Scenariusz lekcji 19
Scenariusz lekcji z wykorzystaniem
burzy mózgów i mapy myśli
Czas w historii
Cele lekcji:
Uczeń:
− poprawnie posługuje się terminami: zegar, kalendarz,
chronologia, oś czasu, wiek, tysiąclecie, epoka,
− wymienia jednostki pomiaru czasu zegarowego
i kalendarzowego,
− tłumaczy potrzebę mierzenia czasu,
− posługuje się cyframi rzymskimi,
− wyjaśnia znaczenie skrótów: p.n.e. i n.e.,
− wskazuje narodziny Chrystusa jako wydarzenie
wyznaczające podział czasu na czasy p.n.e. i n.e.,
− wymienia epoki historyczne,
− określa sposoby mierzenia czasu dawniej
i współcześnie.
Metody pracy:
− metoda aktywizująca – mapa myśli,
− metoda aktywizująca – burza mózgów,
− praca z podręcznikiem,
− praca z ilustracją,
− praca z infografiką,
− rozmowa nauczająca (pogadanka).
Formy pracy:
− indywidualna,
− grupowa,
− zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
− podręcznik „Wczoraj i dziś 4” (s. 24–28),
− karta pracy „Czas w historii”.
Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, poda-
nie tematu lekcji.
2. Nauczyciel prezentuje cel ogólny lekcji: przedstawienie
głównych jednostek mierzenia czasu w historii i zadań
stojących przed chronologią.
3. Wybrani uczniowie przypominają, czym zajmują się hi-
storycy.
Faza realizacyjna
1. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy „Czas w histo-
rii”, które będą stopniowo uzupełniane podczas lekcji.
Następnie wyjaśnia zasady pracy metodą burzy mó-
zgów, po czym zapisuje na tablicy wyraz CZAS i prosi
uczniów o podanie skojarzeń dotyczących tego pojęcia.
Prowadzący zajęcia weryfikuje poprawność wymienio-
nych pomysłów i zapisuje najtrafniejsze z nich.
2. Nauczyciel pozostawia na tablicy wyraz CZAS, a następ-
nie dzieli klasę na trzy grupy. Każda z nich otrzymuje
do opracowania jedno pytanie: „W jaki sposób mierzymy
czas?”, „Jakie korzyści daje ludziom mierzenie czasu?”,
„Skąd wiemy, że istnieje czas?”. Zadaniem każdej dru-
żyny będzie przygotowanie odpowiedzi, którymi zosta-
nie uzupełniona mapa myśli (przykładowa mapa myśli
znajduje się w Materiałach dla nauczyciela).
3. Uczniowie zapisują na tablicy wyniki swoich prac. W ten
sposób powstanie mapa myśli dotycząca pojęcia czasu.
Podczas omawiania odpowiedzi na zadane pytania na-
uczyciel podkreśla wagę umiejętności mierzenia czasu.
4. Nauczyciel prosi uczniów, by wyobrazili sobie, że żyją
w czasach, gdy nie znano zegarów i kalendarzy. Pyta,
w jaki sposób określiliby czas ważnego wydarzenia. Na-
uczyciel wyjaśnia konieczność uporządkowania czasu
w historii i wprowadza pojęcie „chronologia”. Następnie
tłumaczy, dlaczego mierzenie czasu jest ważne w pra-
cy historyka. Uczniowie wykonują zadanie 1 w karcie
pracy.
5. Nauczyciel wyjaśnia, czym jest „oś czasu”. Odsyła
uczniów do osi czasu zamieszczonej w podręczniku na
s. 24–25. Pyta ich, na jakie części została podzielona
oś czasu, co oznaczają skróty p.n.e. i n.e. oraz co to jest
„era”. Uczniowie szukają w podręczniku na s. 24 defini-
cji pojęcia „era”. Nauczyciel podsumowuje odpowiedzi.
Cała klasa wykonuje zadanie 2. w karcie pracy.
6. Nauczyciel wyjaśnia konieczność podziału czasu na
mniejsze odcinki i wprowadza pojęcia „tysiąclecie”
i „wiek”. Podkreśla przy tym zasadę zapisywania wie-
ków cyframi rzymskimi. Dodatkowo wyjaśnia, dlaczego
w dzisiejszych czasach stosuje się cyfry arabskie.
7. Nauczyciel wprowadza termin „epoka historyczna”.
Uczniowie zapoznają się z infografiką zamieszczoną
w podręczniku na s. 26–27. Wyznaczone osoby wyja-
śniają, dlaczego poszczególne epoki zostały zilustrowa-
ne piramidą, zamkiem, karawelą i rakietą kosmiczną.
8. Nauczyciel opowiada, za pomocą jakich urządzeń mie-
rzono czas w dawnych czasach. Tłumaczy przy tym spo-
sób działania zegara słonecznego i klepsydry.
Faza podsumowująca
Uczniowie zapoznają się z zagadnieniami zawartymi
w „Na co będę zwracać uwagę” ze s. 24 podręcznika. Na-
stępnie wskazane osoby wypowiadają się na temat tych
zagadnień.
Zadanie domowe
Wykonanie zadania 3. w karcie pracy.
Zadanie domowe dla chętnych
Wykorzystując encyklopedie lub inne dostępne źródła wie-
dzy, przygotuj informacje na temat starożytnego kalenda-
rza egipskiego i jego konstrukcji.
20 Scenariusz lekcji

Materiały dla nauczyciela

Krótki opis metody aktywizującej – burza mózgów
Burza mózgów to metoda zespołowej analizy zagadnienia.
Na początku jej realizacji nauczyciel stawia pytanie, po
czym uczniowie zgłaszają spontanicznie własne propozy-
cje odpowiedzi. Po zweryfikowaniu przez prowadzącego
poszczególne pomysły zostają zapisane na tablicy. W ten
sposób dzieci same znajdują odpowiedź na trudne pytanie.
Ważną zaletą tej metody jest aktywizacja uczniów, którzy
podczas dyskusji mogą prezentować swoje pomysły i swo-
bodnie wyrażać opinie.

Krótki opis metody aktywizującej – mapa myśli

Mapa myśli (mapa mentalna) to metoda polegająca na
graficznym przedstawieniu omawianego zagadnienia.
W jej ramach uczniowie łączą ze sobą pojęcia i symbole na
zasadzie wolnych skojarzeń. Powstaje w ten sposób schemat
prezentujący omawiany temat i związki zachodzące między
jego poszczególnymi elementami. Podczas tworzenia mapy
każdy uczeń ma możliwość zaprezentowania swoich pomy-
słów i skojarzeń. Uzyskany schemat może posłużyć później
jako notatka z lekcji, bardzo przydatna przy powtarzaniu
wiadomości, na przykład przed sprawdzianem.

Przykładowa mapa myśli dotycząca zagadnienia „Czas”

można zaplanować określa, kiedy zaszło

organizuje życie
działania dane wydarzenie

Jakie korzyści daje ludziom

mierzenie czasu?

CZAS

Skąd wiemy, W jaki sposób

że czas istnieje? mierzymy czas?

zmiana starzenie się zmiana

zegary kalendarze
dnia i nocy ludzi pór roku