VARLIK FELSEFESİ

VİZE

21.11.2023

Aşağıdaki kavramları tanımlayarak (7) birbirleriyle ilişkilendiriniz (15) ve hangi varlık türlerinin hangi
bilimlerin konusu olduğunu (15) açıklayınız.

1. Bağımsız Varlık Kendisini algılamamızdan veya düşünmemizden bağımsız olarak, kendi özü
gereği var olan varlıktır. Var olmak için kendisi dışında hiçbir şeye ihtiyacı olmayan, varlık
ilkesi kendisinde olan, kendinden ötürü varlık, yani tözsel varlıktır. İki tür bağımsız varlık
vardır: madde ve formdan oluşan dolayısıyla oluş ve yok oluşa tabi olan, değişen duyusal
tözler olan bağımsız varlıklar; ve salt form olan dolayısıyla oluş ve yok oluşa tabi olmayan,
değişmeyen duyusal olmayan tözler olan bağımsız varlıklar. İlk bağımsız varlık türü fizik
biliminin; ikincisi ise ilk felsefenin konusudur.
2. Duyusal Töz Madde ve formdan oluşan 1. dereceden tözlerdir. Sahip oldukları maddi unsur
nedeniyle değişebilen ancak özleri, doğaları gereği var oldukları için bağımsız olan
varlıklardır. Madde ve form ve bu ikisinin dinamik tanımı olan bilkuvve varlık ve bilfiil varlık
duyusal tözlerde birlikte bulunurlar ve bu tözlerdeki değişimin, oluş ve yok oluşun ilkesidirler.
Çünkü oluş bilkuvve varlığın, ereği olan bilfiil varlığa doğru gidişidir. Duyusal tözler, sahip
oldukları madde yani bilkuvve unsur nedeniyle her zaman değil çoğu zaman aynı durumda
olduklarından yani değişme özellikleri nedeniyle yukarıda da ifade edildiği üzere fizik
biliminin konusudurlar.
3. İlineksel Varlık Bir şeye ait olan ve onun hakkında doğru olarak tastik edilen ancak ne zorunlu
ne de çoğu zaman olan varlıklardır. Başka deyişle bir töze eklenmesine rağmen o tözle özsel
bir bağı olmayan, belli bir nedeni olmadığı ve oluşa tabi olmadığı için rastlantısal olarak
ortaya çıkan varlıklardır. Bir özneye aittirler ama bu aidiyet o öznenin o özne olmasından
kaynaklanmaz. Töze yüklenen ancak o tözün varoluşu için zorunlu olmayan yani o tözün özsel
doğasından çıkarsanmayan özellikler ilineksel varlığa sahiptirler. Tam da bu sayılan
nedenlerden dolayı ilineksel varlıklar hiçbir bilimin konusu olamazlar.
4. Değişmeyen Varlık Oluş ve yok oluşa tabi olmayan, dolayısıyla içinde maddi ya da bilkuvve
unsur barındırmayan varlıktır. Üç tür değişmeyen varlık vardır: duyusal tözlere bağımlı
oldukları için, onların duyusal niteliklerinin soyutlamasıyla elde edilen değişmeyen bağımlı
varlıklar yani matematik varlıklar; ve duyusal tözlerde bireylerin kendileriyle tanımlandıkları
özler olarak formlar, başka deyişle değişmeyen ve duyusal-bireysel tözlerden bağımsız bir
varoluşa sahip olamayan 2. dereceden tözler (bunlar bireysel tözleri sınıflayan türler ve
cinsler olduklarından yani tümel olduklarından içine aldıkları bireyler dışında bağımsız bir
varlığa sahip değildirler); ve maddeden azade(bağımsız) oldukları, yani salt form ya da salt fiil
oldukları için değişmeyen bağımsız varlıklar, duyusal olmayan tözler. Değişmeyen bağımlı
varlıklar, matematik biliminin; 2.dereceden tözler fizik biliminin, değişmeyen bağımsız
varlıklar ise ilk felsefenin konusudurlar.
5. Bilfiil Varlık. Her duyusal varlıkta o varlığın sahip olduğu kuvvenin, kendisine yöneldiği
erektir, formdur. Bilfiil varlık, duyusal tözün bileşenlerinden biridir. Duyusal olmayan töz, salt
fiildir, dolayısıyla ezeli-ebedidir. Çünkü onda kuvve halinde hiçbir şey yoktur. Salt fiil olan
 varlık ilk felsefenin konusudur. Kuvve ile ilişki içinde olan bilfiil varlıksa, maddeye belirlilik
kazandırır; fizik biliminin konusudur.
6. Bağımlı Varlık Varlığını kendisi dışında bir varlığa borçlu olan, dolayısıyla varlık ilkesine
kendisi bakımından sahip olmayan; bir öze sahip olmayan varlıktır. Matematik varlıklar ve 2.
dereceden tözler olan formlar bağımlı varlıklardır. Bağımlı varlıklar varlıklarını tözlerle belli bir
ilişki içinde olmalarına borçludurlar. Matematik varlıklar, duyusal varlıklardan soyutlama
yoluyla elde edildikleri için; 2. Dereceden tözler ise, duyusal bireysel varlıkların kendileri
içinde sınıflandıkları tümeller (türler, cinsler, formlar) olarak duyusal töze bağımlıdırlar.
7. Değişen Varlık Maddi ya da bilkuvve bir unsura sahip olan, oluş ve yok oluşa tabi varlıklardır.
Duyusal tözler yani 1. dereceden tözler, sahip oldukları maddi ögeden dolayı değişen
varlıklardır. Ancak töz olmaları bakımından da bağımsız varlıklardır.
8. Duyusal Olmayan Töz Salt form, salt fiil olan, değişmeyen, ezeli ebedi bağımsız varlık, her
zaman aynı durumda oldukları yani değişmedikleri için olduklarından başka türlü olamayan,
her zaman aynı olan, zorunlu varlıklardır. İlk felsefenin konusudurlar.
9. Bilkuvve Varlık Bir varlıkta, değişme meydana getirebilme gücü; bir halden başka bir hale
geçebilme gücü olan varlık, bir varlığın henüz bilfiil olarak gerçekleşmemiş kapasitesi, gücü.
Hareket ve değişmenin ilkesi olan varlıktır. Kuvve tanımlanamaz olduğundan ancak fiille,
gerçekleşmiş varlıkla ilişkisinde ne olduğunu bilebiliriz. Bu nedenle fiil kuvveden önce gelir. Bu
nedenle bilfiil varlık olmaksızın bilkuvve varlık belirsiz olandır. Bir varlığın kendi ereğine doğru
değişim gücü; kaynağını fiilde bulan mümkün varlıktır. Varolma gücüne sahip olduğu kadar
var olmama gücüne de sahiptir; dolayısıyla değişen varlıktır. Bilkuvve varlık ve bilfiil varlık
duyusal tözlerde bir arada bulunurlar ve bu tözlerdeki oluşun, değişimin dinamik
nedenidirler. Bilkuvve varlık madde olduğundan ve madde de bilinemez olduğundan, kendisi
bakımından hiçbir bilimin konusu değildir. Ancak ereği olan fiille ilişkisi bakımından fizik
biliminin konusudur.
10. Özü Gereği Varlık Olduğundan başka türlü olamayan varlık, bir doğaya sahip olan töz. Öz, bir
şeyi o şey yapan mahiyettir ve zorunlu olarak töze aittir. Her varlığın özü, doğası gereği
olduğu, olmamazlık edemediği şeydir. Özü gereği varlık, var olmak için kendi özü dışında
hiçbir şeye ihtiyacı olmayan bağımsız varlık, yani tözdür. Madde ve formdan müteşekkil
duyusal tözlerde öz, o varlığın formu ya da cinsidir. Çünkü madde bilinemez. Bu nedenle bu
varlıklar fizik biliminin konusudurlar. Salt form olan duyusal olmayan töz ise ilk felsefenin
konusudur.

Hepinize başarılar diliyorum.