gÕ hmo` Om`|Jo Eogo OmZZmo.
Vmgm| _mojgm{YH$m eaUmJ{V _`m©Xm_mJu` Aé ^pŠVgm{YH$m eaUmJ{VH$mo
nw{ï>_mJu` H$[a OmZZmo.
^JdX²JrVm_| Omo ""gd©Y_m©Z² n[aË`Á` _m_² EH§$ eaU§ d«O Ah§ Ëdm
gd©nmnoä`mo _moj{`î`m{_ _m ewM'' dMZV| ^JdmZ²Zo eaUmJ{VH$mo CnXoe
XrZm| gmo Vmo _mojn`©dgm{`Zr eaUmJ{V ho. Vmgm| `hm§ _`m©Xm_mJu` eaUmJ{VH$mo lram_mZwO gåàXm`Ho$ AZwgma Cnm`mZwð>mZHo$ à`ËZgm| AmaãY qH$dm
CnXoe Om{Z`o. lr_X²^mJdVHo$ ""Vñ_mÝ_ÀN>aU§ Jmoð>§ _ÝZmW§ _Ën[aJ«h§ Jmonm`o gmÜ` Y_m©l`ê$nm eaUmJ{VH$m| ""_H©$Q>emdH$Ý`m`H$s eaUmJ{V'' H$hV h|.
ñdmË_`moJoZ gmo@`§ _o d«V Am{hV…'' `m dMZ_| nw{ï>_mJu` eaUmJ{VH$mo gmo H$mhoVŸo ? Omo _H©$Q>emdH$ O~ AnZo à`ËZgm| AnZr _mVmHo$ CXagm| Ñ‹T>VmnydH© $
{Zê$nU ho. Eogmo {Zê$nU ~‹S>oZ²Ho$ dMZ_| {_bV ho. VmH$mo A{^àm` `h Omo {Mn{H$ ahV ho Vmo _mVmhþ VmH$m| Ohm§ D§$MmB© Ho$ Xy[a Vm§B© dh ~mbH$ Hy${X Z
AOw©Z VWm d«O^ŠV XmoÝ`m|Z²H$m| AÝ`ml` Aé Y_m©l` {Zd¥Îm H$[aHo$ Amn ñd`§ nm_| Vhm§ VmH$m| Hw$Xm` gH$V ho. VmV| _H©$Q>emdH$H$m| ñdà`ËZ H$[adoVo hr
Y{_©ê$ngm| ajH$ qH$dm Aml` ~Zo gmo eaUmJ{V Vmo C^`Ì g_mZê$nm {gÕ _mVmH$m| Ñ‹T> Aml` \$br^yV hmoV ho. Cno`à`ËZ AWm©V² gmjmV² à^yZ²Ho$
nÄMíbmoH$s nÄMíbmoH$s
441 442
à`ËZgm| {gÕ daXmZH$s Ý`m§B© àmßV hm|dVr eaUmJ{VH$m| Yå`m©l`ê$nm eaUmJ{V ho. Vmgm| O¡go lr_X²^mJdVHo$ nydm}ŠV dMZ_| ""ànÚ_mZñ` ^pŠV{g{Õ…''
""_mOm©aremdH$Ý`m`H$s eaUmJ{V'' H$hV h|. gmo H$mhoVoŸ? Omo _mOm©ar AnZo {Zê${nV H$s{Z V¡go Vmo Zqh naÝVw ""ànÎmm¡ Zr`_mZñ` ^ŠË`ZwH$ën{g{Õ…''
{Zarh emdH$H$m| AnZo _y§h_| Xm§VZ²gm| X~m{`Ho$ do Xm§V JaXZ_| J‹S>o hþ§ Zmqh Aé Ho$ ê$n_| ewÕnw{ï>ê$nm eaUmJ{V hþ H$~hþ§H$ à_o`~bgm| {gÕ hmoV ho. O¡go
EH$ N>namVo Xygao N>namno Hy$XVo g_` AnZmo ~mbH$ _y§h_|Vo {Jahþ Zm n‹S>o, Eogr Mm¡amgr d¡îUdZ²H$s dmVm©_| Aå~mbmdmao Zmam`UXmgOrH$m| AmMm`©MaUZ²Zo H$hr
gmdYm{Zgm| nH$[a amIV ho. V¡go hr H$~hÿH$ na_oída Xwï>/XrZ OrdH$m| {ZOH¥$nmgm| ""Vmogm| ñdê$ngodm Vmo {Z~hoJr Zmqh. namB© MmH$ar H$aZr Ka_| H$moC godH$
AnZr Va\$ I|{M boV h|. `m VahHo$ à^oX AnZo gåàXm`_| hþ _mÝ` h|. Aé Zmqh. VmV| hñVmja {bI XoV hm|. gm_J«r Omo ~Z| gmo ^moJ Y[aHo$ _hmàgmX
ewÕnw{ï> VWm {_lnw{ï> H$s eaUmJ{VHo$ {^ÝZ-{^ÝZ àH$maZ²_| {VZH$m| AÝV^m©d brOmo. V~ ~«÷gå~ÝYH$mo JÚH$mo íbmoH$ Aï>mja {b{IHo$ Zmam`UXmgHy§$
hmoV ho. {X`o... AnZmo MaUm_¥V XrZm| Aé "~mb~moY' J«ÝW H$[a n‹T>m`o'' Vmgm| hr
gd©{ZU©`{Z~ÝYHo$ àH$me_|hþ Amn Amkm H$aV h| ""EVV² gdª à`ËZoZ J¥hñWñ`
^JdËà`ËZmaãYm Y{_©eaUmJ{V ^JdX²^pŠV_| n`©dgm{`Zr hmoV hmo` Vmo àH$s{V©V_² AÝ`ofm§ gå^doÎmw ñ`mX²... "J¥h§-YZ_²' B{V nydm©{YH$maÛ`m^mdo
VmH$m| ewÕnw{ï>ê$nm eaUmJ{V Om{Z`o VWm _wpŠVn`©dgm{`Zr hmoV hmo` Vmo VmH$m| V¥Vr`§ nj_² Amh... ~môçmä`mÝVa^oXoZ ê$no ^oXÛ`§ _V§ ZmpåZ M¡H§$
_`m©Xmê$nm Om{Z`o. VVñÌoYm ^pŠV_mJm} {Zê${nV…. àn{Îm_mJ©_² Amh... EVÝ_mJ©Û`§ àmoŠV§
J{VgmYZg§`wV_²'' Vmgm| ^pŠVHo$ AZwH$ënV`mhþ àn{Îm_mJ© qH$dm
eaUmJ{V_mJ© Cn{Xï> ^`mo ho . gmo Ordà`ËZmaãYhþ hmo ` gHo $ Aé
1.ŸOrdà`ËZmaãYm ^ŠË`Wm© Y{_©eaUmJ{V {_lnw{ï>_| _`m©Xmnw{ï>H$o OrdZ²H$m| ^JdËà`ËZmaãYhþ. àW__| à_mU Aé gmYZ Ho$ ~b gmYH$ ~ZV h| Aé
à_mU~bgm| fS²>{dY gmYH$ A§J ~Zr ^pŠVH$s gm{YH$m hmoV ho. 2.ŸOrdà`ËZmaãYm {ÛVr`_| à_o`~b Aé \$b~b {gÕ ^`o Om{Z`o. gmo Zmam`UXmgH$m|
^ŠË`§J^yVm Y{_©eaUmJ{V {_lnw{ï>_| àdmhnw{ï>Ho$ OrdZ²H$m| fS²>{dY gmYZ~bgm| AmMm`©MaUZ²Zo AnZo à_o`~bgm| ^pŠVHo$ AZwH$ënV`m eaUmJ{VÛmam \$bXmZH$mo
^pŠVH$mo H$aU ~{Z ^pŠV^md {Z^m`do_| ghm{`H$m ~ZV ho. 3.ŸOrdà`ËZmaãYm daXmZ H$sZm|. `h brbm AmnZo {_lnw{ï>Ho$ OrdZ²H$m| AmídñV am{IdoH$m| àH$Q>
^pŠV^mdHo$ AmZwf§{JH$ \$bH$s Ý`m§B© ñdV…{gÕ hm|dVr Y{_©eaUmJ{V {_lnw{ï>_| H$s{Z. V¡go hr ewÕnw{ï>Ho$ OrdZ²H$m| hþ§ H$~hÿ§H$ ^pŠVHo$ {dH$ënV`m ^JdmZ²
nw{ï>nw{ï>Ho$ OrdZ²H$m| \$b~bgm| CZH$s ^pŠVH$s CÎm_VmH$mo fS²>{dY qbJ ~ZV gmjmV² eaUmJ{VH$mo daXmZ H$aV h|. gmo Eogr eaUmJ{V _wpŠV_| n`©d{gV Z
ho. hmo` na ñdê$nmgpŠV_| n`©d{gV hmoV hmo` Vmo VmH$m| ewÕnw{ï>ê$nm eaUmJ{V
Om{Z`o.
O¡go nd©Vno Ap½Z àÁd{bV ho Ho$ Zmqh gmo VahoQ>r_o R>m‹S>o nwéfH$m| {XImB©
naV Zmqh. Vmohþ Vhm§ {eIano Yy_ CR>Vmo XrIV hmo` Vmo gmo Yy_ Ap½ZHo$ Vhm§ nyd©_| CÕ¥V EH$mXeñH$ÝYHo$ dMZ_| ""_m_² EH$_od eaU_² AmË_mZ§
hmo`doH$mo qbJ ~{Z OmV ho. Eogo `m n§MíbmoH$s_| H$ho J`o N>hm| Cnm` H$hþ§- gd©Xo{hZm§ `m{h gdm©Ë_^mdoZ'' dMZ_| Omo H$ôçmo VmH$mo A{^àm` eaUmJ{Vhþ
H$~hþ§H$ A§J, Vmo AÝ`Ì H$aU; Vmo nwZ… AÝ`Ì qbJ hþ ~ZV h|. BpÝÐ`Z²H$s {df`mgpŠV, _Z, ~w{Õ, Ah§H$ma, {MÎm Aé AmË_m `m| fS²>{dYm
hmo` Vmo VmH$m| gdm©Ë_Zm {gÕ ^B© Om{Z`o. V¡go hr ^JdX²JrVmHo$ ""CnÐï>m
Vmgm| nyd©_| {Zê${nV ^JdËà`ËZmaãYm Y{_©eaUmJ{VH$mo ^JdX²^pŠV_| AZw_ÝVm M ^Vm© ^moŠVm _hoída… na_mË_m B{V Mm{n CŠVmo Xoho Apñ_Z² nwéf…
n`©dgmZ hmo`dodmamo hmo` Vmo H$~hþ§H$ à_o`~bgm| {_lnw{ï>Ho$ AÝVJ©V _`m©Xmnw{ï> na…'' dMZ_| eaÊ` qH$dm Aml` ê$nr à^wHo$hþ N>h ê$n {XIm`o h|.
AWdm àdmhnw{ï> Ho$ OrdZ²H$m|hþ ^pŠVHo$ AZwH$ënV`m fS²>{dY A§J {gÕ hm|dV
nÄMíbmoH$s nÄMíbmoH$s
443 444
1.Vhm§ "CnÐï>m' H$hoVo à^w gm{j^mdgm| g~ H$Nw> XoIV h| Eogo Om{Z`o. CnXoe H$[aHo$ Zd{dY^pŠVZ²_|Vo ldU H$sV©Z ñ_aU nmXgodZ AM©Z dÝXZ Aé
gmo H$mhoVoŸ? Omo OrdmË_m Vmo Cn^moJmW© {OZ BpÝÐ`Z²Ho$ gXgX² ew^mew^ VWm Xmñ` `m| gmV VahH$s ^pŠV_| ànÝZ OrdH$mo A{YH$ma _mÝ`mo ho. Vmgm|
gwIXw…IàX {df`Z²H$m| gmjmV² amJÛofmonojmH$s Ñ{ï>gm| XoIV ho {VZH$m| à^w Vmo Xmñ`mÝVJ©V ^moJ Y[adoH$mo àH$mahþ ""Xmñ`§ VXoH$eaU§ VËàgmX¡H$^moOZ_²''
CnÐï>m hmo`Ho$ amJÛofmonojma{hV Ñ{ï>gm| {df`Xeu Ðï>mÛmam XoIV h|. Vmgm| H$ôçmo ho. Vmgm|hr _`m©Xm_mJu` nyOmHo$ àH$ma_|hþ ^JdËàgmXHo$ {Z`_H$mo
OrdHo$ Xmof à^yZ²gm| {N>n Zmqh gH$V h|. gmo ewÕ X¡Ý`^md am{IHo$ eaUmJV {Zdm©h eŠ` ho. d¡go Vmo `m_| `WmoŠVar{Vgm| dñVw gå~ÝY {H«$`m AWdm ^md
Ord à^yZ²Ho$ CnÐï>m hmo`doHo$ ^mdVo à{VHy$b Z hm|` Eogr Vahgm| {df`mon^moJ `m| g^rZ²Ho$ Cn^moJH$s ~mV ho. H$Nw> ImÚ^moOZ_mÌH$s Zmqh. Vmgm| `m Cn^moJ_|
H$[adoH$s BpÝÐ`Z²H$s é{M ~Zmdo Vmo AmZwHy$ë`H$mo g‘>ën {gÕ ^`mo Om{Z`o. nw{ï>_mJu` godmàH$maH$s ar{Vgm| g»` qH$dm AmË_{ZdoXZ Ho$ ^mddmao ^moJ
Y[adoH$s Anojmhþ Zmqh. `mgm| _oao bm`H$ Omo hmo`Jmo gmo à^w _m|H$m| {gÕ H$[a
2."AZw_ÝVm' H$hoVo à^w OrdH$m| OrdH$s gXgX²dmgZmZ²Ho$ AZwgma gËH$_© X|Jo Aé Om_| _oamo {hV Zmqh gmo dñVw gå~ÝY {H«$`m AWdm ^md à^w H$~hþ§ {gÕ
qH$dm AgËH$_© Omo H$aZmo hmo` gmo H$[ado XoV h|, amoH$V-Q>moH$V Zmqh, AZw_{V Zmqh H$a|Jo. Vmgm| ""àmßV§ godoV {Z_©_''ŸH$mo ^md am{Idodmao eaUmJV OrdHo$
XoV h|. Vmgm| OrdmË_mH$m| AnZo _ZHo$ AmYrZ hmo`Ho$ Z{h àË`wV AnZo _ZH$m| {MÎm_| {dídmgê$n Aml`^md Ñ‹T> hmoV ho.
à^yZ²Ho$ AmYrZ ~Zm{` am{IdoH$m| à^yZ²Ho$ à{VHy$b H$moC H$_© H$aZmo Zmqh. Eogmo
hmo` Vmo _ZH$mo g‘>ën {gÕ ^`mo Om{Z`o. 5."_hoída' H$hoVo à^yZ²H$mo Xodm{YXod g_PZo. Ordhþ AnZo Xohgm| AZw{ð>V
hmoVo H$_©Z²Ho$ AZwð>mZ Aé \$b^moJ _| ñd`§H$m| B©ídadV² AkmZde _m{Z gHo$
3."^Vm©' H$hoVo OrdH$mo H$V©ì` ho Omo ~w{ÕàoaH$ à^yZ²H$mo ^Vm©Ho$ ê$n_| naÝVw VmHo$hþ B©ída AÝV_| Vmo à^w hr h| gmo {VZH$m| "_hoída' H$ôçmo OmV ho.
~w{Õnyd©H$ daU H$[aHo$ V¡gmo hr ^md Vhm§ Ñ‹T> amIo. `mhrVo "{ddoH$Y¡`m©l`'_| gmo Š`m|Ÿ? Vhm§ H$hV h| ^JdX²JrVm_| ^JdmZ² H$hV h| Omo
{Z{fÕ AÝ`ml`hþ Ny>{Q> Om`Jmo. gmo H$mhoVoŸ? Omo AÝ`ml` {H$`oVo ^V¥©^md ""B©ídamo Ah_²Ÿ, Ah§ ^moJr, {gÕmo Ah§, ~bdmZ², gwIr,
IpÊS>V hmoV ho. H$moC gÝZmar AnZo ^Vm©Ho$ {gdm` AÝ` ZaHo$ H$mO Anojm~w{Õ AmT²çmo, A{^OZdmZ² Apñ_ H$mo AÝ`mo ApñV gÑemo _`m
amIV Zmqh. gmo ~w{ÕÛmam à^yZ²H$m| ^Vm©=n{V ~ZmZmo eaUmJ{VH$mo Vrgamo A§J `ú`o Xmñ`m{_ _mo { Xî`o B{V AkmZ{d_mo { hVm…''
qH$dm qbJ ho.
-`m dMZHo$ AZwgma Xohgm| AZw{ð>V hmoVo H$_© Aé {VZHo$ \$bmon^moJ _|
4."^moŠVm' H$hoVo à^w O‹S>mO‹S> g^r {df`Z²Ho$ EH$_mÌ ^moJ H$[adodmao h|. AnZo ñdmV³Í`Ho$hþ D$na _hoídaHo$ gm_Zo AmnwZo Ah§H$maH$m| {dZ_« H$[adoVo
Vmgm| hr _h{f© ~mXam`UZo ""AÎmm MamMaJ«hUmV²'' {dYmZ ~«÷gyÌ_| {H$`mo H$mn©Ê`ê$n Aml`^md Ñ‹T> H$[a {gÕ hmoV ho.
ho. Vmgm| eaUmJV OrdH$mo H$V©ì` ~ZV ho Omo H$mhÿ dñVw gå~ÝY {H«$`m AWdm
^md Ho$ Cn^moJ H$aV ^JdX²^moJH$mo ^md H$[a VmHo$ ^JdËàgmX hmo`doH$mo ^md
6."na_mË_m' H$hoVo à^wH$mo ñdê$n na_ AmË_m hmo`doH$mo OmZZmo. gmo H¡$go
{MÎm_| am{IHo$ {VZH$mo Cn^moJ H$aZm|. Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo à^yZ²H$mo ^moJ Y[admo
Vhm§ H$hV h| Omo lr_X²^mJdV_| ""Ah_² AmË_m AmË_Zm§, YmV…Ÿ!, àoð>… gZ²
Vmo ^pŠVgmYZm_| hr ~{Z Amdo àn{Îm qH$dm eaUmJ{V H$s gmYZm_| gmo H¡$go
ào`gm_{n AVmo _{` aqV Hw$`m©X² Xohm{X… `ËH¥$Vo {à`…'' H$ôçmo ho. gmo
gå^doŸ? Vhm§ `h g_mYmZ OmZZmo Omo lrJmonrZmW à^wMaUZ²Zo gmYZXr{nH$mHo$
XohH$s {à`VmH$mo _yb O¡go AmË_mHo$ {à` hmo`do_| ho, V¡go hr OrdmË_mHo$hþ {à`
""bãYmZwJ«h_² AmMm`m©V² lrH¥$îUeaU§ OZ…...Ed§ gßV{dYm ^pŠV…
hmo`doH$mo _yb na_mË_mHo$ {à` hmo`do_| hmoV ho. Vmgm| eaUmJV Ord AmË_Zm O~
ànÝZm{YH¥$Vm ^doV²'' dMZZ²_| eaUmJV OrdHo$ dof qbJ AmMma Am{XH$mo
nÄMíbmoH$s nÄMíbmoH$s
445 446
^JdmZ²H$mo {à` H$[a OmZV ho, V~ AmË_{ZdoXZ ê$n Aml`^md {gÕ ^`mo Ÿ&& gmYZàH$aU_² Ÿ&&
Om{Z`o. `h eaUmJ{VHo$ AÝV^©Vy AmË_{ZdoXZH$m| ^pŠV^mdmÝV^yV© AmË_{ZdoXZgm|
(23)
n¥WH²$ Om{Z`o. gmo H$mhoVoŸ? Omo eaUmJ{V_mJu` AmË_{ZdoXZ ~moYê$n ho n[a
^pŠV_mJu` Ho$db ~moYê$n Zhr A{nVw ^mdê$n Aé g_n©U-{d{Z`moJ- (ŸVËdmW© X rn{Z~ÝY_| gd© { ZU© ` àH$aUHo $ AÝVJ© V Ÿ)
n`©dgm`r ^JdËgodmê$nhþ hmoV ho.
AYw Z mVw H$bm¡ gd} {déÕmMmaVËnam…Ÿ&&
Eogr fS²>{dYm eaUmJ{V CÀMm{YH$mar OrdmË_mHo$ ^rVa à_o`~bV| ñdmÜ`m`m{X{H«$`mhrZm: VWm@@MmanamL²> _wIm…Ÿ&&212Ÿ&&
eaU^mdHo$ qbJV`m àH$Q> hmoV h|. _Ü`_ A{YH$marHo$ ^rVa `o N>hm| ^md {H« $ `_mU§ VWmMma§ {d{YhrZ§ àHw $ d© V o Ÿ &&
VmH$s eaUmJ{VHo$ A§Jê$ngm| àH$Q> hmoV h|. Aé H${Zð> A{YH$marHo$ ^rVa {d{jßV_Zgmo ^« m ÝVm: {Oôdmo n ñW-nam`Um…Ÿ&&213Ÿ&&
H$aUHo$ ê$n_| AZwgaUr` hmoV h|. d« m Ë`àm`m… ñdVmo Xw ï >mg² VÌ Y_© … H$W§ ^do V ² Ÿ &&
fpS² ^ : gånÚVo Y_© g ² Vo Xw b © ^ Vam… H$bm¡ Ÿ &&214Ÿ&&
B{V lrXr{jVmË_O-í`m__Zmoha-{da{MVm H$mbXmofmV² epŠVõmgo doXm^mdmV² gd©Y_m©^md…. V{h© qH$ {dYo`_² B{V
n§MíbmoH$sì`m»`m AmH$mL²>jm`m_² Amh AWm@{n B{V.
gånyUm© AWm{n Y_© _ mJ} U pñWËdm H¥ $ îU§ ^Oo V ² gXmŸ&&
lr^mJdV_mJ} U g H$WpÄMV² V[aî`{VŸ&&215Ÿ&&
nmfÊS>_VñdrH$ma_² AH¥$Ëdm `WmeŠË`p½ZhmoÌm{XH§$ Hw$d©Z² gXm H¥$îU§
^OZ² ^d{V ^JdXwŠVoZ¡d _mJ}U VVmo _w»`Y_m©^mdmV² Z \$b§, ^JdX²^OZmV²
M Z nmV…, {H$ÝVw H$WpÄMV² H$qb V[aî`{V H${bXmofm{^^yVmo Z ^{dî`{V
B{V AW©…Ÿ&&215Ÿ&&
H$bm¡Ÿ=ŸH${bH$mb_| VWmŸ=ŸAmoa
VwŸ=ŸVmo, AYwZmŸ=ŸAmO-H$b AmMmanamL²>_wIm…Ÿ=ŸgXmMmagm|
gd}Ÿ=Ÿg~, {déÕmMmaVËnam… {d_wI, VWmŸ=ŸAmoa
Ÿ=Ÿ{déÕ AmMma_| nam`U {H«$`_mU_²Ÿ=ŸH$ao OmVo
ñdmÜ`m`m{X{H«$`mhrZm…Ÿ=Ÿ AmMma§Ÿ=ŸAmMma hþ
ñdmÜ`m`m{X {H«$`mgm|Ÿa{hV {d{YhrZ§Ÿ=Ÿ{d{Ygm| a{hV
àHw$d©VoŸ=ŸH$ao h| (ŸVwŸ=ŸVmoŸ)fS²>{^…Ÿ=ŸN>ogy§
{d{jßV_ZgmoŸ=Ÿ{d{jßV _Zdmao (ŸXoeH$mbm{X{^…Ÿ=ŸXoeH$mbm{Xgy§)
nÄMíbmoH$s gmYZàH$aU_² Ÿ
447 448
^«mÝVm…Ÿ=Ÿ^«mÝV gånÚVoŸ=ŸgånÝZ hmo` ho
{OôdmonñW-nam`Um…Ÿ=Ÿ^moJ- VoŸ=Ÿdo, H$bm¡Ÿ=ŸH${bH$mb_| d«mË`àm`-dU©Y_©gm| hrZ h|. ñd^mdgm| hr Xwï> h|. Eg| _Zwî`Z²_| Y_© Ho$go
amJ_| nam`U, d«mË`àm`m…Ÿ=Ÿ Xwb©^Vam…Ÿ=ŸA{V Xwb©^ a{h gHo$ hoŸ? Š`m|Ho$ Xoe, H$mb, Ðì`, H$Vm©, H$_© VWm _ÝÌ BZ N> nXmW©Z²gm|
A{YH$Va g§ñH$ma {dhrZ (ŸgpÝVŸ=Ÿh|Ÿ)AWm{nŸ=ŸVmohþ Y_© ~Zo ho. `m H${bH$mb_| BZ Xoem{XH$ N> nXmW©Z²H$mo ewÕ {_bZmo Xwb©^ ho.
H${bH$mbHo$ Xmofgm| epŠVõmg ôdo J`mo ho Vmgm| doXH$mo A^md ho. AVEd g~
ñdV:Ÿ=ŸAmnwŸ/ŸIwX Y_©_mJ}UŸ=ŸY_©Ho$ _mJ©gm|
Y_©Z²H$mohþ A^md ho.
Xwï>m…Ÿ=ŸXwï>(Ÿg§OmVm…Ÿ=Ÿ^`oŸh|) pñWËdmŸ=Ÿa{hHo$ (Ÿ`…Ÿ=ŸOmoŸ)
VÌŸ=ŸEgo_| (ŸEVmÑe¡…Ÿ=ŸEgoŸ) lr^mJdV_mJ}UŸ=Ÿ^mJdVmoŠVŸ_mJ©gm|
V~ AZoH$ àH$maHo$ gÝVmnZ²gm| Xw…Ir OrdZ²Hw§$ na_ gwIH$s àmpßVHo$ AW©
(ŸAZ{YH$m[a{^…Ÿ=ŸAZ{YH$marZ²Ûmam H¥$îU§Ÿ=ŸlrH¥$îUH$m|, gXmŸ=Ÿh_oem H$hm gmYZ H$aZmo `mo½` hoŸ? Vhm§ CÎma Amkm H$ao h| AWm{n Y_©_mJ}U B{V.
{H«$`_mUofŸw =ŸH$aoŸOmVo(ŸH$_©gŸw =ŸH$_©_)| ^OoV²Ÿ=Ÿ^Oo ho, gŸ=Ÿdmo
Y_©…Ÿ=ŸY_©, H$W§Ÿ=ŸH$moZ àH$magy§ H$WpÄMV²Ÿ=ŸOogo-Vogo;ŸH$mhþ- nmIÊS>_VH$mo Ë`mJ H$[aHo$, Ap½ZhmoÌm{XH$Z²Hw§$ ^pŠVHo$ A“ g_w{PHo$,
^doV²Ÿ=Ÿhmo`Ÿ!, Y_©…Ÿ=ŸY_© àH$magy§, V[aî`{VŸ=ŸVaŸOm`Jmo {dZH$mo `WmepŠV nmbZ H$aVmo ^`mo gXm lrH¥$îUH$s ^pŠV_| nam`U aho Vmo
ŸŸ H${b`wJH$m| V[a Omdo ho.
^mdmW© : H${b`wJ_| `m {~[a`m§ g~ H$moD$ emó{déÕ AmMaU_| {ZaV h|.
ñdmÜ`m` Am{X {ZË`H$_©hþ H$moD$ H$aV Zmht. ñZmZŸ-Ÿd«VŸ-Ÿàm`píMÎmm{XH$s AWm©V² `m H${b`wJ_| _w»` d¡{XH$Y_© Zmht ~Z gHo$ Vmgm| doXmoŠV \$bhþ
ew{Õhþ H$moD$ nmbV Zmht. H$moD$ H$Ny>H$ _|S>-_aOmX nmbV h| gmoD$ `Wm{d{Y Zmht hmo`. ^JdX²^OZ H$aVmo aho Vmo nmVhþ Zmht hmo`. {H$ÝVw H${bHo$ Xmof dm
Zmht. EgoZ²H$mo {MÎm H$hÿ§ EH$ R>moano R>haV Zmht. {Oôdm Aé CnñW H$m| gÝVwï> ^ŠVHw§$ X~m` Zmht gHo$ h|. Aën gmYZ H$[aHo$ ~S>o ^mar \$bH$m| XodoH$mo
H$[ado_| hr gd©Ì ^Q>H$V {\$aV h|. Ego d«mË`àm`: ñdVmo Xwï> _Zwî` Y_©~w{ÕV|hþ H${b`wJH$mo ñd^md dm ^ŠVHo$ AmJ| àJQ> hmo` Omdo ho. V~ Vmo ^JdXwŠV
H$Ny>H$ H$_© H$aV hm|` Vmo VmV| Y_m©Zwð>mZ {gÕ hmoV Zmht. gmo H$hoV|Ÿ? Vhm§ H$hV àH$magm| lÕmnyd©H$ ^JdËH$WmH$mo ldU, ^JdX²JwUZ²H$mo JmZ-ñ_aU,
h| Xoe-H$mb-Ðì`-_ÝÌ-H$Vm©-H$_©V| Y_© {gÕ hmoV ho, gmo `m H${b`wJ_| `o OÝ_moËgdm{XH$ H$aVmo ^`mo Y_©-AW©-H$m_H$mo ^JdmZ²Ho$ AW© hr AmMaU
N>hm| ewÕ {_bV Zmht. VmoD$ ~Zo gmo Y_© H$aV Omo lr^mJdVHo$ AZwgma H¥$îUH$m| H$aVmo ^`mo gXm ^OZ H$ao ho V~ ""B_§ bmoH$§ VW¡dm_w_'² ' (Ÿ^mJ.nwam.3Ÿ&25Ÿ&39Ÿ)
gXm ^OV h| do Ho$gohþ§ Var Omd|JoŸ&&212Ÿ-Ÿ215Ÿ&& BË`m{X V¥Vr`ñH$ÝY nÄMqdemÜ`m`moŠV OrdÝ_wpŠVHw§$ àmßV hmodo ho. `mgm|hþ
CÎm_ A{YH$mar hmo` Vmo ""nañ` _o Vo@íZwdVo Vw bmoH$o '' (Ÿ^Jm.nwam.3Ÿ&25Ÿ&37Ÿ)
Q>rH$m : A^rHo$ g_`_| Vmo H${bH$mbHo$ Xmofgm| g~Z²H$s epŠV KQ> JB© ho. íbmoH$moŠV d¡Hw$ÊR>_| Abm¡{H$H$ ^moJHw§$ àmßV hmodo ho. AWm©V² godm\$bH$s Q>rH$m_|
doXH$s `WmW© pñW{V Zmht ho. g~ nwéf {déÕmMaU_| VËna h|. d¡{XH$ {H«$`mgm| Omo àH$ma {b»`mo ho dmHo$ AZwgma d¡Hw$ÊR>m{XH$Z²_| godmon`moJr XohHw§$ àmßV hmodo
hrZ h|. AmMmagm| a{hV h|. ""em¡MmMma{dhrZmZm§ g_ñVm {Zî\$bm… {H«$`m…''. hoŸ&&212-215Ÿ&&
Vmgm| H$ao ^`o H$_©hþ g~ {Zî\$b hmoV h|. `{X H$moB© nwéf d¡{XH$ H$_©Hw§$ H$ao ho
Vmo {d{Ya{hV H$ao ho. _Z EH$mJ« Zmht amIo ho. gXm-gd©Xm ^«__| hr Sy>~o aho Amdo AÌ ~mYH$Û`§ Ë`mJmW©_² Amh AÌm{n doX{ZÝXm`m_² B{V.
h|. {Oôdm-CnñWHo$ gwI_| nam`U aho Amdo h|. AÌm{n do X {ZÝXm`m_² AY_© H $aUmV² VWmŸ&&
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
449 450
ZaHo $ Z ^do V ² nmV… {H$ÝVw hrZo f w Om`Vo Ÿ &&216Ÿ&& (ŸVw `Ú{nŸ=ŸVmo `Ú{nŸ) _wÀ`oVŸ=Ÿ_wŠV hmodo ho
^JdÝ_mJ} pñWËdm `{X doXmZm_² Aàm_mÊ`§ dXoV² H$WpÄMX{n, VXm ZŸ=ŸZmht, ^doV²Ÿ=Ÿhmo`Jmo Apñ_Z²Ÿ=Ÿ`m
^JdÝZmåZmo ZaH${damo{YËdmV² Z ZaHo$ nmV… {H$ÝVw V¥Vr`_mJ©gmYZËdmX² hrZofw {H$ÝVwŸ=Ÿna, hrZofwŸ=ŸhrZ_| _wad¡[aU…Ÿ=Ÿ_wadoar lrH¥$îUHo$
Om`Vo, eyÐm{Xfw gå^d{V. AVmo Ñí`Vo ZrM`mo{Zfw ^JdX²^ŠVmZm§ OÝ_:. Om`VoŸ=ŸOÝ_ hmo` ho _mJ}Ÿ=Ÿ_mJ©_|
Vñ_mX² EVX²Û`_² AH¥$Ëdm ^JdmZ² goì`…Ÿ&&216Ÿ&&
VÌŸ=Ÿdhm§, g§gmaoŸ=Ÿg§gma_| EVmdÝ_mÌVmŸ=ŸBVZm|
AË`ÝVm{^{Zdoe…Ÿ=ŸAË`§V A{^{Zdoe A{nŸ=Ÿhþ, ApñVŸ=Ÿho
ey Ð m{X`mo Z m¡ OmVñ` qH$ \$b_² Ÿ ? B{V AmH$mL² > jm`m_² Amh
nyd©g§ñH$maV:ŸB{V.
^mdmW© : `m _maJhþ_| doX{ZÝXm H$adoV| VWm AY_m©MaU H$adoV| ZaH$_| Vmo
ny d © g § ñ H$maVg² VÌ ^OZ² _w À `o V OÝ_{^…Ÿ&&
`Ú{n nmV Z hmo`Jmo n[a hrZ `mo{Z_| OZ_ Vmo {_boJmo. Vhm§ g§gma_| `{X
AË`ÝVm{^{Zdo e íMo V ² g§ g mao Z ^do V ² VXmŸ&& A{Ve` A{^{Zdoe Z hmo` Vmo nyd©OÝ_Ho$ ^pŠV-g§ñH$maZ²Ho$ H$maU nwZ… AZoH$
EVmdÝ_mÌVmß`pñV _mJ} @ pñ_Z² _w a d¡ [ aU…Ÿ&&217Ÿ&& OÝ_Z²H$mo AÝVam` hmo`dono g§gmaV| _wŠV hmo` gH$V ho. gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§ H$hV
g§ñH$mademX² ^JdX²^OZo Om`_mZo Vpñ_Z² Xoho doXmXrZm§ ñ_aUm^mdmZ² h| Omo `o _maJ _wamar lrH¥$îUHo$ Adbå~ZH$mo _maJ hmo`doV| BVZmo gm_Ï`© Vmo
{ZÝXm^mdoZ Vwï>… gZ² ^JdmZ² _moM`oX² B{V AW©…. VÌm{n EH§$ ~mYH$_² Amh OrdHo$ CÕmaH$mo amIV hr hoŸ&&216Ÿ-Ÿ217Ÿ&&
AË`ÝVm{^{ZdoeíMoX² B{V. g§ñH$mañ` Xw~©bËdo kmZm^mdmV² g§gmao A{^{Zdoemo _yb H$m[aH$m_| Omo "H$WpÄMV²' nX H${hHo$ ^pŠV_mJ©Ûmamhþ H${b`wJHo$ V[ado_|
^d{V. VVmo ÑT>^OZm^mdmZ² Z _wÀ`Vo B{V AW©…. AZoZ doX{ZÝX`m nwZamd¥{Îm: gÝXoh {XIm`mo VmH$mo H$maU H$hV h| AÌm{n doX{ZÝXm`m_² B{V. ^pŠV_|hþ Xmo
CŠVm. nwZ… ewÕgmYZoZ Om`_mZm§ _wpŠV¨ Z {Zdma`{V. AVmo doX{ZÝXm^mdo ~mYH$ h| : 1.Ÿ^pŠV_mJ©_| pñWV hmo`Ho$ doXHw§$ Aà_mU H$ho VWm 2.ŸAY_©H$mo
^pŠV_mJ©… g_rMrZ…. AmMaU H$ao. (Ÿ^pŠV_mJ©_| a{hHo$ `{X Egmo H$aoŸ) VmoŸ- `Ú{n ZaH$nmV hmoZm|
`mo½` ho, naÝVw ^JdmZ²H$mo Zm_ ZaH$H$mo {damoYr ho Vmgm| ZaH$_|Vmo dmo nwéf Zmht
ZZw CËH$fm©ghZoZ H$W§ doX§ Z {ZÝXoX²Ÿ! AV… gmnm`Ed A`§ _mJ©: B{V {Ja gHo$ ho naÝVw-OÝ_-_aUmË_H$ V¥Vr` _mJ©Hw§$ àmßV hmo`Ho$ hrZ ewÐm{X`moZrZ²_|
Ame‘>ç Amh EVmdÝ_mÌVm{n ApñV B{V. A{ZÝXm`m§ _moj…, {ZÝXm`m_{n Z CËnÝZ hmodo ho. `mhrgm| ZrM `mo{Z_| H$~ra, gXZ, a¡Xmg Am{X ^JdX²^ŠVZ²Ho$
ZaH$m{X…. doXm{V[aŠV_Vofw ^JdÝ_mJ} EVmdX{n \$b_² ApñV, ZVw gm’çmXm¡ OÝ_ XrIdo_| Amdo ho. Vmgm| doX{ZÝXm VWm AY_© H$mo Ë`mJ H$[aHo$ ^JdmZ²H$s
B{V Voä`: CËH$f©…Ÿ&&217Ÿ&& godm H$aZmo `mo½` hoŸ&&216Ÿ&&
AÌŸ=Ÿ`hm§, A{nŸ=Ÿhþ MoV²Ÿ=Ÿ`{X, ZŸ=ŸZmht hmo` e‘>mŸ: doX{ZÝXm VWm AY_© Ûmam eyÐ`mo{Z_| J`o ^`o ^ŠVH$s \o$a H$hm J{V
doX{ZÝXm`m§Ÿ=ŸdoXH$s {ZÝXm_| VXmŸ=ŸVmo hmo`Ÿ?
VWmŸ=ŸAmoa, AY_©H$aUmV²Ÿ=Ÿ nyd©g§ñH$maV…Ÿ=Ÿn{hboHo$ g§ñH$magm|
AY_©H$mo AmMaU H$[adogm| ^OZ²Ÿ=Ÿ^OZ H$[adogm| CÎmaŸ: nyd©g§ñH$maV: B{V. eyÐ`mo{Z àmßV ^`mo ^ŠV nyd©OÝ_Ho$ g§ñH$magm| dm
eyÐ`mo{Z_|hþ ^JdmZ²H$mo ^OZ H$ao ho. VWm dm Xoh_| doXH$s `mX Zmht aho ho Vmgm|
ZaHo$Ÿ=ŸZaH$_|, nmV…Ÿ=ŸnmV (ŸAZoH¡$…Ÿ=Ÿ~hmoV)OÝ_{^…Ÿ=ŸOÝ_gm|
doX{ZÝXmhþ Zmht H$ao ho. V~ àgÝZ hmo`H|$ ^JdmZ² dm ^ŠVHw§$ _wŠV H$a| h|. naÝVw
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
451 452
dm OÝ__|hþ EH$ ~mYH$ ho. nyd©OÝ_H$mo ^pŠVH$mo g§ñH$ma Xw~©b hmo` Om` Vmo dmp½d{Z`moJm^mdo@{n ñdñZohm^mdo@{n _Zmo_mÌpñWVm¡ \$b_² EVX² B{V
g§gma_| A{^{Zdoe hmo`dogm| ÑT> ^OZ Zmht ~{Z gHo$, Vmo _wŠVhþ Zmht hmo`. AW©…Ÿ&&218Ÿ&&
BVZo H$WZgm| doX{ZÝXmgm| nwZamd¥{ÎmŸ=ŸOÝ__aU hmodo ho `h OVm`mo. naÝVw ewÕ VVmo@{n {deof_² Amh EVmÑeñVw B{V.
^OZgm| hmo`dodmar _wpŠVHw§$ nyd©OÝ_H$s H$ar ^B© doX{ZÝXm Zmht amoH$ gHo$ ho. EVmÑeñVw nw é f… H$mo { Q>îd{n gw X w b © ^ …Ÿ&&
Vmgm| doX{ZÝXm Zmht H$aHo$ ^JdX²^OZ {H$`mo Om` Vmo ^pŠV_mJ© A{V loð>Ÿho.
`mo XmamJmanw Ì mßVmZ² àmUmZ² {dÎm{__§ na_² Ÿ &&
{hËdm H¥ $ îUo na§ ^md§ JV… ào _ ßbw V … gXmŸ&&219Ÿ&&
Vhm§ ^JdÝ_mJ©H$s Anojm doXHo$ CËH$f©Hw§$ Zmht ghVmo ^ŠV doX{ZÝXm Š`m|
nydm}ŠVmo bmoHo$ gå^dË`{n EVmÑeñVw Xwb©^mo `mo AJ«o dú`Vo. ^mJdVo
Zmht H$aoJmoŸ? VWm {ZÝXm H$aoJmo Vmo dmH$mo hrZ`mo{Z_| OÝ_hþ hmo`Jmo. V~ Vmo
Zmam`Una… àemÝVmË_¡d bmoHo$ Xwb©^: CŠV…. kmZ{_lmo ^ŠV… ào_`wŠVñVw
^pŠV_mJ© Zmedmamo hr ^`moŸ! Egr e‘>m Zmht H$aZr. Š`m|Ho$ doX{ZÝXm Zmht H$ao
VVmo@{n Xwb©^…. VÌm{n gXm ào_ßbwV:. Vñ` ^JdËgm`wÁ`§ ^d{V B{V qH$
Vmo _moj hmo`. `{X doXm{ZÝXm H$ao Vmohþ ZaH$m{XH$ Zmht hm|` `o gm_W© hþ
dŠVì`_²Ÿ! B{V AW©…Ÿ&&219Ÿ&&
^pŠV_mJ©_| ho hr. doXm{V[aŠV gm’çm{X_mJ©_| `{X doX{ZÝXm hmo` Vmo Adí`
ZaH$nmV hmo`. BVZo H$WZ H$[aHo$ àmaå^Xem_| gmnm` hþ ^pŠV_mJ© AÝ`
_mJ©Z²H$s Anojm CÎm_ ho `o ~mV OVmB©Ÿ&&217Ÿ&& gd©Ë`mJoŸ=Ÿgd©Ë`mJ hmo`dono gwXwb©^…Ÿ=ŸgwVam§ H$ï>gm|Ÿ{_bo ho
AZÝ`^mdoŸ=ŸAZÝ`^md hmo`dono `:Ÿ=ŸOmo, XmamJmanwÌmßVmZ²Ÿ=Ÿ
Ohm§ Vm§B© {ZíMb ^pŠV {gÕ Z hmo` Vhm§ Vm§B© ^pŠV_mJ©H$s àmaå^Xem H¥$îU_mÌ¡H$_mZgoŸ=ŸEH$_mÌ lrH¥$îU_| npËZ-Ka-nwÌ-n[admaHw§$
g_wPr Omdo ho. `m àH$ma ""`ÚZremo Yma{`Vw_²'' (Ÿ^mJ.nwam.11Ÿ&11Ÿ&22Ÿ) _Z bJ Om`dono àmUmZ²Ÿ=ŸàmUHw§$
""Aä`mgo@ß`g_Wm}@{g _ËH$_©na_mo ^d'' (Ÿ^J.JrVmŸ12Ÿ&10Ÿ) BË`m{X H¥$îUXodoZŸ=ŸlrH¥$îUXodHo$ g§J {dÎm_²Ÿ=Ÿ{dÎmHw§$
JrVmdmŠ`moŠV hrZm{YH$marZ²H$shþ \$bÛmam CËH$f©Vm dU©Z H$[aHo$ ""`o Vw gdm©{U gm`wÁ`§Ÿ=Ÿgm`wÁ`Hw§$ B_§Ÿ=Ÿ`m bmoH$Hw§$
H$_m©{U _{` g³³`ñ` _Ënam…'' (ŸVÌ¡dŸ12Ÿ&6Ÿ) B{V JrVmdmŠ`moŠV ^pŠV_mJu`
erK«_odŸ=ŸOpëXhr na§Ÿ=ŸnabmoH$Hw§$
_Ü`_m{YH$mar Oo ^ŠV h|Ÿ- d¡{XH$_mJ©Ho$ \$bHo$ g_mZ {OZHw§$ \$b {_bo ho,
{OZHw§$ ZmeH$mo ^` Zmht ho, {OZHo$ AW© erK« CÕma H$[adoH$s ^JdmZ²Z| à{Vkm Y«wd§Ÿ=ŸA{dZmer {hËdmŸ=ŸN>m§{S>Ho$
H$sZr ho -CZ _Ü`_m{YH$marZ²Ho$ \$bH$mo dU©Z H$a| h| gd©Ë`mJo B{V. \$b§Ÿ=Ÿ\$bHw§$ àmßV H¥$îUoŸ=ŸlrH¥$îU_|
(Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo` hoŸ) na§ ^md§Ÿ=ŸCÀM ào_Hw§$
^pŠV_mJ} _w»`mZm§ \$b_² Amh gd©Ë`mJo B{V. H$mo{Q>fwŸ=ŸH$amo‹S>Z²_|, A{nŸ=Ÿhþ JV…Ÿ=ŸàmßV ^`mo hmo` Amoa
gd© Ë `mJo @ ZÝ`^mdo H¥ $ îU_mÌ¡ H $_mZgo Ÿ && EVmÑeñVwŸ=ŸEgmo Vmo gXmŸ=Ÿ{ZaÝVa,Ÿào_ßbwV…Ÿ=Ÿào_nyU©
gm`w Á `§ H¥ $ îUXo d o Z erK« _ o d Y« w d § \$b_² Ÿ &&218Ÿ&& nwéf…Ÿ=Ÿnwéf (Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo`Ÿ)
AÝV~©{h… gd©Ë`mJ…. ñdm{_ËdoZ H¥$îUEd gd©Xm _Zmo{ZdoeZ_². Aä`mgoZ
VX² ^d{V. AÝ`ofm§ XodmZm§ V{Û^y{VËdoZ, VËgodH$ËdoZ dm gÝ_mZZ§, `{X ñ\w$a{V. ^mdmW© : g~ Hw$N> N>m§{S>Ho$ AZÝ`^mdV| Ho$db lrH¥$îU_| hr Omo AmnwZmo _Z
Ed§ Xo h nmVn`© Ý V§ H¥ $ îU¡ H $_mZgñ` gm`w Á `§ erK« _ o d ^d{V. H$m`- bJmdV| h| {VZH$m| H¥$îUXodHo$ gmW erK« hr VWm {ZpíMVV`m gm`wÁ`ê$n \$b
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
453 454
àmßV hmoV ho. H$amoS>Z² nwéfZ²_| Egmo nwéf Vmo gwXwb©^ hmoV ho Ho$ Omo nËZr-Ka- aømo Amdo dmo g~gm| CÎm_m{YH$mar ho. `m àg“no Ñï>mÝVH$mo dU©Z H$a| h|Ÿ:
nwÌ-n[adma-{_Ì-àmUZ²H$m|, YZH$m|, Eo{hH$-nmabm¡{H$H$H$m| N>m§{S>Ho$ H¥$îU_|
na_^mdde gd©Xm ào_ßbwV ahV hmo`Ÿ&&218-219Ÿ&& ""lr{dÇ>bZmWOr Jwgm§B©OrH$s EH$ godH$Zr d¥Õm ór hVr.
lr~mbH¥$îUOrH$s godm H$aVr hVr. AÝ` d¡îUdZ²Zo dm S>moH$arH$s
Q>rH$m : ~m{hagm| Xoh-dmUrH$[aH|$ gd©Ë`mJ hmo`, ^rVagm| _ZH$[aH|$ gd©Ë`mJ lrJwgm§B©OrHo$ AmJo {ZÝXm H$ar Ho$ `o R>mHw$aOrHw§$ ~mOarHo$ XmZm ^moJ Yao
hmo`, gd©Xm AnZo ñdm_r _m{ZHo$ lrH¥$îUMÝÐ_| hr _ZH$mo {Zdoe hmo` VWm `{X ho. Amoa H$Nw> godm Zmht H$ao ho. `o gw{ZHo$ lrJwgm§B©Or AMmZH$ dmHo$ Ka
öX`_| ñ\w$aU hmo` Vmo AÝ` XodVmZ²Hw§$ lrH¥$îUH$s {d^y{V _m{ZHo$, CZHo$ A§e nYmao. dm g_` dmo S>moH$ar à^wHo$ AmJ|, X[aÐVmHo$ H$maU XrZVmgm|,
AWdm ^JdËgodH$ _m{ZHo$ gÝ_mZ H$aZmo -Ÿ`m àH$ma XohnmV n`©ÝV H¥$îU¡H$_mZg ~mOarHo$ H$U ^moJ Y[aHo$ _pÝXaHo$ ~m{ha Am` ~oR>r hVr. Amn ^rVa
aho. AWm©V² _¥Ë`w hmo` Vhm§ Vm§B© H¥$îUHo$ {dfo hr {MÎm bJm`mo amIo Vmo nYm[aH|$ à^wZ²Ho$ Xe©Z H$aVo ^`o. AmnZ| à^wZ²gm| àmW©Zm H$ar ""Amn _oao
lrH¥$îUMÝÐHo$ g§J erK« hr gm`wÁ`\$bHw§$ àmßV hmo`. Xoh VWm dmUr H$mo g§J nYmamo. `hm§ S>moH$ar AmnHw§$ ~S>mo n[al_ XoV ho''. `o gw{ZHo$
lrH¥$îU_| {d{Z`moJ Zmht hmo`, ào_hþ Zmht hmo`, Ho$db Aä`mggm| ^JdmZ²_| R>mHw$aOrZ| Amkm H$arŸ: ""`o S>moH$ar XrZVmH$[aH|$ ào__| {Z_½Z hmo`H|$
_ZH$s gd©Xm pñW{V H$ar Om` VWm{n `o \$b hmo`. `hm§ ""AZÝ`oZ¡d `moJoZ _m§ ~mOarHo$ H$U ^moJ Yao ho. `o EH$-EH$ H$U _moHw§$ {ÌbmoH$Ho$ ì`ÄOZgm|hþ
Ü`m`ÝV CnmgVo'' (Ÿ^J.JrVmŸ12Ÿ&6Ÿ) `m íbmoH$H$mo ñnï>mW© {H$`mo hoŸ&&218Ÿ&& A{V {à` bJo h|. _| `m S>moH$arHw§$ gd©Wm Zmht N>moSy>§Jmo''. `o gw{ZH|$
lrJwgm§B©Or ~hþV àgÝZ ^`o VWm dm S>moH$arHo$ ^m½`H$s ~S>r àe§gm
A~ CÎm_m{YH$marH$mo dU©Z H$a| h|Ÿ: Egmo nwéf H«$moS> nwéfZ²_|hþ Xwb©^ ho Omo H$ar''.
ór, Ka, nwÌ, àmU, {dÎm, `o bmoH$ VWm nabmoH$ Hw§$ N>m§{S>Ho$ H¥$îUMÝÐ_| na_
^mdHw§$ àmßV hmo`. Ego ^ŠVH$s lr^mJdV_| àe§gm H$sZr ho : ""_wŠVmZm_{n Vmgm| gXm ào_{Z_½Z hr CÎm_m{YH$mar ho. dogo ^ŠVHw§$ ^JdmZ² Abm¡{H$H$
{gÕmZm§ Zmam`Unam`U…, gw X w b © ^ … àemÝVmË_m H$mo { Q> î d{n _hm_w Z o : '' gm_Ï`©ê$n na_ \$bHw§$ Xo h|. dmHo$ Ûmam ^ŠV ho gmo ^JdmZ²Ho$ ^OZmZÝXH$mo
(Ÿ^mJ.nwam.6Ÿ&14Ÿ&5Ÿ) AW©Ÿ:ŸgmYZ H$[adodmao H«$moS> nwéfZ²_| EH$ _wŠV hmo` ho. AWm©V² godmHo$ AmZÝXH$mo AZw^d H$ao ho. `m _w»` ^pŠVHo$ bjU lr^mJdVHo$
dogo H«$moS>Z² _wŠV nwéfZ²_| hþ Zmam`U_| nam`U nwéf hmoZmo Xwb©^ ho. kmZ{_l ^ŠV V¥Vr` ñH$ÝY_| ""Ah¡VŠw `ì`d{hVm `m ^pŠV… nwéfmoÎm_o'' (Ÿ^mJ.nwam.3Ÿ&29Ÿ&12Ÿ)
`{X ào_`wŠV hmo` dmo dmgw§hþ Xwb©^ ho. `m ^pŠVH$mo ""XodmZm§ JwU{b“mZm_²'' `m íbmoH$_| {bIo h|. dmo hr ""Xr`_mZ§ Z J¥†m{V {dZm _ËgodZ§ OZ…''
(ŸdhtŸ3Ÿ&25Ÿ&32Ÿ) `m V¥Vr`ñH$ÝYHo$ íbmoH$_| dU©Z ho. AW©Ÿ:Ÿg‘>ën-{dH$ën (Ÿ^mJ.nwam.3Ÿ&29Ÿ&13Ÿ) `m íbmoH$_| ^JdËgodmHo$ AmZÝX_| {Z_½Z dmo ^ŠV
a{hV Xodê$n OmH$mo _Z hmo`ŸOm`, Omo nwéfHo$ BpÝÐ`Z²H$s JwUmVrV ^JdmZ²_| godm {dZm XrZr ^B© Mma àH$maH$s _wpŠVHw§$hþ Zmht J«hU H$a| h| `o ~mV {bIr
ñd^md H$[aH|$ {Zð>m hmo` dmHw§$ ^pŠVŸH$ho h|. ""Z¡H$mË_Vm§ _o ñn¥h`pÝV Ho${MV²'' ho. Ego ^ŠVHo$ AmYrZ ^JdmZ² hmo` Omdo h|. ""Ah§ ^ŠVnamYrZ…''
(ŸdhtŸ3Ÿ&25Ÿ&34Ÿ) Ego ^ŠV _wpŠVHw§$ Zmht Mmho h|. Ego ^ŠV {H$VZoH$ hr h|. (Ÿ^mJ.nwam.9Ÿ&4Ÿ&63Ÿ) Ego ^ŠVHw§$ hr Abm¡{H$H$ gm_Ï`©ê$n \$b {_bo ho. `o
`mgm| Xwb©^VmŸ{XImB©. \$b "godm\$b' J«ÝW_| ñnï> {b»`mo ho. `m àH$ma \$bH$mo dU©Z H$[aHo$ gd© hr
Om ^pŠVgm| ^JdmZ² ^ŠVHo$ de hmo` Omd| h| dm ^pŠVH$s AdñWmH$mo _mJ©H$mo dU©Z H$aoŸh|Ÿ&&219Ÿ&&
Zm_ "ào_' H$ømo Omdo ho. dm ^pŠVH$mohþ gm`wÁ` hr \$b ho. `mH$mo ""A{ZÀN>Vmo
_o J{V_Êdt à`w‘>Vo'' (Ÿ^mJ.nwam.3Ÿ&25Ÿ&36Ÿ) `m íbmoH$_| dU©Z ho. `mgm|hþ Ed§ ^pŠV_mJ} \$b_² CnnmÚ gd©_od _mJ©_² CnnmX`{V {d{eï>ê$n_²...
CÎm_m{YH$marH$mo dU©Z H$ao h| : VÌm{n gXm à_oßbwV…. Omo gd©Xm ào__| {Z_½Z BË`m{XZm EVÝ_mJ©Û`§ àmoŠV_²... BË`ÝVoZ.
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
455 456
{d{eï>ê$n§ do X mW© … \$b§ ào _ M gmYZ_² Ÿ && JrVmŸ=Ÿ^JdX²JrVm(Ÿ^d{VŸ=Ÿho) g_m{YZmŸ=Ÿg_m{Ygm|
AÌ à_o`§ {d{eï>ê$n_². `ñ` EH¡$H$mo A§e: H$mÊS>Û`oZ à{VnmÚVo g Vñ`m…Ÿ=Ÿdm(ŸJrVm`m…Ÿ=ŸJrVmH$mo) AmhŸ=ŸH$hr
kmZ{H«$`mo^``wV…. gEd M \$b_².
VËgmYZ§ Zd{dYm ^pŠVg² VËà{Vnm{XH$mŸ&&220Ÿ&& ^mdmW© : doXHo$ nyd©H$mÊS>_| à{VnmÚ {H«$`mê$n VWm CÎmaH$mÊS>_| à{VnmÚ
JrVm gL² > jo n Vg² Vñ`m dŠVm ñd`_^y X ² h[a…Ÿ&& kmZê$n Eg| C^`{dY eŠVrZ²gm| {d{eï> Omo doXmW© (Ÿ=H¥$îUŸ) gmo ^pŠV_mJ©H$mo
V{ÛñVmamo ^mJdV§ gd© { ZU© ` ny d © H $_² Ÿ && \$b ho. `m \$bH$s àmpßVH$mo gmYZ ào_ ho. gmo ào_ àH$Q> hmoV ho ZdYm
ì`mg… g_m{YZm gd©_² Amh H¥$îUmoŠV_m{XV…Ÿ&&221Ÿ&& ^pŠVÛmam. gmo `m ào_ê$nm ^pŠVH$mo à{VnmXZ JrVmZo {H$`mo ho. `m JrVmH$mo
g§jon_| dŠVmhþ AÝ` H$moD$ Zmht naÝVw ñd`§ lrh[a ho. JrVmHo$ A{^àm`Hw§$
VÌm{n gmYZ§ M ào_¡d. VËgmYZ§ Zd{dYm ^pŠV…. ldUm{Xì`{VaoHo$U
g_w{Pdo_o Omo H$Nw> gÝXoh hmoV ho {VZ g~Z²H$mo {ZU©` {dñVmagy§ ^mJdV XoV ho.
g§ñH$mademV² \$bH$m_Z`m dm Om`_mZm àr{V: Jm¡Ur ñ`mV². ldUmXrZm§ gmYZËdo
^mJdV_| ì`mgOrZo, g¥{ï>Ho$ Am{X_| lrh[aZo ~«÷mOrHw§$ Omo CnXoe {X`mo hVmo
à_mU§ JrVm. ""^ŠË`m ËdZÝ``m eŠ`'' (Ÿ^J.JrVm.11Ÿ&54Ÿ) B{V gmYZ-
VmH$mohr g_m{Y_| gmjmËH$ma H$[aHo$ {Zê$nU {H$`mo hoŸ&&220-221Ÿ&&
gmÜ`ê$nm_² EH$sH¥$Ë` Amh. JrVm`mA{n àm_mÊ`§ \$bdmŠ`mV². H¥$îUñ` \$bê$nËd§,
na_mZÝXê$nËdmV², nwéfmoÎm_ËdmV² M.
Q>rH$m : `m ^pŠV_mJ©_| à_o` AWm©V² Om{Zdo `mo½` nXmW© ^JdmZ² hr h|. AWm©V²
{dZH$mo {H«$`mê$n A§e doXHo$ nyd©H$mÊS>Ûmam d{U©V ^`mo ho Amoa {OZH$mo kmZê$n
JrVmWª gpÝX½Y§ _Ëdm {dñVaoU H$WZmWª ^mJdV§ VoZ¡d ê$nmÝVaoU
A§e doXHo$ CÎmaH$mÊS>Ûmam d{U©V ^`mo ho. ^pŠV_mJ©_| Vmo XmoD$ A§e g{hV
H¥$V_²Ÿ&&220-221Ÿ&&
AWm©V² nyU©kmZ-{H«$`mdmao ^JdmZ² hr à_o` h|, Om{Zdo `mo½` h| VWm ^JdmZ² hr
{d{eï>ê$n§Ÿ=Ÿ{d{eï>ê$n g§jonV…Ÿ=Ÿg§jongy§ \$b h|. ^JdmZ²H$s àmpßV_| ào_ hr gmYZ ho. ào_H$mo gmYZ ZdYm^pŠV ho.
doXmW©…Ÿ=ŸdoXH$mo AW© dŠVmŸ=ŸH${hdodmao ldUm{XH$ ZdYm^pŠV {H$`o {dZm, g§ñH$madegm|, \$bH$m_Zmgm| CËnÝZ ^B©
\$b§Ÿ=Ÿ\$b (Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo` hoŸ) ñd`§Ÿ=ŸIwX, h[a…Ÿ=ŸlrH¥$îU àr{V "Jm¡Uào_' H$hmdo ho. ldUm{X ^pŠV ^JdËàmpßVHo$ gmYZ h|. `m_|
ào_Ÿ=Ÿào_, MŸ=Ÿhr A^yV²=^`o ""^ŠË`m ËdZÝ``m eŠ`…'' (Ÿ^J.JrVmŸ11Ÿ&54Ÿ) BË`m{X JrVmHo$ dmŠ`
(ŸVË\$bàmßVm¡Ÿ=ŸdmŸ\$bH$sŸàmpßV_|Ÿ) gd©{ZU©`nyd©H§$=g~n²Ho$ {ZU©` nyd©H$ à_mU h|. `m dmŠ`_| gmÜ`ê$n ào_^pŠV VWm gmYZê$n ldUm{X ^pŠV BZ XmoC
^pŠVZ²Hw§$ EH$ g_w{PHo$ ""_| EH$(Ÿ=Ho$dbŸ) ^pŠVH$[aH|$ hr OmÝ`mo OmD§$ hþ§ VWm
gmYZ_²Ÿ=ŸgmYZ ho. VX²=dm(=JrVm)H$mo
Xe©Z XoC hþ§'' `m àH$ma Amkm H$sZr ho. {OZ lrH¥$îUH$s àmpßV ^ŠV Mmho ho
VV²Ÿ=Ÿdmo (Ÿào_H$moŸ) {dñVma:={dñVma {dZ \$bê$n H¥$îUHo$ dMZ lrJrVmOr h|. Vmgm| na_à_mU lrJrVmOr _mZo Omd|
gmYZ§Ÿ=ŸgmYZ ^mJdV§=^mJdV²(^d{V=ho) h|. na_mZÝXê$n VWm nwéfmoÎm_ lrH¥$îU h| Vmgm| H¥$îUhr \$bê$n h|. g§jongm|
Zd{dYmŸ=ŸZd àH$maH$s A{XV:=àma_^gy§ H$ho ^`o JrVmOrHo$ AW©Hw§$ gÝXoh g{hV _m{ZH|$ {dñVmanyd©H$ dU©Z H$[adoHo$ AW©
^pŠV…Ÿ=Ÿ^pŠV(Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo` ho) H¥$îUmoº§$=lrH¥$îUH$s H$hr CZhr lrH¥$îUMÝÐZo "H¥$îUÛ¡nm`Z' Zm_gm| doXì`mgOrH$mo ê$n YmaU H$[aHo$
VV²Ÿ=Ÿdm(Ÿ^pŠVŸ)H$mo gdªŸ=Ÿg~ lr^mJdV _hmnwamU Amkm {H$`moŸ&&221Ÿ&&
à{Vnm{XH$mŸ=Ÿ{Zê$nU H$[adodmar ì`mg…Ÿ=ŸlrdoXì`mgZo
_mJm} @ `§ gd© _ mJm© U m_² CÎm_… n[aH$s{V© V …Ÿ&&
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
457 458
`pñ_Z² nmV^`§ ZmpñV _mo M H$… gd© W m `V…Ÿ&&222Ÿ&& Om{Zdo `mo½` dñVw ^JdmZ² h| Amoa \$bhþ ^JdmZ² h|. Vmgm| à_o`H$mo kmZ hmoZmo
à_mUmXrZm§ MVwUm©_{n EH$ê$nËdmV² gd©_mJm©noj`m A`_² CÎm_mo _mJ©…. hr \$bH$mo AZw^d H$aZmo ho. gmYZ Omo ^pŠV ho dmo \$bgm|hþ A{YH$ ho. `mhrgm|
VWm{h, à_mU§ ^JdÛmŠ`_². dmŠ`oZ àd¥Îm… gmYZ_² AgmY`ÝZ{n ^JdVm ^ŠV \$bê$n ^JdmZ²_| brZ hmoZm| Zmht Mmho ho {H$ÝVw gd©Xm ^pŠV hr H$aVo
H¥$VmWu{H«$`Vo. à_o`n[akmZ§ M \$bmZw^dê$n_². gmYZ§ M \$bmX{n A{YH$_². ahZmo Mmho ho. \$b ho gmohþ `m _mJ©_| kmZ-H$_©{XH$Z²gm| gmÜ` nXmW©Z²gm| A{YH$
\$b§ M kmZH$_m©{XgmÜ`oä`mo@{n A{YH$_² B{V. AVEd Apñ_Z² _mJ} nmV^`§ ho. Vmgm| `m _mJ©_| XwJ©{VH$mo ^` Zmht ho. Š`m|Ho$ ^JdmZ²Ho$ JrVm-^mJdVm{XH$Z²Ho$
ZmpñV, à_mUàd¥{Îm_² Amaä` ^JdVmo ajH$ËdmV². à_mUdmŠ`Z²H$m| gw{ZHo$ Om {XZgm| Ord ^pŠV_mJ©_| àd¥Îm hmo` ho dm {XZgm| dm
VÌ hoV…w _moMH$… gd©Wm `V: B{V. g {h gdm©Zdo `oZ-Ho$Z{MXwŠVàH$maoUm{n ^ŠVH$s lr^JdmZ² ajm H$a| h|. Š`m|Ho$ F${f Am{XH$Z²Ho$ H$ho ^`o àH$magm|hþ
àdV©_mZmZ² _moM`{V, _moMH$ñd^mdËdmV² VÌ ñddmŠ`mZwJVmZ² H$W§ Z àd¥Îm ^`o _Zwî`Z²Hw§$ ^JdmZ² _wŠV H$a Xo h|, _wŠV H$[adoH$mo AmnH$mo ñd^md hr
_moM`oVŸ² ?Ÿ&&222Ÿ&& ho, Vhm§ lr_wIHo$ dmŠ` JrVm Am{XHo$ AZwgma ~Vm©d H$[adodmao ^ŠVZ²H$mo CÕma
Š`m| Zmht H$a|JoŸ?Ÿ&&222Ÿ&&
`pñ_Z²Ÿ=ŸOm_| CÎm_…Ÿ=ŸCÎm_
dUm© l _dVm§ Y_} _w » `o Zï>o N>bo Z Vw Ÿ &&
nmV^`§Ÿ=ŸnVZH$mo ^` n[aH$s{V©V…Ÿ=ŸH$ømoŸJ`moŸho
{H«$`_mUo Z Y_©… ñ`mX² AVg² Vñ_mZ² Z _moMZ_²Ÿ&&223Ÿ&&
ZŸ=ŸZmht, ApñVŸ=Ÿho `V…Ÿ=ŸŠ`m|Ho$
{H$ÄM, `Xm doXmXrZm§ H$mbdemX² AgmYH$Ëd§ kmV§ VXm A`§ _mJm}
(ŸEVmÑemoŸ=ŸEgmoŸ) A`§Ÿ=Ÿ`o gd©WmŸ=Ÿg~ Vahgm|
^JdVm H${WV…. VoZ BXmZt Z AÝ`mo _mJ©… \$bm`Ÿ&&223Ÿ&&
_mJ©…Ÿ=Ÿ_mJ© _moMH$…Ÿ=Ÿ_wŠV H$[adodmamo
gd©_mJm©Um_²Ÿ=Ÿg~ _mJ©Z²_| (Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo` hoŸ)
dUm©l_dVm§Ÿ=ŸdUm©l_dmaoZ²H$mo Y_©Ÿ=ŸY_© (ŸEdŸ=ŸhrŸ)
_w»`oŸ=Ÿ_w»` (ŸY_©Ÿ=ŸY_©Ÿ) ZŸ=ŸZmht, ñ`mX²Ÿ=Ÿhmo`
^mdmW© : Om_| gÝ_mJ©V| {dM{bV AWdm ^«ï> hmo`doH$mo aÄMH$hþ ^` Zmht ho
Zï>oŸ=ŸZï> (Ÿg{VŸ=Ÿhmo`donoŸ) AV…Ÿ=Ÿ`mgy§
Egmo `h _maJ g~ _mJ©Z²V| CÎm_ H$ømo OmV ho. gmo H$mhoVo, Vhm§ H$hV h| Omo
`h _maJ g§gmaV| OrdH$m| gd©Wm Nw>S>m`dodmamo _maJ hoŸ&&222Ÿ&& N>boZŸ=ŸN>bgy§ Vñ_mV²Ÿ=Ÿdmgy§
{H«$`_mUoŸ=ŸH$[adono, VwŸ=ŸVmo _moMZ§Ÿ=Ÿ_wpŠV, ZŸ=ŸZmht
Q>rH$m : à_mU, à_o`, gmYZ VWm \$b `o Mmam| `m _mJ©_| EH$ê$n h|. Vmgm| `o (ŸVXZwð>mZoŸ=ŸdmHo$ AZwð>mZgy§Ÿ) (Ÿ^d{VŸ=Ÿhm` hoŸ)
_mJ© gd©_mJ©H$s Anojm CÎm_ ho. VWm{h, `m ^pŠV_mJ©_| ^JdmZ²Ho$ dmŠ` hr
à_mU ho. à^wHo$ dmŠ`_| {dœmg am{IH|$ àd¥Îm ^`mo Omo ^ŠV ho dmgm| H$Xm{MV² ^mdmW© : dUm©l_dmaoZ²Ho$ H$mO doXm{X emóZ²_| Oogmo _w»` Y_© {Zê${nV {H$`mo
H$moB© ~mYH$ Am`doHo$ H$maU gmYZ R>rH$-R>rH$ Zmht ~{Z gHo$ VWm{n ^JdmZ² ho Vogmo VmH$mo AZwð>mZ Vmo A~ eŠ` ho Zmht. VmV| N>bgm| `WmH$WpÄMV² dm
à_o`~bgm| ^ŠVHw§$ H¥$VmW© H$ao h|. Š`m|Ho$ Amn na_ X`mbw h|. ñd`§ OmZo h| Ho$ Y_©H$mo AZwð>mZ H$aogy§hþ Y_© {gÕ hmoV Zmht. Vmgmo VÎmX² dUuZ²Ho$ VWm Aml_rZ²Ho$
_oao dmŠ`n| {dœmg am{IHo$ ^pŠV_mJ©_| àd¥Îm ^`o ^ŠVH$s `{X XwJ©{V hmo` H$mO Oogmo Y_© doXm{X emóZ²_| {Zê${nV {H$`mo ho VmHo$ AZwð>mZV| g§gmaVo ~{Mdmo
Om`Jr Vmo ""Z _o ^ŠV… àUí`{V'' (Ÿ^J.JrVmŸ9Ÿ&31Ÿ) AW©Ÿ:Ÿ_oao ^ŠVH$mo A~ eŠ` Zmht hoŸ&&223Ÿ&&
Zme Zmht hmo` ho Egr _oar à{Vkm d¥Wm hmo`Jr. VWm `m _mJ©_| à_o` AWm©V²
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
459 460
H$[admo C{MV hoŸ&&224Ÿ&&
Q>rH$m : `{X ^JdmZ²H$mo _wŠV H$[adoH$mo hr ñd^md ho Vmo doXmoŠV `km{XÛmam hr
Š`m| Zmht _wŠV H$ao h|Ÿ? Egr e‘>m Zmht H$aZr. H${bH$mbHo$ Xmofgm| doXm{XH$ Q>rH$m : `m àH$ma ^pŠV_mJ©H$s CÎm_VmH$mo dU©Z H$[aHo$ lrdëb^mMm`©Or
_wpŠVHo$ gmYH$ Zmht hmo` gHo$ h|. `WmdV² `kmondrVm{XH$ g§ñH$ma ^`o {dZm _hmà^wOr gmpËdH$ OrdHw§$ CnXoe XoVo h| ~w{Õ_mZmXa_² B{V.
~«m÷Ê`m{X XodVmZ²H$mo àdoe Xoh_| Zmht hmodo ho. VWm Aml_Z²_| Oogo AmMma H$ho
h| do AmMmahþ Zmht ~{Z gHo$ h|. Vmgm| H${b`wJ_| {H$`mo ^`mo Y_© Zm__mÌH$mo
H${b`wJ_| Vmo H$_m©{XH$ gd©Wm hr Zmht ~Z gH|$ naÝVw gË``wJm{XH$Z²_|hþ
Y_© ho. Ego Y_©gm| Anyd© Zmht hmo`. Anyd© {dZm _wŠË`m{XH$ \$bhþ Zmht hmo`.
""JhZm H$_©Umo J{V…'' (Ÿ^J.JrVmŸ4Ÿ&17Ÿ) BË`m{X JrVmdmŠ`mZwgma (ŸH$_©H$s
O~ ^JdmZ²Z| `m àH$ma OmÝ`mo V~ ^pŠV_mJ©H$mo H$WZ {H$`mo. Vmgm| A^r
J{V JhZ ~VmB© ho Vmgm|Ÿ) Xw…IH$[aH|$ {gÕ hmo` gHo$ Ego H$_m©{XH$ _mJ©Z²_|
H${bH$mb_| AÝ` _mJ© \$bXm`H$ Zmht h|Ÿ&&223Ÿ&&
AmXaH$mo Ë`mJ H$aZmo.
^mdmW© : VmoD$ Om ì`pŠVno h[aH¥$nm aÄMH$hþ Z hmo` VmH$m| Vmo `m _mJ©Vohþ§ H$Nw> {Okmgw:Ÿ=ŸOm{ZdoH$s BÀN>mdmamo
{gÕ hmo`dodmamo Zmht ho. n[a Omno ^JdËH¥$nm ho VmH$m| `m _mJ©V| Ho$g| \$b {gÕ
H¥$îUgodmna§Ÿ=ŸlrH¥$îUH$s godm_| nam`U
hmo` gH$V ho VmHo$ H$maUZ²H$mo {Zê$nU lr_hmà^w A~ H$aV h|Ÿ&&226Ÿ&&
Xå^m{Xa{hV§Ÿ=Ÿgå^ Am{Xgm| a{hV
lr^mJdVVÎdk§Ÿ=Ÿlr^mJdVHo$ VÎdHw§$ Om{Zdodmao
e‘>mŸ: `{X `o _mJ© gdm}Îm_ ho Vmo g~ hr ~w{Õdmao nwéf `m_| Š`m| Zmht
àd¥Îm hmoV h|Ÿ? Za§Ÿ=ŸnwéfHw§$
drú`Ÿ=ŸAm{N> ^m§{Vgm| Xo{IH|$
CÎmaŸ: g~hr nwéfZ²Hw§$ `m ^pŠV_mJ©_| \$bXm`H$ A{YH$ma Zmht ho. Omn| AmXamV²Ÿ=ŸAmXagy§ (ŸV§Ÿ=ŸdmHw§$; JwéËdoZŸ=ŸJwéê$ngy§Ÿ)Ÿ^OoV²Ÿ=Ÿ^Oo
^JdmZ²H$s H¥$nm ho dmhrHw§$ ^pŠVHo$ _w»`\$bH$s àmpßV hmo` ho. nmnZme Vmo
""Xodmo@gwamo _Zwî`mo dm'' (Ÿ^mJ.nwam.7Ÿ&7Ÿ&50Ÿ) BË`m{X dmŠ`mZwgma X¡d- ^mdmW© : Omo H¥$îUH$s godm_| VËna ahVmo hmo`, bmoH¡$fUm qH$dm {eî`¡fUm Am{X
Amgwa H$moD$ Ord hmo`, ^pŠV H$[adogm| _wŠV hmo` hr ho. ^JdmZ²H$s H¥$nm Vmo XwJw©UZ²Ho$ de Xå^m{Xgm| a{hV hmo`, lr^mJdVHo$ AZwgmar _w»` VÎd lrH¥$îU
^pŠV_mJ©_| é{Mgm| OmZZr. ^JdmZ²H$s H¥$nm {dZm `m _mJ©_| é{M Zmht hmo` ho. VWm H¥$îU^pŠV H$m| AmN>r ar{Vgm| OmZV hmo` Ego nwéfH$m| {Okmgw {eî`
Vhm§, `m OrdH$s ^pŠV_mJ©_| é{M ho Ho$ Zmht ho `o Ho$go OmÝ`mo Om`Ÿ? VmH$mo JwéËdoZ AmXa XoŸ&227Ÿ&&
g_mYmZ H$aV h|Ÿ: dof, ^mfm, AmMaU Am{Xgm| _mJ©H$s é{M kmV hmo` ho.
AWm©V² Omo nwéf gXm {VbH$-H$ÊR>r Am{X ^ŠVHo$ doeHw§$ YmaU H$aVmo hmo`, e‘>mŸ: ^JdËH¥$nmgm| hr CÕma hmo` Om`Jmo gmYZ H$[adoH$mo H$hm H$m_
ÑT>VmHo$ dMZ ~mobVmo hmo`, EH$mÝV_| VWm g~Z²Ho$ gå_wIhþ ^JdmZ²Ho$ Zm_Z²Hw§$ hoŸ?
OnVmo hmo`, ^pŠV_mJ©Ho$ AmMmaZ²Ho$ AZwgma gXm ~Vm©d H$aVmo hmo` V~ OmZZm|
Ho$ `m nwéfH$s ^pŠV_mJ©_| é{M hoŸ&&226Ÿ&&
CÎmaŸ: ^JdmZ²Ho$ AZwJ«hgm| Vmo ^pŠV àH$Q> hmo` ho. àH$Q> ^B© ào_-
^pŠVHw§$ gmYZH$s Anojm ho. Vhm§ JwéH$s CnmgZm àW_ gmYZ ho. ""{Zambå~mo
VÌ Am{XV… gmYZm{Z Amh H¥$îUgodmna_² B{V. `Wm bmoHo$ ñWmZ^«ï>mo {ZJÚVo, hao… H¥$nm{d{eï>mo@{n JwéhrZg² VW¡d M''
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
465 466
(Ÿ Ÿ) AW©Ÿ: Om nwéfH$mo H$moB© Ambå~Z Zmht hmo` dmHw§$ bmoH$_| ñWmZ^«ï> H$ho Hw$`m©V²ê$n MŸ=Ÿhr
h|. Eg| hr ^JdËH¥$nm g{hVhþ nwéf `{X JwéhrZ hmo` Vmo dmHw§$hþ ñWmZ^«ï>Ho$ VÌŸ=Ÿdhm§ pñWV_²Ÿ=Ÿaømo ^`mo ho
g_mZ g_wPZmo. Vmgm| (Ÿ{OkmgwH$moŸ) àW_ (ŸH$V©ì` hoŸ) H¥$îUgodm_| nam`U hmo`
dmHw§$ Jwé H$aZm|. Omo Jwé AmoaZ²Hw§$ godm H$[adoH$mo CnXoe Xo ho dmo Jwé ñd`§
^mdmW© : H¥$îUgodm_| VËna, Xå^m{XH$ XmofZ²gm| a{hV VWm lr_X²^mJdVnwamUHo$
^JdËgodmHw$§ CÎm_ OmZoJmo Vmo ñd`§ ^JdËgodm Š`m| Zmht H$aoJmoŸ! Vmgm| godmnam`U
_w»` à{VnmÚ VÎdHw§$ Om{Zdodmamo H$moD$ Jwé `{X {_bVmo Z hmo` Vmo Amnw hr
hmo` dmo hr Jwé (ŸH$[ado `mo½` hmoVŸ) ho. Vhm§hþ H$moB© {Z{_Îmgm| godm Zmht H$aVmo
^JdËñdê$nH$m| nYam`Ho$ H$hÿ§ gd©Xm godm H$aZr. gmo H$mhoV| Omo gd©Zm_ê$nZ²H$m|
hmo`. H$m_, bmo^, à{Vð>m Ho$ AW© H$nQ>gm| godm Zmht H$aVmo hmo`. VWm
YmaU H$[adodmao lrh[a {ZO_y{V©_| H$mhoH$m| {dÚ_mZ Z hm|`JoŸ?Ÿ&&228Ÿ&&
gd©à_mUZ²Ho$ gma^yV lr^mJdVHo$ AZwgma hr H$sZr ^B© godm nwéfmW© {gÕ
H$[adodmar ho. AÝ`Wm, _ZHo$ AZwgma {dnarV godmgm| \$b{g{Õ Zmht ho. Vmgm|
lr^mJdVHo$ VÎdHw§$ Om{Zdodmamo hmo` dmHw$ Jwé H$aZm|. Amoa {eî`Hw§$ JwéHo$ g_rn Q>rH$m : Vhm§ lrdëb^mMm`©Or H${b`wJHw§$ ~{bð> XoIH|$ AmJ| hmo`dodmao
{Okmgw hmo`Ho$ OmZm| M{h`o, H¡$VwH$m{dï> hmo`Ho$ OmZm| `mo½` Zmht ho. AmXanyd©H$, _Zwî`Z²_| JwénZoHo$ bjUH$mo A^md {dMm[aHo$ AnZo hr ñdê$n_| nw{ï>_mJ© AWm©V²
gd©^md H$[aH|$, Eo{hH$-nmabm¡{H$H$ g{hV AmË_mH$mo (Ÿà^wHw§$Ÿ) {ZdoXZ H$[aHo$, ""nmofU§ VXZwJ«h…'' (Ÿ^mJ.nwam.2Ÿ&10Ÿ&4Ÿ) `m dmŠ`mZwgma AZwJ«h {d{eï>
AmXanyd©H$ JwéH$s Amkm à_mU gXm H$aVmo aho. Vm nrN>o Jwé Om àH$ma ^pŠV_mJ©Ho$ JwéËdH$mo ñWmnZ H$aVo ^`o godmH$mo àH$ma {XImd| h| VX^mdo B{V.
^JdËgodm H$aZm| {gImd| VmHo$ AZwgma ^JdËgodm H$aZmo `mo½` hoŸ&&227Ÿ&&
Om Xoe_| ^pŠV_mJ©Ho$ {damoYr Zmht ahVo hm|` Ego H$moB© Xoe_| pñWV hmo`H|$
gM Xwb©^: B{V. VoZm{n dŠVì`§ àH$ma_² Amh VX^mdo B{V. ^JdmZ²H$s _y{V©H$s godm H$ao. AWm©V² ^JdmZ²Ho$ ñdê$n_| ""`o _oao ñdm_r h|'' `m
VX^mdo ñd`§ dm@{n _y { Vª H¥ $ Ëdm hao … Šd{MV² Ÿ && àH$maH$mo ^md am{IH|$, AmnwZ²Hw§$ ^JdmZ²H$mo ghOXmg g_w{PHo$, XmgHo$ H$m`©Hw§$
H$aVmo aho.
n[aM`mª gXm Hw $ `m© V ² VÐy n § VÌ M pñWV_² Ÿ &&228Ÿ&&
Šd{MX² Xoe{deofo gËn[anpÝWZm_² A^md`wŠVo hao: _y{Vª H¥$Ëdm ^OoV².
A`_od Añ` àH$ma: CÎm_…. `Z² _yVm£ H¥$V§ gdª ^Jd{V H¥$V§ ^d{V. VÌ _yV}: `hm§ H$WmldU, ^JdmZ²Ho$ àgÝZVmHo$ AW© Y_©-AWm©{XH$Z²H$mo AmMaU
^JdËd§ ÌoYm {Zê$n`{V VÐyn_² B{V. dñVw{dMmaoU gd©ñ` ^JdÐynËdmX² {deofñVw Am{X Y_©Z²H$mo àW_ dU©Z Zmht H$aHo$ àW_ _y{V©godmH$mo àH$ma {XIm`mo ho VmH$mo
A`_² ""EZ_² CÕ[aî`m{_'' B{V VXm _¥XmXo… àmXw^y©Vmo ^pŠV_mJm©ZwgmaoU Amh H$maU `o ho Ho$ g~ gmYZZ²_| `o _w»` gmYZ ho. Š`m|Ho$ _y{V©_| {H$`mo ^`mo dó,
VÌ M pñWV_² B{V. _yVm£ pñWV_². na§ `Ì hñV: VÌ hñV: VV²-VXd`dofw VV²- Am^yfU, Z¡doÚm{XH$ CnMma gmjmV² ^JdmZ²Hw§$ A“rH$ma H$am`mo g_wÂ`mo Omdo
VX`dm: B{VŸ&&228Ÿ&& ho.
VX^mdoŸ=ŸdmHo$ A^md_| _y{VªŸ=Ÿ_y{V©Hw§$, H¥$ËdmŸ=ŸH$[aHo$ Vhm§ _y{V©_| VrZ àH$magm| ^JdÎdH$mo {Zê$nU H$a| h|. àW_ Vmo gd©nXmW©
^JdÐyn ho Vmgy§ _y{V©hþ ^JdÐyn ho. {deofVm BVZr A{YH$ hoŸ: Oog| àôbmXOr
ñd`§Ÿ=ŸIwX, dm{nŸ=Ÿ^r Šd{MV²Ÿ=ŸH$hÿ§, gXmŸ=Ÿh_|em
Am{X ^ŠVZ²Ho$ AW© ñVå^m{XH$Z²_|gm| Amn àH$Q> ^`o h| Eg| hr godm H$[adodmao
hao:Ÿ=ŸlrH¥$îUH$s n[aM`mªŸ=Ÿn[aM`m© ^ŠVHo$ CÕmamW© Amn _¥{ÎmH$m Am{XH$Ho$ _mÜ`_gm| _y{Îm©ê$n_| àH$Q> hmoV h|. Oog|
BÝÐÚwåZHo$ CÕma H$[adoH$o AW© Xmé~«÷ê$n lrOJÝZmWam`Or àH$Q> ^`o. VjH$Ûmamhþ
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
467 468
Oogr BÀN>m hVr dogmo hr AmH$ma ^JdXm{dï> MÝXZHo$ H$mð>H$mo àH$Q> ^`mo `o Q>rH$m : Ohm§ _y{Îm©Ho$ lrhñV-MaUma{dÝX h| dhm§ hr ^JdmZ²Ho$hþ hñV-MaUm{XH$
~mV OJÝZmW_mhmËå`_| à{gÕ ho. Eg| hr _y{V© {gÕ hmo`do_| OrdH$s H¥${VÛmamhþ h|. _y{V©Ho$ g~ Ad`dZ²_| ^JdXd`d h|. Š`m|Ho$ ^JdmZ² gmH$ma-ì`mnH$
Oog| ñdê$ngm| àH$Q> hmo`doH$s BÀN>m hmo` ho dog| hr ñdê$nH$mo àmXw^m©d hmo` ho. ~«÷ê$n h|. Vmgm| H$S>m, {H$arQ>, Hw$ÊS>b Am{X CnMma ^JdmZ²Ho$ Ad`dZ²_| hr
^pŠV_mJm©Zwgma Vmo ^JdmZ²H$mo ñdê$n _y{V©_| pñWV ho `o {ZíM` amIZm|Ÿ&&228Ÿ&& gmjmV² A“rH¥$V hmo` h|. CnmgZm_mJ©Ho$ AZwgma _ÝÌ g{hV Ý`mgnyd©H$ nyOmhþ
_y{Îm©_| hr loð> hmo` gHo$ ho. Vmgm| kmZr, ^ŠV VWm CnmgZm_mJu BZ VrZmoZ²Hw§$
VÌ hoVw… hr _y{V©nyOZ H$aZm| `mo½` ho.
gmH$ma-ì`mnH$ËdmÀM _ÝÌñ`m{n {dYmZV…Ÿ&&
lrH¥ $ îU§ ny O `o X ² ^ŠË`m `WmbãYmo n MmaH¡ $ …Ÿ&&229Ÿ&& AÝ` XodVmZ²H$s _y{Îm©_|hþ nyOZ hmo` gHo$ ho naÝVw dhm§ Xmo ì`dYmZ hmod|
h|. ^JdmZ²H$mo A§e Ajanwéf (Ÿ`o àW_ AÝVam` AmoaŸ), dmHo$ A§emdVma VWm
ì`mnH§$ gmH$ma§ ~«÷ B{V. AV… gd} H$Q>H$mÚwnMmam: ^JdXd`doîdod
AÝ` XodVm CZH$mo Amdoe (Ÿ`o Xygamo AÝVam`Ÿ). gmo bmohHo$ Jmobm_| Oogo
gmjmËH¥$Vm ^dpÝV. CnmgZm_mJm©ZwgmaoUm{n _yVm©dod ^JdX²^OZ§ ^d{V B{V
Ap½ZH$mo Amdoe hmoV ho Vog| _y{Îm©_| (ŸAÝ`mÝ` XodVmZ²H$moŸ) Amdoe hmoV ho.
Amh _ÝÌñ`m{n {dYmZV: B{V. Ý`mgm{Xnyd©H§$ gd©nyOm. _yVm£ {deof_² Amh
lrH¥$îUH$s _y{V©_| A§er _ybê$n na~«÷ nwéfmoÎm_H$mo hr Amdoe hmoV ho. Vmgm|
lrH¥$îU_² B{V. _yÎ`©ÝVao X²ì`ÝV[aVËd_². `WmdV² _w»`V`m àmßV¡: Ðì`¡:
lrH¥$îUH$s hr ào_g{hV godm H$aZr. amOm{YamOH$mo Om àH$ma CnMma {H$`mo
CnMmam… H$V©ì`m…Ÿ&&229Ÿ&&
Om` ho Vm ar{Vgm| godm H$aZr. {OVZ| nXmW© àmßV hm|` {dZgm| CnMmaŸ=ŸC{MV
gËH$ma H$aVmo ahoŸ&&229Ÿ&&
`WmbãYmonMmaH¡$:Ÿ=ŸàmßV ^`o gmH$ma-ì`mnH$ËdmV² Ÿ=ŸgmH$ma
CnMmaZ²gy§, ^ŠË`mŸ=Ÿ^pŠVgy§ Amoa ì`mnH$ hmo`dogy§, MŸ=ŸAmoa VÌm{n ^pŠV_mJm©ZwgmaoU CnMmam: _w»`m: B{V Amh `Wm gwÝXaVm§ `m{V
lrH¥$îU§Ÿ=ŸlrH¥$îUHw§$ _ÝÌñ`Ÿ=Ÿ_ÝÌHo$ B{V.
nyO`oXŸ² =ŸnyOo A{nŸ=Ÿhþ, {dYmZV:Ÿ=Ÿ{dYmZgm| `Wm gw Ý XaVm§ `m{V dó¡ a ² Am^aU¡ a {nŸ&&
Ab‘w > duV gào _ VWm ñWmZnw a …ga_² Ÿ &&230Ÿ&&
^mdmW© : A{ZpÝXV d¥{Îmgm| VWm ghOV`m Cnm{O©V hmo` Egr ^JdËgodmnyOm¡n{`H$ gào_ B{V AZwÛoJmW©_². ñWmZ§ _pÝXa_². VXb‘>manyd©H$_od ^JdXb‘>aU§
gm_J«rZ²gm| ^pŠVnyd©H$ lrH¥$îU_y{V©H$mo nyOZ H$aZm|. gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§ H$hV h| H$V©ì`_² B{V AW©…Ÿ&&230Ÿ&&
Omo na_mË_m gd©ì`mnr h|, gmo H$Ny> _y{V©H$m| N>m§{S>Ho$ gd©ì`mnr Zmht h|. AWm©V²
gd©ì`mnr hmo`doV| {ZO_y{V©_|hþ {dÚ_mZ² Vmo h| hr. Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo Egr
dó¡:Ÿ=Ÿdó `m{VŸ=ŸàmßV H$ao
ì`mnH$Vm Vmo na_mË_mH$s AewÕ OwJwpßgV nXmW©Z²_|hþ ho, gmo Vhm§hþ Š`m|
^JdËnyOZH$mo CnXoe Zmht H$aV hmoŸ? Vhm§ H$hV h| Omo OwJwßgmOZH$ AewÕ Am^aU¡:Ÿ=ŸAm^yfUHo$Ûmam VWmŸ=Ÿdm àH$magm|
AmH$ma qH$dm _y{V©Z²_| gd©ì`mnr na_mË_mHo$ nyOZHo$ _ÝÌ qH$dm {d{Y emóJmoMa A{nŸ=Ÿhþ ñWmZmnwa:ga§Ÿ=ŸñWmZm{X nyd©H$
hmoV Zmht ho n[a _yb AmH$maHo$ ê$ndmar _y{V©_| gmH$ma-ì`mnH$ na_mË_mHo$ `WmŸ=ŸOm àH$magy§ (Ÿ^JdÝ_y{V©:Ÿ) gào_Ÿ=Ÿào_ g{hV
nyOZH$s _ÝÌ-{d{Y emóJmoMa hoŸ&&229Ÿ&& gwÝXaVm§Ÿ=ŸgwÝXaVmHw§$ Ab‘w>duVŸ=Ÿe¥§Jmao
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
469 470
^mdmW© : ^JdËñdê$nHo$ {~amOdoHo$ ñWmZHo$ Ab‘>aU nyd©H$ dóZ²gm| VWm ^mdmW© : n[admaHo$ ^m`m© Am{X gXñ` `{X AZwHy$b hm|` Vmo {dZgm|hþ ^JdËgodm
Am^yfUZ²gm| ^JdÝ_y{V© Oog| gwÝXa Xe©Z Xoddo mar ~{Z Om` Vog| gào_ ^JdÝ_y{V©H$y hþ§ H$amdZr. n[a do `{X CXmgrZ hm|` Vmo Z H$amdZr, AWm©V² Amnw hr H$aZr. Aé
e¥§Jmam{X YamdZoŸ&&230Ÿ&& `{X do ^JdËgodmH$mo {damoY H$aV hm|` Vmo {dZH$mo n[aË`mJ H$aZmo. gmo H$mhoVoŸ?
Vhm§ H$hV h| Omo {dîUw{d_wIH$mo g§J H$[admo _hmZ ~mYH$ ho. VmV| Ego
Q>rH$m : ^pŠV_mJ©Ho$ AZwgma hr ^JdËgËH$ma H$aZmo `mo½` ho. Oog| AË`ÝV {dîUw{d_wI ^m`m©{X n[admaOZZ²Ho$ Ë`mJ_| H$Ny> Xmof Zmht hoŸ&&231Ÿ&&
gwÝXaVm àH$Q> hmo` Egr ar{Vgm| ào_gm| dó-Am^yfU YmaU H$amdZo. ào_ g{hV
godm H$[adogm| {MÎmH$mo CÛoJ {_Q>o ho. àW_ _pÝXaH$s gmohZr, _pÝXadó, Q>rH$m : ór-nwÌm{XH$Z²gm|hþ gXm ^JdËgodm H$admVo ahoZmo. Š`m|H$o godm_| ghm`VmH$s
{N>S>H$md, _m§S>Zm Am{XH$Z²gm| godm H$aZr. `m àH$ma MÝXmodm, {nN>dmB©, Anojm aho ho. nwéf à^yZ²H$m| dó-Am^yfUm{X YmaU H$amd| {OVZo g_`_| ór
qghmgZ, e¡æ`mOr Am{X nXmW©Z²H$s godmhþ àW_ hr H$a amIZr. Vmgm| g_`n| ì`ÄOZ {gÕ H$abo Vmo ^moJ Am`do_| {dbå~ Zmht hmo`. `{X ór-nwÌm{XH$Z²H$s
{dbå~ Zmht hmo`Ÿ&&230Ÿ&&
Ed§ àd¥Îmñ` ^m`m©XrZm§ {d{Z`moJ_² Amh ^m`m©{XaZwHy$bíMoX² B{V. ^JdËgodm H$[ado_| CXmgrZ d¥{Îm hmo`, AWm©V² godm_| àr{V Zmht hmo` Vmo
{dZgm| godm Z H$admdo, Amn ñd`§ hr godm H$ao. Š`m|Ho$ AmJ«h H$aHo$ ór-
^m`m© { XaZw H y $ bíMo V ² H$ma`o X ² ^JdpËH« $ `m_² Ÿ && nwÌm{XH$Z²gm| godm H$adm`do_| CZHw§$ Šboe hmo` Amoa Šboeg{hV H$ar ^B©
CXmgrZo ñd`§ Hw $ `m© V ² à{VHy $ bo J¥ h § Ë`Oo V ² Ÿ && godmH$mo A“rH$ma ^JdmZ² Zmht H$a| h|. `{X órnwÌm{XH$ à{VHy$b AWm©V² godmHo$
{damoYr hm|`, AmnwZ²H$m|hþ godm H$[ado Zmht XoV hm|`, Vmo CZHw§$ N>m§{S> XoZ|. godmgm|
VÎ`mJo Xy f U§ ZmpñV `Vmo {dîUw n am¶w I m…Ÿ&&231Ÿ&&
à{VHy$b ^`o {dZm órnwÌm{XH$Z²Ho$ Ë`mJ_| Xmof ho.
Q>rH$m : OrdZ{Zdm©hH$mo àH$ma {XImdo h|. gd©WmŸ=ŸH$moB© àH$maH$s Or{dH$m Z ^mdmW© : H$moC H$Nw> H$Qw> ~mV H$ho V~ dm ì`pŠVHo$ _wIgm| à^w _oamo A{^_mZ
hmo` Vmo àha ^a ^JdËgodm H$aHo$ nmN>| A{Z{fÕ Cnm`gm| OrdZ(Ÿ=ì`mnmam{XH$Ÿ) Xya H$[admo MmhV h| Egr ^mdZm H$[aHo$ {MÎmH$m| Aì`mHw$b am{Idmo C{MV ho.
H$ao. (Ÿnm[adm[aH$Ÿ) naånamgm|hþ `{X {Z{fÕ d¥{Îm Mbr AmVr hmo` Vmo dmHw§$hþ AàmßV {df`Z²_| d¡am½` Aé àmßV {df`Z²_| n[aVmof H$~hþ N>m§S>Zo ZmhtŸ&&233Ÿ&&
N>moS> XoZmo `mo½` ho. `Ú{n ^pŠV_| g~ OrdZ²Hw§$ A{YH$ma ho naÝVw AmhmaH$s
ew{Õ ^`ogm| gËdew{Õ, AWm©V² AÝV…H$aUH$s ew{Õ hmo` ho. Vmgm| ewÕd¥{Îmgm| Q>rH$m : `o godm AmÝVar` _w»` ho. AWm©V² Oog| lrJ“mOrH$mo àdmh g_wÐ_|
Or{dH$m H$aZr. gd©Xm A{dpÀN>ÝZ {_bVmo aho ho dm àH$magy§ ào_ßbwV hmo`H|$ gd©Xm lrH¥$îU_|
_ZH$s A{dpÀN>ÝZ J{V amIZm| "_mZgrgodm' ho. `o _w»` ho. Oog| ~m{ha-Xohgm|
{O{dH$mHo$ H$m`©_| bJo ^`o {MÎmH$m| nmN>mo ^JdmZ²_| bJm`doHo$ AW© Cnm` godm H$[ado_| godm{damoYr nXmW©H$mo Ë`mJ ho Eg| ^rVa-öX`_| godm H$[ado_|hþ Omo
~Vmdo h| nR>oÀM B{V. {Z`_nyd©H$ lr^mJdVH$mo nmR> H$aZmo. WmoS>rhþ ~{h_w©IVm {damoYr hm|` CZHo$ Ë`mJH$mo dU©Z H$ao h| gdª ghoV B{V.
àVrV hmo` Vmo lr^mJdVH$mo nmR> H$aZmo. `o hr ^JdmZ²_| {MÎm bJm`doH$mo Cnm`
hoŸ&&232Ÿ&& Oog| ñdê$ngodm H$[ado_| J¥hH$s ì`mHw$bVm Xya H$aZr Amdí`H$ ho Eg| hr
AmÝVagodm H$[adoHo$ AW© öX`H$s ì`mHw$bVmHw§$ Xya H$aZrhþ Amdí`H$ ho. Oogmo
EVX² ^OZ_² AmÝVa§ _w»`_². VÌ `Wm ~{h^©OZo à{VHy$bn[aË`mJ: VWm H$ï> eÌwHo$ ~mU bJdogm| Zmht hmo` ho Egmo Xwï>Z²Ho$ ~MZZ²gm| öX`_| jmo^ hmo`
AmÝVa^OZo@{n à{VHy$bn[aË`mJ_² Amh gdª ghoV B{V. ho. `{X CZHo$ dMZgm| öX` ì`mHw$b hmo` Vmo ^rVaH$s godm (ŸAmÝV^©OZŸ) Zmht
~Z gHo$. Vmgm| Xwï>dMZZ²H$m| AnZo {hVH$mar g_w{PHo$ gw{Z boZo. `{X do dMZ
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
473 474
AË`ÝV {déÕ hm|` Vmo ""lrH¥$îU hr _mogm| Amkm H$a| h| Ho$ ~{h_w©I hmo`H|$ Zmht hr ""XohHo$ AÝV_| _| Adí` H¥$VmW© hmoD§$Jmo'' Egmo ÑT> {ZíM` am{IHo$ Ohm§ Vm§B©
ahZm|'' Eg| g_w{P boZmo. naÝVw öX`_| jmo^ Zmht hmo`do XoZmo. CÎm_ JwéH$s Omo ~Z gHo$ Vhm§ Vm§B© ~møgodmŸ-VZwOm-{dÎmOm VWm AmÝVagodmŸ-_mZgrHw§$ H$aVmo
Xmo` {ejm CZHw§$ `mX amIZm| (ŸCÎm_JwéÛ`Ho$ gå~ÝY_| lr^mJdVHo$ 7Ÿ&13Ÿ&34 aho. `o g~ D$na H$ømo CnXoe hrZm{YH$mar VWm _Ü`_m{YH$mar Ho$ AW© ho.
_|hþ XoIZmoŸ). d¡am½` Ed§ gÝVmof H$~hþ Zmht N>moS>Zo. AmgpŠV am{Idogm| H$nmoV CÎm_m{YH$marH$m| Vmo ^JdËgmjmËH$ma hmo`dogm| godm_| AmZÝX àH$Q> hmo` Omdo
Oogo ór-nwÌm{X g{hV Omb_| \§$g J`mo Ego AmgpŠV am{Idogm| J¥hñWr \§$g ho. {\$a dmo ""{dZm_ËgodZ§ OZm…'' (Ÿ^mJ.nwam.3Ÿ&29Ÿ&13Ÿ) _wpŠVHw§$hþ Zmht
Omdo ho. Vmgm| d¡am½` amIZm|. gÝVmof am{Idogm| {n“bm doí`m H$mÝVmem N>m§{S>Ho$ Mmho ho. godmHw§$ ñdV…nwéfmW©ê$n _m{ZH|$ dmHo$ AmZÝX_| {Z_½Z ^`mo gd©Xm godm
gwInyd©H$ gmo` JB©. Vmgm| gÝVmof H$~hþ Zmht N>moS>ZmoŸ&&233Ÿ&& hr H$aVmo aho ho.
Ed§ ghZo ho V w ^ y V § {dMma_² Amh EVX² B{V. Vhm§ _ÝX-_Ü`_m{YH$mar `o e‘>m H$a| Ho$ h_gm| gd©Xm Vmo godm Zmht ~Z
EVX² Xo h mdgmZo Vw H¥ $ VmW© … ñ`mZ² Z g§ e `…Ÿ&& gHo$Ÿ! VmH$mo `o CÎma ho Ho$ EH$ dma H$ar ^B© ào_ g{hV EH$hþ godm na_nwéfmW©Hw§$
B{V {ZpíMË` _Zgm H¥ $ îU§ n[aMao V ² gXmŸ&&234Ÿ&& Xododmar ho. lr^mJdV_| {bIo h| ""gH¥${XîQ>‰m{Xnwéf§ néfmo `m{V gmå`Vm_²''
(Ÿ^mJ.nwam.6Ÿ&18Ÿ&66Ÿ) AW©Ÿ: EH$ ~oa nyOZ H$aHo$ nwéf ^JdmZ²Ho$ g_mZVmHw§$
^¥VH$… g_`{_d XohmdgmZ_od {MÝV`oV². EH$m{n n[aM`m© gH¥$V² H¥$Vm
àmßV hmo` Omdo ho. Vhm§ e‘>m hmo` Omo EH$ godmgm| hr H¥$VmW©Vm hmo` Om`Jr V~
na_nwéfmW©Xm B{V. na§ {dÚ_mZXohñ` {ZîH¥$Ë`Wª gXm n[aMaoV²Ÿ&&234Ÿ&&
gd©Xm godm Š`m| H$aZmoŸ? Egr e‘>m Zmht H$aZr. Š`m|Ho$ ~m{haH$s godm_| XohH$mo
OrdHo$ D$na ~S>mo CnH$ma ho. Vmgm| dmHo$ ~Xbo_| OrdHw§$hþ Xohgm| godm H$am`Ho$
EVX²XohmdgmZoŸ=Ÿ`m XohHo$ B{VŸ=ŸEgmo XohHw§$ H¥$VmW© H$aZm| `mo½` ho. {ZË`àb`njHo$ AZwgma Xoh jU-jU_| AÝ`
AdgmZ ^`on|, VwŸ=ŸVmo _ZgmŸ=Ÿ_Zg hmoVr Mbr Om` ho. CZ jU-jU_| CËnÝZ hmo`dodmao XohZ²Hw§$ H¥$VmW© H$[adoHo$
H¥$VmW©:Ÿ=ŸH¥$VmW© {ZpíMË`Ÿ=Ÿ{ZíM` H$[aHo$ AW© H$moB©^r jU godmŸ{dZm Zmht ahZm| M{h`o. VWm XÊS>m{X YmaU H$aZm| Oogo
ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo`Jmo (ŸVÌŸ=ŸVm_|Ÿ) gXmŸ=Ÿh_|em, H¥$îU§Ÿ=ŸH¥$îUH$s kmZrXohH$mo {ZíM` H$am`dodmamo ho Vog| ^ŠVXohH$mo {ZíM` H$am`dodmar
godmŸhoŸ&&234Ÿ&&
g§e`: Z (ŸApñVŸ)Ÿ=Ÿe‘>m Zmht ho n[aMaoV²Ÿ=Ÿn[aM`m© H$ao
ZZw Šd Xoeo, H$W§ dm n[aMaoX²Ÿ? B{V AmH$mL²>jm`m_² Amh gdm©nojm_²
B{V.
y§^mdmW© : `m XohHo$ Ny>{Q>don| _moH$m| ^JdËàmpßV {ZpíMV hr hmo`Jr Egmo _Z_|
gdm© n o j m§ n[aË`Á` ÑT>§ H¥ $ Ëdm _Z… pñWa_² Ÿ &&
ÑT> {dídmg am{IHo$ gd©Xm H¥$îUH$s n[aM`m© (Ÿ^OZŸ) H$aZrŸ&&234Ÿ&&
ÑT>{dídmgVmo `w Š Ë`m `Wm {gÕço V ² VWmMao V ² Ÿ &&
d¥ W mbmn-{H« $ `m-Ü`mZ§ gd© W ¡ d n[aË`Oo V ² Ÿ &&235Ÿ&&
Eg| ghZ H$[adoH$mo H$maU `o ho Ho$ Oog| bmoH$_| godH$ ñdm_rH$s godm H$aVo
g_` `o ÑT> {dídmg amIo ho Ho$ ""godmHo$ AÝV_| \$b Adí` {_boJmo. Vmgm| H$~ gmnoj_² Ag_Wª ^dVr{V _yb§ ^JdXW} ñWmn{`Ëdm gmYZm^mdmX² d¡H$ë`§
godm nyar hmo`-H$~ \$b {_bo'' Eg| hr ""H$mb§ àVrjZ² {d_Xmo {d_Ëga…'' OmV_{n {Zdm`© {MÎm§ ^JdË`od pñWarH¥$Ë` `Wm nwÌ… {nV[a _mV[a dm {dídmg§
BË`m{X dmŠ`mZwgma ZmaXOr AnZr _¥Ë`wH$s ~mQ> XoIVo-XoIVo ^JdV²ñ_aU- H$amo{V VWm ÑT>{dídmgmo bm¡{H$H$`wŠË`m `W¡d nyOm {gÕç{V VW¡d H$V©ì`{_{V
H$sV©Z nam`U aho Am`o hVo. XohmÝV ^`o nrN>o ^JdËnmf©X hmo` J`o. `m àH$ma bm¡{H$H$`wpŠVaod Cn{Xï>m. VÚwpŠV{gÕçWª d¥Wmbmnm{XH§$ àmßV§ {ZfoY{V d¥Wmbmn
B{V. H$m`-dmL²>-_Zgm ñd^mdV… àd¥Îmm§ {H«$`m§ Ë`OoV²Ÿ&&235Ÿ&&
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
475 476
dmUrgm| d¥Wm ^mfU Zmht H$aZmo. earagm| d¥Wm Moï>m Zmht H$aZr. _Z_| d¥Wm
gdm©nojm§Ÿ=Ÿg~ AnojmZ²H$mo `WmŸ=ŸOm àH$magy§ bm¡{H$H$ nXmW©Z²H$mo Ü`mZ Zmht H$aZm|Ÿ&&235Ÿ&&
n[aË`Á`Ÿ=ŸË`mJ H$[aHo$ (_Z:ŸÑT>§ŸpñWa§){gÕçoV²Ÿ=Ÿhmo`
_Z:Ÿ=Ÿ_ZHw§$ VWmŸ=ŸVog|, AmMaoV²Ÿ=ŸAmMaU H$ao `X² - `X² Bï>V_§ bmo H o $ `ÀMm{V{à`_mË_Z…Ÿ&&
ÑT>§Ÿ=ŸÑT> d¥WmŸ=ŸAZmdí`H$ `oZ ñ`mZ² {Zd¥©{VpíMÎmo VV² H¥$îUo gmY`oX² Y«wd_²Ÿ&&236Ÿ&&
H¥$ËdmŸ=ŸH$[aHo$ Ambmn{H«$`mÜ`mZ§Ÿ=Ÿ~mobZmo-{H«$`m- ^JdËgodm`m_{n pŠbï>§ Z g_n©`oV². VV² pŠbï>§ {Ì{dY§ 1.ŸbmoH$pŠbï>§
ÑT>{dídmgVmoŸ=ŸÑT> {dídmggm| -Ü`mZHw§$, gd©WmŸ=Ÿg~ àH$magm| 2.ŸAmË_pŠbï>§ 3.Ÿ{MÎmpŠbï>§ M B{V. AV: ApŠbï>§ {Zê$ß`Vo. bmoHo$ `X²-`X²
Bï>V__² Am_«-Ðmjm{X, AmË_Z: AË`ÝV§ {à`§ Xw½Ym{X, gÝ_mJm}nm{O©V§, Z
`wŠË`m (ŸMŸ)Ÿ=ŸAmoa `wpŠVgm| EdŸ=Ÿ{ZpíMV ê$ngm|
AÝ`ofm§ ^mJê$n_², {MaH$mb_ZmoaW{MpÝVV_², AÝV…H$aU{à`_². VoZd¡ {MÎm{Zd¥{© V….
pñWa§ (ŸH¥$ËdmŸ)Ÿ=ŸpñWa H$[aHo$ n[aË`OoV²Ÿ=ŸnyU©ê$ngy§ N>moS>o BVa{ZfoYmW©_² EVX² CŠV_²Ÿ&&236Ÿ&&
bmoHo$Ÿ=ŸbmoH$_| {MÎmoŸ=Ÿ{MÎm_|, `oZŸ=ŸOmgy§
`X²Ÿ-Ÿ`X²Ÿ=ŸOmo-Omo {Zd¥©{V:Ÿ=ŸàgÝZVm
^mdmW© : H$mhþgm| H$Ny> Anojm Z am{IdoV| _Z_| ÑT>Vm {gÕ hmoV ho. Vog| hr ÑT> Bï>V_§Ÿ=Ÿg~gy§ A{YH$ŸA{^b{fV ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo`, VX²Ÿ=Ÿdmo
{dídmgV| Aé `wpŠV (ŸMmVwarŸ)V| _Z pñWa hmo` gH$V ho. gmo _ZH$s ÑT>Vm Aé
MŸ=ŸVWm, `V²Ÿ=ŸOmo Y«wd§Ÿ=Ÿ{ZpíMV
pñWaVm ~Zr aho Vogmo hr AmMaU H$aZmo M{h`o. (ŸH$m`m, dmUr, Aé _Z gm|Ÿ)
d¥Wm {H«$`m, d¥Wm Ambmn VWm d¥Wm Ü`mZ H$~hþ Z H$aZmoŸ&&235Ÿ&& AmË_Z:Ÿ=ŸAmnwZ²Hw§$ H¥$îUoŸ=ŸH¥$îUHo$ {Z{_Îm
Q>rH$m : AWdm ""d¡Ymon`moJmod©[aVñ` ^y`mo d¡Ymon`moJ… à{Vn{Îm- éÀ`Vo'' A{V{à`§Ÿ=ŸAË`ÝV {à` gmY`oX²Ÿ=Ÿbmdo
(Ÿ Ÿ) Vhm§ H$moZ Xoe_| Ho$go n[aM`m© H$aZr Egr AmeL²>H$m ^B© Vhm§ Amkm H$ao
h| gdm©nojm_² B{V. g~ AnojmZ²Hw§$ N>m§{S>Ho$ AWm©V² ^JdmZ²Ho$ AW© ñWmnZ ^mdmW© : H$moD$ dñVw AkmZ, ^«_ AWdm Xwì`©gZ Ho$ _mohV| H$moCH$m| AmN>r
H$aHo$, _ZHw§$ ^JdmZ²Ho$ AW© An©U H$aHo$, godmHo$ gm{hË`_| AeŠ`Vmgm| H$moB© bmJVr hmo` VmoD$ bmoH$_| OmH$m| J{h©V _mZr OmVr hmo` VmH$mo g_n©U à^yZ²H$m|
nXmW©H$s hrZVm Xo{IHo$ öX`_| CËnÞ ^B© Omo {dH$bVm dmH$mo {ZdmaU H$aHo$, Z H$aZmo, n[a bmoH$_| OmH$m| Bï>V_ _mÝ`mo OmVmo hmo` gmohr dñVwH$mo g_n©U
AWm©V² ""_mVm-{nVm nwÌH$mo {hV hr H$ao ho Ego ^JdmZ² _oamo {hV hr H$a|J|'' Egmo à^yZ²H$m| H$aZmo. Vog|hr nw{ï>^pŠV_mJ©_| d«Om{YnHo$ ^mdV| godmH$mo ^md am»`mo
ÑT> {dídmg H$aHo$, {MÎmHw§$ ^JdmZ²_| hr pñWa H$aHo$ Oogr ar{Vgm| godm {gÕ ho gmo d«Obrbm_| Omo dñVw à^yZ²H$m| éMV ho VmH$mo g_n©U H$aZmo. Om dñVwHo$
hmo` dogo hr ~aVmd H$aZm|. ""_XW}îd“Moï>m M'' (Ÿ^mJ.nwam.11Ÿ&19Ÿ&22Ÿ) ^JdËgodm_| g_n©U H$[adoV| AÝVV: {MÎm_| Šboe hmoVmo hmo` Egr AgÝ_mJm}nm{O©V
`m dmŠ`_| ""_oao hr AW© ^ŠVZ²Hw§$ A“Z²H$s Moï>m H$aZr M{h`o'' `o Omo ^JdmZ²Z| dñVyZ²H$mo g_n©U à^wgodm_| Z H$aZmo n[a OmHo$ g_n©UV| {MÎm_| na_ gwI CnOVmo
Amkm H$sZr ho `mgm| godmH$mo hr lr_wIgm| CnXoe XrZmo ho. {MÎmH$m| EH$mJ« amIo hmo` VmH$mohr g_n©U ^JdËgodm_| H$aZmoŸ&&236Ÿ&&
{~Zm H$sZr ^B© godm Am{YX¡{dH$s Zmht hmo`. Vmgm| {MÎmHw§$ EH$mJ« amIZm|.
{OVZo_| godm-gmYZ {gÕ hmo` CVZmo hr Cnm`MmVw`© H$aZmo, A{YH$ Zmht Q>rH$m : Šboe a{hV gÝ_mJ©gm| Cnm{O©V gmYZgm| godm H$aZr. AÝ`m`gm|
H$aZmo. godmW© bm¡{H$H$ Cnm` H$[ado_| ~{h_w©IVmhþ Zmht hmo` ho. bm¡{H$H$ AWdm Šboenyd©H$ Cnm{O©V nXmW©Z²Hw§$ ^JdmZ²Ho$ AW© An©U Zmht H$aZmo.
Cnm`m{X H$aVo g_` Xoh-dmUr-_Z BZH$s d¥Wm Moï>m Zmht H$aZr. AWm©V²
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
477 478
pŠbð>nXmW© VrZ àH$maH$mo hmodo hoŸ: 1.ŸbmoH$ Om_| Šboe nmdo, 2.ŸAmË_m ^mdmW© : lrR>mHw$aOrHo$ qghmgZ, IÊS>-nmQ>, MmoH$s, eæ`m Am{XHo$ dóZ²H$mo
Om_| Šboe nmdo Ed§ 3.Ÿ{MÎm Om_| Šboe nmdo. Ego nXmW© ^JdmZ²Ho$ AW© An©U àjmbZ, Vog|B© ^moJ Y[adoHo$ nmÌZ²Hw§$ _m§OZmo, Vog| _Q>H$s_| Ob ^aZmo Am{X godm
Zmht H$aZ|. ñd`_od ^pŠV^mdgm| H$aZr. Ho$db àmV:H$mb_| AWdm àmV:Ÿ-Ÿ_Ü`mÝh `m|
Xmo` {~[a`m§ AWdm àmV:Ÿ-Ÿ_Ü`mÝhŸ-Ÿgm`§ `m| VrÝ`mohr {~[a`m§ ^JdËgodm
AmJ| ApŠbï> nXmW©H$mo {Zê$nU H$a| h|Ÿ: ""`Ú{Xï>V_§ bmoHo$ `ÀM{V H$aZrŸ&&237Ÿ&&
{à`_mË_Z…'' (Ÿ^mJ.nwam.11Ÿ&11Ÿ&41Ÿ) `o AmYmo íbmoH$ lr^mJdV
EH$mXeñH$ÝYmoŠV ^JdÛmŠ` ho. bmoH$_| Omo Bï>V_ AWm©V² AË`ÝV A{^bmfmHo$ Q>rH$m : godm _w»` ho, nyOm _w»` Zmht ho. Vmgm| godm`mo½` nXmW©Z²H$mo gÄM`
`mo½` Omo dñVw hmo`; Oog| XmI, Am_«\$b, Ho$bm Am{X; VWm Omo dñVw AmË_mH$m| H$[ado_| n[al_ nS>Vmo g_wPH|$ godm N>mo{S>Ho$ Ho$db _ÝÌZ²gm| _Z_| nyOm H$[ado_|
AË`ÝV ß`mar hmo` Oog| Xw½Y, ZdZrV Am{X; `o dñVwhþ gÝ_mJ©gm| Cnm{O©V H$ar nam`U Zmht hmo` OmZm|.
^B© hm|`, AÝ`m`, Mmoar Am{Xgm| bmB© JB© Z hm|`; VWm H$moB©H$mo {dZ dñVyZ²_| ""AmXa… n[aM`m©`m_²'' (Ÿ^mJ.nwam.11Ÿ&19Ÿ&21Ÿ)
{hñgm Zmht hmo`; VWm Om nXmW©H$mo ~hþV H$mbgm| _ZmoaW hmo` aømo hmo`; Om ""{dZm_ËgodZ§ OZm…'' (Ÿnyd©dV²Ÿ)
nXmW©Ho$ àmßV hmo`dogm| {MÎm_| AmZÝX Amdo-ŸEg| nXmW© ^JdmZ²Hw§$ An©U H$aZ|.
""godmZwaŠV_Zgm_^dmo{n \$ëJw'' (Ÿ^mJ.nwam.5Ÿ&14Ÿ&44Ÿ)
BZgm| BVa nXmW©Z²H$mo {ZfoY H$[adoHo$ AW© `o H$WZ {H$`mo hoŸ&&236Ÿ&&
BË`m{XH$ dmŠ`Z²_| godm hr _w»` amIr ho. AmJo gmYZ_| nyOm H$[adoH$mo
CnXoe {H$`mo ho Vhm§hþ ^JdmZ²Ho$ g_rn pñWV hmo`Ho$ dó, Ab‘>ma Am{X YmaU
godm _w»`m, ZVw nyOo{V _ÝÌ_mÌnyOmnamo Z ^doX² B{V Ame`oZ Amh ñd`§ H$am`doH$s Omo àYmZ godm ho dmH$mo "nyOm'eãXgm| J«hU H$aZmo, doXmoŠV VWm
n[aMaoX² B{V. VÝÌmoŠV nyOmH$mo dhm§ J«hU Zmht ho. dm nyOmH$mo àH$ma VWm \$b godmHo$ àH$ma-
ñd`§ n[aMao X ² ^ŠË`m dóàjmbZm{X{^…Ÿ&& \$bgm| {^ÝZ ho. ja-Ajagm| CÎm_ Omo na~«÷ nwéfmoÎm_ lrH¥$îU h| gmo Ho$db
EH$H$mb§ {ÛH$mb§ dm {ÌH$mb§ dm{n ny O `o V ² Ÿ &&237Ÿ&& ^pŠVgm| hr àmßV hmodo h|.
Y_m©WV© m§ ì`mdV©`{V ^ŠË`m B{V. dóàjmbZ_² A{V~{ha“{_{V VX²Jh« U_². ""Zm`_mË_m àdMZoZ bä`mo Z _oY`m'' (ŸH$R>.Cn.2Ÿ&23Ÿ)
àYmZmd¥Îmm¡ A“m{Z AmdV©ÝVB{V àYmZmd¥{Îm_² Amh EH$H$mb_² B{V. AZoZ ""Zmh§ doX¡Z© Vngm Z XmZoZ Z MoÁ``m'' (Ÿ^J.JrVmŸ11Ÿ&23Ÿ)
~hþH$mb_{n nyOZ§ {Zê${nV_²Ÿ&&237Ÿ&& ""Z amoY`{V _m§ `moJmo Z gm’ç§ Y_© CÕdŸ!,
Z ñdmÜ`m`: VnñË`mJ…'' (Ÿ^mJ.nwam.11Ÿ&12Ÿ&1Ÿ)
dóàjmbZm{X{^:Ÿ=Ÿdó YmoZo EH$H$mb§Ÿ=ŸEH$ g_` BË`m{X lw{V-ñ_¥{V-nwamUZ²Ho$ dmŠ`Z²gm| `k, XmZ, nyOm, Vn, `moJ Am{X
BË`m{Xê$n ~{ha“godm {ÛH$mb§Ÿ=ŸXmoŸg_` {OVZ| gmYZ ho CZgm| na~«÷H$s àmpßV Zmht hmo` ho `o ~mV {gÕ hmodo ho.
ñd`§Ÿ=ŸAmnw, ^ŠË`mŸ=Ÿào_gm| dmŸ=ŸAWdm, {ÌH$mb§Ÿ=ŸVrZ g_` ""^ŠË`mh_oH$`m J«mø…'' (ŸVÌ¡dŸ11Ÿ&14Ÿ&21Ÿ)
(Ÿ^JdÝV§Ÿ=Ÿ^JdmZ²H$m|Ÿ) dmŸ=ŸAWdm, A{nŸ=Ÿhþ ""^ŠË`¡d Vw{ï>_ä`o{V'' (ŸVÌ¡dŸŸ)
n[aMaoV²Ÿ=Ÿn[aM`m©/godm H$ao nyO`oV²Ÿ=Ÿgodm H$ao ""Y_m©Z² g³Ë`Ë`Á` `… gdm©Z²
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
479 480
_m§ ^OoV² g gÎm_…'' (ŸVÌ¡dŸ11Ÿ&11Ÿ&32Ÿ), ^pŠV_mJ©_| Am`o OrdZ²Hw§$ Ohm§ Vm§B© ào_Ûmam à^wH$mo A{^àm` {d{XV Zmht hmo`
""Vñ_mV² Ëd_wÕdmoËg¥Á` MmoXZm§ à{VMmoXZ_²'' (ŸVÌ¡dŸ11Ÿ&12Ÿ&14Ÿ) Vhm§ Vm§B© {OZ ^ŠVZ²Hw§$ à^wZ²H$mo A{^àm` {d{XV ho, {OZHo$ AmYrZ à^w hmo`
BË`m{X ^JdmZ²Ho$ dmŠ`Z²gm| ^pŠVH$[aH|$ hr nwéfmoÎm_ na~«÷H$s àmpßV aho h| CZHo$ AmMaUZ²Ho$ AZwgma AmMaU H$aZmo M{h`o. ""Xodmgwa_Zwî`ofw
hmo` ho `o {gÕmÝV ho. Vhm§ "^pŠV'eãX ""^O² godm`m_²'' YmVwgm| {gÕ hmo` _X²^ŠVmM[aVm{Z M'' (ŸVÌ¡dŸ10Ÿ&28Ÿ&1Ÿ) Oogo do godm H$a| dogo hr godm
ho. Vmgm| "^pŠV'Zm_ godmH$mo ho. lw{V-ñ_¥{V-VÝÌZ²_| dm godmH$mo àH$ma H$aZmo M{h`o. Vhm§ ñd`§ ewÕ hmo`H|$ VWm godmHo$ gmYZ J¥h-Ðì`m{XH$Z²Hw§$ ewÕ
{XIm`mo ho Ego _mÝ`mo Om` Vmo lw{V-ñ_¥{VHo$ H$ho ^`o AÝ` gmYZZ²gm| H$aHo$ H¥$îUgodm H$aZmo.
na~«÷àmpßVH$mo {ZfoY ho Vog| ^pŠVÛmamhþ na~«÷àmpßVH$mo {ZfoY {gÕ hmo`Jmo. ""Bï>§ XÎm§ Vnmo OßV§ {dÎm§ `ÀMmË_Z… {à`_²,
`{X Ego hr _mZ| Vmo ""^ŠË`mh_oH$`m J«mø…'' (Ÿnyd©dV²Ÿ) BË`m{X dmŠ`Z²_| XmamZ² gwVmZ² J¥hmZ² àmUmZ² `V² nañ_¡ {ZdoXZ_²,
""EH$ ^pŠVÛmam hr _oar àmpßV hmo` ho'' `o {bIr ho Vmgm| {damoY Amdo ho. Vmgm| _{` gÄOm`Vo ^pŠV: CÕdmË_{Zdo{XZm_²''
lw{V-ñ_¥{V-VÝÌZ²_| _w»` ^pŠVH$mo {dYmZ Zmht ho. lrH¥$îUZ|hþ (ŸVÌ¡dŸ11Ÿ&19Ÿ&24Ÿ) BË`m{X ^mJdVHo$ dmŠ`mZwgma ór, nwÌ, Ðì`, Xohm{X
""^pŠV`moJ… nwa¡dmoŠV…'' (ŸVÌ¡dŸ11Ÿ&19Ÿ&19Ÿ) g{hV AmË_mHw§$ ^JdmZ²Ho$ AmJ| {ZdoXZ H$[adogm| `o g~ nXmW© ewÕ hmo` Omdo
""VmZm{dXZ² _æ`Zwg“~Õ{Y`… ñd_mË_mZ_XñVWoX_²'' h| `o hr AmË_{ZdoXZH$mo àH$ma lrdëb^mMm`©OrHo$ à{V gmjmV² ^JdmZ²Zo
(ŸVÌ¡dŸ11Ÿ&12Ÿ&12Ÿ) n{dÌm EH$mXerHo$ {XZm§ am{Ì_| Amkm {H$`mo ho dmo lrdëb^mMm`©OrZo
""Ho$dboZ{h ^mdoZ Jmoß`mo Jmd… IJm _¥Jm…'' (ŸVÌ¡dŸ11Ÿ&12Ÿ&8Ÿ) "{gÕmÝVahñ`'_| dU©Z {H$`mo ho. {ZdoXZ H$[adogm| g~ nXmW©_|gm| AnZm| gå~ÝY
Xya hmo` Omdo ho. ~«÷gå~ÝYr AWm©V² ""g~ nXmW© ^JdmZ²Ho$ h|'' Egr ~w{Õ hmo`
BË`m{X dmŠ`Z²gm| doX_ÝÌm{X{d{Ygm| a{hV ~«OdmgrZ²H$s ^pŠVHw§$ _w»`
Om` V~ godmH$s `mo½`Vm hmo` ho. Vm nrN>o nyU© ^ŠVZ²Z| Oog| à^wZ²H$s BÀN>mZwgma
amIr ho. Oog| EH$ ñdm_rHo$ Xmo godH$ h|. EH$ godH$ _m{gH$ Ðì` bodoHo$ AW©
godmHo$ H«$_ ~m§Yo h| CZHo$ AZwgma KÊQ>m, e’ZmX Am{Xgm| bo`H|$ e`Z n`©ÝV
Om H$m`©H$s ñdm_r Amkm H$aVmo Omdo ho dm H$m`©Hw§$ dmo H$aVmo Omdo ho. Xygamo
godm H$aZm|. Vhm§ KÊQ>m-e’ZmXm{XH$ doX-VÝÌmZwgma `m _mJ©_| Š`m| hmod| h|Ÿ?
godH$ g~ H$m_Zm N>m§{S>Ho$ ñdm_rH$s godmHw§$ hr na_\$b _m{ZHo$, AmkmH$s
Egr e‘>m Zmht H$aZr. ^Jd{XÀN>mZwgma hr e’ZmXm{X H«$_ AmMm`©Z²Z| ~m§Yo
Anojm Z am{IHo$, ñdm_rH$s A{^bmfmHo$ AZwgma AmJo-gw§-AmJ| ào_nyd©H$ gd©
h|, VÝÌmZwgma Zmht h|. àg“Ÿ:
godm H$ao ho. n{hbo godH$Ho$ g_mZ d¡{XH$-VmpÝÌH$ ^pŠVdmaoHw§$ g_wPZmo. AWm©V²
Oogo-Oogo doX VWm VÝÌ _| ^JdmZ² nyOm H$[adoH$s Amkm H$a| h| dmHo$ AZwgma
dmo godH$ ñdJm©{X AWdm _wpŠV Am{X nXmW©Ho$ AW© nyOm H$aVmo Omdo ho. Xygao àW_ lrZmWOrHo$ `hm§ e’ZmX Zht hmoVo hVo. EH$ {XZ
godH$Ho$ g_mZ A{d{hV ào_bjUm ^pŠV H$[adodmaoHw§$ g_wPZm|. Oogo `emoXmOr lr{dQ²>R>bZmWOrZ| gm§OH$s godm H$[adoHo$ AW© _pÝXaHo$ qH$dmS> Imobo
Am{X Jmon-Jmonr doX-VÝÌm{XH$_| nyOm H$[adoH$s Oogr Amkm ho dmH$s Anojm Z dm g_` lrZmWOrH$mo ~mJm \$Q> aømo hVmo. `o Xo{IH|$ {dMma H$[ado
am{IHo$ lrH¥$îUMÝÐH$s A{^bmfmHo$ AZwgma ñZohgm| godm H$aVo hVo. ewH$XodOrZohþ bmJo. BVZo_| Jmo{dÝXXmgZ| Am`H|$ H$hr ""_hmamOŸ! lrZmWOr í`m_T>mH$nogm|
""Zm`§ gwImnmo ^JdmZ²'' (Ÿ^mJ.nwam.10Ÿ&9Ÿ&21Ÿ) ""Zo_§ {d[a#mmo Z ^dmo'' Hy${XHo$ nYmao dm g_` ~mJm \$Q> J`mo ho. H$Nw> Qy>H$ í`m_T>mH$n| bQ>H$
(ŸVÌ¡dŸ10Ÿ&9Ÿ&20Ÿ) BË`m{X íbmoH$Z²_| {d{hV^pŠV H$[adodmao ~«m÷m{XH$Z²H$s aømo hVmo VmHw§$ bm`mohþ§''.
Anojm ào_bjUm ^pŠV H$[adodmar `emoXmH$s àe§gm H$ar ho. naÝVw `o ^pŠV
Ohm§ Vm§B© ào_ Zmht hmo` VWm à^wZ²Ho$ A{^àm`Hw§$ Zmht OmÝ`m| Om` Vhm§ Vm§B© dm {XZgm| e’ZmX VrZ ~oa H$aZm| Vm nmN>| 10 nb R>h[aHo$ _pÝXaHo$
Zmht ~Z gHo$ ho. Vhm§ Vm§B© doX-VÝÌmZwgma nyOm Adí` H$aVo ahoZmo. `m _w»`
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
481 482
qH$dmS> ImobZmo Egmo H«$_ àmaå^ ^`mo. `m àH$ma {OVZm| godmH«$_ ho gmo g~ ñdY_m©: Ap½ZhmoÌmX`:. {dY_m©: {Z{fÕm…. Z AÌ eŠË`m B{V, gd©Wm
^JdmZ²H$s A{^bmfmHo$ AZwgma ~§Ü`mo ^`mo ho. CÎm_m{YH$mar OrdHw§$ ahñ`J«ÝWHo$ {Z{fÕ§ Z H$V©ì`_². BpÝÐ`mÊ`od Aídm:. EVZ² {ZJ«h: Bï>XoeàmnH$…. EVV² Ì`§
Xo{Idogm| ñ\w$Q> hmo` Omdo ho. Vmgm| ñZohnyd©H$ ñd`§ AnZo hmWZ²gm| lrà^wZ²Ho$ H«$sS>mW©_{n Z Ë`OoV²Ÿ&&238Ÿ&&
dó-Obme`no Om`Ho$ YmoZ|, CndZ_|gm| \$b-nwînm{XH$ ë`mdZ|, godmHo$
A{V~{ha“ gmYZHw§$hþ AnZo hmWZ²gw§ H$aZm|. Oog| H¥$ÀN´>m{XH$Z²Ho$ Cndmg H$ï> eŠË`mŸ=ŸepŠV AZwgma {dY_m©V²Ÿ=Ÿ{dY_©gm|
nm`Ho$hþ Y_©àmpßVHo$ AW© H$aZ| nS>o h| `m àH$ma Y_©{g{Õê$n à`moOZ {dMm[aHo$
ñdY_m©MaU§Ÿ=ŸñdY_©H$mo AmMaU {ZdV©Z_²Ÿ=ŸXya ahZmo, MŸ=ŸAmoa
godm Zmht H$aZr. Oogo ór {à`n{VH$s godm ñZohgm| H$ao ho Egr àr{Vnyd©H$ AnZo
Ahmo^m½` g_w{PH|$ àmU{à` à^wZ²H$s godm H$aZt. BpÝÐ`mídŸ-Ÿ{d{ZJ«mh:Ÿ=Ÿ
BpÝÐ`ê$nr AídZ²n| A‘w>e gd©WmŸ=ŸH$moC àH$magm|Ÿ/ŸH$~hþ
gmYZmdñWm_| aho ^`o ^ŠVHw§$ à^yZ²Hw§$ A_wH$ dñVw A“rH$ma H$amZr `o (ŸEVV²Ÿ)Ì`§Ÿ=Ÿ`o VrZ Z Ë`OoV²Ÿ=ŸZmht N>mo‹S>Zo
Ho$g| _mbw_ n‹S> gHo$Ÿ? `o e‘>m Vmo Zmht H$aZr. Š`m|Ho$ {gÕmdñWm ^`o nrN>o Vmo
à^w ñd`§ AZw^d OVmd|Jo. Ohm§ Vm§B© Egmo A{YH$ma Zmht ho Vhm§ Vm§B© ^mdmW© : AnZr epŠVHo$ AZwê$n emómoŠV dUm©l_m{X Y_©Z²H$mo AZwð>mZ H$aZmo,
""`ÀMm@{V{à`_mË_Z…'' (Ÿny d © d V² Ÿ ) ""VÎmZ² {Zdo X `o Z ² _ø_² ' ' {VZH$mo bmon Z H$aZmo. emó{déÕ H$_©Z²V| gd©Wm ~MZmo. Vog|B© nm§M H$_}pÝÐ`,
(ŸVÌ¡dŸ11Ÿ&11Ÿ&42Ÿ) BË`m{X dmŠ`mZwgma Om nXmW©_| AnZr {à` g_wPHo$ BÀN>m nm§M kmZopÝÐ` Aé AÝV:H$aU `o ½`mah Aídê$n h|. gmo BZH$s bJm_ hmW_|
hmo` dm nXmW©Hw§$ à^wH$m| A“rH$ma H$amdZmo. AWm©V² Ohm§ Vm§B© gmjmV² AZw^d Z amIo V~ `o BZno AmamohU H$adodmar OrdmË_mHy§$ nQ>H$ XoV h|. gmo BZ
Zmht hmo` Vhm§ Vm§B© ^ŠVHo$ öX`_| pñWV hmo`Ho$ AnZ| A“rH$ma H$[adoHo$ AW© VrÝ`moZ²H$mo Ë`mJ Z H$aZmoŸ&&238Ÿ&&
CZ-CZ nXmW©Z²_| ^ŠVH$s BÀN>m H$amd| h|.
Q>rH$m : {ZË`H$_m©{XH$ ñdY_©Z²Hw§$ godmHo$ A“ g_w{PH|$ {dZH$m| godmHo$ AdH$me_|
àYmZH$s Amd¥{Îm hmo`dogm| dmHo$ A“Z²H$shþ Amd¥{Îm hmo` ho. Vhm§ àYmZŸ=Ÿgodm H$aZmo . ""Y_m} _X² ^ pŠVH¥ $ Ëàmo Š V…'' (Ÿ^mJ.nw a m.11Ÿ&19Ÿ&27Ÿ)
Omo dómb‘>ma-Z¡doÚm{X g_n©Uê$n nyOm ho dmH$s Amd¥{Îm H$aZm|. EH$ H$mb, Xmo ""lo`mo{^{d©{dY¡íMmÝ`¡… H¥$îUo ^pŠV{h© gmÜ`Vo'' (ŸVÌ¡dŸ10Ÿ&47Ÿ&24Ÿ)
H$mb AWdm àmV…-_Ü`môZ-gm`§ `m àH$ma {ÌH$mb nyOZ H$aZmo. A{YH$ ñZoh BË`m{XH$Z²_| dUm©l_m{X g~ Y_©Z²Hw§$ lrH¥$îUMÝÐ_| ^pŠV {gÕ hmo`odoHo$ AW©
hmo` Vmo ~hþH$mbhþ nyOZ H$ao. AWm©V² g_`mZwgma ZmZm^m§{VHo$ ì`ÄOZZ²H$m| H$aZo `o ~mV ñnï> {bIr ho. Xoh-Ðì`Ho$ gm_Ï`©Ho$ AZwgma Ap½ZhmoÌm{XH$ Y_©
AZoH$dma A“rH$ma H$amdo. Oog| Om _mVmH$mo nwÌn| ñZoh hmo` ho dmo nwÌHo$ bmbZ- H$aZo. gm_Ï`© hmoVo Ord Zmht Nw>nmdZmo. {dY_© Amoa {Z{fÕY_© H$mo AmMaU
nmofU_| {XZHw§$ ì`VrV H$ao ho, jU^a_| Xya hmoZmo XwI…ê$n g_wPo ho, dm àH$ma H$~hþ Zmht H$aZmo. {Z{fÕ H$m`©Hw§$ gd©Wm Zmht H$aZm|. BpÝÐ`ê$n KmoS>mZ²Hw§$ amoHo$
ào_ßbwV ^ŠV à^wgodmHo$ {d`moJH$m| Xw…Iê$n g_wPo hoŸ&&237Ÿ&& ahZm|. Oog| KmoS>mHw§$ AÝ`Ì amoH$H|$ EH$ _mJ©_| hr Mbm`mo Om` V~ A{^b{fV
Xoe_| bo Om` ho (ŸVog| BpÝÐ`Z²Ho$ g“ ~aVmd H$aZm|Ÿ). AWm©V² _hmamOmonMmagm|
AÌ {ZË`H$_m©XrZm_² A“Ëd_² Amh ñdY_m©MaU_² B{V. ^JdËgodm H$ao. nmN>| ^JdmZ²Ho$ àgmXr ZmZmì`ÄOZZ²Hw§$ ^ŠVZ²Hw§$ XoH|$ AnZ|
^moOZ H$aZmo. CZ ì`ÄOZZ²H$§w ""AÚmXmË_{dewXܲ `W©_'² ' (Ÿ^mJ.nwam.6Ÿ&19Ÿ&20Ÿ)
ñdY_m© M aU§ eŠË`m {dY_m© V ² M {ZdV© Z _² Ÿ &&
BË`m{X ^mJdV dMZmZwgma ""`o AmË_ew{Õ H$[adodmamo _hmàgmX ho'' Egr ~w{Õ
BpÝÐ`míd{d{ZJ« m h… gd© W m Z Ë`Oo V ² Ì`_² Ÿ &&238Ÿ&& amIZr. ""OrôdmH$s àgÝZVmHo$ AW© ^moOZ H$é§hþ§'' Egr ~w{Õ Z amIZr. VWm
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
483 484
AmJogm| AmN>r gm_J«r à^wZ²H$m| An©U H$[adoHo$ AW© AÀN>o-~wao ì`ÄOZZ²H$s Ego g~{hZ²H$mo n[aË`mJ H$aZmo. Vog|B© ñdY_m©MaU, {dY_©{ZdV©Z AWdm
narjmHo$ AW© g~ gm_J«rZ²H$mo ñdmX boZmo. AnZr Y_©nËZrHo$ gmWhþ BpÝÐ`H$s BpÝÐ`{ZJ«hhþ H$hþ§Ÿ-ŸH$~hþH$ ^JdX²^OZ_| ~mYH$ ~ZVo hm|` Vmo Y_© VWm Y_u
àgÝZVmHo$ AW© H$^r g“ Zmht H$aZmo {H$ÝVw godm_| {MÎmHo$ CÛoJ H$[adodmao Ho$ VmaVå`H$mo {dMma H$[aHo$ {VZhþH$mo Ë`mJ H$aZmo.
H$m_H$s {Zd¥{ÎmHo$ AW© g“ H$aZm|.
Q>rH$m : VWm nyOm{damo{Y Y_m©{XH$H$mohþ Ë`mJ H$aZmo. `m {df`_| {dMma dU©Z
`o VrZm| H$_© H«$sS>mHo$ AW©hþ H$~hþ Zht N>moS>Zo. AmgpŠV BZ VrZm|Z²H$s H$ao h|. ^JX²^OZH$mo \$b AMb _moj ho. namonH$mam{X gd© Y_©Z²H$mo \$b
~mY H$[adodmar ho. Omo H$Nw> BZ VrZm|Z²H$mo {damoYr hmo` dmHw§$ erK« N>moS> XoZm|. j`dmao ñdmJm©{XH$ h|. Vmgm| nyOm VWm gd©Y_©Z²H$mo AÝVa Om{ZHo$ nyOmHo$
gm_mÝ` dMZ Y_m©{XH$Z²H$mo CnbjU ho. AWm©V² Y_m©{XH$Ho$ AW©hþ 1.ŸñdY_m©MaU {damo{Y namonH$mam{X Omo Y_© hm|` Vmo CZH$m|hþ N>moS> XoZ|, godmHw§$ N>moS>Ho$ Zmht
2.Ÿ{dY_©gm| {ZdV©Z 3.ŸBpÝÐ`{d{ZJ«h BZ VrZm|Z²H$m| Zmht N>moS>Z|. AÝ`Wm H$aZo, AdH$me_| H$aZoŸ&&239Ÿ&&
namonH$mamW© BpÝÐ`{ZJ«hHo$ Ë`mJH$mo gå^d hmo`JmoŸ&&238Ÿ&&
AÌ _mJ} nyOmgmYZmZm_² AZwd¥Îmm¡ H$maU_² Amh `Wm-`Wm B{V.
g“: Ì`mUm§ ~mYH$…. VV² n[aË`OoX² B{V Amh EV{Ûamo{Y B{V. `Wm-`Wm h[a… H¥ $ îUmo _Zñ`m{deVo {ZOo Ÿ &&
EV{Ûamo { Y `pËH$pÄMV² VÎmw erK« § n[aË`Oo V ² Ÿ && VWm-VWm gmYZo f w n[a{Zð>m {ddY© V o Ÿ &&240Ÿ&&
Y_m© X rZm§ VWm Mmñ` VmaVå`§ {dMma`Z² Ÿ &&239Ÿ&& ldU-H$sV©Zm{XZm h[aíMoX² öX`o {Z{deVo VXm nyOm gd©Xm {Zd©h{V B{V
gm_mÝ`dMZ§ Y_m©XrZm_² CnbjU_². namW©_{n BpÝÐ`{ZJ«hm^mdgå^dmV². AW©…Ÿ&&240Ÿ&&
nyOm{damo{Y Y_m©{XH$ÝVw Ë`ŠVì`_od B{V AÌ {dMma_² Amh Y_m©XrZm_² B{V.
^JdX²^OZñ` _moj… \$b§ namonH$mam{X-gd©Y_m©Um_{n j{`îÊdod \$b_². AV… h[a:Ÿ=Ÿ^ŠVZ²Ho$ Xw:I h[adodmao Am{deVoŸ=Ÿàdoe H$ao h|
C^`mo: AÝVa§ kmËdm namonH$mam{XY_m© Z H$V©ì`m `{X nyOm{damo{YZmo ^dpÝVŸ&&239Ÿ&&
H¥$îU:Ÿ=ŸlrH¥$îU VWmŸ-ŸVWmŸ=ŸVog|-Vog|
`WmŸ-Ÿ`WmŸ=ŸOog|-Oog| gmYZofwŸ=ŸgmYZZ²_|
`pËH$pÄMX²Ÿ=ŸOmo H$Nw> MŸ=ŸAmoa
{ZOoŸ=ŸAnZo n[a{Zð>mŸ=ŸnyU© {Zð>m
EVX²{damo{Y (ŸMoV²Ÿ)Ÿ=Ÿ`mHo$ Añ`Ÿ=Ÿ`mH$mo(Ÿ^JdØOZñ`Ÿ)
_Z{gŸ=Ÿ_Z_| {ddY©VoŸ=ŸAmN>r ^m§{Vgm| ~‹T>o ho
{damo{Y hm|`, VÎmwŸ=Ÿ{dZH$m| Vmo VmaVå`§Ÿ=ŸD§$M-ZrM,Ÿ{dMma`Z²Ÿ=Ÿ
erK«§Ÿ=ŸPQ>gm|, n[aË`OoV²Ÿ=ŸË`mJo {~Mma H$[aHo$(EVX² ^JdX²^OZ{damo{Y
^mdmW© : ^pŠVH$s gd©{dY ~mYmZ²H$§y hadodmao h[a VWm ^pŠV^mdH$mo ñdê$nmZÝXgy§
VWmMŸ=ŸAé Y_m©{XH$_{nŸ)erK«§Ÿ=ŸPQ>gm nmofU H$adodmao H¥$îU AnZo _Z_| Oog|Ÿ-ŸOog| A{YH$ àdoe H$aV h| Vog|Ÿ-ŸVog|
Y_m©XrZm§Ÿ=ŸY_© Am{XH$mo n[aË`OoX²Ÿ=ŸË`mJo ^pŠVHo$ gmYZ_| ^ŠVH$s n[a{Zð>m d¥qÕJV hmoV OmV hoŸ&&240Ÿ&&
^mdmW© : {OZ Xoe-H$mb-ì`md¥{Îm-ór-nwéf-J«ÝWm{XH$Z²Ho$ g§J H$[adoV| Q>rH$m : `m _mJ©_| nyOmHo$ gmYZZ²H$s AZwd¥{Îm hmo`do_| H$maU ~Vmd| h| `Wm-`Wm
ñdY_m©MaU, {dY_©{ZdV©Z VWm BpÝÐ`{ZJ«h V| {damo{Y^md öX`_| CnOV hm|` B{V. Oog|-Oog| ldU-H$sV©Zm{XH$Z²gm| öX`_| ^JdmZ²H$mo Amdoe hmo` ho Vog|-
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
485 486
Vog| àYmZŸ=ŸgodmHo$ gmYZZ²_| lÕm ~T>Vr Mbr Om` ho. AWm©V² ^JdmZ²H$mo O~
nyU© Amdoe hmo` Omdo ho V~ gd©Xm g~ H$mb_| àYmZŸ=ŸgodmH$mo {Zdm©h hmo`do EVV² {gÕçW©_² Cnm`_² Amh gd©Wm VX²JwUmbmn_² B{V.
bJ Om` hoŸ&&240Ÿ&& gd© W m VÒw U mbmn§ Zm_mo À MmaU_o d dmŸ&&
g^m`m_{n Hw $ duV {Z^© ` mo {Z:ñn¥ h g² VV…Ÿ&&242Ÿ&&
AÌ ~mYH$mZm§ {deof_² Amh H¥$îUo gdm©Ë_Ho$ B{V. gd©Wm gd©Ì ^JdXwËH$f©dU©Zo nydm}ŠV§ {gÕç{V. X¡Ë`mZm§ gpÝZYmZo@{n
H¥ $ îUo gdm© Ë _Ho $ {ZË`§ gd© W m XrZ^mdZmŸ&& {Z^©`…. \$bm^mdm` {Zñn¥h: VV: B{VŸ&&242Ÿ&&
Ah‘>ma§ Z Hw $ duV _mZmno j m§ {ddO© ` o V ² Ÿ &&241Ÿ&&
_Z{g ñdñ` XrZVm ^mdZr`m. gdm©{Yð>mZofw gd©bmoHo$fw M `Ì ^JdX²~w{Õ: VV:Ÿ=ŸVmgm| A{nŸ=Ÿhþ
^d{V ~w{ÕíM H$V©ì`m. AÝ`H$V¥©H$mn_mZo@{n Z Ah‘>ma§ Hw$`m©V². ^JdV… gd©WmŸ=Ÿgd© àH$magm| VX²JwUmbmn§Ÿ=ŸdmHo$ JwUZ²H$mo JmZ
gH$memZ² _mZmnojm§ M dO©`oV²Ÿ&&241Ÿ&&
{Z^©`:Ÿ=Ÿ^` a{hV dmŸ=ŸAWdm
{Zñn¥h:(^yËdm)Ÿ=Ÿñn¥hmŸa{hVŸhmo`Ho$ Zm_moÀMmaU_²Ÿ=ŸZm_H$mo CÀMma
gdm©Ë_Ho$Ÿ=Ÿg~Z²Ho$ AmË_mê$n XrZVmH$mo ^md H$aZmo
g^m`m_²Ÿ=Ÿg~ OZZ²Ho$ gå_wI Hw$duVŸ=ŸH$ao, EdŸ=Ÿhr
H¥$îUoŸ=ŸH¥$îU_|, Ah‘>ma§Ÿ=ŸA{^_mZ
{ZË`§Ÿ=Ÿ{ZË` Z Hw$duVŸ=ŸZmht H$aZmo
^mdmW© : Vmgm| gd©Wm {Z^©` VWm {Zñn¥h hmo`Ho$ g^m_|hþ ^JdX²JwUmoËH$f©
gd©WmŸ=Ÿg~ àH$magm| _mZmnojm§(ŸMŸ)Ÿ=ŸAmoa Kmo{fV H$aZmo AWdm ^JdÝZm_moÀMmaU H$aV ahZmoŸ&&242Ÿ&&
XrZ^mdZm (ŸH$V©ì`mŸ)Ÿ=Ÿ _mZH$s Anojmhþ, {ddO©`oV²Ÿ=ŸN>mo‹S>Zr
Q>rH$m : `o {gÕ hmo`doHo$ Cnm`H$mo dU©Z H$ao h|. gXm ^JdmZ²Ho$ JwUZ²H$mo JmZ
^mdmW© : lrH¥$îU gdm}nmXmZ, gdm©Yma VWm gdm©ÝV`m©_r hmo`doV| gdm©Ë_H$ h|. AWdm ^JdmZ²Ho$ Zm_H$mo CÀMmaU g^m_|hþ {Z^©`-{Zñn¥h hmo`Ho$ H$aVo ahZmo.
Vmgm| gd©Xm-gd©Wm-gd©Ì XrZ hmo`Ho$ ahoZmo. H$mhÿH$m| AnZmo Ah‘>ma Z OVmdZmo. AWm©V² g~ {R>H$mZ| ^JdmZ²H$mo CËH$f©dU©Z H$[adogm| nydm}ŠV {gÕ hmo` ho. Vmgm|
Vog|B© ""_| XrZ hmo`Ho$ ahV hm|, Ah‘>mahþ H$aV Zmht VmV| _moH$m| _mZ {_{bdmo Amgwa OrdZ²Ho$ g_rnhþ \$bH$s BÀN>m N>m§{S>Ho$ ^JdmZ²H$mo CËH$f©dU©Z H$aVmo
M{h`o'' Egr Anojmhþ Zmht amIZrŸ&&241Ÿ&& ahoŸ&&242Ÿ&&
Q>rH$m : A^r àm`… ldU-H$sV©Zm{XH$ H$[adodmaoZ²Ho$ öX`_|hþ ^JdmZ²H$mo Ho$db§ Zm_moÀMmaUmXo… H$Xm{MX² AgmYH$Ëd_{n ^do{X{V _w»`§ gmYZ_²
Amdoe Zmht hmo` ho. `ohr H$maU ho Ho$ ldU-H$sV©Zm{XH$ nyao ~Z Zmht gH|$ h|. Amh gmYZ§ na_oV{Õ B{V.
Vmgm| ldU-H$sV©Zm{XHo$ ~mYH$Z²H$mo Ë`mJ dU©Z H$ao h| H¥$îUo gdm©Ë_Ho$ B{V. gmYZ§ na_o V {Õ lr^mJdV_mXamV² Ÿ &&
_Z_| gXm XrZVm amIZr. g~ {R>H$mZ| OS> dñVyZ²_| VWm g~ bmoH$Z²_| g~
nR>Zr`§ à`ËZo Z {Zh} V w H $_² AXå^V…Ÿ&&243Ÿ&&
OrdZ²_| ^JdX²~w{Õ H$aZr. Amoa `{X H$moB© AnZmo An_mZ H$ao VWm{n Ah‘>ma
Zmht H$aZmo. ^JdmZ²gm| AnZr _mZH$s Anojm Zmht amIZrŸ&&241Ÿ&& gd©Xm lr^mJdVH$sV©ZoZ nydm}ŠV§ {gÕç{VŸ&&243Ÿ&&
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
487 488
""d{•Z¡d Vw g§`wŠV§ MH«$_mXm` d¡îUd…, Yma`oV² gd©dUm©Zm§
EVX²Ÿ=Ÿ`o, {hŸ=Ÿ{ZíM` hr AmXamV²Ÿ=ŸAmXagm| h[agmbmoŠ`H$må``m'' B{V VßV_wÐmYmaU§ H$må`_². ""e’-MH«§$ _¥Xm `ñVw
na§Ÿ=Ÿloð>, gmYZ§Ÿ=ŸCnm` lr^mJdV§Ÿ=Ÿlr^mJdV _hmnwamU Hw$`m©V² VßVm`goZ dm, g eyÐdX² ~{hîH$m`©… gd©ñ_mX² {ÛOH$_©U…'' B{V
ñ_¥{V{damoYíM. ""e’m{X{MôZa{hV… nyOm§ `ñVw g_mMaoV², {Zî\$b§ nyOZ§
{Zh}VwH$_²Ÿ=ŸhoVw {dZm à`ËZoZŸ=Ÿà`ËZ nyd©H$
Vñ` h[aíMm@{n Z Vwî`{V''. AVmo _¥Xm e’-MH«$m{XYmaU§ nyOm“ËdmX² Adí`§
AXå^V:Ÿ=ŸXå^ {dZm nR>Zr`_²Ÿ=ŸnT>Zmo M{h`o H$V©ì`_². {ZfoYñVw Ho$dbEd, Z nmfÊS>ËdgånmXH$…. _¥Xm {ZfoY_² CnH«$å`
VßVm`go n`©dgmZdMZmV² M. {H$ÄM, ~«m÷Uñ` YmaU§ {Z{fÕ_², d¡îUdñ` M
^mdmW© : ^pŠV^mdHo$ dY©ZmW© ^JdX²JwUZ²H$mo JmZ VWm ^JdÝZm_moÀMmaU {d{hV_². VÌ ~«m÷UíMoX² d¡îUdmo ^doV², VÌ nydm©V² na~br`ñËdÝ`m`oZ dMZ{_{V
V|hþ à_wI gmYZ {Zh}VwH$ (ŸbmoH$monH$ma AWdm nmfÊS> H$[adoHo$ hoVwgm| ZmhtŸ) d¡îUdY_m©ZwgaU§ H$V©ì`_².
AXå^ (ŸCXa§^ar H$Wm_| AlwnmVm{XHo$ ^mdwH$VmàXe©ZHo$ Xå^gm| ZmhtŸ),
AmXa^mdgm| {ZË`{Z`_Ho$ à`ËZV| (Ÿ_`m©Xm_mJu` àUmbrdmar Yw§YwH$mar_moMH$ ZM nmfÊS>Ëdgå^d…. ""qH$ nwZa² ~«m÷Um… nwÊ`m:'' (Ÿ^J.JrVm.9Ÿ&33Ÿ)
gßVmh-H$WmHo$ ldUHo$ {Z`_gm| ZmhtŸ!Ÿ) lr^mJdV²H$mo nmR> H$aZmoŸ&&243Ÿ&& B{V dmŠ`mV² à_mU-à_o``mo… à_o`§ ~{bð>_² B{V M doX{Z{fÕXodVmnaËdEd
nmfÊS>Ëd_² B{V pñW{V…. Y_©{damoYmo Z AÌ ~mYH$…. VV: CŠV§ e’MH«$m{XH§$
Ho$db Zm_moÀMmaUm{XH$ H$Xm{MV² gmYH$ Zmht hm|` Vmo _w»` gmYZH$mo dU©Z _¥Xm nyOm“ËdoZ Ym`©_² B{V. VWm VwbgrH$mð>Om _mbm{n Ym`m©. Vñ`m `Ú{n Z
H$a| h| gmYZ§ na_² B{V. {ZË`Ëd§ VWm{n d¡îUdËd»`m{nH$m naånam{gÕm. VXwëb”Zo nmaån`ª ~mÜ`oVo{V
{ZË`Vwë`m _mbm.
gd©Xm lr^mJdVH$mo H$sV©Z H$[adogw§ nydm}ŠV {gÕ hmo` ho. Vmgm| `o {h na_
gmYZ ho Ho$ H$nQ> N>m§{S>Ho$, H$m_Zm N>m§{S>Ho$, AmXanyd©H$, à`ËZ H$aHo$ {H$ÄM, ""Yma`pÝV Z `o _mbm§ h¡VwH$m… nmn~wÕ`…, ZaH$mZ² Z {ZdV©ÝVo
lr_X²^mJdVOrH$mo nmR> gd©Xm H$aVo ahZm|. BVZo H$WZgm| X½Ym… H«$moYmp½ZZm hao…'' B{V dMZmZ² {ZË`Ëd_{n.
""lÕm§ ^mJdVo emóo {ZÝXm_² AÝ`Ì Mm{n {h''
(Ÿ^mJ.nwam.11Ÿ&3Ÿ&26Ÿ) {VbH§$ M, ""XÊS>mH$ma§ bbmQ>o ñ`mV² nÙmH$ma§ Vw dj{g, doUwnÌ{Z^§
""gd©^yVofw _Ý_{V…'' (Ÿ^mJ.nwam.11Ÿ&19Ÿ&21Ÿ) ~môdmoa² AÝ`X² XrnmH¥${Va² ^doX²'' B{V {VbH§$ _mbm M `kmondrVdX²
""dMgm _ÒwUoaU_²'' (Ÿ^mJ.nwam.11Ÿ&19Ÿ&22Ÿ) d¡îUdËd~moYH$_²Ÿ&&244Ÿ&&
BË`m{X EH$mXeñH$ÝYHo$ dmŠ`Z²H$mo {gÕmÝVdU©Z {H$`moŸ&&243Ÿ&&
eL²>IMH«$m{XH§$Ÿ=ŸeL²>I-MH«$ŸAm{X VwbgrH$mð>OmŸ=ŸVwbgrHo$ H$mð>gm|
AÌ d¡îUd_mJ} doX_mJ©{damoYmo `Ì VZ² Z H$V©ì`_² `{X A{ZË`mo Y_m} _¥XmŸ=Ÿ_mQ>rgy§ ~Zr ^B©, _mbmŸ=Ÿ_mbm
^doV². {ZË`o@{n doX{damoY… gmoT>ì`: B{V Amh: eL²>I-MH«$m{XH§$ Ym`©_² B{V. Ym`ªŸ=ŸYmaU H$aZo, VV²Ÿ=Ÿdmo {VbH§$ (ŸMŸ)Ÿ=ŸAé {VbH$
eL² > I-MH« $ m{XH§ $ Ym`ª _¥ X m ny O m“_o d VV² Ÿ && nyOm“_odŸ=ŸgodmHo$ A“^yV {b“_odŸ=Ÿd¡îUdHo$ŸA{Zdm`©Ÿ{M•
Vw b grH$mð>Om _mbm {VbH§ $ {b“_o d VV² Ÿ &&244Ÿ&& (Ÿ^d{VŸ=Ÿhmo` h|Ÿ) VX² (Ÿ^d{VŸ)Ÿ=Ÿhmo` h|
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
489 490
{H$ÄM, {ÛVr` íbmo H $gm| ~« m ÷UHw § $ e’m{X YmaU {Z{fÕ ho .
^mdmW© : eL²>I, MH«$, JXm, nÙ, Aï>mjam{X _ÝÌZ²H$s _wÐm YmaU H$aZr. gmo ""e’m{X{M•a{hV…'' `m V¥Vr` íbmoH$gy§ d¡îUdHw§$ e’m{X YmaUH$mo {dYmZ
H$mhoV|Ÿ? Vhm§ H$hV h| Omo _wÐmYmaU H$ao {~Zm ^JdËnyOZ {Zî\$b hmoV ho Vmgm| ho. Vhm§ ~«m÷U `{X d¡îUd hmo` Vmo dmHw§$ ""nyd©gm| na ~bdmZ² ho AÝ`Wm
_wÐmYmaU nyOZH$mo A“ ho. Vog|B© VwbgrH$mð>H$s _mbm Aé {VbH$ AnZr na{dYmZ ì`W© hmo`Jmo'' `m Ý`m`Ho$ AZwHy$b d¡îUdY_©Ho$ AZwgma dVm©d H$aZmo
d¡îUdVmH$mo {MôZ ho. Vmgm| d¡îUdËdHo$ AmË_Jm¡adgm| {VbH$_mbmH$mo YmaUhþ `mo½` ho. {ZfoYH$ ñ_¥{V Vmo d¡îUdY_© a{hV Ho$db g§ñH$ma_mÌ dmao ~«m÷U_|
Adí`H$V©ì` hoŸ&&244Ÿ&& M[aVmW© ho.
Q>rH$m : `m d¡îUd_mJ©_| {ZË`gw§ {^ÝZ gH$m_ Y_©Z²_| Ohm§ doX{damoY hmo` dmo Y_© e‘>mŸ: ~«m÷UH$m| d¡îUdY_m©MaU H$[ado_| nmfpÊS>ËdH$mo gå^d hmo`JmoŸ?
Zmht H$aZmo. ^pŠV_mJ©Ho$ {ZË`Y_©Z²_| Vmo doX{damoYhþ g{h boZmo. Oog| dó-
^yfUYmaU VWm Z¡doÚm{XH$ g_n©U Am{X _w»` godm H$[ado_| g³Ü`m- CÎmaŸ: ""qH$ nwZa² ~«m÷Um… nwÊ`m…'' (Ÿ^J.JrVmŸ9Ÿ&33Ÿ) `m JrVmdmŠ`_|
Ap½ZhmoÌm{XH$H$mo H$mb Zmht gmY gHo$ Vmo Egmo doX{damoY g{h boZm|. O~ ~«m÷UH$mo d¡îUdY_©gm| {Z…gÝXoh CÕma hmoZm| {b»`mo ho. à_mU VWm à_o` BZ_|
AdH$me hmo` V~ g³Ü`m=Ap½ZhmoÌm{X H$_© H$aZ|. VmH$mo dU©Z H$a| h| à_o` ~bdmZ² ho. nmIpÊS>nZmo Vmo doX{Z{fÕ Ah©V²-~wÕ Am{X XodVmZ²H$s
e’MH«$m{XH$_² B{V. CnmgZmgm| hmo` ho. Vmgm| {H$VZoH$ d¡{XH$Y_© VWm d¡îUdY_©Z²H$mo nañna {damoY
~mYH$ Zmht ho. Oog| XÎmmÌo`, Xwdm©gm Am{XH$Z²Hw§$ nmfpÊS> Zmht _mZ| h| {H$ÝVw
am_mZwO-_mÜdm{XH$Z²H$o _mJ©gm| `m _mJ©_| ~m{haHo$ àH$ma {df`_| {dbjUVm d¡{XH$ Y_©Z²gm| `moJHo$ Y_©Z²Hw§$ {dbjU _m{ZH|$ g_mYmZ H$a| h| Vog| ^ŠVZ²_|hþ
{XImd| h|. ""dpôZZ¡d Vw g§`wŠV_²'' `m íbmoH$H$mo AW© : Ap½Z g{hV MH«$Hw§$ nmfpÊS>VmH$s gå^mdZm Zmht H$aZr. d¡{XH$Y_©Z²gm| ^JdÕ_©Z²Hw§$ {dbjU _m{ZHo$
boH|$ d¡îUd YmaU H$ao, g~ dU©Z²H$m| ^JdmZ²Ho$ gmbmoŠ`H$s H$m_ZmHo$ AW©. `m g_mYmZ H$aZmo. AV… _¥{ÎmH$mgm| godm“ g_w{PH|$ e’-MH«$m{XH$ _wÐm YmaU
íbmoH$_| VßV_wÐmYmaU H$må` ~Vm`mo ho. ""e’MH«§$ _¥Xm'' `m íbmoH$H$mo H$aZr. VWm VwbgrH$mð>H$s _mbmhþ gd©Xm YmaU H$aZr. `Ú{n {H$VZoH$ dMZgm|
AW©Ÿ: ""e’-MH«$Z²Hw§$ _¥{ÎmH$mgm| AWdm VmVo bmohgm| Omo H$ao ho dmo eyÐHo$ Vwë` {ZË`Vm Zmht ho VWm{n d¡îUdVmH$s OVm`dodmar ho Amoa ""gmYyZm§ g_`íMm{n
gånyU© {ÛOH$_©gm| ~m{ha {ZH$m{gdo `mo½` ho'' `m ñ_¥{VH$mo {damoYhþ ho. à_mU§ doXdX² ^doV²'' `m ~«÷mÊS>nwamUHo$ dMZgm| _hmË_mH$mo AmMaUhþ doX
""e’m{X{M•a{hV…'' `m dmŠ`H$mo AW©Ÿ: ""e’-MH«$m{XH$Z²gm| a{hV Omo nyOm Oogmo hr à_mU ho. VwbgrH$mð>H$s _mbmH$m| gd©Xm YmaU H$aZm| naånamgm|hþ {gÕ
H$a| h| dmH$mo nyOZ {Zî\$b ho. ^JdmZ²hþ Vwï> Zmht hmo` h|''. àW_ íbmoH$_| H$må`Ëd ho. dmH$mo Cëb”Z H$[ado_| naånamH$mo ~mY hmo`. Vmg| _mbmhþ {ZË`H$_©Ho$ Vwë`
VWm {ÛVr` íbmoH$_| {Z{fÕËd {b»`mo ho. {VZgw§ V¥Vr` íbmoH$gm| àmßV ho.
{ZË`ËdH$mo ~mY Zmht hmo` ho. Vmgm| nyOmHo$ A“ g_w{PH|$ _¥{ÎmH$mgm| e’-
MH«$m{XH$Z²H$mo YmaU Adí` H$aZm|. {ZfoY ho gmo Vmo nyOm {dZm Ho$db e’- {H$ÄM, ""Yma`pÝV Z `o _mbm§ ho V w H $m… nmn~w Õ `…,
MH«$m{X YmaUH$mo ho. nyOm“ g_w{PH|$ YmaU H$[adodmaoZ²Hw§$ nmfpÊS>Ëd gånmXH$ ZaH$mZ² Z {ZdV© Ý Vo X½Ym… H« $ mo Y mp½ZZm hao … ''
Zmht ho. _¥{ÎmH$m{XH$Ho$ {ZfoYH$mo CnH«$_ H$aHo$ VßVbmohgm| MH«$m{X YmaU
AW©Ÿ: _mbmHw§$ Oo ZmpñVH$ nmn~w{Õdmao Zmht YmaU H$a| h| do _Zwî` ^JdmZ²Ho$
H$[ado_| n`©dgmZdMZ ho. Vmgm| VßV_wÐm YmaU_| hr {ZfoYH$s àmpßV ho, godm“
H«$moYmp½Zgm| Obo ^`o ZaH$gm| nmN>| Zmht Amd| h|-`m dMZgm| _mbmYmaU {ZË`
g_w{PHo$ _¥{ÎmH$mgm| MH«$m{X YmaUH$mo {ZfoY Zmht ho.
ho.
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
491 492
{VbH$hþ XÊS>Ho$ AmH$maH$mo bbmQ>n| H$aZm|. H$_bHo$ AmH$maH$mo djñWbn| gßV_rHo$ doYgm| d{O©V H¥$îUmï>_rH$mo d«Vhþ H$aZmo. Vog|B© AÝ` d«Vhþ H$aZo {OZ_|
H$aZm|. d§eHo$ nÌHo$ AmH$maH$mo XmoZm| ~mhþZ²n| H$aZm|. AÝ` {VbH$ XrnH$s lrh[aH$mo H$moD$ CËgd n‹S>Vmo hmo`Ÿ&&245Ÿ&&
Á`mo{VHo$ AmH$madmao H$aZo. Oog| `kmondrV {ÛOËdH$mo OVm`dodmamo ho Eg|
{VbH$-_mbm d¡îUdVmHo$ OVm`dodmao h|Ÿ&&244Ÿ&& Q>rH$m : EH$mXerH$mo d«Vhþ N>ßnZ KS>rHo$ Xe_rH$mo doY a{hV H$aZm| `mo½` ho.
nyd©_| AÝ` àH$magm| d«Vm{XH$ H$aVmo hmo` naÝVw ^JdmÝ_mJ©_| àdoe ^`o nmN>|
EH$mXí`w n dmgm{X H$V© ì `§ do Y d{O© V _² Ÿ && nMnZ KS>r Xe_r hmo` Vmohþ dm EH$mXerH$mo Ë`mJ H$aZmo, Xygao {XZm d«V H$aZm|.
VWm H¥ $ îUmï>_r Mm{n gßV_r do Y d{O© V mŸ&& gy`m}X` ^`o nrN>o gßV_r hmo` Vmo dm OÝ_mï>_rH$mo Ë`mJ H$aZm|. AWm©V² {ÛVr`
AÝ`mÝ`{n VWm Hw $ `m© X ² CËgdmo `Ì d¡ hao … Ÿ&&245Ÿ&& {XZ d«V H$aZm|. Vm_| ""CX`mX² CX`mV² àmoŠVm h[admgad{O©Vm'' BË`m{X
dmŠ` à_mU h|.
EH$mXerd«V§ M fQ²nÄMmeÛoYa{hV§ H$V©ì`_². nyd©_² AÝ`WmH$aUo@{n
^JdÝ_mJ©àdoemZÝVa§ nÄMnÄMmeX²K{Q>H$m Xe_r MoV² VXm EH$mXer Ë`mÁ`m.
OÝ_mï>_r Vw gy`m}X`mZÝVa§ gßV_r MoV² VXm Ë`mÁ`m ""CX`mX² CX`mV² àmoŠVm ^JdÝ_mJ©_| AÝ`hþ am_Zd_r Am{X d«V H$aZo. Z¥qghO`ÝVr d«V CËgd
h[admgad{O©Vm'' B{V dmŠ`mV². hmo` Vmo H$aZmo. Vog| hr dm_ZO`ÝVr d«Vhþ H$aZm|. AWm©V² dm_ZÛmXerHo$ {XZ
H«$_mZwgma dm_ZàmXw^m©dmoËgd H$aZm|. dm {XZ Cndmg H$aZm|. dmHo$ nyd© EH$mXerHo$
{XZ CndmgH$s gm_Ï`© Zmht hmo` Vmo Zmht H$aZm|. ~hþV {dñVmanyd©H$ H$WZ²gm|
AÝ`mÝ`{n am_Zd_rà^¥{V-d«Vm{Z ^JdÝ_mJ} H$V©ì`m{Z. Z¥qghO`ÝVrd«V_²
H$hm à`moOZ hoŸ! CËgd _w»` ho. ^moOZ H$aHo$ CËgd H$[adoH$mo {ZfoY {H$`mo ho.
CËgdíMoV² H$V©ì`_². VWm dm_ZO`³Ë`wËgdH$aUo EH$mXí`m_² CnmofU_² AH¥$Ëdm{n
^moOZ {H$`o nmN>| ^JdmZ²H$mo Amdoe Zmht hmo` ho.
ÛmXí`m_² CnmofU§ H$V©ì`_². qH$ ~hþZm CËgd… àYmZ^yV…. ^wŠËdm M CËgdmo
{Z{fÕ…, ^JdXmdoem^mdmV². Ed§ nyOm_mJ} CËgd`mÌm g{hVm nyOm H$V©ì`m B{V
{Zê${nV_²Ÿ&&245Ÿ&& VmËn`© `o hoŸ: OÝ_mï>_rH$mo Cndmg Vmo Amdí`H$ ho. AÝ` VrZm| O`ÝVrHo$
Cndmg Vmo Xohgm| VWm Ðì`gm| dm {XZ goì`ñdê$nH$mo CËgd H$[adoH$s gm_Ï`©
hmo` Vmo CËgdHo$ A“ g_w{PH|$ H$aZ|. Š`m|Ho$ ^moOZ H$ao nrN>o ^JdXmdoe Zmht
doYd{O©V_²Ÿ=ŸdoYH$mo A§e N>m§{S>Ho$ VWmŸ=ŸVog|hr
hmo` ho. VWm {OZHw§$ nwamUdmŠ`Z²gm| am_, dm_Z, Z¥qghm{XH$Z²_| nyU©nwéfmoÎm_H$s
EH$mXí`wndmgm{XŸ=ŸEH$mX{eHo$ AÝ`m{Z(d«Vm{Z)Ÿ=ŸAÝ` d«Vm{XH$ ñ\y${V© hmo` CZHw§$ Vmo CZH$s O`ÝVr Adí` H$aZr.
Cndmgm{XH$, H$V©ì`§Ÿ=ŸH$aZmo A{nŸ=Ÿhþ, Hw$`m©X²Ÿ=ŸH$aZo Eg| {Xdmbr Am{X nd©, aW`mÌm-ñZmZ`mÌm Am{X `mÌm VWm OÝ_mï>_r
VWmŸ=ŸEg|hr `ÌŸ=ŸOm_| Am{X _hmoËgdZ²Hw§$ EH$mH$s VWm Ðì`-Xohgm| H$[adoH$s gm_Ï`© hmo` Vmo EH$mH$s
gßV_rdoYd{O©VmŸ=ŸgßV_rHo$ doYgm| d¡Ÿ=Ÿ{ZíM` H$aZo. AnZr EH$H$s gm_Ï`© Zmht hmo` Vmo AÝ` Hw$Qw>å~rZ²Ho$ g“ hmo`H|$
a{hV, H¥$îUmï>_rŸ=ŸlrH¥$îU Aï>_r hao:Ÿ=Ÿh[aH$mo _hmamOm{YamOH$s Om àH$ma n[aM`m© hmo` ho dm àH$ma lrH¥$îUH$s godm H$aVo
Mm{n(H$V©ì`m)Ÿ=Ÿhþ H$aZr CËgdmo(^d{V)Ÿ=ŸCËgd hmo` ^`o nd©-`mÌm-_hmoËgdZ²Hw§$ H$aZmoŸ&&245Ÿ&&
^mdmW© : Xe_rHo$ doYgm| a{hV EH$mXerHo$ {XZm Cndmgm{X H$aZ|. Vog|B© Cng§ha{V. EVËgd©_² B{V.
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
493 494
EVV² gdª à`ËZo Z J¥ h ñWñ` àH$s{V© V _² Ÿ && dm Cnm`Hw§$ AmJ| H$h|Jo. g³³`mgrHw§$ Vmo AmJoH$mo Cnm` H$aZmo hr CÎm_ ho gmo H$hV
AÝ`o f m§ gå^do Î mw ñ`mV² `Vo : n`© Q >Z§ da_² Ÿ &&246Ÿ&& h| `Vo… n`©Q>Z_² B{V. g³³`mgrHw§$ Vmo n`©Q>Z H$aZm| loð> hoŸ&&246Ÿ&&
J¥hñWñ` EVZ² _w»`_². Ed§ Hw$d©Z² gHw$Qw>å~mo ^JdËgm`wÁ`_² AíZwVo.
~«÷Mm[aà^¥VrZm_{n godH$-gmYZgånÎmm¡ EVV² H$V©ì`_². AÝ`Wm AÝ`Ed J¥hñWmZm_{n nyOm`m§ nÄMXmofgå^do n`©Q>Z_od loð>_² B{V Amh {djonmX²
Cnm`… H$V©ì`…. V_² AJ«o dú`{V. g³³`m{gZñVw nydm©noj`m@{n A{J«_Ed CÎm_ B{V.
Ed_² B{V Amh `Vo… n`©Q>Z_² B{VŸ&&246Ÿ&& {djo n mX² AWdm eŠË`m à{V~ÝYmX{n Šd{MV² Ÿ &&
AË`mJ« h àdo e o dm nanrS>m{Xgå^do Ÿ &&
gd©_²Ÿ=Ÿg~, EVV²Ÿ=Ÿ`o gå^doV (ŸVX¡d H$V©ì`_²Ÿ)Ÿ=Ÿ VrW© n `© Q >Z§ lo ð >§ gd} f m§ d{U© Z m§ VWmŸ&&247Ÿ&&
J¥hñWñ`Ÿ=ŸJ«hñWHo${b`o gå^d hmo` Vmo hr H$aZm| 1.ŸñdV…àd¥{Îma{hVm{Z BpÝÐ`m{U ~bmX² ^Jd{V `moÁ`_mZm{Z {djon§
à`ËZoZŸ=Ÿà`ËZgm| `Vo:Ÿ=Ÿg³³`mgrHw§$ OZ`pÝV {dJ«hH${e©Vm{Z. 2.ŸOa`m ì`m{Y{^a² dm `Xm eŠË`^md…. 3.ŸbmoH$mo
àH$s{V©V_²Ÿ=Ÿ{dñVmagm| H$ømo n`©Q>ZŸ=Ÿ{\$aVo ahZmo dm à{V~ÝY§ Hw$d©pÝV. 4.Ÿñdñ` dm na_ AmJ«h: CËnÚVo `oZ V_{g à{dï>mo
AÝ`ofm§ (Ÿ`{XŸ)Ÿ=ŸAÝ`Z²gm| `{X da§Ÿ=Ÿloð>, ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo` ho ^JdÝV§ Z ñ_a{V. 5.ŸbmoH$mZm§ dm nrS>m§ Hw$`m©V² -ŸVÌ nyOm Ë`ŠVì`m. VXm
AÝ`Ìm{n VWmËdo naXoeo eyÝ`Xodmb`o nyOm {dYo`m. VÌm{n Xmofgå^do VrW©n`©Q>Z§
H$V©ì`_², nmnmZm§ à{V~ÝYH$ê$nmUm§ Zmem`. VXm `Ì¡d JËdm godm gånËñ`Vo
^mdmW© : `hm§ VH$ {X`mo gJamo CnXoe J¥hñW nw{ï>_mJuHo$ Vm§B© {X`mo ho. n[a Omo VÌ¡d godm H$V©ì`m.
nw{ï>_mJu J¥hñW Z hm|` {VZV|hþ eŠ` hmo` Vmo {VZH$m|hþ `mhr à_mU ñdY_m©Zwð>mZ
ñdVÝÌV`m VrWm©Q>ZàH$ma_² Amh gd}fm_² B{V. {dîUw^pŠVàH$maËdmV²
H$aZmo. Omo g³³`mgr nw{ï>_mJu hm|` VmH$m| n`©Q>Z hr loð> hoŸ&&246Ÿ&&
gdm©{YH$ma…Ÿ&&247Ÿ&&
Q>rH$m : gm’ç, `moJ, kmZ, H$_© Am{XH$ZH$mo CnXoe Xo`Ho$ AÝV_| CÕdOrHo$
Šd{MX²Ÿ=ŸH$~hþH$ _Z_| AË`mJ«h hmo` Om` Vmo
à{V lrH¥ $ îUZ| ""n¥ W H² $ gÌo U dm _ø§ nd© ` mÌm_hmo Ë gdmZ² ' '
(Ÿ^mJ.nwam.11Ÿ&29Ÿ&11Ÿ) `m íbmoH$_| `o hr CnXoe {X`mo ho. Eg| nyOm_mJ© {djonmX²Ÿ=Ÿ{djonHo$ H$maU Šd{MV² nanrS>m{Xgå^doŸ=ŸH$~hþH$
AWm©V² nyOmàYmZ godm_mJ©_| CËgd-`mÌm-nd© g{hV godm H$[adoH$mo Omo {Zê$nU AWdm Šd{MX² AeŠË`mŸ=Ÿ nanrS>m hmo`don|, gd}fm_²
{H$`mo VmH$mo Cng§hma H$ao h|. J¥hñWHw§$ `o godm _w»` ho. Oog| ""gJ¥h… gnew… AWdm H$~hþH$ AepŠVHo$ H$maU (ŸA{nŸ)Ÿ=Ÿg~Z²H$m|
gwdJª bmoH$_o{V'' (Ÿ Ÿ) BË`m{X lyVrZ²_| d¡{XH$H$_© H$[adodmao `O_mZH$mo ór- Šd{MV² à{V~ÝYmX²Ÿ=Ÿ d{U©Zm§Ÿ=Ÿ~«m÷Um{XH$ dU©dmaoZ²H$m|
nwÌ-new g{hV ñdJ©_| àmßV hmoZm| {b»`mo ho. Vog| nydm©ŠV ar{Vgm| godm H$[adodmamo H$~hþH$ à{V~ÝY AmOm` Vmo VrW©n`©Q>Z§Ÿ=ŸVrW©Z²H$mo n`©Q>Z
^ŠVhþ Hw$Qw>å~ g{hV ^JdmZ²Ho$ gm`wÁ`Hw§$ àmßV hmodo ho.
Šd{MX² AË`mJ«hàdoeoŸ=ŸH$~hþH$ loð>§(Ÿ^d{VŸ)Ÿ=ŸCÎm_ gmYZŸho
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
497 498
{ZË`§Ÿ=Ÿ{ZË` CÎm_moÎm_§(`V:)Ÿ=ŸCÎm_|hþ CÎm_ XohnmV Zmht hmo` Vhm§ Vm§B© {dMaVmo aho. ""XohnmV ^`o nrN>o _| Adí`
H¥$VmW© hmoD§$Jmo'' Egmo {ZíM` amIZm|. gXm ewÕ ahZm|. g³Ü`m-dÝXZ Oogo {ZË`
^mdmW© : à^w lrh[aZo `k, VrW© Aé AnZo Zm_ g_mZ _mhmËå`dmao ~Zm`o h|. {H$`mo Omdo ho Vogo {ZË` hr VrWm©Q>Z H$aVo ahZmo. `m nj_| AÝV…H$aU_| gd©Xm
VmV| `kŸ-ŸVrW©Ÿ-ŸZm_Ÿ-Ÿnam`U ^ŠVH$m| EH$ {XZmV| A{YH$ n[aJ«h H$aZmo Zmht. lrH¥$îU ñ\w$aU hmodo ho. Vmgm| `o nj CÎm_moÎm_ hoŸ&&250Ÿ&&
bÁOm N>m§{S>Ho$ Zm_moÀMmaU H$aZmo. VmV| H$mD$ àH$maH$s ñn¥hm Z amIZr.
EH$mH$s (ŸAWm©V² OZg§J«hmW© `kŸ-ŸVrW©Ÿ-ŸOnH$mo Xå^ Z H$aZmoŸ), emÝV hmo`Ho$ AÌ gå_Ë`Wª ^JdXwŠVíbmoH$Û`_² Amh ""J¥h§...'', ""YZ_²...''
H$mD$ àH$magm| AnZo AmnH$m| ì`J« ~Zm`o {~Zm, H$hÿ§ EH$ R>moano pñWa ^`o {~Zm, B{V.
XohnmVn`©ÝV H¥$îUVËna hmoB© n`©Q>Z H$aZmo. `o A~ Omo AmJo H$h|Jo gmo CÎm_moÎm_ J¥ h § gdm© Ë _Zm Ë`mÁ`§ VÀMo V ² Ë`ŠVw § Z eŠ`Vo Ÿ &&
Cnm` ho. A~ bJ Omo Cnm` ~Vm`mo CÎm_ Cnm` hVmo n[a A~ Omo Cnm` H$hr H¥ $ îUmWª VV² à`w Ä OrV H¥ $ îU… g§ g ma_mo M H$…Ÿ&&251Ÿ&&
aho h| gmo CÎm_moÎm_ Cnm` ho. gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§ ^JdÛMZH$mo à_mU XoV
YZ§ gdm© Ë _Zm Ë`mÁ`§ VÀMo V ² Ë`ŠVw § Z eŠ`Vo Ÿ &&
h|Ÿ&&248-250Ÿ&&
H¥ $ îUmWª VËà`w Ä OrV H¥ $ îUmo @ ZW© ñ ` dmaH$…Ÿ&&252Ÿ&&
Q>rH$m : dUm©l_Y_©dmao _Zwî`Z²Ho$ AW©hþ dUm©l_Y_©Z²Ho$ g“ VrW©Z²H$mo {dH$ën
{H$`mo ho. _hm^maV_| VrW© VWm `k H$m| g_mZ {bI| h|. ^JdmZ²Zohþ VrW© H$a| gdm©Ë_ZmŸ=Ÿg~ Vahgy§ YZ§Ÿ=ŸYZHw§$, Ë`wŠVw§Ÿ=ŸN>m§{S>doHw§$
h|. Ë`mÁ`§(A{n)Ÿ=ŸË`Odo `mo½`hþ Z eŠ`VoŸ=ŸepŠV_mZ² Z hmo`
J¥h§Ÿ=ŸKaHw§$, Ë`wŠVw§Ÿ=ŸN>m§{S>doHw§$ MoV²Ÿ=ŸVmo,ŸH¥$îUmWªŸ=ŸH¥$îUHo$ŸAW©
VrW©`mÌmH$mo àH$ma {XImdo h| : VrW©ñWb_| Om {XZm àdoe H$ao Vm {XZm Z eŠ`VoŸ=ŸepŠV_mZ² Z hmo` VV² à`wÄOrVŸ=ŸdmH$mo AmN>r
Cndmg H$aZm|. Xygao {XZm AÝZ_mÌ Zmht hmo` Vmo {OVZo_| CXa ^a Om` CVZo MoV²Ÿ=ŸVmo, H¥$îUmWªŸ=ŸH¥$îUHo$ AW© ^m§{Vgm|Ÿ{d{Z`moJŸH$ao
hr AÝZH$s `mMZm H$aZr. VrW©_| XmZ Zmht boZmo. {ZË` {dMaVo ahoZm|. ~hþVH$mb VV²Ÿ{Z`wÄOrVŸ=ŸdmH$moŸ{d{Z`moJŸH$ao (Ÿ`V:Ÿ=ŸŠ`m|Ho$)H¥$îU:Ÿ=ŸlrH¥$îU
EH$ ñWmZ_| Zmht ahoZmo. D§$Mo ñdagm| g‘>moM N>m§{S>H|$ ^JdmZ²Ho$ Zm_Z²H$mo H$sV©Z (Ÿ`V:Ÿ=ŸŠ`m|Ho$Ÿ)H¥$îU:Ÿ=ŸlrH¥$îU (ŸYZJVñ`Ÿ=ŸYZ_| aho ^`oŸ)
H$aVo ahZm| VrWm©Q>ZH$mo A“ ho. ^rVa ^JdmZ²H$mo gd©Xm ñ_aU amIZm|Ÿ&&248Ÿ&&
g§gma_moMH$: ApñVŸ=Ÿg§gmagy§ AZW©ñ`Ÿ=ŸAZW©Ho$
Nw>S>m`dodmaoŸh|,Ÿgdm©Ë_ZmŸ=Ÿg~ŸVahgy§ dmaH$:Ÿ=ŸdmaU H$[adodmao
EH$mH$s ahZmo. _mJ©_| BpÝÐ`Z²Ho$ {df`^moJZ²Ho$ AW© ñn¥hm Zmht H$aZr.
Ë`mÁ`§(A{n)Ÿ=ŸË`Odo `mo½`hþ (ŸApñVŸ=Ÿh|Ÿ)
{MÎmHw§$ emÝV amIZmo.
^mdmW© : Ka Vmo gdm©Ë_Zm Ë`mÁ` (ŸV{Odo `mo½`Ÿ) hr hmoV ho n[a VmH$mo Ë`mJ
Omo _Zwî` Egmo A{YH$mar Zmht ho VmHo$ AW© AÝ` Cnm` AmJo Amkm
H$aZmo `{X eŠ` Z hmo` Vmo VmH$mo {d{Z`moJ g§gma_moMH$ H¥$îU_| H$aZmo M{h`o.
H$a|J|. lrH¥$îUH$s àmpßV_| VmËn`© ho. VrWm©{XH$Z²_| VmËn`© Zmht ho. Vmgm|
Vog|B© gdm©Ë_Zm Ë`mÁ` YZH$mohþ Ë`mJ eŠ` Z hmo` Vmo dmH$mo à`moJ H¥$îUgodmW©
""lrH¥$îU _moHw§$ H$~ Xe©Z X|J|'' Egr CËH$ÊR>m gXm VrWm©Q>Z H$aVo ~Zm`o
H$aZmo. gmo H$mhoV| Omo lrH¥$îU AZW©Ho$ dmaH$ h|Ÿ&&251Ÿ-Ÿ252Ÿ&&
amIZrŸ&&249Ÿ&&
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
499 500
Vm§B© Am` Om§` Vmo hþ Ì`mUm§Ÿ=ŸVrZ_|gy§
Q>rH$m : `m {df`_| gå_{VHo$ AW© ^JdmZ²Ho$ Amkm {H$`o ^`o Xmo íbmoH$Z²Hw§$ H$ho (Ÿ^mJdV§Ÿ) d¥Î`WªŸ=Ÿ^mJdVHw§$ `oZ Ho$Z-A{n(Cnm`oZ)Ÿ=ŸOm H$moB© ^r
h| J¥h§ gdm©Ë_Zm B{V. AmOr{dH$mHo$ AW© Cnm`gy§
Z EdŸ=ŸZht hr ^OZ²Ÿ=Ÿ^OZ H$[adogy§
J¥hH$mohþ gdm©Ë_Zm Ë`mJ H$aZm|. `{X Ka Zmht N>moS²çmo Om` Vmo H¥$îUHo$ `wÄOrVŸ=ŸCn`moJ H$aZmo H¥$îU_²Ÿ=ŸH¥$îUHw§$
AW© KaH$mo {d{Z`moJ H$aZm|. H¥$îU g§gmagm| Nw>S>m`dodmao h|. VX^mdoŸ=ŸdmHo$ A^md_| AdmßZw`mV²Ÿ=ŸàmßV H$aoJmo
gdm©Ë_Zm YZH$mo Ë`mJ H$aZm|. `{X dmo YZ Zmht Ë`mJ {H$`mo Om` Vmo ^mdmW© : AWdm ñdJ¥h_| lrH¥$îUgodmhþ {Z^ Z gHo$ Aé VrWm©Q>Zhþ Z ~{Z Amdo
lrH¥$îUHo$ AW© dmH$mo {d{Z`moJ H$aZm|. H¥$îU AZW©Ho$ Xya H$[adodmao h|Ÿ&&251- Vmo {ZaÝVa AmXagm| lr^mJdVH$mo nmR> H$aZmo. n[a lr^mJdVHo$ nmR>gm| AÝ`
252Ÿ&& H$moD$ hoVw Ow[a Z Om` dm ~mVH$s AË`ÝV gmdYmZr amIZr. Vhm§ AmOr{dH$mHo$
hoVwgm| Vmo àmU Jbm_| Am` AQ>Ho$ hm|` VmoD$ ^mJdVH$WmV| AnZmo {Zdm©h Z
nydm©{YH$maÛ`m^mdo V¥Vr`§ nj_² Amh AWdm B{V. MbmdZmo. ^mJdVH$WmH$s AmOr{dH$m Z H$[adon| Xygar H$moB© AmOr{dH$m AZwHy$b
AWdm gd© X m emó§ lr^mJdV_² AmXamV² Ÿ && Z naV hmo` Vmo Oogr arVgy§ {Zdm©h MbV hmo` Vog| MbmdZmo n[a Am{O{dH$mW©
nR>Zr`§ à`ËZo Z gd© h o V w { dd{O© V _² Ÿ &&253Ÿ&& ^mJdVH$Wm Zht hr H$aZr. J¥hgodm Aé VrWm©Q>Z Aé ^mJdVnmR> BZ VrZm|
Cnm`Z²_| EH$hþ Cnm` AmN>r Vah {H$`oV| ^ŠVH$m| H¥$îUàmpßV hmoV hoŸ&&253Ÿ-
d¥ Î `Wª Z¡ d `w Ä OrV àmU¡ … H$ÊR>JV¡ a {nŸ&&
Ÿ254Ÿ&&
VX^mdo `W¡ d ñ`mV² VWm {Zdm© h _mMao V ² Ÿ &&
Ì`mUm§ `oZ Ho$Zm{n ^OZ² H¥$îU_² AdmßZw`mV²Ÿ&&254Ÿ&&
Q>rH$m : nydm}ŠV H$ho XmoC A{YH$ma {OZ_| Zmht h| {dZHo$ AW© V¥Vr` nj H$ho
""~mømä`ÝVa^o X o Z ê$no ^o X Û`§ _V_² , h| AWdm B{V. g~ H$m_Zm N>m§{S>Ho$ VWm AmXanyd©H$ à`ËZ H$aH|$ gXm
ZmpåZ M¡ H § $ VVg² Ìo Y m ^pŠV_mJm} {Zê${nV…'' lr^mJdVH$mo nmR> H$aZm|. lr^mJdVÛmam AnZr d¥{Îm àmU H$ÊR>_| Mbo Omd|
Ÿ&&253-54Ÿ&& VWm{n Zmht H$aZr. d¥{ÎmHo$ A^md_| Oogo {Zdm©h ~Z gHo$ Vogo {Zdm©h H$aZmo.
naÝVw lr^mJdVH$m| d¥{ÎmHo$ AW© {d{Z`moJ Zmht H$aZm|. ""g ~mømä`ÝVamo
AWdmŸ=ŸAWdm AmXamV²Ÿ=ŸAmXanyd©H$ øO…'' (Ÿ_wÊS>.Cn.2Ÿ&1Ÿ&2Ÿ) BË`m{X lwË`Zwgma ^JdmZ²H$mo EH$ ~mø ê$n ho. dmo
g~ nXmW©Z²Ho$ ~m{ha aho ho. Xygamo AmÝVaê$n ho dmo g~ nXmW©Z²Ho$ ^rVa aho ho.
lr^mJdV§Ÿ=Ÿlr^mJdVnwamUHw§$ gd©XmŸ=Ÿh_|em, gd©hoVw{dd{O©V§Ÿ=Ÿ
Vrgamo AmnH$mo ê$n eãXZ²_| aho ho Vmgm| VrZ àH$magm| ^pŠV_mJ©H$mo dU©Z {H$`mo
emó_²Ÿ=ŸemóHw§$ gd© hoVwgy§ a{hV hmoB©Ho$ hoŸ&&253-54Ÿ&&
à`ËZoZŸ=Ÿà`ËZ nyd©H$ `WmŸ=ŸOogo,EdŸ=Ÿhþ
nR>Zr`§(^d{V)Ÿ=ŸnmR>ŸH$aZmoŸM{h`o ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo`, VWmŸ=Ÿdogo àn{Îm_mJ©_² Amh OJÝZmWo {dQ²>R>bo M B{V.
H$ÊR>JV¡a{n àmU¡:Ÿ=ŸàmU H$ÊR> {Zdm©h_²ŸAmMaoV²Ÿ=ŸOrdZ{Zdm©hŸH$ao OJÝZmWo {dQ² > R>bo M lra“o do ‘ >Q>o VWmŸ&&
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
501 502
`Ì ny O màdmh… ñ`mV² VÌ {Vð>o V VËna…Ÿ&&255Ÿ&& AWm©V² ""EH$ _oao hr eaU Amd, XygaoH$mo Aml` _V H$a''. ^JdmZ² Xohm{X
EVZ² _mJ© Û `§ àmo Š V§ J{VgmYZg§ ` w V _² Ÿ && g”mVH$m| godmHo$ AZwHy$b H$a| AWdm AË`ÝV Amgwa g”mV hm|` Vmo g”mVgm|
{dH$ënEd Efm§ ñWmZmZm_². ànÎmm¡ ~«÷móÝ`m`ñ` ~mYH$ËdmV². nyOmàdmhmo Nw>S>m` X| V~ OmZZm| Omo eaUmJ{V {gÕ ^B©. Vm nmN>| godm_| OmH$s é{M hmo`,
^JdËgmpÝZÜ`à~moYH$…Ÿ&&255Ÿ&& ^JdmZ²Ho$ ñdê$n Om{ZdoH$s BÀN>m hmo` VWm ^JdÀN>móZ²_| nam`U aho V~
OmZZm| `mH$mo `o ApÝV_ OÝ_ ho. AWm©V² `mH$mo nwZ: OÝ_ Zmht hmo`Jmo. eaUY_©
{gÕ hm`doHo$ AW© hr H¥$îUml`ñVmoÌ lrAmMm`©MaUZ²Z| àH$Q> {H$`mo ho. eaUmJV
OJÝZmWoŸ=ŸlrOJÝZmWnw[a_| nyOmàdmh:Ÿ=ŸnyOmH$mo àdmh _Zwî`Hw$§ lrOJÝZmWOr, lrnwÊS>arH$, lr{dQ²>R>bZmWOr, lra“ZmWOr, lrd|H$Q>eo Or
{dQ²>R>bŸo =ŸnmÊSw>a“ lr{dQ²>R>bZmWOrHo$ ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo`, VÌŸ=Ÿdhm§ BË`m{X ñdê$nZ²Ho$ g_rn ahZm| M{h`o. AÝ`hþ H$moB© ^JdÕm_ hm|` Ohm§ gXm
Ym__|, MŸ=ŸAé VËna:Ÿ=ŸnyOm{X nam`U hmo`Ho$ nyOmH$mo àdmh hmo` Vmo dhm§ ahZm| M{h`o. nyOmàdmh ho gmo ^JdmZ²Ho$ gpÝZYmZH$m|
lra§JoŸ=Ÿlra“Or_| {Vð>Vo Ÿ=Ÿaho, EVZ²Ÿ=Ÿ`o OVm`dodmamo ho.
d|H$Q>oŸ=Ÿlrdo‘>Q>_| _mJ©Û`§Ÿ=ŸXmoC _mJ©
VWmŸ=ŸEg|hr J{VgmYZg§`wV§Ÿ=ŸCnm` g{hV `m íbmoH$Ho$ AmdaU^“_| lrnwéfmoÎm_Or _hmamOZ| Egmo H«$_ {b»`mo ho
`ÌŸ=ŸOm ñWmZ_| àmoŠV§Ÿ=ŸH$ho : àW_ Vmo ^JdmZ²H$s H¥$nmHo$ A‘w>aH$mo ñdV… AWdm d¡îUdHo$ g“gm| CX²~moY
hmo` V~ `m _mJ©_| é{M hmo`. Vm nmN>| `m _mJ©_| àdoeH$s BÀN>m hmo`. VËníMmÎm
H¥$nmH$mo A‘w>a ÑT> hmo` V~ `o _mJ© g~ _mJ©gm| CÎm_ XrIo. Vm nmN>| Ûma^yV JwéHo$
^mdmW© : nwéfmoÎm_joÌñW OJXreOr, ^r_m VQ>no n§T>anwa {dR>mo~m, lra§JOr, Ûmam ^JdmZ²Ho$ eaU Amdo. nmN>| gËg“ H$aH|$ lrAmMm`©MaUZ²_| ""`o ^JdmZ²
{Vén{V ~mbmOr Vog|B© Ohm§ d¡îUdr nyOmàUmbr àM{bV hmo` Vhm§ ^JdÝ_y{V©Ho$ h|'' Egr A^oX~w{Õ hmo`, VXZÝVa gdm}Îm_ñVmoÌm{XH$Z²H|$ nR>Z²gm| JwéH$s godm
nyOm{X_| VËna hmo`Ho$ ahZmo. Vmgm| Ego d¡{XH$ _mJ© Aé ^pŠV_mJ© H$mo dmŸ-Ÿdm H$aVmo aho. Vm nmN>| ^JdXr`Z²H$mo g“ H$aHo$ nyd©ar{VHo$ AZwgma ^JdmZ²H$s godm
_mJ©no M{bdoHo$ Cnm`Z²Ho$ gmW dU©Z {H$`moŸ&&255Ÿ&& H$aVmo aho. ñd_mJu` J«ÝWZ²Hw§$ gw{Zdo-Xo{Idogm| à{V~ÝYH$ {Zd¥{Îm hm|` V~
Xmof{Zd¥{Îm VWm godmHo$ Cn`moJr JwUZ²H$s àm{á hmo`. Vm nmN>| dma§-dma ^JdËgodmH$s
Q>rH$m : àn{Îm_mJ© AWm©V² eaU_mJ©H$mo dU©Z H$a| h| OJÝZmWo B{V. ""gd©Y_m©Z² Amd¥{Îm H$aVmo aho Vmo gHw$Qw>å~Hw§$ ^JdËàm{á hmo`. CZ Hw$Qw>å~dmaoZ²_|hþ Omo godm_|
n[aË`Á` _m_oH§$ eaU§ d«O'' (Ÿ^J.JrVmŸ18Ÿ&66Ÿ) `m JrVmHo$ íbmoH$_| CXmgrZ ah| AWdm godmH$mo {damoYr hmo` dmHw§$ ^JdËàmpßV Z hmo`. nyd©_| H$ho
gd©Y_©Z²Hw§$ N>m§{S>Ho$ EH$ ^JdmZ²Ho$ hr eaU OmZmo {b»`mo ho. dmhrHo$ AZwgma ^`o nÄMXmofZ²H$s `{X gå^mdZm hmo` Vmo VrWm©Q>Z H$[aHo$ Xmof {Zd¥{Îm H$aZm|.
JwéHo$ Ûmam ^JdmZ²Ho$ eaU OmZmo, \o$ar AÝ`ml` N>m§{S>Ho$ lr^JdmZ²H$mo hr ÑT> Xmof{Zd¥{Îm ^`ogm| godm H$ar Om` Vmo ^JdËàmpßV hmo`. godmH$mo AZ{YH$ma hmo`
{dídmg amIZm|. Oog| hZw_mZOrHw§$ ~«÷mógm| amjgZ²Z| ~m§Y XrZ| nmN>| gÝXoh ^`mo Vmo lr^mJdVml` H$aZm|. dm_|hþ A{YH$ma Zmht hmo` Vmo nwéfmoÎm_ghòZm_-
""dmZa ~hþV à~b ho. ~«÷móHw§$ VmoS> S>maoJmo. Vmgm| AÝ` AóZ²gm|hþ ~m§YZm|'' {Ì{dYZm_mdbrH$mo Aml` H$aZm|. CÎm_m{YH$ma_| Vmo VrW©n`©Q>Z loð> ho. dm_|hþ
Eg| {dMm[aHo$ O~ ~«÷móH$mo {dídmg N>m§{S>Ho$ AÝ` AóZ²gm| ~m§Ydo bJo V~ AZ{YH$ma hmo` Vmo eaUmJV hmo`Ho$ ghòZm_m{XH$Z²H$mo nmR> H$aVmo ^`mo Ohm§
hZw_mZOr ~«÷mógm| Ny>{Q> J`o. Eg| hr ^JdmZ²Ho$ Aml`_| gÝXoh H$aHo$ O~ nyOmàdmh hmo` Vhm§ g_rn AWdm Xya pñWV ahZm|. H$ho ^`o àH$maZ²Ho$ AZwgma
AÝ` XodH$mo Aml` {H$`mo Om` ho V~ dmo ^ŠV eaU_mJ©gm| n{VV hmo Om` ho. ~Vm©d H$[adogm| gmYH$ ^ŠV \$bmoÝ_wI hmo` ho VWm \$bH$s àmpßV hmoV ho.
`mhrgm| ""_m_oH§$ eaU_² d«O'' (ŸVÌ¡dŸ) `m dmŠ`_| "EH$_²' nX H$ømo ho. àn{Îm_mJ© AWm©V² eaU_mJ© ^pŠV_mJ©H$mo AZwH$ën ho. Vmgm| ^pŠV_mJ©_| hr
gmYZàH$aU_² Ÿ gmYZàH$aU_² Ÿ
503 504
`mH$mo àdoe ho. && {ejmíbmoH$s Ÿ&&
(24)
`hm§ Vm§B© \$b-gmYZ g{hV d¡{XH$_mJ© VWm ^pŠV_mJ© H$mo {Zê$nU {H$`mo O`{V lrdëb^m`m} O`{V M {dÆ>boída: à^w: lr_mZ²Ÿ&
ho.
nwéfmoÎm_íM V¡íM {Z{X©ï>m nw{ï>nÕ{VO©`{VŸ&&
(Ÿ4Ÿ) godmon`moJr gm_J«rZ²H$m| OwQ>m`doH$mo AË`mJ«hhþ goì` à^yZ²_|V| AnZo gmjmV² ñdê$nH$s godm Omo H$moD$ ñdJ¥h_| ñdVZw{dÎm-n[aOZZ²H$o g_n©UnydH© $
{MÎmH$s VËnaVmH$mo Zme H$[aHo$ Vm_gr d¥{ÎmH$m| ~T>mdV ho. V~ godm H$aVmo hmo` VmH$m| Vmo godm N>m§{S>Ho$ {dà`moJmZw^dmW© H$WmnjH$mo Adbå~Z
H$[ado H$aV| Z H$[admo A{YH$ C{MV hmoV ho. Mbm`Ho$ H$aZmo Vmo ^pŠV_mJu` nmfÊS> ho. ~hmoV godm Ny>{Q> Om` AWdm
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
507 508
{ZË`H«$__| O~ godmH$mo AZdga hmo` V~ {dahmZw^dmW© H$Wm-ñ_aU njH$mo
^pŠV_mJu` àH$ma nw{ï>_mJu` {gÕmÝV ho VmV|Ÿ- ""Ÿgodm`m§ dm H$Wm`m§ dmŸ'' ^pŠVH$mo nydm©“ _hmËå`kmZH$m| _mÝ`mo ho. Vmgm| _hmËå`kmZHo$ {gÕ
dMZ_| àW_ H$V©ì` VWm CëboI godmH$mo ho. V¡gohrŸ- ""Ÿñ_aU§ ^OZ§ Mm{n ^`oV| bmoHo$fUm, {dÎmofUm AWdm ~mø{df`gwIofUm H$mo _mhmËå` ñ\w$aV Zmqh
Z Ë`mÁ`§Ÿ'' dMZ_| AÝV_|hþ AË`mÁ`V`m CëboI Vmo ^OZ AWm©V² godm H$mohr ho VmV| Akm{ZOZ gwb^ ^«_`moJ gå^do Zmht. Aé ^pŠVH$mo CÎmam“Vmo gwÑT>
ho. gd©Vmo@{YH$ ñZohH$m| _mÝ`mo ho. Vm H$[a AmYw{ZH$ emórZ²H$s CXa§^arH$Wm_|
àH$Q> hmoVmo {dà (ŸnmfÊS>Ÿ) `moJ (Ÿ{dÎmmonmO©ZH$mo Cnm`Ÿ) hþ gå^do Zmht. Vmgm|
gmo {dahmZw^dH$m_Zm godmnj_| Vmo gå^do Zmht. H$mhoV|Ÿ? godm H$aV {gÕ hmoV ho Omo lr_hmà^yZ²Z| Om àH$maH$mo g³³`mg J«hU {H$`mo gmo MVwWm©l_ê$n
gmjmV² goì` ñdê$nH$s g§`moJmZw^y{V ñdV… N>m§{S>Ho$ {dà`moJmZw^y{V H$[adoHo$ H$_©_mJu` g³³`mghr hVmo. gmohþ bmoH$JmoMa XohŸ-ŸXoe n[aË`mJH$s ^JdXmkm
H$mO H$moD$ J¥hË`mJ H$ao V~ Vmo ^JdËàmpßVH$s H$m_Zm IpÊS>V ^`r Om{Z`o. nmbZ_| AmZwf[“H$ H$_© hVmo. Vmgm|hr "AÝV…H$aUà~moY'Ÿ_| Amn Amkm H$aV
AWdm ^JdÝ_y{V©_| ^JdX²^md IpÊS>V ^`mo Om{Z`o. Oog| H$moD$ ào{_H$m AnZ| h|Ÿ:Ÿ""ŸAmk¡d H$m`m© gVV§ ñdm{_Ðmohmo@Ý`Wm ^doV²Ÿ''.
{à`V_V| {~Nw>admo Zmht MmhV ho n[a H$~hþ {d{YdemV² {~Nw>ao Vmo VmH$m|
{dahVmn hmoV ho. n[a H$moD$ ì`{^Mm[aUr AnZ| Omagm| {_bdoH$s AmVwaVm_| O~ `hm§ e‘>m hmo` gHo$ Omo V~ lrh[aam`OrZ| AnZo AZoH$ J«ÝWZ²_| Aé
n{VHo$ naXoeJ_Z²H$mo öX`_| _ZmoaW H$aV hmo`, AWm©V² {~Nw>admo MmhV hmo`, lr_hmà^yZ²Z| "{ZamoYbjU'ŸJ«ÝW_| ""`ÀM Xw…I§ `emoXm`m… ZÝXmXrZm§ M
Vhm§ n{Vào_ IpÊS>V ^`mo V~ Om{Z`o. JmoHw$bo Jmo{nH$mZmÝVw `X² Xw…I§ VX² Xw…I§ ñ`mZ² __ Šd{MV'' dMZ_| {dah-
Xw…I H$s Omo H$m_Zm XagmB© VmH$s g“{V H$hm Om{Z`oŸ?
Oog| dV©_mZ²H$mb_| H$Nw>H$ ñd_mJu` emór hþ AnZ| _m§Wo {~amOVo ñdê$nH$s
godm N>m§{S>Ho$ R>moa-R>moano ^mJdVgßVmh H$aV h|. BZ ^mJdVH$WmZ²_| H$Wm `hm§ gd©àW_ lr_hmà^yZ²Ho$ dMZH$mo A{^àm` ^JdmZ²_| OrdH$mo {ZamoY
H$hV-H$hV H$ÊR>mdamoY Aé AlwnmV H$mo AmS>å~ahþ OVmdV h|. _mZmo ^pŠVH$s Ho$go {gÕ hmo` VmH$s gmYZmHo$ ê$n_| godmHo$ AZdga_| H$moZgr ^mdZm H$aZr
ì`gZXem {gÕ hmo` J`r hmo`Ÿ! n[a dñVwV… AnZo goì`ñdê$n_| Egr na_mgpŠV gmo g_wPmdZmo ho. Vhm§ H$ømo Omo ""Oogo JmoMmaUH$s {~[a`m§ ZÝX`emoXm Aé
{gÕ ^B© hmo` Vmo H$mhoH$m| godm N>m§{S>Ho$ R>moa-R>moa ^Q>{H$dmo M{h`oŸ! O~ godm JmonrOZZ² H$m| {dah-Vmn ahVmo Egmo {dahVmn, godmHo$ AZdga_|, _moH$m| H$~
N>m§{S>Ho$ CXa^aUmW© R>moa-R>moa ^Q>{H$dmo AmN>mo bmJV ho V~ Vmo ñdê$nmgpŠV hmo`JmoŸ!'' gmo Egmo _ZmoaW OJm`doH$mo CnXoe `m íbmoH$_| ho. `m{h J«ÝWHo$ Xygao
IpÊS>V ^B© Om{Z`o, Aé ñdê$nmgpŠVHo$ A^md_| àH$Q> H$ÊR>mdamoY Aé íbmoH$_| ""JmoMmaU H$[aHo$ d«O_| nYmaVo à^yZ²Ho$ H$maU Oogmo godmgwI JmoHw$b_|
AlwnmV H$mohþ _yb H$maU {dà`moJ Z hmoB© nmfÊS>`moJhr hmoV ho. Jmo{nH$m VWm gH$b d«OdmgrZ² H$m| hmoV ho Vogmo gwI _moH$m| ^JdËgodm H$aV
H$~ hmo`JmoŸ!'' `mHo$ _ZmoaW OJm`doH$mohþ CnXoe ho. V|go {h Vrgao íbmoH$_| {OZ
Vmgm| {dà`moJmW© g³³`mg_| H$V©ì`monXoe J¥hr` ^moJdmgZmHo$ Ë`mJmW© ho, nw{ï>^ŠVZ²gm| H$mhþ H$maUgm| ^JdËgodm {Z^Vr Z hmo` {VZH$m| CÕdmJ_ZHo$
Aé à`moOZmonXoe d¡am½`gmYZmH$mo Z hmoB© {dà`moJgmYZmH$mo ho, ""^moJm^md… g_` {~ah-VmnH$s Vrd«Vmde ^JdËH$WmH$mo _hmZ CËgd {gÕ ^`mo V|go
VX¡d {gÕç{V `Xm J¥hn[aË`mJ…''- ""VmÑeñ`m{n gVV§ JohñWmZ§ H$moD$ ^JdXr`Ho$ gmW ^JdËH$WmHo$ gËg“Ho$ gw_hmZ² CËgdHo$ _ZmoaW OJm`doH$mohþ
{dZmeH$_²'' BZ dMZZ²gm|. gmohþ J¥h_| ^JdËgodmHo$ A{Zdm©hH$s Xem_|. VmV| CnXoe ho. BZ VrZ íbmoH$Z²_|Ÿ- "__'Ÿ-Ÿ"_o'Ÿ-Ÿ"_o _Z{g'`m| CÎm_nwéfdMZ²H$mo
^pŠV_mJ©_| `h Jm¡UH$ën ^pŠV_mJm©ãO_mV©ÊS>m`_mZ² lr_hmà^yZ²H$m| Ano{jV à`mo J lr_hmà^y Z ² Z | {H$`mo ho gmo , Oo g o H¥ $ îUml`_|
Zmht ho. ""{ddoH$Y¡`©^ŠË`m{Xa{hVñ`...__'' à`moJ {H$`mo ho gmo ñdm{^àm`H$ Z
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
509 510
hmoB© {ZOOZm{^àm`H$ ho V|go g_wPZmo. H$mhoV|Ÿ? nw{ï>_mJu` OrdZ²H$m| eaUmJ{V
H$aV {~[a`m§ AmnwZr {Z:gmYZVmH$s ^mdZm H$aZr MB©`o VmHo$ CnXoemW© ho, Vhm§ gd©àW_ nw{ï>_mJu` OrdH$m| H$~hþ ~{h_w©I Zmht ~ZZmo MB©`o gmo
V|gho r godmŸ-ŸH$Wmo^`nam`U AWdm Ho$dbH$Wmnam`U nw{ï>^ŠVZ²H$m| Ho$gr ^mdZm H$hV h|Ÿ:
H$[adoV| CZH$s ^pŠV {ZamoYXgmHy§$ àmßV hmoV ho VmHo$ CnXoemW© ho. H$mhoV|Ÿ?
lr_hmà^y Amn ñd`§Ho${b`o Vmo ""Ah§ {ZéÕmo amoYoZ {ZamoYnXdtJV:'' Amkm
`Xm ~{h_w © I m: `y ` § ^{dî`W H$WÄMZŸ&&
H$aV h|. VmV| {ZamoYH$s \$bXemH$mo Amn Vmo gd©Xmhr AZw^d H$aV h|. VmV|
{ZamoYH$s gmYZê$nm ^mdZmH$mo _ZmoaW AmnwZ| ñd`§Ho$ H$mO {H$`mo hmo` gmo VXm H$mbàdmhñWm Xo h {MÎmmX`mo @ ß`w V Ÿ&&1Ÿ&&
gå^do Zmht. gd© W m ^j{`î`pÝV `w î _mZ² B{V _{Va² __Ÿ&
Aé lrh[aam`Or ^JdËgodmV| A{YH$ {dà`moJH$m| _mZVhþVo Vmo H$mhoV| `XmŸ=ŸO~, `y`§Ÿ=ŸVw_ A{nŸ=Ÿ^r, CVŸ=Ÿ{ZíM`hr
godm N>m§{S>Ho$ Aé g³³`mgJ«hU H$[aHo$ {dà`moJ Z {H$`oŸ? VmV| AmnH$mo VmËn`© H$WÄMZŸ=ŸH$moB©^r àH$magy§ `wî_mZ²Ÿ=ŸVw_Hw§$
hþ {ZË`godmHo$ AZdga_|hr {dà`moJH$s na_\$bVmH$m| ñdrH$m[a~mo C{MV ho. ~{h_w©Im:Ÿ=Ÿ~{h_w©I gd©WmŸ=Ÿg~ Vahgy§
^{dî`WŸ=ŸhmoCJo ^j{`î`pÝVŸ=ŸIm` Om§`Jmo
gmo `m {ejmíbmoH$s_| _w»`ËdoZ nm§M CnXoe lr_hmà^yZZ| {X`o h|Ÿ: VXmŸ=ŸV~, H$mbàdmhñWm:Ÿ= B{VŸ=ŸEgmo, __Ÿ=Ÿ_oamo
H$mbàdmh_| aho ^`o _{V:Ÿ=Ÿ_mZZmo
(Ÿ1Ÿ) Omo nw{ï>_mJu` OrdH$m| H$~hþ ~{h_w©I Zmht ~ZZmo MB©`o. Xoh{MÎmmX`:Ÿ=ŸXoh-{MÎm Am{X (ŸApñVŸ=ŸhoŸ)
(Ÿ2Ÿ) Omo nw{ï>_mJu` OrdH$m| AnZo nw{ï>à^wH$s ^pŠV AWdm eaUmJ{Vhþ ^mdmW© : O~ Vw_ H$moD$ àH$maV| ~{h_w©I ~{Z OmAmoJo V~ H$mbHo$ àdmh_|
bmoH$m{W©Vmgm| Zmht H$aZr. ~{hdodmao {Vhmaohr Xoh{MÎmm{X {Vhmamohr ^jU gd©Wm H$[a b|Jo Egmo _oamo _m{Zdmo
(Ÿ_VŸ) ho.
(Ÿ3Ÿ) `m bmoH$_| AWdm nabmoH$_| nw{ï>OrdHo$ gd©ñd Vmo nw{ï>à^w lrH¥$îUhr
hmoV h|. H$mbàdmh Aé ^pŠVàdmh
Q>rH$m : bmoH$_| Omo H$Nw> OS>dñVw CËnÝZ hmoV ho VmH$mo AmO Zmht Vmo H$m{b Zme
(Ÿ4Ÿ) Vmgm| gd©Wm H¥$îUmWu ôdoHo$ gd©^mdgm| H¥$îUgodm H$aZr. Vmo hmoVhr ho. V|gohr Ordg¥{ï>_|hþ Omo OZ_V ho VmH$mo _¥Ë`whþ Adí`§^mdr ho. VmV|
bmoH$_| Omo H$Nw> ì`ŠV AWdm àH$Q> ho gmo H$moC Z H$moC {XZm Aì`ŠV AWdm
(Ÿ5Ÿ) Om nw{ï>OrdH$mo Om_| {hV hmo` Egmo gJamo H$m_ lrJmonrOZdëb^ {Vamo{hV hmo` Om`doHy§$ H$mbHo$ àdmh_| ~{h aømo ho. `o H$mbhþ H$mb-H$_©-
lrH¥$îUhr H$aV h|. H$mb-ñdH$_©-ñd^md-AÝ`Xod AWdm AÝ` ñd^md-àH¥${V-nwéfHo$ _ybê$n Aja~«÷H$mo EH$ gm_Ï`© ho. BZ nÄM{dY
H$mhþH$s H$Ny> gm_Ï`© `hm§ Zmqh ho Egmo {dídmg gd©Xm amIZmo. VÎdZ²gm| K{Q>V ja OJVH$mo CnmXmZ Aja~«÷ ho. Aé O~ H$moD$ àdmhr Ord,
H$mb-H$_©-ñd^md-àH¥${V-nwéfê$n_| ì`ŠV Ego ja OJV²_| Aja~«÷H$mo
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
511 512
ImoOV Zmqh V~ VmH$m| H$mbàdmh_| ~ømo OmVmo Om{Z`o. gmo H$mbàdmh_|
ì`ŠVgm| g~ H$Nw> Aì`ŠV Aé Aì`ŠV ôdo nw{Z-nw{Z ja OJV²_| ì`ŠV hmoV Vmgm| ^ŠV Vmo jaŸ-Ÿì`ŠV OJVHo$ CnmXmZ ^yV Aja Aì`ŠVHo$ Ym__|
ahV ho. n[a Omo kmZr Aja~«÷H$m| àmßV H$[a boV ho gmo ja ì`ŠVgm| Ny>{Q>Ho$ {ZË` {dhma H$[adodmao {Xì`Ÿ-Ÿì`pŠV Ego nwéfmoÎm_H$mo Adbå~Z àmßV H$[aHo$
Aja Aì`ŠVVmH$m| àmßV H$[a boV ho. OÝ_-ì`m{Y-Oam-_¥Ë`w_b y H$ emoH$-_mohdmao {df`mZÝXV|; Aé AO-Aì`m{Y-
AOa-A_a n[a Ho$db emÝVagmË_H$ ~«÷mZÝXV|hþ, ~{MHo$ {Xì`-brbm-
Oog| gyaOH$s Yyn AWdm à^m_ÊS>b gyaO Ho$ Mmam| Amoa ì`m{n ahV hoŸ- {dJ«hdmao gd©agmË_H$ nwéfmoÎm_mZÝXH$m| àmßV H$[a gH$V ho.
Oog| nwînH$s gwJÝY CndZ_| Mmam| Amoa ì`m{n ahV ho, V|go nyU© nwéfmoÎm_ {Xì`
ZamH¥${V lrH¥$îUHo$ Mmam| Amoa nyU© nwéfmoÎm_H$s Y_©ê$n An[apÀN>ÝZ gÎmm, VmV| {df`mZÝX Vmo H$mbH$s g[aVmHo$ àdmh_| àH$Q> hmo`dodmao emoH$-
MoVZm Aé AmZÝX Hy§$ "Aja~«÷' H$hV h|. VmV| Aja~«÷, `m{h OJV²H$mo _mohHo$ AmdV©Z_| OrdH$m| \§$gm{`Ho$ Sw>~mo` XoV ho. ~«÷mZÝX Vmo Egmo Om{Z`o Omo
"CnmXmZ²H$maU'hþ H$ømo OmV ho, gmo nyU© nwéfmoÎm_H$mo Y_©ê$n ho Aé Ym_ê$nhþ Ob_| Sw>{~ Om`doHo$ S>aV| H$moD$ ObHo$ g_rn Z OmV hmo` Vmo VmH$m| lmn AWdm
ho. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo Cn{ZfX²_| H$ømo J`mo ho Omo ""na_mË_m AnZr _{h_m_| daXmZ Xo`Ho$ H$moB© Obê$nhr ~Zm` XoŸ! gmo Ob Vmo Ob_| Sw>~o Zmht n[a ObH$m|
AdpñWV ho, AÝ`Ì H$hþ§ Zmht''. VmV| kmZ_mJu nwéfmoÎm_Ho$ Aì`ŠV Ym_H$m| ObnmZ²H$mo gÝVmof Aé ObñZmZV| àmßV ñdÀN>Vm-ewÕVm Aé Ob{dhmaH$s
àmßV H$aV h| Aé ^pŠV_mJu AjaYm__| {~amO_mZ Ym_r nwéfmoÎm_H$m| àmßV àgÝZVm H$mo bm^hþ Vmo {_{b gH$V ZmhtŸ! VmV| ^ŠVH${d X`mam_^mB© H$hV
H$aV h|. gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§ `h OmZZmo Omo kmZrH$m| nwéfmoÎm_Ho$ Ho$db _mhmËå`H$mo h| : ""ObZo emo ObZmo ñdmX OZ OwXmo a{h nm_| AmôbmX. godmo lrH¥$îU
gmjmËH$ma hmoV ho. Oog| H$ñVwar_¥JH$m| H$ñVwarH$s gwJÝY Vmo {_bV ho n[a H¥$nmiŸ!''
H$ñVwar {_br gH$V Zmht. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo H$ñVwar_¥J Aé H$ñVwar Ho$ ~rM
AmË`pÝVH$ A^oX^md hmo`doV|. Aé H$moD$ órŸ-Ÿnwéf AnZ| dóno AWdm A“n|
VmV| {df`mZÝXrHo$ XohopÝÐ`m{X H$mbàdmhHo$ emoH$-_mohHo$ AmdV©Z_| àdmhr
H$Ny>H$ gwJÝYr AÎma bJm` b| V~ Om gwJÝYr nwînH$mo AÎma bJm`mo hmo` VmH$s
OrdZ²H$m| Sw>~mo` XoV h|. ~«÷mZÝXr VmV| S>[aHo$ Xohpo ÝÐ`m{XH$Z²H$m| N>m{§ S>H$o Aja~«÷Ho$
gwJÝY Vmo Amdo. gwJÝYr AÎma bJm` H$moD$ Ka_| àdoe H$ao V~ H$mhþHy$ ^«_Umhþ
EoH$mËå`_| Xw~{H$ OmV ho. n[a ^pŠVH$s g[aVm Vmo H¥$nm{gÝYwHo$ na_mZÝXH$s
ôdo OmV ho _mZm| gwJÝYr nwîn Ka_| Am`o hm|`Ÿ! n[a Egr ^«_UmHo$ H$maU nwînH$s
bharZ²H$mo Abm¡{H$H$ gwI XohopÝÐ`m{XH$Z²gm| {Xdm`don|hþ§ H$~hþ Sw>~modV Zmht.
àmpßV hmoV Zmht. gmo H$mhoV|Ÿ? gmo nwînH$s H¥${Ì_ gwJÝY YmaU H$[adodmao nwéf
VmV| lr_hmà^w Amkm H$aV h|Ÿ- Omo ^pŠV^mdny[aV ^JdËg_{n©V {df`Z²H$mo
Aé Vm gwJÝYH$m| ghO YmaU H$[adodmao nwîn Ho$ ~rM AmË`pÝVH$ ^oX hmoV ho.
àgmXJ«hUê$n Abm¡{H$H$ Cn^moJH$m| N>m§{S>Ho$ H$moD$ ñd_mJu` Ord O~ Ag_{n©V
V|go {h AkmZr àdmhr OrdZ²H$m|hþ dm ^y_m-na_mZÝXH$s H¥${Ì_ Aé jwÐ
{df`Z²Ho$ Cn^moJ_| \§${g OmV ho V~Ÿ- dmo Ord emó_`m©XmV|hþ MyŠ`mo Aé
_mÌmdmao {df`gwI_| H$~hþ na_mZÝXH$s CnbpãY hmo` gH$V Zmht. Oog| Jwbm~_|
nw{ï>^pŠVV|hþ a{hV ^`mo. gmo dm OrdHo$ XohopÝÐ`m{XH$hr H$mbàdmh_| OrdH$m|
\y$bHo$ emoIrZH$mo gwJÝYr Jwbm~H$mo \y$b {_{bdon| nwîn Aé gwJÝY AWm©V² Y_u
~hmBHo$ emoH$Ÿ-Ÿ_mohHo$ AmdV©Z_| \§$gm{`Ho$ dmH$mo gd©Zme H$[a XoV h|. VmV|
Aé Y_© XmoD$ {_{b OmV h| V|go ^ŠVZ²H$m| _mhmËå`kmZ²Ho$ VWm gwÑT> gd©Vmo{YH$
nw{ï>OrdH$m| H$~hþ ~{h_w©I OrdZ²H$s Zm§B© ^pŠV^mda{hV hmoZmo Z M{h`o.
ñZohHo$ ~bgm| AjaYm_ VWm Ym_r nwéfmoÎm_ C^`H$s àmßV ôdo OmV ho. Vhm§
_mhmËå`kmZ²Ho$ ~bV| O~ A^oX ñ\w$aVmo hmo` Vmo gwÑT> ñZohHo$ ~bV| ^oXhþ ñ\w$aV
ho Aé gwÑT> ñZohHo$ ~bV| A^oX ñ\w$aVmo hmo` Vmo _mhmËå`kmZ²Ho$ ~bV| ^oXhþ Vhm§ `o e‘>m hmoV ho Omo AnZmo _maJ Vmo à_o`~bH$mo _maJ ho Aé {d{Y-
ñ\w$aV ho. Vmgm| ^pŠV_| ^oXg{hîUw A^oX dmamo VmXmËå` ñ\w$aV ho. {ZfoYH$mo à_mU~b à_o`Ho$ AmJo Vmo {Q>H$ gH$V Zmqh. VmV| nw{ï>_maJ_| nw{ï>à^wgm|
gå~ÝY Owao nmN>o H$mbH$s H$hm gm_Ï`© Omo nw{ï>à^yZ²V| Nw>S>m`Ho$ A“rH¥$V
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
513 514
{ZOOZH$mo Zme H$[a gHo$Ÿ! godm\$bhþ_| ""\$b§ dm ø{YH$mamo dm Z H$mbmo@Ì hoŸ-
{Z`m_H$:'' V|go {h gd©{ZU©`{Z~ÝYhþ_| ""AÌm{n doX{ZÝXm`m_² AY_©- ""gmo Vmo ^moJ lrR>mHw$aOr AmnhrHo$ Ðì`H$mo AmamoJo gmo Amnhr
H$aUmV² VWm, ZaHo$ Z ^doV² nmV:'' H$ømo ho. VmV| H$mbH$s H$Nw> gm_Ï`© `m H$mo ^`mo. Omo lrR>mHw$aOrH$mo Ðì` Im`oJmo gmo _oamo Zmht Aé _oamo
à_o`_maJ_| gå^do Zmht. godH$ ^JdXr` hmo`Jmo gmo XodÐì` H$~hþ Z Im`Jmo. Omo Im`Jmo
gmo _hmn{VV hmo`Jmo. VmV| dm àgmX_|V| ^moOZ H$[adoH$mo AnZmo
`m e‘>mH$mo g_mYmZ Ego Om{Z`o Omo lr_hmà^yZ²H$s AmkmZwgma ^pŠV_maJno A{YH$ma Z hVmo. dmHo${b`o JmoAZ²H$m| Idm`mo Aé ~À`mo gmo
MbV H$moD$ nw{ï>OrdV| AkmZde AWdm à_mXde H$Nw> emó{déÕ H¥$Ë` ôdo lrO_w Z mOr_| nYam`mo ' '.
Om` VmH$m| hrZ`mo{Z Vmo {_bo n[a ZaH$nmV Z hmo`. V|go {h godm\$bHo$ dMZH$mo
A{^àm`hþ `m| OmZZmo Omo Abm¡{H$H$ gm_Ï`©H$s AWdm gm`wÁ`Ÿ-Ÿgodmon`mo{JXohH$s Vmgm| ^JdËgodmW© Omo {~ÝXwg¥{ï> Ho$ OKÝ`H$moQ>rHo$ ñd_mJu bmoH$mWu
àmpßV_| H$mbH$s {Z`m_H$Vm Zmqh. n[a `m {h godm\$b J«ÝW_| ^moJ, CÛoJ Aé ~hþYm ZmXg¥{ï>H$m| {dÎmOm godm H$[adoH$s Amkm H$aV h| Aé ZmXg¥{ï> Ho$hþ Xw^m©Jr
à{V~ÝY H$m| godm\$bH$s àmpßV_| ~mYH$ Vmo _mZ| {h ho. Vmgm| à_o`~bHo$ ^amogo bmoH$mWu Ord VZwOmgodm H$am`doH$m| {dÎmOm godm H$aV h| {VZH$m| lr_hmà^yZ²Ho$
H$moD$ `m _maJ_| ñdÀN>ÝXVm ~a{Vdmo Mmho Vmohþ H$Nw> hm{Z Zmht Ego Z _m{Z`o. _mJ©_| _hmn{VV ~{h_w©I H$[a OmZZ|. `o àW_ àH$ma ^`mo ~{h_w©IVmH$mo.
gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§ `h OmZZmo Omo AmË_g_n©U ^`oV| {OZ nÄM{dY XmofZ²H$s
godm_| ~mYH$Vm {Zd¥Îm hmoV ho Vm AmË_g_n©UH$s B{VH$V©ì`Vm_| gm{_^wŠVH$mo
Vog| {h "nw{ï>àdmh_`m©Xm' J«ÝW_| lr_hmà^yZ²Z| g_wPm`mo ho Omo nw{ï>OrdH$m|
g_n©U Aé Ag_{n©VH$mo Cn^moJ d{O©V _mÝ`mo ho. Vmgm| gm{_^wŠVHo$ g_n©U
bm¡{H$H$-d¡{XH$ H$nQ>gm| {Z^mZ| Aé d¡îUdr ^pŠV {ZîH$nQ> ghOVmgm| {Z^mZr.
Aé Ag_{n©VHo$ Cn^moJ {H$`oV| g_n©U {h nyU© Z ^`mo Om{Z`o. V~ OrdH$mohþ
`mgm| {déÕ Om`Ho$ H$moD$ bmoHo$fUm AWdm {dÎmofUm AWdm {eî`ofUm gy§
A“rH$ma ^`mo Z Om{Z`o. V~ H$mbH$m| Ego OrdH$mo ^jU H$[ado_| H$hm ~mYm
der^yV hmo`Ho$ AnZo goì`à^yZ²Ho$ ~‹S>o-~‹S>o _ZmoaW OZVmH$m| {XIm`doH$mo H$aV
n[a gHo$Ÿ?
hmo` V~ bm¡{H$H$-d¡{XH$ Vmo {Zb©ÁOŸ-Ÿ{ZîH$nQ> {H$`mo Om{Z`o n[a d¡îUd ^pŠV
Vmo H$nQ>V| {gÕ ^`r Om{Z`mo. gmo `ohþ ~{h_w©IVmH$mo Xygamo àH$ma ho.
H$WÄMZ
Vmgm| `m _maJ_| lr_hmà^w VWm lrà^wMaU H$s AmkmZ²H$mo Omo Om{Z- V|go {h "{gÕmÝVahñ`' J«ÝW_| lr_hmà^yZZ² | Amkm H$s{Z ho Omo ""{Zdo{X{^:
~y{PHo$ Cëb§KZ H$aV ho VmH$m| JwéÐmohr, _mJ©Ðmohr VWm ^JdX²Ðmohr OmZZmo. Aé g_ß`£d gdª Hw$`m©X² B{V pñW{V:'' Aé ""godH$mZm§ `Wm bmoHo$ ì`dhma:
VrÝ`m|Z²H$mo Omo Ðmoh H$aV ho gmo Vmo AmË_Ðmoh {h H$aV ho. à{gÕç{V, VWm H$m`ª g_ß`£d''. Vmgm| {Zdo{XV gd©g_n©UmpË_H$m godmHo$
H$mO ~«÷gå~ÝY {X`moŸ-Ÿ{b`mo M{h`o. n[a OmH$s godm_| Egr é{M AWdm
Vmgm| {gÕmÝV_wŠVmdbr_| H$hr J`r ar{Vgm| {déÕ O~ H$moD$ ZmXg¥{ï>H$mo gm_Ï`© Z hmo` VmH$m|hþ AmË_{ZdoXZH$s Xrjm Xo`don| AZ{YH$marH$m| _ÝÌXmZ
AWdm {~ÝXwg¥{ï>H$mo ñd_mJu Ho$db VZwOm godm AWdm Ho$db {dÎmOm godm H$aV H$[adoê$n Zm_{dH«$`mnamY hmoV ho. gmo Ego _ÝÌH«o$Vm Aé _ÝÌ{dH«o$Vm XmoZm|Z²H$m|
hmo` Vmo VmH$mo AY:nmV {ZpíMV Om{Z`o. gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§ `h g_PZmo Omo ~{h_w©I Om{Z`o. `o Vrgao àH$maH$s ~{h_w©IVm ho.
VZw{dÎmOm godmH$mo VZwOm Aé {dÎmOm godm_| {d^mOZ {H$`oV| XodÐì`V|
^JdËgodmH$mo àH$ma ì`mnmaY§Ym H$s Ý`m§B© MbV ho. VmV| XodbH$Vm, XodÐì`mnhma V|gohr "ZdaËZ'Ho$ àH$me_| lrà^wMaU ñnï> Amkm H$aV h|Ÿ- ""XmZo {h
Aé XodÐì`mon^moJ H$mo AnamY bmJV ho. gmo lr_hmà^yZ²Z| ñnï> Amkm H$sZr
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
515 516
Z ñd{Z`moJ: ZVw {ZdoXZo'' AWm©V² AnZ| goì` à^yZ²H$m| ñd`§ godmH$Vm© AWdm h| AÝ` XodZ²H$s eaUmJ{V AWdm ^pŠV V| lrH¥$îUH$s eaUmJ{V VWm ^pŠV
AÝ` H$mhþZo Omo H$Nw> godmon`mJr AÝZ-dó-Am^yfU Am{X dñVw AWdm Ðì` H$s ^mdZm {e{Wb hmoV ho. gmo VmHo$ {e{Wb ^`o nmN>o {ddoH$ Aé Y¡`© ah| Vmo
XmZ qH$dm ^oQ> ê$noU Xr{Z hmo` VmH$mo, ^JdËàgmXH$mo ~hmZmo H$[aHo$, AmnwZ| H$hm bm^ AWdm J`o Vmo H$hm hm{Z, `m _maJ_| {ddoH$ Aé Y¡`© H$s Omo H$Nw>
Cn^moJ_| bmdZr Zmht. VmV| "{gÕmÝVahñ`'_|Ÿ- ""XÎmmnhmadMZ§ VWmM Amdí`H$Vm ho gmo eaUmJ{V Aé ^pŠV H$s ajmHo$ {b`o. gmo Oog| ZoÌ hmo`dono
gH$b§ hao:, Z J«mø_² B{V dmŠ`§ {h {^ÝZ_mJ©na§ _V_²'' dMZH$mohþ H$Ny>H$ AmN>mo XrIo VmH$[a CnZoÌ (ŸMí_mŸ) H$s Anojm ahV ho n[a Am§Yao ^`o nrN>o Vmo
ñdmWm©ÝY ñd_mJu Egmo AW© H$aV h| Omo `m _maJ_| Vmo XmZH$mo àH$ma ho hr Zmht. AmnwZmo AÝYËd AmoaZ²H$m| Xrgo Zmqh. VmV| hao Mí_m H$moD$ nhaV h|. n[a Mmb-
gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§ D$na H$ømo dMZ H${h gwZmdV h|. naÝVw AmË_{ZdoXZmZÝVahþ T>mbV| H$moZ Z Om{Z OmV ho Omo Mí_m Vmo n{hadodmaoH$s Am§Yar Am§I H$moD$ XoI
Omo H$Nw> AnZo à^yZ²H$m| AnZ² AWdm AÝ` H$moD$ H$Ny> ^oQ> Yao gmo Vmo g_n©U Z nmdo VmHo$ H$mO n{har amIo h|, Mí_m H$Nw> Xo{IdoHo$ Zmqh h|. Vmgm|
Zmqh, VmH$m| Vmo XmZhr g_PZmo M{h`o. AÝ`Wm H$moD$ d¡îUd H$Ny> dñVw AWdm AÝ`ml`H$mo AnamYhþ lrH¥$îUeaUmJV AWdm lrH¥$îU^ŠV nw{ï>_mJu`Ho${b`o
Ðì` Jmoñdm{_~mbH$Z²H$m|hþ Jwé^oQ>Ho$ ê$n_| Y[aHo$ ""{Zdo{X{^: g_ß`£d gdª Vmo ~{h_w©IVmH$mohr nm§M_mo àH$ma Om{Z`o.
Hw$`m©X²'' H${hHo$ H$mho nmN>o bo` gH$V ZmqhŸ? gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§ Cpëb{IV
dMZŸ- ""XÎmmnhmadMZ§... Z J«mø{_{V {^ÝZ_mJ©na§ _V§'' H$mhoV| à_mU Vog|hr MVw:íbmoH$s_| lr_hmà^wZ| CnXoe {X`mo ho Omo AnZo goì` à^wH$m|
Zmqh ~ZmoJoŸ? Abm¡{H$H$ {Z{Y _m{Z d«O^ŠVZ²Ho$ gd©{dY^mdZ²gm| ^{Odmo M{h`o. Vhm§ AnZo
_mWo {~amOVo ñdê$nH$m| AmnwZmo gd©ñd Z _m{Z H$moD$ AÝ`Ho$ _mWo {~amOVo
H$moD$ H$hV h|Ÿ- Omo d¡îUd OZVmhþ Vmo AmnwZrhr ho, Aé dohþ AmnwZ|hr R>mHw$aOrH$m| d¡^d, _|S>-_aOmX-Anag AWdm AÝ` H$Nw>H$ AmS>å~anyU© AWdm
JwéZ²H$m| VWm JwéZ²Ho$ goì` à^yZ²H$m| AmnwZ|hr _m{ZHo$ Omo H$Nw> ^oQ>Ÿ-Ÿgm_J«r dmñVd_| ^mdnyU© Cnm{YZ²Ho$ de AÝ`mgpŠV H$ao VWm d«O^ŠVZ²Ho$ {ZíN>b
nYamdV h|, gmo AmnwZr ñdm{_ËdH$s AmnwZohr H$m`©_| bJmdV h|. VmV| Oog| ^mdZ²H$s ^mdZm AnZm _mWo {~amOVo R>mHw$a_| Z amIo gmohþ AnZo _mWo {~amOVo
AmnwZ| Ka-n[adma_| H$moD$ J¥hñW H$Ny>H$ Ðì` Ho$ dñVw Xodo gmo XmZ Z hmoB©, R>mHw$aH$mo gwI {dMm[a Z gHo$. gmo H$s{Z ^B© godmhþ {~ZH$s{ZŸ{g ~{Z Omdo. VmV|
AmnwZ|hr H$m`©_| {d{Z`moJ H$ømo OmV ho Vog|hr Š`m| Z g_{P`oŸ? gmo gwZV Egmo AmYw{ZH$ ñd_mJu` d¡îUdZ²_| gmd©O{ZH$ Xodb`Z²_| {~amOVo ñdê$nZ²H$s ñd`§Ho$
^md OJV ho _mZmo ""CXmaM[aVmZm§ Vw dgwY¡d Hw$Qw>å~H$_²''. gmo Egmo Am¡Xm`© _mWo {~amOVo R>mHw$aH$s ì`mnm[aH$ àUmbrgm| H$[a OmVr godmdmao R>mHw$aOrH$m|
Aé Hw$Qw>å~^md hmo`dono Oog| Jmoñdm{_ ~mbH$Z²Ho$ R>mHw$aHo$ H$mO OZVmH$mo Ðì` gmjmV² nwéfmoÎm_ê$ngm| _m{Zdmo Aé ñdJ¥h_| {gÕmÝVar{Vgm| H$[a OmVr godmdmao
{b`mo OmV ho Vog| OZVmHo$ R>mHw$aOrZ²Ho$ H$mO Jmoñdm{_~mbH$ H$mho ^oQ>Ÿ- ñdê$nH$m| Jwé^mdgm| ^{OdoH$s Omo ^«mpÝV \o$bmB© Omdo ho gmohþ ~{h_w©IVmH$mo N>R>mo
Ÿgm_J«rH$mo {d{Z`moJ Zmqh H$amdV h|Ÿ! Vmgm| `m XodbH$VmHo$ N>b-ànÄMH$m|hþ àH$ma ho.
~{h_w©IVmH$mo MmoWmo àH$ma H$[a g_PZmo.
V|goB© ^pŠVd{Y©Zr, Ob^oX Am{X J«ÝWZ²_| H$moZH$m| godm-H$Wm C^`njH$mo
V|gohr AÝV:H$aUà~moY, {ddoH$Y¡`m©l` VWm H¥$îUml` J«ÝWZ²Ûmam Adbå~Z H$aZmo Aé H$moZH$m| Ho$db H$WmnjV|hþ H$maO g[a gHo$; VWm godm
lr_XmMm`©MaUZ| nw{ï>OrdZ²H$m| `h g_Pm`mo ho Omo AmnwZ| nw{ï>à^wH$mo bm¡{H$H$ Omgm| ñdJ¥h_| {Z^o Zmht VmH$m| godmnam`U ^JdXr`H$s naMmaJr ""AXyao
ñdm_rH$s Zm§B© Z _mZZmo Aé do nw{ï>OrdH$m| gwI-Xw:I_| Oog|hþ amIV h| V|go {dàH$f} dm `Wm {MÎm§ Z Xwî`{V'' dMZmoŠV àH$magm| H$aZr BË`m{X g~
a{hHo$ Amnw{Z eaUmJ{V VWm ^pŠV Ho$ ^mdH$s gwajm H$aZr. Vhm§ {ddoH$Y¡`©hþ àH$ma ~Vm`mo ho. Vhm§ ^md ÑT> ^`o {~Zmhþ Aé Aì`md¥Îm hmo`don|hþ Omo H$moD$
H$~hþ Ny>{Q> OmV hm|` Vmohþ AmnwZr AZÝ`Vm N>mo‹S>Zr Zmht. gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§ H$hV H$WmH$ënH$mo J«hU H$aV h| gmo `{X godm`mo½`Vm àmßV H$[adoH$m| H$aV hm|` V~
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
517 518
Vmo H$Ny> Xmof Zmqh n[a AW©-»`m{V Am{X Xwï> à`moOZde `{X H$WmH$ënH$mo AÝ`ml`hr hmoV ho. gmo AmÝ`ml`V| Ord ~{h_w©I ôdo OmV ho.
J«hU H$aV h|, ""godm`m§ dm H$Wm`m§ dm'' dMZ²Ho$ N>bV|, V~ gmo gmV_mo àH$ma
~{h_w©IVmH$mo g_PZmo. (Ÿ2Ÿ).
Ag_{n©VH$mo Cn^moJ eaUmJ{V_| ~mYH$ hmoV Zmht. n[a ^pŠVHo$ godmH$ën,
V|goB© AmnwZ| Ka_| godm Z {Z^doV| godmnam`U ^JdXr`H$s naMmaJrH$mo Ka_| R>mHw$a ñdm{_^mdV| {~amOV h|, gmo Vm_| Ag_{n©VH$mo Cn^moJ {H$`oV|
Omo CnXoe {X`mo VmHo$ N>bgm| dm ^JdXr`H$s VZw{dÎmOmH$m| Omo VZwOm AWdm godH$^md IpÊS>V hmoV ho. Vm H$[a {ZO goì`à^yZ²H$s ^mdmpË_H$m {ZO
{dÎmOm godm_| IpÊS>V H$[a XoV h| gmohþ ~{h_wI©VmH$mo AmR>_m| àH$mahr ho. _yb_| ñdm{_Vmhþ {Vamo{hV ôdo OmV ho. VmV| gm{_^wŠVg_n©U Aé Ag_{n©Vmon^moJ `o
Vmo `m{h AmkmH$mo {dMma H$[aHo$ àmMrZ Jmoñdm_r ~mbH$ d¡îUdZ²H$m| AnZo XmoD$ ~{h_w©IVm gånmXH$ h|. ~hþ[a g_n©U AnZo Ka_| {~amOVo à^yZ²H$m|hr
R>mHw$aOrH$s godm_| naMmaJrH$s Amkm XoV hmo`J|. gmo dV©_mZ_| H${bH$mbHo$ gå^d ho. XygaoHo$ _mWo {~amOVo R>mHw$aOrHo${b`o Omo H$Nw> H$moD$ XoV ho VmH$m|
~bdmZ hmo`doV| lr_XmMm`©aUHo$ Abm¡{H$H$ d§eOhþ {gÕmÝV{dnarV VZwOm g_n©U Z Om{Z XmZ qH$dm ^oQ>hr OmZZr MB©`o. gmo `o àH$ma XodÐì`H$mo ^`mo
godm H$[adodmao OKÝ`àH$maHo$ nwOm[a ~{Z J`o Am¡a d¡îUd {dÎmOm godm H$[adodmao VmHo$ Cn^moJV| XodÐì`mon^moJH$mo nm{VË`H$mar AnamY hmoV ho. Vog|B© godmH$Vm©
Xe©ZmWu, _ZmoaWr Aé ^«ï>r-Q´>ï>r ~{Z J`o. Vhm§ lr_hmà^wZ²H$mo {ejmíbmoH$ ñd`§hþ ^oQ> Y[adoHo$ {deof^mdV| Omo H$Nw> {ZO à^yZ²H$m| XoV ho gmohþ XodÐì` ^`mo,
gm§Mmo n`m} Om{Z`oŸ! OmHo$ Cn^moJV| nw{ï>Ord _hmn{VV ôdo OmV ho. gmo Vmo Ag_{n©VHo$ Cn^moJhþV|
_hÎma AnamY ho.
lrÛm[aHo$eOrZ| ~{h_w©IVmHo$ H$maUV`m Mma ~mV {XIbmB©Ÿh|Ÿ-
(Ÿ3Ÿ).
1.ŸAÝ`ml` AgXmbmn, OmV| {MÎmH$s ^JdËàdUVm_| ì`dYmZ hmo` gmohþ OrdHo$
2.ŸAg{_©V dñVwH$mo Cn^moJ ~{h_w©I ~{ZdoH$mo hoVw ~ZV ho. `o eaUmJ{V Aé ^pŠV C^`Ì ~mYH$ ho.
3.ŸAgXmbmn
4.ŸAgËg“. (Ÿ4Ÿ).
AgËg“ Vmo Oog| àmMrZH$mb_| ^pŠV^md{damoYr ór-nwéfZ²H$mo g“
(Ÿ1Ÿ). H$ømo OmVmo Vog| Ðì`monmO©ZHo$ hoVw ^mJdVH$Wm H$[adodmaoZ²H$mo g“ VWm Q>r.dr.Ÿ-
Ÿ{dS>r`moH$mo g“hþ ~{h_w©I ~Zm`do_| dV©_mZ_| A{V à~b XrIV ho. `oD$
Vhm§ eaUmJ{V VWm ^pŠV XmoC_| AÝ`ml` ~mYH$ hmoV ho. {ZË`-
eaUmJ{V Aé ^pŠV XmoZm|_| ~mYH$ ho.
Z¡{_{ÎmH$ lm¡V H$_© VWm dUm©l_rZ²H$m| Adí`mZwð>o` g§ñH$ma-àm`píMV-lmÕm{X
ñ_mV© H$_©Z²_| H$_m©“ Oo AÝ` Xod h| {VZHo$ nyOZ-dÝXZ_| AÝ`ml` Xmof Zmqh
ho. n[a AÝ`XodZ²H$mo CnmgZm^pŠVHo$ H$mO Oo _pÝXa h| {VZ_| Xe©Z nyOZ ñVdZ gmo BZ Mm`m] XmofZ²V| ~{h_w©IVm àH$Q> hmoV ho Vhm§ gÝXoh Zmht, naÝVw,
àgmXJ«hU H$[ado ñdV…-Mbm`Ho$ OBdmo {ZpíMVê$ngy§ AÝ`ml` _mÝ`mo Om` Egmohþ ~hþYm hmo` gHo$ Omo H$moD$ AÝ` H$moD$ H$maUV| àW_ ~{h_w©I ~Zo Vm nmN>|
ho. H$hþ§ OmV _maJ_| H$moD$ AÝ`XodH$mo _pÝXa Amdo Vhm§ dÝXZì`dhma AÝ`ml` ~{h_w©IVmHo$ H$maU dm OrdH$s AÝ`ml`, Ag_{n©Vmon^moJ, AgXmbmn AWdm
Zmqh ho. H$m_Zmny{V©Ho$ H$mO Vmo lm¡VH$_©_|hþ AÝ`XodZ²H$mo nyOZ-d«V-àmW©Zm AgËg“_| àd¥{Îm hmo`. VmV| `o Mm[a Oog| ~{h_w©IVmHo$ H$maU h| Vog|B AÝ`hþ
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
519 520
H$maU hmo` gHo$ h|.
Vmgm| eaUmJ{V AWdm ^pŠVHo$ H$WmH$ën_| lr_hmà^yZ²Ho$ AmÝV[aH$
~{h_w©IVm ^mdgm| ^mdmË_H$ ñdê$n AWdm ^pŠVHo$ godmH$ën_| lr_hmà^yZ²Ho$ VWm
Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo ~{h_w©I ^`oV| Amgwamdoe Aé AmgwamdoeV| godmH$Vm©Ho$hþ AmÝV[aH$ ^mdZ²gm| ^JdËñdê$n ^mdmË_H$ hmoV ho. gmo
H$mbàdmhnmV Aé H$mbàdmhnmVV| gd©ZmeH$mo ^`‘>a {Z`_ Vmo H$moD$ g_{P AIÊS>~«÷dmXHo$ {dMmaV| Vmo KQ>nQ>Ÿ-ŸJmoJX©^m{X gH$b OS>-OrdH$mo {dñVma
gHo$ n[a H$mho-H$mhoV| ~m{h_w©»` gå^do VmH$s OmZH$mar ^`o {~Zm H$moD$ ~{Mdmo ~«÷hr ho n[a ^OZr`Vm Vhm§hr _mÝ` ho Ohm§ lr_XmMm`©MaUZ²Ho$ ^mdgm|
MmhV hmo` VmoC Ho$g| ~MoŸ? ^mdmË_H$VmH$mo àmH$Q>ç ho. gmo ñ_aU, ^OZ AWdm eaU Ho$ AZwð>mZ²_| Omo-
Omo gmdYmZr Ano{jV ho gmo-gmo A{Ve` ^ma Xo`Ho$ lr_hmà^yZ²Z| H${h Xr{Z
ho. Vog|B© {OZHo$ Z nm{bdoV| {VZHo$ ñ_aU{damoYr, ^OZ{damoYr VWm eaU{damoYr
Vhm§ g_mYmZê$noU `o Om{Z`o Omo "~{h_w©IVm'nX H$mo dogo Vmo àW_ Omo-Omo Xwîn[aUm_ àH$Q> hmoV h| gmo hþ ~Vm` XrZo h|. {VZ gJao AnamYZ²V|
A{^àm` ^JdX²{d_wIVm_| h|. Vhm§ "^JdX²{d_wI§' Z H$hr Omo "~{h_w©I'H$mo lr_hmà^yZ²Ho$ ^mdmË_H$ nw{ï>nwéfmoÎm_Ho$ g“ OrdH$mo gå~ÝY {Vamo{hV ôdo OmV
à`moJ {H$`mo VmH$mo A{^àm` Egmo ho Omo _`m©Xm_mJ©_|hþ Ord ^Jd{Û_wI hmo` ho. AÝVa_| ^mdê$ngm| {~amO_mZ² ^JdËñdê$nV| {d_wI hmo`doHo$ H$maU Ord
gHo$, gmo ^JdX²{d_wIVm nw{ï>_mJu`H$s Zm§B© _`m©Xm_mJu` Xmofhþ hmo` gH$V ho. "~{h_w©I' H$ømo OmV ho. Vmgm| ~{h_w©IVm nw{ï>_mJu` Xmof ho.
nw{ï>_mJ©_| n[a ^JdmZ²H$mo ñdê$n AmÝV[aH$ ^mdmË_H$ V`mhr àH$Q> hmoV ho. Aé
^mdmË_Zm öX`Ho$ ^rVa àH$Q> hmo`Ho$ lr_hmà^wH$s H$mZrV| Ñ{ï>JmoMa ~mø
ñdê$n_| A`mo-JmobH$Ý`m`V| VmXmËå` àmßV H$aV ho. gmo gd©àW_ Vmo Vmgm| lr_XmMm`©MaUZ²Ho$ CnXoemZwgma eaUmJ{V AWdm ^pŠV {H$`oV|
ì`m{nd¡Hw$ÊR>pñWV nw{ï>^ŠVZ²Ho$ ^mdmZwê$n ^JdmZ²H$mo ^mdmË_H$ ñdê$n hmoV ho. lr_hmà^yZ²Ho$ ^mdgm| {d^m{dV nwéfmoÎm_H$mo àmH$Q>ç Aé lr_XmMm`©MaUZ²Ho$
gmoB© ñdê$n ^yVbnohþ nw{ï>OrdZno H¥$nm H$[a nw{ï>brbmHo$ gwIXmZ H$[adoH$m| d«O_| CnXoe{déÕ JwéVa AnamYZ²V| lr_hmà^w^md{d^m{dV nwéfmoÎm_H$mo {VamoYmZ
nyU© H$bmZ² g{hV àH$Q> ^`mo. Vm{h ñdê$nH$s ^pŠV H$am`Ho$ nw{ï>OrdZ²H$m| hmoV ho. Vm H$[a ^JdX²^mdH$mohþ {VamoYmZ hmoV ho. Aé VmV| Omo ^Jd{Û_wIVm
nw{ï>^pŠVê$n \$bXmZ H$[adoH$m| lr_XmMm`©MaUH$mo ^yVbno àmH$Q>ç ho. VmV| hmoV ho gmoB© nw{ï>_mJ©_| ~{h_w©IVm H$hr OmV ho. `mH$m| Om{Z bodono ^JdX“rH¥$V
am_, Z¥qgh, dm_Z Am{X AZoH$ ê$nZ²V| ^JdmZ²Z| nw{ï>brbm H$s{Z ho, VmoD$ nw{ï>OrdH$m| ~{h_w©IVmV| ~{MdoH$mo Cnm`hþ gw~moÜ` hmo` OmV ho.
lr_XmMm`©MaU àd{V©V nw{ï>_maJr gåàXm`_| lr_XmMm`©MaUHo$ ^mdgm| ^mdmË_H$
""gd©Xm gd©^mdoZ ^OZr`mo d«Om{Yn:, ñdñ`m`_od Y_m} {h ZmÝ`: Šdm{n `Xm `y`§ ^{dî`W
H$XmMZ'' dMZ{gÕ nw{ï>ñdê$nhr ^OZr` ho. Amoa gJao ê$n ^JdmZ²Ho$ `Wm`W Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo lrJmonrZmWOr VWm lrJw§gmB©Or Vmo gmjmV² ~bam_Ÿ-
dÝXZr` nyOZr` ñ_aUr` hmo` gH|$ naÝVw ñdJ¥h_| {ZË`V`m ^OZr` Zmht. VmV| ŸH¥$îUH$mo àmH$Q>ç h|. ""lrdëb^à{V{ZqY VoOmoamet X`mU©d§ JwUmVrV§
lr_XmMm`©MaUHo$ ^mdmZwgmar ^mdmË_H$ d«OYre lrH¥$îUH$s eaUmJ{V AWdm JwUm{ZqY lrJmonrZmW_²''Ÿ- Ÿ"Ana: H¥$îUmdVmamo OJ{V lr{dQ²>R>b:''
Ego lrH¥$îUHo$ lr~mbH¥$îU lr_XZ_mohZ lr{dQ²>R>bZmW lrJmodY©ZZmW Am{X Am{X dMZ `m _maJ_| gd©_mÝ` h|. Vog|B© lr_hmà^yZ²Ho$ gmjmV² godH$hþ
AZoH$ ê$nZ²_|V| H$moB© EH$ ñdê$n_| ""`o _oao _mWo {~amOVmo _oamo R>mHw$a ho'' Egmo Xm_moXaXmg à^¥{V {ZË`brbmn[aH$aHo$ _hmZw^md h|. {VZH$m| Ego H$R>moa dMZ
^md O~ H$moD$ ñWm{nV H$aV ho V~ lr_hmà^yZ²Ho$ ^mdmË_H$ AZoH$ ñdê$nZ²_| H¥$nm{Z{Y lr_hmà^w Ho$g| H$hoŸ?
godmH$Vm©Ho$ godm_ZmoaWH$m| nyU© H$[adoH$m| nw{ï>^ŠV^mdmË_H$ EH$ {dbjU ñdê$n
àH$Q> hmoV ho, lr_XmMm`©MaUZ²H$s H$m{ZV|.
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
521 522
Vhm§ g_mYmZ `o Om{Z`o Omo lr_hmà^yZ²H$s {Û{dY g¥{ï> ho : d§eO Aé a{V AWdm H¥${V V| Zme gå^do Zmht. gmåàXm{`H$s eaUmJ{V AWdm ^pŠV
CnXoeO. gmo d§eO Vmo gJao {~ÝXwg¥{ï> Aé CnXoeO ZmXg¥{ï> H$hdmdV h|. Vhm§ Ho$ A{YH$maH$mo Omo bm¡{H$H$ ñdê$n dVm©_mZ_| ho dm_| Vmo ~hþVoao nw{ï>_mJu
""`Wm {nVm VWm nwÌ:'' Aé ""`Wm Jwé: VWm {eî`:'' naånamÝ`m`V| ^{dî`_| lr_hmà^yZ²Ho$ {gÕmÝVgm| gd©Wm {déÕmMaUŸ-AÝ`ml`, Ag_n©U, AgËg“,
hmo`dodmao H$moD$ ZmXg¥{ï> AWdm {~ÝXwg¥{ï> Ho$ AnZo AmnHy§$ lr_hmà^wHo$ g_mZ AgXmMma, AgX²{dMma, AgX²^md Am{X AnamY H$aV OmV h| Aé ñd`§H$mo
_m{ZHo$ {_Ï`m Ah‘>ma H$[aHo$ OJV_| nwOm{`do bJ| Vmo {VZH$s nyOZr`VmH$s "nw{ï>_mJu'hþ ~VmdV h|. ~hþYm nw{ï>_mJ©H$mohr Zm_ bo`Ho$ lr_hmà^yZ²H$s AmkmH$s
H$gmoQ>r `m {ejmíbmoH$sH$m| Om{Z`o. `m H$gmoQ>rno Iamo gwdU© {gÕ hmo`dono Cnojm, AÝ`Wmì`m»`m AWdm {VañH¥${Vhþ H$aV h|. {VZH$m| `m _maJ_|Vo ~m{ha
""`Wm {nVm VWm nwÌ:''-Ÿ""`Wm Jwé: VWm {eî`:'' naånamÝ`m` àm_m{UH$ {ZH$m{gdoH$mo H$moD$ bm¡{H$H$ Cnm` Vmo ho Zmht. CXmhaUV`m AWm}nmO©ZHo$ H$mO
Om{Z`o. AÝ`Wm `m H$gmoQ>rno ImoQ>mo R>h[adono naånamÝ`m`_| H$Nw> ì`dYmZH$mo ^mJdVgßVmh, N>ßnZ^moJ Am{X ^JdËgodm“^yV _ZmoaW, gmohþ AgåàXm{`OZHo$
{ZíM` H$[a bodmo AmN>mo. VmV| gd©{ZU©`-{Z~ÝY H$m[aH$m ""H¥$îUgodmna§ Ðì`gm|hþ H$amB© bodo_| MyH$V Zmht, EgoZ²H$m| gåàXm`_|Vo ~m{ha {ZH$m{gdoH$mo
drú` ... {OkmgwamXamV²'' Ho$ àH$me_| Jwénarjm Aé {eî`narjm H$mo Cnm` H$moD$ bm¡{H$H$ Cnm` Vmo ho Zmht. VmV| gåàXm`_| A{YH$maZmehþ gå^do Zmht.
lr_hmà^yZ²Z| g_Pm`mo ho. Vmgm| dm g_` {dÚ_mZ {~ÝXwg¥{ï>H$mo Aé ZmXg¥{ï>H$mo VmV| n[aeofV`m eaUmJ{V Aé ^pŠV H$mo ñdê$nZme Aé \$bñdê$nV`m
`hm§ "`y`_²' nXgm| nam_f© Z Om{Z`o n[a ""`Xm... ^{dî`W'' Ho$ _Ü`nmVr àmH$Q>çgå^mdZmH$mo Zmehr "gd©Wm ^jU'H$mo Ame` H$[a Om{Z`o.
"`y`_²' nXV| ^{dî`_| {Vhmar naånam_| hmo`dodmar {~ÝXwg¥{ï> Aé ZmXg¥{ï> Ho$
Ord O~ ~{h_w©I ôdo Omd|Jo V~ {dZHo$ H$mbàdmhñW Xoh{MÎmm{X {dZH$mo ^jU B{V _{V: __
H$[a Omd|Jo Egr AW©ÚmoVZmpË_H$m dmUr ho.
nw{ï>àdmh_`m©Xm J«ÝW_| lr_hmà^yZ²Z| Amkm H$s{Z ho Omo `m _maJ_| \$b Vmo
ñd`§ ^JdmZhr hmoV h| n[a `m ^yVbno {dZH$mo àmH$Q>ç AZoH$ àH$maZ²V| gå^d
gd©Wm ^jU hoŸ:
Vhm§ EH$ e‘>m hmoV ho Omo ~{h_w©IHo$ Xoh-{MÎm Am{X H$mbàdmhñW hmo`Ho$
nw{ï>OrdH$mo ^jU H$[a Omd|Jo Ego H$ømo n[a Vm H$[a H$hm AmË_Zme, AWdm H$moD$ nw{ï>Ord OmH$mo Ho$db n¥WŠeaU_mJ©_| nw{ï>à^wZ| daU Am{X
AmË_mH$mo nw{ï>_mJ©_| daU {H$`mo ho gmo daUZme AWm©V² ~rO^mdH$mo Zme, {H$`mo hmo` VmHo$ H$mO ^JdmZ² Aml` AWdm Aml`Ur` ê$nV| àH$Q>
AWdm Aï>mja AWdm ~«÷gå~ÝY XrjmHo$ H$maU gmåàXm{`H$s eaUmJ{V hmoV h|.
AWdm ^pŠV Ho$ A{YH$maH$mo Zme; AWdm eaUmJ{V AWdm ^pŠV Ho$
ñdê$nH$mo Zme; AWdm BZHo$ AZwð>mZ {H$`ohþ V| H$moD$ \$b{g{Õ Z hmo`oJr gmo
\$bZme, AWdm AÝ` H$Nw> H$moD$ àH$maH$mo Zme, BZ_|Vo H$hm Om{Z`oŸ? H$moD$ nw{ï>Ord OmH$mo nw{ï>à^wZ| daU gm“monm“ ^pŠVHo$ H$mO Z
{H$`mo hmo` V~ VmHo$ H$mO Ho$db nyOZr` AWdm Ho$db godZr` AWdm
Ho$db ldUr` AWdm Ho$db H$sV©Zr` AWdm Ho$db ñ_aUr` ê$nV|
Vhm§ AmË_mH$m| ^JdX²JrVm_| ""Xohr Vmo gd©Xm AdÜ` hmoV ho'' H${hHo$ ^yVbno àH$Q> hmoV h|.
A{dZmer {gÕ {H$`o h|, VmV| AmË_Zme Vmo gå^do Zmht. Vog|B© _mJ©daUZme
nw{ï>à^w Om ê$nV| Oogo nw{ï>OrdHo$ H$mO ^yVbno àH$Q> hmoV h| à^wHo$
qH$dm ~rO^mdZme hþ gå^do Zmht. gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§ lrJwgm§B©OrH$mo dMZ
Vm ê$n_| OrdH$m| ànÄM{dñ_¥{Vnyd©H$ ^JdXmgpŠV {gÕ ôdo OmV ho.
""A“rH¥ $ {VíM{ZË`m'' à_mU H$[a Om{Z`o . VmV| ~rO^md AWdm
VmV| {ddoH$-Y¡`© g{hV AZÝ`ml`H$m| eaUmJ{VH$s \$bê$nVm Om{Z`o.
nw{ï>_mJm©“rH¥${V Vmo {ZË` hmo`doV| Abm¡{H$H$ ho. VmH$mo bm¡{H$H$ XmofnyUm© _{V,
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
523 524
VogB| © VZw{dÎmOmHo$ H«$_gm| {MÎmH$s ^JdËàdUVm {gÕ ^`oV| goì`ñdê$nH$s H¥$îU:Ÿ=ŸlrH¥$îU bm¡{H$H§$Ÿ=Ÿbm¡{H$H$Hw§$
_mZgr godmH$m| AWdm XohopÝÐ`àmUmÝV:H$aU, VÕ_© VWm XmamJma- bm¡{H$H$:Ÿ=Ÿbm¡{H$H$ (Ÿ^md§Ÿ=Ÿ^mdHw§$Ÿ)
nwÌmßVm{X gH$b n[aH$aHo$ gmW nw{ï>OrdH$s H¥$îUgodmnamnUVmV| Abm¡{H$H$ à^w:Ÿ=Ÿñdm{_, ZŸ=ŸZmht ZŸ=ŸZmht, EdŸ=Ÿhr
gm_Ï`©ê$nm godmH$m| \$bê$nm Om{Z`o. Vog| ^JdV²brbmHo$ ldU-H$sV©Z-
(ŸApñVŸ=Ÿho, Vñ_mV²Ÿ=ŸVmgm|Ÿ) _ZwVoŸ=Ÿ_mZo h|
ñ_aU {H$`oV| ào_mgpŠVì`gZ {gÕ ^`oV| ldU^pŠV, H$sVZ©^pŠV
AWdm ñ_aU^pŠV H$s \$bê$nVm Om{Z`o.
^mdmW© : (ŸàmH¥$V Y_©Z²Ho$ AZml` Aé AàmH¥$V {Z{Ib Y_©ê$n hmo`dV|Ÿ)
lrH¥$îU H$Nw> bm¡{H$H$ à^w Vmo h| Zmht. VmV| ^OZ H$[adodmaoHo$ bm¡{H$H$
`o \$bê$nVmH$mo àmH$Q>ç ^mdmË_H$ nw{ï>à^wH$mohr àmH$Q>ç hoŸ- H$~hþH$
^mdZ²H$mo nmofU Zmht H$aV h|.
Ho$db AmÝVa, H$~hþH$ Ho$db ~mø Aé H$~hþH$ AmÝVaŸ-Ÿ~mø C^`Wm, n[a
`m VahH$mo àmH$Q>ç hmoV ho lr_hmà^wÛmam Cn{Xï> àH$magm| eaUmJ{V AWdm
^pŠV H$m| {Z^m`dono hr. AÝ`Wm H$m_-H«$moY-bmo^-_moh-_X-_mËg`©ê$n Z bm¡{H$H$: à^w: H¥$îU:
_ZmoXmofZ²H$s Cnm{YZ²gm| H$pënV àH$maV| eaUmJ{V AWdm ^pŠV {H$`oV| ^mdmË_H$ Q>rH$m : Eo{hH$ AWdm nabm¡{H$H$ H$moD$ {df`H$s H$m_Zm hmo`dono VmH$s ny{V©H$o {b`o
nw{ï>à^wH$mo àmH$Q>ç hmoV Zmht. VmV| eaUmJ{V Aé ^pŠV H$mo A{dZmer `{X H$moD$ ^JdmZ²H$s eaUmJ{V H$ao V~ eaUmJ{V Vmo ^B© gmYZ Aé dmo Eo{hH$
~rO^mdhþ A‘w>[aV, nëb{dV, nwpînV Ed§ \${bV hmoV Zmht Egmo ÑT> {ZíM` qH$dm nmabm¡{H$H$ {df` ^`mo \$b. V~ eaUmJ{V_| \$b~w{Õ CnOV Zmht.
H$[a OmZZmo. VmV| fmoS>eJ«ÝW, {Z~ÝY Am{X J«ÝWZ²gm| {dnarV Omo H$Nw> àH$ma Vmgm| eaUmJV Ord_| {Z:gmYZ^mdhþ àH$Q> hmoV Zmht. V~ emó{d{YH$s
`m _maJ_| lr_hmà^yZ²H$mo Zm_ boHo$ Mbm`mo OmV ho gmo gJamo ~{h_w©I hmo`doH$mohr AmYrZVm _m{ZHo$ emómZwgma eaUmJ{V H$ao gmo Vm àH$maH$s eaUmJ{VH$m|
AZwð>mZ ho. `m_| {ZOOZH$m| H$moD$ àH$maH$mo g§e` AWdm AÝ`Wm^md hmo` gHo$ _`m©Xm_mJu` eaUmJ{V Om{Z`o. eaUmJ{VH$mo nw{ï>_mJu` àH$ma Vmo lrH¥$îUHo$
Zmht. Aé OmH$m| `hm§ Agå^mdZm qH$dm {dnarV^mdZm hmoV ho VmH$m| ~{h_w©I à{V AZÝ`_Zm ôdoHo$ AWm©V² lrH¥$îUV| {^ÝZ AÝ` Eo{hH$ qH$dm nmabm¡{H$H$
OmZZmo VmV| lr_hmà^w ""B{V _{V: __'' H$hV h|. {df`H$ H$m_Zm amIo {dZm O~ Ord eaUmJV hmoV ho V~ Om{Z`o.
Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo ^pŠVd{Y©Zr_| AmnZo Amkm H$s{Z hoŸ- ""godm Aé
H$Wm_| qH$dm godmŸ-ŸH$Wm_|Vo H$moD$ EH$_|hþ OmH$s ÑT> AmgpŠV hmoV ho VmH$mo Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo `m H${bH$mb_| ewÕ-ewÕ {ZîH$m_Vm qH$dm
H$~hþ Zme Z hmo`Jmo''. `m dMZV| `o {gÕ hmoV ho Ho$ `{X H$moD$ AWm}nmO©ZmW© ^JdËH$m_Zm Vmo H$moQ>r OrdZ²_|Vo EH$ Ord_|hþ gå^do qH$dm Zmht `mH$mo gÝXoh
godm-H$Wm H$aV hmo` Vmohþ Ego ~{h_w©IH$mohþ Zme hmo` gH$V Zmht. hmoV ho. Vmgm| nw{ï>_mJu` eaUmJ{V Vmo AeŠ`monXoe {gÕ hmo`Jmo.
`m e‘>mHo$ g_mYmZê$noU H$hV h| Omo nw{ï>_mJu` OrdH$m| {ZOà^wH$s `hm§ g_mYmZ `h Om{Z`o Omo Ord H$moD$ gH$m_ hmo` AH$m_ hmo`
eaUmJ{V AWdm ^pŠV H$aV H$~hþ bmoH$m{W©Vm Z bmdZrŸ- _mojH$m_ hmo` qH$dm gd©H$m_ hmo`, g~{h nw{ï>eaUmJ{VHo$ A{YH$mar h|. n[a
nw{ï>eaUmJ{VH$mo AZwð>mZ AmnwZr Eo{hH$ dm nmabm¡{H$H$ H$m_ZmH$m| nyU© H$[adoH$mo
Z bm¡{H$H$: à^w: H¥$îUmo _ZwVo Z¡d bm¡{H$H$_²Ÿ&&2Ÿ&& Zmht H$[admo MB©`o. Oogo H$moD$ {dÎmH$m_r hmo` Aé {dÎmH$m_ZmH$s ny{V©Ho$ H$mO
H$Ny> bm¡{H$H$ CÚ_ H$aV hmo` Vmo VmV| nw{ï>_mJu` eaUmJ{V_| AZ{YH$ma
\${bV ^`mo Z Om{Z`o. n[a YZH$m_ZmH$s ny{V©Ho$ H$mO H$moD$ lrH¥$îUH$mo Aml`
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
525 526
H$ao Vmo AZml`H$mo AnamY Am`n`m} Om{Z`o. bm¡{H$H$ H$m_ZmH$s ny{V© bm¡{H$H$ H$moD$ AmOr{dH$mHo$ H$mO ^OZ H$aV hmo` VmH$s H$hm J{VŸ?
CÚ_V| H$[ado_| AÝ`ml` AWdm AZml` H$mo H$moD$ àg“ Zmht. VogB| © ñdmñÏ`H$m_r `mH$mo g_mYmZ lr_hmà^w "bmoH$mWu' nXgm| XoV h|. "bmoH$'nXH$mo
H$moD$ {M{H$ËgH$V| AmofYr _m§{JHo$ godZ H$ao Vm_| AÝ`ml`Xmof AWdm ^JdXml` A{^àm` bm¡{H$H$ {df`Z²_| ho. gmo bm¡{H$H$ {df`Z²H$s H$m_Zm am{IHo$
Ë`mJ H$mo H$Ny> {dMma Zmht ho. n[a ñdñW hmo`doHo$ H$mO H$moD$ lrH¥$îUHo$ H$moD$ H¥$îUH$m| ^Oo V~ Vmo ^OZhþ ì`mnma-Y§YmH$s Ý`m§B© boZŸ-ŸXoZH$mo
_ÝÌZ²H$mo AZwð>mZ AWdm nyOm-~{b-`mÌm Am{X H$mo AZwð>mZ H$ao Vmo {ddoH$- ì`mohma ^`mo. gmo ^JdmZ²Ho$ g§J Egmo ì`mohma Vmo AZW©ê$n ho. Vmgm| Ego
Y¡`©-Aml` Ny>Q>çmo Om{Z`o. ^OZH$m| ^pŠV Z Om{Z`o. gmo ^OZ O~ ^pŠVê$n Z hmo` V~ Šboeê$n
~{Z OmV ho. VmV| Ego ^OZ H$[adodmamo Šboehr nmdV ho. VmH$m| Eo{hH$
Eg|B© ^pŠVHo$ {df`_|hþ g_{PHo$ AnZr Eo{hH$-nmabm¡{H$H$ {df`Z²H$s Šboe Vmo hmoVhr ho n[a nabmoH$hþ VmH$mo Zï> hmoV ho. gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§
H$m_Zmny{V©H$mo gmYZ H¥$îU^pŠVH$mo ~ZmB©dmo C{MV Zmht. VmH$mo Egmo A{^àm` H$hV h| Ego àH$maHo$ ^OZH$m| {Z{fÕmMaU _mÝ`mo ho Vmgm|. OmH$m| `m
Z Om{Z`o Omo gd©Wm {ZîH$m_ hmo`donohr ^pŠVH$mo A{YH$ma {_bV ho. {ZO _maJH$mo kmZ ñdënhþ ho gmo Vmo Egmo {Z{fÕmMaU H$~hþ H$aV Zmht. n[a
^pŠVH$m| \$bê$n _m{ZHo$ ^pŠVH$mo AZwð>mZ nw{ï>^pŠV ho. Vm_| bmoH$Ÿ-ŸdoXHo$ gd©Wm ñd_mJu` kmZgm| a{hV H$moD$ Egmo {Z{fÕmMaU H$ao. Vhm§ e‘>m
{df`Ÿ-Ÿà`moOZH$mo {_lU nw{ï>^pŠVH$mo ~mY Om{Z`o. hmoV ho Omo bmoH$mWu Vmo bm¡{H$H$ {df`Z²H$m|hr ^OV ho H¥$îUH$m| Zmht.
VmH$mo g_mYmZ Eg| Om{Z`o Omo O~ H$moD$ bmoH$mWu bm¡{H$H$ {df`Z²H$s
H$m_Zm nyaU H$[adoH$m| H¥$îUHo$ ^OZ_| àd¥Îm hmoV ho gmo VmH$s ^«mpÝV
_ZwVo Z¡d bm¡{H$H$_² Om{Z`o. gmo H$mhoV|Ÿ? Vhm§ H$hV h| bmoH$mWuH$mo ^OZr` ñdê$n lrH¥$îUH$mo
Vhm§ e‘>m hmoV ho Omo lrH¥$îU Vmo gd©g_W© h| VmV| AnZo eaUmJV qH$dm Z a{h gH$V ho dogmo XrIV hmo` VmoD$''.
^ŠV OrdZ²Ho$ bm¡{H$H$ _ZmoaW nyaU H$[ado_| {dZH$mo H$hm K{Q> OmdoJmo AWdm
n[al_ hmo`Jmo, gmo H$mhoV| OrdH$m| AnamYr H$hV hmoŸ?
`mgm| {gÕ hmoV ho Omo bmoH$m{W©Vmgm| H¥$îU^OZ H$[adono H¥$îUH$mo ^mdmË_H$
ñdê$n {Vamo{hV ôdo OmV ho. Šboeê$n ^OZhr Ho$db a{h OmV ho, na_mZÝXê$n
Vhm§ g_mYmZê$noU `o OmZZmo Omo ^JdmZ g‘>ën_mÌV| gH$b g¥{ï>H$m| H¥$îU Zmht. VmV| H¥$îUgodmHo$ N>bV| OZVmgm| Ðì` _m§{JdodmaoZ²H$s godmH$m|
àH$Q> H$aV h| gmoB© gd©g_W© ^JdmZ² nw{ï>_maJ_|hþ Aml`Ur` Aé ^OZr` h|. na_mZÝXê$n H¥$îU^OZ Z Om{Z bmoH$m{W©H$mo Šboeê$n^OZ OmZZmo MB©`o.
VmoD$ dmhr ^JdmZ²H$mo gd©gm_Ï`©ê$n Y_© _mhmËå`kmZgm| Ho$db kmVì` ho,
Aml`Ur` AWdm ^OZr` Zmht. Aml`Ur` VWm ^OZr` Vmo Y_u lrH¥$îUhr
VmV|B© {Z~ÝY_| lr_hmà^yZ²Z| _y{V©_| ^JdmZ²H$s {Ì{dY pñW{VZ²H$mo {Zê$nU
h|. gmo ñdV: Vmo lrH¥$îU gd©g_W© na_oída h| Vm_| H$Ny> gÝXoh Zmht Vmgm| {h
{H$`mo ho (Ÿ1Ÿ) g~ H$Nw> ~«÷mË_H$ ho VmV| Am{Y ^m¡{VH$ _y{V©hþ ~«÷mË_H$ ho
n[al_hþ hmo` gH$V Zmht. VmoD$ Om ^mdgm| lr_hmà^yZ²Z| Aml`Ur` qH$dm
(Ÿ2Ÿ) emóZ²_| _y{V©nOy mH$s AmÜ`mpË_H$ {d{Y {_bV ho VmV| _y{V©nOy Z emómZw_mo{XV
^OZr` _mÝ`mo h¡ dm ^mdgm| Vmo à^yZ²H$m| n[al_ hmoV hr ho. Oogo H$moB© ñd`§Ho$
AmÜ`mpË_H$ H$_© ho (Ÿ3Ÿ) ^pŠV_mJ©_| Ord{deofHo$ CÕmaHo$ H$mO _y{V©{df`_|
Ka_| AnZo dó-nmÌ Am{XH$mo àjmbZ ñd`§ H$aV hmo` VmoD$ AnZo ggwaHo$
^JdmZ²H$s ^mdmpË_H$m {deof Am{YX¡{dH$ CnpñW{V hmoV ho. Vmgm| Cn[a H$hr
AWdm {_ÌHo$ Ka O~ OmV ho, Vhm§ O_mB©V| AWdm {_ÌŸ-ŸA{V{WV| dmHo$ dó-
àW_ (Ÿ1Ÿ) ~mV_| Vmo ^JdÝ_y{V©H$m| H$moD$ nyOo Ho$ VmoaoŸ- VmV| AmË_nmofU H$ao
nmÌ Am{XZ²H$m| àjmbZ H$am`do_| n[al_H$mo ^md bmoH$_| _mZV h|, `hm§hþ Vog|B©
Ho$ CXanmofU H$aoŸ- {ZíN>b ñZohgm| ^Oo Ho$ ^OZnmI§S>H$mo N>b-N>Ù H$aoŸ-
OmZZmo. VmV| {gÕmÝV_wŠVmdbrHo$ ""bmoH$mWu MoX² ^OoV² H¥$îU§ pŠbï>mo ^d{V
ñVw{V H$ao Ho$ {ZÝXm H$aoŸ- gm§gm[aH$ ~ÝYZgm| Ny>{Q>dmo Mmho Ho$ _y{V©Ûmam
gd©Wm'' dMZH$s ì`m»`m H$aV lrJwgm§B©OrZo Amkm H$s{Z ho :
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
527 528
gm§gm[aH$ H$m_ZmH$m| nyU© H$[adoHo$ _mohnme_| ~§{Ydmo Mmho, H$Ny> AÝVa naV H$mO OZVmV| g_mYmZr am{IHo$ Ðì``mMZm H$aV h|. `mH$m| ^pŠV_mJu`
Zmht. Xm[aÐç H$[a g_PZmo AmN>mo. H$moŸ-ŸH$moD$ nw{Z ^pŠV_mJu` Xm[aÐçHo$ H$maU
Aé XodbH$VmHo$ Xwì`©gZHo$ H$maU AmMm`©d§eOHo$ _mWo {~amOVo goì`ñdê$nH$s
Xyg[a (Ÿ2Ÿ) ~mV_| _y{V©nyOmH$s emó{d{Y_| ñdmW©à{Vð>m VWm namW©à{Vð>m ñdmW©Ÿ-ŸnamW© (ŸAWm©V² C^`mW©Ÿ) à{Vð>m{nVVmH$shþ {Zb©ÁO KmofUm H$aV h|. gmo
^oX ho. Vhm§ ñdmW© AWm©V² nyOm H$[adodmaoZ| ñd`§ VWm ñd`§Ho$ n[admaHo$ bmoJZ²Ho$ H$hm AnZr ^m`m©H$mohþ ñdmW©-namW© AWm©V² C^`mW© _mZV h|Ÿ! Vhm§ `h OmZZmo
H$mO _y{V©_| àmUà{Vð>m H$s{Z hmo` V~ XygaoHo$ Ðì`V| nyOZ H$[admo _hmZ² Omo Zr{V, AmË_Jm¡ad VWm bÁOm Ho$ Ë`mJ {H$`on| H$hm Zmht gå^doŸ? {gÕmÝV_|
nm{VË`H$mo H$maU XodbH$Vm Om{Z`o. Aé _y{V©_| àmUà{Vð>m namW© AWm©V² Vmo nw{ï>ñdê$nHo$ namW©à{Vð>mH$s ar{V J«ÝWZ²_| Vmo H$hþ§ Cn{Xï> ^B© Zmht ho.
OZVmHo$ H$mO H$s{Z hmo` Vhm§ nyOmW© g_{n©V nÌ-nwîn-AÝZ-dóm{XHo$ dmVm©_|hþ {H$emoar~mB©H$s dmVm©_| `mhrH$mo {Zê$nU ^`mo ho. lrZmWOrHo$ ñdê$nH$shþ
^JdËàgmXV`m nwZJ«©hU_| H$Ny> Xmof {JÝ`mo Zmht n[a ^JdÝ_y{V©H$m| ^oQ> Y[ado_| lr_hmà^w Vmo Xodmb`_| Zmht n[a ZÝXmb`Ho$hr ^mdgm| H$mhþ ^ŠVHo$ {ZOJ¥h_|
Am`mo Ðì`-aËZ-^y{_ Am{XHo$ nwZJ«©hU AWdm Xod_y{V©H$m| ^|Q> Y[ado_| Am`mo à{Vð>m H$[admo MmhV hþVo. n[a gXw nm§S>o Am{X gJao d«OdmgrZ²Ho$ _Zm H$[adoHo$
Y¥VXrn Oogr gmYmaU dñVwH$m|hþ {ZO Cn`moJ_| bmB©dmo XodÐì`mnhma ho. gmo Vmo H$maU ^JdXmkmde Xodmb`_| à{Vð>m ^B©. Aé ~«÷gå~ÝY a{hV ~§JmbrZ²H$m|
_hmZ² nmVH$ H$_© {JÝ`mo hoŸ- Egm| {H$`oVo {dð>m Im`dodmao eyH$aH$s `mo{Z {_bV godm{YH$ma àXmZ H$aZmo n`m}. VmH$m|hþ H$moD$ _yT>OZ nw{ï>_mJu` {gÕmÝV _mZV
ho. `m nw{ï>_maJ_|, naÝVw, namW© à{Vð>mH$mo àH$ma _mÝ` Z am»`mo hmo`doV| `m h|Ÿ! V~ Vmo aOñdbmH$m| godmH$s AZw_{V Xr{Z VmH$m|hþ nw{ï>{gÕmÝV _m{Zdmo
XmofH$m| lr_hmà^wŸ- ""XÎmmnhmadMZ§ VWm M gH$b§ hao:, Z J«mø_² B{V MB©`oŸ! lrZmWOrHo$ AZwH$aU H$[aHo$ Omo-Omo nw{ï>_mJu AnZo goì` à^yZ²H$s
dmŠ`§ {h {^ÝZ_mJ©na§ _V_²'' H$hV h|. gmo H$mhoV|Ÿ? Omo `m _maJ_| Vmo naÐì`V| namW© godm H$aV h| {VZH$m| ~«÷gå~ÝYa{hV ~§JmbrZ²H$mo AnZo goì`
""J¥ho pñWËdm ñdY_©V:, Aì`md¥Îmmo ^OoV² H¥$îU_²'' Aé ""godH$mZm§ `Wm à^yZ²H$s godm gm|nrHo$ n¥ÏdràX{jUm H$[adoH$mo J¥hË`mJhþ H$mhoV| àmßV Z hmo`JmoŸ!
bmoHo$ ì`dhma:... VWm g_ß`£d H$m`©_²'' Aé ""VpËgÕç¡ VZw{dÎmOm''
Ego AZoH$ dMZgm| {ZOJ¥h_| {ZOñdm_rH$s {ZOAhÝZm-__VmñnX CnbãY lrZmWOrH$s godmHo$ A{YH$mar ~ZoV| `hbmoH$-nabmoH$H$mo {~Jma hmoV ho
gH$b loð> dñVyZ²Ho$ g_n©UÛmam ào_godmH$mo ^md am»`mo ho VmV|. Vmgm| VmH$s dmñV{dH$Vmhþ ñd`§ lrJmodY©ZYaà^wZ| Ego ~aZr ho Ho$ ""OmH$mo {~Jma
XodÐì`mnhmaH$mo Xmof bmJV Zmht. Oogo g§gma_| H$moD$ Y_©embm Am{XHo$ {Z_m©UHo$ hmoZmo hmo`Jmo gmo Amnwhr A{YH$maH$s BH$bmB© Amo{T>doH$m| Pw{H$ OmdoJmo''. gmo
hoVw AWdm OrUm}ÕmaHo$ hoVw AÝ` H$mhþV| Ðì``mMZm H$aV hmo` VmH$m| H$moD$ lrZmWOrH$s godmH$mo àH$ma `{X nw{ï>{gÕmÝV hmo` Vmo nw{ï>{gÕmÝVV| {~Jma hmoV
{^jwH$ AWdm Ð[aÐ _mZV Zmht. n[a Oogo H$moD$ ñd`§ AnZo a{hdoHo$ KaHo$ ho `ohþ ñdrH$maZmo naoJmo.
{Z_m©U hoVw AWdm OrUm©Õma Ho$ hoVw AÝ` H$mhþV| Ðì``mMZm H$aV ho VmH$m|
OZVm X[aÐ-{^jwH$ _mZV ho. gmo H$mhoV|, Omo ñdmW©{Z{_©V J¥hHo$ H$maO ñdÐì` Vhm§ `h e‘>m hmoV ho Omo nw{ï>à^w Vmo CÎm_ dñVwHo$ ^moŠVm h| gmo ñdm_rHo$
IaMd|_| Omo g_aW Zht Vmhrgm| naÐì` _m§JV h¡. Vhm§ ñdm{^_mZr Vmo F$U gwIHo$ H$mO H$moD$ godH$ `mMZmhþ H$aV hm|` Vmo ""godH$mZm§ `Wm bmoHo$
_m§JV ho n[a XrZ-X[aÐH$m| Vmo {^jm _m§{Jdo_|hþ g‘>moM hmoV ZmhtŸ! ì`dhma: à{gÕç{V'' H$s AmkmH$mo AZwgaU H$mhoH$m| Z _m{ZdmoŸ?
Vog|B© ñdmW©à{Vð>m{nV XodVmH$s godmŸ-ŸnyOmHo$ H$mO H$moD$ naÐì`H$s Vhm§ CÎma `h OmZZmo Omo ""godm`m§ bm¡{H$H$s ar{V: ñZohñVÌ {Z`m_H$:''
`mMZm H$aV ho VmH$m| ^pŠV_mJu` Xm[aÐç g_PZmo. Ego XrZ-X[aÐ hmo`doV| gmo godmH$s ar{V Vmo bm¡H$sH$s ho n[a ^pŠV_mJ©_| àr{VH$mo ^md bm¡{H$H$ Zmht.
~hþYm AmMm`©d§eOhþ AnZo _mWo {~amOVo goì`ñdê$nH$s {ZË`godm-_ZmoaWHo$ gmo H$mhoV| Omo goì`ñdê$n Omo ^mdmË_H$ h¡ gmo bm¡{H$H$ ^md am{Idono Vmo goì`
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
529 530
ñdê$nhþ bm¡{H$H$ ^mdmË_H$ ôdo OmV ho. VogB| © Abm¡{H$H$^md am{Idono goì`ñdê$nhþ AnZo Ðì`Ho$ {d{Z`moJhþH$m| ^JdXW© {d{Z`moJ Z Om{Z ŠboemW© {d{Z`moJhr
Abm¡{H$H$ ^mdmË_H$ ôdo OmV ho. Vmgm| godm_| bm¡{H$H$ ar{VH$mo A“rH$ma _m{Zdmo C{MVV_ ho.
nw{ï>à^w `m bmoH$_| pñWV nw{ï>Ordno AZwJ«h H$[ad|H$mo H$aV h|. n[a nw{ï>OrdH$m|
à^wHo$ Abm¡{H$H$ ñdê$n VWm _mhmËå` H$mo {~Mma öX`_| am{IHo$ àr{VH$mo ^md Vmgm| ^Jd{ÎmamoYm`H$ bm¡{H$H$ ^md Z am{I H$hm ^md am{IZmo gmo AmJo
Vmo Abm¡{H$H$hr am{Idmo C{MV ho. AÝ`Wm `m bmoH$_| Abm¡{H$H$ à^wV| gå~ÝY g_PmdV h|Ÿ:
Ow[admohþ H${R>Z ho. Vmgm| àr{Va{hVhþ godmar{VV| ^pŠVH$mo àmaå^ Vmo ôdo gH$V
ho n[a àr{Va{hV godmH$m| Vmo {H«$`m_mÌ OmZZr. Vog|B© godmar{Vgm| a{hV àr{VH$mo
àH$ma ^pŠV_mJu` Jm¡U H$Wmnj ho. Vmgm| ar{V Aé àr{V H$mo g_Ýd` ^mdg² VÌm@ß`ñ_Xr`: gd©ñdíM¡{hH$íM g:Ÿ&&
H$[adoH$m| {gÕmÝV_wŠVmdbr V| MVwíbmoH$s Aé ^pŠVd{Y©Zr V| godm\$b J«ÝWZ²H$mo nabmoH$íM ........................... Ÿ&&
CnXoe lr_hmà^yZ²Z| {H$`mo ho.
VÌm{nŸ=Ÿdm_|hþ nabmoH$:Ÿ=ŸnabmoH$
Oogo amgbrbm_|hþ ""{H«$`m gdm©@{n g¡dmÌ na§ H$m_mo Z {dÚVo'' Añ_Xr`moŸ=ŸAnwZmo MŸ=Ÿhþ, gd©ñd:=g~H$Nw>
lr_hmà^yZ²Z| ^JdËnj_| g_wPm`mo Vog|B© Ordnj_|hþ godmbrbm_|hþ ""{H«$`m ^md:Ÿ=Ÿ^md M=Aé
gdm©@{n bm¡{H$H$_od na§ bm¡{H$H$mo ^mdmo Z {dÚVo'' g_w{Pdmo C{MV ho. Eo{hH$:Ÿ=Ÿ`mbmoH$gå~pÝY M=dmo (ŸH¥$îUEd ApñV B{V
Vmgm| {gÕmÝVahñ`Ho$ ""godH$mZm§ `Wm bmoHo$ ì`dhma: à{gÜ`{V'' Aé
MŸ=ŸAmoa ko`§Ÿ=ŸlH¥$îUhr ho Egmo OmZZm|Ÿ)
""Z bm¡{H$H$: à^w: H¥$îUmo _ZwVo Z¡d bm¡{H$H$_²'' dMZ_|hþ {damoYm^mg _m{Zdmo
C{MV Zmht ho.
^mdmW© : Vhm§hþ h_mamo ^md Vmo `ohr OmZZm| Omo AnZmo Vmo `m bmoH$_| Aé
nabmoH$_ohþ H$moD$ gd©ñd hmo` Vmo dmo Vmo Ho$db lrH¥$îUhr ho AÝ` H$moD$ Zmht.
dV©_mZ²_| nw{ï>_maJHo$ Zm_gm| MbVo _pÝXa-hdobrZ²_| Vmo {ZOñdm_rH$s
godm {ZOJ¥h_| Z H$[aHo$ gmd©O{ZH$ Xodmb`_| hmoV ho. gmo hþ {ZOVZw-{dÎm-
n[aOZV| H$[adoH$o {R>H$mZ| nJmaXma ZmoH$aZ²gm| OZVmH$s ^oQ>-gm_J«rV| n[admanmofUHo$ Añ_Xr`mo ^md:
H$mOhr hmoV ho. gmo emó{d{YHo$ {dMma {H$`oV| gmjmV² lr_XmMm`©d§eOZ²_|hþ Q>rH$m : {Z~ÝY_| kmZÑ{ï>gm| gd©Ì dñVw_mÌ_| An[apÀN>ÝZ ~«÷H$s,
XodbH$Vm VWm XodÐì`mnhma `m| XmoÝ`mo XmofZ²H$s à~bVm ^B© ho. gmo ""g_aWH$m| gdm}nmXmZV`m, gd©Zm_ê$nYmaH$V`m VWm gd©{Z`m_H$V`m hþ {dÚ_mZVmH$mo
Zmht Xmof Jwgm§B©'' qH$dm ""gd©Wm ^j{`î`pÝV `wî_mZ²'' _|Vo `Wm^md {Zê$nU {H$`mo ho. VmV| ^JdÝ_y{V©_|hþ gpÀMXmZÝX ~«÷H$s àH$Q> gÎmm Aé
H$moD$ EH$ dMZH$mo à_mU _m{ZHo$ {MÎmH$m| emÝV H$[a boZmoŸ! gmo H$mhoV|Ÿ? Omo AàH$Q> M¡VÝ` VWm AmZÝX _mÝ` ho.
lr_hmà^wH$mo ""Z bm¡{H$H$: à^w: _ZwVo Z¡d bm¡{H$H§$'' dMZ à_mU ho.
Vog|B© H$_m}ngZmH$s emó{d{YHo$ AZwgma Omo (ŸAŸ){dMmaH$ ~«÷H$m|
naÝVw Egr ^JdËgodmH$m| H¥$îUgodm Z Om{Z Šboegodmhr Om{Z`o. Vm {ZamH$mahr Ho$db _mZV h| {VZH$m|hþ `kdoXr_| qH$dm _y{V©a{hV eyÝ`_pÝXa_|
godmHo$ Xe©ZH$m|hþ H¥$îUXe©Z Z Om{Z ŠboeXe©Z Om{Zdmo C{MV ho. Vm godm_| qH$dm _Z_pÝXa_|hþ An[apÀN>ÝZ VÎdH$mo ñWmZn[aÀN>oX qH$dm Ü`mZn[aÀN>oX Vmo
Yar ^moJ-gm_J«rH$m|hþ H¥$îUàgmX Z _m{Z ŠboeàgmX _m{Zdmo C{MVVa ho. Vm_| H$[admohr naV ho. V~ gmH$ma-ì`mnH$VmdmXr nw{ï>_mJu`Z²H$m|hþ An[apÀN>ÝZ
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
531 532
na_mË_mH$mo _y{V©Ho$ n[aÀN>oX_| ^OZ_| H$mhoH$mo g‘>moMŸ? Vhm§ emór` {ZfoY hmo` ""Eo { hHo $ nmabmo H o $ M gd© W m eaU§ h[a:
Vmo VmH$mo {dMma ôdo gHo$ n[a emóZ²_|hþ _y{V©nyOmH$mo {dYmZ Vmo CnbãY hmoVhr Xw : IhmZm¡ VWm nmno ^`o H$m_mÚny a Uo
ho. gmo `hm§ H$Ny> ~mYH$ ho Zmht. `m| {Zê$nU H$[aHo$ kmZ_mJ©gm| Aé ^ŠVÐmo h o ^ŠË`^mdo ^ŠV¡ í Mm{VH« $ _o H¥ $ Vo
H$_m}nmgZm_mJ©gm| _y{V©^OZH$s Cnn{Îm Xr{Z ho gmo Ho$go OmoŸ-
AeŠ`o dm gw e Š`o dm gd© W m eaU§ h[a:
1.Ÿ""gmH$maì`mnH$ËdmV²'' kmZ_mJu` Cnn{Îm
Ah‘>maH¥ $ Vo M¡ d nmo î `-nmo f U ajUo
2.Ÿ""_ÝÌñ`m{n {dYmZV:'' H$_m}nmgZm _mJu` Cnn{Îm
nmo î `m{VH« $ _Uo M¡ d VWm@ÝVo d mñ`{VH« $ _o
3.Ÿ""VÐyn§ VÌ M pñWV§ (ŸlrH¥$îU§ `WmbãYmonMma¡: ^ŠË`m nyO`oX²Ÿ)''
Abm¡ { H$H$_Z:{gÕm¡ gd© W m eaU§ h[a:''
^pŠV_mJu` Cnn{Îm XrZr.
VoZŸ=ŸVmgm| (ŸH$maUoZŸ=ŸH$maUgm|Ÿ)
`m_| `o {dMmaUr` ho Omo nw{ï> Vmo à^wH$mo {ZË`Y_© ho gmo VmH$mo bmon H$~hþ
A`§Ÿ=Ÿ`o (ŸlrH¥$îU:Ÿ) gd©WmŸ=Ÿgd© àH$magm|
hmo` gH$V Zmht. nw{ï> {Z{d©f`hþ gå^do Zmht, VmV| nw{ï>OrdH$mo bmon hþ gå^do
gd©^mdoZŸ=Ÿgd© ^mdgm| goì`:Ÿ=Ÿgodm H$[ado`mo½` ho Zmht. gmo à^wH$mo {ZË`Y_© nw{ï> Aé VmHo$ {df`r^yV nw{ï>OrdZ²Ho$ ahVo hþ `{X
nw{ï>_mJ© Z ahVmo hmo` Vmo {ZË`Y_© hþ _moK Y_© ~{Z Om`. Vmgm| nw{ï>_mJ© hþ aømo
^mdmW© : `o nw{ï> _maJ lr_hmà^yZ²Z| AnZo nw{ï>^mdZmË_H$ nyU© nwéfmoÎm_H$m| MB©`o. V~ lr_hmà^yZ²Ho$ àmH$Q>çgm| nyd© hþ Aé nm§Mgmo df© níMmV² hþ nw{ï>_mJ©H$s
Ambå~Z ~Zm`Ho$ àd{V©V {H$`mo ho. VmV| nw{ï>néw fmoÎm_H$mo ^OZ {Z{Ib nw{ï>^mdZ²gm| {dÚ_mZVm Vmo ahV hr ho.
hr H$[admo C{MV ho.
Vog|B© Omo _mJ©H$s pñW{V Ho$db nm§Mgmo df©Z² n`©ÝV gr{_V hmo` Vmo BZ
Q>rH$m : emó, gåàXm`, A{YH$ma, XoeŸ-ŸH$mb, gm_Ï`© Aé ê${M (Ÿ~rO^mdŸ) nm§Mgmo df©Z²Ho$ AmJoŸ-ŸnmN>o g¥îQ>çmaå^ Aé àb` n`©ÝVH$s gwXrK© Ad{Y_|
H$s {d{dYVmHo$ H$maU _mJ©hþ AZoH${dY h|. Vhm§ n¥WH²$-n¥WH²$ \$b n¥WH²$- nw{ï>OrdZ²H$mo àH$Q> am{IdoH$mo à`moOZ H$hmŸ? Omo àH$Q> Z _mZ| Vmo JÚ_ÝÌ_|
n¥WH²$ A{YH$mar OrdZ²H$m| {_bV ho gmo gd©{ZU©`_| g{dñVa {Zê$nU ^`mo ho. ghòn[adËgaŸ-Ÿn[a{_V H$m{bH$ {dà`moJH$mo Omo {Zê$nU {H$`mo gmohþ {gÕ Z
hmodJo mo. Vmgm| nydH© $mb_| nw{ï>OrdH$s {dÚ_mZVm hmo`dono nm§Mgmo df©H$o CÎmaH$mb_|hþ
nw{ï>_mJ©Ho$ àdV©Z²H$mo Ame` "nw{ï>àdmh_`m©Xm'_| lr_hmà^yZ²Z| Aé {dÚ_mZVm ñdrH$maZr C{MV ho. Vmgm| BZ e‘>mZ²H$mo H$hm g_mYmZ Om{Z`oŸ?
lrdëb^mï>H$_| lrà^wMaUZ| àH$Q> {H$`mo ho. gmo dogo Vmo ^yVbno EH$ {ZpíMV
Xoe_| Aé {ZpíMV H$mb_| àH$Q> {H$`mo n[a "MVw:íbmoH$s'_| ""ñdñ`m`_od Vhm§ `h g_mYmZ OmZZmo Omo à^yZ²Ho$ _Z, dMZ Aé ñdê$n V| àH$Q> ^`o
Y_m} {h ZmÝ`: Šdm{n H$XmMZ'' dMZH$s {ddjmHo$ {dMmaV| nw{ï>OrdZ²H$m| àdmh_mJ©, _`m©Xm_mJ© Aé nw{ï>_mJ© g¥{ï>brbmHo$ àH$ma hmo`doV| `mdËg¥{ï>
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
535 536
{dÚ_mZ ahV h|. Vmgm| _mJ©H$s {dÚ_mZVm VÎmX² _mJ©ñW OrdH$s {dÚ_mZVmH$mo ... ... gEd Jmonremo {dYmñ`Ë`{Ib§ {h Z:Ÿ&&
à_mU Om{Z`o. Vog|B© _mJ© Aé _mJ©ñW OrdZ²H$s {dÚ_mZVm VÎmX² _mJu` gmYZ
Aé \$b H$s {dÚ_mZVmHo$ hþ à_mU hmoV hr h|. Vmgm| lr_hmà^yZ²Ho$ nyd©hþ gEdŸ=Ÿdmo hr A{Ib§Ÿ=Ÿg~H$Ny>
nw{ï>_mJ©, nw{ï>Ord, nw{ï>gmYZ Aé nw{ï>\$b H$s {dbjU {dÚ_mZVm {gÕ hmoV
Jmonre:Ÿ=ŸJmonrZ²Ho$ Bída {hŸ=Ÿ{ZíM` hr
ho.
Z:Ÿ=ŸAnZmo {dYmñ`{VŸ=Ÿ{gÕ H$a|Jo
Vhm§ `h e‘>m hmoV ho Omo V~ lr_hmà^yZ²H$mo d¡{eîQ>ç H$hmŸ? Vhm§ Om{Z`o
Omo _mJm©{X hVo na gåàXm` Z hVmo. Vmgm| VÎmX² nw{ï>_mJu` A{YH$marZ²H$m| VÎmX² ^mdmW© : gd©^mdgm| goì` JmonrOZdëb^ lrH¥$îU hr AnZmo A{Ib Eo{hH$
nw{ï>\$bH$s àmpßV nw{ï>à^yZ²Ho$ VÎmV² àH$madmao ñdê$nZ²V| à_o`~bV| hmoV ahr Aé nmabm¡{H$H$ {hV {gÕ H$a|Jo, Xygamo H$moD$ H$mb-H$_©-ñd^md-{d^y{VZ²H$s
hmo`Jr. gmo VmHo$ H$moD$ à_mU AWdm àH$ma H$mo gåàXm` Z hVmo. Vmgm| gmYH$VmH$s _{V amIZr Zmht Z ~mYH$VmH$s ^r{V.
nw{ï>_mJ©Ho$ à_mU~b Aé gmåàXm{`H$ àH$maH$m| àH$Q> H$[adoH$mo AgmYmaU-
Abm¡{H$H$ d¡{eîQ>ç lr_hmà^yZ²H$mo hr ho. Vmgm| gmYmaU nw{ï>_mJ©_| nw{ï>à^yZ²H$mo Q>rH$m : AÝV_| `m CnXoe_| lr_hmà^w H$hV h| Omo lrJmonrOZdëb^ lrH¥$îU_|
lr_hmà^yZ²Ho$ öX`Ho$ ^mdmZwgmar ^mdmË_H$ hmoZmo Amdí`H$ Zmht ho. Vmgm| AZÝ`^mdH$m| {dgm[aHo$ H$moC nw{ï>Ord H$mbŸ-ŸH$_©Ÿ-Ÿñd^mdHo$ AmYrZ H$Ny>H$
lr_hmà^yZ²Ho$ àmH$Q>çgm| nyd© nw{ï>Ord àôbmXHo$ H$mO nw{ï>à^w Z¥qgh ê$nV| gmYZZ²H$mo Amgamo bodo AWdm AÝ` XodH$mo Amgamo bodo gmo nw{ï>OrdH$m| gmYH$
ñVå^_|Vo àH$Q>o, ~{bHo$ H$mO dm_Zê$nV| àH$Q>o, e~arŸ-ŸhZw_mZ² à^¥{V ^ŠVZ²Ho$ Zmht n[a ~mYH$ hmoV ho Vogmo {Zê$nU H$aV h|. gmo H$mhoV| Omo lrH¥$îU H$hV h|Ÿ-
H$mO lram_ê$nV| àH$Q>o, d«O-_Wwam-ÛmaH$mHo$ nw{ï>OrdZ²_| H$moD$Ho$ H$mO gwV, ""_XÝ`V² Vo Z OmZpÝV Zmh§ Voä`mo _ZmJ{n'' Vmgm| gJao ànÄMH$m| {~gm[aHo$
H$moD$Ho$ H$mO ~ÝYw, H$moD$Ho$ H$mO gIm, H$moD$Ho$ H$mO {à`V_, H$moD$Ho$ H$mO Omo à^w_| AZÝ`^md ñWm{nV H$[a gH$V ho {VZH$m| {ZéÕ Om{Z`o. `o \$bê$n
{eî`, H$moD$Ho$ H$mO Jwé, H$moD$Ho$ H$mO n{V, H$moD$Ho$ H$mO ñdm_r Am{X AZoH$ {ZamoY ho n[a gmYZê$n {ZamoYH$mo ñdê$n `mV| hþ A{Ve` {dbjU ho. gmo H$hm
ê$nZ²V| àH$Q>o. BZ_|Vo H$moD$ EH$ ^mdV| à^yZ²H$mo ^{Odmo nw{ï>Ho$ à_o`~bHo$ Omo lr_hmà^yZ²Z| Xe_Ho$ àmaå^_| ~Vm`mo ho Omo Ord AmnwZo ñd^mdH$mo N>m§{S>Ho$
{dMmaV| CÎm_ hmo`donohþ; lr_hmà^wHo$ gåàXm`_| nw{ï>à^w gd©^mdmË_H$ h|. gmo ^JdËñd^mdmZwê$n gabVmgm| ~{Z gH$V Zmht VmV| à^w AnZo H¥$nm^mOZ
à_mU~bHo$ {dMmaV| lr_hmà^wHo$ ^mdmË_H$ ñdê$nH$mo ^OZ lr_hmà^yZ²Ho$ OrdHo$ ñd^mdHo$ AZwê$n ñdê$n YmaU H$[aHo$ dmHo$ gå_wI àH$Q> hmoV h|. àH$Q>
^mdH$s ^mdZm öX`_| am{IHo$ hr ^OZ H$[adono lr_hmà^yZ²Ho$ ^mdmË_H$ hmo`Ho$ Egr brbm à^w H$aV h| OmV| Ord g~ H$Ny> {~gm[aHo$ ^JdmZ²_|
nw{ï>à^yZ²H$m| àH$Q> H$[adodmamo ~ZV ho. Vmgm| AmYw{ZH$ {gÕmÝVÛofr OZZ²Ho$ Ûmam na_mgŠV ôdo OmV ho. VmV| à^wH$mo ^yVbno àH$Q> hmoZmo gmo{h "gmYZ{ZamoY'
K‹S>o J`o ^md `Wm lrJmodY©ZYa Ho$ ñdê$n_| gdm}ÕmaH$VmHo$ ^mdgm| godm H$ømo OmV ho Aé ^yVbno {dÚ_mZ² ^ŠVH$mo AÝ` g~ H$Ny> {~gm[aHo$ {ZO
H$aZr, AÝ` g^r AmMm`©d§eOZ²Ho$ goì`ñdê$n_| d¡îUdmoÕmaH$VmHo$ ^mdgm| à^yZ²_| AZÝ`mgŠV ôdo OmZmo "\$b{ZamoY' H$ømo OmV ho. gmo brbmW© àmH$Q>çHo$
godm H$aZr Aé gmYmaU nw{ï>_mJu` d¡îUdZ²Ho$ goì`ñdê$n_| ñdgodH$moÕmaH$VmHo$ H$ën_| brbmH$m{bH$ {Z{Ib nwpî`_mJu OrdZ²H$m| gmjmV² AZw^dm{^Jå`
AWdm JwéHo$ ^mdgm| godm H$aZr `o gJao àH$ma {ejmíbmoH$sHo$ CnXoegm| ñdê$nH$mo àmH$Q>ç ho. Aé lr_hmà^wàd{V©V nw{ï>gåàXm`_| AmYw{ZH$ EVËgåàXm`r
{déÕ^mdH$s ^mdZmHo$ àH$madmao hmo`doV| nw{ï>OrdH$m| ~{h_w©I ~Zm`Ho$ dmH$s VÎmX² ^ŠVH$m| godm qH$dm H$Wm ê$nm ^pŠV_| ñdŸ-ŸñdmZw^mdZm{^Jå` ñdê$nH$mo
godm Aé goì` _| lr_hmà^yZ²Ho$ ^mdHo$ {dbmonH$ hr OmZZo. àmH$Q>ç ho. VmV| ^OZr` qH$dm ñ_aUr` à^yZ²H$mo ^ŠV_| {ZamoY Aé godmnam`U
qH$dm H$Wmnam`U ^ŠVH$mo à^yZ_² | {ZamoY H«$_e: gmYZmdñWmH$mo Aé \$bmdñWmH$mo
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
537 538
AZÝ`^md {JÝ`mo OmV ho. _{` Mo X ² ApñV {dídmg: lrJmo n rOZdëb^o Ÿ &
VXm H¥ $ VmWm© `y ` § {h emo M Zr`§ Z H${h© { MV² Ÿ &&
Vhm§ gmYZê$nm AZÝ`VmHo$ ^“ hmo`doV| qH$dm \$bê$nm AZÝ`VmHo$ ^“V| _w p ŠVa² {hËdm@Ý`Wmê$n§ ñdê$no U ì`dpñW{V:Ÿ&
nw{ï>^mdH$mo ^“ hmoV ho.
_{`Ÿ=Ÿ_oao_| H¥$VmWm©:Ÿ=ŸH¥$VmW©
`hm§ e‘>m CR>V ho Omo BZ gmYZê$nm Aé \$bê$nm AZÝ`VmHo$ {^ÝZŸ- lrJmonrOZdëb^oŸ=Ÿ (ŸVñ_mV²Ÿ)H${h©{MV²Ÿ=ŸH$~hþ
Ÿ{^ÝZ ñdê$n Ho$g| Om{Z`oŸ? Vhm§ g_mYmZ Omo BVa Xod Aé BVa gmYZ H$mo lrJmonrOZdëb^_| emoMZr`§Ÿ=Ÿ{MÝVm H$[ado Oogmo
Aml` N>m§{S>Ho$ O~ H$moD$ lrH¥$îUH$mo H¥$îUml`ñVmoÌ Aé Aï>mja_ÝÌHo$ AZwgma
lrH¥$îUoŸ=ŸlrH¥$îU_| Z (ŸApñVŸ)Ÿ=ŸZmht ho
AnZmo AZÝ`ml` ~ZmdV ho gmoVmo àn{Îm_mJu` gmYZê$nm AZÝ`Vm. gmoB©
AZÝ`Vm O~ `m OrdH$m| {ddoH$Ÿ-ŸY¡`©Ÿ-ŸAml` J«ÝWmoŠV àH$maV| {gÕ ôdo OmV {dídmg:Ÿ=Ÿ{dídmg AÝ`Wmê$n§Ÿ=ŸAÝ`Wm ê$nH$m|
ho V~ àn{Îm_mJu` \$bê$nm AZÝ`Vm {gÕ ^B© Om{Z`o. Vog|B© ~«÷gå~ÝY ApñVŸ=Ÿho, MoV²Ÿ=Ÿ`{X {hËdmŸ=ŸN>m§{S>Ho$
bo`Ho$ O~ AmYw{ZH$ nw{ï>gåàXm`r {ZO_ñVH$no {ZOgoì`ñdê$nH$m| nYam`Ho$ VXm {hŸ=ŸV~ Vmo ñdê$noUŸ=Ÿñdê$ngm|
{ZOJ¥h_| {~amO_mZ² ñdê$nH$s godm_| {ZOVZw-{dÎm-_Z-n[aOZH$m| bJmdV ho (Ÿ`ñ_mV² H$maUmV²Ÿ) ì`dpñW{V:Ÿ=ŸpñWV hmoZmo
V~ Vm ^ŠV{deof_| ^JdËñdê$nH$mo {ZamoÕ ^`mo Om{Z`o. Egr gmYZê$nm `y`§Ÿ=ŸVw_ _wpŠV: (Ÿko`mŸ)Ÿ=Ÿ_wpŠV OmZZr
à^wJV AZÝ`VmV| ñdgoì`ñdê$noVa qH$dm ñdgoì`ñdê$ngodmZw`moJr BVa gH$b
nXmW©Z²H$s {dñ_¥{Vnyd©H$ goì`ñdê$n Aé {VZH$s godm_| na_mgpŠV {gÕ hmoV
ho. `mH$m|{h \$bê$nm {ZéÕVm qH$dm AZÝ`Vm OmZZr. Vmgm| `Wm`W àn{Îm_mJu` ^mdmW© : lrJmonrOZdëb^ _oao_| `{X {dídmg ho Vmo Vw_ H¥$VmW© hr hmo. VmV|
Aé ^pŠV_mJu` gmYZê$nm Aé Vm H$[a gmÜ` \$bê$nm AZÝ`VmHo$ {~Zm `m H$Nw> emoMZr` Zmht ho. gmo H$mhoV| Omo AnZo AÝ`Wmê$n (Ÿ~{h_w©IVmŸ)H$mo
_maJ_| H$Nw> {gÕ hmoV Zmht. à^wH$m| AZÝ` ~Zm`doV| Ordhþ AZÝ` ~{Z gH$V N>m§{S>Ho$ lrH¥$îUm{^_wI a{hdmo hr {Vhmar _wpŠV ho.
ho Egmo nw{ï>gåàXm`H$mo _mhmËå` lr_hmà^wHo$ à_o`~bV| àH$Q> ho. gmo H$mhoV|Ÿ?
Omo OrdHo$ AZÝ` ~{ZdoV| ^JdmZ²H$mo AZÝ` ~{Zdmo gmo Vmo _`m©Xm n[a nw{ï> `mVo `m Vahgm| Jmoñdm_rlrXr{jVmË_O í`m__Zmoha Ûmam
{dnarV. {ejmíbmoH$sH$s ì`m»`m gånyU© ^B©
{ejmíbmoH$s Ÿ {ejmíbmoH$s Ÿ
539 540
&&ŸgmYZXr{nH$mŸ&&
(25) ^mdmW© : lw{V-ñ_¥{Vê$nr CÎm_ aËZZ²gm| {OZHo$ MaUH$_b emo^m`_mZ h| Eg|
lr`emoXmOrH$s JmoX_| H«$sS>m H$aVo lrZÝXam`OrHo$ nwÌ lrH¥$îUH$m| _| dÝXZ H$aV
(Ÿ_“bmMaUŸ)
hm|.
Vm Z: lrVmV-nV²-nÙaoUd… H$m_YoZd…Ÿ&&
ZmH$ñ` Vadmo@Ý`ofm§ ñ`w… H$ënVadmo `WmŸ&&1Ÿ&&
(Ÿ`m J«ÝW_| Cn{Xï> ~mVZ²_| à_mU lw{V ñ_¥{V nwamU VÝÌ Am{X emñÌZ²H$s
lr_XmMm`©MaUÛmam àH$Q> H$[a ì`m»`m hoŸ)
`WmŸ=ŸOog| Z…Ÿ=Ÿh_mao (ŸVwŸ=ŸVmo) ^pŠV_mJ© - {dVmZm` `mo @ dVrUm} hþ V meZ…Ÿ&&
AÝ`ofm§Ÿ=ŸAÝ`Z²H$s Vm…Ÿ=Ÿdmo gEd Z… na§ _mZ§ eo f _ñ` à_mÝVa_² Ÿ &&3Ÿ&&
(ŸBÀN>mnyaH$m…Ÿ=ŸBÀN>mH$s lrVmV-nV²-nÙaoUd…Ÿ=Ÿ
ny{V© H$[adodmaoŸ) {nVmHo$ MaUH$_bZ²H$s aO `…Ÿ=ŸOm, hþVmeZ…Ÿ=ŸAp½ZZo
ZmH$ñ`Ÿ=ŸñdJ©Ho$ (ŸEdŸ=ŸhrŸ) ^pŠV_mJ©-{dVmZm`Ÿ=Ÿ^pŠV_mJ©H$o àMmaHo$ AW©
Vad…Ÿ=Ÿd¥j H$ënVad…Ÿ=ŸH$ënVé AdVrU©…Ÿ=ŸAdVma YmaU {H$`mo ho
H$m_YoZd…Ÿ=ŸH$m_YoZwê$n (ŸH$m_YoZd… MŸ=ŸAé H$m_YoZwê$n) g EdŸ=Ÿdmo hr
(ŸM gpÝV VWmŸ=ŸhmoV h| dogo) ñ`w…Ÿ=ŸhmoC Z…Ÿ=Ÿh_mao H$mO à_mÝVa_²Ÿ=ŸAÝ` g~ à_mU
na§Ÿ=Ÿgdm}ËH¥$ï> Añ`Ÿ=Ÿ`mHo$
^mdmW© : Oog| AÝ`Z²H$s BÀN>mH$s ny{V© H$[adodmao ñdJ©Ho$ d¥j| Amoa H$m_YoZw hmoV _mZ§ (ApñV)Ÿ=Ÿà_mU ho eof_² (ApñV)Ÿ=ŸA“^yV h|
h| Vog| h_mao{b`o Vmo h_mao {nVm _hmà^w lrdëb^mMm`©Ho$ MaUH$_bZ²H$s aO
hr H$ënVé Aé H$m_YoZw g_mZ hmoC.
^mdmW© : ^pŠV_mJ©H$mo àMma H$[adoH$m| d¡ídmZañdê$n lrdëb^mMm`©MaUZ²Zo
^yVbn| AdVma YmaU {H$`mo gmo {dZHo$ dMZ hr h_H$m| na_ à_mUê$n h|, AÝ`
lw{V-ñ_¥{V-{eamoaËZ-Zram{OV-nXmå~wO_²Ÿ&& g~ à_mU {dZHo$ dMZZ²Ho$ A“^yV AWdm {dZgm| Jm¡U à_mU h|.
`emo X mo Ë g“b{bV§ dÝXo lrZÝXZÝXZ_² Ÿ &&2Ÿ&&
doXÌ`r-{eamo^mJ-gyÌ-ì`m»`mZ-gå_Vm_²Ÿ&&
lw{V-ñ_¥{V-{eamoaËZ-Zram{OV-nXmå~wO§Ÿ=Ÿlw{V-ñ_¥{Vê$nr CÎm_ aËZZ²gm| ^pŠVemñÌmZw g mao U Hw $ d} gmYZXr{nH$m_² Ÿ &&4Ÿ&&
{OZHo$ MaUH$_b emo^m`_mZ h| Eg|
`emoXmoËg“b{bV§Ÿ=Ÿlr`emoXmOrH$s JmoX_| H«$sS>m H$aVo
doXÌ`r-{eamo^mJ-gyÌ-ì`m»`mZ-gå_Vm_²
lrZÝXZÝXZ_²Ÿ=ŸlrZÝXam`OrHo$ nwÌ lrH¥$îUH$m|
Ÿ=ŸVrZm| doXHo$ {eamo^mJê$n Cn{ZfX² ~«÷gyÌHo$ ^mî`gm| A{déÕ àH$magm|
(ŸAh§Ÿ=Ÿ_|Ÿ) dÝXoŸ=ŸdÝXZ H$aV hm|
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
541 542
^pŠVemñÌmZwgmaoUŸ=Ÿ^pŠVemñÌHo$ AZwgma h[a…Ÿ=ŸlrH¥$îU hao…Ÿ=Ÿh[aHo$
gmYZXr{nH$m_²Ÿ=ŸgmYZXr{nH$mH$s aMZm (Ah§)Hw$d}Ÿ=Ÿ_| H$ê§$Ÿhÿ§ lmoVì`…Ÿ=ŸldU H$[ado`mo½` AmamYZoŸ=ŸAmamYZ_|
H$s{V©Vì`…Ÿ=ŸH$sV©Z H$[ado`mo½` _wpŠV…Ÿ=Ÿ_wpŠV
^mdmW© : VrZm| doXHo$ {eamo^mJê$n Cn{ZfX² Aé ~«÷gyÌ Ho$ _hmà^w MŸ=ŸAé ñ_V©ì`…Ÿ=Ÿñ_aU (^d{V)Ÿ=ŸhmoVŸho
lrdëb^mMm`©MaU {da{MV ^mî`V| A{déÕ àH$magm| ^pŠVemñÌHo$ AZwgma
"gmYZXr{nH$m' J«ÝWH$s aMZm _| H$ê§$ hÿ§. ^mdmW© : ""AmË_mH$mo Xe©Z H$aZmo M{h`o, ldU H$aZmo M{h`o, _ZZ H$aZmo
M{h`o, {Z{XÜ`mgZ H$aZmo M{h`o'' `m lw{VdMZ_| na_mË_Xe©ZHo$ AW© na_mË_mHo$
(Ÿlrh[a^OZH$s Amdí`H$VmHo$ CnnmXZHo$ gmW J«ÝWH$mo CnH«$_Ÿ) ldU-_ZZ-{Z{XÜ`mgZH$s Amkm ho. Vog| hr ""dmH$mo ^OZ H$ao'' ""dmH$mo
""AmË_m dma'' B{V lw Ë `m Xe© Z ¡ H $\$bmo {d{Y…Ÿ&& agmZw^d H$ao'' Egohþ lw{VdMZ h|Ÿ&&5Ÿ&&
ldUmÚ¡… à{VkmV… ""V§ ^OoV²''-""V§ ago{X''{VŸ&&5Ÿ&& lw{VH$s Ý`m§B© ñ_¥{V_| hþ ""Vmgm| ho ^maVŸ! A^` àmßV H$[adoH$s BÀN>m
""Vñ_mX² ^maV gdm© Ë _m ^JdmZ² h[aarída…Ÿ&& am{Idodmao _Zwî`Hy§$ g~Z²Ho$ AmË_m, ^JdmZ², B©ída lrh[aH$mo ldU-H$sV©Z-
ñ_aU H$aZo M{h`o'' Eg| H$ôçmo hoŸ&&6Ÿ&&
lmo V ì`… H$s{V© V ì`íM ñ_V© ì `íMo À N> V m^`_² ' 'Ÿ&&6Ÿ&&
BZ g~ dMZZ²gm| `h {gÕ hmoV ho Ho$ AhÝVm-__VmË_H$ g§gmaHy§$
nw é fñ`m{deo f o U g§ g ma§ à{OhmgV…Ÿ&&
N>m§{‹S>doH$s BÀN>m H$[adodmao _Zwî`H$m| à^wH$mo AmamYZ hr _wpŠVê$n OmZZmoŸ&&7Ÿ&&
hao a ² AmamYZo _w p ŠV… ... ... ... ... ... ...
(ŸVhm§ Š`m|1 Aé Ho$gmo2 Jwé Amdí`H$ hmoV ho VmH$mo {Zê$nUŸ)
AmË_mŸ=Ÿna_mË_m
....................VËàH$mamo {Zê$ß`Vo Ÿ &&7Ÿ&&
dm AaoŸ=ŸAdí`,ŸB{VŸ=Ÿ`m V§Ÿ=ŸdmH$mo
""_mhmËå`kmZny d m} { h gw Ñ T>… gd© V mo @ {YH$…Ÿ&&
lwË`mŸ=Ÿlw{Vgm| agoV²Ÿ=ŸAmZÝX AZw^d H$ao
ñZo h mo " ^pŠV'[a{V àmo Š V…ŸV`mŸ_w p ŠVZ© MmÝ`Wm''Ÿ&&8Ÿ&&
ldUmÚ¡…Ÿ=ŸldU Am{X H$[adogm| B{VŸ=ŸEgmo(ŸA{nŸ=ŸhþŸ)
_mhmËå`kmnZm`¡ d ldU§ Jw U H$_© U m_² Ÿ &&
Xe©Z¡H$\$b:Ÿ=ŸXe©Z hr Ohm§ \$b CŠV_²Ÿ=ŸH$ôçmo ho
emñÌmUm_² Cn`mo J mo @ Ì VÌmH$m§ j m Jw a mo a ² ^do V ² 1Ÿ&&9Ÿ&&
hmoV ho Egr, {d{Y…Ÿ=Ÿ{d{Y ""^maVŸ!Ÿ=Ÿho AOw©ZŸ!
""H¥ $ îUgo d m-na§ drú` Xå^m{X-a{hV§ Za_² Ÿ &&
à{VkmV…Ÿ=ŸH$hr ho Vñ_mV²Ÿ=ŸVmV|
lr^mJdVVÎdk§ ^Oo V ² {Okmgw a mXamV² ' ' 2 Ÿ&&10Ÿ&&
V§Ÿ=ŸdmH$mo,Ÿ^OoV²Ÿ=Ÿ^OZŸH$ao A^`_²Ÿ=ŸA^`Hy§$
BÀN>VmŸ=ŸBÀN>dodmaoH$m| H$[ado`mo½`Ÿho, g§gma§Ÿ=Ÿg§gmaH$m|
(ŸŸAV… na§Ÿ)Ÿ=ŸVmgm| A~ EdŸ=Ÿ{ZpíMV ê$ngm|
B©ída…Ÿ=ŸB©ída à{OhmgV…Ÿ=ŸN>m§{S>doH$s BÀN>m
VËàH$mamoŸ=ŸdmHo$ àH$maH$mo (ŸgmYZ_²Ÿ)=ŸgmYZŸho,ŸAÌŸ=Ÿ`m_|
gdm©Ë_mŸ=Ÿg~Z²Ho$ AmË_m H$[adodmao, nwéfñ`Ÿ=ŸnwéfHy§$
{Zê$ß`VoŸ=Ÿ{Zê$nU H$aV hm| emñÌmUm_²Ÿ=ŸemñÌZ²H$mo
^JdmZ²Ÿ=Ÿ^JdmZ² A{deofoUŸ=Ÿg_mZê$ngm|
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
543 544
_hmËå`kmZnyd©:Ÿ=Ÿ_mhmËå`Ho$ Cn`moJ…Ÿ=ŸCn`moJŸ/ŸAmdí`H$Vm (Ÿñd_mJu` JwéH$mo àW_ H$V©ì` : ^JdËàn{ÎmHo$ H$mO X¡dr OrdZ²H$m| ào[aV
kmZnyd©H$, {hŸ=Ÿ{ZpíMVê$ngm| (ŸApñVŸ)Ÿ=ŸhmoVŸho H$aZm|Ÿ)
gwÑT>…Ÿ=ŸgwÑT> VÌŸ=ŸVm_| Xo h Ðmo Ê `m {``mgy Z m§ na§ nma§ ^dmå~w Y o … Ÿ&&
gd©Vmo{YH$…Ÿ=Ÿg~gm| A{YH$ Jwamo…Ÿ=ŸJwéH$s Jw é Um H$U© Y mao U *Ÿ 1 ôçw Î mm`m© ñdmo n Xo e V…Ÿ&&11Ÿ&&
ñZoh:Ÿ=ŸñZoh, ^pŠV…Ÿ=Ÿ^pŠV ho AmH$m§jmŸ=ŸAmdí`H$Vm ""`mo ~«÷mU§ {dXYm{V nydª `moŸd¡ doXm§íM à{hUmo{V Vñ_¡Ÿ&&
B{VŸ=ŸEg|, àmoŠV…Ÿ=ŸH$ôçmo ho ^doV²=hmoV ho, {Okmgw:= V§ h Xod_² AmË_-~w{ÕàH$me§ _w_wjwd£ eaU_h§ ànÚo''Ÿ&&12Ÿ&&
V`mŸ=ŸVmV| kmZ àmpßVH$s BÀN>mdmamo ""gd© Y _m© Z ² n[aË`Á` _m_o H § $ eaU§ d« O ''Ÿ&&
_wpŠV…Ÿ=Ÿ_wpŠV hmoV ho H¥$îUgodmna§Ÿ=ŸH¥$îUgodm_| VËna B{V lw Ë `m VWm ñ_¥ Ë `m ànÎ`mXo e _m{XV…Ÿ&&13Ÿ&&
AÝ`WmŸ=ŸAmoa H$mhþ àH$magm| Xå^m{Xa{hV§Ÿ=ŸXå^ŸAm{Xgm|Ÿa{hV
Z MŸ=ŸZmht hmoV ho lr^mJdVVÎdk§Ÿ=Ÿ^mJdVŸnwamUHo$ XohÐmoÊ`mŸ=ŸXohê$nrŸZmdÛmam CÎmm`m©…Ÿ=Ÿnma CVmaZo M{h`o
_mhmËå`kmnZm`Ÿ=Ÿ_mhmËå`H$mo VÎdH$m| Om{Zdodmao,ŸZa_²Ÿ=ŸZaH$m| ^dmå~wYo…Ÿ=Ÿ^dgmJaH$s `:Ÿ=ŸOmo, nydªŸ=Ÿn{hbo
OZm`doHo$ H$mO drú`Ÿ=ŸnarjU H$[aHo$ na§Ÿ=Ÿnëbr, nma§Ÿ=Ÿnma ~«÷mU§Ÿ=Ÿ~«÷mOrH$m|
JwUH$_©Um_²Ÿ=ŸJwU-H$_©Z²H$m| AmXamV²Ÿ=ŸAmXagm| {``mgyZm§Ÿ=ŸOm`doH$s BÀN>mdmaoH$m| {dXYm{VŸ=Ÿ~ZmdV ho
ldU_²Ÿ=ŸgwZZmo ^OoVŸ² =Ÿ^OZ H$ao ñdmonXoeV…Ÿ=ŸAnZo CnXoeZ²gm| `:Ÿ=ŸOmo, d¡Ÿ=Ÿ{ZpíMVê$ngm|
{hŸ=Ÿhr Vñ_¡Ÿ=Ÿ{dZH$m|, doXmZ²Ÿ=ŸdoXZ²H$mo
^mdmW© : Vmgm| A~ ^JdX²^OZê$n _wpŠVH$s àmpßV Om gmYZgm| hmo` dm H$U©YmaoUŸ=ŸH$U©Ymaê$nr MŸ=Ÿhþ, à{hUmo{VŸ=ŸXmZhþŸXoVŸh|
gmYZHo$ àH$maH$mo {Zê$nU H$aV hm|. emñÌ_| ^pŠVHo$ bjUH$mo {Zê$nU ""à^wHo$ JwéUmŸ=ŸJwéÛmam V§Ÿ=Ÿdm, hŸ=Ÿà{gÕ
_mhmËå`Ho$ kmZ nyd©H$ à^w_| gwÑT> Aé g~gm| A{YH$ ñZoh BVZ| ^pŠV Eg| AmË_~w{ÕàH$me§Ÿ=ŸAmË_V`m n[aË`Á`Ÿ=ŸnyU©V`m N>m§{‹S>Ho$
H$ôçmo ho. Egr ^pŠVgm| hr _wpŠV hmoV ho, AÝ` H$mhþ àH$magm| _wpŠV Zmht hmoV ~w{Õgm| àH$m{eV hmo`dodmao _m_²Ÿ=Ÿ_oao, EH§$Ÿ=ŸEH$Ho$
ho'' `m àH$magm| H$ôçmo hoŸ&&8Ÿ&&
Xod_²Ÿ=ŸXodH$m|, Ah§Ÿ=Ÿ_| eaU§Ÿ=ŸeaU, d«OŸ=ŸAm` Om
`m dMZ_| à^yZ²Ho$ JwU-H$_©Z²H$mo ldU H$aZmo VmH$m| _mhmËå`kmZH$mo
_w_wjw…Ÿ=Ÿ_wŠV hmo`doH$s BÀN>mdmamo B{VŸ=ŸEgr, lwË`mŸ=Ÿlw{VZ²_|
gmYZ H$ôçmo ho. gmo Vmo emñÌV| hmoB© gH$V ho VmV| emñÌHo$ AÜ``ZH$s
Amdí`H$Vm naV ho. emñÌH$mo AÜ``Z Jwé {dZm Z gå^do VmV| JwéH$m| hr d¡Ÿ=ŸnyU©ê$ngm|, eaU§Ÿ=ŸeaU VWmŸ=ŸAé, ñ_¥Ë`mŸ=Ÿñ_¥{VZ²_|
gd©àW_ gmYZ _mÝ`mo J`mo hoŸ&&9Ÿ&& ànÚo''Ÿ=ŸOmV hm| Am{XV…Ÿ=Ÿàmaå^gm|
VmV| à^yZ²H$mo _mhmËå`kmZ àmpßV H$[adoH$s BÀN>mdmamo Ord Omo H¥$îUgodm_| gd©Y_m©Z²Ÿ=Ÿg~ Y_©Z²H$m| ànÎ`mXoe_²Ÿ=ŸeaUmJ{VH$moŸAmXoeŸho
VËna hmo`, Xå^ Am{Xgm| a{hV hmo` Aé lr_X²^mJdVnwamUHo$ VÎdH$m| Om{Zdodmao
ZaH$mo narjU H$[aHo$ AmXagm| ^OZ H$aoŸ&&10Ÿ&& ^mdmW© : Xohê$nr ZmdHo$ Ûmam g§gmag_wÐH$s nëbrnma Om`doH$s BÀN>mdmaoH$s
ZmdH$m| VmH$mo H$U©YmaŸ-ŸZmd Io`dodmamo Jwé AnZo CÎm_ CnXoeZ²V| nma CVmaoŸ&&11Ÿ&&
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
545 546
ídoVmídVa Cn{ZfX²_| H$ôçmo ho Omo ""Omo nyd©_| ~«÷mOrH$m| àH$Q> H$aV ho godZoŸ=ŸgodZ_| (ŸEVV²Ÿ)Ÿ=Ÿ`o, Ì`§Ÿ=ŸVrZ
Aé {VZH$m| doXZ²H$m| XmZ XoV h| dm AmË_~w{Õgm| àH$m{eV hmo`dodmao XodH$s _ybm{^foH$…Ÿ=Ÿ_yb_| A{^foH$ gd©WmŸ=ŸH$~hþ, ZŸ=ŸZmht
eaU_| _¢ OmV hm|''Ÿ&&12Ÿ&& H$m`©Ÿ=ŸH$aZmo Ë`OoV²Ÿ=ŸË`mJZo
^JdX²JrVm_|hþ ^JdmZ²Z| ñd_wIgm| AOw©ZH$m| Amkm H$s{Z ho Omo ""g~ Xoh^¥VmŸ=ŸXohdmaoV| B{VŸ=Ÿ`o, lr_XmMm`©gå_V…Ÿ=Ÿ
Y_©Z²H$mo Ë`mJ H$[aHo$ Ho$db _oao eaU Amd'' Eg| lw{V Aé ñ_¥{V _| gd© àW_
H$_©…Ÿ=ŸH$_©H$mo lrdëb^mMm`©OrH$m| _mÝ`
eaUmJV hmo`doH$mo AmXoe hoŸ&&13Ÿ&&
AeofV…Ÿ=ŸnyU©ê$ngm| ^mJdV…Ÿ=Ÿ^JdËgå~pÝY
Ë`ŠVw§Ÿ=ŸË`mJ H$aZmo Y_©…Ÿ=ŸY_© (ŸApñVŸ)Ÿ=Ÿho
(Ÿñd_mJu` {ÛOHw$bHo$ {eî`Z²H$mo H$V©ì`Ÿ)
ZŸ=ŸZmht, {hŸ=Ÿhr ñdY_m©MaU§Ÿ=ŸñdY_©H$mo AmMaU
ào å Umo n Xo e -ldUmV² *Ÿ 2àn{Îm… ào _ -H$maU_² Ÿ &&
eŠ`_²Ÿ=Ÿgå^dŸho, AV…Ÿ=ŸVmV| ^pŠVemñÌmZwHy$ë`oZŸ=Ÿ
AVmo _y b m{^fo H $mo {h H$m`© g ² Vo Z mñ` go d Zo Ÿ &&14Ÿ&&
ñdY_m©MaU_²Ÿ=ŸñdY_m©Zwgma ^pŠVemñÌHo$ AZwHy$b a{hHo$
Z{h Xo h ^¥ V m eŠ`§ H$_© Ë`ŠVw _ ² Aeo f V…Ÿ&&
AmMaU(ŸH$m`ªŸ)Ÿ=ŸH$aZmo ^doV²Ÿ=ŸhmoV ho
AV… ñdY_m© M aU§ ^ma-Û¡ J w Ê `_² AÝ`WmŸ&&15Ÿ&&
ñdY_m© M aU§ eŠË`m ôçY_m© Î mw {ZdV© Z _² Ÿ &&
^mdmW© : Cn`w©ŠV bjUdmao JwéHo$ _wIV| lÕmào_gm| ^JdÀN>mñÌHo$ CnXoeH$mo
BpÝÐ`míd-{d{ZJ« m h… gd© W m Z Ë`Oo V ² Ì`§ Ÿ &&16Ÿ&&
ldU H$[adoV| ^pŠVHo$ H$maUê$n ^JdmZ²H$mo eaU {gÕ hmoV ho. H${bH$mb_|
B{V ^mJdVmo Y_© … lr_XmMm`© - gå_V…Ÿ&& H$ë`mUH$mar g~ emñÌr` gmYZ O~ Xw:gmÜ` hmo` J`o h| V~ AÝ`mÝ`
^pŠV-emñÌmZw H y $ ë`o Z ñdY_m© M aU§ ^do V ² Ÿ &&17Ÿ&& gmYZZ²_| l_ Zmht H$[aHo$ gd©_yb^yV ^JdV²-eaUê$n Cnm`H$mo hr godZ
H$aZmoŸ&&14Ÿ&&
àoåUmŸ=Ÿào_Ho$ g{hV AÝ`WmŸ=ŸZqh Vmo XohYmarV| H$_©Z²H$mo nyU©ê$ngm| Ë`mJ gå^d Zmht hmoV ho. Vmgm| AnZo-
CnXoeldUmV²Ÿ=ŸCnXoe gw{Zdogm| ^maÛ¡JwÊ`_²Ÿ=ŸXwJZmo ^ma AnZo dU© Aé Aml_ Ho$ Y_m©Zwgma H$_© H$aZo. Eg| Z H$ao Vmo ñdY_m©MaUH$s
àn{Îm…Ÿ=ŸeaUmJ{V hr (Ÿñ`mV²Ÿ)Ÿ=ŸhmoV ho Cnojm Aé ñdÀN>ÝX AmMaU Eg| Xmo` Xmof Am` na|Ÿ&&15Ÿ&&
ào_H$maU_²Ÿ=Ÿào_H$mo àH$Q> eŠË`mŸ=ŸepŠV AZwgma Vmgm| epŠV AZwgma ñdY_©H$mo AmMaU H$aZmo, AY_m©MaU gd©Wm Z
H$aZmo Amoa BpÝÐ`ê$nr AídZ²H$mo {deofê$ngm| {ZJ«h H$aZmo. BZ VrÝ`m| ~mVZ²H$mo
H$[adoH$mo H$maU {hŸ=Ÿhr
Ë`mJ gd©Wm Z H$aZmoŸ&&16Ÿ&&
(Ÿ^d{VŸ)Ÿ=ŸhmoV ho ñdY_m©MaU_²Ÿ=ŸñdY_©H$mo AmMaU
`m àH$maH$mo ^mJdV Y_© _hmà^w lrdëb^mMm`©H$m| _mÝ` ho. {ZO
AV…Ÿ=ŸVmV|, VoZŸ=ŸdmH$m| AY_m©V²Ÿ=ŸAY_©V|, VwŸ=ŸVmo dUm©l_Y_©Ho$ AmMaU H$[ado_|hþ ^pŠVemñÌgm| AZwHy$b dUm©l_Y_©H$mo AmMaU
(Ÿ_w_wjwUmŸ)Ÿ=Ÿ_w_wjwH$m| {ZdV©Z_²Ÿ=Ÿgd©Wm Xya ahZmo H$aZmo BVZmo {deof hoŸ&&17Ÿ&&
Añ`Ÿ=Ÿ`mHo$ BpÝÐ`míd{d{ZJ«mh…Ÿ=ŸBpÝÐ`ê$nr
(Ÿ^JdV…Ÿ)Ÿ=Ÿ^JdmZ²Ho$ AídZ²H$mo {ZJ«h H$aZmo (ŸVhm§ {ZOemImHo$ AZwgma fmoS>eg§ñH$ma VWm VÝ_ybH$ AmpôZH$ em¡MmMma1-
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
547 458
6
Am{X ^ŠË`wn`moJr hmo`doV| {ÛOearaHo$ YmaU H$[adodmaoZ²Ho$ H$mO Amdí`H$ {ZË` H$_©Z²H$mo AmMaUhþ H$aZmo M{h`oŸ&&19Ÿ&&
hmoV h|Ÿ)
J^m© Y mZm{X-g§ ñ H$ma¡ … {ÛO¡ _ m£ Ä Á`ÝV-gå^d¡ … Ÿ&& ñZmZ§ 1 g³ Ü `mOnmo 2 hmo _ … 3 ñdmÜ`m`… 4 {nV¥ V n© U _² 5Ÿ &&
Xo h … g§ e mo Y Zr`mo {h h[a^mdmo Z MmÝ`Wm Ÿ&&18Ÿ&& d¡ í dXo d H$Xo d mMm© 6 B{V fQ² > H$_© H ¥ $ X² ^do V ² Ÿ &&20Ÿ&&
^mdmW© : VmV| Omo {ÛO {ÌdJ©_| ~§{Ydmo Z MmhV hmo` Vmo VmH$m| AnZo doXH$s ^mdmW© : nw{ï>^pŠV_mJ©_| é{Mdmamo ì`pŠV nw{ï>^pŠV gåàXm`Ho$ gw`mo½`
emIm_| {Zê${nV J^m©YmZ Am{X g§ñH$magm| g§ñH¥$V hmo`Ho$ ^pŠV_mJu` JwéH$s AmMm`©d§eOH$s H¥$nm àmßV H$[aHo$ gd©àW_ {dZV| lrH¥$îUHo$ Zm__ÝÌdmar
eaU_| Om`dmo C{MV ho. eaUXrjmH$m| àmßV H$ao. Eg| ^JdÝ_mJ©_| Xr{jV hmo`Ho$ bbmQ>no Hw§$Hw$_gm|
D$Üd©nwÊS´> {VbH$ Aé H$ÊR>_| VwbgrH$mð>H$s _mbm gXm YmaU H$aoŸ&&24Ÿ&&
({ÛOoVa {eî`Z²Ho$ H$V©ì`H$mo {Zê$nUŸ)
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
551 552
gd© ñ d§ h[agmËH$m`ª Ë`Oo V ² gd© _ ² Ad¡ î Ud_² Ÿ && ZdrZ nmÌm{XH$ bmdZo. ñddUm©l_mZwgma {deof AmJ«hgm| ñZmZ-ImZ-nmZ-
qhò-H$må`m@Ý`XodmMm© `{X {ZË`§ M bm¡{H$H$_²Ÿ&&25Ÿ&& dñÌ-ñne© Am{X_| gXm ew{Õ amIo. Eg|hr ^JdËgå~ÝYr ldU-H$sV©Zm{X_|
gVV VËna aho. Eg| H$aoV| ^ŠV à^wH$m| {à` hmoV hoŸ&&26Ÿ&&
(ŸŸVV…Ÿ=ŸVm nmN>| qhò-H$må`m@Ý`XodmMm©:=
VoZŸ)Ÿ=ŸdmH$m|, gd©ñd§Ÿ=Ÿg~ H$Nw> qhgmdmao VWm H$m_ZmdmaoŸH$_© hao J w © U mZm§ ldU§ Á`m`mo ä `… e¥ U w ` mV² gXm J/1&&
h[agmËH$m`©_²Ÿ=Ÿh[aHo$ŸAYrZŸH$aZmo Aé AÝ` XodVmZ²H$mo AM©Z OmV{ej… `dr`mo ä `… H$sV© ` o X Ý`W¡ H $b… J/2 &&27Ÿ&&
(MŸ=ŸAé, g…)Ÿ=Ÿdmo Ë`OoV²,Ÿ=ŸN>m§‹S>o,
Ad¡îUd_²Ÿ=Ÿd¡îUd_mJ©gm|Ÿ{^ÝZ {ZË`§Ÿ=Ÿà{V{XZmŸH$[adoHo$ŸH$_© hao…Ÿ=Ÿh[aHo$ OmV{ej…Ÿ=Ÿñd`§ AÜ``Z
gdªŸ=Ÿg~, Ë`OoV²Ÿ=ŸN>m§‹S>o MŸ=Ÿhþ, `{XŸ=ŸOmo JwUmZm§Ÿ=ŸJwUZ²H$mo (gZ²)Ÿ=ŸH$[aHo$
bm¡{H$H§$Ÿ=Ÿbm¡{H$H$ VXm{n)=gmohþ ldU§Ÿ=ŸldU `dr`oä`…Ÿ=ŸN>moQ>oZ²H|$ Vm§B©
(MoV²Ÿ=Ÿhm|` Ë`OoV² =N>m§S>o (ŸHw$`m©V²)Ÿ=ŸH$ao H$sV©`oV²Ÿ=ŸH$sV©Z H$ao
^mdmW© : d¡îUd ^`o nmN>| AnZmo gd©ñd lrh[aHo$ AmYrZ H$aZmo. Omo H$Nw> Á`m`moä`…Ÿ=Ÿ~‹S>oZ²V| AÝ`WmŸ=ŸZqh Vmo
Ad¡îUd AmMma nyd©_| H$aV hm|` gmo g~ N>mo‹S>Zo. Ordqhgm Om_| hmoVr hmo` Ego (M)Ÿ=Ÿhþ, gXmŸ=ŸgXm EH$b…Ÿ=ŸBH$bmohþ
H$_©, H$må` H$_© Aé AÝ`XodVmZ²H$s nyOm-AM©Zm g~ N>m§‹S>o. {ZË`-Z¡{_{ÎmH$ e¥Uw`mV²Ÿ=ŸldU H$ao (ŸH$sV©`oV²Ÿ)Ÿ=ŸH$sV©Z H$ao
emñÌr` H$_©hþ `{X d¡îUd_mJ©gm| {dnarV hm|` Vmo {dZH$m| hþ N>m§‹S>o. Eg| hr
bmoH$V… àmßV d¡îUdVmgm| {dnarV H$m`©Z²H$mo hþ Ë`mJ H$aoŸ&&25Ÿ&& ^mdmW© : ~‹S>oZ²gm| gXm ^JdËgå~ÝYr ldU H$ao. Omo ldU H$sZmo hmo` dmH$s
ÑT>VmHo$ AW© ñd`§hþ dmH$mo Aä`mg H$ao. g“r ^ŠVZ²Ho$ AmJ| ^JdËH$sV©Z H$ao.
ny d © ^ mÊS>m{XH§ $ gdª n[aË`Á` {dew { ÕV… I Ÿ&& gËnwéfH$mo g“ àmßV Z hmo` Vmo BH$bmo hr ^JdËH$sV©Z H$aoŸ&&26Ÿ&&
ldUm{Xnamo {ZË`§ hao … ào _ mñnXmo ^do V ² Ÿ &&26Ÿ&&
A{Vgw Ý Xaê$nm{U brbmYm_m{Z g§ ñ _ao V ² J/3Ÿ &&
nyd©^mÊS>m{XH§$Ÿ=Ÿn{hboHo$ ldUm{Xna…Ÿ=ŸldUm{X_| nam`U nmXgo d m hao … H$m`m© gd© g ånpÝZHo $ VZ¡ … J/4Ÿ&&28Ÿ&&
nmÌ Am{X, gdªŸ=Ÿg~ H$Nw> (gZ²)Ÿ=Ÿhmo`Ho$
n[aË`Á`Ÿ=ŸH$m{‹T>Ho$ hao…Ÿ=ŸlrH¥$îUH$mo hao…Ÿ=Ÿh[aHo$ gd©gånpÝZHo$VZ¡…=ŸAnZo Ka-
{dew{ÕV…Ÿ=Ÿ{deof n{dÌVmV| ào_mñnX:Ÿ=Ÿào_^mOZ A{VgwÝXaê$nm{UŸ=ŸAË`ÝV YZ-gån{Îmgm|, hao…Ÿ=Ÿà^wHo$
{ZË`§Ÿ=ŸgXm ^doVŸ² =Ÿ~Z| gwÝXa ê$nZ²H$mo, MŸ=ŸAé nmXgodmŸ=ŸMaUH$_bH$s godm
brbmYm_m{ZŸ=ŸbrbmYm_Z²H$mo (A{n)Ÿ=Ÿhþ
^mdmW© : Xr{jV hmo`doV| n{hbo AnZo Cn`moJ_| AmdVo g~ nmÌm{XH$ H$m{‹T>Ho$ g§ñ_aoV²,Ÿ=ŸgVV ñ_aU H$ao H$m`m©Ÿ=ŸAdí` H$aZr
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
553 554
Xmñ`§Ÿ=ŸXmgnZm|, Ed§Ÿ=ŸEg| A{YH$mar, ^doV²Ÿ=ŸhmoV ho
^mdmW© : Oog| ^JdËgå~ÝYr ldU-H$sV©Z H$ao Eg| hr à^wHo$ gdm©{YH$ gwÝXa
ñdê$n Aé à^wHo$ Abm¡{H$H$ brbmYm_Z² H$mo hþ gVV ñ_aU H$aVmo aho. Eg|hr ^mdmW© : EH$_mÌ lrH¥$îUH$mo hr Aml` (ŸAZÝ`VmŸ) Aé lrH¥$îUH$m| g_{n©V
à^wHo$ MaUH$_bH$s godmhþ AnZo Ka-YZ Am{X gd©ñdHo$ {d{Z`moJnyd©H$ Adí` nXmW©H$mo hr ^moOZ (Ÿg_{n©V OrdZŸ) VmH$m| "à^wH$mo XmgnZmo' H$hV h|. `m
H$aoŸ&&27Ÿ&& àH$magm| ldUgm| bo`H|$ Xmñ` n`©ÝV gmV àH$maH$s ^pŠVHo$ gå`J² AZwð>mZgm|
eaUmJ{V {gÕ hmoVŸhoŸ&&30Ÿ&&
AM© Z § àË`h§ Vñ` {d{YZm {Z`_o Z M J/5 Ÿ&&
dÝXZ§ MaUmå^mo O o Vñ` ^mdZ`m{Ibo J/6 Ÿ&&29Ÿ&& (Ÿàn{Îm_mJ© _ | Xr{jVZ² H $m| d¡ î Ud d« V mo Ë gd K nÄM`kL> VrW© d mg M
d¡îUd{VbH$m{X ~mô`mä`ÝVa {MôZH$moN>-O YmaU Am{XH$mo CnXoeŸ)
àË`h§Ÿ=Ÿà{V{XZ MŸ=ŸAmoa,A{IboŸ=Ÿg~ ny d © { dÕ§ n[aË`mÁ`§ d« V § VX² { dîUw n ÄMH$_² Ÿ &&
*Ÿ4
{Z`_oZŸ=Ÿ{Z`_gm| OJ{VŸ=ŸOJV²_| O`ÝVr Vy X `o @ Ý`o Z Xw î Q>mÝ`mß`éUmo X `mV² Ÿ &&31Ÿ&&
{d{YZmŸ=Ÿ{d{Ygm| Vñ`Ÿ=Ÿ{dZH$s
Vñ`Ÿ=Ÿ{dZH$mo ^mdZ`mŸ=Ÿ^mdZmgm| {dîUwnÄMH§$Ÿ=Ÿ{dîUwŸgå~ÝYrŸnm§M AÝ`oZŸ=ŸXygar {V{WZ²gm|
AM©Z§Ÿ=ŸAM©Z MaUmå^moOoŸ=Ÿ{dZHo$ MaUH$_b_| (Mm`m] am_Z¥qghdm_ZH¥$îUO`ÝVr XwîQ>mŸ=ŸXy{fV, (M)Ÿ=ŸAé
(Hw$`m©V²)Ÿ=ŸH$ao dÝXZ§Ÿ=ŸdÝXZ, (Hw$`m©V²)Ÿ=ŸH$ao AéŸnm§M_r EH$mXerŸH$mo) d«V§Ÿ=Ÿd«V AÝ`mŸ=ŸXygar
nyd©{dÕ§Ÿ=Ÿnyd©Ÿ{V{WHo$ doYdmao (EH$mXer)Ÿ=ŸEH$mXerŸA{nŸ=Ÿhþ
(MoV²)Ÿ=Ÿhm|` Vmo, VV²Ÿ=Ÿ{VZH$m| AéUmoX`mV²Ÿ=Ÿgy`m©X`V|
^mdmW© : _mhmËå`kmZnyd©H$ bmoH${dbjU CnMmaZ²gm| à{V{XZ {Z`_gm| à^wH$s n[aË`mÁ`_²Ÿ=ŸVOZo (XwîQ>mŸ=ŸXmofdmar
godm H$ao. g_J« OJV²_| ^JdXmË_H$VmH$mo ^md am{IHo$ AnZo_| ^JdX§eVmH$mo O`ÝVrŸ=ŸOÝ_moËgd MoV²)Ÿ=Ÿ`{X hmo` Vmo
X¡Ý`nyd©H$ ñ_aU H$[aHo$ lÕm nyd©H$ à^wHo$ MaUH$_b_| dÝXZ H$aoŸ&&29Ÿ&& VwŸ=ŸVmo, CX`oŸ=Ÿgy`m}X`_| Ë`mÁ`mŸ=ŸVOZr
Xmñ`§ VXo H $eaU§ VËàgmX¡ H $-^mo O Z_² J/7 Ÿ&& ^mdmW© : nyd© {V{WH$mo Om {V{W_| doY Am§dVmo hmo` dm {XZ EH$mXer, O`ÝVr
Ed§ gßV{dYm ^pŠV… ànÝZm{YH¥ $ Vm ^do V ² Ÿ &&30Ÿ&& Am{X {dîUwnÄMH$ d«VmoËgd VOZo. gy`m}X` H$mb_| Omo {V{W hmo` dmhrH$m| dm
{XZH$s {V{W _m{ZHo$ lrH¥$îUO`ÝVr Am{X CËgd H$aZo. Eg| hr EH$mXer hþ
VXoH$eaU§Ÿ=ŸEH$ dmH$mo hr eaU gßV{dYm…Ÿ=ŸgmV àH$maH$s AÝ` {V{WHo$ doYdmar hmo` Vmo VOZr.
VËàgmX¡H$^moOZ§Ÿ=ŸdmHo$ CpÀN>ï> ^pŠV…Ÿ=Ÿ^pŠV(ŸHo$ H$mOŸ)
àgmXH$mo hr ^moOZ ànÝZm{YH¥$VmŸ=ŸeaUmJ{V_| dfm© { lVmÝ`w Ë gdm{Z ñdm{lVmÝ`{n `mÝ`w V K Ÿ&&
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
555 556
*Ÿ5
Vm{Z gdm© { U ha`o ô`Zw H y $ bm{Z Mmn© ` o V ² Ÿ &&32Ÿ&& àgmXmo @ {n ~{b… H$m`© … ñdmË_g§ ñ H$maEd g…Ÿ&&
AÝZñ` MmË_ZíMm{n VËg§ ñ H$mao U VËna…Ÿ&&34Ÿ&&
`m{ZŸ=ŸOmo A{n MŸ=Ÿhþ (ŸCËgdŸ)
dfm©{lVm{ZŸ=Ÿdf©^aHo$ AZwHy$bm{ZŸ=ŸAZwHy$b ~{b…Ÿ=Ÿ^yV`k, A{nŸ=Ÿhþ H$m`©…Ÿ=ŸH$aZmo, g…Ÿ=Ÿdmo
CËgdm{ZŸ=ŸCËgd, CVŸ=ŸAé (MoV²)Ÿ=Ÿhm|` Vmo àgmX:Ÿ=Ÿ^JdÝ_hmàgmX(gm|) ñdmË_g§ñH$ma:Ÿ=ŸAmË_g§ñH$ma
ñdm{lVm{ZŸ=Ÿñd_ZmoaWO{ZV Vm{ZŸ=Ÿ{VZH$m| Ed=hr,^d{V=hmoV ho M A{n=hþ
gdm©{UŸ=Ÿg^r Vahgm| ha`oŸ=Ÿh[aH$m| (ŸAV…Ÿ)Ÿ=ŸVmV| VËg§ñH$maoUŸ=Ÿdm g§ñH$magm|
{hŸ=ŸAdí` An©`oV²Ÿ=ŸA{n©V H$ao AÝZñ`Ÿ=ŸAÝZ, MŸ=ŸAé VËna…Ÿ=ŸVËna
AmË_Z:Ÿ=ŸAmË_mH$mo (Ÿ^doVŸ² )Ÿ=ŸhmoZmo
^mdmW© : df©^a_| Am§dVo CËgd Aé ñd_ZmoaWgm| O{ZV CËgd hþ gmYZ-
gån{Îm, ñdmñÏ`, g_` Am{XH$s AZwHy$bVm hmo` Vmo {dZ g~H$m|hþ Adí` ^mdmW© : JmoJ«mg Am{X ^yV`khþ à^wHo$ _hmàgmXgm|hr H$aZo. dmo AnZo AmË_mH$mo
à^wZ²Ho$ gmW _ZmdZ|Ÿ&&32Ÿ&& g§ñH$ma hr ho. VmV| AÝZ Aé AmË_m Ho$ dm hr g§ñH$magm| VËna ahoZmoŸ&&34Ÿ&&
lmÕm{Z Mmo Î m_mÝ`o d d¡ í dXo d § M X¡ d H$_² Ÿ && {dàm Jmdmo hao ^ © Š Vm… gXm ny Á `m hao … {à`m…Ÿ&&
hao … àgmXV… Hw $ `m© V ² VVg² V¥ p ßVaZw Î m_mŸ&&33Ÿ&& J¥ h ñWñ`m{V{W`© ñ _mV² ny Á `mo XrZmo X`mñnX… L>&&35Ÿ&&
^mdmW© : CÎm_ lmÕm{XH$ Aé {dídoXod gå~ÝYr Aé AÝ`hþ XodVm gå~ÝYr ^mdmW© : ~«m÷U, Jm` Aé ^JdX²^ŠV à^wH$m| {à` h| VmV| BZ g~Z²H$mo gËH$ma
gd© H$m`© AmJ«hgm| ^JdÝ_hmàgmXgm| hr H$ao. VmV| {nV¦Z²H$m| Aé ^JdmZ²Ho$ Adí` H$aZmo. `mhr àH$magm| J¥hñWH$m| A{V{W hþ nyÁ` hmoV ho. J¥hñWH$m| Xw:Ir
H$_©g{Md XodVmZ²H$m| hþ CÎm__moÎm_ V¥pßV hmoV hoŸ&&33Ÿ&& OZZ²n| X`m^md amIZmoŸ&&35Ÿ&&
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
557 558
OJÝZmWo Ûm[aH$m`m§ lra“o d«O_ÊS>boŸ&&
`Ì nyOmàdmh… ñ`mV² VÌ {VîR>oÀM VËna…Ÿ&&36Ÿ&& D$Üd©nwÊS´>m{UŸ=ŸD$Üd©nwÊS´> {VbH$ _¥Ý_wÐmŸ=ŸJmonrMÝXZgm| Zm_m{X _wÐm
VwbgrH$mð>OmŸ=ŸVwbgrH$mð>H$s ~mô`m‘>m{ZŸ=Ÿ~mø bjU,Ÿ(MŸ=ŸAé)
OJÝZmWoŸ=ŸOJÝZmWnwar_| Ûm[aH$m`m§Ÿ=ŸÛm[aH$mnwar_| òH²$Ÿ=Ÿ_mbm, A{nŸ=Ÿhþ empÝV{daŠV`…Ÿ=ŸempÝV VWm {dapŠV
lra“oŸ=Ÿlra“Or_| ñ`mV²Ÿ=Ÿhmo` ^ŠVo…Ÿ=Ÿ^pŠVHo$ AmÝVam{UŸ=ŸAmÝVa bjU, ñ`w…Ÿ=ŸhmoV h|
d«O_ÊS>boŸ=Ÿd«O_ÊS>b_| VÌŸ=ŸVhm§
`ÌŸ=ŸOhm§, MŸ=ŸH$hþ§ VËna…Ÿ=Ÿ^JdmZ²_| nam`U ^mdmW© : D$Üd©nwÊS´> {VbH$, JmonrMÝXZgm| Zm_m{X_wÐm Aé VwbgrH$mð>gm| ~Zr
nyOmàdmh…Ÿ=ŸnyOmH$mo AZdaV H«$_ (gZ²=Ÿhmo`Ho$){VîR>oV²Ÿ=ŸahZmo _mbm `o ^pŠV_mJuHo$ ~mø bjU h|. Eg| hr empÝV VWm {dapŠV ^pŠV_mJuHo$
AmÝVa bjU h|Ÿ&&38Ÿ&&
^mdmW© : OJÝZmWnwar, ÛmaH$mnwar, d«O_ÊS>b Am{X ^JdËñWmZZ²_| Ohm§-H$hþ
AZdaV ^JdËnyOm AZw{ð>V hmoVr hmo` Vhm§ ^JdmZ²_| nam`U hmo`Ho$ ahoŸ&&36Ÿ&& e_mo X_ñVn… em¡ M § jmpÝVamO© d _o d MŸ&&
X`m XmZ§ M {dkmZ§ lÕm X¡ d mË_gånX…Ÿ&&39Ÿ&&
J“m{X-VrW© - d`} f w `Wm {MÎm§ Z Xw î `{V M Ÿ&& X¡ d mË_gånX… nw § g … ^pŠV^© d {V Z¡ p îR>H$s N>-O Ÿ&&
ldUmÚ¡ … ^Oo X o d § lr^mJdVVËna…Ÿ&&37Ÿ&&
e_:Ÿ=ŸAmÝVa BpÝÐ`Z²n| g§`_ MŸ=ŸBË`m{X
J“m{XVrW©d`}fwŸ=ŸJ“mOr Ed§Ÿ=ŸEg| X_…Ÿ=Ÿ~mø BpÝÐ`Z²n| g§`_ X¡dmË_gånX…Ÿ=ŸX¡dr OrdHo$ JwU
Am{X loð> VrW©Z²_| lr^mJdVVËna…Ÿ=Ÿlr^mJdV_| VËna Vn…Ÿ=ŸH$ï>H$m| ghZmo EdŸ=Ÿ{ZíM`(gpÝVŸ=Ÿh|)
`WmŸ=ŸOog|, {MÎm§Ÿ=Ÿ{MÎm (gZ²Ÿ=Ÿhmo`Ho$)Ed§Ÿ=ŸVWm em¡M§Ÿ=Ÿn{dÌVm X¡dmË_gånX…Ÿ=ŸX¡dr OrdHo$ JwUdmao
ZŸ=ŸZmht ldUmÚ¡…Ÿ=ŸldU Am{Xgm| jmpÝV:Ÿ=ŸY¡`©Ÿ/Ÿj_merbVm nw§g…Ÿ=ŸnwéfH$m|
Xwî`{VŸ=ŸXy{fV hmodo (à^w§)Ÿ=Ÿà^wH$m| ^OoV²Ÿ=Ÿ^Oo AmO©d§Ÿ=ŸgabVm ^pŠV…Ÿ=Ÿ^pŠV, MŸ=Ÿ{ZpíMV
X`mŸ=ŸX`m, XmZ§Ÿ=ŸXmZ Z¡pîR>H$sŸ=ŸÑT>{Zð>mdmar
^mdmW© : J“mOr Am{X loð> VrW©Z²_|, A{V {ZH$Q>Vm Am{XHo$ H$maU VrW©Ho$ {dkmZ§Ÿ=ŸVÎdkmZ,ŸlÕmŸ=ŸlÕm ^d{VŸ=ŸhmoV ho
AZmXa Am{Xê$n XmofZ²gm| {MÎm Oog| Xy{fV Zmht hmo` dm àH$magm| lr^mJdV_|
VËna hmo`Ho$ à^wH$mo ldUm{Xgm| ^OZ H$aoŸ&&37Ÿ&& ^mdmW© : AmÝVa VWm ~mø BpÝÐ`Z²n| g§`_, H$ï>ŸghZmo,Ÿemór` gXmMmaHo$
AZwgma n{dÌVm amIZr, Y¡`©Ÿ/Ÿj_merbVm, gabVm, X`m, XmZ, VÎdkmZ,
D$Üd© n w Ê S´ > m{U _¥ Ý _w Ð m Vw b gr-H$mîR>Om{n òH² $ Ÿ&& lÕm BË`m{X X¡dr OrdZ²Ho$ JwU OmZZ|.ŸEgo X¡dr JwUdmao nwéfH$m| ^JdX²^pŠV
~mô`m‘>mÝ`mÝVam{U ñ`w… ^ŠVo: empÝV-{daŠV`…Ÿ&&38Ÿ&& {ZíM`Ÿhr ÑT>{Zð>mdmar hmoV hoŸ&&39Ÿ&&
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
559 560
(ŸBZ JwUZ²Ho$ H$maU ^pŠV O~ gdm©Ë_^mdmnÝZm1 hmodo V~ `m bmoH$_| gd©ÌŸ=Ÿg~ {R>H$mZo ZÝXZÝXZoŸ=ŸlrH¥$îU_|
ànÄM{dñ_¥{Vnyd©H$ ^JdXmgpŠV2 Aé d¡Hw$ÊR>m{X ^JdëbmoH$_| godmon`moJr {daŠVñ`Ÿ=Ÿ{daŠVH$m|, EdŸ=Ÿhr amJ…Ÿ=Ÿào_,Ÿñ`mX²Ÿ=ŸhmoV ho
XohH$s àmpßV3hþ \${bV hmoV hoŸ) VoZŸ=ŸdmV|,ŸAmgpŠV…Ÿ=ŸAgpŠV ànÄMmñ\w$aU§Ÿ=ŸànÄMH$s {dñ_¥{V
``m "gdm©Ë_^mdm'»`m nam {g{Õ… ñd`§ ^doV²1Ÿ&&40Ÿ&& ì`gZ§Ÿ=Ÿì`gZ MŸ=Ÿhþ,Ÿ^doV²Ÿ=ŸhmoV ho
``mŸ=ŸOm(Z¡pîR>Š`mŸ=ŸÑT>,Ÿ^ŠË`mŸ=Ÿ^pŠVgm|) namŸ=ŸCËH¥$ï>,Ÿ{g{Õ…Ÿ=Ÿ{g{Õ ^mdmW© : Omo gd©Ì d¡am½`dmamo hmo` dmH$m| hr ZÝXZÝXZ lrH¥$îU_| ào_ hmoV ho.
"gdm©Ë_^mdm'»`mŸ=Ÿ"gdm©Ë_^md' ñd`§Ÿ=ŸAmnwhr ào_V| AmgpŠV hmoV ho, AmgpŠVV| ì`gZ Aé ànÄMH$s Añ\y${V© nyd©H$ _ZH$mo
Zm_gm| OmZr OmVr ^doV²Ÿ=Ÿ{gÕ hmoV ho ^JdmZ²_| {ZamoY {gÕ hmoV hoŸ&&42Ÿ&&
^mdmW© : Z¡{ð>H$s ^pŠVHo$ H$maU "gdm©Ë_^md' Zm_gm| à{gÕ CËH¥$ï> {g{Õ Ed§ {ZéÕ{MÎmñ`mZw J ¥ h rVñ` Mo { eVw … Ÿ&&
ñd`§ hr àmßV hmoV hoŸ&&40Ÿ&& brbmàdoemo3@nrîQ>íM ""Vñ_mZ² _ÀN>aUmo''pŠVV…Ÿ&&43Ÿ&&
gd© d ñVw f w d¡ a m½`§ Xmo f ÑîQ>çm {d^md`o V ² Ÿ && Ed§Ÿ=Ÿ`m àH$magm|,ŸB©{eVw…Ÿ=ŸB©eHo$ _ÀN>aU(_²)''Ÿ=Ÿ_| eaU hÿ§
X_ZmX² BpÝÐ`mUm§ M gÝVw î Q> ç m{n M {gÜ`{VŸ&&41Ÿ&& AZwJ¥hrVñ`Ÿ=ŸH¥$nmdmao CpŠVV…Ÿ=Ÿ`m CpŠVgm|
MŸ=ŸAé brbmàdoe…Ÿ=Ÿ^Jdëbrbm_| àdoe
XmofÑîQ>çmŸ=ŸXmofdmar Ñ{ï>gm| X_ZmX²Ÿ=ŸX_ZV|, MŸ=ŸAé {ZéÕ{MÎmñ`Ÿ=Ÿ{ZéÕ {MÎmdmaoH$mo MŸ=ŸAé, BîQ>…Ÿ=ŸBï>
gd©dñVwfwŸ=Ÿg~ dñVyZ²_| gÝVwîQ>çmŸ=ŸgÝVmofV| ""Vñ_mZ²Ÿ=ŸVmV| A{nŸ=Ÿhþ,Ÿ(Ÿ^d{VŸ=ŸhmoV ho)
d¡am½`§Ÿ=Ÿd¡am½`H$s A{nŸ=Ÿhþ
{d^md`oVŸ² =Ÿ{deofê$ngm| ^mdZm H$ao MŸ=Ÿ{ZpíMVê$ngm|(VX²=dmo) ^mdmW© : `m àH$magm| OmH$mo {MÎm à^w_| {ZéÕ ^`mo hmo` Aé OmHo$ D$na
BpÝÐ`mUm§Ÿ=ŸBpÝÐ`Z²Ho$ {gÜ`{VŸ=Ÿ{gÕ hmoV ho à^wH$s H¥$nm ^B© hmo` dmH$mo brbm_| àdoe hþ Bï> hr ho gmo JmodY©ZmoÕaUHo$ g_`
^JdmZ²H$o ""VmV| _| hr JmoH$w bH$mo Aml` hÿ§ ...'' (Ÿ^mJ.nwam.10Ÿ&22Ÿ/Ÿ25Ÿ&18Ÿ)
^mdmW© : XmofÑ{ï> am{IHo$ gd© dñVyZ²_| d¡am½`H$s {d^mdZm H$ao. BpÝÐ`Z²n| g§`_ BË`m{X dMZV| {gÕ hmoV hoŸ&&43Ÿ&&
Aé gÝVmof am{IdoV| hþ Adí` d¡am½` {gÕ hmoV hoŸ&&41Ÿ&&
(ŸEgo VmÑer d¡îUdZ²H$s `m ^yVbno pñW{V AÝ` OrdZ²Ho$ Oogr H$mb-
gd© Ì ¡ d {daŠVñ` amJ… ñ`mX² ZÝXZÝXZo Ÿ && H$_©-ñd^mdmYrZ hmoV ZmhtŸ)
Vo Z mgpŠVíM ì`gZ§ ànÄMmñ\w $ aU§ 2 ^do V ² Ÿ &&42Ÿ&&
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
561 562
Z nmn§ g H$amo Ë `o d à_mXo Ëdmew {ZîH¥ $ {V…Ÿ&& Aey Ý `m {Xdgm `m_m… _w h ÿ V © - K{Q>H$m-bdm…Ÿ&&
AkmV-ñI{bVmZm§ M h[aao d nam J{V…Ÿ&&44Ÿ&& ^JdX² ^ OZ¡ … H$m`m© … g§ g mamgpŠVaÝ`WmŸ&&46Ÿ&&
^mdmW© : Egmo ^JdXr` H$~hþ nmnH$_© Zmht H$aV ho. H$~hþH$ AkmZV| H$moC ^mdmW© : {Xdg, àha, K‹S>r, jU_mÌ hþ ^JdX²^OZ {dZm Z ahoZmo. ^JdX²^OZ
{ZpÝXVŸ/Ÿ{Z{fÕ AmMaU hmo` Om` Vmo hþ erK«hr dmHo$ AnamYV| Ny>Q>r OmV ho. {dZm jU_mÌhþ aho Vmo g§gmamgpŠV hmo` OmV hoŸ&&46Ÿ&&
VmV| AkmZV| {OZH$mo ñIbZ hmoV ho {dZH$s EH$_mÌ J{V lrh[a hr h|Ÿ&&44Ÿ&&
(ŸOog| lrh[aH$mo ^OZ, Vog|B lrh[aH$s ^mdZm am{IHo$ Jwé Aé d¡îUd
*Ÿ6
h[aa² ^ŠVmnamYo f w X``¡ d àgrX{VŸ&& ^ŠVZ² Ho$ à{Vhþ Z_Z, AM©Z VWm X¡Ý` {Z^mdZoŸ)
Xmo f o f w Z J{VñVñ_mV² Xmo f mZ² gån[adO© ` o V ² Ÿ &&45Ÿ&& Jw é go d m Jw a mo a mkm Jw a m¡ lrh[a^mdZmŸ&&
Jw a m¡ ^`§ Jw a m¡ {g{Õ… ànÝZ… n[a^md`o V ² Ÿ &&47Ÿ&&
(`ñ_mV²)Ÿ=ŸŠ`m|Ho$ Vñ_mV²Ÿ=ŸVmV|
^ŠVmnamYofwŸ=Ÿ^ŠVHo$ AnamYZ²_| XmofmZ²=XmofZ²H$m| (ŸànÝZoZŸ=ŸeaUmJVH$m|) Jwam¡Ÿ=ŸJwé_|,^`§Ÿ=Ÿ^`
Xmoffo Ÿw =ŸXmofZ²_| gån[adO©`Vo Ÿ² =ŸgånyU© ê$ngm| N>mS‹o >o JwégodmŸ=ŸJwéH$s godm (ñWmnZr`_²Ÿ=ŸamIZmo)Ÿ(MŸ=ŸAé)
AÝ`mŸ=ŸXygamo h[a…Ÿ=Ÿh[a (ŸH$V©ì`mŸ=ŸH$aZr)Jwamo…Ÿ=ŸJwéH$s Jwam¡Ÿ=ŸJwé_|,Ÿ{g{Õ…Ÿ=Ÿ{g{Õ
J{V…Ÿ=ŸCnm` X``mŸ=ŸX`mV|, EdŸ=Ÿhr AmkmŸ=ŸAmkm(nmbZr`mŸ=ŸnmbZr) (ApñV B{VŸ=Ÿho Eg|)
ZŸ=ŸZmht,Ÿ(ApñVŸ=Ÿho) àgrX{VŸ=ŸàgÝZ hmoV h| Jwam¡Ÿ=ŸJwé_|,Ÿlrh[a^mdZmŸ= ànÝZ…Ÿ=ŸeaUmJV {eî`
lrh[aH$s ^mdZm(H$m`m©Ÿ=ŸH$aZr) n[a^md`oV²Ÿ=ŸAmN>r ^m§{Vgm| ^mdZm H$ao
^mdmW© : ^ŠVZ²H$s AnamY AWdm Xmof _|hþ ^JdX{V[aŠV AÝ` H$moB© J{V
Zmht ho. VmV| XmofZ²H$mo nyU©ê$ngm| Ë`mJ H$aZmo. VWm h[a {dZn| X`m H$[aHo$ àgÝZ ^mdmW© : eaUmJV {eî` JwéH$s godm H$ao, JwéH$s AmkmH$mo nmbZ H$ao, Jwé_|
hr ahV h| Egmo {dídmg amIZmoŸ&&45Ÿ&& lrh[aH$s ^mdZm H$ao, JwéH$mo ^` amIo, Jwé_| {g{ÕH$s ^mdZm H$ao. Eg| àH$magm|
eaUmJV {eî` ahoŸ&&47Ÿ&&
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
563 564
JX²JXH$ÊR>oZŸ=Ÿ^JdXmdoegm| ÐdVmŸ=Ÿ^JdËñZohgm| ÐdVm
^ŠVd¥ÝXmZ² Z_oX² AM}X² ÑîQ²dm öî`oV²(/hfªŸ) g_mZ`oV²Ÿ&& JX²J{XV H$ÊR>Ho$,Ÿ{dZmŸ=Ÿ{dZm {dZmŸ=Ÿ{dZm, Z¥Ë`oZŸ=ŸZ¥Ë`Ho$
^ŠVoîdod§ h[a¨ gmjmV² àgmXoZ ì`dpñWV_²Ÿ&&48Ÿ&& MoVgmŸ=Ÿ{MÎmH$s (MŸ=ŸAé)JmZoZŸ=ŸJmZHo$,Ÿ{dZmŸ=Ÿ{dZm
h[aàr{V…Ÿ=Ÿh[a_| ào_, H$W§Ÿ=ŸHo$g|, ^doV²Ÿ=Ÿhmo`
^ŠVd¥ÝXmZ²Ÿ=Ÿ^ŠVOZZ²H$m| g_mZ`oV²Ÿ=Ÿ~wbmdo
Z_oX²Ÿ=ŸZ_Z H$ao ^ŠVofwŸ=Ÿ^ŠVZ²_|,ŸEd§Ÿ=ŸEg| ^mdmW© : H$sV©Z H$aV ^JdXmdoegm| H$ÊR> JX²J{XV Z hmo`, ñ_aU H$aV
AM}X²Ÿ=ŸgËH$maŸH$ao(VmZ²Ÿ=Ÿ{dZH$m|) àgmXoZŸ=ŸH¥$nmgm| ^JdËào_gm| {MÎm AmЩ Z hmo`, Z¥Ë`-JmZ g{hV ^JdX²^OZHo$ {dZm à^w_| ào_
ÑîQ²dmŸ=ŸXo{IHo$ ì`dpñWV§Ÿ=Ÿ{~amOVo,ŸgmjmV²Ÿ=ŸgmjmV² Ho$g| hmo`Ÿ?Ÿ&&51Ÿ&&
öî`oV²,Ÿ=ŸàgÝZ hmo`(J¥h§Ÿ=ŸKa_|) h[a¨Ÿ=Ÿh[aH$m| (ní`oV²=XoIo)
""X¡ d r ôço f m Jw U _`r __ _m`m Xw a Ë``mŸ&&
^mdmW© : ^º$OZZ²H$m| àUm_ H$ao, {dZH$mo gËH$ma H$ao, AnwZo Ka_| {dZH$m| _m_o d `o ànÚÝVo _m`m_o V m§ VapÝV Vo ' 'Ÿ&&51Ÿ&&
~wbmdo. ^ŠVZ²Ho$ öX`_| ^JdmZ² gXm àgÝZVmgm| {~amOV h| VmV| ^ŠVZ²_|
^JdmZ²H$m| XoIoŸ&&48Ÿ&& EfmŸ=Ÿ`o,ŸJwU_`rŸ=ŸJwUdmar (ApñVŸ=Ÿho,ŸAV…Ÿ=ŸVmV|)`oŸ=ŸOmo
X¡drŸ=ŸX¡dr, __Ÿ=Ÿ_oar _m_²Ÿ=Ÿ_moH$m|, EdŸ=Ÿhr
{dZm ^ŠVàg“o Z gXJw a mo … H¥ $ n`m {dZmŸ&& _m`mŸ=Ÿ_m`m, {hŸ=Ÿ{ZíM` hr ànÚÝVoŸ=ŸeaUmJV hm|`Ÿh|,ŸVoŸ=Ÿdmo
lr^mJdVemñÌo U {dZm ^pŠV… H$W§ ^do V ² Ÿ &&49Ÿ&& XwaË``mŸ=ŸH$ï>gm| OrVrOm` Egr
EVm§Ÿ=Ÿ`m,Ÿ_m`m§=_m`mH$m|,ŸVapÝV=V[aŸgHo$Ÿh|
^ŠVàg“oZŸ=Ÿ^ŠVHo$ g“Ho$ lr^mJdVemñÌoUŸ=Ÿlr^mJdV emóHo$
{dZmŸ=Ÿ{~Zm,ŸgX²Jwamo…Ÿ=ŸgX²JwéH$s {dZmŸ=Ÿ{~Zm,Ÿ^pŠV…Ÿ=Ÿ^pŠV ^mdmW© : `o JwU_`r _oar X¡dr _m`m {ZíM` hr H$ï>gm| OrVr Om gHo$ Egr ho.
H¥$n`mŸ=ŸH¥$nmHo$,Ÿ{dZmŸ=Ÿ{~Zm H$W§Ÿ=ŸHo$g|,Ÿ^doV²Ÿ=Ÿhmo` VmV| Omo _oar eaU_| Amdo ho dmo hr _oar `m _m`mH$m| V[a gHo$ hoŸ&&51Ÿ&&
^mdmW© : ^ŠVHo$ g“ {dZm, gX²JwéH$s H¥$nm {dZm VWm lr^mdJdV emó {dZm (Ÿg¥{ï>Ho$ H$Vm© Ho$db ^JdmZ² h|, Vmgm| `o g¥{ï> ^JdXmpË_H$m ,ho1 gmo `m
lrH¥$îU_| ^pŠV Ho$g| hmo` gHo$Ÿ?Ÿ&&49Ÿ&& g¥{ï>_| nw{ï>OrdH$m| ^OZmZÝXmZw^dHo$ àXmZmW© àH$Q> {H$`o h|2, Vmgm| nw{ï>OrdH$m|
^JdXZwJ«hmW© {Z`mo{OV H$aZm|hþ ^JdËgodm hr ho3Ÿ)
H« $ sS>mW© _ ² Ag¥ O V² ny d ª ñdmË_Zm ñdmË_H§ $ OJV² Ÿ &&
{dZm JX² J XH$ÊR>o Z ÐdVm Mo V gm {dZmŸ&&
VÌ H$m`^dm nw p îQ>… brbmg¥ p îQ>a² AZw Î m_mŸ&&52Ÿ&&
{dZm Z¥ Ë `o Z JmZo Z h[aàr{V… H$W§ ^do V ² Ÿ ?Ÿ&&50Ÿ&&
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
565 566
(Ÿ^JdmZ²Ÿ=Ÿ^JdmZ²Z)| nydŸª =Ÿn{hbo H«$sS>mWv={H«$S>mHo$ AW© ^JdmZ²Ÿ=Ÿ^JdmZ²,Ÿ`ñ`Ÿ=ŸOmHw$ n[a{ZpîR>Vm_²Ÿ=ŸAË`ÝV pñWa
ñdmË_ZmŸ=ŸAmnwgm| Ag¥OV²Ÿ=ŸàH$Q> {H$`mo AZwJ¥ôUm{VŸ=ŸAZwJ¥hH$aoŸh| _qVŸ=Ÿ_{VH$m|,ŸOhm{VŸ=ŸË`mJ Xo ho
ñdmË_H§$Ÿ=ŸñdmË_H$-^JdXmË_H$ VÌŸ=ŸVm_|,ŸH$m`^dmŸ=ŸH$m`mV| àH$Q>
OJV²Ÿ=ŸOJVH$m| AZwÎm_mŸ=ŸCÎm_moÎm_ ^mdmW© : AmË_V`m ^m{dV ^JdmZ² Omn| H¥$nm H$ao h| dmo ^ŠV bmoH$ Aé doX
brbmg¥pîQ>…Ÿ=Ÿbrbmg¥{ï> nwpîQ>…Ÿ=Ÿnw{ï>OrdZ²H$s(ŸApñVŸ)Ÿ=Ÿho _| n[a{Z{ð>V AnZr _{VH$m| hþ Ë`mJ Xo hoŸ&&54Ÿ&&
^mdmW© : ^JdmZ²Z| n{hbo Vmo H«$sS>mHo$ AW© Amnwgm| ñdmË_H$ BVZ| ^JdXmË_H$ * Ÿ8 AZw J « h o {Z`mo Á `mo @ V… g§ J « h … lw { Vgå_V…Ÿ&&
OJV² àH$Q> {H$`mo. Vm OJV²_| Omo X¡dr Ord h¢ {VZH$mo AnZr H$m`mV| àH$Q>r _hVm§ g_`mo _mZ§ _hmÝVmo @ Ì hao … {à`m…Ÿ&&55Ÿ&&
nw{ï>g¥{ï>H$s CÎm_moÎm_ brbm_| A“rH$ma {H$`moŸ&&52Ÿ&&
AV…Ÿ=ŸVmV|(ŸEVmÑe…Ÿ=ŸEgo) (ŸApñVŸ=Ÿho)AÌŸ=Ÿ`hm§
dm_m§ e -gå^dmZmÝVw ^OZmZÝXbãY`o Ÿ && AZwJh« Ÿo =ŸAZwJh« _| _mZ§Ÿ=Ÿàm_mU
{dg¥ î Q>mZm§ VVmo @ Ý`o f m§ ZmÝ`m gmYZnÕ{V…Ÿ&&53Ÿ&& {Z`moÁ`…Ÿ=Ÿào[aV H$aZo _hVm§Ÿ=Ÿ_hmnwéfZ²H$mo
(^d{VŸ=ŸM{h`o)(ŸVmÑe§Ÿ=Ÿdogmo g_`…=Ÿg_`/ì`dhma(ApñVŸ=Ÿho)
^OZmZÝXbãY`oŸ=Ÿ^OZmZÝXH$mo VwŸ=ŸVmo, VwŸ=ŸVmo)g§J«h…Ÿ=Ÿg§J«h hao…Ÿ=Ÿh[aHo$, {à`m…Ÿ=Ÿ{à`
XmZ H$[adoHo$ AW© VV…Ÿ=ŸVmV| lw{Vgå_V…Ÿ=ŸdoX gå_V _hmÝV…Ÿ=Ÿ_hmZ²,(gpÝV)=h|
{dg¥îQ>mZm_²Ÿ=Ÿ{deof hoVgw m| àH$Q> ^`o AÝ`mŸ=Ÿ{^ÝZ Xygamo
dm_m§e-gå^dmZm_²Ÿ=Ÿdm_ A§egm| gmYZnÕ{V…Ÿ=ŸCnm`, ZŸ=ŸZmht ^mdmW© : ^JdX²^{º$_| _{V pñWa hmo` VXW© bmoH$-doX_| AmgŠV X¡dr OrdZ²H$m|
àH$Q>^`oZ²H$m|,ŸAÝ`ofm§Ÿ=ŸAÝ`Z²H$m| (ŸApñVŸ)Ÿ=Ÿho ^JdX² AZwJ«h_mJ©Ho$ à{V ào[aV H$aZo M{h`o. Egmo bmoH$g§J«h (ŸnamonH$maŸ) hþ
doXgå_V hr ho. `hm§ à_mU _hmZ² nwéfZ²H$mo AmMa hþ ho. ^JdmZ²H$m| Oo {à` h|
^mdmW© : à^wHo$ dm_ A§egm| àH$Q> ^`o Ord Ho$ {OZH$m| à^yZ²Z| ^OZmZÝXH$mo do hr dñVwV: _hmZ² h|Ÿ&&55Ÿ&&
XmZ H$[adoH$m| àH$Q> {H$`o h| {dZH$m| `mV| {^ÝZ Xygamo H$moB© Cnm` Zmht hoŸ&&53Ÿ&&
(Ÿlr_X²^mJdVHo$ ""a{Vamgmo...'' 3Ÿ&7Ÿ&18 íbmoH$_| {Zê${nV ^OZmZÝXH$s
""`ñ`m`_² AZw J ¥ ô Um{V ^JdmZ² AmË_^m{dV…Ÿ&& CnbpãYHo$ H$mO AmË_g_n©Um{X gmYZZ²H$mo {Zê$nUŸ)
g Ohm{V _qV bmo H o $ do X o M n[a{ZpîR> V m_² ' 'Ÿ&&54Ÿ&& AVg² VXZw a mo Y o Z "a{Vamgmo ' `Wm ^do V ² Ÿ &&
VXWª daU§ H$m`ª *lrJmo n mb_hm_Zmo … Ÿ&&56Ÿ&&
A`§Ÿ=Ÿ`o g…Ÿ=Ÿdmo, bmoHo$Ÿ=ŸbmoH$_|
AmË_^m{dV…=ŸAmË_mgm|Ÿ^m{dV MŸ=ŸAé, doXoŸ=ŸdoX_| AV…Ÿ=ŸVmV| "a{Vamg:'Ÿ=Ÿa{Vamgê$n ^OZmZÝX
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
567 568
VXZwamoYoZŸ=ŸdmHo$ AZwgma ^doV²Ÿ=Ÿ{gÕ hmo` EdŸ=Ÿhr, lrJmonmb_Zw§Ÿ=ŸJmonmb_ÝÌH$mo, l`oV²Ÿ=ŸAml` H$ao
`WmŸ=ŸOog| VXWªŸ=ŸdmHo$ AW©
lrJmonmb_hm_Zmo…Ÿ=ŸlrJmonmb_ÝÌH$moŸ/Ÿ""a{VàmXw^m©dmo ^dVw gVV§ lrn[ad¥T>o'' ^mdmW© : `m ^dgmJa_| ^Jd{Û`moJ Ap½ZXmhHo$ g_mZ² h¡. VmV| (ŸJÚ_ÝÌmoŠV
`m ñVmoÌH$mo, daU§Ÿ=ŸdaU, H$m`ªŸ=ŸH$aZmo àH$magw§Ÿ) ^JdpX²d`moJ OÝ` Ap½ZH$mo ñ_aU H$[aHo$ dm {d`moJmp½ZH$s {Zd¥{ÎmHo$
AW© g~ H$Nw> à^yZ²Hy§$ An©U H$[aHo$ lrJmonmb_ÝÌH$mo Aml` H$aoŸ&&59Ÿ&&
^mdmW© : (Ÿ""`Ëgod`m ^JdV: ...a{Vamgmo ^doV'² ' íbmoH$_| JwégodmH$m| ^ŠË`wn`moJr
~VmB© hoŸ) VmV| JwéH$s AmkmHo$ AZwgma Oog| a{Vamgê$n ^OZmZÝX {gÕ hmo` ""Bï>§ XÎm§ Vnmo OßV§ d¥ V § `ÀMmË_Z… {à`_² Ÿ&&
dmHo$ AW© Jmonmb_ÝÌ AWdm n[ad¥T>mï>H$ ñVmoÌH$mo {ZË` AZwgÝYmZ H$aZmoŸ&&56Ÿ&& XmamZ² gwVmZ² J¥hmZ² àmUmZ² `V² nañ_¡ {ZdoXZ_²''Ÿ&&59Ÿ&&
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
577 578
(ŸHy$_©naw m.Ÿ2Ÿ&76-84Ÿ) ^mdmW© : {ÛOoVaH$m| ^JdX²^ŠV, ~«m÷U Aé Jm`Z² H$mo {hV hmo` Ego H$m`©
H$aZo. ^JdmZ²Z| JrVm_| {ÛOoVaZ²H$mo H$m`© {ÛOZ²H$s n[aM`m© ~Vm`r ho gmo H$aZr.
(Ÿ{ÛOoVa nw{ï>_mJu`Z²Ho$ H$V©ì`H$mo {ZX}eŸ) Ego ñdY_m©MaU_| nam`U hmo`don| h[a {ZíM` hr àgÝZ hmoV h|Ÿ&&75Ÿ&&
ey Ð ñVw qhòH$m`} U {Z{fÕñ`meZo Z MŸ&&
{Zd¥ Î mmo @ gm¡ ^Oo V ² H¥ $ îU§ _hX² { ^aZw H $pånV…Ÿ&&74Ÿ&& XmZ§ d« V § n¡ V ¥ H § $ M em¡ M § empÝV_² AWml`o V ² Ÿ &&
h[a_o d ^Oo V ² ào å Um Vo Z {gÜ`{V gËda_² Ÿ &&76Ÿ&&
ewÐ: VwŸ=ŸeyÐ Vmo {Zd¥Îm…Ÿ=Ÿ{Zd¥Îm hmo`Ho$
qhòH$m`}UŸ=ŸOm_| Ordqhgm hmo` _hpX²^:Ÿ=Ÿ~‹S>oZ²gm| XmZ§Ÿ=ŸXmZ,Ÿd«V§Ÿ=Ÿd«V àoåUmŸ=Ÿào_gm|, h[a_²Ÿ=Ÿh[aH$mo
Ego H$m`©gm|, MŸ=ŸAé AZwH$pånV…Ÿ=ŸH¥$nm àmßV H$[aHo$ n¡V¥H§$Ÿ=ŸlmÕ-Vn©Um{X EdŸ=Ÿhr, ^OoV²Ÿ=Ÿ^Oo
{Z{fÕñ`Ÿ=Ÿ{Z{fÕmÝZHo$ Agm¡Ÿ=Ÿ`m, H¥$îU§Ÿ=ŸH¥$îUH$m| em¡M§Ÿ=Ÿn{dÌVm,ŸAWMŸ=ŸAé VoZŸ=ŸVmV|,ŸgËda_²Ÿ=ŸerK«
AeZoZŸ=Ÿ^moOZgm| ^OoV²Ÿ=Ÿ^Oo empÝV_²Ÿ=ŸgÝVmofê$n empÝVH$mo {gÜ`{VŸ=Ÿ{g{Õ hmoV ho
Aml`oV²Ÿ=ŸAml` H$ao
^mdmW© : {ÛOoVa bmoJ Om_| Ordqhgm hmo` Egr AmOr{dH$m, H$m`© Am{XH$mo
VWm {Z{fÕ ^moOZH$mo Ë`mJ H$[aHo$ ~‹S>oZ²H$s H¥$nm àmßV H$[aHo$ H¥$îU^OZ ^mdmW© : XmZ, d«V, lmÕ-Vn©Um{X {nV¥gå~ÝYr H$m`© Adí` H$aZo. emñÌmZwgma
H$aZmoŸ&&74Ÿ&& ew{Õ-n{dÌVm Aé `Wmbm^ gÝVmofê$nm empÝV amIZr. Eg| H$aV ào_-
^pŠVgm| lrH¥$îUH$mo hr ^OZ H$aoV| erK« {g{Õ àmßV hmoV hoŸ&&76Ÿ&&
g {hV§ h[a^ŠVmZm§ ~« m ÷UmZm§ Mao X ² Jdm_² Ÿ &&
nmXgo d m M _hVm§ `X² d ¥ Î `m Vw î `Vo h[a…Ÿ&&75Ÿ&& Z do X ldU§ H$m`ª ñnYm© g y ` m{XZmÝ`V…Ÿ&&
Ý`½^mdo Z ànÝZmo @ gm¡ ^do X ² Xmgmo hao J w © a mo … Ÿ&&77Ÿ&&
gŸ=Ÿdmo _hVm§Ÿ=Ÿ~‹S>oZ²Ho$
h[a^ŠVmZm§Ÿ=Ÿ^JdX²^ŠVZ²H$mo nmXgodmŸ=ŸMaUZ²H$s godm (VoZ)Ÿ=ŸdmH$m|, AÝ`V…Ÿ=ŸAÝ`gm|
~«m÷UmZm§Ÿ=Ÿ~«m÷UZ²H$mo MŸ=Ÿhþ, (ŸVoZŸ=ŸdmH$m| ñnYm©g`y m{XZmŸ=ŸñnYm©-B©î`m© Am{Xgm| ànÝZ…Ÿ=ŸeaUmJV
Jdm_²Ÿ=ŸJm`Z²H$mo H$aUr`m)Ÿ=ŸH$aZr M{h`o doXldU§Ÿ=ŸdoXH$mo ldU Agm¡Ÿ=Ÿ`o
{hV§Ÿ=Ÿ{hV hmo` Egmo `X²d¥Î`mŸ=ŸOmŸd¥{Îmgm|,Ÿh[a…Ÿ=Ÿh[a ZŸ=ŸZmht, H$m`©_²Ÿ=ŸH$aZmo haoJw©amo…Ÿ=Ÿh[a-JwéH$mo
MaoV²Ÿ=ŸAmMaU H$ao Vwî`VoŸ=ŸàgÝZ hmoV h| Ý`½^mdoZŸ=ŸXrZVmgm| Xmg…Ÿ=ŸXmg, ^doV²Ÿ=Ÿ~Zo
^mdmW© : {ÛOoVaZ²H$m| AÝ`Z²gm| ñnYm© AWdm B©î`m© Ho$ ^mdgm| Om_| {dZH$mo
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
579 580
A{YH$ma Zmht ho Egmo doXH$mo ldUm{X Zmht H$aZmo. XrZ ^mdgm| eaUmJV hmo`Ho$ ^mdmW© : n[admaHo$ n{V-nwÌm{X n[aOZ VWm ~ÝYwOZ `{X AnZo AZwHy$b hm|`
h[a-JwéH$mo Xmg ~{ZHo$ ahZmoŸ&&77Ÿ&& Vmo lrH¥$îUH$s ñdJ¥h_| godm H$aZr. do bmoJ `{X AZwHy$b Z hm|` Vmo ^pŠV^mdgm|
à^wHo$ ldU H$sV©Z Aé ñ_aU H$aZoŸ&&79Ÿ&&
(pñÌ`Z²Ho$ ^JdX²^OZH$s ar{VH$mo {Zê$nU)
gYdm ^V¥ © ^ mdo Z {dYdm nw Ì ^mdV…Ÿ&& Vo f m_o d VWmËdo V w n[aM`m© g_pÝXamV² Ÿ &&
lrH¥ $ îU§ g§ l `o V ² gmÜdr {OV{MÎmo p ÝÐ`m ew { M…Ÿ&&78Ÿ&& hao J w © a mo … gå^d{V ô`ñdVÝÌm… pñÌ`mo `V…Ÿ&&80Ÿ&&
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
581 582
AV…Ÿ=ŸVmV|,ŸV`mŸ=Ÿ{dZH$m| AZwgma AWdm ^Jd{XÀN>mZwgma
VWmŸ=Ÿdogo(AñdVÝÌ¡dŸ=ŸAñdVÝÌ hr) h[a…Ÿ=Ÿh[aH$s nwéfmnoj`mŸ=ŸnwéfZ²H$s Anojm VXZwamJmoŸ=Ÿ{dZH$mo AZwamJ
^yËdmŸ=Ÿa{hHo$ goì`…Ÿ=Ÿgodm H$aZr M{h`o ñÌrUm§Ÿ=ŸñÌrOZZ²H$o AÌŸ=Ÿ`hm§,ŸgÚŸ=ŸerK«
öX`§Ÿ=ŸöX`, _¥XwŸ=ŸZa_ EdŸ=Ÿhr
^mdmW© : n{V-nwÌm{XH$ AZwHy$b Zmht hm|` VWm{n ñÌrOZ `{X {dZH$s BÀN>mgm| Ñí`VoŸ=ŸXo»`moŸOmVŸho,ŸAV…Ÿ=ŸVmV| A{^fÁ`VoŸ=Ÿ{gÕ hmo` OmV ho
{déÕ AmMaU H$aV h| V~ {dZH$s gd©Ì {ZÝXm hmoV ho, VmV| {MÎm_| Šboe hmoV
ho. AV: {OZHo$ Am{lV hm|` {dZHo$ à{VHy$b Z hmoBHo$, à^wH$s dogr hr BÀN>m ^mdmW© : nwéfZ²H$s VwbZm_| ñÌrOZZ²Ho$ öX` H$mo_b hmoV h|. VmV| à^w_| {dZH$mo
ho Egr ^mdZmgm| Y¡`© YmaU H$[aHo$ à^wH$mo AmÝVa ^OZ AWdm ^JdËgodmnam`U AZwamJ nwéfZ²Ho$ H$aVo erK« hmo` OmV hoŸ&&83Ÿ&&
^JdXr`H$s n[aMmaJrÛmam ^JdX²^OZ H$aZmoŸ&&81Ÿ&&
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
585 586
VWmŸ=ŸAé,ŸVñ`m…Ÿ=ŸdmH$m|, hmo_¡…Ÿ=Ÿhmo_gm|,ŸXmZoZŸ=ŸXmZgm|
Aew{Mñne©ZoŸ=ŸAn{dÌH$moŸñne© VWmŸ=ŸAé,Ÿd¡{XHo$ZŸ=Ÿd¡{XH$ àmV…Ÿ=Ÿgdoaogm| VÎmëbrbmZw^mdoZŸ=ŸVV²-VV²
hmo`don|,Ÿ{ZOmË_dV²Ÿ=ŸAnZo Oog| (H$_©UmŸ=ŸH$_©gm|)A{nŸ=Ÿhþ Amaä`Ÿ=ŸAmaå^ H$aHo$ brbmH$s ^mdZmgm|
nÄMm_¥V¡…Ÿ=ŸnÄMm_¥Vgm| g§emoÜ`mŸ=ŸewÕ H$aZr _Ü`môZmd{Y…Ÿ=Ÿ_Ü`môZ n`©ÝV ñdJwégå_Vm_²Ÿ=ŸAnZo JwéH$m| gå_V
M¡dŸ=ŸAé,ŸAnamôUHo$Ÿ=Ÿgm`§H$mb_| (_y{VªŸ=Ÿ_y{V©H$m|),Ÿ^OoV²Ÿ=Ÿ^Oo
^mdmW© : H$~hþH$ goì` ^JdËñdê$nH$m| An{dÌH$mo ñne© hmo` Om` AWdm H$moB©
Ad¡îUd dmHo$ Xe©Z H$[a Om` Vmo Oog| ñZmZm{Xgm| AnZ² AnZr ew{Õ H$aV h| ^mdmW© … àmV:H$mbgm| Amaå^ H$aHo$ _Ü`môZ n`©ÝV Vog|B© gm`§H$mb_|
Vog| goì`ñdê$nH$s ew{Õ hþ nÄMm_¥V, hmo_, XmZ VWm d¡{XH$ H$_© Am{Xgm| VÎmËH$mbmZwê$n à^yZ²H$s brbmH$s ^mdZm H$aVo ^`o AnZo JwéH$s gå_{V hmo`
H$aZrŸ&&89Ÿ&& Ego ^JdËñdê$nH$s godm H$aoŸ&&91Ÿ&&
Jw é XÎmm§ ñd`§ b ãYm§ ^ŠV¡ a {n gw n y { OVm_² Ÿ && dñÌ¡ í M ^y f U¡ a ² JÝY¡ … Z¡ d o Ú ¡ a ² ì`ÄOZ¡ … ew ^ ¡ … Ÿ&&
ì`“m“r_{n go d o V `{X ^mdmo Z ~mÜ`Vo 5 Ÿ&&90Ÿ&& Xo e -H$mb-{d^y V rZm_² AZw g mao U go d Z_² Ÿ &&92Ÿ&&
^mdmW© : JwéÛmam nYamB©, ñd`§Hy§$ H$hþ§Vo àmßV ^B© hmo`, AWdm nyd©_| AÝ` H$moC ^mdmW© … Xoe, H$mb Aé Ðì` gå~ÝYr AnZr gm_Ï`©Ho$ AZwgma àmßV CÎm_
^JdXr`Zo OmH$s godm H$ar hmo` Egr AWdm {X ^md ~m{YV Z hmoVmo hmo` Vmo dñÌ, Am^yfU, AÎma-MÝXZ-Ho$ea-Jwbm~Ob Am{X gwJpÝYV nXmW© VWm
IpÊS>V hmo` JB© hmo` Egr hþ ^JdÝ_y{V©H$s godm H$aoŸ&&90Ÿ&& {d{dY àH$maHo$ AmamoJm`doH$s gm_J«rZ² gm| lrH¥$îUH$s godm H$aoŸ&&92Ÿ&&
(2.ŸàmV:H$mb_| OmJaUHo$ níMmÎm ^JdËñ_aU1 ñZmZ2 em¡M3 AmM_Z4 _bñZmZ§ J¥ h o H$m`ª VßVmo X H$namo X H¡ $ …Ÿ&&
Am{XHo$ {Z`_) Vñ`mo n [a lr`_w Z mOb¡ … ñZmZ§ ñVd¡ í M dmŸ&96Ÿ&&
àmV… nmíMmË``m_o @ gm¡ g_w Ë Wm` ew { M{Y© ` mŸ&& VrW© ñ WmZo _bñZmZ§ H¥ $ Ëdm Vrao @ {^_ÁOZ_² Ÿ &&
ñ_ao X ² ^JdVmo brbm§ Jm`o V ² Vñ` Jw U mZ² {JamŸ&&94Ÿ&&
J¥hoŸ=ŸKa_| ñZmZ§Ÿ=ŸñZmZ
àmV…Ÿ=Ÿgdoao brbm§Ÿ=ŸbrbmH$mo _bñZmZ§Ÿ=Ÿ_bñZmZ (H$m`ªŸ=H$aZmo)
nmíMmË``m_oŸ=Ÿnm{N>bo àha_| ñ_aoV²Ÿ=Ÿñ_aU H$ao VßVmoXH$namoXH¡$…Ÿ=Ÿg_mo`o Obgm| _bñZmZ§Ÿ=Ÿ_bñZmZ
Agm¡Ÿ=Ÿdmo,Ÿg_wËWm`Ÿ=ŸOm{JHo$ {JamŸ=ŸdmUrgm| AWdm namoXH$gm|,ŸH$m`©_²Ÿ=ŸH$aZmo ŸH¥$Ëdm=H$ao nmN>|,(ŸEdŸ=Ÿhr)
ew{M…Ÿ=ŸewÕ hmo`Ho$ Vñ`Ÿ=Ÿ{dZHo$, Vñ`Ÿ=ŸVmHo$,ŸCn[aŸ=ŸD$na VrW©ñWmZoŸ=ŸVrW©ñWmZ_|
{Y`mŸ=Ÿ~w{Õnyd©H$ JwUmZ²Ÿ=ŸJwUZ²H$mo lr`_wZmOb¡…Ÿ=Ÿlr`_wZmObgm| VraoŸ=ŸVQ>n|
^JdV:Ÿ=Ÿ^JdmZ²H$s Jm`oV²Ÿ=ŸJmZ H$ao dmŸ=ŸAWdm A{^_ÁOZ_²Ÿ=ŸñZmZ
ñVd¡:ŸMŸ=ŸñVdZgm|Ÿhþ (ŸH$V©ì`_²Ÿ=ŸH$aZmo)
^mdmW© … gy`m}X`Ho$ nyd© àha_| Om{JHo$ ewÕ hmoB ~w{Õnyd©H$ ^JdmZ²H$s brbmH$mo
ñ_aU H$ao Aé dmUrgm| ^JdmZ²Ho$ JwUZ²H$mo JmZ H$aoŸ&&94Ÿ&&
^mdmW© … Ka_| _bñZmZ g_mo`o Obgm| AWdm namoXH$gm| H$aZmo. _bñZmZ H$ao
nmN>| `{X CnbãY hmo` Vmo lr`_wZmObgm| Aé CnbãY Z hmo` Vmo gm_mÝ`
àmV… H¥ $ Ë`§ VV… H$m`ª ~{hJ© Ë dm `Wmo { XV_² Ÿ && Obgm| hr ñZmZ_ÝÌHo$ CÀMmanyd©H$ ñZmZ H$aZmo. Aé VrW©_| ñZmZ Vmo _bñZmZ
_w I ew { ÕñVVmo {ZË`§ gm¡ J ÝYmä`ÄOZ§ ^do V ² Ÿ &&95Ÿ&& H$ao nmN>| hr H$aZmo. gmo H$mhoVo Omo emó_| {ZU©` {X`mo h¡Ÿ:
^mdmW© … Vm nmN>| AmM_Z H$[aHo$, ~rargm| _wIH$m| ewÕ H$[aHo$, D$Üd©nwÊS´> gm`§g³Ü`mhþVr…=Ÿgm§PH$sŸg³Ü`m gwVm{W©ZrŸ=ŸnwÌH$s H$m_Zmdmar
{VbH$ YmaU H$[aHo$ gm`§H$mbrZ g³Ü`m H$aZr. Eg| ewÕ ^`mo ^ŠV à^wHo$ AéŸhmo_, Mm{nŸ=Ÿhþ MoV²Ÿ=Ÿ`{XŸhmo`
CËWmnZ g_`H$s godm H$ao. CËWmnZ ^moJ_| H$ÝX_yb, \$b, XyY-Xhr Am{X H¥$ËdmŸ=ŸH$[aHo$ BpÝÐ`§Ÿ=ŸBpÝÐ`Hy§$
g_n}. _mbm Yamdo. ZdrZ Obgm| Pmar ^ao. _¥X“ Am{X dmÚ-g“rVgm| à^yZ²H$m| {Zdo{XV§Ÿ=Ÿ{Zdo{XV OoVw§Ÿ=Ÿg§`__| am{IdoHy§$
àgÝZ H$ao. öX`Ho$ ^mdgm| ^ŠVZ²Ho$ Ûmam a{MV brbahñ`Ho$ nÚZ²gm|
^wŠËdmŸ=Ÿ^moOZ H$[aHo$ Vm§Ÿ=ŸdmHo$Ÿ{ZH$Q>,Ÿd«OoV²Ÿ=ŸOm`
^JdëbrbmH$mo JmZ H$ao. Vm nmN>| d«O_ÊS>b_| nYmaVo ^`o à^yZ²H$s AmaVr
H$aoŸ&&122Ÿ&& AÝdh§Ÿ=Ÿ{XZHo$ nm{N>bo g_`_| BË`od§Ÿ=Ÿ`m àH$magm|
^JdV…Ÿ=Ÿ^JdmZ²H$s ^yVboŸ=Ÿ^yVbn|, `ñ`Ÿ=ŸOm
(Ÿ10. e`Z^moJ, e`ZmaVr Am{X H¥$Ë`Ÿ) brbm§Ÿ=ŸbrbmH$m| ^ŠVñ`Ÿ=Ÿ^ŠVH$mo
gm`§ H $mbo @ {n Z¡ d o Ú § `Wm-{d^d-{dñVa…Ÿ&& H$W`oX²Ÿ=ŸH$ho, dmŸ=ŸAWdm {Xdgm…Ÿ=Ÿ{Xdg
ZramOZ§ M e`Z§ `Wm`mo ½ `§ {d^md`o V ² Ÿ &&123Ÿ&& e¥Uw`mX² A{nŸ=ŸgwZo hþ `mpÝVŸ=Ÿì`VrV hmoV ho
VV…Ÿ=ŸVmV|,ŸewÕ…Ÿ=ŸewÕ gEdŸ=Ÿdmohr
gm`§H$mboŸ=Ÿg§OmH$mb_|,ŸA{nŸ=Ÿhþ ZramOZ§Ÿ=ŸAmaVr Agm¡Ÿ=Ÿ`o H¥$VH¥$Ë`…Ÿ=ŸH¥$VH¥$Ë`
`Wm-{d^d-{dñVa…Ÿ=Ÿgm_Ï`m©Zwgma- e`Z§Ÿ=Ÿe`Z,ŸMŸ=ŸAé ^JdËnX§Ÿ=Ÿ^JdmZ²Ho$ MaUH$mo ApñVŸ=Ÿho
`Wm`mo½` {dñVmagm| `Wm`mo½`§Ÿ=ŸOog| ~{Z Amdo Vog| ^md`Z²Ÿ=Ÿ^mdZ H$aV-H$aV h[a…Ÿ=Ÿh[a,ŸV_²Ÿ=ŸdmH$m|
e`rVŸ=Ÿe`ZŸH$ao,ŸñdnËZrŸ=ŸnËZr AZwpíbî`{VŸ=ŸàmßV hmoV h|.
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
601 602
Ÿ&& MVwííbmoH$s Ÿ&&
^mdmW© … Vm nmN>| g§Pm g_`Ho$ g³Ü`m-hmo_ H$[aHo$ à^yZ²H$m| {Zdo{XV H$ao (26)
_hmàgmXH$mo ^moOZ H$[aHo$ {XZHo$ nm{N>bo g_`_| à^yZ²H$s brbmZ²H$mo ldU-
(Ÿnw{ï>_mJu` OrdZ²H$o Eo{hH$ nmabm¡{H$H$ gd©{dY {hVZ²H$mo H$[adodmao d«Om{Yn
H$sV©Z H$ao. `m àH$ma {XZ^a ^JdXoH$VmZ aôçmo ewÕ ^ŠV ^JdmZ²Ho$ MaUZ²H$mo
hr ^OZr` h|Ÿ)
^mdZ H$aV-H$aV e`Z H$ao. nËZr `{X nwÌH$s H$m_Zmdmar hmo` Vmo AnZr
BpÝÐ`| Ag§`V Z hmo` Om§` Egr ^mdZmgy§ dmHo$ {ZH$Q> Om`. `m àH$magm| ^yVbn| gXm gdm© Ë _^mdo Z ^OZr`mo d« O o í da:Ÿ&&
Om ^ŠVH$mo {Xdg ì`VrV hmoV ho dmo {ZíM` hr H¥$VH¥$Ë` ho, h[a dmH$m| àmßV H$[aî`{V gEdmñ_X² Eo { hH§ $ nmabm¡ { H$H$_² Ÿ &&1Ÿ&&
hmod| h|Ÿ&&126Ÿ&&
(ŸJ«ÝWH$mo Cng§hmaŸ) gXmŸ=ŸgXm Añ_X²Ÿ=ŸAnZmo
BË`o d § ^pŠVemñÌo f w `XmMmamo {Zê${nV…Ÿ&& gdm©Ë_^mdoZŸ=Ÿgdm©Ë_^mdHo$ gmW Eo{hH§$Ÿ=Ÿ`m bmoH$Ho$ gå~ÝYr
VXmMma§ ^Oo X Ì ZmÝ`Wm J{V[aî`Vo Ÿ &&127Ÿ&& d«Ooída:Ÿ=Ÿd«OHo$ AYre (M)Ÿ=ŸAé
^OZr`moŸ=Ÿ^OZ H$[ado bm`H$ h|. nmabm¡{H$H$_²Ÿ=ŸnabmoH$gå~ÝYr
B{V lr_ØJdÛXZmdVma-lrdëb^Xr{jVVZwO-lrJmonrZmW-Xr{jV-{da{MVm gŸ=Ÿdo, EdŸ=Ÿhr ({hV§)Ÿ=Ÿ^bmo, H$[aî`{VŸ=ŸH$a|Jo
gmYZXr{nH$m g_mßVm
^mdmW© : gdm©Ë_^mdgm| gXm d«OHo$ AYre lrH¥$îUH$s godm H$aZr M{h`o. do
BË`od§Ÿ=Ÿ`m àH$magm| VX² AmMma§Ÿ=Ÿdm AmMmaH$mo hr ñdr` ^ŠVZ²H$mo `m bmoH$Ho$ gå~ÝYr Aé nabmoH$gå~ÝYr ^bmo H$a|Jo.
^pŠVemñÌofwŸ=Ÿ^pŠVemñÌ_| ^OoX²Ÿ=ŸAZwgaU H$aoV|
`X² AmMmamoŸ=ŸOmo AmMa AÝ`WmŸ=ŸAÝ`Wm (Ÿnw{ï>_mJu`H$m| H$~hþ AÝ`ml` Z H$aZm| Aé ñd_mJu`OZZ²_| AZmË_^md
AÌŸ=Ÿ`hm§ J{V…Ÿ=ŸJ{V hþ Z amIZmoŸ)
{Zê${nV…Ÿ=Ÿ{Zê${nV ^`mo ho ZŸ=ŸZmht,ŸBî`VoŸ=ŸBï> ho. AÝ`ml`mo Z H$V© ì `… gd© W m ~mYH$ñVw g…Ÿ&&
ñdH$s`o î dmË_^mdíM H$V© ì `… gd© W m gXmŸ&&2Ÿ&&
^mdmW© … `m àH$magm| `m ^pŠVemñÌ_| Omo AmMma {Zê${nV ^`mo ho dm
AmMmaH$mo AZwgaU H$aZmo. `mgm| AÝ` àH$magm| AmMaU ^ŠVZ²H$m| Bï> {g{ÕàX AÝ`ml`moŸ=ŸAÝ`XodZ²H$mo Aml` gd©WmŸ=Ÿg^r Vahgm|
Zmht ho. ZŸ=ŸZmqh, H$V©ì`…Ÿ=ŸH$aZmo ~mYH$…Ÿ=Ÿnw{ï>^pŠV_| ~mYm
g… VwŸ=Ÿdmo AÝ`ml` Vmo H$[adodmamo(^d{V)Ÿ=ŸhmoV ho.
B{V lr_X²^JdX²-dXZmdVma-lrdëb^Xr{jV-VZwO-lrJmonrZmW- MŸ=ŸAé gXmŸ=Ÿgd©Xm
Xr{jV-{da{MV ñdH$s`ofwŸ=Ÿñd_mJu` OZZ²_| AmË_^md…Ÿ=ŸAmË_r`VmH$mo ^md
gmYZXr{nH$mH$mo d«O^mfm ^mdmZwdmX g_mßV ^`mo gd©WmŸ=Ÿg^r Vahgm| H$V©ì`…Ÿ=Ÿ{Z^mdZmo.
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
603 604
^mdmW© : AÝ`XodZ²H$mo Aml` H$~hþ Zmqh H$aZmo. Š`m|Ÿ? Omo AÝ`ml` nw{ï>^pŠV_| ^mdmW© : {ZaÝVa à`ËZ nyd©H$ ^JdmZ²_| hr AnZmo _Z bJmdZm|. `{X Eg| aømo
g^r Vahgm| ~mYm H$[adodmamo hmoV ho. nw{ï>^pŠV_mJuZ²H$m| ñd_mJu` OZZ²_| g^r Om` Vmo `o H${bH$mb H${R>Z hmo`donohþ lrH¥$îUHo$ ^ŠVZ²H$mo ~mYm Zmht H$[a
Vahgm| gd©Xm AmË_r`VmH$mo ^md {Z^mdZmoŸ&&2Ÿ&& gHo$Jmo.
gVV§Ÿ=Ÿ{ZaÝVa ^Jd{VŸ=Ÿ^JdmZ²_|
ñd`_²Ÿ=ŸAnZo à`mggm| EdŸ=Ÿhr
_Z…Ÿ=ŸAnZmo _Z A{nŸ=Ÿ^r (hmo`dono)
ñWmnZr`§Ÿ=ŸbJmdZm| lrH¥$îU^ŠVmZ²Ÿ=ŸlrH¥$îUHo$ ^ŠVZ²H$mo
A`§Ÿ=Ÿ`o, H$mbmoŸ=ŸH${bH$mb ZŸ=ŸZmht
H${R>ZmoŸ=ŸH${R>Z ~mYVoŸ=Ÿ~mYm H$aV ho.
gmYZXr{nH$mŸ gmYZXr{nH$mŸ
605 606
&&ŸnmXmZwH«$_{UH$mŸ&& AVXr`V`m Mm{n (~mb~moY: 18)
(Ÿnw{ï>{dYmZ_²Ÿ) AVñVXZwamoYoZ (gmYZXr{nH$m 22)
AH$V©ì`§ ^JdV… (godm\$b_² 3) AVñVXZwamoYoZ (gmYZXr{nH$m 56)
Ap½ZËd§ d{U©V§ Vo H${d{^a{n gXm (lrdëb^mï>H$_² 8) AVñVñ_mZ² Z _moMZ_² (gmYZàH$aU_² 223)
AJ«V: nË`waod (lrdëb^mï>H$_² 3) AVñVpñ_Z² pñWVñ`¡d (gmYZXr{nH$m 72)
AJ«o@{n VmÑe¡aod (g§Ý`mg{ZU©`: 5) AVñVw ~«÷dmXoZ ({gÕmÝV_wŠVmdbr 12)
AKm¡KV_gmd¥V_² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 7) AVñVoîdà{VJ«mhr (gmYZàH$aU_² 248)
A“rH¥$Vm¡ g_`m©X: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 10) A{VJå^raVmËn`©… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 13)
A“rH¥$Ë`¡d Jmonre- (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 10) A{V{à`m` VX{n (~mb~moY: 15)
A{M³Ë`_{h_m@_o`: (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 22) A{VgwÝXaê$nm{U (gmYZXr{nH$m 28)
AOm{_bmH$U©ZdX² (Ob^oX: 18) AVmo _ybm{^foH$mo {h (gmYZXr{nH$m 14)
AOm{_bm{XXmofmUm_² (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 7) AVmo@Ì gmYZo ^ŠVm¡ (g§Ý`mg{ZU©`: 6)
AkmVñI{bVmZm§ M (gmYZXr{nH$m 44) AVmo@Ý`{d{Z`moJo@{n (ZdaËZ_² 3)
AkmZ{V{_amÝYñ` (_“bmMaU_² 3) AVmo@ñVw Vd bmbZm (lr`_wZmï>H$_² 7)
AkmZmXWdm kmZmV² (ZdaËZ_² 4) AË`ÝVm{^{ZdoeíMoV² (gmYZàH$aU_² 217)
AkmZmÚÝYH$maàe_ZnQw>Vm (lrdëb^mï>H$_² 8) AË`mJo `moJ_mJm} {h (~mb~moY: 9)
AÄOñVa{V XwñVam_² (gmYZXr{nH$m 60 AË`mJ«hàdoeo dm (gmYZàH$aU_² 247)
AV AmXm¡ ^pŠV_mJ} (g§Ý`mg{ZU©`: 2) AÌm{n doX{ZÝXm`m_² (gmYZàH$aU_² 216)
AV EdoVam¡ {^ÝZm¡ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 11) AÌmaå^o Z Zme… ñ`mV² (g§Ý`mg{ZU©`: 18)
AV: {edíM {dîUwíM (~mb~moY: 11) AWdm gd©Xm emó_² (gmYZàH$aU_² 253)
AV: gdm}Îm_§ ñVmoÌ_² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 35) AWm{n Y_©_mJ}U (gmYZàH$aU_² 215)
AV: ñWo`§ h[añWmZo (^pŠVd{Y©Zr 8) AXyao {dàH$f} dm (^pŠVd{Y©Zr 8)
AV… H$bm¡ g g§Ý`mg… (g§Ý`mg{ZU©`: 16) AXo`XmZXjíM (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 11)
AV… gdm©Ë_Zm eídV² (MVw:íbmoH$s 4) AY_m… n[aH$s{V©Vm… (nÄMnÚm{Z 4)
AV… godmna§ {MÎm_² (ZdaËZ_² 7) AY_©H$aUmV² VWm (gmYZàH$aU_² 216)
AV… ñdY_m©MaU_² (gmYZXr{nH$m 15) A{YJVm_ZoH$ñdZ¡: (lr`_wZmï>H$_² 3)
607 608
AYwZmVw H$bm¡ gd} (gmYZàH$aU_² 212) AÝ`ml`mo Z H$V©ì`: ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 2)
AZÝVJwU^y{fVo (lr`_wZmï>H$_² 4) AÝ`mgŠVmñVw `o Ho${MV² (nÄMnÚm{Z 4)
AZÝ`^ŠVöX`: (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 5) AÝ`ofm§ gå^doÎmw ñ`mV² (gmYZàH$aU_² 246)
AZÝ`_Zgmo _Ë`m©: (nÄMnÚm{Z 5) Ana§ VÌ nyd©pñ_Z² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 4)
AZmJ«híM gd©Ì ({ddoH$Y¡`m©l`: 5) An[akmZZï>fo w (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 5)
AZmË_Ëd§ M ^mgVo (^pŠVd{Y©Zr 5) Ano{jVObmXrZm_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 15)
A{Zd©¥Vm bmoH$doXo (nÄMnÚm{Z 1) AàmH¥$V{Z{IbY_©ê$n{_{V (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 1)
AZwHy$bñ` g§H$ën… (nÄMíbmoH$s 4)AZwHy$bo H$bÌmXm¡ AàmH¥$Vm{IbmH$ën (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 32)
(nÄMíbmoH$s 3) A^mdV² VÌ Xw:I^mH²$ ({gÕmÝV_wŠVmdbr 15)
AZwJ«h: nw{ï>_mJ} ({gÕmÝV_wŠVmdbr 18) A{^_mZíM g³Ë`mÁ`: ({ddoH$Y¡`m©l`: 3)
AZwJ«ho {Z`moÁ`mo@V… (gmYZXr{nH$m 55) A{^_mZmZ² {Z`moJmÀM (g§Ý`mg{ZU©`: 4)
AZoH$ {j{Vn loUr (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 15) A_Ëga¡a² AbwãY¡íM ({ZamoYbjU_² 16)
AZoH$OÝ_g§{gÕm: (Ob^oX: 12) A_¥Ë`w_² AH$amoV² jUmV² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 7)
AZoH$_mJ©g§pŠbï> (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 17) AaU_ñVw _o VËnX_² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 7)
AÝV:H$aU! _X²dmŠ`_² (AÝV:H$aUà~moY: 1) AM©Z§ àË`h§ Vñ` (gmYZXr{nH$m 29)
AÝV:H$aUJmoMa: ({ddoH$Y¡`m©l`: 3) AW£H${Zð>mñVo Mm@{n (nÄMnÚm{Z 2
AÝZñ` MmË_ZíMm{n (gmYZXr{nH$m 34) Ab‘w>duV gào_ (gmYZàH$aU_² 230)
AÝ`Wm H«y$aVm _Vm ({ZamoYbjU_² 14) Abm¡{H$H$_Z…{gÕm¡ ({ddoH$Y¡`m©l`: 13)
AÝ`Wm n{VVmo ^doV² (g§Ý`mg{ZU©`: 22) Abm¡{H$H$ñ` XmZo {h (godm\$b_² 1)
AÝ`Wm ^«í`Vo ñdmWm©V² (g§Ý`mg{ZU©`: 21) Abm¡{H$H$mñVw doXmoŠVm: (~mb~moY: 3)
AÝ`Wm _mVamo ~mbmZ² (g§Ý`mg{ZU©`: 19) Abm¡{H$Ho$Z kmZoZ (Ob^oX: 9)
AÝ`Wm ê$n`pÝV (lrdëb^mï>H$_² 3) AënlwVm… ào_`wŠVm: (Ob^oX: 7)
AÝ`Wm gd©XmofmUm_² ({gÕmÝVahñ`_² 4) Adí`o`§ gXm ^mì`m (godm\$b_² 6)
AÝ`WmVw H¥${Vì`©Wm© (gmYZXr{nH$m 22) A{dídmgmo Z H$V©ì`… ({ddoH$Y¡`m©l`: 15)
AÝ`Wm^md_mnÝZ: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 20) AdmoMm_ à_mUVm_² (gmYZàH$aU_² 225)
AÝ`ñ` ^OZ§ VÌ ({ddoH$Y¡`m©l`: 14) Aì`J«mË_m gXm J{V… (gmYZàH$aU_² 250)
AÝ`mÝ`{n VWm Hw$`m©V² (gmYZàH$aU_² )
609 610
Aì`md¥Îmmo ^OoV² H¥$îU_² (^pŠVd{Y©Zr 2) AmZÝX: na_mZÝX: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 7)
AeŠ`o dm gweŠ`o dm ({ddoH$Y¡`m©l`: 11) AmZÝX¡H$ñdê$nmV² ËdX{Y^w `X^yV² (lrdëb^mï>H$_² 6)
AeŠ`o h[aaodmpñV ({ddoH$Y¡`m©l`: 9) AmZwïw>^{_hÀN>ÝX… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 2)
AeŠ`o h[aaodmpñV (AÝV:H$aUà~moY: 10) AmnX²JË`m{XH$m`}fw ({ddoH$Y¡`m©l`: 4)
AeyÝ`m {Xdgm `m_m… (gmYZXr{nH$m 46) Am_¥Vo: gd©V: gXm ({ddoH$Y¡`m©l`: 6)
AeyaoUm@{n H$V©ì`_² ({ddoH$Y¡`m©l`: 8) AmåZm`moŠV§ `Xå^mo ^dZ_ZbV: (lrdëb^mï>H$_² 6)
Aeof^ŠVgåàmÏ`© (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 33) Amam_§ M J¥h§ ew{M: (gmYZXr{nH$m 67)
AgVíMmH«$_§ ghoV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 7) Amê$T>n{VVmo@J{V… (gmYZXr{nH$m 70)
Ag_{n©VdñVyZm_² ({gÕmÝVahñ`_² 4) AmV}îdË`wJ«_mohmgwaZ¥fw `wJnV² (lrdëb^mï>H$_² 5)
Ah§ {ZéÕmo amoYoZ ({ZamoYbjU_² 10) Aml_mo {Û{dY… H$m¡_} (gmYZXr{nH$m 73)
Ah‘>ma§ Z Hw$duV (gmYZàH$aU_² 241) Aml`mo@Vmo {Zê$ß`Vo ({ddoH$Y¡`m©l`: 9)
Ah‘>maH¥$Vo M¡d ({ddoH$Y¡`m©l`: 12) AmgŠVm¡ ^JdmZod (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 18)
Ah‘>ma{d_yT>ofw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 4) AmgŠË`m ñ`mX² J¥hmé{M: (^pŠVd{Y©Zr 4)
Ah‘>mao@Wdm bmoHo$ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 18) Amgwamdoegå^dmV² (gmYZXr{nH$m 19)
AhÝVm__VmZmeo (~mb~moY: 7) Amh H¥$îUmoŠV_m{XV… (gmYZàH$aU_² 221)
Am B
AmMmamo@{n àgÁ`Vo (gmYZXr{nH$m 19) BÀN>m_mÌoU _Zgm (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 9)
AmMm`©aËZ§ gdm©Zw (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 23) B{V H¥$îUàgmXoZ (g§Ý`mg{ZU©`: 22)
Amkm nydª Vw `m OmVm (AÝV:H$aUà~moY: 5) B{V OrdopÝÐ`JVm (Ob^oX: 21)
Amk¡d H$m`m© gVV_² (AÝV:H$aUà~moY: 4) B{V {ZpíMË` _Zgm (gmYZàH$aU_² 234)
AmË_{Z ~«÷ê$no {h ({gÕmÝV_wŠVmdbr 12) B{V ^mJdVmZ² Y_m©Z² (gmYZXr{nH$m 60)
AmË_Z¡doÚH$mn©Ê`o (nÄMíbmoH$s 5) B{V ^mJdVmo Y_©… (gmYZXr{nH$m 17)
AmË_àX… {à`íMm@{n (g§Ý`mg{ZU©`: 20) B{V _o {ZpíMVm _{V… (g§Ý`mg{ZU©`: 21)
AmË_m dma B{V lwË`m (gmYZXr{nH$m 5) B{V lrH¥$îUXmgñ` (AÝV:H$aUà~moY: 10)
AmË_mZÝXg_wÐñW_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 16) B{V lrdëb^mo@~«drV² (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 11
AmÚo@{n Z¡{ð>H$íMm³Ë`o (gmYZXr{nH$m 73) B{V lwË`m VWm ñ_¥Ë`m (gmYZXr{nH$m 13)
611 612
B{V fQ²H$_©H¥$X² ^doV² (gmYZXr{nH$m 20) CÕ¥VmoXH$dV² gd} (Ob^oX: 20)
BË`mZÝX{ZYo: àmoŠV_² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 33) CÛoJ… à{V~ÝYmo dm (godm\$b_² 2)
BË`od§ H${WV§ gdª (~mb~moY: 20) Cnm{YZmeo {dkmZo ({gÕmÝV_wŠVmdbr 13)
BË`od§ ^JdÀN>mó_² (^pŠVd{Y©Zr 11) CnmgZm{X_mJm©{V (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 24)
BpÝÐ`mUm§ {hVm` d¡ ({ZamoYbjU_² 12) C^`moñVw H«$_oU¡d ({gÕmÝV_wŠVmdbr 19)
BpÝÐ`míd{d{ZJ«mh… (gmYZXr{nH$m 16) CîUËd¡H$ñd^mdmo@ß`{V{e{eadM: (lrdëb^mï>H$_² 5)
BpÝÐ`míd{d{ZJ«mh… (gmYZàH$aU_² 238) D$
B_m{Z Zm_aËZm{Z (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 28) D$Üd©nwÊS´>m{U _¥Ý_wÐm (gmYZXr{nH$m 38)
B`§ Vd H$Wm@{YH$m (lr`_wZmï>H$_² 8) F$
B`§ lraKwZmWñ` (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 31) F${f{^~©hþYm àmoŠVm (~mb~moY: 8)
Bï>§ XÎm§ Vnmo OßV_² (gmYZXr{nH$m 59) F${fap½ZHw$_maO… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 2)
C F${fap½ZHw$_mañVw (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 5)
CŠVm§ àmßZmoË`g§e`_² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 34) EEH§$ Vñ_mX² {dbjU_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 3)
CŠVm{V[aŠVdmŠ`m{Z (Ob^oX: 20) EH§$ `m_§ ham¡ Z`oV² (gmYZàH$aU_² 232)
CJ«àVmnmo dmŠgrYw (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 15) EH$H$mb§ {ÛH$mb§ dm (gmYZàH$aU_² 237)
CËH$fm} JwUdU©Zo ({ZamoYbjU_² 16) EH$mH$s {Zñn¥h… emÝV… (gmYZàH$aU_² 249)
CÎm_: qH$ gXm pñWV: (AÝV:H$aUà~moY: 3) EH$mXí`m§ _hm{Z{e ({gÕmÝVahñ`_² 1)
CÎm_… n[aH$s{V©V… (gmYZàH$aU_² 222) EH$mXí`wndmgm{X (gmYZàH$aU_² 245)
CÎm_m… ldUm{Xfw (nÄMnÚm{Z 5) EVV² gdª à`ËZoZ (gmYZàH$aU_² 246)
CÎm_moÎm__oV{Õ (gmYZàH$aU_² 250) EVV² ghZ_² AÌmoŠV_² ({ddoH$Y¡`m©l`: 9)
CËnÚoV g d¡ ^«_… (godm\$b_² 8) EVXodo{V _o _{V… (godm\$b_² 7)
CËgd… gw_hmZ² `Wm ({ZamoYbjU_² 3) EV{Ûamo{Y `pËH$pÄMV² (gmYZàH$aU_² 239)
CËgdmo `Ì d¡ hao… (gmYZàH$aU_² 245) EVX² XohmdgmZo Vw (gmYZàH$aU_² 234)
CXmgrZo ñd`§ Hw$`m©V² (nÄMíbmoH$s 3) EVX² ~wÜdm {d_wÀ`oV ({gÕmÝV_wŠVmdbr 21)
CXmgrZo ñd`§ Hw$`m©V² (gmYZàH$aU_² 231) EVZ² _mJ©Û`§ àmoŠV_² (gmYZàH$aU_² 256)
CÕdmJ_Zo OmV: ({ZamoYbjU_² 3) EVmÑeñVw nwéf… (gmYZàH$aU_² 219)
613 614
EVmÑem… ñdVÝÌmíMoV² (Ob^oX: 14) H$[aî`{V Z g§e`: (^pŠVd{Y©Zr 10)
EVmdÝ_mÌVmß`pñV (gmYZàH$aU_² 217) H$[aï>{V gEdmñ_V² ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 1)
Ed§ {MÎmo gXm ^mì`_² ({ddoH$Y¡`m©l`: 13) H$[aî`Vr{V {dídmgmo (nÄMíbmoH$s 5)
Ed§ kmËdm kmZ_mJm©V² ({ZamoYbjU_² 16) H$[aî`Z² àH$Q>§ h[a: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 3)
Ed§ Vñ_mZ² {Zê${nV: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 19) H$U©`mo: H${U©H$ma_² (_“bmMaU_² 8)
Ed§ {ZéÕ{MÎmñ`m- (gmYZXr{nH$m 43) H$U©amO{Û_wŠV_² (_“bmMaU_² 11)
Ed§ `moJrídamoŠVoZ (gmYZXr{nH$m 61) H$V©ì` B{V {ZíM`… ({ZamoYbjU_² 19)
Ed§ dóo@{n {dko`_² (gmYZXr{nH$m 64) H$V©ì`: gd©Wm gXm ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 2)
Ed§ lr`XwZm`H§$ {H$b KZ- (_“bmMaU_² 7) H$V©ì`§ doYd{O©V_² (gmYZàH$aU_² 245)
Ed§ gXm ñ_ H$V©ì`_² (MVw:íbmoH$s 2) H$V©ì`ËdmX² {dMmaUm (g§Ý`mg{ZU©`: 2)
Ed§ gßV{dYm ^pŠV… (gmYZXr{nH$m 30) H$V©ì`íMoV² g Zoî`Vo (g§Ý`mg{ZU©`: 3)
Ed§ gJ©ñVw Vofm§ {h (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 16) H$Vwª ~mYm§ Hw$Vmo@nao (g§Ý`mg{ZU©`: 19)
Ed§ ñdemógd©ñd_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 21) H$_ª Ë`ŠVw_² AeofV… (gmYZXr{nH$m 15)
Ed_² Aml`U§ àmoŠV_² ({ddoH$Y¡`m©l`: 17) H$_©OmS>ç{^XwîUm§ew… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 8)
Eo H$_©Um Om`Vo `V: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 26)
Eo{hH§$ nmabm¡{H$H$_² ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 1) H$_©_mJ©àdV©H$… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 18)
Eo{hHo$ nmabmoHo$ M ({ddoH$Y¡`m©l`: 10) H$_©_mJ} Z H$V©ì`… (g§Ý`mg{ZU©`: 2)
H$ H$_©ewÕm… nëdbm{Z (Ob^oX: 7)
H$WZr`JwUmH$a… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 13) H${bH$mbV_íN>ÝZ (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 2)
H$W_w hpÝV Xwï>mZ{n (lr`_wZmï>H$_² 6) H${bÝX{J[a_ñVHo$ (lr`_wZmï>H$_² 2)
H$Xm{MX² An_mZo@{n (AÝV:H$aUà~moY: 2) H${b^wO“_mgm{XV_² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 7)
H$Xm{MZ² Z Vw gd©Xm (nÄMnÚm{Z 4) H$bm¡ M IbY{_©{U (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 1)
H$_bOm gnËZrd `V² (lr`_wZmï>H$_² 5) H$bm¡ Z¡d `Wm{d{Y… (gmYZXr{nH$m 69)
H$_bOmgnpËZ! {à`o! (lr`_wZmï>H$_² 8) H$bm¡ ^ŠË`m{X_mJm© hr ({ddoH$Y¡`m©l`: 17)
H$aU… eÌwVmnZ… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 21) H$ënÐw_Zdm‘w>a… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 9)
H$aew{Õ: {deofV… (gmYZXr{nH$m 63) H$pënV¡aod ~mY… ñ`mV² (gmYZàH$aU_² 225)
615 616
H$píMXod {h ^ŠVmo {h (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 4) Hy$n^oXmñVw `mdÝV: (Ob^oX: 3)
H$m __mY_Vm ^mì`m (AÝV:H$aUà~moY: 3) H¥$V_² AmË_{ZdoXZ_² (ZdaËZ_² 4)
H$mXm{MËH$m… eãXmJå`m… (Ob^oX: 9) H¥$Vm{Ibeara^¥V² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 29)
H$mnQ>çmV² Vofw ZmÝ`Wm (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 20) H¥$VmW©: g {ZJÚVo (~mb~moY: 7)
H$m_MmañVw bmoHo$@pñ_Z² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 11) H¥$VmW©: ñ`mV² VX¡d {h (^pŠVd{Y©Zr 5)
H$m_emóm{U M H«$_mV² (~mb~moY: 4) H¥$VmW©… ñ`mZ² Z g§e`… (gmYZàH$aU_² 234)
H$m`dmL²_Zgm Ë`OoV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 8) H¥$VmWm}@{g gwIr ^d (AÝV:H$aUà~moY: 8)
H$m`oZ Vw \$b§ nwï>m¡ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 10) H¥${V{d©O`VoVam_² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 31)
H$ma`oX² ^JdpËH«$`m_² (gmYZàH$aU_² 231) H¥$Vo ñdmÝd`H¥$V² {nVm (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 22)
H$mnm©g_mhV§ ewÕ_² (gmYZXr{nH$m 67) H¥$n`¡VËH$WmàX… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 17)
H$m`©ñVoZmñ` godZo (gmYZXr{nH$m 14) H¥$nmOb{Yg§{lVo (lr`_wZmï>H$_² 4)
H$m`m£ emóàdV©H$m¡ (~mb~moY: 12) H¥$nmÑJ²d¥{ï>g§öï> (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 14)
H$m{bÝXt ñdJwé§ {J[a¨ Jwé{d^w_² (_“bmMaU_² 7) H¥$nmZÝX… gwXwb©^… ({ZamoYbjU_² 8)
H$m{bÝXrnw{bZ{à`… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 10) H¥$nm`wŠVñ` Vw `Wm (gmYZàH$aU_² 226)
H$mbmo@`§ H${R>Zmo@{n lr- ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 4) H¥$nm`wŠVmo `Xm ^doV² ({ZamoYbjU_² 7)
qH$ dm àmoŠVoZ ~hþZm ({ddoH$Y¡`m©l`: 16) H¥$îU§ n[aMaoV² gXm (gmYZàH$aU_² 234)
qH$ ñ`mX² B{V {dMma` (AÝV:H$aUà~moY: 9) H¥$îU§ {dkmn`må`h_² (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 10)
{H$ÝVw hrZofw Om`Vo (gmYZàH$aU_² 216 H¥$îU: H$mbm{XXmofZwV² ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 3)
{H$_Wª _moh{`î`{V (g§Ý`mg{ZU©`: 20) H¥$îU… g§gma_moMH$… (nÄMíbmoH$s 1)
H$sV©Z§ gwIX§ gXm ({ZamoYbjU_² 5) H¥$îU… g§gma_moMH$… (gmYZàH$aU_² 251)
H$sV©`oX² AÝ`W¡H$b… (gmYZXr{nH$m 27) H¥$îUEd J{Va² __ (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 1-9)
H$sË`©_mZ… gwIm` {h ({ZamoYbjU_² 4) H¥$îUZm_ghòñ` (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 20)
Hw$`m©X² CÀMmdMmÝ`{n ({ddoH$Y¡`m©l`: 16) H¥$îUào_m {d_wpŠVX… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 17)
Hw$d} gmYZXr{nH$m_² (gmYZXr{nH$m 4) H¥$îU^ŠVmZ² Z ~mYVo ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 4)
Hw$ë`m… nm¡am{UH$m… àmoŠVm… (Ob^oX: 3) H¥$îU^pŠVàdV©H$… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 7)
Hw$g¥{ï>aÌ dm H$m{MV² (godm\$b_² 8) H¥$îU_mÌ¡H$_mZgo (gmYZàH$aU_² 218)
617 618
H¥$îU_od {d{MÝV`oV² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 16) H«$mÝVgdm}@{n eídV² (lrdëb^mï>H$_² 1)
H¥$îUbrbmagm{dï>… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 4) {H«$`_mU§ VWmMma§ (gmYZàH$aU_² 213)
H¥$îUbrb¡H$gd©ñd… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 11) {H«$`_mUo Z Y_©… ñ`mV² (gmYZàH$aU_² 223)
H¥$îUdË_©g_wX²^d… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 9) {H«$`m gm gm{n ñ`mV² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 4)
H¥$îUgodm gXm H$m`m© ({gÕmÝV_wŠVmdbr 1) H«$sS>mW©_² Ag¥OV² nyd©_² (gmYZXr{nH$m 52)
H¥$îUgodmna§ drú` (gmYZXr{nH$m 10) pŠbí`_mZmZ² OZmZ² ÑîQ²dm ({ZamoYbjU_² 7)
H¥$îUgodmna§ drú` (gmYZàH$aU_² 227) pŠbï>mo ^d{V gd©Wm ({gÕmÝV_wŠVmdbr 16)
H¥$îUgodmagmpãY: (lrdëb^mï>H$_² 6) pŠbï>mo@{n MoX² ^OoV² H¥$îU_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 17)
H¥$îUñ` gd©dñVy{Z ({ZamoYbjU_² 12) Šboem`¡dmën_oYgm_² (gmYZXr{nH$m 69)
H¥$îUmË_m ñdg_n©H$… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 26) Šd{MV² nmpÊS>Ë`§ MoV² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 4)
H¥$îUmV² na§ ZmpñV X¡d_² (AÝV:H$aUà~moY: 1) Šdmß`wnmhVw©_² BÀN>- (lrdëb^mï>H$_² 4)
H¥$îUmYam_¥VmñdmX- (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 6) jUmV² gd©Ëd_m`mpÝV (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 22)
H¥$îUmZwJ«hg§ëbä`: (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 17) jUoZ n[aVmo{fV… (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 6)
H¥$îUmWª VËà`wÄOrV (gmYZàH$aU_² 252) jmpÝVamO©d_od M (gmYZXr{nH$m 39)
H¥$îUmWª VV² à`wÄOrV (nÄMíbmo. 1) jmamÚm… fQ²> àH$s{V©Vm… (Ob^oX: 16)
H¥$îUmWª VV² à`wÄOrV (gmYZàH$aU_² 251) jm{V©Vmnmo OZofw (lrdëb^mï>H$_² 7)
H¥$îUml`_² BX§ ñVmoÌ_² (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 11) {j{V_ÊS>b_ÊS>Z… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 20)
H¥$îUo ~w{Õ{d©Yr`Vm_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 12) joÌà{dï>mñVo Mm@{n (Ob^oX: 4)
H¥$îUo gdm©Ë_Ho$ {ZË`_² (gmYZàH$aU_² 241) I
H¥$îUo ñdmË_{Z {ZíM`: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 11) »`mnZm` {ÌbmoŠ`m_² (lrdëb^mï>H$_² 8)
H¥$îUmo {h `V² gm{jH$_² (_“bmMaU_² 9) J
H¥$îUmo@ZW©ñ` dmaH$… (gmYZàH$aU_² 252) J“mVrapñWVmo `ÛV² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 13)
Ho$dbíMoV² g_m{lV: (~mb~moY: 18) J“mËd§ gd©XmofmUm_² ({gÕmÝVahñ`_² 8)
Ho$dbmÝYÝV_moJm: (lrdëb^mï>H$_² 3) J“mËdoZ {Zê$ß`m ñ`mV² ({gÕmÝVahñ`_² 9)
H$mo{Q>îd{n gwXwb©^… (gmYZàH$aU_² 219) J“m{XVrW©d`}fw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 3)
H$m¡pÊS>Ý`mo Jmo{nH$m… àmoŠVm: (g§Ý`mg{ZU©`: 8) J“m{XVrW©d`}fw (gmYZXr{nH$m 37)
619 620
J“m`m§ M {deofU ({gÕmÝV_wŠVmdbr 7) Jwé§ ànÚoX² AÝ`ñVw (gmYZXr{nH$m 23)
J“mgmJag“_o (AÝV:H$aUà~moY: 5) JwéUm H$U©YmaoU (gmYZXr{nH$m 11)
J{UVmZÝXH§$ ~¥hV² (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 8) Jwégodm Jwamoamkm (gmYZXr{nH$m 47)
JV… ào_ßbwV… gXm (gmYZàH$aU_² 219) Jwam¡ ^`§ Jwam¡ {g{Õ… (gmYZXr{nH$m 47)
J{VgmYZg§`wV_² (gmYZàH$aU_² 256) Jwam¡ lrh[a^mdZm (gmYZXr{nH$m 47)
JÝYdm© B{V {dlwVm… (Ob^oX: 2) JyT>VËd§ {Zê${nV_² (^pŠVd{Y©Zr 11)
J^m©YmZm{Xg§ñH$ma¡… (gmYZXr{nH$m 18) J¥h§ gdm©Ë_Zm Ë`mÁ`_² (nÄMíbmo. 1)
J^m©YmZm{Xg§ñH$ma¡… (gmYZXr{nH$m 23) J¥h§ gdm©Ë_Zm Ë`mÁ`_² (gmYZàH$aU_² 251)
Jm`H$m "JV©'gpÄkVm… (Ob^oX: 4) J¥hñWñ` àH$s{V©V_² (gmYZàH$aU_² )
Jm`H$m… Hy$ng‘>mem (Ob^oX: 2) J¥hñWñ`m{V{W`©ñ_mV² (gmYZXr{nH$m 35)
JrVg“rVgmJa… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 23 J¥hñWmZ§ {dZmeH$_² (^pŠVd{Y©Zr 6)
JrVm g§jonVg² Vñ`m (gmYZàH$aU_² 221) J¥hñWmZm§ ~mYH$Ëd_² (^pŠVd{Y©Zr 5)
JwUjmo^o@{n Ñï>ì`_² (godm\$b_² 7) J¥hmXo~m©YH$ËdoZ (g§Ý`mg{ZU©`: 4)
JwUJmZo gwImdmpßV: ({ZamoYbjU_² 6) J¥ho pñWËdm ñdY_©V… (^pŠVd{Y©Zr 2)
JwUXmofm{XdU©Zm ({gÕmÝVahñ`_² 8) JmoHw$bo Jmo{nH$mZm§ M ({ZamoYbjU_² 2)
JwU^oXmñVw VmdÝV: (Ob^oX: 2) JmoHw$boe§ ^OÝVo (lrdëb^mï>H$_² 8)
JwUñdê$n^oXoZ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 17) JmoHw$boídanmX`mo… (MVw:íbmoH$s 4)
JwUm dî`m©… àH$s{V©Vm… (Ob^oX: 8) JmonJmoJmo{nH$m{à`… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 24)
JwUm {dîUmo{Z©ê${nVm… (Ob^oX: 21) Jmon`oV² ñdmJ_mMma_² (gmYZXr{nH$m 64)
JwUmVrV§ JwU{Z{Y_² (_“bmMaU_² 10) Jmo{nH$mZmÝVw `X²Xw…I_² ({ZamoYbjU_² 1)
JwUmVrVV`m ewÕmZ² (Ob^oX: 16) Jmo{nH$m{dahm{dï>… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 26)
JwUmñVw g“am{hË`mV² (g§Ý`mg{ZU©`: 12) Jmonrgå~pÝYgËH$W… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 13)
JwUoîdm{dï>{MÎmmZm_² ({ZamoYbjU_² 13) Jmo~«m÷UàmUajmna… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 16)
JwU¡aÝ`… H$mo dm (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 4) JmodY©ZpñWË`wËgmh… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 29)
JwU¡a² hao… gwIñnem©V² ({ZamoYbjU_² 15) JmodY©ZmJ_aV… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 10)
Jwad… gmYZ§ M VV² (g§Ý`mg{ZU©`: 8) JmodY©ZmMbgI: (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 24)
621 622
JmodY©Zm{Ð_IH¥$Z² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 11) MoVñVËàdU§ god ({gÕmÝV_wŠVmdbr 2)
Jmo{dÝXam`m{^Y_² (_“bmMaU_² 7) N>
Jmo{dÝXñ` àOm`Vo ({ZamoYbjU_² 6) N>bo gmÜ`o@{n Xw…IV: (gmYZàH$aU_² 224)
Jm¡a_å^moÄOdŠÌ_² (_“bmMaU_² 11) {N>Ðm ì`moåZrd MoVZm: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 12)
J«hH¥$Z² _ÝÌ{dÎm_… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 23) O
K OJVmo {hVH$maH$m¡ (~mb~moY: 11)
KZmKZ{Z^o gXm (lr`_wZmï>H$_² 4) OJV² Vw {Ì{dY§ àmoŠV_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 10)
KmofmYre§ VXo_o H$W_{n _ZwOm: (lrdëb^mï>H$_² 2) OJXmíM`©agH¥$V² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 25)
M OJ{Ûf`gmJao (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 7)
MjwéÝ_r{bV§ `oZ (_“bmMaU_² 3) OJX²dÝÚnXmå~wO… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 24)
MVw{^©íM MVw{^©íM (_“bmMaU_² 5) OJÝZmWo Ûm[aH$m`m_² (gmYZXr{nH$m 36)
MVw{^©íM {Ì{^ñVWm (_“bmMaU_² 5) OJÝZmWo {dQ²R>bo M (gmYZàH$aU_² 255)
MVwd©J©{demaX: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 30) OS>ZmaX_¡ÌmÚm: (Ob^oX: 15)
MËdmamo@Wm© _Zr{fUm_² (~mb~moY: 2) OS>dX²Jmon^m`©dV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 6)
MaUmãOaOmoYZ: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 33) OZ{ejmH¥$Vo H¥$îU- (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 12)
Mf©UreãXdmÀ`mñVo (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 22) OÝ_à^¥{V gd©Xm (Ob^oX: 12)
MmÊS>mbr MoX² amOnËZr (AÝV:H$aUà~moY: 2) Oß`§ H¥$îUagm{W©{^: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 35)
MmÚ… {gX²Ü`oZ² _ZmoaW… (godm\$b_² 1) O`{VnÙ~ÝYmo: gwVm (lr`_wZmï>H$_² 2)
MmZÝX¡H$ñdê$nñVX{Ib_w{MV_² (lrdëb^mï>H$_² 6) O`ÝVr VyX`o@Ý`oZ (gmYZXr{nH$m 31)
Mméhmgo H$amo{V (lrdëb^mï>H$_² 4) ObmW©_od JVm©ñVw (Ob^oX: 5)
{MÎm§ à{V `XmH$Ê`© (AÝV:H$aUà~moY: 11) OmV{ej… `dr`moä`… (gmYZXr{nH$m 27)
{MÎmmoÛoJ§ {dYm`m@{n (ZdaËZ_² 8) OmVm amkm M _m{ZVm (AÝV:H$aUà~moY: 2)
{MÝVm H$m ñdñ` gmo@{n MoV² (ZdaËZ_² 3) {OôdmonñWnam`Um… (gmYZàH$aU_² 213)
{MÝVm H$m@{n Z H$m`m© (ZdaËZ_² 1) OrdXohH¥$VrZm§ M (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 7)
{MÝVmgÝVmZhÝVma: (_“bmMaU_² 1) OrdXoh{H«$`m^oX¡: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 1)
{MpÝVVkmo _hm~w{Õ: (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 24) OrdZmWª ^dpÝV {h (g§Ý`mg{ZU©`: 12)
623 324
OrdñdmñÏ`àXmo _hmZ² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 17) VV: ào_ VWm@@gpŠV: (^pŠVd{Y©Zr 3)
Ordm: ñd^mdVmo Xwï>m: (~mb~moY: 16) VV: g§gmaXw:Iñ` ({gÕmÝV_wŠVmdbr 2)
OrdmñVo ømgwam: gd} (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 24) VV… {H$_na§ ~«y{h (MVw:íbmoH$s 3)
Ordoída{dMmaoU (~mb~moY: 2) VV… gdª g_ß`£d (gmYZXr{nH$m 58)
kmVbrbmo@{V_mohZ: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 27) VV… ñdmpôZH$Y_m©Um_² (gmYZXr{nH$m 19)
kmZ§ JwUm§íM Vñ`¡d_² (g§Ý`mg{ZU©`: 9) VVñV¥pßVaZwÎm_m (gmYZXr{nH$m 33)
kmZ§ M gmYZmnoj_² (g§Ý`mg{ZU©`: 15) VVmo {ZpíMÝVVm§ d«OoV² (MVw:íbmoH$s 2)
kmZ_mJ} Vw g§Ý`mg: (g§Ý`mg{ZU©`: 14) VVmo@Ý`Ì {dn`©`: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 21
kmZmÄOZebmH$`m (_“bmMaU_² 3) VVmo@Ý`Ì {ddO©`oV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 14)
kmZm{YH$mo ^pŠV_mJ©: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 19) VËH$Wm{jßV{MÎmg² VV² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 26)
kmZmW©_² CÎma“ÄM (g§Ý`mg{ZU©`: 15) VÎmXmßZmoË`g§e`_² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 29)
kmZm@^mdo nw{ï>_mJu ({gÕmÝV_wŠVmdbr 17) VÎmw erK«§ n[aË`OoV² (gmYZàH$aU_² 239)
km{ZZm_{n dmŠ`oZ (g§Ý`mg{ZU©`: 20) VÎ`mJo XyfU§ ZmpñV (nÄMíbmo. 4)
km{nVm@{Ib_mhmËå`… (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 7) VÎ`mJo XyfU§ ZmpñV (gmYZàH$aU_² 231)
ko`§ gm Obê${nUr ({gÕmÝV_wŠVmdbr 5) VÎdmdoemÎmw {dH$bm (nÄMnÚm{Z 3)
Á`m`moä`… e¥Uw`mV² gXm (gmYZXr{nH$m 27) VËàH$mamo {Zê$ß`Vo (gmYZXr{nH$m 7)
V VËàgmX¡H$-^moOZ_² (gmYZXr{nH$m 30)
V§ ànÚo hþVme_² (lrdëb^mï>H$_² 1) VÌ H$m`^dm nw{ï>… (gmYZXr{nH$m 52)
V§ ^OoV²-""V§ ago{X''{V (gmYZXr{nH$m 5) VÌ {Vð>oÀM VËna… (gmYZXr{nH$m 36)
V§ h Xod_² AmË_~w{ÕàH$me_² (gmYZXr{nH$m 12) VÌ {Vð>oV VËna… (gmYZàH$aU_² 255)
VH«$dX²XohdX²^mì`_² ({ddoH$Y¡`m©l`: 6) VÌ Y_©… H$W§ ^doV² (gmYZàH$aU_² 214)
VÀM gË`§ {d^mo! `V² (lrdëb^mï>H$_² 6) VÌmH$m§jm Jwamo^©doV² (gmYZXr{nH$m 9)
VÀMoV² Ë`ŠVw§ Z eŠ`Vo (nÄMíbmo. 1) VÌmß`oVX² BhmoÀ`Vo ({gÕmÝV_wŠVmdbr 9)
VÀMoV² Ë`ŠVw§ Z eŠ`Vo (gmYZàH$aU_² 251) VÌ¡d XodVm_y{V©: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 7)
VÀMoV² Ë`ŠVw§ Z eŠ`Vo (gmYZàH$aU_² 252 VÌmoXmgrZH$mo J¥hr (gmYZXr{nH$m 73)
VQ>ñW ZdH$mZZ (lr`_wZmï>H$_² 1) VËg§ñH$maoU VËna… (gmYZXr{nH$m 34)
625 626
VËgmYZ§ Zd{dYm (gmYZàH$aU_² 220) VW¡d Vñ` brbo{V (ZdaËZ_² 8)
VËgma^yVamgór (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 16) VW¡doída {ej`m (~mb~moY: 3)
VpËgÕm¡ \$b_wÀ`Vo (godm\$b_² 1) VWmonm`mo {Zê$ß`Vo (^pŠVd{Y©Zr 1)
VpËgX²Ü`¡ VZw{dÎmOm ({gÕmÝV_wŠVmdbr 2) VXjae CÀ`Vo ({gÕmÝVahñ`_² 1)
VËg¥{ï>Zm©Ý`Wm ^doV² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 12) VXZwJËd_odmñVw _o (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 6)
VV² H¥$îUo gmY`oX² Y«wd_² (gmYZàH$aU_² 236) VXàmßVm¡ d¥Wm _moj: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 35)
VÎmÀN>móo V`mo: H¥$Vm (~mb~moY: 13) VX^mdo `W¡d ñ`mV² (gmYZàH$aU_² 254)
VWm H$m`ª g_ß`£d ({gÕmÝVahñ`_² 8) VX^mdo ñd`§ dm@{n (gmYZàH$aU_² 227)
VWm H¥${VJVr gXm ({ZamoYbjU_² 17) VXWª à{H«$`m H$m{MV² (~mb~moY: 8)
VWm H¥$îU§ na§ ~«÷ ({gÕmÝV_wŠVmdbr 14 VXWª daU§ H$m`©_² (gmYZXr{nH$m 56)
VWm H¥$îUmï>_r Mm{n (gmYZàH$aU_² 245) VXWm©W£H$_mZg: (^pŠVd{Y©Zr 6)
VWm M gH$b§ hao: ({gÕmÝVahñ`_² 6) VXm H$mbàdmhñWm: ({ejmíbmoH$s 1)
VWm VWm gmYZofw (gmYZàH$aU_² 240) VXm qH$ H$m`©_wÀ`Vo (g§Ý`mg{ZU©`: 17)
VWm Vofm§ \$b§ ^doV² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 17) VXm ^doX² X`mbwËd_² ({ZamoYbjU_² 14)
VWm Xoho Z H$V©ì`_² (AÝV:H$aUà~moY: 9) VXm bohZ{_Ë`wŠV_² (Ob^oX: 19)
VWm {Zdm©h_mMaoV² (gmYZàH$aU_² 254) VXm {d{ZJ«hñVñ` ({ZamoYbjU_² 19)
VWm {ZdoXZo {MÝVm (ZdaËZ_² 5) VXm {deofJË`m{X ({ddoH$Y¡`m©l`: 4)
VWm ~«÷m@{n ~wX²Ü`Vm_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 6) VXm gdª gXmZÝX_² ({ZamoYbjU_² 7)
VWm _o _Z{g Šd{MV² ({ZamoYbjU_² 3) VXmßVm¡ VX²JVmW©Vm (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 35)
VWm gdm©h©U§ `ñ_mV² (gmYZXr{nH$m 21) VXml`VXr`Ëd (~mb~moY: 19)
VWm ñWmZnwa…ga_² (gmYZàH$aU_² 230) VXr`Ëd§ VXml`: (~mb~moY: 15)
VWm{n `mdVm H$m`©_² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 14) VXr`Ëd§ ^doX² Y«wd_² (~mb~moY: 18)
VWmß`m`mVn{VV_² (gmYZXr{nH$m 71) VXr`¡: gh VËna¡: (^pŠVd{Y©Zr 8)
VWmënlwV^ŠV`… (Ob^oX: 7) VXr`¡a{n VV² H$m`©_² (godm\$b_² 7)
VWm@ÝVodmñ`{VH«$_o ({ddoH$Y¡`m©l`: 12) VXwŠV_{n Xw~m}Y_² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 4
VWm@@MmanamL²_wIm… (gmYZàH$aU_² 212) VXod¡VËàH$maoU ({gÕmÝV_wŠVmdbr 5)
627 628
VX¡d gH$bmo ~ÝY: (g§Ý`mg{ZU©`: 12) Vamo_y©bm{^foMZ_² (gmYZXr{nH$m 21)
VÕ_£íM {damoYV… (g§Ý`mg{ZU©`: 4) Vëbrbmào_ny[aV: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 29)
VÐyn§ VÌ M pñWV_² (gmYZàH$aU_² 228) Vd M[aÌ_Ë`X²^wV_² (lr`_wZmï>H$_² 6)
VÐynoU gwgoì`Vo (~mb~moY: 10) Vd hao`©Wm Jmo{nH$m: (lr`_wZmï>H$_² 6)
VÛX² AÌm{n M¡d {h ({gÕmÝVahñ`_² 9) Vdmï>H${_X§ _wXm (lr`_wZmï>H$_² 9)
VÛmŠnmZ§ gwXwb©^_² (Ob^oX: 17) Vd¡d ^w{d H$s{V©Vm (lr`_wZmï>H$_² 7)
V{ÛñVmamo ^mJdV_² (gmYZàH$aU_² 221) Vñ_mM² N´>rdëb^m»` ËdXw{XVdMZmV² (lrdëb^mï>H$_² 3)
VX² AÜ`mgmo@{n {gÕ`{V ({ZamoYbjU_² 14) Vñ_mO² Ordm: nw{ï>_mJ} (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 12)
VX²JwUmZm§ {d^oXH$mZ² (Ob^oX: 1) Vñ_mV² kmZo Z g§Ý`goV² (g§Ý`mg{ZU©`: 16)
VpX²XZmZ² Zm{YH$ñ` {h (gmYZàH$aU_² 248) Vñ_mV² lrH¥$îU_mJ©ñW: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 15)
VX²Xw:I§ ñ`mZ² __ Šd{MV² ({ZamoYbjU_² 1) Vñ_mV² gdª n[aË`Á` ({ZamoYbjU_² 9)
VX² {~^¥`mX²(?) Xoh`mÌ`m (gmYZXr{nH$m 71) Vñ_mV² gdm©Ë_Zm {ZË`_² (ZdaËZ_² 9)
VX²^ŠVofw M {ZXm}f- ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 3) Vñ_mV² ñWmZmÀM Zí`{V ({gÕmÝV_wŠVmdbr 20)
VZwZdËd_oVmdVm (lr`_wZmï>H$_² 7) Vñ_mX² AmXm¡ gd©H$m`} ({gÕmÝVahñ`_² 6)
VZy ^ŠË`mJ_m¡ _Vm¡ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 6) Vñ_mX² CŠVàH$maoU (g§Ý`mg{ZU©`: 21)
VÝZ `ÀN>{V H${h©{MV² (~mb~moY: 14) Vñ_mX² ^maV gdm©Ë_m (gmYZXr{nH$m 6)
VÝZm_m{Z gXml`o (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 1) Vñ_mX² dO©Z_² AmMaoV² ({gÕmÝVahñ`_² 4)
VÝZm_mï>moÎmaeV_² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 4) Vñ_mZ² _ÀN>aUmopŠVV… (gmYZXr{nH$m 43)
VpÝZ_ÝÌU^moOH$… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 12) Vñ_¡ lrJwado Z_: (_“bmMaU_² 3)
VÝ_mJ©ñWmnZm` {h (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 18) Vñ` ^mdZ`m{Ibo (gmYZXr{nH$m 29)
VnmokmZm{X^mdoZ (Ob^oX: 8) Vñ` gd©_² AeŠ`§ ñ`mZ² (gmYZàH$aU_² 226)
V_h§ gd©Xm dÝXo (_“bmMaU_² 2) Vñ`m{n ñ`mX² ÑT>m a{V: (^pŠVd{Y©Zr 11)
V`m _wpŠVZ© MmÝ`Wm (gmYZXr{nH$m 8) Vñ`ml`mo ^doV² H¥$îU: (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 11)
V`m gH$b{gÕ`: (lr`_wZmï>H$_² 9) Vñ`¡dmË_mZw^mdàH$Q>ZöX` (lrdëb^mï>H$_² 1)
V`m gÑeVm_² B`mV² (lr`_wZmï>H$_² 5) Vm Z: lrVmV-nV² nÙ- (gmYZXr{nH$m 1)
Va“^wOH$‘>U (lr`_wZmï>H$_² 3) VmÑeñ`m@{n gVV_² (^pŠVd{Y©Zr 6)
629 630
VmÑem… gË`bmoH$mXm¡ (g§Ý`mg{ZU©`: 11) Vo "g_wÐm…' àH$s{V©Vm… (Ob^oX: 15)
VmÑemZm§ Šd{MX²dmŠ`_² (Ob^oX: 18) Vo M {ÛYm àH$sË`©ÝVo (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 24)
VmZh§ {ÛfVmo dmŠ`mV² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 11 Vo Xwb©^Vam… H$bm¡ (gmYZàH$aU_² 214)
Vm{Z gdm©{U ha`o (gmYZXr{nH$m 32) Vo _½Zm ^dgmJao ({ZamoYbjU_² 11)
Vmn_ß`Ì Hw$d©Z² (lrdëb^mï>H$_² 5) Vo _w»`m… ldUmoËgwH$m… (nÄMnÚm{Z 1)
VmnXmhmo ^dmå~wYm¡ (gmYZXr{nH$m 58) Vo gdm©Wm© Z MmÚoZ (~mb~moY: 11)
VmaVå`§ Z ñdê$no (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 13) Vo gd} gd©dË_©gw (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 22)
VmaVå`§ ^OpÝV {h (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 20) Vo {h {ÛYm ewÕ{_l- (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 14)
VmaVå`§ {dMma`Z² (gmYZàH$aU_² 239) VoOmoamet X`mU©d_² (_“bmMaU_² 10)
VmdV² Vñ` H$amo{V {h (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 14) VoZmgpŠVíM ì`gZ_² (gmYZXr{nH$m 42)
VmdX² AmZÝXgÝXmoh… ({ZamoYbjU_² 4) Vofm§ H$m n[aXodZm (ZdaËZ_² 4)
VmdÝVñVo@{n gå_Vm… (Ob^oX: 3) Vofm§ {H«$`m@ZwgmaoU (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 23)
{Vamo{hVm{YX¡dofw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 3) Vo@_¥VmoXm… g_m»`mVm: (Ob^oX: 17)
{Vamo{hVmW©Xodofw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_². 5) Ë`ŠËdm _mJ} Y«wd\$bo (gmYZàH$aU_² 224)
{VbH§$ {b“_od VV² (gmYZàH$aU_² 244) Ë`OoV² gd©_² Ad¡îUd_² (gmYZXr{nH$m 25)
{Vð>oV² nyOmoËgdm{Xfw ({gÕmÝV_wŠVmdbr 17) Ë`Õm VX² Jmo{nHo$e: ñddXZH$_bo (lrdëb^mï>H$_² 4)
{Vð>³Ë`od Z g§e`… (g§Ý`mg{ZU©`: 11) Ë`mJ§ H¥$Ëdm `VoX² `ñVw (^pŠVd{Y©Zr 6)
VrVmo Z`{demaX: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 30) Ë`mJmË`mJ{d^mJoZ (~mb~moY: 6)
VrWª ZmV… namËna_² ({ZamoYbjU_² 20) Ë`mJmV² ldUH$sV©ZmV² (^pŠVd{Y©Zr 1)
VrW©n`©Q>Z§ loð>_² (gmYZàH$aU_² 247) Ë`mJo ~mYH$^y`ñËd_² (^pŠVd{Y©Zr 7)
VrW}fw VrW©XodmZm_² (gmYZXr{nH$m 68) Ë`mJmo@{n _Zg¡d {h (~mb~moY: 9)
Vwbgr-H$mð>Om{n òH²$ (gmYZXr{nH$m 38) Ë`mÁ`m lrnwéfmoÎm_o (ZdaËZ_² 5)
VwbgrH$mð>Om _mbm (gmYZàH$aU_² 244) Ë`mÁ`m g§gma{ZíM`mV² (godm\$b_² 5)
V¥U{_doh VwÀN>rH¥$V… (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 6) Ë`od VpÀMÌ_oVV² (lrdëb^mï>H$_² 7)
V¥Vr`o ~mYH§$ J¥h_² (godm\$b_² 6) Ì`mUm§ `oZ Ho$Zm{n (gmYZàH$aU_² 254)
V¥Vr`mo bmoH$JmoMa: (AÝV:H$aUà~moY: 6) {ÌH$mb§ dm{n nyO`oV² (gmYZàH$aU_² 237)
631 632
{ÌOJX²ì`m{ngËH$s{V©- (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 20) Xr`Vo Šd{MXod {h (~mb~moY: 15)
{ÌXw:IghZ§ Y¡`©_² ({ddoH$Y¡`m©l`: 6) Xw:g§gJm©V² VWm@ÝZV: (^pŠVd{Y©Zr 7)
{ÌbmoH$s^yfU§ ^y{_ (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 32) Xw…IhmZm¡ VWm nmno ({ddoH$Y¡`m©l`: 10)
{ÌdJ©gmYH$mZr{V (~mb~moY: 5) Xwkm©ñVo ^JdËàmoŠVm (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 25)
Ì¡d½`©{df`m `V… (gmYZXr{nH$m 22) XwÑ©í`mo ^ŠVgÝÑí`: (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 4)
ËdXr`§ V§ J¥hmUmew (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 30) Xwb©^m§{K«gamoéh… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 15)
Ëdm§ lrlrdëb^o _o {Z{Ib~wYOZm: (lrdëb^mï>H$_² 8) Xwb©^mo@`§ n[aË`mJ… (g§Ý`mg{ZU©`: 14)
X Xwï>mÝ`mß`éUmoX`mV² (gmYZXr{nH$m 31)
XÎmmnhmadMZ_² ({gÕmÝVahñ`_² 6) Xwï>¡aodmd¥Vopîdh (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 3)
X_ZmX² BpÝÐ`mUm§ M (gmYZXr{nH$m 41) Xwîàmn§ àH$Q>rMH$ma H$éUm- (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 3)
Xå^m{Xa{hV§ Za_² (gmYZXr{nH$m 10) XwñgmÜ`m B{V _o _{V… ({ddoH$Y¡`m©l`: 17)
Xå^m{Xa{hV§ Za_² (gmYZàH$aU_² 227) XyVmZm{_d d{U©V_² (Ob^oX: 18)
X``m {ZO_mhmËå`_² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 3) ÑT>§ H¥$Ëdm _Z… pñWa_² (gmYZàH$aU_² 235)
X``¡d àgrX{V (gmYZXr{nH$m 45) ÑT>§ `Z² Zm@{n Zí`{V (^pŠVd{Y©Zr 4)
X`m XmZ§ M {dkmZ_² (gmYZXr{nH$m 39) ÑT>{dídmgVmo `wŠË`m (gmYZàH$aU_² 235)
X`mbwZ© {déX²Ü`Vo (g§Ý`mg{ZU©`: 13) Ñï>mÝVñ`mß`^mdV… (g§Ý`mg{ZU©`: 18)
Xe©Z§ ñne©Z§ ñnï>_² ({ZamoYbjU_² 17) Ñ{ï>ËdmX² {dXwfm_{n (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 2)
Xe©Zr`V_mo dm½_r (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 18) Ñï>o@ß`pñ_Z² _wIoÝXm¡ àMwaVa_wXo (lrdëb^mï>H$_² 7)
Xe©Z¡H$\$bmo {d{Y… (gmYZXr{nH$m 5) ÑîQ²dm öî`oV²(/hfª) g_mZ`oV² (gmYZXr{nH$m 48)
Xbm`V{dbmoMZ… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 13 Xod! d¡ídmZa¡fm (lrdëb^mï>H$_² 2)
XmamZ² gwVmZ² J¥hmZ² àmUmZ² (gmYZXr{nH$m 59) Xod… lrdëb^mË_O… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 2)
XmgXmgr{à`… n{V… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 14) XodVm§ VÌ ní`{V ({gÕmÝV_wŠVmdbr 13)
XmgXmgrpßgVàX… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 21) XodVmê$ndËàmoŠVm ({gÕmÝV_wŠVmdbr 10)
Xmñ`§ VXoH$eaU_² (gmYZXr{nH$m 30) XodmÚwnmgZmoX²^yVm… (Ob^oX: 10)
{XŠMH«$d{V©gËH$s{V©: (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 14) XoeH$mbÐì`H$V¥© (nÄMnÚm{Z 5)
XrZmZmW¡H$g§l`… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 5) Xoh… g§emoYZr`mo {h (gmYZXr{nH$m 18)
633 634
Xoh{MÎmmX`mo@ß`wV ({ejmíbmoH$s 1) {Ûê$n§ Mm{n J“mdV² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 5)
XohXoen[aË`mJ… (AÝV:H$aUà~moY: 6) {Ûê$n§ V{Õ gdª ñ`mV² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 3)
XohÐmoÊ`m{``mgyZm_² (gmYZXr{nH$m 11) {Û{dYmo@{n {dMm[aV… (g§Ý`mg{ZU©`: 14)
XohnmVZn`©ÝV_² (gmYZàH$aU_² 250) Ûm¡ ^yVgJm©{dË`wŠVo: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 3)
Xohew{Õ… gXm H$m`m© (gmYZXr{nH$m 63) Y
Xoho dm VpËH«$`mgw dm (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 13) YZ§ gdm©Ë_Zm Ë`mÁ`_² (gmYZàH$aU_² 252)
X¡dgJ}@{n OmVm: (lrdëb^mï>H$_² 2) Y_©emóm{U Zr{VíM (~mb~moY: 4)
X¡dmË_gånX… nw§g… (gmYZXr{nH$m 40) Y_©goVwa² ^pŠVgoVw… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 6)
X¡dr øofm JwU_`r (gmYZXr{nH$m 51) Y_m©XrZm§ VWm Mmñ` (gmYZàH$aU_² 239)
X¡dmoÕmaà`ËZmË_m (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 7) Y_m©Y_m©@J«Xe©Z_² ({ddoH$Y¡`m©l`: 5)
XmofÑîQ>çm {d^md`oV² (gmYZXr{nH$m 41) Y_m©W©H$m__mojm»`m: (~mb~moY: 2)
Xmofm… n#m{dYm… ñ_¥Vm… ({gÕmÝVahñ`_² 2) YdbrH¥$V_oMH$… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 20)
XmofmZ² JÀN>oV² na§ nX_² (gmYZXr{nH$m 61) Yma`oV² {VbH§$ _mbm_² (gmYZXr{nH$m 24)
XmofmZ² gån[adO©`oV² (gmYZXr{nH$m 45) Y¥V… gdm©Ë_Zm ö{X (MVw:íbmoH$s 3)
Xmofm^mdm` gd©Xm (~mb~moY: 16) Y¡`ª Vw {d{Zê$ß`Vo ({ddoH$Y¡`m©l`: 5)
Xmofofw Z J{VñVñ_mV² (gmYZXr{nH$m 45) Ü`mËdm VXoH$eaU: (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 28)
ÚwŠV_mZ¡a² AdoË` (lrdëb^mï>H$_² 8) Ü`o`§ gXm dëb^_² (_“bmMaU_² 9)
ÐdVm MoVgm {dZm (gmYZXr{nH$m 50) Y«wdnameam^rï>Xo (lr`_wZmï>H$_² 4)
Û`moa{n {ZfoYV: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 7) ÜdmÝVam{e… àemå`{V (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 1)
{ÛO¡_m£ÄÁ`ÝVgå^d¡… (gmYZXr{nH$m 18) Z
{ÛVr`mW} _hmZ² l_: (~mb~moY: 16) Z H$[aî`{V bm¡{H$H$s¨ M J{V_² (ZdaËZ_² 1)
{ÛVr`o gd©Wm {MÝVm (godm\$b_² 5) Z H$mbmo@Ì {Z`m_H$… (godm\$b_² 2)
{ÛYm Vo {h {dMm[aVm: (~mb~moY: 2) Z H¥$V§ VX²Û`§ _`m (AÝV:H$aUà~moY: 6)
{ÛYm ÛoÛo ñdVg² VÌ (~mb~moY: 6) Z Šdm@nr{V _{V_©_ (^pŠVd{Y©Zr 9)
{ÛYm gmo@{n {Zê$ß`Vo (~mb~moY: 10) Z Jmh©ñÏ`§ {dZm Xoh- (gmYZXr{nH$m 72)
{Û_wI§ ew{M nm̧ Vw (gmYZXr{nH$m 66) Z J«mø_² B{V dmŠ`§ {h ({gÕmÝVahñ`_² 7)
635 636
Z M amoJmÚwnÐdm: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 19) ZËdm h[a¨ àdú`m{_ ({gÕmÝV_wŠVmdbr 1)
Z OmVw `_`mVZm (lr`_wZmï>H$_² 6) ZËdm h[a¨ gXmZÝX_² (~mb~moY: 1)
Z VWm bm¡{H$H$mZm§ Vw ({ZamoYbjU_² 5) ZËdmÚo XmV¥Vm ZmpñV (godm\$b_² 6)
Z VX² `wŠV§ gyÌVmo {h (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 6) ZÚñVo n[aH$s{V©Vm… (Ob^oX: 13)
Z VpÝZU©` CÀ`Vo (~mb~moY: 5) Z {Y`m Z ~hþlwV¡… (gmYZXr{nH$m 57)
Z Vw H$Xm{n nw{ï>pñWV¡: (lr`_wZmï>H$_² 7) ZÝXgÝXmohê$n (lrdëb^mï>H$_² 1)
Z Vo nmfÊS>Vm§ `mpÝV (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 19) ZÝXmXrZm§ M JmoHw$bo ({ZamoYbjU_² 1)
Z V¡… g§gJ©_mMaoV² (gmYZXr{nH$m 62) Z_V H¥$îUVw`©{à`m_² (lr`_wZmï>H$_² 3)
Z Ë`mÁ`_² B{V _o _{V… (MVw:íbmoH$s 4) Z_ñH¥$Ë` h[a¨ dú`o (Ob^oX: 1)
Z Xw…I§ ^m{V H${h©{MV² ({ZamoYbjU_² 15) Z_m{_ `_wZm_h_² (lr`_wZmï>H$_² 1)
Z Xwb©^V_m a{V: (lr`_wZmï>H$_² 7) Z_m{_ öX`o eofo (_“bmMaU_² 4)
Z Ðï>ì`: H$XmMZ (AÝV:H$aUà~moY: 7) Z_mo@ñVw `_wZo gXm (lr`_wZmï>H$_² 6)
Z {ZJ_J{V… gm{n `{X Z (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 4) ZaHo$ Z ^doV² nmV… (gmYZàH$aU_² 216)
Z {Zd¥{Îm: H$WÄMZ ({gÕmÝVahñ`_² 4) ZdH$m¡gwå^`wH²$ ew{M: (gmYZXr{nH$m 67)
Z nmn§ g H$amoË`od (gmYZXr{nH$m 44) ZdYm ^pŠV_mJ©V… (Ob^oX: 10)
Z àË`oH${_{V pñW{V… (ZdaËZ_² 3) Z{h Xoh^¥Vm eŠ`_² (gmYZXr{nH$m 15)
Z ^ŠV§ _moh{`î`{V (g§Ý`mg{ZU©`: 20) ZmH$ñ` Vadmo@Ý`ofm_² (gmYZXr{nH$m 1)
Z ^{dî`{V `ñ` {h (gmYZàH$aU_² 226) ZmV… naVa… ñVd… ({ZamoYbjU_² 20)
Z ^{dî`pÝV `V² lwVo: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 2 ZmV… naVam {dÚm ({ZamoYbjU_² 20)
Z _V§ XodXodñ` ({gÕmÝVahñ`_² 5) ZmV… naVamo _ÝÌ: ({ZamoYbjU_² 20)
Z _ÝVì`m… H$WÄMZ ({gÕmÝVahñ`_² 3) ZmW§ aKyUm§ñVWm (_“bmMaU_² 7)
Z bm¡{H$H$: à^w: H¥$Êf: ({ejmíbmoH$s 2) ZmZm^md§ JVm ^w{d (Ob^oX: 21)
Z gdm}@V: àdmhm{Õ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 5) ZmZm^«_{ZamH$Vm© (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 18)
Z ñVÝ`¡… nwnwfw… Šd{MV² (g§Ý`mg{ZU©`: 19) ZmZmdmŠ`{Zê$nH$… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 20)
Z ñ`mVm§ h[adV² gwI_² ({ZamoYbjU_² 13) ZmZmdmX{dZï>ofw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 6)
Z øÝ`mo dmJYremM² N®>{VJUdMgm_² (lrdëb^mï>H$_² 3) ZmÝ`… Šdm{n H$XmMZ (MVw:íbmoH$s 1)
637 638
ZmÝ`Wm Vw H$[aî`{V (AÝV:H$aUà~moY: 4) {ZË`§ lr_Wwam{Yn_² gwIH$a_² (_“bmMaU_² 6)
ZmÝ`Xod§ d«OoX² Z¡d (gmYZXr{nH$m 68) {ZË`H$_©H¥${Vd©am (gmYZXr{nH$m 22)
ZmÝ`m gmYZnÕ{V… (gmYZXr{nH$m 53) {Z`VmW©àXmZoZ (~mb~moY: 15)
Zm_aËZm{^Y{_X_² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 29) {Z`m_H$ B{V pñW{V: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 18)
Zm_m{Z M H¥$Vm{Z M (gmYZàH$aU_² 249) {ZaÝVamoX²J_`wVm: (Ob^oX: 13)
Zm_moÀMmaU_od dm (gmYZàH$aU_² 242) {ZéÕmZm§ Vw amoYm` ({ZamoYbjU_² 10)
ZmåZm§ N>ÝXmo OJË`gm¡ (gdm}.ñVmo. 5) {ZéÕ¡… gd©Xm JwUm… ({ZamoYbjU_² 9)
ZmåZm_² Aï>moÎma§ eV_² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 33) {ZamoY§ dU©`m{_ Vo ({ZamoYbjU_² 10)
Zm`_mË_m àdMZ¡: (gmYZXr{nH$m 57) {ZamoYnXdt JV… ({ZamoYbjU_² 10)
Zmam`Unamo _m`m_² (gmYZXr{nH$m 60) {ZamoYmX² dm Z Mm@Ý`Wm (nÄMnÚm{Z 3)
Zm{d^y©`mX² ^dm§íMoX² A{YYa{UVb_² (lrdëb^mï>H$_² 2) {ZXm}fnyU©JwUVm (~mb~moY: 13)
Zmd¡îUd¡… gh dgoV² (gmYZXr{nH$m 62) {Z^©`mo {Z:ñn¥hg² VV… (gmYZàH$aU_² 242)
ZmeH§$ Mmgwam½Zo: (lrdëb^mï>H$_² 5) {Zh}VwH$_² AXå^V… (gmYZàH$aU_² 243)
ZmeH$mo@Zw^do pñWV… (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 7) {Zd¥{Îm~«©÷~moYZ_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 2)
Zmf_o{V Z MmÝ`Wm (g§Ý`mg{ZU©`: 12) {ZdoXZ§ Vw ñ_V©ì`_² (ZdaËZ_² 2)
Zmñ`oÝXwamOmoX²JV (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 5) {Zdo{XVmË_m{^: H$Xm@nr{V (ZdaËZ_² 1)
Zmh§ doX¡[aVraUmV² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 5) {Zdo{X^ŠVgd©ñd_² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 27)
Zm@Ì ~mYH$ Bî`Vo (g§Ý`mg{ZU©`: 13) {Zdo{X{^: g_ß`£d ({gÕmÝVahñ`_² 5)
Zm@@doe… gd©Xm hao… (g§Ý`mg{ZU©`: 6) {ZîàË`yh§ _hmZ² ^moJ… (godm\$b_² 4)
{Z…gpÝX½Y§ H¥$îUVÎd_² (nÄMnÚm{Z 3) ZrMm JmZmonOr{dZ… (Ob^oX: 5)
{ZJ_à{VnmÚ_² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 1) Zram{OVnXmå~wO_² (gmYZXr{nH$m 2)
{ZJyT>öX`mo@ZÝ` (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 23) ZwJ¥hrVñ` Mo{eVw… (gmYZXr{nH$m 43)
{ZOXmgñ` gm¡^m½`_² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 2) Z¡H$mÝVo dmg Bî`Vo (^pŠVd{Y©Zr 10)
{ZOoÀN>mV: H$[aî`{V ({ddoH$Y¡`m©l`: 1) Z¡VÁkmZo ^«_: nwZ: (~mb~moY: 20)
{ZOoÀN>mV… H$[aî`{V (ZdaËZ_² 2) Z¡d Ë`mJ… gwImdh… (g§Ý`mg{ZU©`: 6)
{ZVå~VQ>gwÝXar_² (lr`_wZmï>H$_² 3) Z¡dmË_{Z Hw$Vmo@Ý`V… ({ZamoYbjU_² 6)
639 640
`mgml_mV² nVZ² _Ë`©: (gmYZXr{nH$m 70) n[a{Zð>m {ddY©Vo (gmYZàH$aU_² 240)
n n`©Q>oV² H¥$îUVËna… (gmYZàH$aU_² 249)
nÄMYm öX`o __ (_“bmMaU_² 5) níMmÎmmn: H$W§ VÌ (AÝV:H$aUà~moY: 7)
nR>{V gyagyVo gXm (lr`_wZmï>H$_² 9) níMmÎmmn{Zd¥Î`W©_² (g§Ý`mg{ZU©`: 1)
nR>Ë`Zw{XZ§ OZ: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 34) níMmÎmmnm` ZmÝ`Wm (g§Ý`mg{ZU©`: 16)
nR>Zr`§ à`ËZoZ (gmYZàH$aU_² 243) níMmÎmmnmo `Vmo ^doV² (AÝV:H$aUà~moY: 3)
nR>Zr`§ à`ËZoZ (gmYZàH$aU_² 253) nmH$godm§ haoa{n (gmYZXr{nH$m 64)
nR>oÀM {Z`_§ H¥$Ëdm (gmYZàH$aU_² 232) nmHo$ ñdr`mZ² gVrÏ`mªíM (gmYZXr{nH$m 65)
nVÀN>ãXm: àH$s{V©Vm… (Ob^oX: 9) nmÌ¡ì`©dhaoV² na¡… (gmYZXr{nH$m 65)
nVX_ÝXnyamo‚dbm (lr`_wZmï>H$_² 2 nmXgodm hao… H$m`m© (gmYZXr{nH$m 28)
n{VV_ñdY_} aV_² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 7) nmnmgŠVñ` XrZñ` (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 9)
n{VVmoXH$dV² VWm (Ob^oX: 20) nmn¡H${Zb`ofw M (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 2)
n{Vd«Vmn{V… na- (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 23) nm`mo_©bm§eË`mJoZ ({ZamoYbjU_² 18)
na§ nma§ ^dmå~wYo… (gmYZXr{nH$m 11) nmaån`©`wVm ^w{d (Ob^oX: 3)
na§ ~«÷ Vw H¥$îUmo {h ({gÕmÝV_wŠVmdbr 3) nmfÊS>àMwao bmoHo$ (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 1)
nanrS>m{Xgå^do (gmYZàH$aU_² 247) nmfpÊS>Ëd§ ^doV² Mm{n (g§Ý`mg{ZU©`: 16)
na_mZÝXê$no Vw ({gÕmÝV_wŠVmdbr 11) nmfÊS>r ñ`mÎmw H$mbV… (g§Ý`mg{ZU©`: 5)
nabmoH$íM VoZm`_² ({ejmíbmoH$s 3) nmfÊS>¡H$à`ËZofw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 6)
nam {g{Õ… ñd`§ ^doV² (gmYZXr{nH$m 40) {nV¥àd{V©VnW (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 12)
naml`oU _mojñVw (~mb~moY: 10) {nV¥d§emoX{Y{dYw… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 14)
n[aM`mª gXm Hw$`m©V² (gmYZàH$aU_² 227) nwÄOnr`yfd¥ï>r: (lrdëb^mï>H$_² 5)
n[aM`m©{d{Yh©ao… (gmYZXr{nH$m 21) nwÌo H¥$îUm{à`o a{V… ({ZamoYbjU_² 18)
n[aË`Á` {dew{ÕV… (gmYZXr{nH$m 26) nwamUo@{n {Zê${nVm (~mb~moY: 8)
n[aË`mJ… àeñ`Vo (g§Ý`mg{ZU©`: 7) nwéf: gd©g§e`mV² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 21)
n[aË`mJmo {dMm`©Vo (g§Ý`mg{ZU©`: 1) nwéfñ`m{deofoU (gmYZXr{nH$m 7)
n[aË`mJmo {dYr`Vm_² (g§Ý`mg{ZU©`: 21) nwîH$a§ ^yVê$n_² (lrdëb^mï>H$_² 6)
641 642
nwqï> H$m`oZ {ZíM`: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 9) nmoî`nmofUajUo ({ddoH$Y¡`m©l`: 12)
nw{ï>àdmh_`m©Xm (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 1) nmoî`m{VH«$_Uo M¡d ({ddoH$Y¡`m©l`: 12)
nw{ï>_mJ©pñWVmo `ñ_mV² (ZdaËZ_² 6) àH$Q> _moX nwînmå~wZm (lr`_wZmï>H$_² 1)
nw{ï>_mJm} {Zê${nV: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 8) àH$Q>JÊS>e¡bmoÝZVm (lr`_wZmï>H$_² 2)
nw{ï>añVr{V {ZíM`: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 2) àH$Q>_wpŠVH$mdmbwH$m (lr`_wZmï>H$_² 3)
nw{ï>añVr{V {ZíM`: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 4) àH$meZnam`U: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 8)
nw{ï>ñWñV¡Z© `wÁ`Vo (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 25) àH¥${V… àH¥$V§ Z{h (g§Ý`mg{ZU©`: 9)
nwï>m¡ Z¡d {dbå~`oV² (godm\$b_² 7) à{H«$`m Z {déÜ`Vo (gmYZàH$aU_² 225)
nwîQ>çm {d{_lm: gd©km: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 15) àMmagw{dMmaH$… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 12)
nw§wê$nÄM nwZñVXÝVJ©V_² (_“bmMaU_² 9) àU_m{_ _whþ_w©hþ: (_“bmMaU_² 1)
nyO`m ldUm{X{^… (^pŠVd{Y©Zr 2) à{VHy$bñ` dO©Z_² (nÄMíbmoH$s 4)
nyÁ`mo XrZmo X`mñnX… (gmYZXr{nH$m 35) à{VHy$bo J¥h§ Ë`OoV² (nÄMíbmoH$s 3)
nya`Z² Jmond¥ÝX¡: (_“bmMaU_² 8) à{VHy$bo J¥h§ Ë`OoV² (gmYZàH$aU_² 231)
ny[aVmeofgodH$… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 15) à{VjU{ZHw$ÄOñW (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 25)
nyU©… ßbmd`Vo OZmZ² ({ZamoYbjU_² 8) à{Vnjj`§H$a… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 26)
nyU©^mdoZ nyUm©Wm©… (nÄMnÚm{Z 4) à{V~ÝY{dZmeZo (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 6)
nyUm© ^JdXr`m `o (Ob^oX: 14) à{V~ÝYmX{n Šd{MV² (gmYZàH$aU_² 247)
nyUm©ZÝX… nyU©H$m_mo (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 19) àVrH$mamo `ÑÀN>mV: ({ddoH$Y¡`m©l`: 7)
nyUm©ZÝXmo h[añVñ_mV² (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 8) àVrË`m{n {d{eî`Vo ({gÕmÝV_wŠVmdbr 8)
nyd©^mÊS>m{XH§$ gd©_² (gmYZXr{nH$m 26) àË`jm gm Z gd}fm_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 8)
nyd©_wÎm__² B©[aV_² (gmYZàH$aU_² 250) àË`oH§$ gmYZ§ M¡VV² (~mb~moY: 16)
nyd©{dÕ§ n[aË`mÁ`_² (gmYZXr{nH$m 31) àW_o {deVo gXm (godm\$b_² 4)
nyd©g§ñH$maVñVÌ (gmYZàH$aU_² 217) àWmdË`ñ_mH$_² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 1)
nydm}ŠV¡d \${bî`{V ({gÕmÝV_wŠVmdbr 19) ànÄMmñ\w$aU§ ^doV² (gmYZXr{nH$m 42)
n¥WH²$eaU_mJm}nXoï>m (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 25) àn{Îm… ào_H$maU_² (gmYZXr{nH$m 14)
n¥îdm ^y_o[admoX²JVm… (Ob^oX: 10) ànÎ`mXoe_m{XV… (gmYZXr{nH$m 13)
643 644
ànÝZ… n[a^md`oV² (gmYZXr{nH$m 47) àmH¥$Vm… gH$bm Xodm: (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 8)
ànÝZm{YH¥$Vm ^doV² (gmYZXr{nH$m 30) àmH¥$VmZwH¥${Vì`mO (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 11)
à~bËdmX² B{V pñW{V: (g§Ý`mg{ZU©`: 17) àmUàoð>d«OmYrídadXZ{XÑ- (lrdëb^mï>H$_² 7)
à^w… gd©g_Wm} {h (MVw:íbmoH$s 2) àmUmZm`å` ZmgmnwQ>{Z{hVH$a_² (_“bmMaU_² 11)
à^¥{V_¥½`nmXmå~wO… (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 6) àmUmZ² {dÎm{__§ na_² (gmYZàH$aU_² 219)
à_mU^oXmX² {^ÝZmo {h (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 8) àmU¡… H$ÊR>JV¡a{n (gmYZàH$aU_² 254)
à_mXo Ëdmew {ZîH¥${V… (gmYZXr{nH$m 44) àmXw^yVoZ ^y_m¡ d«On{V MaUm_² (lrdëb^mï>H$_² 4)
àdú`må`{IbmKöV² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 4) àmXw^y©V§ MH$ma {h (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 3)
àdmh§ g¥ï>dmZ² h[a: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 9) àmXw^©yVmo ^dmZ² BË`Zw^d{ZJ_m- (lrdëb^mï>H$_² 8)
àdmhñWmZ² àdú`m{_ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 23) àmßV§ godoV {Z_©_ ({ddoH$Y¡`m©l`: 15)
àdmhñWmñVWm@nao (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 21) àmßZw`wa² Z¡d X¡dr- (lrdëb^mï>H$_² 2)
àdmhm{X{d^oXoZ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 15) àmW©Zm H$m`©_mÌo@{n ({ddoH$Y¡`m©l`: 14)
àdmhm^oX~wÕ`o ({gÕmÝV_wŠVmdbr 7) àmW©Zr`nXmå~wO… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 27)
àdmhoU {H«$`maVm: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 15) àm{W©Vo dm VV: qH$ ñ`mV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 2)
àdmhoU \$boZ M (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 1) àmÏ`©_² EVZ² __ à^mo (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 30)
àdmho@{n g_mJË` (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 25) àm{deX² JrVH$s{V©: (_“bmMaU_² 8)
àdmhmo@{n ì`dpñWV: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 3) àmdr{deV² ñd{à`o (_“bmMaU_² 9)
àd¥qÎm Mo{V d{U©Vm: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 24) {à`d¥ÝXmdZmMb… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 10)
àg§Jofw h[a¨ Ü`m`oV² (gmYZXr{nH$m 62) {à`d«OpñW{V: nw{ï> (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 26)
àgŠVm¡ øn_mZ`oV² (gmYZXr{nH$m 68) {à`lw{VnW… eídZ² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 16)
àgmXoZ ì`dpñWV_² (gmYZXr{nH$m 48) {à`g² VmÑedo{ï>V… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 21)
àgmXmo@{n ~{b… H$m`©… (gmYZXr{nH$m 34) {à`m Jmonr^Vw©… (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 1)
àg¥Vdm[anr`yf`wJ² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 6) {à`m{^[adgo{dVm_² (lr`_wZmï>H$_² 3)
àmH$Q>ç§ `V² H¥$V§ Vo VXwV {ZOH¥$Vo (lrdëb^mï>H$_² 4) {à`mo ^d{V godZmV² (lr`_wZmï>H$_² 6)
àmH$må`§ ñ`mV² V`m Obo ({gÕmÝV_wŠVmdbr 8) ào_nyË`m© ñ\w$aÕ_m©… (Ob^oX: 11)
àmH¥$VY_m©Zml`_² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 1) ào_`wŠVmñVWm ~wYm… (Ob^oX: 6)
645 646
ào_mЩÑJ²{dembmj… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 20) {~^«Ûmg: H$ZH$H${ne_² (_“bmMaU_² 8)
àoåUm {gX²Ü`{V ZmÝ`Wm (g§Ý`mg{ZU©`: 14) ~rO§ H$mé{UH$: à^w: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 5)
àoåUmonXoeldUmV² (gmYZXr{nH$m 14) ~rO§ VX² CÀ`Vo emóo (^pŠVd{Y©Zr 4)
àoåUmonXoe¡a{n (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 5) ~rOXmT>ç©àH$mañVw (^pŠVd{Y©Zr 2)
àm¡T>m{n Xw{hVm `ÛV² (AÝV:H$aUà~moY: 8) ~rO^mdo ÑT>o Vw ñ`mV² (^pŠVd{Y©Zr 1)
ßbm{dVmÝ`ag: na: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 28) ~w{Õ_mZmXa§ Vpñ_Z² (gmYZàH$aU_² 224)
\$ ~wX²Ü`¡ {H$pÄMV² g_mMaoV² (~mb~moY: 19)
\$b§ Mm@{n VWm VV… (Ob^oX: 20) ~«÷UrËW§ h[a_©V: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 10)
«\$b§ Mm@{n VWm ^doV² (g§Ý`mg{ZU©`: 10) ~«÷dmX{Zê$nH$: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 31)
\$b§ ËdÌ {Zê$ß`Vo (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 16) ~«÷{dîUw{edmñVV: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 10)
\$b§ ào_ M gmYZ_² (gmYZàH$aU_² 220) ~«÷gå~ÝYH$aUmV² ({gÕmÝVahñ`_² 2)
\$b§ dm ø{YH$mamo dm (godm\$b_² 2) ~«÷m ~«m÷UVm§ `mV: (~mb~moY: 10)
\$b_² EH$_² A~møV: (~mb~moY: 8) ~«÷mË_Ëdmd~moYZo ({gÕmÝV_wŠVmdbr 13)
~ ~«÷m{Xä`mo Z MmÝ`Wm ({gÕmÝV_wŠVmdbr 11)
~hm©nrS>§ ZQ>dadnw: (_“bmMaU_² 8) ~«÷móMmVH$m¡ ^mì`m¡ ({ddoH$Y¡`m©l`: 15)
~bmX² EVm¡ gXm _Vm¡ (godm\$b_² 5) ~«÷¡d VmÑe§ `ñ_mV² (~mb~moY: 12)
~{híMoV² àH$Q>… ñdmË_m (g§Ý`mg{ZU©`: 11) ^
~mY… Ho$Zm@ñ` gå^doV² (g§Ý`mg{ZU©`: 18 ^ŠVŠboemgh… gd© (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 22)
~mYH$mZm§ n[aË`mJ: (godm\$b_² 4) ^ŠV{MÝVm_{U… ^pŠV (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 9)
~mYZ§ dm harÀN>`m (ZdaËZ_² 7) ^ŠVÐmoho ^ŠË`^mdo ({ddoH$Y¡`m©l`: 11)
~mYe§H$m@{n ZmñË`Ì ({ZamoYbjU_² 14) ^ŠV{ÛQ²> ^ŠVgo{dV… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 14)
~mYgå^mdZm`m§ Vw (^pŠVd{Y©Zr 10) ^ŠVZoÌgwYmH$a… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 8)
~mbà~moYZmWm©` (~mb~moY: 1) ^ŠVaj¡H$Xj… lr (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 7)
~mbbrbm{XgwàrVmo (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 13) ^ŠVaËZnarjH$… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 7)
~møm§H$mÝ`mÝVam{U ñ`w… (gmYZXr{nH$m 38) ^ŠVdí`mo@{VgwÝXa… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 3)
{~ÝXwnmZ§ àH$s{V©V_² (Ob^oX: 18) ^ŠVd¥ÝXmZ² Z_oX² AM}V² (gmYZXr{nH$m 48)
647 648
^ŠVemoH$mnh… emÝV… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 6) ^ŠË`mMmamonXoï>m M (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 18)
^ŠVg§àm{W©VH$a: (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 21) ^JdÀN>móVËnam… (Ob^oX: 5)
^ŠVmkmZ{^XwÎm_… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 18) ^JdËH$m`©{gX²Y`o (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 15)
^pŠVH¥$Z² {Z{Iboï>X: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 12) ^JdË`od gVV_² ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 4)
^pŠVJå`mo ^`mnh… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 4) ^JdËñ_¥{V{dˆbm: (nÄMnÚm{Z 2)
^pŠV_mJ©-{dVmZm` (gmYZXr{nH$m 3) ^JdV²VmaVå`oZ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 20)
^pŠV_mJ©ñ` H$WZmV² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 2) ^JdÐyngodmW©_² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 12)
^pŠV_mJm©ãO_mV©ÊS>: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 9) ^JdX²Y_©gm_Ï`m©V² ({ZamoYbjU_² 15)
^pŠV_mJ}U `mo `OoV² (gmYZXr{nH$m 61) ^JdX²^OZ¡… H$m`m©… (gmYZXr{nH$m 46)
^pŠV_mJ} g_m{deoV² (gmYZàH$aU_² 224) ^JdmZ{n nw{ï>ñWmo (ZdaËZ_² 1)
^pŠV_mJ} gd©_mJ© (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 24) ^JdmZod {h \$b_² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 17)
^pŠV_mJ}@{n MoX² Xmof… (g§Ý`mg{ZU©`: 17) ^JdmZ² qH$ {dYmñ`{V ({ZamoYbjU_² 2)
^pŠV^©d{V Z¡{ð>H$s (gmYZXr{nH$m 40) ^JdmZ² X`{`î`{V ({ZamoYbjU_² 4)
^pŠVemómZwHy$ë`oZ (gmYZXr{nH$m 17) ^JdmZ² \$bê$nËdmV² (g§Ý`mg{ZU©`: 13)
^pŠVemómZwgmaoU (gmYZXr{nH$m 4) ^JdmZ² h[aarída… (gmYZXr{nH$m 6)
^pŠVg² VËà{Vnm{XH$m (gmYZàH$aU_² 220) ^JdmZmË_^m{dV… (gmYZXr{nH$m 54)
^ŠVo: empÝV-{daŠV`… (gmYZXr{nH$m 38) ^OZmZÝXbãY`o (gmYZXr{nH$m 53)
^ŠVoÀN>mnyaH$: gdm© (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 27) ^OZr`mo d«Om{Yn… (MVw:íbmoH$s 1)
^ŠVofw km{nVme`… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 23) ^OZr`mo d«Om{Yn… ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 1)
^ŠVoîdod§ h[a¨ gmjmV² (gmYZXr{nH$m 48) ^OZ² H¥$îU_dmßZw`mV² (gmYZàH$aU_² 254)
^ŠV¡íMm{VH«$_o H¥$Vo ({ddoH$Y¡`m©l`: 11) ^OZ² _wÀ`Vo OÝ_{^… (gmYZàH$aU_² 217)
^ŠVmo {ZpíMÝVVm§ d«OoV² (AÝV:H$aUà~moY: 11) ^OoV² {OkmgwamXamV² (gmYZXr{nH$m 10)
^ŠVm¡ kmZo {deofV… (g§Ý`mg{ZU©`: 1) ^OoV² {OkmgwamXamV² (gmYZàH$aU_² 227)
^ŠË`^mdo Vw VrañWmo ({gÕmÝV_wŠVmdbr 20) ^`o H$m_mÚnyaUo ({ddoH$Y¡`m©l`: 10)
^ŠË`m `m Ñí`Vo Šd{MV² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 7) ^V¥©Ëdo daU_² VWm (nÄMíbmoH$s 5)
^ŠË`mMmamonXoemW© (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 20) ^d{V Vo n`:nmZV: (lr`_wZmï>H$_² 6)
649 650
^d{V d¡ _wHw$ÝXo a{V: (lr`_wZmï>H$_² 9) {^ÝZm¡ `wŠË`m {h d¡{XH$: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 6)
^d{V gm¡»`_m_mojV: (lr`_wZmï>H$_² 8) ^wd§ ^wdZnmdZr_² (lr`_wZmï>H$_² 3)
^dVr{V lwVo_©V_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 5) ^w{d ^pŠVàMma¡H$ (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 22)
^{dî`W H$WÄMZ ({ejmíbmoH$s 1) ^yVXodËd_oVV² (lrdëb^mï>H$_² 5)
^m½`§ ghOgwÝXa: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 32) ^yVZmWmo{XVmgZ²- (lrdëb^mï>H$_² 2)
^maÛ¡JwÊ`_² AÝ`Wm (~mb~moY: 19) ^yXodmp½ZànyOH$… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 15)
^maÛ¡JwÊ`_² AÝ`Wm (gmYZXr{nH$m 15) ^yXodmZm§ g_M©Z_² (gmYZXr{nH$m 68)
^m`m©{XaZwHy$bíMoV² (gmYZàH$aU_² 231) ^y_m¡ `: gÝ_Zwî`mH¥${Va{VH$éUg² (lrdëb^mï>H$_² 1)
^m`m©XrZm§ VWm@Ý`ofm_² ({ddoH$Y¡`m©l`: 7) ^yåZ B©eñ` `moO`oV² ({ZamoYbjU_² 12)
^mdZm gmYZ§ `Ì (g§Ý`mg{ZU©`: 10) ^y{fV: ghOpñ_V: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 32)
^mdny[aV{dJ«h… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 16) ^oXmZ² {_lmg² {ÌYm nwZ: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 14)
^md_mkmVw_rï>o (lrdëb^mï>H$_² 3) ^moJ: {edoZ _mojñVw (~mb~moY: 14)
^mdñVÌm@ß`ñ_Xr`: ({ejmíbmoH$s 3) ^moJ_moj\$bo XmVw_² (~mb~moY: 13)
^mdm§ew^y{fVm _y{V©… (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 2) ^moJíM {edVg² VWm (~mb~moY: 17)
^mdmZ² qde{VYm {^ÝZmZ² (Ob^oX: 1) ^moJoß`oH§$ VWm na_² (godm\$b_² 4)
^mdr Z ^yVmo@ñË`{n (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 5) ^moJmo dm ñ`mÎmw ~mYH$… (godm\$b_² 2)
^mdoZ ñWo`_mXamV² ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 3) ^moOgodm»`dË_© (lrdëb^mï>H$_² 4)
^mdoZ¡Ho$ haoJw©UmZ² (Ob^oX: 15) ^«mÝVm `o Vo {ZgJ©{ÌXe[anwV`m (lrdëb^mï>H$_² 3)
^mdmo ^mdZ`m {gÕ… (g§Ý`mg{ZU©`: 8) _
^mì`§ {^ÝZ§ Vw X¡{hH$mV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 4) _H$aÝXOwfmo@{Ze_² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 30)
{^ÝZËd§ {ZË`Vm lwVo: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 7) _Ëdm {MÝVm§ ÐwV§ Ë`OoV² (ZdaËZ_² 8)
{^ÝZ_mJ©na§ _V_² ({gÕmÝVahñ`_² 7) _Ü`_m… ldUmoËgwH$m… (nÄMnÚm{Z 2)
{^ÝZm Ordm: àdm{hU: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 11) _Z{g _o gXm ñWr`Vm_² (lr`_wZmï>H$_² 5)
{^ÝZmEd Z g§e`: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 12) _Zñ`m{deVo {ZOo (gmYZàH$aU_² 240)
{^ÝZoÀN>mVmo@{n Z¡H$Ym (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 10) _ZwVo Z¡d bm¡{H$H$_² ({ejmíbmoH$s 2)
{^ÝZmo doXmÀM ^oXV: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 5) _ÝÌH$_©àH$maV… (nÄMnÚm{Z 5)
651 652
_ÝÌñ`m{n {dYmZV… (gmYZàH$aU_² 229) _mZgm a{Vd{O©Vm… (nÄMnÚm{Z 1)
_ÝÌoîdd«V`mo{Jfw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 5) _mZgr gm nam _Vm ({gÕmÝV_wŠVmdbr 1)
__ _Z: gwI§ ^md` (lr`_wZmï>H$_² 4 _mZmnojm§ {ddO©`oV² (gmYZàH$aU_² 241)
__ _m`m XwaË``m (gmYZXr{nH$m 51) _m_oH§$ eaU§ d«O (gmYZXr{nH$m 13)
__m@ñVw Vd gpÝZYm¡ (lr`_wZmï>H$_² 7) _m_od `o ànÚÝVo (gmYZXr{nH$m 51)
_`m JwßV§ {Zê${nV_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 21) _m`m_oVm§ VapÝV Vo (gmYZXr{nH$m 51)
_`m©X`m JwUkmñVo (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 16) _m`mdmXV_mo {Zañ` _Yw{^V² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 3)
_`m©Xm{n ì`dpñWVm (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 3) _m`mdmX{ZamH$Vm© (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 9)
_`m©Xm_mJ©{d{YZm ({gÕmÝV_wŠVmdbr 6) _m`mdmX{ZamgH¥$V² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 19)
_`m©XmñWñVw J“m`m_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 18) _m`mdmXm»`Vybmp½Z: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 31)
_`m©X¡H$à{V{ð>Vm… (Ob^oX: 12) _m`mdm{XH$arÝÐXn©XbZo- (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 5)
_hVm§ H¥$n`m `ÛV² ({ZamoYbjU_² 5) _m{`H§$ gJwU§ H$m`©_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 4)
_hVm§ H¥$n`m `mdV² ({ZamoYbjU_² 4) _mJ©ÜdmÝVmÝYVwë`m {ZJ_nWJV: (lrdëb^mï>H$_² 2)
_hVm§ g_`mo _mZ_² (gmYZXr{nH$m 55) _mJ}@pñ_Z² _wad¡[aU… (gmYZàH$aU_² 217)
_hmH$mé{UH$mo {d^w: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 10) _mJ}@pñ_Z² gwVam_{n (gmYZàH$aU_² 226)
_hmZw^mdm: àm`oU (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 19) _mJ£H$Ëdo@{n MoX³Ë`m¡ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 6)
_hmÝVmo@Ì hao… {à`m… (gmYZXr{nH$m 55) _mJm}@`§ gd©_mJm©Um_² (gmYZàH$aU_² 222)
_hmn{VVnmdZ… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 17) _mhmËå`§ g_^yX² ^w{d (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 2)
_hmnwéf{dJ«h… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 18) _mhmËå`kmZnydm} {h (gmYZXr{nH$m 8)
_hmnwéfgË»`m{V: (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 18) _mhmËå`kmnZm`¡d (gmYZXr{nH$m 9)
_hm_IH$a… à^w… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 16) _mhmËå`g§`wVm Z¥Um_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 6)
_hmbú_rJ^©aËZ_² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 9) _wHw$ÝXa{Vd{Õ©Zr (lr`_wZmï>H$_² 2)
_hmgwa{VañH$Vm© (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 8) _w»`o Zï>o N>boZ Vw (gmYZàH$aU_² 223)
_hoÝÐ_X{^V²{à`… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 11) _w½Y_moh{ZdmaH$… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 24)
_hmoÁdbM[aÌdmZ² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 14) _w½Ypñ_V_wImå~wO… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 19)
_hmoXmaM[aÌdmZ² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 11) _w_wjwd£ eaU_h§ ànÚo (gmYZXr{nH$m 12)
653 654
_wa[anwíM gÝVwî`{V (lr`_wZmï>H$_² 9) `kmñVrWm©{Z M nwZ… (gmYZàH$aU_² 248)
_wa[anmo: {à`å^mdwH$m (lr`_wZmï>H$_² 5) `V: H¥$îU~{h_w©Im: (nÄMíbmoH$s 4)
_wa[anm¡ _wHw$ÝX{à`o (lr`_wZmï>H$_² 7) `Vo: n`©Q>Z§ da_² (gmYZàH$aU_² 246)
_wam[anXn§H$O (lr`_wZmï>H$_² 1) `Vmo {dîUwnamL²_wIm… (gmYZàH$aU_² 231)
_whÿV©K{Q>H$mbdm… (gmYZXr{nH$m 46) `pËH$pÄMV² {g{Õ-gå^d… (gmYZXr{nH$m 72)
_y{Vª H¥$Ëdm hao… Šd{MV² (gmYZàH$aU_² 227) `Îmw níMmX² AnrËW_² (lrdëb^mï>H$_² 7)
_yYm©gŠV nXmå~wO… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 15) `V² nañ_¡ {ZdoXZ_² (gmYZXr{nH$m 59)
_ybV: H$m j{Va² ^doV² (AÝV:H$aUà~moY: 2) `ËnmXmå~wOaoUd: (_“bmMaU_² 1)
_yboÀN>mV: \$b§ bmoHo$ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 10) `Ì nyOmàdmh… ñ`mV² (gmYZXr{nH$m 36)
_¥Vag^aoUm{V^[aVm (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 1) `Ì nyOmàdmh… ñ`mV² (gmYZàH$aU_² 255)
_¥Xm nyOm§J_od VV² (gmYZàH$aU_² 244) `V² VV² ewÕ§ gmH¥${V ñVm¡{_ (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 1)
_mojñVw gwb^mo {dîUmo: (~mb~moY: 17) `V² àmXw^m©d_mßZmoË`w{MVVa{_X_² (lrdëb^mï>H$_² 7)
_mojo MËdm[a emóm{U (~mb~moY: 5) `V² gwI§ g_^yV² VZ² _o ({ZamoYbjU_² 2)
_moMH$… gd©Wm `V… (gmYZàH$aU_² 222) `Wm {MÎm§ Z Xwî`{V (^pŠVd{Y©Zr 8)
_moX_m`mË`h{Z©e_² ({ZamoYbjU_² 11) `Wm {MÎm§ Z Xwî`{V (gmYZXr{nH$m 37)
_moh§ _mJm: H$WÄMZ (AÝV:H$aUà~moY: 10) `Wm Ob§ VWm gd©_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 9)
_mo{hVmgwa_mZwf: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 11) `Wm VWm ewH$mXrZm_² ({ZamoYbjU_² 6)
åboÀN>mH«$mÝVofw Xoeofw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 2) `Wm VÛV² nw{ï>_mJ} (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 7)
` `Wm Xwï>¡: ñdH$_©{^: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 20)
` EVV² g_Yr`rV (^pŠVd{Y©Zr 11) `Wm Xodr VWm H¥$îU: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 9)
`… nR>oV² H¥$îUgpÝZYm¡ (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 11) `Wm ^pŠV… àd¥Õm ñ`mV² (^pŠVd{Y©Zr 1)
`… nR>oV² g h[a¨ b^oV² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 28) `Wm `Wm h[a… H¥$îUmo (gmYZàH$aU_² 240)
`ÀM Xw…I§ `emoXm`m: ({ZamoYbjU_² 1) `Wm dm VËËd{ZYm©a: (godm\$b_² 3)
`ÀMm{V{à`_mË_Z… (gmYZàH$aU_² 236) `Wm eŠVm VWm ~¥hV² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 9)
`k^moŠVm `kH$Vm© (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 30) `Wm {gÕ`oV² VWmMaoV² (gmYZàH$aU_² 235)
`km{XldUmZ² _V_² (g§Ý`mg{ZU©`: 15) `Wm gwÝXaVm§ `m{V (gmYZàH$aU_² 230)
655 656
`Wm {h ñH$ÝYemImZm_² (gmYZXr{nH$m 21) `ñ_mX² AmZÝXX§ lrd«OOZ{ZM`o (lrdëb^mï>H$_² 5)
`WmH$WpÄMV² H$m`m©{U ({ddoH$Y¡`m©l`: 16) `pñ_Z² nmV^`§ ZmpñV (gmYZàH$aU_² 222)
`WmbãYmonMmaH¡$… (gmYZàH$aU_² 229) `ñ` dm ^JdËH$m`©_² ({ZamoYbjU_² 19)
`X§{K«ZI_ÊS>b- (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 6) `ñ`m`_ZwJ¥†m{V (gmYZXr{nH$m 54)
`XZwJ«hVmo OÝVw: (_“bmMaU_² 2) `ñ`m@@gpŠVÑ©T>m ^doV² (^pŠVd{Y©Zr 9)
`Xm ~{h_w©Im: `y`_² ({ejmíbmoH$s 1) `mJmXm¡ ^pŠV_mJ£H$ (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 19)
`Xm `ñ`o{V dMZmV² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 5) `mÌmY_m}@{n {gÜ`{V (gmYZXr{nH$m 72)
`Xm ñnï>§ Z Ñí`Vo ({ZamoYbjU_² 19) `mÑem: VmÑem… àmoŠVm: (Ob^oX: 11)
`Xm ñ`mX² ì`gZ§ H¥$îUo (^pŠVd{Y©Zr 5) `mÑer godZm àmoŠVm (godm\$b_² 1)
`{X Z h[a_mJ} n[aM`… (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 4) `md‚mrd§ Vñ` Zmemo (^pŠVd{Y©Zr 9)
`{X {ZË`§ M bm¡{H$H$_² (gmYZXr{nH$m 25) `mdÝVmo{h Obo _Vm… (Ob^oX: 2)
`{X lrJmoHw$bmYremo (MVw:íbmoH$s 3) `m@{n níMmV² _YwdZo (AÝV:H$aUà~moY: 6)
`{X ñ`mV² gmo{n lr- (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 4) `wî_mZ² B{V _{V_©_ ({ejmíbmoH$s 2)
`XrjUgwYm{Z{Y… (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 7) `o Vw àmoŠVm haoJw©Um… (Ob^oX: 9)
`X²`X² Bï>V_§ bmoHo$ (gmYZàH$aU_² 236) `o {ZéÕmg² VEdmÌ ({ZamoYbjU_² 11)
`X²`Z² _Zñ`{^Ü`m`oV² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 29) `oZ ñ`mZ² {Zd¥©{VpíMÎmo (gmYZàH$aU_² 236)
`Úß`od§ {h Jmh©ñÏ`_² (gmYZXr{nH$m 71) `¡: H¥$îUgmËH¥$VàmU¡: (ZdaËZ_² 4)
`ÝZm_mH$m}X`mV² nmn (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 1) `mo XmamJmanwÌmßVmZ² (gmYZàH$aU_² 219)
`_mX`ñVw H$V©ì`m: (~mb~moY: 9) `mo ~«÷mU§ {dXYm{V nyd©_² (gmYZXr{nH$m 12)
`_mo@{n ^{JZrgwVmZ² (lr`_wZmï>H$_² 6) `mo _X²^ŠV BVraUmV² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 4)
``m "gdm©Ë_^mdm'»`m (gmYZXr{nH$m 40) `mo d¡ doXm§íM à{hUmo{V Vñ_¡ (gmYZXr{nH$m 12)
``m MaUnÙOm (lr`_wZmï>H$_² 5) `moJÜ`mZm{Xg§`wŠVm: (Ob^oX: 8)
`e:nr`yfbhar (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 28) `mo@dVrUm} hþVmeZ… (gmYZXr{nH$m 3)
`emoXmoËg§Jb{bV_² (gmYZXr{nH$m 2) a
`ñ_mV² gmÜdr ñd^md§ àH$Q>`{V dYy: (lrdëb^mï>H$_² 3) ajUr`o VWm@l`: ({ddoH$Y¡`m©l`: 1)
`ñ_mXpñ_Z² pñWVmo `pËH$_{n H$W_{n(lrdëb^mï>H$_² 4) a{Vamgmo `Wm ^doV² (gmYZXr{nH$m 56)
657 658
aÝY«mZ² doUmoaYagwY`m (_“bmMaU_² 8) brbm_¥VagmÐm©Ðr (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 29)
a{hVñ` {deofV… (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 9) brbmag_hmoX{Y… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 5)
amJ… ñ`mX² ZÝXZÝXZo (gmYZXr{nH$m 42) brbmaggwny[aV: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 25)
amJmkmZm{X^mdmZm_² (Ob^oX: 19) brbmg¥{ï>aZwÎm_m (gmYZXr{nH$m 52)
amJm{Vgå_mohZ… (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 3) bmoH$dV² MoV² pñW{V_} ñ`mV² (AÝV:H$aUà~moY: 9)
amOX²`kmondrV§ n[aVZwdgZ_² (_“bmMaU_² 11) bmoH$doXJwU¡{_©l (Ob^oX: 15)
amOrdbmoMZmo amg (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 5) bmoH$doX{Zê${nVm… ({gÕmÝVahñ`_² 3)
amYmdëb^god`m VXw{MV- (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 5) bmoH$mWu MoX² ^OoV² H¥$îU_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 16)
amgbrb¡H$VmËn`©… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 17) bmoHo$ ñdmñÏ`§ VWm doXo (ZdaËZ_² 6)
épŠ_Ura_U… lremo (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 7) bmoHo$@{n `V² à^w^wªŠVo (~mb~moY: 14)
é{MñVofm§ Z Hw$Ì{MV² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 22) bmoH$mo Zí`{V gd©Wm ({gÕmÝV_wŠVmdbr 17)
ê$n§ VV² {ÌV`mË_H§$ na_{^- (_“bmMaU_² 9) bm¡{H$H$à^wdV² H¥$îUmo (AÝV:H$aUà~moY: 7)
ê$nV… \$bVíM¡d (Ob^oX: 21) bm¡{H$H$m F${f{^: àmoŠVm: (~mb~moY: 3)
aoUd… H$m_YoZd… (gmYZXr{nH$m 1) bm¡{H$H$m§ñVw àdú`m{_ (~mb~moY: 4)
amofÑŠnmVgåßbwï> (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 14) bm¡{H$Ho$ naV: ñdV: (~mb~moY: 5)
b bm¡{H$H¡$d£{XH¡$a{n (MVw:íbmoH$s 3)
bú_rghòbrbm{^: (_“bmMaU_² 4) bm¡{H$H¡${hH$XmZH¥$V² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 23)
bãÜdmZwJ«h_mMm`m©V² (gmYZXr{nH$m 24) d
b^Vo gwÑT>m§ ^pŠV_² (^pŠVd{Y©Zr 7) dú`m{_ gd©gÝXohm (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 2)
bä`Vo daU§ {hËdm (gmYZXr{nH$m 57) dŠVm ^ŠVnam`U… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 20)
bm^nyOmW©`ËZofw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 4) dŠVm ñd`_^yX² h[a… (gmYZàH$aU_² 221)
qbJoZ M JwUoZ M (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 13) dMgm doX_mJm} {h (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 9)
brbmH$Vm© ah…{à`: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 26) dX{V dëb^: lrhao: (lr`_wZmï>H$_² 9)
brbmjrampãYem{`Z_² (_“bmMaU_² 4) dXpX²^aod§ gVV_² (ZdaËZ_² 9)
brbmYm_m{Z g§ñ_aoV² (gmYZXr{nH$m 28) dXm{_ gw{d{ZpíMV_² (~mb~moY: 1)
brbmàdoemo@nrï>íM (gmYZXr{nH$m 43) dÝXZ§ MaUmå^moOo (gmYZXr{nH$m 29)
659 660
dÝXo lrZÝXZÝXZ_² (gmYZXr{nH$m 2) dm_m§egå^dmZmÝVw (gmYZXr{nH$m 53)
dÝXo@Ym}Ý_r{bVmj§ _¥J_X{VbH$_² (_“bmMaU_² 11) {dH$bËd§ VWm@ñdmñÏ`_² (g§Ý`mg{ZU©`: 9)
dañVwî`{V ZmÝ`Wm (AÝV:H$aUà~moY: 9) {dH$gpÝV öXãOm{Z (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 1)
dam“öX`¡… H${b: (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 6) {d{jßV_Zgmo ^«mÝVm: (gmYZàH$aU_² 213)
dU©Y_}U XwîH$a_² (gmYZXr{nH$m 71) {djonmX² AWdm eŠË`m (gmYZàH$aU_² 247)
dU©Zr`m… gXm JwUm… ({ZamoYbjU_² 16) {dpŠbÝZ_Zgmo `o Vw (nÄMnÚm{Z 2)
dU©`pÝV {dMjUm… (Ob^oX: 17) {dQ²R>boe§ gwHo$e_² (_“bmMaU_² 11)
dU©`pÝV g_wÐmñVo (Ob^oX: 16) {dÛmZ² ñ_mVm©p½ZYmaU_² (gmYZXr{nH$m 70)
dUm©l_dVm§ Y_} (gmYZàH$aU_² 223) {dY_m©V² M {ZdV©Z_² (gmYZàH$aU_² 238)
dV©_mZñ` ~mYH$m… (g§Ý`mg{ZU©`: 9) {dYm` ñWr`Vm§ gwI_² (ZdaËZ_² 7)
dfm©{lVmÝ`wËgdm{Z (gmYZXr{nH$m 32) {dYmñ`Ë`{Ib§ {h Z: ({ejmíbmoH$s 4)
df}U doXmopŠV{^… (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 5) {d{YZm {Z`_oZ M (gmYZXr{nH$m 29)
dëb^ñ` {hV§ dM: (AÝV:H$aUà~moY: 10) {d{YhrZ§ àHw$d©Vo (gmYZàH$aU_² 213)
dëb^rH¥$V_mZd: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 10) {dZm JX²JXH$ÊR>oZ (gmYZXr{nH$m 50)
dëb^oZ {d{ZpíMV_² (g§Ý`mg{ZU©`: 22) {dZm Z¥Ë`oZ JmZoZ (gmYZXr{nH$m 50)
dñVwV: H$îUEd (lrdëb^mï>H$_² 8) {dZm ^pŠV… H$W§ ^doV² (gmYZXr{nH$m 49)
dñVwVmo Xmofd{O©V_² (AÝV:H$aUà~moY: 1) {dZm ^ŠVàg§JoZ (gmYZXr{nH$m 49)
dñVwZ: pñW{Vg§hmam¡ (~mb~moY: 12) {d{Z`moJ… g_ñVoï> (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 3)
dóàjmbZm{X{^… (gmYZàH$aU_² 237) {d{Z`moJo@{n gm Ë`mÁ`m (ZdaËZ_² 5)
dó¡: Am^aU¡a{n (gmYZàH$aU_² 230) {d{Z`moJmo ^pŠV`moJ- (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 6)
d{•dV² à{deoX² `{X (g§Ý`mg{ZU©`: 11) {dàXm[aÐçXmdmp½Z… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 15)
dmŠn{Va² {d~wYoída… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 19) {dàm Jmdmo hao^©ŠVm… (gmYZXr{nH$m 35)
dmŠgwYmH¥$ï>^ŠVmÝV… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 21) {dà¡ì`©döV§ VrW©_² (gmYZXr{nH$m 67)
dmMm M n[aH$sV©`oV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 13) {d_wŠV: gd©bmoH$V: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 15)
dmÊ`m `Xm VXm ñdmñ`_² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 3) {dahmZw^dmWª Vw (g§Ý`mg{ZU©`: 7)
dm{XZmo ~hþYm OJw: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 4) {dahmZw^d¡H$mW© (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 18)
661 662
{damJmo {df`o pñWa… ({ZamoYbjU_² 15) d¥{Õj``wVm ^w{d (Ob^oX: 13)
{déÕH$aU§ ZmpñV (gmYZàH$aU_² 225) d¥{Õj`{dd{O©Vm… (Ob^oX: 11)
{déÕmMmaVËnam… (gmYZàH$aU_² 212) d¥ÝXmaÊ`§ ñdnXa_U_² (_“bmMaU_² 8)
{dbg{V {dZm dëb^da_² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 4) d¥ÝXmdZo JmoHw$bo dm ({ZamoYbjU_² 3)
{dbmgJ_ZmoëbgV² (lr`_wZmï>H$_² 2) doXÌ`r{eamo^mJ (gmYZXr{nH$m 4)
{ddoH$… gmYZ§ _V_² (godm\$b_² 3) doXñ` {dÚ_mZËdmV² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 3)
{ddoH$Y¡`©^ŠË`m{X (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 9) doXmX² AmÚm `V: pñWVm: (~mb~moY: 4)
{ddoH$Y¡`} gVV_² ({ddoH$Y¡`m©l`: 1) doXo M n[a{Z{ð>Vm_² (gmYZXr{nH$m 54)
{ddoH$ñVw h[a: gd©_² ({ddoH$Y¡`m©l`: 1) doXmoŠV§ d¡{XHo$@{n M (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 10)
{ddoH$mo@`§ g_m»`mVmo ({ddoH$Y¡`m©l`: 5) doeÝVm… n[aH$s{V©Vm… (Ob^oX: 7)
{d{eï>ê$n§ doXmW©… (gmYZàH$aU_² 220) doí`m{Xg{hVm _Îmm: (Ob^oX: 4
{dewÕ_WwamVQ>o (lr`_wZmï>H$_² 4) dof… gmo@Ì Z MmÝ`Wm (g§Ý`mg{ZU©`: 7)
{deofVíMoX² Amkm ñ`mV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 3) d¡O`ÝVrÄM _mbm_² (_“bmMaU_² 8)
{deofoU n¥WH²$-n¥WH²$ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 1) d¡{XH$Ëd§ bm¡{H$H$Ëd_² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 20)
{df`mH«$mÝVXohmZm_² (g§Ý`mg{ZU©`: 6) d¡am½`§ n[aVmof§ M (gmYZàH$aU_² 233)
{dîUwZo{V {d{ZíM`: (~mb~moY: 14) d¡bjÊ`mZw^y{VH¥$V² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 24)
{dîUmo: H$m`m©{U H$ma`oV² (nÄMíbmoH$s 3) d¡ídXod§ M X¡dH$_² (gmYZXr{nH$m 33)
{dg¥ï>mZm§ VVmo@Ý`ofm_² (gmYZXr{nH$m 53) d¡ídXodH$XodmMm© (gmYZXr{nH$m 20)
{dñ_`mñnX{dJ«h… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 22) d¡ídmZamo dëb^m»`… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 12)
{dñ_¥VmÝ`mo d«O{à`: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 26) d¡îUdËd§ {h ghO_² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 21)
{dhmamZ² Hw$dm©Um (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 1) d¡îUdmMmaVËna… (gmYZXr{nH$m 24)
{d{hVmÀM \$bmV² VX² {h ({gÕmÝV_wŠVmdbr 8) d¡îUdmo@{YH¥$VñVV… (gmYZXr{nH$m 73)
d¥V§ `ÀMmË_Z… {à`_² (gmYZXr{nH$m 59) ì`dhma: à{gX²Ü`{V ({gÕmÝVahñ`_² 7)
d¥V§ g§d¥UwVo lwVo… (gmYZXr{nH$m 57) ì`gZ§ M `Xm ^doV² (^pŠVd{Y©Zr 3)
d¥Î`Wª Z¡d `wÄOrV (gmYZàH$aU_² 254) ì`md¥Îmmo@{n ham¡ {MÎm_² (^pŠVd{Y©Zr 3)
d¥Wmbmn{H«$`mÜ`mZ_² (gmYZàH$aU_² 235) ì`mg… g_m{YZm gd©_² (gmYZàH$aU_² 221)
663 664
d«On{Va{VZ}{V {Z{Ib¡… (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 4) em¡MmMma{dhrZñ` (gmYZXr{nH$m 19)
d«On{V{dhmampãYfw gXm (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 1) í`m_§ M VÛ§eOmZ² (_“bmMaU_² 7)
d«Om{Yn{V[apÝXam- (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 6) lÕm X¡dmË_gånX… (gmYZXr{nH$m 39
d«Ooídaàr{VH$Vm© (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 12) lÕm{dewÕ~w{Õa² `: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 34)
d«V§ V{ÛîUwnÄMH$_² (gmYZXr{nH$m 31) ldU§ H$sV©Z§ ñnï>_² ({ZamoYbjU_² 18)
d«mË`àm`m… ñdVmo Xwï>m: (gmYZàH$aU_² 214) ldU§ JwUH$_©Um_² (gmYZXr{nH$m 9
e ldUm{X VV: àoåUm (~mb~moY: 17)
e§IMH«$m{XH§$ Ym`©_² (gmYZàH$aU_² 244) ldUm{Xnamo {ZË`_² (gmYZXr{nH$m 26)
eŠVm¡ Ûmd{n `Ú{n (~mb~moY: 13) ldUm{Xà{gX²Ü`W©_² (g§Ý`mg{ZU©`: 3)
e_mo X_ñVn… em¡M_² (gmYZXr{nH$m 39) ldUmXm¡ `VoV² gXm (^pŠVd{Y©Zr 3)
eaU§ ^md`oX² h[a_² ({ddoH$Y¡`m©l`: 16) ldUmÚ¡… à{VkmV… (gmYZXr{nH$m 5)
eaUñWg_wÕma_² (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 10) ldUmÚ¡… ^OoX² Ed_² (gmYZXr{nH$m 37)
eaUmÜdàXe©H$… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 27) lmÕm{Z MmoÎm_mÝ`od (gmYZXr{nH$m 33)
emn§ Xmn`{V Šd{MV² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 18) lmdUñ`m@_bo njo ({gÕmÝVahñ`_² 1)
emó§ {H$pÄMX² CXr[aV_² (~mb~moY: 11) lrH¥$îU§ ny`oX² ^ŠË`m (gmYZàH$aU_² 229)
emó§ ewÕËdhoVdo (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 19) lrH¥$îU… eaU§ __ (ZdaËZ_² 9)
emómUm_² Cn`moJmo@Ì (gmYZXr{nH$m 9) lrH¥$îUkmZXmo Jwé… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 13)
{ejZ² ^ŠË`m VXwËW`m (gmYZXr{nH$m 60) lrH¥$îUag{d{jßV- (nÄMnÚm{Z 1)
{ed{dapÄMXodñVwVo (lr`_wZmï>H$_² 4) lrH¥$îUeaU§ OZ… (gmYZXr{nH$m 24)
erK«_od Y«wd§ \$b_² (gmYZàH$aU_² 218) lrH¥$îUhmX©{dV² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 25)
ewH$_`yah§gm{X{^: (lr`_wZmï>H$_² 3) lrH¥$îUmZwJ¥hrV¡H$ (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 27)
ewÕm: àoåUm@{VXwb©^m: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 16) lrH¥$îUmñ`§ H¥$nm{Z{Y: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 7)
ewX²Ü`ewÕr ñdd¡îUd¡… (gmYZXr{nH$m 64) lrH¥$îUmñ`§ XodVm M (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 5)
eof^mJ§ VZm¡ Z`oV² ({ZamoYbjU_² 18) lrJmoHw$bH¥$Vmdmg… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 10)
eof_ñ` à_mÝVa_² (gmYZXr{nH$m 3) lrJmoHw$boÝXw§ {d^w_² (_“bmMaU_² 6)
eofì`mgmp½Z_méVm… (Ob^oX: 14) lrJmonmb_Zw§ l`oV² (gmYZXr{nH$m 58)
665 666
lrJmonmb_hm_Zmo… (gmYZXr{nH$m 56) lr_mZ² dëb^ZÝXZ… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 4)
lrJmonrZmW_ml`o (_“bmMaU_² 10) lra§Jo d|H$Q>o VWm (gmYZàH$aU_² 255)
lrJmodY©ZZmWnmX`wJb_² (_“bmMaU_² 6) lra§Jo d«O_ÊS>bo (gmYZXr{nH$m 36)
lr~mbH¥$îU§ ^Oo (_“bmMaU_² 6) lrdëb^à{V{Z{Y_² (_“bmMaU_² 10)
lr^mJdVJyT>mW©- (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 8) lrdëb^m{^YmZñVZmoVw (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 2)
lr^mJdVVÎdk_² (gmYZXr{nH$m 10) lrdëbdremÝVa… (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 3)
lr^mJdVVÎdk_² (gmYZàH$aU_² 227) lr{dÆ>b… H¥$nm{gÝYwa (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 3)
lr^mJdVVËna… (gmYZXr{nH$m 37) lr{dÆ>bnXmå~wO_² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 28)
lr^mJdVËna: ({gÕmÝV_wŠVmdbr 18) lr{dÆ>bnXmå^moO (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 30)
lr^mJdVnr`yf (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 16) lr{dQ²R>boe§ _wXm (_“bmMaU_² 6)
lr^mJdVà{VnX_{Uda- (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 2) lrhþVmeo{V _Ý`o (lrdëb^mï>H$_² 4)
lr^mJdV^md{dV² (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 11) lw{Vñ_¥{V{eamoaËZ (gmYZXr{nH$m 2)
lr^mJdV_mXamV² (gmYZàH$aU_² 232) lmoVì`… H$s{V©Vì`íM (gmYZXr{nH$m 6)
lr^mJdV_mXamV² (gmYZàH$aU_² 243) f
lr^mJdV_mJ}U (gmYZàH$aU_² 215) fpS²^a² {damOVo `mo@gm¡ (_“bmMaU_² 5)
lr^mJdV_² AmXamV² (gmYZàH$aU_² 253) fpS²^: gånÚVo Y_©: (gmYZàH$aU_² 214)
lr^mJdVemóoU (gmYZXr{nH$m 49) fpS²dYm eaUmJ{V… (nÄMíbmoH$s 5)
lr_XmMm`©gå_V… (gmYZXr{nH$m 17) g
lr_X²JmoHw$bZmWg“_gwYm- (lrñ\w $ aËH¥ $ îUào _ m_¥ V ñVmo Ì _² 3) g H$WpÄMV² V[aî`{V (gmYZàH$aU_² 215)
lr_X²X²dmadVreJmoHw$bn{V- (_“bmMaU_² 6) g MoV² Ë`ŠVw§ Z eŠ`Vo (nÄMíbmoH$s 2)
lr_X²~mbH$H¥$îUJmoHw$bnVr (_“bmMaU_² 7) g VXoH$_Zm {g{Õ_² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 34)
lr_X²^mJdVm»`Xwb©^gwYm- (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 5) g XyañWmo `Wm VWm ({gÕmÝV_wŠVmdbr 14)
lr_X²dëb^'Zm_Yo`gÑemo (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 5) g _mJ©{ÛV`o àmoŠVmo (g§Ý`mg{ZU©`: 1)
lr_X²dëb^ZÝXZ_² (_“bmMaU_² 2) g `Wm{d^©doX² ^w{d (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 17)
lr_X²dëb^{dQ²R>bm¡ {J[aYa_² (_“bmMaU_² 7) g lrdëb^^mZwéëbg{V `… (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 3)
lr_X²d¥ÝXmdZoÝXwàH${Q>Va{gH$m (lrdëb^mï>H$_² 1) g gpX²^: gh H$V©ì`: (nÄMíbmoH$s 2)
lr_Ý_Ý_W_mohZ§ ZQ>da_² (_“bmMaU_² 6)
667 668
g§H$ënmX{n VÌ {h ({ZamoYbjU_² 17) g Ohm{V _qV bmoHo$ (gmYZXr{nH$m 54)
g§J: gdm©Ë_Zm Ë`mÁ`: (nÄMíbmoH$s 2) gËnr‹S>mì`J«bmoHo$fw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 2)
g§Jm{XJwUXmofmä`m_² (Ob^oX: 13) gË`nam`U… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 16)
g§Jmo ^d{V ZmÝ`Wm (g§Ý`mg{ZU©`: 5) gË`à{Vk: {ÌJwUm (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 30)
g§J«h… lw{Vgå_V… (gmYZXr{nH$m 55) gË`bmoHo$ pñW{Vkm©ZmV² (g§Ý`mg{ZU©`: 10)
g§`moJOm… ñne©OmíM ({gÕmÝVahñ`_² 3) gË`g§H$ënVmo {dîUw… (AÝV:H$aUà~moY: 4)
g§píbï>mdw^`m¡ ~^m¡ ag_`: (_“bmMaU_² 9 gËgw nmnmZwd{V©fw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 4)
g§gma§ à{OhmgV… (gmYZXr{nH$m 7) gXm H¥$îUH$Wm{à`… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 25)
g§gma{dahŠboem¡ ({ZamoYbjU_² 13) gXm nyÁ`m hao… {à`m… (gmYZXr{nH$m 35)
g§gmamdoeXwï>mZm_² ({ZamoYbjU_² 12) gXm àgÝZdXZ: (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 19
g§gmamgpŠVaÝ`Wm (gmYZXr{nH$m 46) gXmMmamo@ñ` g§l`mV² (gmYZXr{nH$m 23)
g§gmar `ñVw ^OVo ({gÕmÝV_wŠVmdbr 14) gXmZÝXna¡a² Jo`m… ({ZamoYbjU_² 9)
g§gmao Z ^doV² VXm (gmYZàH$aU_² 217) gXm gdm©Ë_Zm goì`: ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s)
g§gmamoËn{ÎmhoVd… (Ob^oX: 4) gXm gdm©Ë_^mdoZ ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s)
gEd Z… na§ _mZ_² (gmYZXr{nH$m 3) gÒwamo… H¥$n`m {dZm (gmYZXr{nH$m 49)
gEdmVrË` H${bOmZ² (gmYZXr{nH$m 61) gÐynmo {hVH¥$V² gVm_² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 12)
gH$bJmÌO¡: g§J_: (lr`_wZmï>H$_² 8) gÝV… g§Jñ` ^ofO_² (nÄMíbmoH$s 2)
gH$bJmonJmonrd¥Vo (lr`_wZmï>H$_² 4) gÝVwîQ>çm{n M {gÜ`{V (gmYZXr{nH$m 41)
gH$bJmo{nH$mg§J_ (lr`_wZmï>H$_² 8) gpÝX½YY_©godm{n (gmYZXr{nH$m 69
gH$b{g{ÕXm godVm_² (lr`_wZmï>H$_² 5) gÝXohÀN>oXX{jU… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 25)
gH$b{g{ÕhoVw§ _wXm (lr`_wZmï>H$_² 1) gÝXohdmaH$mñVÌ (Ob^oX: 6)
gŠV: n{VVnmdZ: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 27) gpÝZYmZo H¥$nmV: (lrdëb^mï>H$_² 7)
gKmofJ{VXÝVwam (lr`_wZmï>H$_² 2) g§Ý`mgdaU§ ^ŠVm¡ (g§Ý`mg{ZU©`: 22)
gpÀMXmZÝXH§$ ~¥hV² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 3) g§Ý`mgíMmp½Zhmo̧ M (gmYZXr{nH$m 69)
gpÀMXmZÝXVm VV… ({ZamoYbjU_² 9) g§Ý`mgoZ {deo{fVmV² (g§Ý`mg{ZU©`: 10)
gpÀMXmZÝXê${nU… (Ob^oX: 16) gßV_r doYd{O©Vm (gmYZàH$aU_² 245)
669 670
g^m`m_{n Hw$duV (gmYZàH$aU_² 242) gd©Ë`mJmonXoeH$… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 18)
g_{Yê$T>XmobmoÎm_m (lr`_wZmï>H$_² 2) gd©Ì Vñ` gdª {h ({ddoH$Y¡`m©l`: 2)
g_W©ñVw V`mo… Hw$`m©V² (gmYZXr{nH$m 70) gd©Ì gH$b§ \$b_² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 23)
g_Wm} {h h[a… ñdV… (ZdaËZ_² 5) gd©Ì¡d {daŠVñ` (gmYZXr{nH$m 42)
g_n©UmX² Ah§ nyd©_² (AÝV:H$aUà~moY: 3) gd©Ì¡dm{IbmW©H¥$V² (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 10)
g_n©UoZ AmZmË_Zmo {h (~mb~moY: 18) gd©ÌmoËH$f©H$WZmV² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 4)
g_ß`£d ew{M… nyd©_² (gmYZXr{nH$m 66) gd©Wm MoX² J{VZ© {h (godm\$b_² 3)
g_ñVXw[aVj`: (lr`_wZmï>H$_² 9) gd©Wm MoX² h[aH¥$nm (gmYZàH$aU_² 226)
g_mJ_ZVmo@^dV² (lr`_wZmï>H$_² 5) gd©Wm VÒwUmbmn_² (gmYZàH$aU_² 242)
g_m{Z h[aUm H¥$Vm… (gmYZàH$aU_² 248) gd©Wm VmÑe¡O©Z¡… (ZdaËZ_² 2)
g_w{XVmo@ZwH$ånm_¥VmV² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 7) gd©Wm XrZ^mdZm (gmYZàH$aU_² 241)
g_wÐ_WZj_… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 16) gd©Wm Z Ë`OoV² Ì`_² (gmYZXr{nH$m 16)
gåàË`{df`g² Vñ` (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 2) gd©Wm Z Ë`OoV² Ì`_² (gmYZàH$aU_² 238)
gåàmnH§$ VËjUmV² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 3) gd©Wm Z n[aË`OoV² (gmYZàH$aU_² 233)
gå~pÝYZñVw `o Ordm: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 21) gd©Wm ZmeZ§ `Xm (Ob^oX: 19)
ga…H$_bgånyUm©… (Ob^oX: 6) gd©Wm {Zah§H¥$Vm¡ (~mb~moY: 7)
gJ©^oX§ àdú`m{_ (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 8) gd©Wm ~mYH$ñVw g… ({ddoH$Y¡`m©l`: 15)
gJm©Xm¡ ^yVê$nmX² A^dX² AZbV: (lrdëb^mï>H$_² 6) gd©Wm ~mYH$ñVw g: ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 2)
gdª H$m`ª {h {gX²Ü`{V (~mb~moY: 17) gd©Wm ^j{`î`pÝV ({ejmíbmoH$s 2)
gdª Hw$`m©X² B{V pñW{V: ({gÕmÝVahñ`_² 5) gd©Wm d¥{ÎmhrZíMoV² (gmYZàH$aU_² 232)
gdª g_{n©V§ ^ŠË`m (AÝV:H$aUà~moY: 8) gd©Wm eaU§ h[a… ({ddoH$Y¡`m©l`: 10)
gdª ghoV néf_² (gmYZàH$aU_² 233) gd©Wm eaU§ h[a… ({ddoH$Y¡`m©l`: 11)
gd©H$_©d«Vm{Xfw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 6) gd©W¡d n[aË`OoV² (gmYZàH$aU_² 235
gd©k… gd©H$m_X… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 6 gd©Xm _wad¡[aU… ({ZamoYbjU_² 13)
gd©Vmo@ß`{YH$m§ nam_² (^pŠVd{Y©Zr 7) gd©Xm gd©^mdoZ (MVw:íbmoH$s 1)
gd©Ë`mJo@ZÝ`^mdo (gmYZàH$aU_² 218) gd©Xw:Im{VJmo ^doV² (_“bmMaU_² 2)
671 672
gd©Xmof{Zd¥{Îma² {h ({gÕmÝVahñ`_² 2) gdm©nojm§ n[aË`Á` (gmYZàH$aU_² 235)
gd©Y_m©Z² n[aË`Á` (gmYZXr{nH$m 13) gdm©W} eaU§ h[a… ({ddoH$Y¡`m©l`: 13)
gd©{ZU©`nyd©H$_² (gmYZàH$aU_² 221) gdm©gŠVmo ^ŠV_mÌm (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 27)
gd©^mdoZ `o {dXw… (nÄMnÚm{Z 3) gd}ídaíM gdm©Ë_m (ZdaËZ_² 2)
gd©^mdoZ gd©Wm ({ejmíbmoH$s 3) gd}fm§ XohOrd`mo: ({gÕmÝVahñ`_² 2)
gd©_mJ}fw Zï>ofw (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 1) gd}fm§ à^wgå~ÝYmo (ZdaËZ_² 3)
gd©_² AÝ`V² _Zmo^«_… (godm\$b_² 6) gd}fm§ ~«÷Vm VV: ({gÕmÝVahñ`_² 8)
gd©_² Aml`Vmo ^doV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 9) gd}fm§ d{U©Zm§ VWm (gmYZàH$aU_² 247)
gd©bjUgånÝZ… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 13) gd}fm§ d«Odm{gZm_² ({ZamoYbjU_² 2)
gd©dñVwfw d¡am½`_² (gmYZXr{nH$m 41) gd}fm§ gd©Xm {hV_² ({ddoH$Y¡`m©l`: 17)
gd©dñVwg_n©U_² ({gÕmÝVahñ`_² 6) gd}fm_² H¥$îU ^mdZmV² (gmYZàH$aU_² 233)
gd©dm{X{ZamgH¥$V² (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 9) gdUm©Z² gpÝZ`moO`oV² (gmYZXr{nH$m 65)
gd©epŠVg_m`wŠVmo (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 2) g{d¿Zmo@ënmo KmVH$… ñ`mV² (godm\$b_² 5)
gd©emó{dXJ«Ur… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 8) ghOm… XoeH$mbmoËWm… ({gÕmÝVahñ`_² 3)
gd©gÝXohdmaH$mZ² (Ob^oX: 1) ghm`g§JgmÜ`ËdmV² (g§Ý`mg{ZU©`: 3)
gd©gånpÝZHo$VZ¡… (gmYZXr{nH$m 28 ghmo ^ŠVH¥$Vo de… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 22)
gd©gm_Ï`©_od M ({ddoH$Y¡`m©l`: 2) gm§»``moJm¡ àH$s{V©Vm¡ (~mb~moY: 6)
gd©gm_Ï`©g{hV… (lrH¥$îUml`ñVmoÌ_² 10) gm§»`o Ë`mJ: àH$s{V©V: (~mb~moY: 6)
gd©{gÕmÝVg§J«h_² (~mb~moY: 1) gmH$ma~«÷dmX¡H$ (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 8)
gd©ñd§ h[agmËH$m`©_² (gmYZXr{nH$m 25) gmH$maì`mnH$ËdmÀM (gmYZàH$aU_² 229)
gd©ñdXmZHw$eb: (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 23) gmjmX² ^JdVm àmoŠV_² ({gÕmÝVahñ`_² 1)
gd©ñdíM¡{hH$íM g: ({ejmíbmoH$s 3) gm{jUmo ^dVm@{Ibm… (ZdaËZ_² 6)
gd©hoVw{dd{O©V_² (gmYZàH$aU_² 253) gmYZ§ ZmÝ`{Xî`Vo (g§Ý`mg{ZU©`: 8)
gdm©Ë_H$V`mo{XVm¡ (~mb~moY: 12) gmYZ§ na_oV{Õ (gmYZàH$aU_² 243)
gdm©ZÝX_`ñ`m@{n ({ZamoYbjU_² 8) gmYZ… gd©epŠVY¥H²$ (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 21)
gdm©Zod JwUmZ² {dîUmo: (Ob^oX: 17) gmYZËdmonXoeH$… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 19)
673 674
gmYZm{XàH$maoU (Ob^oX: 10) gyÌ^mî`àXe©H$: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 31)
gmYZmZm§ M ajUmV² (g§Ý`mg{ZU©`: 3) gyÌì`m»`mZgå_V_² (gmYZXr{nH$m 4)
gmYZmWª VWm `{X (g§Ý`mg{ZU©`: 4) gyXm Jå^ra_mZgm… (Ob^oX: 6)
gmÜ`gmYZg§`wVm: (~mb~moY: 3) g¥{ï>ì`©Wm© M ^y`mZ² {ZO\$ba{hVm (lrdëb^mï>H$_² 2)
gmÝVm¡ _mojàdoeV: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 11) godH$ñ` Vw Y_m}@`_² (AÝV:H$aUà~moY: 5)
gmpÝZÜ`_mÌXÎmlr (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 17) godH$mZm§ `Wm bmoHo$ ({gÕmÝVahñ`_² 7)
gm{_^wŠVg_n©U_² ({gÕmÝVahñ`_² 5) godH$mo@h§ ZMmÝ`Wm (AÝV:H$aUà~moY: 7)
gm`§ Hw$ÄOmb`ñWmgZ_wn{dbgV² (_“bmMaU_² 11 godVm§ ^wpŠV_wpŠVXm ({gÕmÝV_wŠVmdbr 6)
gm`wÁ`§ H¥$îUXodoZ (gmYZàH$aU_² 218) godmH¥${VJw©amoamkm (ZdaËZ_² 7)
gmdYmZV`m e¥Uw (AÝV:H$aUà~moY: 1) godm»`dË_m©X²^wV_² (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 3)
{gÕmíMoZ² ZmJ«hr ^doV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 7) godm`m§ dm H$Wm`m§ dm (^pŠVd{Y©Zr 9)
{g{ÕaÌ Z g§e`: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 6) goì`: gEd Jmonre: ({ejmíbmoH$s 4)
{g{ÕO©Ý_eV¡… na_² (g§Ý`mg{ZU©`: 15) goì`_mZ§ H$bm{Z{Y_² (_“bmMaU_² 4)
{gÕo `moJo H¥$VmW©Vm (~mb~moY: 9) gmo@{n V¡ñVËHw$bo OmV: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 26)
{gX²Ü`W} {d{Zê${nV… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 3) gm¡ÝX`ª {ZOöX²JV§ àH${Q>V_² (_“bmMaU_² 9)
{gÜ`oV² H$maU_wÀ`Vo (gmYZàH$aU_² 226) gm¡dU£… amOV¡ñVm_«¡… (gmYZXr{nH$m 65)
{gÝYd… n[aH$s{V©Vm… (Ob^oX: 14) ñVwqV Vd H$amo{V H$: (lr`_wZmï>H$_² 8)
gwIgoì`mo XwamamÜ`mo (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 15) ñVmo̧ `… ànR>oV² gwYr… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 29)
gwIgoì`mo d«Ooída… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 6) órJyT>^mdmË_H$_² (_“bmMaU_² 9)
gwImoXH©$H¥${V… gd© (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 25) óreyÐmÚwÕ¥{Vj_: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 9)
gwVam§ H${bH$mbV… (g§Ý`mg{ZU©`: 2) ñWmnH$mo doXnmaJ: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 8)
gwVam§ H${bXmofmUm_² (g§Ý`mg{ZU©`: 17) ñWmnZr`§ _Z: ñd`_² ({ÛVr`m MVw:íbmoH$s 4)
gwÑT>… gd©Vmo@{YH$… (gmYZXr{nH$m 8) ñWmdamñVo g_m»`mVm: (Ob^oX: 12)
gw~moY§ ñ`mX² `Wm VWm (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 4) pñWËdm H¥$îU§ ^OoV² gXm (gmYZàH$aU_² 215)
gwaYwZr na§ g§J_mV² (lr`_wZmï>H$_² 7) ñWo`{_Ë`od _o _{V… (ZdaËZ_² 9)
gwamgwagwny{OV (lr`_wZmï>H$_² 1) ñZmZnm̧ Z _ob`oV² (gmYZXr{nH$m 63)
675 676
ñZmZ§ g³Ü`mOnmohmo_… (gmYZXr{nH$m 20) ñdY_m©MaU§ eŠË`m (gmYZàH$aU_² 238)
ñZm`mV² H$_©{U _ÝÌV… (gmYZXr{nH$m 62) ñdnjajUo Xj… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 26)
pñZ½Y^moOZê$jdV² ({ZamoYbjU_² 5) ñdnm̧ ^JdËnmÌ_² (gmYZXr{nH$m 63)
ñZohmV² Z àoî`V dao (AÝV:H$aUà~moY: 8) ñd^md{dO`mo ^doV² (lr`_wZmï>H$_² 9)
ñZohmX² amJ{dZme: ñ`mV² (^pŠVd{Y©Zr 4) ñd_mhmËå`… ñ_`mnh… (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 22)
ñZohmo "^pŠV'[a{V àmoŠV… (gmYZXr{nH$m 8) ñd`§ M {df`mH«$mÝV… (g§Ý`mg{ZU©`: 5)
ñ\w$aVw gVV§ "dëb^' B{V (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 1) ñd`§ n[aMaoX² ^ŠË`m (gmYZàH$aU_² 237)
ñ\w$aV²H¥$îUào_m- (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 1) ñd`_od H$[aî`{V (MVw:íbmoH$s 2)
ñ\w$aX_ÝXaoUyËH$Q>m_² (lr`_wZmï>H$_² 1) ñd`_² BpÝÐ`H$m`m©{U ({ddoH$Y¡`m©l`: 8)
ñ\y$O©X²amgm{Xbrbm_¥VOb{Y^am (lrdëb^mï>H$_² 1) ñd`emoJmZg§öï> (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 28)
ñ_aU§ ^OZ§ Mm@{n (MVw:íbmoH$s 4) ñdê$nñWmo `Xm Ord: (~mb~moY: 7)
ñ_a{nVw: {l`§ {~^«Vr_² (lr`_wZmï>H$_² 2) ñdê$nm§J{H«$`m`wVmZ² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 23)
ñ_al_ObmUw{^: (lr`_wZmï>H$_² 8) ñdê$nm“{H«$`m`wV_² (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 8)
ñ_V©ì`íMoÀN>Vm^`_² (gmYZXr{nH$m 6 ñdê$noUmdVmaoU (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 13)
ñ_¥{V_mÌm{V©ZmeZ: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 7) ñdU©nm̧ gwYm¡V_² (_“bmMaU_² 11)
ñ_¥Ëdm ñdr`{d`moJmp½Z_² (gmYZXr{nH$m 58) ñdd§eo ñWm{nVmeof (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 22)
ñ`ÝX_mZm… àH$s{V©Vm… (Ob^oX: 11) ñdemImoŠV¡{Û©Omo `wV… (gmYZXr{nH$m 23)
ñ`mk`m àmXwamgrV² (lrdëb^mï>H$_² 1) ñd{gÕmÝV{d{ZíM`_² ({gÕmÝV_wŠVmdbr 1)
ñ`w… H$ënVadmo `Wm (gmYZXr{nH$m 1) ñdpñ_Z²ŸH¥$îUmñ`Vm§ŸËd§ŸàH$Q>`{gŸMŸZmo (lrdëb^mï>H$_² 5)
ñdH$s{V©dY©ZñVÎd (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 31) ñdpñ_Z² kmZr àní`{V ({gÕmÝV_wŠVmdbr 14)
ñdVÝ̧ Mo{V Z¡H$Ym ({gÕmÝV_wŠVmdbr 4) ñdñ`m`@_od Y_m} {h (MVw:íbmoH$s 1)
ñdVmoJ_Z_od M ({ddoH$Y¡`m©l`: 14) ñdñ`mgm_Ï`©^mdZmV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 8)
ñdXmgmW©H¥$Vmeof (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 21) ñdmË_g§ñH$maEd g… (gmYZXr{nH$m 34)
ñdY_©_Zw{Vð>Z² d¡ (~mb~moY: 19) ñdmË_Zm ñdmË_H§$ OJV² (gmYZXr{nH$m 52)
ñdY_m©MaU§ ^doV² (gmYZXr{nH$m 17) ñdmÜ`m`{nV¥Vn©U_² (gmYZXr{nH$m 20)
ñdY_m©MaU§ eŠË`m (gmYZXr{nH$m 16) ñdmÜ`m`m{X{H«$`mhrZm: (gmYZàH$aU_² 212)
677
1 678
2
ñdmZÝXVwpÝXb… nÙ (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 13 h[aaod nam J{V… (gmYZXr{nH$m 44)
ñdmZÝXmoX²J_H$maU_² (Ob^oX: 19) h[a^©ŠVmnamYofw (gmYZXr{nH$m 45)
ñdmZwê$ngwVàgy… (lrZm_aËZm»`ñVmoÌ_² 14) h[a`©ÚV² H$[aî`{V (ZdaËZ_² 8)
ñdm{_Ðmohmo@Ý`Wm ^doV² (AÝV:H$aUà~moY: 4) h[añVw Z H$[aî`{V (ZdaËZ_² 6)
ñdm{_Z² lrdëb^m½Zo! jU_{n ^dV: (lrdëb^mï>H$_² 7) h[añVw gd©Vmo ajm_² (^pŠVd{Y©Zr 10)
ñdm_r ñdñ` H$[aî`{V (AÝV:H$aUà~moY: 5) hao… àgmXV… Hw$`m©V² (gmYZXr{nH$m 33)
ñdmå`YrZËd^mdZmV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 3) hao… ào_mñnXmo ^doV² (gmYZXr{nH$m 26)
ñdmå`{^àm`g§e`mV² ({ddoH$Y¡`m©l`: 2) haoamamYZo _wpŠV… (gmYZXr{nH$m 7)
ñdmWm}pÁPVm@{IbàmU (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 21) haoJw©UmZm§ ldU_² (gmYZXr{nH$m 27)
ñdm{lVmÝ`{n `mÝ`wV (gmYZXr{nH$m 32) hao`©XZwgod`m (lr`_wZmï>H$_² 8)
ñdmñÏ`dmŠ`§ Z H$V©ì`_² (g§Ý`mg{ZU©`: 13) qhòH$må`m@Ý`XodmMm© (gmYZXr{nH$m 25)
ñdmñÏ`hoVmo… n[aË`mJmV² (g§Ý`mg{ZU©`: 18) {hËdm H¥$îUo na§ ^md_² (gmYZàH$aU_² 219)
ñdr`à^y§íM ñ_aoV² (_“bmMaU_² 7) öX`må^moO{dï>a: (lrgdm}Îm_ñVmoÌ_² 28)
ñdr`~ÝY{Zd¥Ë`W©_² (g§Ý`mg{ZU©`: 7) öXmñVw npÊS>Vm: àmoŠVm (Ob^oX: 5)
ñdr`mZm§ VmZ² {ZOmMm`m©Z² (_“bmMaU_² 1) ö{X gw^J_y{V©… gH$éUm (lrñ\w$aËH¥$îUào_m_¥VñVmoÌ_² 1)
ñdoXOmñVw àH$s{V©Vm… (Ob^oX: 8) ö{XñW§ {ZJ©V§ ~{h… ({ZamoYbjU_² 7)
h öX²JV… ñdJwUmZ² lwËdm ({ZamoYbjU_² 8)
hR>ñË`mÁ`íM gd©Wm ({ddoH$Y¡`m©l`: 4) hoVwgmå`§ {h H$m`} (lrdëb^mï>H$_² 6)
hVÌn… nR>Z² {ZË`_² (gmYZàH$aU_² 249) h¡`“drZ{à`_² (_“bmMaU_² 6)
ha`o@Ý`Ì `moO`oV² (gmYZXr{nH$m 66) økXwk©{d^oXV: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 24)
h[aUm `o {d{Z_w©ŠVm: ({ZamoYbjU_² 11) økmñVmZZw `o nwZ: (nw{ï>àdmh_`m©Xm^oX: 25)
h[a{à`H${bÝX`m (lr`_wZmï>H$_² 5) øY_m©Îmw {ZdV©Z_² (gmYZXr{nH$m 16)
h[aàr{V… H$W§ ^doV² (gmYZXr{nH$m 50) øZwHy$bm{Z Mmn©`oV² (gmYZXr{nH$m 32)
h[a^mdmo Z MmÝ`Wm (gmYZXr{nH$m 18) øwÎmm`m© ñdmonXoeV… (gmYZXr{nH$m 11)
h[a_y{V©… gXm Ü`o`m ({ZamoYbjU_² 17) ø§ewH§$ bmo_O§ ew{M: (gmYZXr{nH$m 66)
h[aaÌ Z eŠZmo{V (g§Ý`mg{ZU©`: 19)
679 680
681 682