วารสารศิลปการจัดการ

Journal of Arts Management

ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566
Vol.7 No.2 April – June 2023
ISSN: 2630-0427 (Online)

วัตถุประสงค์
1. เพื ่ อ เผยแพร่ ผ ลงานวิ ช าการที ่ ม ี ค ุ ณ ภาพ ในการพั ฒ นาศั ก ยภาพผลงานทางวิ ช าการ
ในลักษณะบทความทางวิชาการของคณาจารย์ นักวิชาการ และนักศึกษาในระดับบัณฑิตศึกษา
2. เพื่อให้บริการทางสังคมในการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นทางวิชาการ

นโยบายการตีพิมพ์
วารสารศิลปการจัดการ เป็นวารสารราย 3 เดือน รับตีพิมพ์และเผยแพร่ผลงานทางวิชาการ
ในมิติด้านศิลปศาสตร์ รัฐประศาสนศาสตร์ และสหวิทยาการด้านมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
ลั กษณะของบทความที่จะนำลงตีพ ิม พ์ ได้แ ก่ บทความวิจ ั ย (Research Article) บทความวิช าการ
(Academic Article) บทความปริทรรศน์หรือบทวิจารณ์วรรณกรรม (Review Article) บทวิจารณ์หนังสือ
(Book Review)
บทความที่ได้รับตีพิมพ์จะต้องได้รับความเห็นชอบจากกองบรรณาธิการก่อนตีพิมพ์ ได้ผ่านการ
พิจารณาจากผู้ทรงคุณวุฒิกลั่นกรองบทความ (Peer Review) จำนวน 3 ท่าน ที่มีความเชี่ยวชาญใน
สาขาวิชาที่เกี่ยวข้อง ในลักษณะปกปิดรายชื่อ (Doubleblind Peer Review)
ทัศนะและความคิดเห็นที่ปรากฏในบทความในวารสารศิลปการจัดการ ถือเป็นความรับผิดชอบ
ของผู้เขียนบทความนั้น และไม่ถอื เป็นทัศนะและความรับผิดชอบของกองบรรณาธิการ

กําหนดการเผยแพร่
ปีละ 4 ฉบับ (ราย 3 เดือน) ดังนี้ ฉบับที่ 1 มกราคม - มีนาคม
ฉบับที่ 2 เมษายน - มิถุนายน
ฉบับที่ 3 กรกฎาคม - กันยายน
ฉบับที่ 4 ตุลาคม - ธันวาคม

I
เจ้าของ: มูลนิธิธรรมาภิวัตน์

บรรณาธิการวารสาร
ดร. ฐณาวัฒน์ หิรัญบูรณะ มูลนิธธิ รรมาภิวัตน์

กองบรรณาธิการ
ศาสตราจารย์ ดร. บุญทัน ดอกไธสง
ศาสตราจารย์ ดร. สมศักดิ์ สามัคคีธรรม
ศาสตราจารย์ ดร. เรวัตร์ ชารีศิษฏ์
ศาสตราจารย์ (พิเศษ) ดร. วรรณชัย บุญบำรุง
รองศาสตราจารย์ ดร. พลศักดิ์ จิรไกลศิริ
รองศาสตราจารย์ ดร. มนตรี วิบูล
รองศาสตราจารย์ ดร. สุพจน์ แสงเงิน
รองศาสตราจารย์ ดร. อภินันท์ จันตะนี
รองศาสตราจารย์ ดร. วิชัย แหวนเพชร
รองศาสตราจารย์ สิทธิกร ศักดิ์แสง
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ปราโมทย์ สฤษดิ์นิรนั ดร์ ข้าราชการบํานาญ/ นักวิจัยอิสระ
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
สถาบันพัฒนาทรัพยากรมนุษย์
กรรมการกฤษฎีกา
ข้าราชการบำนาญ
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหาร
ลาดกระบัง
สถาบันรัชต์ภาคย์
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรมราช
มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี

สำนักงานกองบรรณาธิการ
68 ซอยรามคำแหง 21 แยก 10 แขวงวังทองหลาง เขตวังทองหลาง กรุงเทพมหานคร 10310
โทรศัพท์ มูลนิธธิ รรมาภิวัตน์ 02-119-7687, 063-910-7763
Email: journalofart@gmail.com

II
 บทบรรณาธิการ
วารสารศิลปการจัดการฉบับที่ 2 เดือนเมษายน - มิถุนายน 2566 เป็นฉบับที่กองบรรณาธิการ
มุ่งมั่นในการพัฒนารูปแบบและเนื้อหาให้มีคุณภาพตามเจตจำนงของหลักการเป็นสื่อวิชาการ ที่มี
ส่วนร่วมต่อการพัฒนาสังคมทุกภาคส่วนของประเทศไทย และสอดคล้องกับนโยบายและหน่วยงาน
ของมูลนิธธิ รรมาภิวัตน์ โดยเฉพาะการดำเนินกิจกรรมคลินิกวิจัย สำนักวิจัยและให้คำปรึกษา ฝึกอบรม
สัมมนา และสำนักธรรมาโพลรีเสิร ์ช รวมทั้งเครือข่ายองค์กรภาครั ฐ ภาคเอกชน ภาคสาธารณะ
และสถาบันการศึกษาทั้งในประเทศและต่างประเทศ
วารสารศิลปการจัดการฉบับนี้ เป็นสื่อที่พร้อมรับการนำเสนอบทความวิชาการ บทความวิจัย
ที ่ เ กี ่ ย วกั บ การเมื อ งการปกครอง เพราะสื ่ อ ทุ ก ประเภทย่ อ มมี ผ ลกระทบต่ อ การเปลี ่ ย นแปลง
ทางการเมือง ซึ่งในช่วงเวลานี้เกิด การเปลี่ยนแปลงทางการเมืองของประเทศไทย ภายใต้รัฐธรรมนูญ
แห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 เมื่อรัฐบาลของพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ที่
บริหารประเทศมากว่า 9 ปี นับจากการปฏิวัติ และให้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (ส.ส.) ปี
พ.ศ.2562 และได้เป็นรัฐบาลต่อและอยู่เกือบ 4 ปี ซึ่งไม่ครบวาระได้ประกาศยุบสภาสมาชิกสภาผู้แทน
ราษฎร ในวันที่ 20 มีนาคม พ.ศ. 2566 และคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ได้จัดการเลือกตั้ง ส.ส.
โดยประกาศให้ว ันที่ 14 พฤษภาคม พ.ศ. 2566 เป็นวันลงคะแนนเสีย งเลือกตั ้ง ส.ส. ทั่วประเทศ
ดั ง นั ้น สถานการณ์ทางการเมืองการปกครองของประเทศไทยจึงคุ กรุ่ นไปด้วยข้อมู ลและข่าวสาร
การหาเสียงของนักการเมืองและพรรคการเมือง และที่ประชาชนให้ความสนใจมากเป็นพิเศษ คือ
โพลการเมือง ที่มีสำนักโพลของสถาบันการศึกษา ผู้ประกอบการทางวิชาการ และสื่อมวลชน รวมแล้ว
มีไม่ถึง 10 ราย จัดทำขึ้นและเผยแพร่ออกสู่สาธารณชนจำนวนมาก ส่วนใหญ่ก็เป็นการชี้นำด้วยสถิติ
ในเชิงพรรณนา ทั้งนี้ทางสำนักธรรมาโพลรีเสิร์ช ของมูลนิธิธรรมาภิวัตน์ ได้ทำการศึกษาวิจัยชุดใหญ่
เรื่อง “การศึกษาการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู ้แทนราษฎร พ.ศ. 2566” โดยมีงานวิจัยย่อย 3 เรื่ อง
ประกอบด้วย (1) การประเมินนโยบายพรรคการเมืองไปสู่การตัดสินใจเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทน
ราษฎรไทย พ.ศ. 2566 (2) การสื่อการเลือกตั้ง ของผู้สมัครสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2566 และ
(3) ผลสัมฤทธิ์ของการจัดการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไทย พ.ศ. 2566 โดยสามารถติดตาม
วารสารฉบับ ที่ 3 เดือนกรกฎาคม - กันยายน 2566 ที่จะเผยแพร่บทความวิจัยเรื่อง “การประเมิน
นโยบายพรรคการเมืองไปสู่การตัดสินใจเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไทย พ.ศ. 2566” เพื่อให้
ผู้อ่านได้สืบค้นงานวิจัย ที่ผลวิจัยสร้างความโดดเด่นและได้ศึกษาเป็นองค์ความรู้ใหม่ต่อไป
สำหรับบทความวิจัยเรื่องอื่นในวารสารศิลปการจัดการฉบับนี้ ก็มีความหลากหลายที่น่าสนใจ
อย่างเช่น “แนวทางการพัฒนาสมรรถนะดิจิทัล เจ้าหน้าที่ความปลอดภัยในการทำงานระดับวิชาชีพ
(จป.ว)”, “การพัฒนาผู้ประกอบการรุ่นใหม่เพื่อขับเคลื่อนชุมชนฐานรากด้านการสร้างอาชีพผ่าน

III
ตลาดอิ เ ล็ ก ทรอนิ ก ส์ ท ี ่ ส ามารถยกระดั บ รายได้ ตามเส้ น ทางอุ ท ยานธรณี โ คราช”, “The Causal
Relationship Model of the Best Practice for SMEs of the Thai Tourism Industry in Crisis and Business
Continuity” เป็นต้น
นับจากฉบับนี้ กองบรรณาธิการ วารสารศิลปการจัดการ เชื่อมั่นว่าจะสามารถพัฒนารูปแบบ
และเนือ้ หาคุณภาพให้ดยี ิ่งขึน้ กว่านี้ หากท่านสมาชิกและท่านผู้อ่านทุกคนช่วยกันแนะนำประเด็นปัญหา
และแนวทางปรั บ ปรุ ง แก้ ไ ข หรื อ ช่ ว ยกั น สร้ า งสรรค์ แ นวคิ ด ใหม่ ๆ เพื ่ อ ให้ ก ารพั ฒ นาก้ า วเดิ น
แบบมีส่วนร่วม ซึ่งต้องขอขอบพระคุณมา ณ ที่นี้ แล้วพบกันฉบับหน้า

ดร. ฐณาวัฒน์ หิรัญบูรณะ

บรรณาธิการวารสาร

IV
 สารบัญ
บทบรรณาธิการ III
บทความประจำฉบับ
แนวทางการพัฒนาสมรรถนะดิจิทัลเจ้าหน้าที่ความปลอดภัยในการทำงานระดับวิชาชีพ 343 - 363
(จป.ว)
Guidelines for the Development of Digital Competence Safety Officer at Professional Level
(Jor Por Wora)
กรเอก กาญจนาโภคิน, พสิษฐ์ ฐิติธนารัศมิ์, อุดร สุวรรณโค และ นิติธร ทัพเลื่อน
Korneak Karnjanapokin, Pasit Tititanaras, Udon Suwannakho and Nitithon Tuplean
ปัจจัยเชิงสาเหตุที่มีอิทธิพลต่อความตั้งใจเช่าอะพาร์ตเมนต์บนเพจเฟซบุ๊ก 364 - 380
ของผู้ใช้บริการในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล
Causal Factors Influencing Apartment Rental Intention on Facebook Pages of Users in
Bangkok and Its Vicinity
ภัทรพร วัสแสง และ สุมามาลย์ ปานคำ
Phattaraporn Wassaeng and Sumaman Pankham
การสำรวจความคิดเห็นของเภสัชกรโรงพยาบาลต่อปัญหายาเหลือใช้ในสถานการณ์ 381 - 401
ปัจจุบัน
Survey of Hospital Pharmacists’ Opinions on Current Situation of Unused Medication
Problem
กมลวรรณ ตันติพวิ ัฒนสกุล, สุญาณี พงษ์ธนานิกร, ธัญญ์พิชชา พิมพ์พงษ์
วิลาสินี นุชประคอง, ธีระพัฒน์ ปัททุม และ ชินวัจน์ แสงอังศุมาลี
Kamolwan Tantipiwattanaskul, Suyanee Pongthananikorn, Thunpitcha Pimpong
Wilasinee Nutprakong, Teerapath Pattoom and Shinnawat Saengungsumalee
ความสัมพันธ์ระหว่างทักษะการบัญชี ทักษะการเงิน การเข้าถึงทางการเงิน 402 - 419
กับความเจริญเติบโตของวิสาหกิจชุมชน จังหวัดชัยนาท
The Relationship Between Accounting Literacy Financial Literacy Financial Inclusion and
Growth of Community Enterprises in Chainat Province
จิรวรรณ ปลั่งพงษ์พันธ์
Jirawan Plungpongpan
การพัฒนาความสามารถในการบริหารการรู้คิด อารมณ์ และพฤติกรรมของนักศึกษา 420 - 441
หลักสูตรครุศาสตร์ โดยใช้เกมกระดานเพื่อการเรียนรู้
Development of Executive Function Skills for Undergraduate Students of Education Program
by Using Board Games
อรธิดา ประสาร
Ontida Prasarn

V
 สารบัญ
บทความประจำฉบับ
การวิเคราะห์ปัญหาการละเมิดลิขสิทธิ์ตามหลักการของทฤษฎีอาชญาวิทยา 442 - 460
An Analysis of a Copyright Infringement Problem in light of Criminology Theories
อชิรญาณ์ กลัดสวัสดิ์
Achiraya Kladsawat
การพัฒนารูปแบบการฝึกอบรมเพื่อส่งเสริมสมรรถนะอาชีพช่างร้อยมาลัย 461 - 478
The Development of a Training Model for Enhancing the Competency of Garland Maker
จักรพันธ์ รูปงาม และ ธีรพงษ์ วิริยานนท์
Jakkrapan Roopngam and Theerapong Wiriyanon
ครอบครัวชาวมุสลิมอินโดนีเซียในยุคหลังสุฮารโต ค.ศ. 1998-2015 479 - 496
The Indonesian Muslim Families after the Suharto era, 1998-2015
บัญชา ราชมณี, ทวีศักดิ์ เผือกสม และ ฐานิดา บุญวรรโณ
Bancha Ratmanee, Davisakd Puaksom and Thanida Boonwanno
การพัฒนาผู้ประกอบการรุ่นใหม่เพื่อขับเคลื่อนชุมชนฐานรากด้านการสร้างอาชีพ 497 - 518
ผ่านตลาดอิเล็กทรอนิกส์ที่สามารถยกระดับรายได้ตามเส้นทางอุทยานธรณีโคราช
The Development of Young Entrepreneurs to Drive the Career Creation of The Founding
Communities Through the Electronic Marketing That Can Enhance the Quality of
Life Along the Korat Geopark Route
ศิริพร เลิศยิ่งยศ, สุวรรณา เตชะธีระปรีดา และ พัชชยา ทรงเสี่ยงไชย
Siriporn Loetyingyot, Suwanna Tachateerapreda and Patchaya Songsiengchai
บุคลิกภาพของผู้บริโภคและพฤติกรรมการแบ่งปันความรู้บนแพลตฟอร์ม 519 - 542
ช้อปเปอร์เทนเม้นท์: บทบาทตัวแปรส่งผ่านของความอยู่ดีมสี ุขเชิงอัตวิสยั
และความไว้วางใจ
Consumer’s Personality Trait and Knowledge Sharing Behavior on the Shoppertainment
Platform: The Mediating Role of Subjective Well-Being and Trust
ธาดาธิเบศร์ ภูทอง
Thadathibesra Phuthong
The Factors Contributing to the Outcomes of the National Strategic Plan on AMR 543 - 568
Strategy 5 on Public Knowledge and Public Awareness on AMR, and Appropriate
Use of Antimicrobials
Shinnawat Saengungsumalee, Yupadee Sirisinsuk
and Anuchai Theeraroungchaisri

VI
 สารบัญ
บทความประจำฉบับ
Factors Influencing Community Pharmacies’ Intention to Become Government 569 - 586
Pharmaceutical Supply Chain Subcontractors
Woranun Warinlarb, Kamonchanok Suthiwartnarueput
and Pongsa Pornchaiwiseskul
การศึกษาพฤติกรรมและความพึงพอใจของนักท่องเที่ยวที่มีต่อกิจกรรมการท่องเที่ยว 587 - 604
ทางทะเลจังหวัดภูเก็ต
The Study of Tourist Behavior and Satisfaction of Marine Tourism Activity in Phuket Province
ศิริรัตน์ ขานทอง และ วันทกาญจน์ สีมาโรฤทธิ์ การ์ด
Sirirat Khantong and Wantakan Seemarorit Card
ปัจจัยเชิงสาเหตุที่มีอิทธิพลต่อความจงรักภักดีของผู้บริโภคธุรกิจโต๊ะจีน 605 - 623
ในจังหวัดนครปฐม
Causal Factors Affecting to Customers’ Loyalty in the Chinese Banquet in Nakhon Pathom
วัลลภา วิชะยะวงศ์ และ ดวงใจ คงคาหลวง
Wallapa Wichayawong and Duangjai Khongkhalaung
ภาวะผู้นำของผู้บริหารสถานศึกษาที่ส่งผลต่อการบริหารงานบุคคลโรงเรียนเอกชน 624 -649
จังหวัดนครศรีธรรมราช
Leadership of School Administrators Affecting Personnel Administration of Private Schools
in Nakhon Si Thammarat Province
ขนิษฐา แซ่ตั้น และ สุพจน์ แสงเงิน
Khanittha Saetan and Suphot SaengNgoen
การบริหารทรัพยากรมนุษย์ยุคใหม่ที่ส่งผลต่อประสิทธิภาพงานวิชาการโรงเรียนเอกชน 650 - 672
สังกัดสำนักงานศึกษาธิการ จังหวัดนครศรีธรรมราช
Modern Human Resource Management Affecting Private School Academic Efficiency Under
the Office of Education Nakhon Si Thammarat Province
จารียา ขุนณรงค์ และ สุพจน์ แสงเงิน
Jareeya Koonnarong and Suphot SaengNgoen
การถอดบทเรียนเรือ่ ง เงื่อนไขและกระบวนการที่ก่อให้เกิดคณะทำงานชุมชน 673 - 694
ในการพัฒนาชุมชนและครอบครัว ลดปัญหาความรุนแรงต่อเด็ก
Lesson Learned on Conditions and Processes Leading to the Community Working Groups
for Community and Family Development and Reduction of Violence Against Children
ธันยา รุจเิ สถียรทรัพย์
Tanya Rujisatiensap

VII
 สารบัญ
บทความประจำฉบับ
The Development of the Global Conversation Club to Enhance Students’ 695 - 713
Intercultural Communicative Competence
Waraporn Theerasak and Rebecca Yoon
A Study of Factors Influencing Happiness at Work for Supervisors: 714 - 726
Hitachi Industrial Technology (Thailand) Co., Ltd.
Nuchjaree Pookkaman and Auttapon Sripradit
ปัจจัยที่ส่งผลต่อพฤติกรรมของผู้ใช้บริการธุรกรรมทางการเงิน ผ่านระบบอิเล็กทรอนิกส์ 727 - 748
Mobile Banking ในอำเภอลานสกา จังหวัดนครศรีธรรมราช
Factors Affecting Consumer Behavior of Financial Transaction Services via Mobile Banking in
Lan Saka District, Nakhon Si Thammarat Province
พรรณิภา วิชัยพล และ สุรินทร์ มรรคา
Phannipa Wichaipon and Surin Makka
The Causal Relationship Model of the Best Practice for SMEs of the Thai Tourism 749 - 769
Industry in Crisis and Business Continuity
Jenasama Srihirun, Rachapong Khiewpan, Krairerk Klaysikaew
Nina Choeyada and Kamoltip Panyasit
รูปแบบการบริหารงานวิชาการในศตวรรษที่ 21 ของโรงเรียนชายแดนไทย กัมพูชา 770 - 789
สังกัดสำนักงานเขตพื้นทีก่ ารศึกษาประถมศึกษาจันทบุรี เขต 2
A Development of Academic Affairs Management Model in the 21st Country of the Thai-
Cambodia border Schools under Chanthaburi Primary Educational Service Area Office 2
ภัทรภรณ์ คงกระจ่าง, ภารดี อนันต์นาวี และ พงศ์เทพ จิระโร
Pattaraporn Kongkrajang, Paradee Anannawee and Pongtep Jiraro
การบริหารจัดการเพื่อยกระดับคุณภาพของวิทยาลัยอาชีวศึกษาภาครัฐ สังกัดสำนักงาน 790 - 803
คณะกรรมการการอาชีวศึกษา
The Management for Improvement the Quality of Public Vocational Colleges under Office
of the Vocational Education Commission
กัญจ์ชลิการ์ กันทะเจตน์, ทรงยศ แก้วมงคล และ สมนึก การีเวท
Kunchalikar Kunthajet, Songyos Kawmongkon and Somnuk Kareevet

VIII
 สารบัญ
บทความประจำฉบับ
การประเมินความพึงพอใจของประชาชนที่มีต่อการให้บริการขององค์การบริหาร 804 - 826
ส่วนตำบลทวีวัฒนา อำเภอไทรน้อย จังหวัดนนทบุรี
Assessment of People's Satisfaction towards Services of Taweewattana Subdistrict
Administrative Organization, Sai Noi District, Nonthaburi Province
อรุณ ไชยนิตย์, เมธี ทรัพย์ประสพโชค, ศิวริน แสงอาวุธ
ภราดร กาญจนสุธรรม พิมพ์ขวัญ บุญจิตต์พิมล, ณฐกร วัชรสินธุ์
ไชยอนันต์ ตรีไพบูลย์ และ แพรภัสส์ เลิศรัฐพัชร์
Arun Chainit, Metee Subprasopchoch, Siwarin Saengawoot,
Paradorn Karnchanasutham, Pimkhwan Bunjitpimol, Nattagorn Watcharasin
Chaianan Tripaiboon and Phraephat Lerdratthaphat
องค์ประกอบสมรรถนะแนวใหม่ของผู้บริหารสถานศึกษา สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่ 827 - 844
การศึกษามัธยมศึกษา
The Components of Competency School Administrators under the Secondary Educational
Service Area Office
สุนันทินี สุขสวัสดิ์, ทรงยศ แก้วมงคล และ ดวงกมล แก้วแดง
Sunanthinee Suksawat, Songyos Kawmongkon and Duangkamol Kaewdaeng
การบริหารโรงเรียนเอกชนระดับประถมศึกษาในกรุงเทพมหานคร สู่ความเป็นเลิศ 845 - 866
Managing Private Primary Schools in Bangkok for Excellence
ธนบดี เพ็ชร์น้อย, ทรงยศ แก้วมงคล และ สมนึก การีเวท
Tanabordee Petchnoi, Songyot Kaewmongkol and Somnuk Kareevate
รูปแบบภาวะผู้นำพหุวัฒนธรรมแบบมีส่วนร่วมสำหรับผู้บริหารสถานศึกษา 867 - 886
สังกัดกรุงเทพมหานคร
A Multicultural Leadership Model to Enhance Participative Management for School Principals
of Bangkok Metropolitan Administration
ณภัทรพล วิริยะกุลเจริญ, เสาวณีย์ สิกขาบัณฑิต
และ ขวัญหญิง ศรีประเสริฐภาพ
Napattarapon Wiriyagukcharoen, Sowwanee Sikkhabandit
and Khwanying Sriprasertpap

IX
 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

The Causal Relationship Model of the Best Practice for SMEs of

the Thai Tourism Industry in Crisis and Business Continuity

1Jenasama Srihirun, 2Rachapong Khiewpan, 3Krairerk Klaysikaew

4Nina Choeyada and 5*Kamoltip Panyasit
1, 2, 3Faculty of Liberal Arts, Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Thailand
4Independent Researcher, Thailand

5*Faculty of Interdisciplinary Studies, Khon Kaen University, Thailand

Corresponding Author*
Email: 1jenasama_s@rmutt.ac.th, 2rachapong_k@rmutt.ac.th, 3krairerk_k@rmutt.ac.th
4ninanina.naninani@gmail.com, and 5*kamonpan@kku.ac.th

Received June 3, 2023; Revised June 28, 2023; Accepted June 30, 2023

Abstract
The objectives of this quantitative research were 1) to study and develop a causal
relationship model of the best practices for small and medium enterprises (SMEs) and 2 ) to
examine the consistency of the causal relationship model of the best practices for SMEs of the Thai
tourism industry in crisis and business continuity with empirical data. Collecting data with 770
sample sizes from staff in SMEs of 3 businesses in the Thai tourism industry, namely, hotel
businesses, restaurant businesses, and tour operator and travel agency businesses in Thailand,
using by multi-stage sampling. The instrument for collecting data was the questionnaire which had
a reliability of 0.97. Data were analyzed using frequency, percentage, mean, standard deviation,
Pearson's product moment correlation coefficient, and structural equation modeling (SEM). A causal
relationship analysis was performed to determine the path of influence of the variables: 1 )
Business Model Canvas (BMC) 2) Business Continuity Plan (BCP) 3 ) Crisis Management (CM) 4 )
New Normal Concept (NN) and Best Practice. (BP). The findings revealed that the established
causal relationship model was very consistent with the empirical data. The Chi-Squares statistics
for the structural equation model were statistics 2 = 462.98 df = 507 p = .919 GFI = .966 AGFI
= .960 RMR = .740.
Keywords: Best Practices; Crisis; Business Continuity; The Causal Relationship Model

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 749

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

Introduction
Thai SMEs were growing steadily. with the proportion of gross product value (GDP) of
SMEs at 37.3% in 2012, increasing to 42% in 2017 and increasing to 43% in 2018, worth more
than 7 trillion baht, growing 0.8% per year, with the proportion of GDP of the top 3 SMEs in
Thailand being the service sector at 44.0%, the trade sector at 31.4%, the manufacturing sector
at 22.6%. By service sector of the hotel, accommodation, and restaurant businesses generated
revenue of 646.2 billion baht and tourism and transportation businesses of 400.6 billion baht in
2018, although in the second half of 2018 the tourism sector slowed down due to the contraction
of Chinese tourists. The accident of a ship capsizing at Phuket province caused the GDP in the
service sector to slow down from the previous year. The growth was equal to 4.9 percent, which
is still considered a good growth. This is a result of the expansion in the number of other Asian
tourists including India, Malaysia, and East Asia (except China). (Office of Small and Medium
Enterprises Promotion, 2019)
The World Economic Forum’s 2019 Statistics of Countries with Competitiveness in Tourism
Business reveals that Thailand has 35.5 million foreign tourists entering the country each year,
spending up to $1,620 on tourism. US dollars per person, representing an annual value of 57.5
billion dollars in tourism to the country, equal to 9.6% of Thailand's GDP, and employing jobs in
the labor market in the service sector for the population of 2.44 million people in the country.
(World Economic Forum: WEF, 2020)
In Thailand, there are many SMEs and entrepreneurs in the Thai tourism industry who can
access more capital by promoting their businesses competitiveness according to the national
strategic framework. However, the tourism industry is highly volatile. Especially in the conditions of
the world situation that is changing rapidly, and there is a lot of uncertainty known as VUCA and
forecasts are not consistent, such as the wildfire crisis in Australia, volcano eruption in the
Philippines, earthquake in Türkiye floods in Brazil, a swarm of locust’s swarms in Africa, Lassa
fever in Nigeria, PM2.5 dust in Thailand. And the global crisis is the spread of the new coronavirus
(COVID-19) that has changed the dynamics and livelihoods of humanity around the world
irreversibly, not including the changes in digital technology (Digital Transformation) and Technology
Disruption, including crises in the past such as the Tom Yam Kung economic crisis. Goong Crisis) in
Thailand Hamburger Crisis in the USA Tusnami in Japan SARS Bird Flu in China, Thailand, and
Nigeria.

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 750

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

Therefore, the search for a causal model of good practices for small and medium
enterprises in the Thai tourism industry in times of crisis and business continuity is important and
necessary to develop guidelines for Good (Best Practices) for small and medium enterprises (SMEs)
of the Thai tourism industry in a crisis situation. This is also a guideline for forecasting the direction
of the business and finding strategies for planning business recovery after the crisis.

Research Objectives
1. To study and develop causal relationship models for best practice for SMEs in the Thai
tourism industry in crisis and continuity business.
2. To examine the alignment of the causal relationship model of best practice for SMEs in
the Thai tourism industry in crisis and continuity business with empirical data.

Literature Review
1) Best Practices are defined as follows: Cambridge defines it as "a way of working that is
officially recog nized as the best w ay to use it in a specific business or industry .
PricewaterhouseCoopers, a leading international accounting organization, defines Best Practices as
"an operational approach that can occur in any work process. The United Nations Population Fund
(UNFPA) defines Best Practices as "a practice of planning or implementing results successfully in an
environment where there is trial and error. I tried the right thing. While the National Productivity
Institute defines Best Practices as "an approach that results in excellence in both quantity and
quality, it is a new way of working to utilize organizational resources. Whether it's people or
technology, it can be replicated until it is standardized. Have a clear origin and goal. The way it
works is continuously improved. (Senanuch, 2014) The Office of Small and Medium Enterprise
Promotion (HSRI) has established a framework for collecting data on performance indicators and
project evaluation in accordance with the strategic framework 2012-2016, namely the Start-up
Theme, Access to Finance Theme, Access to Technology Theme, Access to Market Theme, Good
Governance Theme, CSR Theme, Environment Theme, and Cluster Development Theme. (Office of
Small and Medium Enterprise Promotion, 2016) and encourage sm all and m edium -sized
enterprises (SMEs) to monitor their business operations in the field of marketing. Funding, labor,
management, production technology, goods and services, and access to government policies.
Moreover, in order to further develop the scope of the 2017-2021 strategy in line with the

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 751

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

Thailand 4.0 context and technology transformation that focuses on 5-year SMEs promotion plan
(2017-2021), three strategies have been formulated as follows: Strategy 1: Promote and develop
SMEs by issue, emphasizing strategies to enhance productivity, technology and innovation.
Promote access to funding. Promote market access and internationalization; develop and promote
entrepreneurship. Strategy 2: Strengthen SME capacity to create new high value startups
Indicators and goals of Strategy 1: Create new high value startups: High Value startups increase
by 20%. Encourage integration and networking SME business proportion of clusters with potential
to black Business operations increased by 20 percent. And Strategy 3: Develop mechanisms to
systematically drive SME promotion and develop effective SME promotion tools. Number of Data
Center users and review and revise laws, rules, regulations, and benefits to facilitate and reduce
barriers to SME business operations. (Office of Small and Medium Enterprise Promotion, 2018)
In conclusion, Best Practices is an excellent practice, which is a pattern or operational
approach that has empirical results and affects the good performance of the organization. It must
have a format that is accepted by personnel within the organization and external personnel such
as business partners, customers, and stakeholders. The Company has continuously developed to
keep up with the situation and to increase competitiveness in the business to run continuously and
sustainably.
2) The Business Model Canvas (BMC) is usually related to customers, products, and
services of a business. There are 9 key components of the model. 1) bmc1: Value Propositions
(VP), 2) bmc2: Customer Segments (CS), 3) bmc3: Customer Relationships (CR), 4) bmc4:
Channels (CH), 5) bmc5: Revenue Streams (RS), 6) bmc6: Key Resource (KR), 7) bmc7: Key
Activities (KA), 8) bmc8: Key Partners (KP), and 9) bmc9: Cost Structure (CS). (Osterwalder &
Pigneur, 2010)
3) Small and Medium Enterprises (SMEs) of the Thai Tourism Industry, according to
statistics from the Office of Small and Medium Enterprise Promotion, in 2020, Thailand had
424,670 SMEs in the tourism industry, employing 1,519,872 people. 334,736 persons in the
restaurant business, 27,272 persons in the hotel & accommodation business, 10,049 persons in
the tour operator business and 59,790 persons in the related services business (Office of Small
and Medium Enterprise Promotion, 2021)
4) The Oxford dictionary describes Crisis as "a time of serious trouble, a moment of
danger, or a time of decision making", which is classified into 2 types: 1) natural crisis and 2)
human-induced crisis. (Glaesser, 2006) While the crisis management model in the tourism

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 752

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

industry often uses the PPRR in Crisis Management Model, which focuses on prevention cm1:
Prevention, cm2: Preparation, cm3: Response and cm4: Recovery. (Pforr & Hosie, 2009)
5) The New Normal concept is a social phenomenon that has emerged from the crisis of
the epidemic of the new virus, or COVID 19, resulting in a new normal lifestyle, including tourism
management, which has a new normal in tourism as follows: 1) nn1: Social distancing), 2) nn2:
Work from home or anywhere; 3) nn3: Safety and Health (hygiene safety standards); 4) nn4: Go
digital and technology; and 5) nn5: E-Commerce. (Horthong, 2020)
6) Business Continuity Plan (BCP), which uses the same criteria as ISO 22301 with the
Business Continuity Management System standard. (Asia-Pacific Economic Corporation: APEC,
2014) There were 10 steps, as follows: 1) bcp1:Setting goals, scope, and teams 2) bcp2:Main
activities and target stages of rehabilitation) 3) bcp3: Necessary things to restore the core activities
of the business 4) bcp4: Business Risk Assessment 5) bcp5: Prevention and mitigation of disasters
that cause damage in business 6) bcp6: Urgent response in case of business damage 7) bcp7:
Urgent business continuity strategy for a speedy recovery 8) bcp8: Financial preparation 9) bcp9:
Basic practices for optimizing business continuity 10) bcp10: Continuous review and development
of business plans).
In conclusion, The causal relationship model of best practice for business was analyzed by
synthesizing the components of best practice development for SMEs of the Thai tourism industry
consisting of hotel business, restaurant business and tour operators and travel agencies in crisis
and business continuity based on concepts and theories and summarizing elements of best practice
development for SMEs of the Thai tourism industry in 5 theories and concepts that were
performed to determine the path of influence of the variables: 1) Business Model Canvas (BMC) 2)
Business Continuity Plan (BCP) 3) Crisis Management (CM) 4) New Normal Concept (NN) and Best
Practice (BP).

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 753

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

Conceptual Framework

BMC NN

BCP

BP
CM

Figure 1. Conceptual Framework

For the Causal Relationship Model of the Best Practice for SMEs of the Thai Tourism
Industry in Crisis and Business Continuity, The researcher has developed a conceptual framework
for research based on several business management theories and concepts to be applied in
education and development. The causal factors influencing best practice (BP) were the Business
Mode Canvas (BMC), Business Continuity Plan (BCP), and Crisis Management (CM), and all factors
have the same mediator, the New Normal Management Concept (NN), which directly affects Best
Practices (BP) as shown in Figure 1.

Research Methodology
Acknowledgment
Thank you, staff, associates, and business owners of the hotel businesses. tour operators,
travel agencies, and restaurants that operate SMEs businesses in all 5 regions of Thailand,
especially Supporting organizations and institutions related to the Thai tourism industry, such as
the Thai Hotel Association, Thai Tourism Association, and Thai Restaurant Association, and
everyone who cooperates in this research very well. This research was considered for approval by
the Human Research Ethics Committee. Khon Kaen University (Institution Review Board: IRB
Number 00012791) and Federal Wide Assurance: FWA00034
This research is quantitative . Multi-stage sampling is done using cluster sampling,
whereby the researcher determines the sample size according to the principle of Structural

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 754

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

Equation Modeling (SEM). This corresponds to the use of Hair et al. (2010), i.e., using a sample
size of 10 people per parameter to estimate or number of paths (Stevens, 2002) that showed the
relationship between variables in the model and the conceptual framework in the research. In this
research, there were a total of 77 parameters to estimate, so the sample size was 770. These
were personnel working in 3 major businesses with potential in the Thai tourism industry: 1) Hotel
and accommodation businesses; 2) Restaurants and food service businesses; and 3) Travel
agency businesses in 5 regions of Thailand, namely the Central, Northern, Southern, Eastern and
Northeast regions. The main tool used to collect data for this research is a questionnaires.
A research tool was created and developed through the IOC (Index of Item Objective
Congruence) of 5 experts, with a validity of 0.97, to analyze data and interpret research results.
The researcher analyzed the data from the questionnaire with a ready-made computer program
to find various statistics, which consisted of: 1) Descriptive basic statistics such as percentage,
average, mean, and standard deviation 2) Statistics analyze the relationship between variables by
analyzing the Pearson product moment correlation coefficient (rxy). (Uon, 2007) and 3) Structural
Model Analysis Statistics are used to verify the consistency of models with empirical data.
Maximum likelihood) and direct and indirect effects, while construct validity is assessed with
Confirmatory Factor Analysis (CFA). (Jöreskog & Sörbom, 2004; Wiratchai, 1999). The indices used
to verify goodness of fit measures of models with empirical data include 2 /df, CFI, GFI, AGFI,
RMSEA, and SRMR. (Bollen, 1989; Angsuchot, 2011) 4) The statistics used in the hypothesis test
are Bartlett's Test of Sphericity statistics and the Kaiser index. Kaiser-Meyer-Olkin Measure of
Sampling Adequacy = KMO (Wiratchai, 1999; Hair et al., 2010)
The researcher conducted a confirmatory factor analysis (CFA) to verify the suitability and
validity of the structural equation model by considering the component weight and R2 value to
check the covariance of the indicators. In order to verify the suitability and validity of the structural
equation model by considering factor loading and R2 > 0.50, where Chi-Square = 0 and df = 0 is
model identification. Measured as Just Identification, Chi- Square values > 0 and df > 0.
Measurement model as Over Identification. Confirmatory factor analysis was possible. Chi-square
values < 0 and df < 0. Under Identification measurement model. Confirmatory factor analysis was
not possible (Bollen, 1989; Angsuchot, 2011) The statistics used to test the hypothesis were the
Bartlett's Test of Sphericity and the Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy = KMO),
where the KMO value should be close to 1. A lower value indicates a small correlation between

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 755

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

the variables. and not suitable for elemental analysis (Wiratchai, 2 0 0 9 ; Hair et al., 2010) The
details of the KMO index criteria are as follows Table 1.

Table 1 Kaiser-Meyer-Olkin Index (KMO)

Kaiser-Meyer-Olkin Index (KMO) Level
KMO > .90 Very Good
.80 < KMO < .89 Good
.70 < KMO < .79 Medium
.60 < KMO < .69 Low
.50 < KMO < .59 Very Low
KMO < .50 is unsuitable and unacceptable.

Table 2 The results of the confirmatory factors analysis of the best practice component measurement model for SMEs in the
Thai Tourism Industry
Internal Factor Loading
Observed Variables beta b(SE) t R2 Beta
bp1 0.80 2.917(0.31) 9.30** 0.63 0.04
bp2 0.84 1.04(0.10) 10.02** 0.69 0.16
bp3 0.88 3.21(0.29) 10.81** 0.76 0.07
bp4 0.85 1.48(0.14) 10.40** 0.73 0.13
bp5 0.77 1.73(0.19) 8.93** 0.59 0.06
bp6 0.62 1.06(0.16) 6.59** 0.38 0.04
2 = 14.39 df = 9 p = .10 GFI = 0.95 AGFI = 0.89 RMR = .18
n = 100

From Table 2, the results of the confirmatory factor analysis according to the component
measurement model of best practice for enterprises (BP) showed that the model was consistent
with the empirical data. It can be determined from the Chi-square value (2 =14.39, df =9, p =
.10), which was not significantly different from zero. The GFI was 0.95, the AGFI was 0.89, and
the root-mean-square index of residuals (RMR) was .18. shows that the model is consistent with
the empirical data.
The component weights of all variables were positive. They ranged from .62 to .88 and
were all statistically significant at the .01 level. The variable with the highest weight was
marketing management (bp3), with a component weight of 0.88, and was associated with good

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 756

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

practice. For enterprises, 76 percent, followed by enterprise management and risk (bp4),
technology innovation (bp2), finance and investment (bp1), labor and human resource
management (bp5), and access to government promotion policies ( bp6) with component weights
equal to 0.85, 0.84, 0.80, 0.77 and 0.62, respectively, with 73, 68, 63, 59 and 38 percent of
the variations with good practices for enterprises, respectively, indicating that these variables It is
an important parameter of best practice for enterprises. As shown in Table 2 and Figure 2.

Figure 2. Confirmatory Factor Analysis (CFA) of Best Practice for SMEs in Thai Tourism Industry in Crisis and Business Continuity

Research Results
The results of this research were presented by quantitative data analysis. The researchers
defined the following symbols and abbreviations representing 2 kinds of variables: 1) The symbol
for latent variables is BMC (business model canvas), BCP (business continuity plan), CM (crisis
management), NN (new normal concept), and BP (best practices) 2) Symbols used to represent
observable variables as following.
bmc1 refers to Value Propositions (VP)
bmc2 refers to Customer Segments (CS)
bmc3 refers to Customer Relationships (CR)
bmc4 refers to Channels (CH)
bmc5 refers to Revenue Streams (RS)
bmc6 refers to Key Resource (KR)
bmc7 refers to Key Activities (KA)
bmc8 refers to Key Partners (KP)

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 757

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

bmc9 refers to Cost Structure (CS)

bcp1 means Setting goals, scope, and teams.
bcp2 means Main activities and target stages of the rehabilitation.
bcp3 means Necessary things to restore the core activities of the business.
bcp4 means Business risk assessment.
bcp5 means Prevention and mitigation of disasters that cause damage in business.
bcp6 means Urgent response in case of business damage.
bcp7 means Urgent business continuity strategy for a speedy recovery.
bcp8 means Financial preparation.
bcp9 means Basic practices for optimizing business continuity.
bcp10 means Continuous review and development of business plans.
cm1 refers to Prevention.
cm2 refers to Preparation.
cm3 refers to Response.
cm4 refers to Recovery.
nn1 means Social distancing.
nn2 means Work from home or anywhere.
nn3 means Safety and Health (hygiene safety standards)
nn4 means Go Digital and Technology
nn5 means E-Commerce)
bp1 refers to Finance and Investment.
bp2 refers to Innovative Technology.
bp3 refers to Marketing Management.
bp4 refers to Organization and Risk Management
bp5 refers to Labor and Human Resource Management.
bp6 refers to Access to Government Promotion Policies.

A consistency analysis with empirical data on the development of best practices for small
and medium enterprises (SMEs) in the Thai tourism industry in crisis and business continuity was
done.
To analyze the data of this model, there were 5 latent variables: Business Model Canvas
(BMC), Business Continuity Plan (BCP), Crisis Management (CM), New Normal Concept (NN), and
Best Practice (BP), totaling 34 variables.
Based on the analysis of the development of best practices for SMEs in the Thai tourism
industry in times of crisis and business continuity with transmission variables, it was found that the

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 758

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

model was consistent with the empirical data. Considering from the statistics used to verify the
consistency between the model and the empirical data, the chi-square value was 462.98 degrees
of freedom is 507, the probability (p) was .91, that was, the chi-square difference value was not
significantly different from zero, indicating that it accepts the main hypothesis that Development of
best practices for SMEs of the Thai tourism industry. Developed in harmony with empirical data,
this corresponds to the analytical results: the GFI was .966, the adjusted GFI was .960, which
was close to 1, and the root-mean-square index was .960 of the remainder (RMR) was equal
to .740, approaching zero. and the remainder in the form of the standard score between the
highest variables (Largest Standardized Residuals) was 3.260, which supported that the research
model was consistent with the empirical data.
From the reliability of the observational variables, it was found that the observational
variables had a reliability value of .14 to .38. The variables with the highest reliability were
organization and risk management (bp4), with a reliability value of .38; followed by innovation
technology (bp2) with a reliability value of .37; marketing management (bp3) with a reliability
value of .37; labor and human resource management (bp5) with a reliability value of .36; and the
variable with the lowest validity was the use of technology and the Internet (nn4), with a validity
of .14. Overall, the reliability of most of the observed variables was low.
When considering the predictive coefficient (R-SQUARE) of the structural equation of latent
internal variables, it was found that the New Normal Management (NN) had a predictive
coefficient of .71, indicating that the internal variables in the model were business models (BMC).
Business Continuity Management (BCP) and Crisis Management (CM) plans can account for 71% of
the variance in the new normal management Good Practice for Enterprises (BP) with a predictive
coefficient of .89, indicating that variables within the model, namely Business Model (BMC),
Business Continuity Plan (BCP), Crisis Management (CM), New Normal Management (NN),
accounted for 89 percent of the variance in best practice for the organization.
If the correlation matrix between latent variables was considered, it was found that the
correlation coefficient range between latent variables ranged from .794 to .975, with all pairs of
variables having the same directional correlation. (Positive correlation) The variables with the
highest correlation coefficient were Business Model Canvas (BMC) and Crisis Management (CM)
with a correlation coefficient of .975. There was a high correlation, indicating that when more
Business Model Canvas (BMC), more Crisis Management (CM). and the second correlation

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 759

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

coefficient was Business Model Canvas (BMC) and Business Continuity Plan (BCP) with a
correlation coefficient of .971 and a high level of correlation.
Considering direct and indirect influences between variables in the model, it was found
that the relationship between business model canvas (BMC) variables and best practice (BP) for
SMEs (correlation size = .26) was separated into direct influences -. 3 0 and indirect influences
(.56 was a total influence of .26). Direct influence does not affect best practices for SMEs. While
indirect influences affect best practices for SMEs. with statistical significance at the .01 level, the
relationship between the variables of business continuity plan (BCP) and best practices (BP) for
SMEs (relationship size = .19), separated into direct influences .41 and indirect influences -.21 as a
total effect .19. The relationship between crisis management (CM) variables and best practice (BP)
for SMEs (correlation size = .44) separated into direct effects .28 and indirect influence (.16) and
total influence .44
Based on mediators, it was found that the management of the new normal (NN), has a
higher influence than direct influence, meaning that the causal relationship model develops best
practices for SMEs in the Thai tourism industry. In times of crisis and business continuity, there
was a new normal way of administration (NN) as a good mediator.
It is worth noting that the direct influence size and the total influence of the business model
canvas (BMC) influence on the new normal management (NN) size .91 with statistical significance
at the .01 level.
In addition, crisis management (CM) had a direct and total influence on the new Normal
management (NN) size of .27, with statistical significance at the .01 level. Details of the analysis
results are shown in Table. 3 and Figure 3

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 760

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

Table 3 : Statistical analysis of separate correlation between latent variables and analysis of the influence of developing best
practice for SMEs of the Thai tourism industry in crisis and business continuity
cause variable BCP CM NN BP
effect variable TE IE DE TE IE DE TE IE DE TE IE DE
BMC - - - - - - .91** - .91** .26** .56** -0.30
(1.04) (1.04) (.75) (.69) (0.06)
BCP - - - - - - -.35** - -0.35 .19** -0.21 .41**
(.54) (.54) (.37) (.35) (0.02)
CM - - - - - - .27** - .27** .44** .16** .28**
(.70) (.70) (.53) (.42) (.11)
NN - - - - - - - - - .60** - .60**
(.14) (.14)
Statistics Chi-Squares statistics 2= 462.98 df = 507 p = .919 GFI = .966 AGFI = .960 RMR = .740
variable bmc1 bmc2 bmc3 bmc4 bmc5 bmc6 bmc7
validity .30 .32 .30 .32 .29 .32 .32
variable bmc8 bmc9 bcp1 bcp2 bcp3 bcp4 bcp5
validity .32 .32 .29 .29 .28 .32 .35
variable bcp6 bcp7 bcp8 bcp9 bcp10
validity .28 .32 .33 .33 .29
variable cm1 cm2 cm3 cm4 nn1 nn2
validity .32 .33 .32 .31 0.26 0.21
variable nn3 nn4 nn5 bp1 bp2 bp3
validity 0.22 0.14 0.35 0.35 0.37 0.37
variable bp4 bp5 bp6
validity 0.38 0.36 0.34
Variable Structural Equations NN BP
R SQUARE .71 .89
Correlation matrix between latent variables.
latent variable BP NN BMC BCP CM
BP 1.00
NN .913** 1.00
BMC .879** .839** 1.00
BCP .864** .794** .971** 1.00
CM .879** .832** .975** .945** 1.00
Note: The number in parentheses is a Standard Error, **p < .01.
TE = Total Effect, IE = Indirect Effect, DE = Direct Effect

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 761

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

Discussion
The business model canvas (BMC) was found to be consistent with the empirical data (p =
0.06), consisting of 9 indicators, of which the most important variable was access channel (bmc4)
with a component weight equal to 0.89. and There was a 78% variance with the business model,
followed by main activities (bmc7), customer rapport (bmc3), main resources available (bmc6),
and the component weights were 0.86, 0.84 and 0.84, respectively. This is consistent with the
business model (BMC) (Aungvaravong & Yanakittkul, 2017; Clark, Osterwalder & Pigneur, 2012),
including the linear equation structural model that was consistent with the research Service Logic
Business Model Canvas with the objective of the study to develop a service logic conceptual
framework for business model development. “Service Logic” covers the fundamental principles of
contemporary customer-value-oriented business logic. A new tool called the Service Logic
Business Model Canvas has been developed, which is an adaptation of the original Business Model
Canvas (Osterwalder & Pigneur, 2010). This study uses service logic in business model thinking. It
embeds a real and deep understanding of customer values in each component of the business
model (Ojasalo & Ojasalo, 2018). The Business continuity plan (BCP) component correlates to
empirical data (p = 0 .2 4), consisting of ten indicators, the most important of which were pre-
incident prevention and mitigation. Training to improve BCP and business continuity strategies in
order to recover quickly. The linear equation structure model adheres to the theoretical concept of
the APEC Small and Medium Enterprise Working Group, which employs the same criteria as ISO
2 2 3 0 1 and has business continuity management system requirements. Disaster mitigation and
incident prevention drills for optimizing business continuity plans and tactics for rapid recovery
( APEC Small and Medium Enterprise Working Group, 2 0 1 4 ) . While the crisis management
component (CM) is based on empirical data (p = 1.00), it includes four indicators: response;
preparation in accordance with the theoretical concept of the study on risk management and crisis
management in the hotel sector, the composition weights were 0.99, 0.75, 0.73, and 0.65,
respectively. restaurants, catering businesses, and travel companies (Pforr & Hosie, 2009; Israeli,
2007; Semerciöz et al., 2015; Rugmai et al., 2017; Srihirun, 2017; Trongkong, 2018) The new
normal management component (NN) is consistent with empirical data (p = 0.23), consisting of 5
indicators, namely online trading. Use of technology and the Internet for social distancing Working
from home or on the go and hygiene safety standards with component weights of 0.87, 0.74,
0.53, 0.48 and 0.38, respectively, which is consistent with this reference research (Horthong, G.,

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 762

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

2020); (Department of Business Development, 2020; Chalermdan, 2020). For the component of
best practice for small and medium enterprises (BP), it was consistent with empirical data (p =
0.10), consisting of 6 indicators: market management; Enterprise and Risk Management;
innovative technology; finance and investment; Labor and human resource management; and
access to government promotion policies with component weights of 0.88, 0.85, 0.84, 0.80, 0.77
and 0.62, respectively, have a theoretical concept that is consistent with this reference research
(Chaiphakdee, 2019; Senanuch, 2014)
Referring to research in Vietnam on the topic of the competitiveness of small and medium
enterprises (SMEs) in the tourism sector: the role of leadership competencies (Le Chi Cong & Dao
Anh Thu, 2021), the results indicate promising credibility, satisfaction, and validity of the structure
and support for two models within a structural equation model to assess the influence of
leadership ability on SMEs competitiveness. Data from both customers and competitors shows that
an organization's competitiveness and performance are affected by real-world experience.
relationship building performance, strategic vision, operational management, and competencies.
While the finding of Poland’s perspective in the research title of Crisis Management Practices in
Tourism SMEs During the COVID-19 Pandemic (Kukanja, Planinc & Sikošek, 2020) indicated that
SMEs primarily focus on the following Crisis management practices (CMP) dimensions
(respectively): workforce, cost control, organizational support, and promotional and customer-
related marketing practices. Results show that there were statistically significant differences in the
usage of different CMPs among the different types of SMEs. The research results were consistent
with the research in this paper that collected the data from SMEs in Thai tourism and showed the
highest reliability of the observed variables, namely, Organization and risk management (bp4 ),
Technology innovation (bp2 ) , Marketing management (bp3 ) , Labor and human resource
management (bp5 ), which were the causal factors of best practice. Moreover, the correlation
coefficient range between all pairs of latent variables had a same-direction relationship. The
variables with the highest correlation coefficient were Business Model (BMC) and Crisis
Management (CM), with a correlation coefficient of .975 more business Crisis management has
also increased, and the second correlation coefficient was business model (BMC) and business
continuity plan (BCP), with a correlation coefficient of .9 7 1 , and a high level of correlation.
However, the findings of the survey, in the research title “Business continuity management of
small and medium sized enterprises: Evidence from Thailand”, with 136 senior executives who
operate SMEs in Thailand found that Thai SMEs see the need for disaster management in their

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 763

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

operations at a high level. But preparedness for business continuity was Low. This includes the
failure to provide a written business continuity plan (BCP). Although the knowledge of Business
Continuity Management (BCM) and the related training requirements of each subject will vary,
Business continuity knowledge and training needs were positively correlated with business size,
processing time and disaster experience. (Kato & Charoenrat, 2018)

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 764

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

Knowledge from Research

The new knowledge gained can be shown as Figure 3: The Causal Relationship Model of
the Best Practice for SMEs in Thai Tourism Industry in Crisis and Business Continuity.

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 765

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

Conclusion
The causal association analysis was carried out to discover the path of influence of the
variables. 1) Business Model Canvas (BMC) 2) Business Continuity Plan (BCP) 3) Crisis
Management (CM) 4) New Normal Management Concept (NN) and Best Practice. (BP) The findings
demonstrated that the constructed causal link model was quite consistent with the empirical data.
The structural equation model's Chi-Squares statistics were 2= 462.98 df = 507 p = .919 GFI =
.966 AGFI = .960 RMR = .740, and the influence of the variables in the model was as follows:
The relationship between business model variables (BMC) and best practices for companies (BP)
(correlation size =.26) was divided into direct and indirect effects (-.30 and.56, respectively). The
overall impact was.26. The direct effect has no bearing on company best practices. However, the
indirect effect had an impact on business best practices at the 0.01 level, which was statistically
significant. While the mediators discovered that the new normal management concept had a
greater influence than the direct effect on the causal relationship model of best practice
development for Thai tourism sector SMEs in crisis and business continuity, according to the new
normal management concept (NN), which was a good mediator of transmission variables. There
was an effect on the new normal management concept (NN) size of.91, with statistical significance
at the.01 level for the size of the direct and total effect of the business model canvas (BMC).
Furthermore, crisis management (CM) had a direct and total effect size of.27 with statistical
significance at the.01 level on the new normal management (NN).

Recommendation from research results

Apply the research results to action research through the implementation of training
courses for SMEs in hotels, tour operators and restaurants by using best practices in crisis and
business continuity plan.
Suggestion for the next research
There should be a combination of qualitative research methods including in-depth
interviews and focus group discussions with samples of SMEs entrepreneurs to find guidelines for
developing best practices for SMEs in the Thai tourism industry in the crisis situation and trying to
find strategies for conducting business with efficiency, continuity, and insights into the adaptation
and recovery of SMEs business owners and stakeholders.

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 766

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

References
Angsuchot, S., Wichitwanna, S., & Pinyopanuwat, R. (2011). Statistical for Social Science and
Behavioral Research: Techniques for LISREL Programs (3rd ed.). Bangkok: Charoen Dee
Munkong Printing.
Asia-Pacific Economic Corporation: APEC. (2014). Guidebook on SME Business Continuity Planning.
APEC SME Crisis Management Center, Taipei, Taiwan.
Aungvaravong. C., & Yanakittkul. P, (2017). Business Model Analysis of Health-Supplement
Product from The Organic Rice-Powder Drink. University of the Thai Chamber of
Commerce Journal, Humanities and Social Sciences, 37(4), 92-109.
Bollen, K.A. (1989). Structural Equations with Latent Variables. John Wiley & Sons.
Chaiphakdee, W. (2019). The Best Practices in Administration of
Thanphuyingchathimaphuegbarami School under Her Royal Highness Princess Maha Chakri
Sirindhorn’s Projects, Bureau of the Royal Household[Doctoral Dissertation, Silpakorn
University].
Chalermdan, N. (2020). Consumers’ Behavior on Buying Delivery Food Via Mobile Application
During New Species of Corona Virus 2019 (COVID-19) in Bangkok. Journal of Industrial
Business Administration, 2(1), 92-106.
Clark, T., Osterwalder, A., & Pigneur, Y. (2012). Business Model You: A One-Page Method for
Reinventing Your Career. John Wiley & Sons.
Department of Business Development. (2020). The COVID-19 Pandemic has Pushed the Food
Delivery Restaurant Business to Grow by Leaps and Bounds.
https://www.dbd.go.th/news_view.php?nid=469417268
Glaesser, D. (2006). Crisis Management in the Tourism Industry. Butterworth-Heinemann, UK.
Hair, J.F., Black, W.C., Babin, B.J., & Anderson, R.E. (2010). Multivariate Data Analysis (7th ed.).
Pearson.
Horthong, G. (2020, May 19). The New Normal Theory that will Happen After COVID-19.
AD Addict. https://adaddictth.com/knowledge/60-New-Normal-Covid
Israeli, A. A. (2007). Crisis-management Practices in the Restaurant Industry. International Journal
of Hospitality Management, 26(4), 807-823.

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 767

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

Jöreskog, K.G., & Sörbom, D. (2004). LISREL 8.7 for Windows [Computer software]. Lincolnwood,
IL: Scientific Software International, Inc.
Kato, M., & Charoenrat, T. (2018). Business Continuity Management of Small and Medium Sized
Enterprises: Evidence from Thailand. International Journal of Disaster Risk Reduction, 27,
577-587. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.10.002
Kukanja, M., Planinc, T., & Sikošek, M. (2020) Crisis Management Practices in Tourism SMEs
During the Covid-19 Pandemic. Organizacija, 53(4), 346–361.
Le Chi Cong., & Dao Anh Thu. (2021). The Competitiveness of Small and Medium Enterprises in
the Tourism Sector: The Role of Leadership Competencies. Journal of Economics and
Development, 23(3), 299-316. DOI: 10.1108/JED-06-2020-0080
Office of Small and Medium Enterprise Promotion. (2016). Guidelines for Collecting Data on
Performance Monitoring Indicators and Project Monitoring for Small and Medium-sized
Enterprises. https://www.sme.go.th/upload/mod_download/download-20171124124009.pdf
Office of Small and Medium Enterprise Promotion. (2018). SMEs Promotion Plan No. 4 (2017-
2021). https://www.sme.go.th/en/page.php?modulekey=369
Office of Small and Medium Enterprise Promotion. (2019). Small and Medium Situation Report
2019: SME Speed Up, More Knowledge More Chance. www.sme.go.th
Office of Small and Medium Enterprise Promotion. (2021). MSME Situation Report Q4 /2021.
https://sme.go.th/upload/mod_download/download-20220128150846.pdf
Ojasalo, J., & Ojasalo, K. (2018). Service Logic Business Model Canvas. Journal of Research in
Marketing and Entrepreneurship (JRME), Emerald Publishing Limited. 70-98.
Osterwalder, A., & Pigneur, Y. (2010). Business Model Generation: A Handbook for Visionaries,
Game Changers, and Challengers. John Wiley & Sons.
Pforr, C., & Hosie, P. (2009). Crisis Management in the Tourism Industry Beating the Odds?.
Ashgate.
Rugmai, S., Lertkultanon, Y., Hannon, K., & Montrisuksirikul, K. (2017). Crisis Management in
Hotel Business. Dusit Thani College Journal, 11(1), 345-354.
Semerciöz, F., Pehlivan, Ç., Sözüer, A., & Mertd, A. (2015). Crisis Management Practices and
Strategic Responses Through Customer Loyalty and Price Strategy in Hard Times: Evidence
from Fine-dining Restaurants. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 207, 149–156.
Senanuch, S. (2014). Removing Best Practices Lessons. Thailand Productivity Institute.

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 768

 Journal of Arts Management Vol. 7 No. 2 April - June 2023

Srihirun, J. (2017). Risk Management for Catering Services of The Hotel Business: Case Studies of
Leading Five-Star Hotels in Bangkok. Dusit Thani College Journal, 11(Special Issue), 214-
228.
Stevens, J. P. (2002). Applied Multivariate Statistics for the Social Sciences (4th ed.). Lawrence
Erlbaum Associates Publishers.
Trongkong, V. (2018). Factor Affecting Risk Management of Thailand’s Tourism Business in
Bangkok[Doctoral Dissertation, Rajamangala University of Technology Thanyaburi].
Uon, V. (2007). Research and Search for Business Information. Print-At-Me (Thailand).
Wiratchai, N. (1999). Lisrail Model: Analytical Statistics for Research (3rd ed). Chulalongkorn
University.
Wiratchai, N. (2009). Research and Statistics: FAQ. ICON Printing.
World Economic Forum: WEF. (2020, March 4). Coronavirus in China-Insights on the Impacts and
Opportunities for Change. WEF. https://www.weforum.org/agenda/2020/03/coronavirus-
china-opportunities-change/

วารสารศิลปการจัดการ ปีที่ 7 ฉบับที่ 2 เมษายน – มิถุนายน 2566 | 769