Element-2

Sağlık ve güvenlik yönetim sistemleri

nasıl bir yapıya sahiptir ve nasıl çalışır?

1|Page
Element-2
Sağlık ve güvenlik yönetim sistemleri nasıl bir
yapıya sahiptir ve nasıl çalışır?

2|Sayfa
ÖĞRENME ÇIKTILARI 4

E2-1 YÖNETIM SISTEMININ TEMEL ÖĞELERI 5

PUKO döngüsü 5
ILO – İSG Yönetim sistemleri ana esasları (ILO-OSH 2001) 6
OHSAS 18001:2007 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi 9
ISO 45001-2018: İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri 13
Belgeli bir yönetim sistemine sahip olmanın avantajları 14

E2-2 ETKIN IŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLIĞI YÖNETIM SISTEMLERI 15

İş sağlığı ve güvenliği politikası 16

İSG politikasının rolü 16
İSG politikası içeriği 16
Kuruluşun ihtiyaçları ile uyumluluk 17

Kuruluşun tüm seviyelerindeki sorumluluk dağılımı 17

Düzenlemeler 19

İSGYS’nin güncel kalmasının sağlanması 20

KAYNAKLAR 21

3|Sayfa
Öğrenme çıktıları
Bu bölüm tamamlandıktan sonra katılımcılar özellikle aşağıdakileri hayata geçirebilmelidir:

• Bir sağlık ve güvenlik yönetim sisteminin temel unsurlarını özetlemek

• Sağlık ve güvenlik yönetimi için politika belirlemenin amacını ve önemini açıklamak
• Etkili bir sağlık ve güvenlik politikasının temel özelliklerini ve uygun içeriğini
tanımlamak.

4|Sayfa
E2-1 Yönetim sisteminin temel öğeleri
Bir yönetim sistemi, bir kuruluşun hedeflerine ulaşmak için gereken tüm görevleri yerine
getirmesini sağlamak için uygulanan süreç ve prosedürlerin oluşturduğu yapıdır.

Örneğin, bir iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi (İSGYS), bir kuruluşun iş sağlığı ve
güvenliği risklerini kontrol etmesine ve performansını sürekli iyileştirme yoluyla
geliştirmesine olanak tanır.

Yönetim sisteminin temel öğeleri, PUKÖ döngüsü ("Planla, Uygula, Kontrol Et, Önlem
al”) ile irdelenir. Her bir döngü adımı bir çok alt adımları içererek kurgunun eksiksiz
olmasını sağlar. Dünyada kılavuz olarak görülen yönetim sistemlerinin bir kısmı
aşağıdaki şekildedir;

• AS/NZS 4801 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri (Avusturalya)

• OHSAS 18001:2007 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri (Avrupa –
Uluslararası)
• ISO 45001:2018 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri (Avrupa –
Uluslararası)
• HSG65 İSG Yönetim Sistemi Kılavuzu (İngiltere)
• ILO-OSH-2001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri (Uluslararası)

PUKO döngüsü

PUKÖ döngüsü, aşağıdakiler dahil olmak üzere tüm yönetim sistemlerinin standart
çalışma ilkesidir;

• OHSAS 18001:2007 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri

• ISO 45001:2018 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri
• HSG65 İSG Yönetim Sistemi Kılavuzu
• ILO-OSH-2001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri

5|Sayfa
PUKÖ (planla – uygula – kontrol et – önlem al), süreç ve ürünlerin kontrolü ve sürekli
iyileştirilmesi için işletmede kullanılan yinelemeli dört aşamalı bir yönetim metodudur.
Deming çevrimi / döngüsü olarak da bilinir.

Planla: Amaç ve hedeflerin belirlendiği ve nasıl ulaşılabileceğinin planlandığı adım.

Uygula: Planların etkin bir şekilde uygulamaya konduğu adım.
Kontrol et: Amaç ve hedeflere ulaşma yolculuğunda belirlenen yöntemler ile
performansın izlendiği adım.
Önlem al: İlerlemenin rutin olarak gözden geçirildiği ve hedeflerden uzaklaşılma
nedenlerine odaklanılıp yeni aksiyonlar geliştirildiği adım.

Bu döngüyü takip ederek kuruluş, sağlık ve güvenlik yönetim sisteminin etkinliğini

yönetebilir ve sürekli olarak geliştirebilir.

ILO – İSG Yönetim sistemleri ana esasları (ILO-OSH 2001)

ILO, ILO-OSH 2001 esaslarını, iş sağlığı ve güvenliği (İSG) performansında sürekli

iyileştirme sağlama aracı olarak kurumlara ve yetkili kuruluşlara yardım etmek için
pratik bir araç olarak tasarlamıştır. Ana esaslar, ILO’nun üç taraflı kurucu unsurları
tarafından tanımlanan uluslararası kabul görmüş ilkelere göre geliştirilmiştir. Bu
esasların uygulamalı önerileri, İSG yönetiminden sorumlu olan herkes tarafından
kullanılmak üzere tasarlanmıştır.

• Politika (Planla)
• Organizasyon (Planla)
• Planlama ve uygulama (Uygula)
• Değerlendirme - izleme, gözden geçirme, ölçme, inceleme (Kontrol et)
• İyileştirici eylem (Önlem al)

6|Sayfa
Politika (Planla)
İşveren, çalışanlar ve temsilcilerine danışarak, yazılı bir İSG politikası geliştirmelidir.
İSG politikası, asgari olarak temel ilkeleri ve kuruluşun İSG amaçlarını ve taahhütlerini
içermelidir.
İSG yönetim sistemi, organizasyondaki diğer yönetim sistemleriyle uyumlu veya onlara
entegre edilmiş olmalıdır.

Organizasyon (Planla)
Yönetimde organizasyon, örgütsel amaçlara ulaşmak için kullanılan insanlar, iş ve
kaynaklar arasındaki ilişkiyi ifade eder. ILO modeline dayalı organizasyonun ana
öğeleri şunlardır:

• Sorumluluk ve hesap verebilirlik

• Yeterlilik ve eğitim
• Yönetim sistemi dokümantasyonu
• İletişim

Planlama ve uygulama (Uygula)

ILO modelinde planlama ve uygulama aşağıdaki konuları içerir:
Ön değerlendirme
Yetkili kişilerce, çalışanlar ve / veya temsilcilerine danışılarak uygun şekilde
gerçekleştirilmelidir. Şunları içermelidir:

• Geçerli ve uygulanabilir yasal ve diğer gerekliliklerin tanımlanması

• Güvenlik ve sağlığı tehdit eden tehlike ve risklerin tespiti
• Planlı veya mevcut kontrollerin yeterliliğinin belirlenmesi
• Çalışanların sağlık ve güvenlik denetiminden sağlanan verilerin analizi

7|Sayfa
Sistem planlama, geliştirme ve uygulama
Planlamanın amacı aşağıdakileri destekleyen bir İSG yönetim sistemi oluşturmak
olmalıdır:

• Yasal şartlara uygunluk

• Kuruluşun İSG yönetiminin öğeleri
• İSG performansında sürekli iyileştirme
Planlama ve uygulama konusunda, aşağıdakiler gibi daha fazla öğe ele alınacaktır:

İş sağlığı ve güvenliği hedefleri

İSG politikası ile tutarlı ve ölçülebilir İSG hedefleri oluşturulmalıdır.
Tehlike önleme
Tehlike önlenme ILO modelinde sadece bir başlıktır; risklerin değerlendirilmesi, önleme
ve kontrol tedbirleri, değişimin yönetimi, güvenli çalışma sistemleri, acil durumların
yönetimi, hazırlıklı olma, tedarikçiler ile anlaşmalar gibi birçok uygulama unsuru bu
adımda irdelenir, gerçekleştirilir.

Değerlendirme (Kontrol et)

Performans izleme ve ölçüm

İSG performansını düzenli olarak izlemek, ölçmek ve kaydetmek için prosedürler
geliştirilmeli, oluşturulmalı ve periyodik olarak gözden geçirilmelidir. Örgüt, ölçüm için,
performans göstergeleri, faaliyet alanının büyüklüğü, niteliği ve İSG hedeflerini dikkate
almalıdır. Performans göstergesi, örgütün ihtiyaçlarına uygun niteliksel ve niceliksel
olabilir.
Olay araştırma (yaralanmalar, hastalıklar ve olaylar)
Olay araştırma, İSG yönetim sistemindeki herhangi bir hatayı tespit etmek için işle ilgili
yaralanmaların, hastalıkların ve olayların altında yatan nedenleri ortaya çıkarmak için
reaktif bir ölçüm modelidir.

Olay araştırması, yetkili kişiler tarafından yapılmalı ve bulgular çalışanlarla

paylaşılmalıdır.
Denetim
Denetim, kuruluşun İSG yönetim sistemi öğelerinin veya öğelerin alt süreçlerinin
kapsamlı incelemesidir.
Denetçi yetkinliği, denetimin kapsamı, denetimlerin sıklığı, denetim metodolojisi ve
raporlamasını içeren bir denetim programı geliştirilmelidir.
Yönetim gözden geçirmesi
Yönetim gözden geçirmeleri şunları içermelidir;

• İSG yönetim sisteminin genel stratejisi

• Kuruluşun ve paydaşlarının genel ihtiyaçları karşılanma oranı
• İSG yönetim sisteminde değişiklik ihtiyacı
• Kuruluşun İSG hedefleri ve faaliyetlerine yönelik ilerleme

8|Sayfa
İyileştirme için eylem (Önlem al)
İzlemeden ve ölçmeden sonra, sistemin etkinliği için ilgili harekete geçilmelidir. Bu
noktada eylemler düzeltici veya önleyici nitelikte olabilir.

Önleyici ve düzeltici eylem

İSG yönetim sistemi performans izleme ve ölçümü ve / veya İSG yönetim sistemi
denetimleri ve yönetim değerlendirmesi sonucu önleyici ve düzeltici eylemler için
düzenlemeler yapılmalı ve sürdürülmelidir.
İSG yönetim sisteminin veya diğer kaynakların değerlendirilmesi, tehlikeler ve riskler
için önleyici ve koruyucu önlemlerin yetersiz olduğunu veya yetersiz kalacağını
gösterdiğinde, mevcut önlemlerin gözden geçirilmesi ve sonrası için risklerin kontrol
altına alınabilmesi için yeni stratejilerin belirlenmesi gereklidir.

Sürekli iyileştirme
İSG yönetim sisteminin ilgili unsurlarının ve sistemin bütününün sürekli
iyileştirilmesi için düzenlemeler yapılmalı ve sürdürülmelidir. Bu düzenlemeler
İSGYS’de dikkate alınmalıdır.

OHSAS 18001:2007 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi

OHSAS 18001-2007 Standardı, yukarıda PUKÖ döngüsünde kısaca açıklanan Planla-

Yap-Kontrol Et-Harekete geç (PDCA) olarak bilinen metodolojiye dayanmaktadır.

• Politika (Planla)
• Planlama (Planla)
• Uygulama ve operasyon (Uygula)
• Kontrol ve düzeltici eylem (Kontrol et)
• Yönetimin gözden geçirmesi (Önlem al)
• Sürekli iyileştirme (Önlem al)

9|Sayfa
Politika (Planla)
Politika, kuruluşun İSG risklerinin niteliğine ve ölçeğine uygun olmalı ve sürekli
iyileştirmeye yönelik bir bağlılık (taahhüt) içermelidir. İlgili yasal mevzuata bir bağlılık
içermeli ve belgelendirilmeli, uygulanmalı ve sürdürülmeli ve tüm çalışanlara
iletilmelidir.

Kuruluş için uygulanabilir kalmasını sağlamak için periyodik olarak gözden

geçirilmelidir.

Planlama (Planla)
OHSAS 18001, kuruluşun uygulamalarını tesis etmesini ve tehlike tespit etme ve yasal
gereksinim için prosedürleri sürdürmesini gerektirir. Bu durum, kuruluşun belgelenmiş
hedefleri için de geçerlidir:

Tehlike tanımlama, risk değerlendirmesi ve kontrollerin (önlemlerin) belirlenmesi

Kuruluş, tehlike tanımlaması, risk değerlendirmesi ve gerekli önlemlerin belirlenmesi
için bir prosedür oluşturacak, uygulayacak ve sürdürecektir.
Değişimin yönetimi için kuruluş, bu değişikliklerin yürürlüğe girmesinden önce, İSG
yönetimi sistemi veya faaliyetlerindeki değişikliklerle bağlantılı olan İSG tehlikelerini
ve İSG risklerini tanımlamalıdır.

Yasal ve diğer gereksinimler

Kuruluş, İSG yönetim sisteminin kurulmasında, uygulanmasında ve sürdürülmesindeki
yasal gerekliliklerin ve kuruluşun onayladığı diğer şartların dikkate alınmasını
sağlamalıdır.

10 | S a y f a
Hedefler
Hedefler, uygulanabilir yasal gerekliliklere, örgütün onayladığı diğer şartlara ve sürekli
iyileştirmeye uygunluk için, uygulanabilir olduğunda ölçülebilir olmalı ve yaralanma ve
meslek hastalıklarının önlenmesine yönelik taahhütler de dahil olmak üzere, İSG
politikasına uygun olmalıdır.

Uygulama ve operasyon (Uygula)

Yönetim sistemi organizasyonunun uygulama ve operasyon aşamasında, aşağıdaki
adımlar göz önünde bulundurarak belirlenen plan uygulanmalıdır:

• Kaynaklar, görevler, sorumluluk, hesap verebilirlik ve yetki

• Yeterlilik, eğitim ve farkındalık
• İletişim, katılım ve danışma
• Dokümantasyon
• Belgelerin kontrolü
• Operasyonel kontrol
• Acil duruma hazırlıklı olma ve müdahale

Kaynaklar, görevler, sorumluluk, hesap verebilirlik ve yetki

Tüm kuruluşlarda, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki nihai sorumluluk üst düzey
yönetimdedir. Kuruluş, İSG yönetim sisteminin düzgün bir şekilde uygulandığından ve
organizasyon içindeki tüm konum ve operasyon alanlarındaki gereksinimleri yerine
getirdiğinden emin olmak için özel olarak sorumlu üst düzey bir yürütme kurulu
atamalıdır.

Yeterlilik, eğitim ve farkındalık

Organizasyon, İSG'ni etkileyebilecek görevleri yerine getiren kontrolü altındaki
herhangi bir kişinin (kişilerin), uygun eğitim, öğretim veya deneyim temelinde yetkin
olmasını ve ilgili kayıtların tutulmasını sağlayacaktır. İSG riskleri ve İSG yönetim
sistemi ile ilgili uygun eğitimler sağlanmalıdır.
Prosedür(ler), kuruluşun kontrolünde çalışan kişilerin, tehlikelerin ve disiplin
eylemlerine yol açan standart dışı davranışların sonuçlarından haberdar olmalarını
sağlayacak şekilde oluşturulmalı, uygulanmalı ve sürdürülmelidir.
İletişim, katılım ve danışma
İSG tehlikeleri ve İSG yönetim sistemi göz önünde bulundurulduğunda, kuruluş harici
ve dahili olarak etkili iletişim için bir prosedür oluşturmalı, uygulamalı ve sürdürmelidir.
Çalışanların ve ilgili tarafların tehlike tanımlama, politika geliştirme ve hedefleri
belirleme gibi karar verme süreçlerine dahil edilmesi için aynı hususun dikkate alınması
gerekmektedir.
Dokümantasyon
Kuruluş, güncel olarak belgelemeyi sürdürmeli ve bu belgeleri periyodik olarak gözden
geçirmelidir. Kuruluş, tehlike ve risklerine dayanarak hangi belgenin oluşturulması
gerektiğine karar vermelidir.

11 | S a y f a
Belgelerin kontrolü
İSG yönetim sisteminin uygulanması için gerekli olan belgeler ve OHSAS Standardı
prosedürleri ile ilgili belgeler kontrollü olarak bulundurulacaktır.

Operasyonel kontrol
Kuruluş, İSG tehlikeleri anlaşıldıktan sonra, ilgili riskleri yönetmek ve geçerli İSG yasal
ve diğer gerekliliklerine uymak için gerekli operasyonel kontrolleri uygulamalıdır. İSG
operasyonel kontrollerinin genel amacı, İSG politikasını gerçekleştirmek için İSG
risklerini yönetmektir.
Bu aşamadaki iki ana konu:

• Operasyonel kontrollerin belirlenmesi ve uygulanması

• Operasyonel kontrollerin sürdürülmesi

Acil duruma hazırlıklı olma ve müdahale

Kuruluş, uygun müdahaleyi içeren İSG acil durum hazırlığını etkileyen ve potansiyel
olarak acil vakalara yol açan durumları, aşağıdaki adımları dikkate alarak, uygulayarak
ve sürdürerek değerlendirmelidir

• Potansiyel acil durumların tanımlanması

• Acil müdahale prosedürlerinin oluşturulması ve uygulanması
• Acil müdahale ekipmanı
• Acil müdahale eğitimi
• Acil durum prosedürlerinin periyodik testi
• Acil durum prosedürlerini gözden geçirmek ve revize etme

Kontrol et (Kontrol et)

Organizasyon, düzenli aralıklarla sağlık ve güvenlik performansını izlemek ve ölçmek
için prosedürler oluşturmalı ve sürdürmelidir. Belirlenen risklerle başa çıkmak için
uygun önlemler alınmalıdır.

Yönetim, sağlık ve güvenlik denetimlerinin yapılmasını ve tavsiyelerin uygulanmasını

sağlamalıdır. Kontrolün 5 adımı aşağıdaki gibidir:

• Performans ölçümü ve izlenmesi

• Uygunluğun değerlendirilmesi
• Olay araştırması ve uygun eylemler
• Kayıtların kontrolü
• İç denetim

Yönetimin gözden geçirmesi (Önlem al)

Organizasyonun üst yönetimi düzenli aralıklarla, uygun ve etkili olduğundan emin
olmak için İSG yönetim sistemini değerlendirmeli ve gözden geçirmelidir. Yönetim, bu
değerlendirmeyi yapabilmek için gerekli tüm bilgilerin sağlanmasını garanti etmeli ve

12 | S a y f a
bunların hepsi belgelendirilmelidir. Değerlendirme, yönetim sisteminin herhangi bir
kısmına yapılacak her türlü değişiklik ihtiyacını tespit etmeli ve kuruluş üzerinde etkili
olabilecek mevzuat değişikliklerini dikkate almalıdır.

Değerlendirmeden sonra, herhangi bir değişiklik yapılması gerekirse, mümkün olan en

kısa zamanda ilgili tüm taraflara bildirilmeli ve iletilmelidir.

Sürekli iyileştirme (Önlem al)

Sürekli iyileştirme, kurumun İSG politikası ile tutarlı olarak genel İSG performansında
iyileştirmeler elde etmek için, İSG yönetim sistemini geliştiren tekrarlayan bir süreçtir.

ISO 45001-2018: İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri

Kuruluşun bağlamı (4) Çalışanlar ve diğer

İç ve dış
tarafların beklenti ve
hususlar (4.1)
gereklilikleri (4.2)

İSGYS kapsamı (4.3 / 4.4)

Planlama
(6)

Liderlik ve
İyileştirme çalışan Destek (7) &
(10) katılımı (5) İşletme (8)

Performans
değerlendir
me (9)

İSGYS’nin
beklenen çıktıları

ISO 45001:2018 standardı aşağıda belirtilen 7 ana öğe üzerine kurgulanmıştır.

Kuruluşun bağlamı (4) (İSGYS çerçevesi)

Yönetim sisteminin genel çerçevesini oluşturur. İSGYS’nin organizasyon ve
operasyonel ortama uygun olacak şekilde tasarlanıp işletilmesini gerektirir. Şekilden
de anlaşılacağı üzere hem yönetim sisteminin çalıştığı ortamı, hem sistemin sınırlarını
ve kendisini oluşturduğunu görebiliriz.

13 | S a y f a
Liderlik ve çalışan katılımı (5) (İSGYS çerçevesi)
İSGYS’nin, kuruluşun üst yönetiminde bulunanlar tarafından çalışanların her düzeyde
aktif katılımı ile yönlendirilmesini gerektirir. Şekilden, bu gereksinimin, yönetim
liderliğine çok büyük önem vererek PUKÖ yönetim döngüsünün merkezinde
konumlandığını görebiliriz. Standart, üst yönetimin, tekil olarak, yönetim sisteminin
yürütülmesi ve üst yönetim tarafından diğer kişilerin dahil olmasının sağlanmasını
açıkça ortaya koymaktadır.

Planlama (6) (Planla)

İyileştirme için risk ve fırsatların, belirlenmesini, bunlar için uygun eylemlerin
tanımlanmasını ve planlanmasını gerektir. Bu gereklilik döngüde Planla adımında yer
alır. Acil durum planlaması, risk değerlendirme süreçlerinin planlanması gibi kuruluşun
sağlık ve güvenlik yönetimi düzenlemelerindeki bir çok gereksinimi içerir.

Destek (7) (Uygula)

İSGYS’ye destek sağlanması ile ilgilidir. Destek, İSGYS’nin etkinliğini artırma amaçlı
olarak, insan kaynağı, araç – gereç şeklinde olabilir. Böylece operasyonel olarak
uygulanabilecek, korunacak ve sürekliliği sağlanacaktır.

İşletme (8) (Uygula)

Tehlike ve risklerin operasyonel olarak yönetilmesini gerektirir. Şekilde de görüleceği
üzere kuruluşun yönetim faaliyetlerinin çoğu ile ilgilenen Uygula adımını ifade eder.

Performans değerlendirme (9) (Kontrol et)

Sürekli gelişimi sağlamak amacıyla sistematik iç izleme, denetim, ölçümlemeler, ve bir
takım muayeneleri gerektirir. Şekilde de görüleceği üzere Kontrol et adımında yer alır.

İyileştirme (10) (Önlem al)

İşletme ve performans değerlendirme adımlarında alınan derslerden öğrenilenleri
İSGYS’ye adapte etme ilkesini içerir. PUKÖ döngüsünde, döngüyü kapatan ve hem
kurumsal öğrenmeyi hem de yönetim sisteminin sürekli gelişmesini sağlayan adımdır.
Genel bir bakış açısı ile bu adım, uygunsuzlukların tespiti, kaza araştırma sonuçları ve
denetimler gibi bir çok süreçten beslenir.

Belgeli bir yönetim sistemine sahip olmanın avantajları

İSG yönetim sistemlerinin bir kısmı sertifikalandırılabilen yönetim sistemleri iken (Örn:
ISO 45001:2018), bir kısmı sadece kılavuz niteliğindedir (Örn: ILO-OSH-2001).
Sertifikalandırılabilen yönetim sistemlerinin kılavuzlarına göre kurulan İSG yönetim

14 | S a y f a
sistemleri, bağımsız denetim kuruluşları tarafından yapılan uyumluluk denetimler ile
belgelendirilirler. Bu sertifika kuruluşa bazı avantajlar sağlar.
Sertifika, öncelikle kuruluş içinde iş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin uluslarası
bir yaklaşımla etkin olarak uygulandığının kanıtı niteliğindedir. Etkin uygulanan bir
yönetim sistemi bir risk yönetimi altyapısı oluştururken tüm yönetim sistemlerinin
avantajları arasında olduğu gibi İSG yönetiminin, kişilere bağlı olmadan sistematik
olarak yürütülmesini sağlar, verimi artırır. Bunun yanı sıra birtakım ihalelere girebilmek
ve farklı pazarlara erişebilmek için müşteriler, ülkeler ve belli başlı pazarlar bu
sertifikayı ön koşul olarak öne sürebilirler. Sertifika, bu bağlamda kuruluşa rekabet
üstünlüğü sağlayabilir. Belgeli bir yönetim sistemine sahip olmanın diğer avantajları
aşağıda belirtilmiştir;

• İyileştirilmiş risk yönetimi süreci

• Olaylardan ders çıkarma
• İyileştirilmiş yönetim taahhüdü
• Devamlı iyileşmeyi teşvik etmek
• İyileştirilmiş kayıt tutma performansı
• Geliştirilmiş kaynak tahsisi
• Daha düşük olay / kaza maliyetleri
• Yasal otoriteler ve diğer ilgili taraflarla iyi ilişkiler
• İyileştirilmiş aktif izleme süreçleri
• Olayların etkin araştırılması
• Uygun hedeflerin belirlendiğinden ve takip edildiğinden emin olmak
• Saygınlığın (itibarın) artması
• Tazminat davalarının ve hak taleplerinin önüne geçilmesi
• Çalışan morali ve bağlılığının yükselmesi
• Yasal mevzuata uyum
• Avukatlık, dava açılması gibi hukuki giderlerin azalması
• Diğer yönetim sistemleri ile entegrasyon avantajı
• Paydaşların memnuniyeti
• Kurumsal güvenirliğin artması
• Yönetim bağlılığının artması
• Hesap verebilirliğin artması
Sertifikalandırma genellikle maliyetli bir süreçtir. Ancak sonrasındaki avantajları
düşünüldüğünde toplamda kuruluş için finansal olarak avantajlar sağladığı
görülmüştür.

E2-2 Etkin iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri

İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri, kuruluşların iş sağlığı ve güvenliği
taahhütlerini gerçekleştirmek için kullandıkları yapısal ve bütünleşil yöntem ve
süreçlerdir. Bu nedenle, etkin bir politika, politikayı hayata geçirecek sorumluluklar ve
düzenlemeler ile onu güncel tutacak yaklaşımlar, etkin bir iş sağlığı ve güvenliği
yönetim sistemi için kritik öneme sahiptir.

15 | S a y f a
İş sağlığı ve güvenliği politikası
İş sağlığı ve güvenliği politikası ISO 45001:2018’de aşağıdaki gibi tanımlanmıştır;
Çalışanların iş ile ilgili yaralanmasını ve sağlığının bozulmasını önlemeye ve iş
yerlerinin sağlıklı ve güvenli olmasını sağlamaya yönelik, kuruluşun üst yönetimi
tarafından resmen açıklanan niyetleri ve yönü.

İSG politikasının rolü

Bir İSG politikasına sahip olmanın temel nedenleri ve önemi aşağıda belirtilmiştir;

• Genel bir stratejik doğrultu oluşturmak

• Yönetimin taahhüdünü ve liderliğini göstermek
• İşle ilgili tehlikelerin kontrolü için organizasyon ve düzenlemeleri belirlemek
• İnsanları yaralanmalardan ve meslek hastalıklarından korumak için çerçeve
oluşturmak
• Yasal gerekliliklere uymak ve yaptırımlardan kaçınmak
• Sağlık ve güvenliği uygun maliyetli bir şekilde yönetmek
• Bireylerin İSG sorumluluk alanlarını ve yükümlülüklerini anlamalarına rehberlik
etmek

İSG politikası içeriği

İSG politikası, işle ilgili yaralanma ve sağlığın bozulmasının önlenmesi için güvenli ve
sağlıklı çalışma koşulları sağlama taahhüdünü içerir ve İSG hedeflerinin belirlenmesi
için bir çerçeve sağlar. Bir İSG politikası tipik olarak aşağıdaki taahhütleri içerebilir;
• Yasal gereklilikleri ve diğer gereklilikleri yerine getirme taahhüdü
• Tehlikeleri ortadan kaldırma ve İSG risklerini azaltma taahhüdü
• İSG yönetim sisteminin sürekli iyileştirilmesi taahhüdü
• Çalışanların ve varsa temsilcilerinin sisteme katılımına ilişkin taahhüt.

İSG politikası aynı zamanda üst yönetimin güvenli bir iş yeri sağlamaya yönelik genel
amacını da yansıtır. Bu niyet beyanları şunları içerebilir;
• Çalışanların sağlık, güvenlik ve refahını sağlamak
• Kuruluşun faaliyetlerinden etkilenecek diğer kişileri sağlık veya güvenlik
risklerine karşı korumak
• İşyerinde malzeme, ekipman ve kritik unsurların depolanmasını ve kullanımını
kontrol altına almak
• Kaza ve hastalık sayısında azalma
• İşyerindeki tüm risklerin değerlendirilmesi
• Belirli bir zaman ölçeğinde risk değerlendirmelerinin gözden geçirilmesi
• Çalışanların yetkinliğini sağlamak için gerekli bilgi, talimat ve eğitimi sağlamak
• Maruziyet düzeylerini belirtilen sınırların altında tutmak
• Sağlık ve güvenlik konularında çalışanlara danışmak
• Yukarıdaki hedefleri güvence altına almak için yeterli kaynak sağlamak

16 | S a y f a
Niyet beyanının önemi
Niyet beyanının önemi aşağıdaki şekilde ifade edilmiştir;

• Yönetimin sağlık ve güvenlik performansına bağlılığının ifade edilmesi

• Hedeflere ulaşmak için somut odaklarla çalışanların motive edilmesi
• Diğer benzer kuruluşlarla performans ölçümü kıyaslamasını kolaylaştıracak
altyapı sağlama.

Politikanın imza altına alınması

İSG politikasının üst yönetim tarafından imzalanması politikaya yetki verir. Bu aynı
zamanda aşağıdakilere bağlılığı da beraberinde getirecektir:
• İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi,
• İSGYS'nin sürekli iyileştirilmesi,
• İSG performansında sürekli iyileştirme,
• Geçerli yasal gerekliliklere uyum ve
• Kuruluşu bağlayan diğer gerekliliklere uyum.

Kuruluşun ihtiyaçları ile uyumluluk

İşverenlerin bir dizi farklı faaliyette bulunması veya operasyonlarının coğrafi olarak
dağınık olması durumlarında, politika, uyarlama gerektirebilir. En yüksek yönetim
seviyesi, merkezi politika prensiplerini yazılı olarak belirlemeli, alt gruplar veya
operasyonel birimler, politikayı belirlenen yerel ihtiyaçlara uygun gerçekçi bir biçimde
yorumlamalıdır.
Her tür kuruluşa uygun standart bir politika yoktur. Büyük bir kuruluş, az sayıda çalışanı
istihdam eden küçük bir kuruluştan çok daha karmaşık bir politikaya ihtiyaç duyabilir.
Politika, kuruluşun faaliyetleri, bulunduğu lokasyon (dağınık yapı, tek merkez vb.),
büyüklüğü (çalışan sayısı, yerleşim, iş hacmi vb.) ilgili tarafların beklentileri, yasal ve
diğer gerekler ile uyumlu olmalıdır.

Kuruluşun tüm seviyelerindeki sorumluluk dağılımı

İSG taahhütlerini gerçekleştirmek için, kuruluşun tüm seviyelerde sağlık ve güvenlik
sorumluluklarını paylaşması ve iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi kapsamında
etkin temsil ve raporlama yöntemlerinin oluşturulmasını sağlaması gerekmektedir.

17 | S a y f a
Kuruluşta, işyerinde sağlık ve güvenlik konularında görev ve sorumlulukları bulunan
birçok kişi bulunur.

Üst düzey
yöneticiler, Sağlık ve güvenlik konuları için strateji belirleme ve planlama
Direktörler, yapmaktan sorumludur.
Yöneticiler
Günlük aktivitelerin izlenmesi ve yönlendirilmesinden sorumlu olup
Süpervizörler yasal ve standart gerekliliklere uyumu sağlamakla sorumlulardır.

İSG Risk değerlendirmesi, olay araştırması, yasal gerekliliklere uygunluk

Profesyonelleri gibi sağlık ve güvenlik konularında tavsiye vermekle sorumludur.
Gürültü, radyasyon, aydınlatma vb. gibi belirli sağlık ve güvenlik
Diğer konularında iş sağlığı ve güvenliği tavsiyesi vermekle
Uzmanlar yükümlülerdir.

İşveren ile sağlık ve güvenlik toplantıları sırasında çalışanları temsil

İSG / Çalışan etmekle sorumlulardır ve çalışanlar ile yönetim arasındaki iletişim
Temsilcileri köprüsünü oluştururlar.

Kendilerinin ve eylemlerinden veya ihmallerinden etkilenebilecek

Çalışanlar diğer kişilerin sağlığına ve güvenliğine makul özen göstermekten
sorumludur.

Acil durum /
Yangın Acil bir durumda binanın güvenli tahliyesinden sorumludur.
görevlileri
İlk Yardımcılar Yaralılara ilk yardımın uygulanmasından sorumludur.

18 | S a y f a
Düzenlemeler
Düzenlemeler, politikanın uygulanmasına yardımcı olan sistemleri ve prosedürleri
detaylandırır. Düzenlemeler bölümünde bulunan konular genellikle şunlardır:

• Risk değerlendirmesi
• Güvenli çalışma sistemleri
• Kuruluş içindeki belirli tehlikelere spesifik programlar
• Çevre ile ilgili prosedürler
• Güvenlik ekipmanı tedariği için düzenlemeler
• Yüklenicilerin ve ziyaretçilerin kontrolü için düzenlemeler
• Çalışanlara İSG eğitimi sağlanması
• Kazaların raporlanması ve incelenmesi için prosedürler
• Acil durumlarda takip edilecek prosedürler
• Sosyal tesislerin sağlanması için düzenlemeler
• Acil durum sonrası ilkyardım gibi müdahaleler için düzenlemeler
• Sağlık gözetimi için düzenlemeler
• Çalışanlarla iletişim kurmak ve onlara danışmak için düzenlemeler

Yukarıdaki bölümlerde de bahsedildiği üzere her kuruluş farklı faaliyetler sürdürebilir

ve bu faaliyetlere bağlı spesifik riskler ile karşı karşıya kalabilir. Düzenlemeler bölümü
kuruluşa özel risklerin kontrol altına alınmasında önemli fırsatlar sağlar. İSG
politikasının etkin bir şekilde uygulanabilmesi için pratik düzenlemelerde aşağıdaki
konular kritik öneme sahiptir;

Planlama ve organizasyon, kuruluşun uygulamalarını oluşturmasını ve tehlike

tanımlaması ile yasal ve diğer gereklilikler için prosedürleri sürdürmesini gerektirir.
Kuruluş, belgelenmiş hedeflerine ulaşmak için kullanılan insanlar, iş ve kaynaklar
arasındaki ilişkinin çerçevesini oluşturur.

Tehlikelerin kontrol altına alınması; İSG tehlikeleri anlaşıldıktan sonra kuruluş, ilgili
riskleri yönetmek ve yürürlükteki İSG yasal ve diğer gerekliliklere uymak ve bu
tehlikeleri kontrol etmek için gerekli adımları atmalıdır. Tehlikeleri kontrol etmenin genel
amacı, İSG politikasını uygulamak için İSG risklerini yönetmektir.

İletişim, katılım ve danışma; Kuruluş, İSG tehlikelerini ve İSG yönetim sistemini göz
önünde bulundurarak, tüm tehlikelerin ve kontrol yöntemlerinin etkilenen tüm taraflara
iletilmesini sağlayarak etkili dış ve iç iletişim için süreçler oluşturmalı, uygulamalı ve
sürdürmelidir.

Çalışanların ve ilgili tarafların tehlike tanımlama, politika geliştirme, hedeflerin

belirlenmesi, değişim yönetimi, İSG eğitim ve denetim programlarının oluşturulması
gibi karar alma süreçlerine dahil edilmesi için süreçler tanımlanmalıdır.

Uyumluluğun izlenmesi; Performansın iyileştirilmesi ve gerekliliklere uyulması, İSG

politikasında yer alan çok kritik taahhütler olduğundan, kuruluş sağlık ve güvenlik
performansını ve yasal ve diğer gerekliliklere uyumu düzenli aralıklarla izlemek ve
ölçmek için süreçler oluşturmalı ve sürdürmelidir.

19 | S a y f a
Etkinliğin değerlendirilmesi; Yönetim, uygun ve etkili olduğundan emin olmak için İSG
yönetim sistemini periyodik olarak değerlendirmeli ve gözden geçirmelidir. Yönetim, bu
değerlendirmeyi gerçekleştirmek için gerekli tüm bilgilerin sağlandığından emin
olmalıdır. Değerlendirme, yönetim sisteminin herhangi bir bölümünde değişiklik
ihtiyacını belirlemeli ve kuruluşu etkileyebilecek yasal değişiklikleri hesaba katmalıdır.

İSGYS’nin güncel kalmasının sağlanması

Sağlık ve güvenlik yönetim sisteminin gözden geçirilmesini gerektiren aşağıdaki gibi
bazı durumlar bulunur. Gözden geçirmeler İSGYS’nin güncel kalmasını sağlar.

• Organizasyon yapısında önemli değişiklikler

• Yeni proseslerin / süreçlerin veya teknolojinin uygulanmaya başlanması
• Yeni çalışma yöntemlerinin uygulanmaya başlanması
• Kilit personelde yapılan değişiklikler veya tesis değişikliği
• Mevzuatta, standartlarda ve rehberlerde yapılan değişiklikler
• Kontroller, muayeneler, denetimler gibi izleme yöntemleri
• Yasal yaptırımlar
• Çalışana danışma süreçleri

Belirtilenlerin hiçbirisinin gerçekleşmemesi durumunda dahi politikanın belirli bir sıklıkta

gözden geçirilmesi gereklidir.

20 | S a y f a
Kaynaklar
İSG Yönetim Sistemlerinde ILO Esasları (ILO-OSH 2001) ISBN: 978-0-580-37805-5
http://www.ilo.org/global/publications/ilo-bookstore/order-
online/books/WCMS_PUBL_9221116344_EN/lang--en/index.htm

İş Sağlığı ve Güvenliği Değerlendirme (OHSAS 18000): İSG Yönetim Sistemleri OHSAS

18001:2007 ISBN: 978-0-5805-9404-5

OHSAS18002:2008 ISBN: 978-0-5806-2686-9

BS ISO 45001:2018 Occupational Health and Safety Management Systems – Requirements

with guidance for use ISBN 978-0-580-86393-6

21 | S a y f a