Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 12
Trudmg Dai hoe Nong Lama TP. H3 Ché Minh u Investigation of current status and disease progress of bronzing on “Thai” jackfruit (Artocarpus heterophyllus Lam.) in Tien Giang province Faculty of Agronomy, Nong Lam University, Ho Chi Minh Ci ARTICLE INFO Research Paper Received: February 01, 2023 Revised: March 29, 2023 Accepted: April 14, 2023 Keywords Bronzing of jackfruit Disease prevalence Rainy season ‘Thai jackfruit, “Corresponding author Vo Thi Ngoc Ha Email: ha.vothingoc@hemuaf.edu.yn Cited as: Vo, H. T. ) (2023). Investigation of Ha T. N. Vo" , Vietnam, ABSTRACT Tien Giang is one of the Mekong Delta's largest jackfruit-growing provinces, with a total cultivation area of jacklruit of approximately 13,141.09 ha, Bronzing of jackfruit appeared on Thai jackfruit and caused significant damage to growers, however, the information about the disease js still limited, In this study, we assessed the status of bronzing diseases on ‘Thai jackfruit in Tien Giang province via direct interviews with farmers, mapped the disease distribution by Google Earth, and recorded the disease appearance on Thai jackfruit during the year’s two main seasons. Bronz- ing of Thai jackfruit occurred in all growing areas in ‘Tien Giang during both rainy and sunny seasons, causing damage with an average disease prevalence in inquired regions from 5.29% to 10.19% in sunny season, and from 25.43% to 33.05% in rainy season. The disease prevalence was higher in the rainy season. Most farmers showed that bronzing of jackfruit could be identified by external symptoms of the fruit, such as abnormalities in the left stalk, fruit color, shape, and spines, and confirmed by the result of appearance investigation of bronzing on Thai jackfruit during rainy and sunny seasons of the year 2022, Fungicide application and fruit selection at the carly stage of fruit development could prevent the disease. Accord- ing to the disease progress, bronzing of jackfruit appeared from fruit set to harvest and the disease prevalence reached 55.56% in sunny season and 88.89% in rainy season at 20 days after fruit sot uurrent status and disease progress of bronz- ing on “Thai” jackfruit (Artocarpus heterophyllus Lam.) in Tien Giang province. The Journal of Agriculture and Development 22(2), 11-22. www jad hemuaf.edu.vn Tap chi Nong nahigp va Pht trién 22(2) Ting Dai hoc Nong Lim TP. H8 Ché Minh Didu tra hign trang va dién bién bénh den xo trén cay mit Thai (Artocarpus heterophyllus Lam.) tai tinh Tién Giang Khoa Nang Hoc, T ‘THONG TIN BAI BAO Bai béo khoa hoe Neay nan: 01/02/2023 Nray chinh stta: 29/03/2023 Neay chp nhan: 14/04/2023 Tit khéa Benh den xo mit Mit Thai Mia mua Ty Ie benh “Tée gid lien he ‘V6 Thi Ngoc Ha" mg, Dai Hoc Nong Lim TP.HCM, TP. Hé Chf Mink TOM TAT ‘Tién Giang 1a dia phuong 66 dién tich trang mit Thai In mhSt kbu vue Déng bling song Citu Long voi tong dign tfch 13.141,09 ha. Benk den x0 trén mit Thai xuat hign ay thiet hai lon cho ngudi tring, song céc thong tin vé bénh cin nhiéu han ché, Trong nghién cttu nay, ching 163 thuc hign didu tra hign trang bénh den xo tren mit ‘Thai tai tinh ign Giang thong qua phéng vin truc tiép cic nong h6 va dimh gid dién bién enh den x0 txén mst Thai trong hai mita chink ctla nim. Bénk den x0 tren mit Thai xudt hign 6 t&t cd ving tréng tai Tién Giang cd hai mua mia va miia kh6, gay hai véi ty Ie bénh trung binh tai céc huyén duge didu tra tir 5,20% dé 10,19% vao mita khd va tir 25,43% dén 33,05% vao mila mua, t¥ Ié bénh vo mia mia cao hon mita kh6. Mot s6 ho ndng dan cho ring benh den xo trén mit ‘Thai c6 thé duge nhan dang qua trigu ching bén ngoai mau sc va hinh dang cuéng tri, mau trai, binh dang ‘tri va gai, va duge khdng dinh bing két qua didu tra dién bién benh trong nim. Phun thuéc va tuyén chon trai som trong giai doan nudi tri 6 thé han ché su gay hai ciia bénk. Theo dién bién, bénh den x0 mit Vo Thi Ngoc Ha Exmail: ha.vothingocOhemuafeduyn “#4 1, Dat Van Dé Cay mit (Artocarpus heterophyllus Lam., thude ho Dau tim Moraceae) 6 nguén géc phia T Nam An Do, Dong Nam A, va ving nhiét déi Chau Phi (Love & Paull, 2011). Tai Viet Nam, mit duige trong rong rai tit Bae vaio Nam, trit nhig ving cao mién Bac. Nhing nam gan day ging mit Chiang Rai hay con goi lA mit Thai siew sém, bién 6 nude ta. Giéng mit nay c6 thai gian bit dau cho trai rét sém, chit Inong va ning suit Khé cao, ¢6 gid tri ve mat kinh té nén da duge nong dan wa chudng. Song trong thdi gian gan day, beh den x0 mit 8 ghi nhan xudt hign tai nhiéu tinh canh tac mit trong d6 c6 Ba Ria - Ving Tau, Ding Nai, TP. Hé Chi Minh, Long An, Tién Giang, Hau Giang (PPD, 2021) Cé nbiéu § kin khie nhau vé thai diém xuét bien benh xo den tren mit Thai cing nhw trigu ciimg benh. Trong khéo sét thie hign nim 2015 ‘Thai xuét hign tit lie dau tréi dén thu hoach, wéi ty 55,50% vao mita kho va 88,89% vao mita mula vao giai doan 20 ng: vénh dat cao nhét cia Le (2015) tai tinh Hau Giang, 100% ho nong dan cho ring hién tuong xo den chi xuét hign vao mita mua, va tri bi dj dang, méo mé thi ty 1¢ x0 den cao nhimg trong thuc té nhiing tréi mit can déi va dep vin bi xo den. Déng thai, mua nhié va cay bj thiéu dink dung cting ¢6 thé gay ben den xo (Le, 2015). Tuy nhien, trong thue té ben den xo mft xay ra trén t&t ©& ving trong mit Thai siéu sdm trén nhiéu loai dit khée nhau bao gom ving dit giau dink dudng khu vue Dong Nam Bo va Tay Nguyén (Cuc bio vé thue vat 2021) Le & et. (2016) cho ring hién twgng den xo mit xuft hién nhiéu vio mia mua thai diém 30 - 90 ngay sau dau trai (NSDT). G giai doan 30 va. 50 NSDT cde vét den x0 la nbimg chim nhé xudt hign rai rée tai noi tidp gidp gitta mii va trung bi, giai doan 60 - 90 NSDT ese vét den nay lén hon va hinh thinh nhiéu hon, lien két voi haw xudt hign trén xo va msi. Cée vét den nay chen giita mii va xo lam cho mii va x6 dink chat voi nha sung Bo gitip gidm ty ¢ den x0 trén mit Tap chi Nong nghiep va Phat trién 22(2) www jad hemuaf.edu.vn Thutmg Dai hoe Nong Lam TP. H3 Ché Minh 18 ‘Thai Le & ctv. (2017) nhan thay bénh den xo trén cay mit Thai lA do vi Khudn gay ra, néu sit dung nhvfa bao quanh hoa cai hoe sit dung miéng nylon lim mai che nude mua hic hoa céi chuta nhan phan ¢6 thé lam gidm déng ké bénh xo den ‘Theo Nguyen (2018), vet den xudt hién 06 thé 1a do vi khuan va vi khudn xam nhap vao hoa céi nha nude muita. Nude muta Ia yéu 6 dé vi khudn lay lan va xam nhiém bén trong hoa cai. Khi gp nuiée muta, vi khudn di vao cita ngé J nuém, di vao voi nhuy va dén bau nodn Jam cho mi khéng thu tinh va hot bj Iép. Con dung thit hai ma vi Khudn c6 thé xam nhap I qua khé hé gitta cde mui mit. Benh den xo mit duige ghi nhan xudt hign di tién tai Nam va Trung MF ndm 2011 (Gapasin & ctv, 2014), sau dé lan lugt nhiéu nude khée nbut Philippines, Mexico va Malaysia cong bé ste xudt hign va gay hai cita bénh (Hernandez-Morales & ctv., 2017; Zulperi & cty., 2017). Benh den xo mit Thanh phd Hé Chi Minh ditge xae dink 1a do loai vi khuan Pantoea stewartii subsp. stew arti gay ra, Pantoea stewartii subsp. stewartit 1a mot loa vi Khun Gram am, khong di dong, hinh que ngdn, cé mau vang hoc trang, catalase duiong tinh, thtiy phan gelatin va tinh bot nhimg khong thity phan tween 80, tao ra axit tit glucose, sucrose va lactose va khong tao ra phan tmg min cam v6i cay thude 14 (Vo & etv., 2023). Cée trigu living bénh chi xuét hign ben trong qua va khong c6 trigu ching bén ngoai trén bé mat qua hose trigu chimg trén gai khong r6 rang. Bénh cing é gay hien tugng rung trai d giai doan eudi, xudt hién gay hai ning 3 céc giéng mit c6 do ngot cao (Ismail & Kaur, 2013; Gapasin & ctv., 2014) Loai vi khudn nay cing gay bonh tron cay ngo, khém va dita leo (Abidin & etv., 2021) ‘Trong nghién citu nay ching toi tap trung khao sat hign trang benh den xo mit trén dia ban tinh ‘Tigm Giang, lap bin dé phan bé va démh gid diém bin bénh qua eéc giai doan tit sau dau tréi dén Khi thu hoach trong hai yy lién tiép trong nam nham cung cap cd sé dif ligu cho cdc nghién cit vé giai phap phong trit sau ni 2. Phuong Php Nghién Cu 2.1. Didu tra hign trang bénh xo den trén mit ‘Théi va lap ban dé phan bé tai Tién Giang mit Thai tai S6 ligu thit ep vé dign tich ea thu thap thong qua sé Nong Tim Giang dude nghigp va Phat trién Nong thon tink, phong Nong nghigp va Phat trién Nong thon eéc huyén, Theo 6, txén toan tinh Tién Giang 66 11 huyén, thi 1g mit voi téng dign tich dén nim 2021 1a 14.450,19 ha trong dé dign tich mit ‘Thai dang cho tréi la 9.248,18 ha, s6 dign tich mit edn diéu tra 1a 98,93 ha, duge xé¢ dinh qua cong thife cia ‘Yamane (1967) khi da biét téng dien tfeh dang cho tréi eita toan tink: n= Trong dé: (n) 1a téng dign tich cdn diéu tra (98,93 ha); (N) 1a tong dign tich canh tée dang cho trai etta to’n tinh (9.248,18 ha); (c) Ia sai sé cho phép (10%). C4c nong hd due phéng vin phai cd kink nghiém tréng mit Thai va c6 dign tich dang cho tr6i t6i thidu 0,1 ha, Céc eau hai phong vin duge thiét ké tap trung vao cfc thong tin: didn tich canh tae mit, ¢6 xudt hign benh xo den mit hay Khong va théi diém suat hién (néu c6), trigu chimg dé nhan biét, mic 9 thiet hai, cde bien phép phong trit, Déng thdi ghi nhan tinh trang sit dung eéc loai phan bén va thude bao vé thy vat trén cay mit Thai cia nong dan. Toa do vi tri diéu tra dude ghi mhan va sit dung phan mém Google Earth dé vé ban dé phan bé bénh xo den mit dita trén ty le benh dutge ghi nhan qua diéu tra tai Tién Giang, tra dién bién bénh den xo trén mit tai Tign Giang, Diéu tra dién bién bénh den xo mit tai Tien Giang duige thye hign theo phwong phap cia Le & ctv. (2016). Vige diéu tra dude thye hign tai vin 1 eta anh Lé Thanh Phwtong tai Ap Hau Qudi, x4 Hau My Bae B, huyen Cai Be (GPRS: 10°30°33.0"N 105°58'32.3"E ) va vutn 2 cia anh Trin Viet Hing tai ap My Lgi, xa Phude Lap, huyén ‘Tan Phude (GPRS: 10°28'03.8"N 106°14°12.6"E) véi hinh thie trang mit chuyén canh, dé tréi theo vu, téng din tich mit vudn 1 10,5 ha va vudn 218 2 ha, Diu tra hai vu lien www jad hemuaf.edu.vn Tap chi Nong nahigp va Pht trién 22(2) Ting Dai hoc Nong Lim TP. H8 Ché Minh tip vu 1 tit 25/12/2021 - 04/04/2022, thoi diém nay tring vao mia ho, Iveng mya trung binh cao nhat ditgc ghi nhan vio thang 2 véi 61,2 mm, nhiét do dao dong tit 26,3°C - 28,6°C. Va 2 dutae thue hien tir 23/07/2022 - 31/10/2022, tring vao mila mua hng nm, Iugmg mula vao cée thang iéu tra dao dong tit 194,2 - 340.4 mm, nhi¢t 46 ‘trung binh tit 26,9°C - 27,5°C. Nhigt d9 va tong mua trong khodng thai gian digu tra thich hap cho si phat trién cita cay mit (Vu, 2000). Trong thdi gian tir théng 04 dén thang 07 nha vudn thc hign edt tia camh va bon phan cho cay mit nghi va phue hei Tai cée vutn digu tra, dénh déu 99 tr tai thai diém dau tréi, Dinh ky 10 ngay, ngiu nbien 9 tréi mit, va cit ra thanh hai nita theo chiéu doc dé quan sét trigu ching bénh den x0 mit. Ghi nhan t¥ Ie ben (%) = (Ting s6 trai 6 bénh den xo/'Téng 86 trai diéu tra) x 100. Ghi nhan kich thude trai qua time giai doan tra. Trong 46, chiéu dai trai duge do tit vi tri mau mit dén vi tri gai dai mht 6 phan cuéi cia trai theo chiéu doc. Dutng kinh tréi duce do theo chigu ngang tai vi trf phinh to nhét cia tréi, Déng thi quan sat va mo ta trigu ching cita benh den xo mit bao gom mii mit, xo mit, hinh den, dc diém c6 thé mhan biét trai bi den xo vé euéng tréi, mau trai, gai va hinh dang trai (néu €6). 3. Két Qua Va Thao Luan 3.1, Hien trang benh den xo trén cay mit Thai tai Tién Giang nim 2022 Theo sé ligu thit cip ten dia bin tinh Tign Giang bén huyén (thi xa) e6 din tfch tring mit Jon nhat lan ligt 1a buyen Céi Be (7.195,48 ha), huyén Cai Lay (3.209,22 ha), thi xa Cai Li (2.356,56 ha) va huyén Tan Phuée (935,2 ha) (Bing 1). Do vay cée luyén (thi xa) may duge chon dé thye hién diéu tra, Tai méi huyén 4 xa va 10 - 15 nong ho tai mdi xa c6 dign tich trong mit ldn nhét dude chon dé phéng van Két qua téng s6 200 nong ho dap ting céc yeu au dé digu tra hign trang bénh den xo trén c ‘Thai tai Tién Giang. Trong 46, huyén Cai 6 60 hd duige phéng vin voi téng dién tich 37,78 ha thude eéc xa Thien Ts, My Dite Dong, My Dite Tay va An Cut, Huygn Cai Lay c6 58 ho uge phéng van véi ting dién tich 29,54 ha thude cée x4 Phit An, Binh Pha, Long Trang vi My Bang 1, Dign tich dat tring mit Thai toan tinh, ‘Tién Giang nim 2021 Dit . TAP teh cho Dia diém wines Si (ha) 710548 572,58 Huyen Cai Lay 3.209,22 2.412,20 Thi xd Cai Lay 2.35656 1.32451 Huyga Tan Phicée 935.2 417.5 Huyén Chau Thanh 388,23 281,22 Think phé My Tho 101,54. 55,47 Huygn Gd Cong Dong 67,12 Thi xa Go Cong 65,75 Huyen Gd Cong Tay 60,24 43,50 Huyen Tan Phi Dong 18.85 15,7 Tod tink 14.450,19_9.248,18 Ngube: PPD @02i), ‘Thanh Nam. Thi xa Cai Lay 06 40 ho duge phéng vin véi téng dign tich 16,60 ha thudc phuting 2 va pling 3. Huyén Tan Phutée 66 42 ho duige phéng vin voi tng dign tich 103,50 ha duge diéu tra thude cée xa Thanh Tan, Tan Lap I, Thanh va Phuiéc Lap, ‘Tong di@n tich diéu tra tai céc ving 1a 187,42 ha, lén hon dién tich cin diéu tra ban dau (98,93 ha), dign tich trumg binh dude diéu tra 0,94 ha/ho. Mit Thai chi yéu duge trong chuyén canh chiém 79,5%, con lai la tréng xen canh. TY 1é trong mit Thai chuyén canb tai huyén Tan Phusc dat 91,5% va gidm dan 4 cdc huyén cdn lai, thép mhat 6 Thi xa Cai Lay véi 32,5%. ‘Tai cdc hnuyén Cai Be Lay mit Thai duge tréng tren dit phi sa, song vdi qui md nhé Ié, phn lén dign tich mit Thai 6 day duge trdng méi trén dit lia len liép hose chuyén déi va tréng xen trong ec vubn cay an qué nhw sau riéng, chan, buéi, Con tai huyén ‘Tan Phutéc, chit you dat phén da s6 cac nong ho tide day tréng dita véi dign tich lon, chuyén di co cdu canh tée hodn toan sang mit Thai lam cho dign tich mft Thai tang len dang ké véi qui mo 3 mdi nong hd cing 16n, ¢6 mot s6 ho 4 huygn nay tréng mit Thai xen canh cing dita Cai Lay va Thi x8 Cai ‘Tai Tién Giang cdc ho trong mit Thai déu gap benh den xo va khang dinh bénh nay lam gidm gis thinh cila mit khi thu hoach rét nhién. Vao mia mita, ti le bénh trung binh dao dong tit 25,4% 33,1% va khong khéc biet gitfa hai loai hink canh Tap chi Nong nghiep va Pht trién 22(2) www jad hemuaf.edu.vn ‘Truong Dai hoe Nong Lam TP. H8 Chi Minh 15 a = Ce - Be 2 ‘S 9 ooy = 8 OL, = a \ 6. Some Sem a el 7 As . re ae Google My Maps eee os Hinh 1. Ban dé phan bé bénh den x0 theo c4c c4p vio mia mnfa tai Tién Giang cp 1 (ty 1é ben < 10%), cdp 2 (10 - 30%), ep 3 (40 - 60%), cap 4 (70 - 90%) oo Se rs Cio Google My Maps, Hinh 2. Ban d8 phan bé bénh den x6 theo céc cAp vio mita ndng tai Tién Giang cAp 1 (ty le bénh < 10%), cp 2 (10 - 30%), edp 3 (40 - 60%), cap 4 (70 - 90%) www jad hemuaf.edu.vn Tap chi Nong nahigp va Pht trién 22(2) Ting Dai hoc Nong Lim TP. H8 Ché Minh te chuyén canh va xen canh. Theo Hinh 1, ti 1¢ benh thap nhét vao mia mua duge ghi nhan 1a 0% va cao hat 1a 90%. Mite bénb tit 10 - 30% khé phé bién tai céc ndng ho, chiém 55,5% va cht 6 4% 86 ho ghi whan 6 ty le benh cao tit 70 - 90%. $6 ho con lai ghi nhan bénh xudt hign vi ty Ie benh dudi 10% hoae tit 40 - 60%, Bang 2. Ti le benh den xo mit Thai tai Tign Giang ; Tile beak (%) Dia diem Mia mua Mia kha Huyén Cai Be 28,53 8,42" Huyén Cai Lay 33,05" 10,19* ‘Thi xi Cai Lay 27,258 9,68 Huyén Tan Phuée 25,43" 5,29" Kigm dink Test & mde § my cing ch i 8 pha sau khie bigt Khong v6 9 nghia thong thong ke (P = 0,05) Vao mita khd, ti 1¢ bénh trung binh cao hon & h thiic xen canh, tai cde huyén Cai Lay, huyén Cai Be va Thi xi Cai Lay lan lugt 1a 10,19%, 842% & 9,68%, va thép hon & Tan Phude véi ti le benh trung binh 5,29% (Bang 2). Két qua diéu tra cing cho théy ti 1é benh thép nhét vao mita ning 1a 0% va cao nhat 1 50%. Trong 46, ty Ie benh tir 10 - 30% chiém wm thé vai 67% s6 ho duge digu tra, 27% sé ho ghi nhan bénh xuit ey Ie ben tit 40 - 50% va 6% 86 hd ghi ¥ Ie benh dudi 10% (Hinh 2) Bénh den xo mit tai Tién Giang xuat hién vao chai mita muta Va mita kho, ti le benh vao mita mtfa cao hon mia khd, ty 1¢ benh tit 10 - 30% phé bién 6 c& hai mia. Ben canh dé, ti le enh, den x0 tai huyén Tan Phuée thap nit trong ede dia diém diéu tra 4 c& hai mda, Diéu nay 06 thé sii thfch Tan Phude 1A ving dt tréng chuyen canh mit Thai dign tich dn nén cde bign phdp F thnat canh tac nh len liép, edt tia camh va sit dung phan bén, thuée bio vé thyc vat duge 4p dung ding bo, do vay vige kiém soit cc loai sau bénh hai néi chung va benh den xo noi rieng dutge thy hign c6 higu qua hon Phan 1én eée h6 duge digu tra cho ring benh den xo c6 thé xudt hién 6 bat ctt vi tri nao trén cay, chiém ti le 70,5%, song eting ¢6 c&c ho (28,5%) cho ring bénh thutmg xudt hién 3 cdc tréi ra gin gée. Vigo nhan dang duge benh den xd sdm gitip nha vitin gidm thiet hai do benh nay gay ra 6 giai doan thu hoach. C6 65,5% sé ho c6 thé mhan dang duge bénh nay trong qua trinh nudi tréi, trong s6 d6 c6 35% s6 ho cd thé nhan dang duve sém nhit 6 giai doan trai tit 0,5 15% s6 hd c6 thé nhan dang é giai doan trai tit Ikg tré lén va 15,5% s6 ho mhan dang dutge é giai doan tréi tit 2 kg trd lon, Ding thoi e6 34,5% 86 ho cho rang khong thé nhan dang duoc ben den xo thong qua trigu chimg bén ngoai tri. Khi nhan dang dvige trai benh, phan lén nha vudn in hanh ci it bé, tap trung cham séc nhiing den xo dé nang cao ning suit va loi nua, vi nhiing tréi bénh thigng khong bén duge ho&e ban duce uhung voi gid rit thap, 6 thé gidm xuéng mite chi bang 1/10 gid mit khong bj benk, Mot s6 trigu ching bén ngoai trai dé nhan dign benh den x0 duige ghi nhan I himh dang tréi, mau, gai va cudng bat thutng. Két qua cho thay phan Ién nhitng trai bi bénh den xo c6 hinh dang méo m6, biéu hién nay chiém ti le 81,68%. Tiép theo, mau nhé cing 1A mot trong nhiing biéu hi¢n khé phé bién 6 trai benh, chiém 67,94%. Ben canh d6, mét s6 biéu hign khac nhwt cuéng xanh (26,72%), euéng nbd (22,14%), cudng den (19,85%) cing xudt bien d nhiing tréi ben nhung chiém ti lé thap, Vige nhan dang trai mit Thai bj benh den xo thong qua cée trigu ching ben ngoai nhw hinh dang, mau va enéng trai chi ding 6 ti Ie nhat dinh. Tuy nhién, nha vudn ¢6 thé loai bé nhing ri nghi ngd nhiém bénh dé gidm kha ning thiet, hai do bénh nay gay ra, Bign php tia bo tréi benk 6 giai doan sém nhat thong qua nbitng lan ‘tuyén chon trai hoe chim sée vutm dge ede nha vitin st dung phé bién. ‘Theo két qua diéu tra, cdc ho 6 kinh nghiém canh tde mit tit 2 - 3 nim chiém ti 1é cao mhat (44,5%), sau dé la 4-6 nim kinh nghiém (39,5%) tile bénh den xo mit Thai trung binh 6 nhimg ho 6 s6 nm kinh nghidm nay lan hiot 18 28,98% va 28,14% vao mia mia; 8,27% va 8,92% vao mita kho. Tiép theo, s6 ho cd kinh nghiem tit 7 - 9 nam chiém 9% va 10 - 12 nim chiém 6,5% véi ti le benh den xo trung binh cita cée nhém lan ]ugt yao mita muta Ts 33,08% va 30,56%, vao mita kno [a 7,38% va 9,33%. S6 6 c6 kinh nghigm tiv 13 - 15 nam chiém ti l¢ thép nhdt véi 0,5%, ti Ig bénh trang binh vio mita mua thap nhit ol vi 5% va mita kho khong phat hign benh. Nhing ho 6 kinh nghiém trong mit Thai trén 10 nam 1d nhitng ho tien phong trong vige duva gidng mit nay vé tréng tai tinh Tién Giang. Tuy nhion sé nam kinh nghiém tréng mit khong phan anh duige khd nang kiém soat benh den xo trén vutin ciia Tap chi Nong nghiep va Pht trién 22(2) www jad hemuaf.edu.vn Trudmg Dai hoe Nong Lama TP. H3 Ché Minh 7 Bang 3. TY Ie bénh den x0 theo khoing cach trong ‘Khoing cach trong Tile benh (%) Khoing cach ong (m) Soho ‘Tye (%)__-Maamva Moa ning 2x2 4 2.0 35,00 2x 25 2 1,0 55,00 2x4 2 10 35,00 25 x 2,5 31 15,5 27,65 5 x 3 15 75 31,00 5x4 1 0,5 3x3 87 43,5 3x 35 5 25 24,00 3x4 n 5,5 28,64 3x6 2 1,0 25,00 3,5 x 3,5 17 85 31,76 35x 4 5 25 32,00 4x4 16 8,0 33,13 5x5 2 1.0 50,00 cée chit hd. C6 nhing h6 c6 tren 10 nam trang mit nhimg van ghi nhan ty 1¢ bénh cao vao ea hai Ce wuttm duige digu tra déu dang giai doan cho trai, tudi vudn tie 2 - 3 nam chiém phan lén ti le ‘v6i 50,50%, tile bénh den xo trung binh tai nhém tudi vudn nay lin lugt 1a 29,00% vao mia mua va. 8,39% vao mia kho. Vitti c6 tudi tit 4 - 5 nam chiém ti 1g 45,50%, ti le benh den xo trang binh, vao mila mifa va mita kho lin Inot 1 28,44% va 8.43%. Vuttn o6 tudi trén 5 nim chiém ti Ie kha it (4%), tile benh den xo trung binh vao mita mica 1h 33,75% va 11,38% vio mita kho. Nhin chung, cée vutin canh tée mit tai ving digu tra tong déi méi va ti 1 benh den xo trang binh vio cd hai mia khong chénh | tudi vudn. gu gitta cic nhém Khodng cich tring mit tai Tién Giang rét da dang, ¢6 14 loai khoang cach trdng tai cde ving digu tra, Trong d6, khodng céch tréng day nhat 12x 2m va thuta nit la 5 x 5 m. Khoang cach 3.x 3 m phé bién nhat, chiém ti lé 43,9% trong téng s6 ho diéu tra, tiép theo khoang cich 2,5 x 2,5 m chiém ti le 15,5%, céc kiéu khodng eéch con lai chiém ti Ie thap hon 10%, Vao mba mua, ti le benh trung binh theo céc loai Khong céch dao dong tit 20 ~ 55%, ti le benh trung binh cao mhat 1a 55% 6 khoing cach trong 2 x 2,5 m, ti Ig bénh trung binh thip nhét dat 20% 4 khoing céch trong 2,5 x 4m, Vao mia ning, ti le bénk trung binh dao dong tir 2 - 25%, ti le bénh trung binh cao nhat duge ghi nhan 25% 6 khoang eéch tréng 5 5 m va ti lé benh trung binh thap nb: véi 2% khong cach trong 3 x 6 m (Bang 3) Theo Vu (2000), khoang cach tréng mit thich hop la 6 x 6 m hay 6 x 7m (khodng 250 cay/ha) hoe c6 thé tréng 5 x 6 m, sau khi thu hoach bé cay & gitta dé dim bao Khoang eéch thfch hyp cho cay. Nhu vay, khoang cach trong init Théi ciia cae nha vudn tai Tién Giang kha day, song ti le benh den x< vao ca 2 mita khong phu thudc vao khoang cdch tréng. T¥ Je bénh den xo mit vin kh cao vio mita mula 50% va mia ning 25% o khoang cach trong 5 x ‘Tréi chuydn 1A phuong thtte dé tréi phd bién tai ving diéu tra voi 67% s6 ho thuc hién va 33% s6 ho dé trai theo vu. Két qua diéu tra cho thay ti Je benh den xo mit trang binh vo mita mua va mia nang khong khée biét gitta hai phuting thi 5 - 7 nim thi ch dé trai, THe bénh den xo mit trung binh vao mia muta 1b 29,25% d6i voi phuong thie tréi chuyén ‘va 28,29% doi voi phuong thie dé trai theo vu. Ti 1g benh trung binh vao mia néng 1a 8,83% phuong thite trai chuy theo vu. n va 7,91% & phutong thie Tat cA ede nha vudn 6 Tién Giang bat dau dé tréi mit Thai thu hoach tit 18 thang sau tréng, tudi tho trung binh ciia cay khoang 10 nam. Mit Thai c6 kha nang cho tréi quanh ném néu duce va bé sung day dit chét dinh dudng, {t nhigéu nha vudm chon dé trai chuyén. hoach va tréi dang ra, trén cimg mot é 06 nhiéu tréi d cée giai doan khée nhau. y khé khan trong vige phong ngita vu Diéu nay gi www jad hemuaf.edu.vn Tap chi Nong nahigp va Pht trién 22(2) Ting Dai hoc Nong Lim TP. H8 Ché Minh benh trén cdy mit, dé dé lai du long thuée bio ‘ve thufe d6i véi trai gan thu hoach. Déi véi phuong thiic dé tréi theo vu, nha vutm thudmg tién hinh cdc dat xt ly ra hoa déng loat, tréi trén cimg mot vin hdu nut 6 cing mot giai doan nén rit dé kiém soét sau benh, Mot s6 nba ‘viii c6 thé trémh dé trai vao mita mua dé han cde benh nhut xo den, théi qua. Ben canh 46, nha vitin c6 thoi gian ngimg dé trai cho cay hii. C6 20,5% s6 hd khong thue hign bit ky bien phép dé phong trit bénh den xo mit. Con cée ho con han ché bénh den xo mit bing céc bién ph4p khéc nhau, nhit phun thudc héa hoc, tuyén tréi, tao vuén thong thoang, bén voi, str dung Canxi- Bo hoie két hop céc bién phép nay véi nhau. Trong d6, 06 20,5% s6 ho dutge digu tra bign ph4p phun thudc héa hoc, 22% s6 hd chon cach tuyén tréi va 25% s6 ho sit dung két hop hai phwong php nay dé phong benh den xo mit Cac loai thuée bio ve thuc vat diige nguéi dan sit dung phé bién dé phong ngita bénh den xo 6 cée giai doan khac nhau bao gom Ridomil Gold 68 WG, Kasumin 2 SL, Coc 85 WP, Xantocin 40 WP, Physan 20 SL, Ditacin 8 SL, Norshield 86,2 WG. Trong 46, ¢6 33,7 % s6 ho phun thude 4 eée giai doan trtée ra hoa, ra hoa va nudi trai. Nguoi dan cho biét sit dung thuée vao cde giai doan nay 6 higu qua cao hon ede giai doan khéc, dong thoi cing ¢6 24,4% s6 ho phun thude theo dinh ky tix Khi dau trai, C6 4% 86 ho chon céch dé vu®n thong thoang, don sach c@, tia bat camh dé gidm bat 49 am trong vittm vi 1,5% 86 ho sit dung Canxi-Bo dé phong benh den xo mit. Cac ho ditge diéu tra cho biét mic di di ép dung cée big phép phong ngita benh den xo mit nhung khong thé loai bé hodn toan bouh nay trén vit, Diéu nay 66 thé do han ché cita cdc phuong phép, ching han, tuyén trai fa vao cée dc diém nhan dang bénh ben ngoai ding 6 mot ti Ie nit dink, plan thuée héa hoe nhimg khong xéc dinh duge giai doan bénh xm nhiém va hign nay van chuta e6 thudc de tri benh den xo mit. Diu nay efing chtmg minh ring, benh den xo mit la bénh moi xnat hign trong thi gian gin day, cac thong tin vé tac nhan gay benh, con dutdng va giai doan lay nhiém bénb, efing nhit cée bign phap quin ly bénh com nhiéu han ehé, Trong thue t6 can c6 eée nghién eitu sx hon dé xuat dude gidi phép quan ly bénh den xd mit higu qua hon Ngoai ra trong qué trinh canh tac mit cdc ho nong dan con sit dung Anvil 5 SC, Antracol 70 WP, Aliette 800 WG dé phong trit mot sé benh phé bién trén mit mhur nit than x4 mi, than thie va nim hong. Déng thdi ¢6 8 loai thuée dive dig trong phong trit hai d6i tuong sau duc qua va sau duc than gay hai nang tai vimg dieu tra 1a Reasgant 3,6 EC, Tasicu 1,9 EC, Peran 50 EC, Bestox 5 EC, SecSaiGon 25 EC, Cyperan 5 EC, Virtako 40 WG va Dragon 585 EC. Da sé céc loai thude phong trit sau bénh duge nha vu sit dung tit liéu lugng khuyén céo trén bao bi dén cao hon Khuyén cdo rét nhigu lin. Ching han, Reasgant 3,6 EC va Tasion 1,9 EC duige nha vitin sit dung cao hon kimuyén cdo lan ligt 7,6 va 4,2 lan. Hau hét rong thue té nong dan sit dung oai thude bio ve thye vat chi yéu theo kink nghigm va thitng cao hon so vi liu Iveng Khuyén eéo trén bao bi, Dan dén thudc ¢6 thé khong phat huy higu qua nit mong doi, cing nhet dé lai nhiéu hg Iny v8 dur luong thudée trong nong san, xuat hign cdc loai dich hai khang thnée, cing nhu tae dong tiéu cue voi moi truding Két qui digu tra cing ghi nhan 06 51,5% sé ho dimg voi bén vao diu hose gin cui mia mia, phan Ion tap trung tai huyén Tan Phude Ia viing dt phin. Dong thdi c6 nhieu loai phan bén duige néng dan sit dung trong qua trinh canh te cay mit. Dé gittp cay mit tao mam hoa bat diu mia vu méi, 67,5% nong dan sit dung lan hoge NPK 10-60-10. Trong qué tinh nudi tri, nha vin thudng sit dung céc loai phan nhu Urea, NPK 20-20-15, NPK 30-10-10, NPK 15-15- 15, NPK 16-16-16, NPK 17-17-17, NPK 16-16- DAP 18-46-0. Tuy vao vio giai doan p cia tréi, méi nh vudn ¢6 su iva chon phan bén nhaw khée nhau, Trong d6, phan NPK 20-20-15 duige sit dung kha pho bién, chiém ti 10 72,5% ho. 3.2. Din bién bénh den xo trén mit Thai tai ‘Tién Giang ‘Theo két qua diéu tra dién bién, bénh den xo imft xuét hién vo ci hai mita nhumg ti le ben vao mita mia cao hon mia kho. Két qua nay phir hop vai két qua phéng van nong ho vé ti Ie benh den xo mit Thai vao c rong nam. 6, tile benh trung binh vio mia muta 18 31,31% 4 vita 1 va 52,53% d vutin 2, vio mia kho ty Je bénh trang bink & vidm 1 va ven 2 Lin luot Ta 22,22% va 27,27%. TY Ie benh 4 céc giai doan digu tra tai vudn 6 huyén Cai Be thap hon so vai ‘Theo Tap chi Nong nghiep va Phat trién 22(2) www jad hemuaf.edu.vn Trudmg Dai hoe Nong Lama TP. H3 Ché Minh 19 Bang 4. Tile ben! h den x0 qua hai mia mifa vi mia khé Tién Giang Neay sau dau tai Viton I (buyen Gai Be) Viton 2 (hy Se) (NSDT) Miakho Mutamua Mua kho Mia mia 0 22,22 33,33 0,00 10 33,33, 33,33 56 20 4d 55,56 30 44,44 22,22 40 22,22 rer 33,33, 50 22,2 33,33 ul 60 22,22 33,33 22,22 70 22,22 33,33 111 80 ll 141 22,22 90 22,29 22,22 55,56 100 ill wu i Trung binh 31,31 227 vin é huyén Tan Phude, Vao mia mua, bénh xudt hign tt cd céc thai diém diéu tra tai hai vin va dat ti Ie cao nhat tai thai diém 20 NSDT (44,44% va 88,89% tung ting tai vom 1 va von 2). Vio mita khd, bénh khong ghi nhan xuat hien 4 thai diém méi dau trai (0 NSD) tai vim 4 huyén Tan Phude nhung xuét hién d vit dié tra tai huyén Cai Be voi ty Ie benh 22,22%, ti 1e enh c6 thé dat 55,56% trong mia kho 6 céc thi diém 10 NSDT, 20 NSDTT va 90 NSDTT (Bang 4) ‘Theo Le & ctv. (2016), bénh den x6 mit xudt hién nhiéu vao mia mua 6 thoi diém 30 - 90 NSDT, tuy nhién trong nghién eu nay bénb xuét hién 4c hai mia 4 tt ea céc thoi diém diéu tra, va cao nhit 6 giai doan 20 NSDT. Két qua diéu tra cho thy benh den xo mit ‘Thai bit dau xudt hign vao thai diém dau trai, digu nay ching minh ring vi khudn c6 thé da xam nhap vio trude giai doan nay, vio giai doan ra hoa, khi bip hoa vita tung phn, Nguyen (2018) cho ring hign tugng den xo xudt hign tren tréi con non (1 - 2 tuan sau khi thu phan, nhuy cai chuyén sang mau den). Két qué nghién ctu nd ghi nhan 6 thai diém 10 NSD bén trong trai mit 6 vet miu ving sam khong 16 nét, nlm gitta cée Ké ciia nhing méi mit, sau chuyén dn sang mau nau den va den d giai doan 20 NSDT. Giai doan tit 30 NSDT - 100 NSDT, cée vét xa den nay Ién hon, 15 nét nhmg khong c6 hinh dang nhat dinh, sw phat trién eta nhimg di theo surphét trién cita mii (Hinh 3e, 32). C6 thé quan sat 16 ede vét xo den tai vi trf gan trung bi, Vi khoang hé gitta mii va x0 tai vi tri nay rt In (Hinh 4) nén vi khuan phét trién manb, nhing vj tri khde do sit phat trign etia mii va x0 chen dhvit nhau nén khong thé quan sat qua mat cit cia tréi, chi khi tach xo vA mdi ra méi théy 1d (Hinh 3) Bénh den xo o6 thé xdy ra theo timg phin (Hinh 3, 70 NSDT) hode ton bé trai, trong truimg hgp benh phat trién mang, cde vét den chen gitta mii va x0 lam cho mii va x¢ dinh chat i mhau. Ben trong mii va hat cita tréi ben Khong ghi nhan xuat hign cdc vét den (Hinh 4e) Ben canh d6, con diting ti nutém di vao voi nhuy én bau nodn cfing khong c6 di den (Hinh 4e). Diéu nay ching 6 vi khuan xam nhap vio tréi khong theo con diting tir mdm. Digu nay mau thudn véi két qua nghien eitu cia Nguyen (2018), ring triéu ching cita hign tuong den x0 1a xo, thit trdi va hot bi den hod trutmg hgp nang cA ba phan déu 6 trigu chimg, va theo nufdc mia vi khudn di vio cita ngé lA mum, di vo voi nhuy va dén bau nodn lim cho mdi khong thu inh va hot bi Iép. Ngwoe lai, 6 cée khe hd gitta cc miti mft thn thy nhiéu vét den. Dac bigt, & nhting trdi c6 gai dang tan ong (Hinh 4b) thing ihe hé giita cde miti rat lén, vi vay quan sat cde vét den ti bén ngoai tréi vao thong qua cc khe hd nly. Khé hd gitta céc mii mit 1 6 thé xam nhap vao trai. Céc biéu hién vé hinh dang trai, mau tréi va cudng trai mit bj bénh den xo duge ghi nhan chi tiét trong qua trinh diéu tra dién bién. Cé 63,29% sé trai c6 cuéng nhé bj bénh den xo mit. $6 trai c6 ceudng den bi bénh chiém 46,67%, cuéng xanh bi enh chiém 70,59%, Trong khi cudng binh thirdng (cudng to, khong bi xanh va den) ¢6 ti l@ bénb IA 25%. Trai c6 mau nhé bi benh chiém ti le 63,95%, www jad hemuaf.edu.vn Tap chi Nong nahigp va Pht trién 22(2) 20 ‘Trubng Dai hoe Nong Lam TP. HS Chi Mink Hinh 3. Tri¢u chtimg den xo bén trong tréi mit qua céc thdi diém diéu tra; a) Dau trai ; b) 10 ngay sau dau trai (NSDT) ; c) 20 NSDT ; d) 30 NSDT ; ¢) 50 NSDT ; £) 70 NSDT ; g) 90 NSDT. a) b) © . a Hinh 4, Hinh dang gai tréi bi bénh den xo va biéu hién den xo bén trong tréi mit; a) Trai mit c6 gai binh thing ; b) trai mit cé gai dang tan ong; c) Vét den gin trung bi ; d) vét den 4 ké bé gitta ce mii ; e) nuiém, hat vi ben trong mii khong c6 vet den. ‘Mit Thi 10 ngiy sau di tréi (NSDT); Mit Thai 30 NSDT: 4) Cudng binh thuvmg; b) Cuéng xanh varnh — ¢) Hin déng binh thug; d)Ffinh cing méo m6 Mit Thai SO NST: Mit Thai 60 NSBT: ©) Miu bink tring: 9) Mu ahd 8) Cudng binh théng: b) CuBag den Hinh 5. Mét sé triéu chig bén ngoai eta trai mit Thai bi bénh den xo. Tap chi Nong nghiep va Pht trién 22(2) www jad hemuaf.edu.vn Trudmg Dai hoe Nong Lama TP. H3 Ché Minh 21 mau binh thutng (mau khong bj tim vao euéng trai) c6 ti Ie benb 1a 23,21%. ‘Trai 6 hinh ding méo mé c6 ti 1¢ bénh 1a 59,79% va hinh ding binh thuding (trai cé hinh dang thudn dai hose trdn déu) c6 ti le benh 1a 7,92% (Hinh 5). Két qua nay kha phi hop véi két qua phéng van néng dan vé céc trigu chting ben ngoai trai mit Thai bi benh den xo trong qua trinh diéu tra hign trang Qua day c6 thé thay ring bénh den xo trén mit hoan toin c6 thé xudt hign 6 nhiing trai e6 bié hién bink thutng nhung ti le bénh 6 hing tréi nay khé thép. Chinh vi lf do nay, ¢6 34,5% nong ho dude phéng vin cho ring khng thé nhan dang duige trai mit Thai bj bénh den xo hoe vige nhan dang chi ding mot ti 1¢ nao dé. Két qua digu tra dién bién nay cho thé nhing trai bénh phan Idn sé tap trung vio cée biéu hién nhit cudng nhd, cudng den, eudng xanh, mau nhd va hinh dang méo m6, Vi vay, dé giém ti le benh den xo trong giai doan thu hoach can loai bé cdc trai o6 biéu hién nay trong giai doan tuyén tréi hode mudi trai Ben canh d6, cuéng xanh chi quan sét trong thoi diém tit dau tréi dén 20 NSKDT, qua thoi gian nay cudng sé phat trién va din mat mau xanh dm, trong khi cuéng trai binh thing 6 mau vang chanh. Tit thdi diém 30 NSDT quan sit hign tugng cuéng den, trén cu nhiéu vét tham den, trong khi cudng binh thing van la mau vang nhat hoge mau nu (Hoh 5) 4. Két Luan ‘Trong nghién citu niy di xéc dink duge bénk den xd mit xuat hign tai tat cd cde ho trong mit duge diéu tra tai tinh Tiém Giang cd mita kho va, mie muta, TY 1é bénh vao mua muta eao hon mita kno va dao dong # mite trung binh 10% dén 60%. Ban dé phan bo benh den xo mit Thai da dutge ghi nhan va cap nhat trén Google Earth. Bénh ién tir hic dau trai dén thu hoa den xo suit va xudt hin nhiéu nhat giai doan 20 ngay sau dau trai, Két qua diéu tra dién bién ghi nhan duge cc biéu hign bén ngoai cia bénh den xo mit Thai xanh va nhé d giai doan trutéc 20 NSDT hodc bi den hay c6 nhiéu vét tham den 6 cde giai doan sau, mau trai nhé va sat vdi cuéng, trai bi méo mé hode gai khong déu, Benh den xo mft Théi 6 thé dude han ché bing céch tia céc tréi 06 cdc trigu ching trén trong giai doan sém. Cae nghién eta vé bién phap phong trit déi vai benh den x¢ trén mit Thai hign dang dude tiép uc thyc hien va cap nhat két qua trong cong bé Lai Cam Doan Ching toi cam doan bai b4o do nh6m tée gid Jhyc hien va khong c6 bat kj mau thudn no gitta cic the gi. Tai Ligu Tham Khao (References) Abidin, N., Ismail, $. 1, Vadamalai, G., Yusof, M.'T, Hakiman, M, Karam, D. S & Zulper D, (2021), Pathogenic variability of the jackfruit- bronting bacterium Pantoca stowartia subspecies stewarti infoction to jackiruit varieties and Ite piv- otal plant hosts in Malaysia. Agronomy 11(21), 2113, tps: //doi.org/10 3390 agronomyl1112113. Gapasin, R. M, Garcia, R. P., Advinoula, C. T., De la Cruz, C.S., & Borines, L, M. (2014), Fruit bronzing: a now disease affecting jackiruit caused by (smith) mor gacrt Pantoea stewartst. Annals of Tropical Research 36(1), 17-31. https://doi.org/10.32945 /at23612.2014 Hernander-Morales, ., Peree-Casillas, J, M., Soriae Guerra, R. E.,Velazquer-Fernander, J. B., & Arvin Gomex, J. L. (2017). Fist report of Pantoea stewartit subsp. stewart causing jackiruit bronsing disease in Mexico. Journal of Plant Pathology 99(3), 807. Iamail, N., & Kaur, B. (2013). Consumer preference for Jackfruit varicties in Malaysia. Journal of Agribusiness Marketing 6, 37-51 Le, B. V., Nguyen, N.T., Truong, N. H., & Nguyen, 1 X. (2017). Study on the cause of Bronzing disease on (Chiang rai jackfrait (Artocarpus heterophyllus Lam.) and its control method. Can Tho University Journal of Science, 218-225. ‘Tyan, TLS, & Tran, Flowering characteristics, fruit devel opment and appearance of the “black fiber" pho- nomenon on jackfruit (Artocarpus heterophyllus Lam.) ev. "Thai" grown at Cai Rang district, Can Tho city. Can Tho University Journal of Science 3, 79-87 tps: //doi.org/10.22144/ctu joi. 2016.073, Le, T. P. (2015). Investigation of the control method for stem cracking and the cause of bronzing jackfruit on Chiang Rai variety (Artocarpus heterophyllus Lam) (Unpublished master’s thesis). Can ‘Tho University, Can Tho, Vietnam, Love, K, & Paull, RB. (2011). Jack/rust. Univer sity of HawaiT’ at Manoa, Monolulu, USA: Cob lege of Tropical Agriculture and Human Resources tp: //bdl handle net /10125/33296, Nguyen, N. T. (2018). Investigation of the eause of bronz- ‘ng jackfruit and control method on Chiang Ras jack fruit research on causes of black fiber phenomenon ‘and remedies on Chiang Rat jackfruit (Artocarpus het- erophyllus Lam.) in Chau Thank district, Hau Giang province (Cupublished master's thesis). Can Tho Un versity, Can Tho, Vietnam www jad hemuaf.edu.vn Tap chi Nong nahigp va Pht trién 22(2) 22 PPD (Plant Protection Depattment). (2021). Technical dossier on market access to the export of sackfrait (Ar- tocarpus heterophyllus Lam.) (Research report). Plant Protecttion Department, Ha Noi, Vietnam, Vo, HT. N., Pham, H. K., & Dink, Q. T. T. (2023), ‘Current status and causal agent of bronzing disease of uit (Artocarpus heterophyllus Lam.) in Ho Chi Minh City, Journal of Plant Protection 1, 1-22 Vu, H. ©. (2000). Jackjruit, Vietnam, Ho Chi Mink Cit Publishing House, growing fruit trees in elnam: Agricultural Ting Dai hoc Nong Lim TP. H8 Ché Minh Yamane, T. (1967). Statistics: An introductory analysis (2°4 ed,), New York, USA: Harper and Row. Zalperi, D., Manaf, N., Ismail, $. 1, Karam, D. S., & Yusof, M. T, (2017), First report of Pantoea stewartit subspecies stewartit causing fruit bronzing of jackfruit (Artocarpus heterophyllus), a now emerging disease in Peninsular Malaysia. Plant Disease 101(5), 831-831 bitps://doi.org/10,.1004/PDIS-11-16-1689-PDN, Tap chi Nong nghiep va Phat trién 22(2)

You might also like