KL 5. Szczęśliwi, Którzy Szukają Prawdy

SZCZĘŚLIWI, KTÓRZY SZUKAJĄ PRAWDY
Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Przewodnik metodyczny
SZCZĘŚLIWI, KTÓRZY
SZUKAJĄ PRAWDY
Klasa V
szkoły podstawowej
Kielce 2020

Poradnik metodyczny do nauczania religii rzymskokatolickiej według podręcznika
nr AZ-21-01/20-KI-2/20, zgodnego z programem nauczania nr AZ-2-02/20
Recenzenci
ks. dr Jarosław Kowalczyk
ks. dr Robert Strus
Redakcja
ks. dr Krzysztof Mielnicki, Elżbieta Kondrak
Zespół autorów
ks. Kamil Banasik Beata Jaroszko Ewelina Parszewska
Natalia Bernaś Emilia Jasińska s. Małgorzata Perechowska
s. Katarzyna Chmielnicka s. Krystyna Jasińska Renata Skuza
Magdalena Chomać Elżbieta Kondrak Barbara Sosnowska
s. Helena Chudyba Dorota Koroś Jadwiga Stano
Elżbieta Ćwierz Katarzyna Kościołek Małgorzata Szpakowska
Marta Czerniewicz Małgorzata Kruza ks. Marcin Szymanik
Ewa Felis ks. dr Krzysztof Mielnicki Grzegorz Zajączkowski
Halina Gębska Iwona Mergo-Golatowska Bożena Zdzieborska
Magdalena Grzywińska Agnieszka Morawska
Konsultacja katechetyczna Konsultacja historyczna

ks. dr Mirosław Cisowski ks. dr Andrzej Kwaśniewski
Korekta Redakcja techniczna

Michał Rowiński Wiktor Idzik
Projekt okładki Rysunki

Milena Machocka Ola Makowska
Teksty Pisma Świętego według Biblii Tysiąclecia, wyd. 4, Pallottinum, Poznań 1991
i wyd. 5, Pallottinum, Poznań 2003
Za zezwoleniem Władzy Duchownej

Nr OJ-85/20
Kielce, 5 czerwca 2020 r.
bp Andrzej Kaleta
Wikariusz Generalny
ISBN 978-83-8144-365-4
© Copyright by Wydawnictwo „JEDNOŚĆ”, Kielce 2020
WYDAWNICTWO „JEDNOŚĆ”
25-013 Kielce, ul. Jana Pawła II nr 4
Dział sprzedaży tel. 41 349 50 50
Redakcja tel. 41 349 50 00 Druk i oprawa:
www.jednosc.com.pl Drukarnia im. A. Półtawskiego
e-mail: jednosc@jednosc.com.pl www.drukarnia.kielce.pl

DRODZY KATECHECI!
Oddajemy do Waszych rąk przewodnik metodyczny pt. „Szczęśliwi, którzy szukają
prawdy”. Razem z podręcznikiem ucznia stanowi on pakiet edukacyjny konkretyzujący
założenia programu „Przez prawdę, piękno i dobro zdobywamy świętość” w odniesieniu
do klasy piątej szkoły podstawowej. Program ma wymiar ewangelizacyjny i podpowiada,
jak pomóc uczniom budować coraz bardziej dojrzałe relacje ze światem, Bogiem, inny-
mi ludźmi i samym sobą. Wychodzi naprzeciw rodzącym się wątpliwościom religijnym,
typowym dla wieku dorastania, odsłaniając ich podłoże i oferując pomoc.
W klasie piątej chcemy ukazać uczniom, że warto podjąć wysiłek poszukiwania Jezusa,
który jest Prawdą. Owocem naszego nauczania ma być zafascynowanie uczniów osobą
Jezusa tak, by uznali Go za wzór dojrzałego człowieka i weszli z Nim w bliską relację.
Tylko wtedy będą mogli dostrzec, że Jezusowi zależy na nich i na każdym człowieku,
a szczególnie tym, który czuje się odrzucony i samotny. Osobiste spotkanie z Jezusem
pozwoli im zaakceptować siebie i pozytywnie patrzeć na swój dalszy rozwój duchowy
i intelektualny. Dzięki temu będą mogli przemieniać swoje relacje z bliskimi w domu
oraz przyjaciółmi czy kolegami w szkole. Poszukiwanie i odkrywanie Jezusa musi więc
dokonywać się w rodzinie i szkole, a także we wspólnocie parafialnej oraz przez pozna-
wanie Jego działania w dziejach świata i Ojczyzny.
Cechą charakterystyczną scenariuszy proponowanych w przewodniku do klasy piątej
jest pokazanie piękna wartości chrześcijańskich, które uczeń ma sam odkrywać oraz
którymi ma się zafascynować i chcieć nimi żyć. Zdobywane wartości ubogacą uczniów
i pozwolą im wzrastać, jeśli tylko będą poszukiwać tych wartości nieustannie – szczęśliwi,
którzy szukają Prawdy!
Treści nauczania zaproponowane w klasie V zostały ujęte w ośmiu rozdziałach:
• Rozdział I – „Szukam prawdy” prezentuje, w jaki sposób szukać odpowiedzi na
Boże wezwanie.
• Rozdział II – „Pismo Święte w życiu chrześcijanina” zaprasza do odkrywania
Boga przez lekturę Pisma Świętego i zachęca do przebywania w Jego obecności.
• Rozdział III – „Historia zbawienia: patriarchowie” wskazuje drogi, którymi Bóg
prowadził i nadal prowadzi człowieka.
• Rozdział IV – „Spotkanie z Jezusem w sakramentach: chrzest, Eucharystia”
ukazuje aktualność zobowiązań chrztu w życiu ucznia oraz wartość zjednoczenia
z Jezusem w Eucharystii.
• Rozdział V – „Moja codzienność” dotyka codziennych dylematów uczniów.
• Rozdział VI – „Dzieje Kościoła” przedstawia początki chrześcijaństwa oraz
wybrane postaci z historii Polski, które przekazały nam wiarę.
• Rozdział VII – „Przewodnicy w drodze do szczęścia” ukazuje duchowych opie-
kunów człowieka oraz sposoby współpracy z nimi.
• Rozdział VIII – „Wydarzenia zbawcze” pogłębia rozumienie tajemnic zbawczych
przeżywanych w roku liturgicznym.
Specyfika tych materiałów polega na tym, że poszczególne rozdziały mogą być re-
alizowane w kolejności, jaką katecheta uzna za najbadziej odpowiednią. Ostatnie dwa
5
rozdziały zawierające katechezy dotyczące wydarzeń zbawczych i postaci świętych po-
winny być rozłożone na poszczególne okresy roku liturgicznego związane z omawianymi
wydarzeniami i wspomnieniami w Kościele. Podobnie treści rozdziału VI o dziejach
Kościoła można realizować w korelacji z innymi przedmiotami humanistycznymi.
Strukturę scenariuszy tworzą trzy stałe etapy: I. Szukam tego, co ważne; II. Rozważam
i zdobywam; III. Zostaję ubogacony i działam.
Proponujemy katechezę antropologiczno-kerygmatyczną. Każdy scenariusz lekcji
religii rozpoczyna się od ukazania wartości lub cnót na przykładach bliskich katechi-
zowanym. W drugiej części katechizowany jest zaproszony do tego, by twórczo szukał
sposobów zdobycia tej ważnej dla niego prawdy, odkrytej i nazwanej w pierwszej części
katechezy, w oparciu o depozyt wiary przekazywanej przez Kościół. Druga część jest
również miejscem dostrzeżenia i rozważenia zagrożeń lub niewłaściwych postaw wy-
nikających z odrzucenia konkretnych cnót i wartości. Ostatni etap lekcji to konkretne
nazwanie tego, co uczeń osiągnie, odpowiadając pozytywnie na zaproszenie Jezusa
znalezione w orędziu chrześcijańskim, a także wskazanie, jak może to wpłynąć na jego
codzienne życie, aby było coraz bardziej autentyczne i szczęśliwe. Wszystko po to, by
katecheta i katechizowany na lekcji religii wspólnie poznawali rzeczywistość królestwa
niebieskiego, które jest pośród nas, i by wzrastali w świętości.
Przewodnik metodyczny stanowi zbiór gotowych scenariuszy otwartych na Waszą
twórczą inicjatywę. Często proponujemy różne metody i formy pracy do przekazania tej
samej treści. Chcemy dać Wam jak największą możliwość dostosowania sposobu pro-
wadzenia katechez do konkretnej grupy uczniów. Każdy ze scenariuszy wymaga wyboru
optymalnych dla Waszych katechizowanych metod pracy spośród działań proponowanych
przez nas na poszczególnych etapach lekcji. Możecie pominąć niektóre metody, jeśli
według was będą zbyt trudne lub zbyt łatwe w stosunku do możliwości klasy, i zastąpić je
innymi, pamiętając jednak zawsze, by nie tracić przy tym realizowanych treści. Chcemy,
by do Was należał wybór, w jaki sposób zrealizujecie temat.
Przewodnik zachęca do stosowania różnorodnych form aktywizacji, pracy z obrazem,
tekstami biblijnymi, doktrynalnymi i literackimi, środkami audiowizualnymi i multime-
dialnymi, śpiewu i modlitwy. Proponuje metody poszukujące, problemowe i motywujące,
które służą jak najlepszemu kształtowaniu umiejętności ucznia. Celem zaproponowanych
w scenariuszach aktywności jest ukazanie prawdy, jak ważna jest przedstawiana wartość,
oraz zmotywowanie uczniów do samodzielnego jej poszukiwania.
Realizację scenariuszy ułatwia „Teczka pomocy”. Znajdziecie tam teksty do pracy
w grupach, pomoce multimedialne, ilustracje i plansze. Zachęcamy również do korzysta-
nia z materiałów dostępnych na stronie internetowej Wydawnictwa „Jedność”. Pomoce
będą sukcesywnie uzupełniane o nowe propozycje dostosowane do scenariuszy, a także
wykraczające poza treści zawarte w tym przewodniku.
Życzymy Wam, aby poszukiwanie wspólnie z uczniami Bożych wartości przyniosło
błogosławione owoce w życiu Waszym i katechizowanych.
Redaktorzy
6
I.
SZUKAM PRAWDY
Prawda, której szukamy, ta, która nadaje sens naszej drodze,
oświeca nas, gdy jesteśmy dotknięci przez miłość.
Papież Franciszek

1. SZCZĘŚLIWI, KTÓRZY SZUKAJĄ PRAWDY
Cele katechetyczne
– Ukazanie osoby Jezusa jako fundamentu życia oraz źródła szczęścia.
– Kształtowanie umiejętności podejmowania właściwych decyzji i ich oceny
z perspektywy czasu.
Treści
Przypowieść o domu na skale (Łk 6,47-49).
Jezus fundamentem życia.
Szczęście jako owoc dokonywania właściwych wyborów.
Wymagania
Uczeń:
– interpretuje przypowieść o domu na skale,
– wyjaśnia znaczenie porównań: dom, kopanie fundamentu, skała, ziemia,
powódź,
– wymienia wartości, które pomagają osiągnąć prawdziwe szczęście,
– charakteryzuje pseudowartości proponowane przez współczesny świat,
– podaje przykłady przewodników, którzy pomagają odróżnić wartości od
pseudowartości,
– uzasadnia, że budowanie własnego życia wymaga długofalowej pracy nad
sobą,
– uzasadnia, że pójście za prawdą wymaga nieustannego podejmowania
wyborów.
Postawy
Uczeń:
– podejmuje wysiłek budowania własnego życia z Jezusem,
– dokonuje oceny własnych decyzji z perspektywy czasu.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, prezentacja, czytanie Pisma

Świętego, analiza tekstu biblijnego, hierarchia wartości, projekt pracy nad
sobą, refleksja, układanie przysłów, praca indywidualna, praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, kamień i piasek w szklanym pojemniku,
karty pracy „Ważne dla mnie” oraz „Moja decyzja” dla każdego ucznia.
I. SZUKAM TEGO, CO WAŻNE

1. Modlitwa
K. czyta fragment Psalmu 92 jako modlitwę (uczniowie mogą śledzić tekst w pod-
ręczniku):
8
Dobrze jest dziękować Panu
i śpiewać imieniu Twemu, o Najwyższy;
głosić z rana Twoją łaskawość,
a wierność Twoją podczas nocy,
na harfie dziesięciostrunnej i lirze,
i pieśnią przy dźwiękach cytry.
Bo rozradowałeś mnie, Panie, Twoimi czynami,
cieszę się dziełami rąk Twoich. (Ps 92,2-5)
2. Dlaczego potrzebujemy wakacji? – rozmowa kierowana
K. prowadzi rozmowę z uczniami:
Dziękujemy Bogu za czas odpoczynku. Jest on potrzebny, by zregenerować
siły, i daje szansę poznania nowych miejsc i ludzi.
– Co wyjątkowego zobaczyliście podczas wakacji?
– Kogo poznaliście w tym czasie?
– Dlaczego wakacje się kończą?
Potrzebujemy wakacji, ale one nie mogą trwać nieustannie. Rozpoczynamy
nowy rok szkolny i kolejny etap pracy nad zdobywaniem nowej wiedzy, ale także
podejmujemy wysiłek nad kształtowaniem samych siebie. Zastanowimy się
dzisiaj, czego potrzebujemy w budowaniu własnego życia, by było ono szczęśliwe.
3. Kamień i piasek jako symbole naszych decyzji – prezentacja
K. może pokazać niewielki kamień oraz piasek w szklanym pojemniku i przesypując
go w dłoni, mówi:
Kamień i piasek mogą być wspomnieniem z wakacji. Piasek na plaży sprzyja
opalaniu i zabawie dzieci. Kamień przywieziony z gór przypomina o wysiłku
wspinania się szczyt. Kamień i piasek mogą też być symbolem naszych decyzji
i wyborów. Albo wybieramy coś trwałego jak kamień, albo nietrwałego, jak piasek
przesypujący się między palcami. Jak wybrać w życiu, by nie żałować swoich
decyzji? Które wybory podejmowane teraz w przyszłości dadzą nam szczęście?
K. poleca zapisać temat: Szczęśliwi, którzy szukają prawdy.
II. ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

1. Przypowieść „Dobra lub zła budowa” – czytanie Pisma Świętego
K. pyta:
– Co jest potrzebne do budowy domu?
– Jakie warunki muszą być spełnione, by dom był bezpieczny?
– Od czego zależy, że mieszkańcy domu będą szczęśliwi?
K. podsumowuje:
Ten, kto buduje dom, musi decyzje podejmować odpowiedzialnie – rozważa-
jąc, jakie będą ich konsekwencje w przyszłości. Jeżeli dom ma być bezpieczny,
podczas jego budowy nie może być żadnych przekłamań w projekcie, wadliwych
materiałów i źle wykonanej pracy. Rzetelna budowa domu będzie owocowała
9
solidnością na długie lata. Posłuchajcie, co mówił Pan Jezus o dwóch budow-
niczych domu.
K. czyta z Pisma Świętego Łk 6,47-49, uczniowie mogą śledzić tekst w podręczniku.
Pokażę wam, do kogo podobny jest każdy, kto przychodzi do Mnie, słucha
słów moich i wypełnia je. Podobny jest do człowieka, który buduje dom: wko-
pał się głęboko i fundament założył na skale. Gdy przyszła powódź, wezbrana
rzeka uderzyła w ten dom, ale nie zdołała go naruszyć, ponieważ był dobrze
zbudowany. Lecz ten, kto usłyszał, a nie wypełnił, podobny jest do człowieka,
który zbudował dom na ziemi bez fundamentu. Gdy rzeka uderzyła w niego,
od razu runął, a ruina owego domu była wielka. (Łk 6,47-49)
2. Znaczenie przypowieści – analiza tekstu biblijnego
K. pyta:
– Jak możemy nazwać budowniczych domu, o których mówi Jezus?
– Jak budował dom pierwszy człowiek (roztropny)?
– Czego wymaga od człowieka kopanie głębokich fundamentów?
– Dlaczego powódź nie uszkodziła domu wybudowanego na skale?
– Jak budował dom drugi człowiek (nieroztropny)?
– Co się stało podczas powodzi z domem wybudowanym bez fundamentów?
– Który z budowniczych mógł czuć się bezpiecznie w swoim domu?
– Co mogło być źródłem szczęścia dla człowieka roztropnego?
K. może zapisać na tablicy lub pokazać w prezentacji multimedialnej (teczka pomocy):
Osoba Decyzja Sposób wykonania Problemy Skutek
Budowniczy I budowa duży wysiłek, kopanie powódź dom nienaruszo-
(roztropny) domu fundamentów w skale… ny, bezpieczeństwo,
szczęście
Budowniczy II budowa łatwe, szybkie budowa- powódź ruina domu, brak po-
(nieroztropny) domu nie bez fundamentów… czucia bezpieczeń-
stwa, nieszczęście
K. kontynuuje wyjaśnianie oraz zapis na tablicy lub pokaz prezentacji:
Tekst, który poznaliśmy, jest przypowieścią. To oznacza, że Jezus porównuje
sprawy duchowe do wydarzeń z życia.
Porównanie Znaczenie
dom życie
skała (fundament) Jezus, słowo Boże
kopanie fundamentu praca nad sobą, dokonywanie wyborów
ziemia (piasek) łatwe, wygodne życie
powódź problemy, trudności
Użyte przez Jezusa porównania możemy odnieść do każdego człowieka,
więc także do naszego życia i naszych decyzji. Podobnie jak w budowaniu domu
10
nie można iść na skróty, tak i w życiu przy podejmowaniu decyzji musimy się
zastanowić, jakie będą ich konsekwencje.
3. Jak odróżnić wartość od pseudowartości? – hierarchia wartości
K. rozdaje uczniom karty pracy „Ważne dla mnie” (teczka pomocy), z którymi
pracują indywidualnie. Wcześniej wyjaśnia:
Możemy wybierać to, co łatwe, jak wybrał nieroztropny człowiek, budując
swój dom. Możemy też podejmować pracę, czasami trudną, ale później cieszyć
się jej owocami. Pomyślcie, co z wymienionych wyborów może być solidną skałą
waszego życia, a co piaskiem, który przesypie się przez palce i za jakiś czas nie
warte będzie nawet wspomnienia. Dokonajcie wyboru.
Zaznacz w kolumnach znakiem X, co jest dla ciebie ważne i dobre (przez
całe życie), a co uważasz za ważne pozornie i krzywdzące ciebie oraz innych.
Dopisz, na czym jeszcze warto budować swoje życie.
ważne i dobre pozornie ważne
Dla mnie przez całe życie i krzywdzące
(skała, fundament) (ziemia, piasek)
troska o zdrowie
wyśmiewanie się z biedniejszych
mówienie prawdy
odkrywanie własnych talentów
praca nad swoim charakterem
mieć najlepszy telefon komórkowy
zgoda w rodzinie
pogarda wobec słabszych
szacunek wobec rodziców
pomoc rodzeństwu
wiara w Boga
mieć markowe ubrania
systematyczna nauka
mieć modną fryzurę
dbanie o trwałą przyjaźń
Po 3-4 minutach chętni uczniowie czytają zaznaczone wartości i pseudowartości.

K. może zapytać:
– Dlaczego wymienione wartości są dla was ważne?
– Które z nich mogą być fundamentem w życiu?
11
– Co możecie osiągnąć dzięki nim?
– Jakie zachowania i decyzje są wartościowe tylko pozornie?
– Dlaczego sprawy pozornie ważne (pseudowartości) nie rozwijają czło-
wieka?
Nie można odkładać na przyszłość waszych decyzji, by nie było za późno.
Znacie pewnie powiedzenie: gdybym mógł cofnąć czas, to zrobiłbym inaczej. Tak
czasem mówią ludzie, którzy skoczyli do wody, nie sprawdzając jej głębokości.
Żyjąc ze złamanym kręgosłupem, przestrzegają innych przed lekkomyślnością.
Niektórych skutków nie da się cofnąć. Dlatego warto podejmować takie decyzje,
dzięki którym będziemy się rozwijali duchowo, intelektualnie, a także fizycznie.
Nieustannie musimy się tego uczyć.
III. ZOSTAJĘ UBOGACONY I DZIAŁAM

1. Podejmuję odpowiedzialne decyzje – rozmowa kierowana, projekt pracy
nad sobą
Zastanowimy się, jak podejmować wybory, by ich owocem było szczęście.
– Co w twoim życiu jest ważne (co jest wartością, skałą)?
– Co warto wybrać, by w przyszłości cieszyć się z podjętych decyzji?
Wśród naszych wyborów są takie, których dobry lub zły skutek trwa krótko.
Są także takie, których konsekwencje dotyczą całego naszego życia. Dlatego
musimy wcześniej poznać prawdę, do czego one prowadzą, żeby wiedzieć, czym
się kończą wybory.
K. rozdaje uczniom karty pracy „Moja decyzja” (teczka pomocy) i wyjaśnia:
Wybierz trzy wartości z karty pracy „Ważne dla mnie” i wzorując się na tabeli
o budowniczych domu z przypowieści, uzupełnij poniższą tabelę, wpisując:
– Jak możesz realizować wybrane wartości?
– Z jakimi problemami możesz się spotkać w trakcie realizacji i jak je po-
konać?
– Jaki pozytywny skutek teraz i w przyszłości może przynieść twoja solidna
i cierpliwa praca?
Moja decyzja Sposób wykonania Pokonywanie problemów Skutek
Systematycz- codziennie odrabiam pracę proszę o pomoc rodziców, dobre oceny,
nie się uczę domową, uczę się na spraw- więcej czytam… zdobyta wie-
dziany… dza…
2. Mój przewodnik, czyli kto mówi prawdę? – refleksja

K. poleca uczniom powrócić do tekstu biblijnego i prosi, by poszukali odpowiedzi:
– Dlaczego Jezus porównał człowieka, który słucha Jego słów i wypełnia
je, do człowieka roztropnego, który buduje dom na skale?
12
– Dlaczego Jezus porównał człowieka, który słucha Jego słów, ale nie wy-
pełnia ich, do nieroztropnego budowniczego domu?
– Kto może być waszym przewodnikiem, który pomoże odróżnić to, co
ważne w życiu, od spraw pozornie ważnych?
Jezus ukazuje nam ważną prawdę: nie wystarczy słuchać tego, co mówi.
Trzeba jeszcze żyć tak jak On mówi. Jeżeli oprzemy swoje życia na Jezusie, nic
nie zdoła go naruszyć. Nawet gdy przyjdą trudności, z Nim możemy je pokonać.
Nie zniszczą nas, bo Jezus daje poczucie bezpieczeństwa. Z Jezusem problemy
czy choroba mogą wzmocnić nasz charakter, a nawet zmienić nas na lepsze.
Nieszczęścia, które przyjmujemy bez Jezusa, mogą stać się jak powódź, która
zniszczyła dom w przypowieści.
3. Czego Jaś się nie nauczył… – układanie przysłów, praca w parach
K. mówi:
Nie zawsze do końca rozumiemy, do czego doprowadzi nas wybór. Czasem
myślimy, że wybraliśmy coś dobrego, a w perspektywie czasu okazuje się, że jest
złe. Przed takimi sytuacjami przestrzegają nas przysłowia. Wszyscy znamy np.:
9 Mądry Polak po szkodzie.
9 Czego Jaś się nie nauczył, tego Jan nie będzie umiał.
9 Bieda temu dokuczy, kto się za młodu nie uczy.
W parach ułóżcie przysłowie ukazujące to, co w życiu ważne, lub piętnujące
wybieranie tego, co wydaje się ważne, ale w konsekwencji jest złem, np.:
9 Wybierz prawdę dzisiaj, a będziesz szczęśliwy jutro.
9 Kto mówi prawdę, ucieka od kłamstwa.
9 Wierzyć w Boga, dla dobrego serca wygoda.
K. podsumowuje:
Prawdziwe szczęście nie jest dziełem przypadku. Możesz mieć swój udział
w sięganiu po nie. Szczęście zależy od fundamentu, na którym będziesz budować
swoje życie. Kolejne tematy w klasie 5 podpowiedzą nam, co jeszcze może być
tym fundamentem.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają karty pracy „Ważne dla mnie” oraz „Moja decyzja”. Mogą
wpisać znaczenie porównań z przypowieści oraz najlepsze przysłowia ułożone
w parach.
5. Praca domowa
1. Napisz, kto może być dla ciebie dobrym przewodnikiem w budowaniu
własnego życia. Uzasadnij swój wybór.
2. Przedstaw na plakacie, co może być skałą życia dla piątoklasisty.
3. Podczas wieczornej modlitwy poproś Jezusa o pomoc w dokonywaniu
właściwych wyborów.
13
6. Modlitwa
Modlitwa w ciszy (ok. 1-2 minuty), podczas której uczniowie proszą o pomoc
Jezusa w budowaniu swojego życia. Wszyscy kończą ją słowami „Chwała Ojcu…”.
K. może także przeczytać pytania z „Zastanów się” w podręczniku jako refleksję.
Literatura
Papież Franciszek, [Prawda, której szukamy…], Encyklika Lumen fidei, p. 27,
<http://w2.vatican.va/content/francesco/pl/encyclicals/documents/papa-
-francesco_20130629_enciclica-lumen-fidei.html>, dostęp: 27.05.2019.
14
2. JAK POWIEDZIEĆ BOGU „TAK”?
Cele katechetyczne
– Zapoznanie z prawdą o bezwarunkowej miłości Boga.
– Kształtowanie postawy otwarcia na Bożą miłość.
Treści
Bezwarunkowa miłość Boga do człowieka.
Teksty biblijne o miłości Boga oraz perykopa o zwiastowaniu.
Postawa Maryi wzorem otwarcia się na miłość Boga.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia, co jest dla niego ważne,
– podaje prawdę, że Bóg kocha miłością bezwarunkową,
– podaje przykłady działania kochającego Boga w swoim życiu,
– interpretuje biblijną perykopę o zwiastowaniu,
– wyjaśnia, na czym polega miłość bezwarunkowa,
– uzasadnia, że poszukiwanie Boga oznacza otwarcie się na Jego Miłość (jak
Maryja),
– formułuje własną modlitwę dziękczynną za miłość okazywaną przez Boga.
Postawy
Uczeń
– akceptuje bezwarunkową miłość Boga, na którą wystarczy się otworzyć.
Metody, techniki i formy: świadectwo, rozmowa kierowana, czytanie Pisma

Świętego z podziałem na role, metoda kapeluszy (kolorowanie tekstu),
proklamacja słowa Bożego, redagowanie modlitwy, pantomima, śpiew.
Środki dydaktyczne: kapelusze (w kolorach: zielony, czerwony, biały), prezen-
tacja multimedialna z tekstami Pisma Świętego o miłości Boga.

1. Modlitwa
K. wycisza uczniów i rozpoczyna modlitwę „Zdrowaś Maryjo”.
2. Spotkanie z miłością bezwarunkową – świadectwo, rozmowa kierowana
Posłuchajcie świadectwa Wiktorii o jej doświadczeniu miłości.
Nie doświadczyłam miłości rodziców
Bóg się o mnie nie troszczy – tak myślałam jeszcze jakieś dwa miesiące temu.
Odkąd pamiętam, moi rodzice byli tak pochłonięci pracą, że częściej ich nie
widywałam w domu, niż widywałam. Tata nigdy nie traktował mnie jak swojej
15
małej księżniczki, nie przytulał, nie mówił mi, że jestem piękna. Mama często
wracała z pracy wieczorami, gdy ja już kładłam się spać. Nie doświadczyłam
miłości rodziców, pomimo tego, że wiem, iż pewnie jestem dla nich bardzo
ważna.
Wydarzenia te miały bardzo duży wpływ na moją relację z Bogiem. Nie
wierzyłam, że ktoś może mnie pokochać, tak po prostu, taką jaką jestem,
bałam się. Bałam się, że zostanę odrzucona, odtrącona. Pomimo trudności,
strachu… walczyłam o relację z Nim, choć czasami faktycznie miałam wrażenie,
że brakuje sił. Jednak Bóg pokazał mi, że On cały czas czuwa, że się troszczy, że
kocha i daje siły do walki wtedy, gdy wydaje się, że nie ma już żadnej nadziei
i zaczynam wątpić w sens życia.
Wtedy On już nie idzie obok mnie, ale bierze mnie na swoje ramiona i niesie,
abym mogła nabrać siły, by znów stawać do codziennej walki. Co więcej, na
czas tej codziennej walki stawia na mojej drodze ludzi, którzy pomagają mi
się podnieść, gdy upadam. Nauczył mnie, że każdy swój upadek mogę ofiaro-
wać w konkretnej intencji i wtedy cierpienie może przerodzić się w ogromne
błogosławieństwo; że moja siła jest w Krzyżu, ofierze Chrystusa i Jego zmar-
twychwstaniu. To dopiero początek i czasami bywa ciężko, ale przecież nie
ma nic niemożliwego dla tego, kto wierzy.
Wiktoria
(www.adonai.pl/swiadectwa)
– Czego pragnęła Wiktoria?

– Dlaczego oczekiwała od rodziców, by okazywali jej miłość?
– Jakie przeżywała lęki w spotkaniach z Bogiem i ludźmi?
– Co się zmieniło, gdy doświadczyła miłości Boga?
K. uzupełnia wypowiedzi uczniów:
Wiktoria doświadczyła, że Bóg ją kocha nie za coś, ale dla niej samej.
Zrozumiała, że tej miłości nie zmienią jej upadki i brak silnej woli. Doświadczenie
bezwarunkowej miłości Boga sprawiło, że zaufała Mu i odpowiedziała na tę
miłość.
K. poleca uczniom zapisać temat: Jak powiedzieć Bogu „Tak”?
3. Miłość bezwarunkowa – rozmowa kierowana
K. zwraca się do uczniów:
W głębi serca każdy tęskni za miłością. Od dziecka aż po starość chcemy
być kochani, choć ta miłość wyraża się na różne sposoby. Pragniemy, aby ktoś
jako pierwszy obdarzył nas miłością, która nie stawia warunków.
– Jakie cechy ma miłość bezwarunkowa?
Wybrany uczeń zapisuje odpowiedzi na tablicy:
MIŁOŚĆ BEZWARUNKOWA
– chce się dzielić miłością,
– mówi „kocham cię, dlatego cię potrzebuję”,
16
– nie pyta o zasługi (nie kocha za coś),
– nie stawia warunków,
– nie żąda niczego w zamian.
K. uzupełnia:
Przeciwieństwem miłości bezwarunkowej jest miłość egoistyczna, która
stawia warunki. Człowiek mówi wtedy: „potrzebuję cię, dlatego cię kocham”.
Czegoś od ciebie oczekuję i dlatego jestem blisko. To postawa egoizmu.
Każdy człowiek rodzi się egoistą, ale każdy też może nauczyć się miłości
bezwarunkowej. Możemy przezwyciężyć swój egoizm, zrezygnować ze swojego
planu, a przyjąć plan Boży.
Od dwóch tysięcy lat wzorem miłości oddającej swoje życie dla innych jest
Matka Boża.

1. Zwiastowanie przykładem miłości bezwarunkowej – czytanie z podziałem
na role, rozmowa kierowana
K. przygotowuje uczniów do czytania tekstu biblijnego o zwiastowaniu (podręcznik)
z podziałem na role: Narrator, Anioł, Maryja (Łk 1,26-38).
Podczas czytania zastanówcie się:
– Co w postawie Maryi wskazuje na Jej bezwarunkową miłość?
W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwane-
go Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi imieniem Józef, z rodu Dawida;
a Dziewicy było na imię Maryja. Wszedłszy do Niej, anioł rzekł: „Bądź pozdro-
wiona, łaski pełna, Pan z Tobą […]”.
Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co by miało znaczyć to pozdro-
wienie. Lecz anioł rzekł do Niej: „Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę
u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie
On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego
praojca, Dawida. Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowa-
niu nie będzie końca”. Na to Maryja rzekła do anioła: „Jakże się to stanie, skoro
nie znam męża?” Anioł Jej odpowiedział: „Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc
Najwyższego okryje Cię cieniem. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie
nazwane Synem Bożym. Na to rzekła Maryja: „Oto ja służebnica Pańska, niech
mi się stanie według słowa twego!”Wtedy odszedł od Niej anioł. (Łk 1,26-35.38)
K. pyta:
– Jakie Maryja miała plany życiowe związane z Józefem?
– Z jaką propozycją przyszedł Gabriel?
– Jaką wątpliwość Maryja przedstawiła Gabrielowi?
– Jaka była Jej ostateczna odpowiedź?
– Z czego zrezygnowała Maryja, przyjmując propozycję urodzenia Syna
Bożego?
– Dlaczego Maryja zaufała Bogu?
17
2. Odpowiedź Maryi – zmodyfikowana metoda kapeluszy (kolorowanie tekstu)
Uwaga: K. może zrealizować ten podpunkt na dwa sposoby:
a) Po przeczytaniu tekstu K. kładzie na stoliku dwa kapelusze (zielony, czerwony)
i wyjaśnia uczniom zasady korzystania z nich*. K. może dokonać wyboru liczby
i kolorów kapeluszy według własnego uznania.
Chętne osoby podchodzą do stolika, wybierają kapelusz i mają za zadanie
podpowiedzieć Maryi, jaką ma dać odpowiedź Bogu:
¾ Zielony – osoba biorąca ten kapelusz opowiada, dlaczego Maryja zgodziła
się zostać Matką Syna Bożego (przypomina informacje o zwiastowaniu).
¾ Czerwony – osoba wypowiada się, biorąc pod uwagę odczucia Maryi
(duchowe rozterki) związane z propozycją zostania Matką Syna Bożego.
b) Uczniowie przepisują z tekstu Ewangelii:
¾ na zielono słowa wskazujące na podjęcie decyzji przez Maryję: „Oto ja służebnica
Pańska, niech mi się stanie według słowa twego!”
¾ na czerwono słowa Maryi wskazujące jej odczucia (duchowe rozterki) związane
z propozycją anioła: „Zmieszała się na te słowa i rozważała, co by miało znaczyć
to pozdrowienie”, „Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?”
K. podsumowuje:
Maryja powiedziała Bogu „tak”. Zrezygnowała z własnych planów na życie.
Była przecież już zaręczona i planowała tworzenie własnej rodziny, takiej jak wiele
innych w tym czasie. Nie stawiała Bogu warunków, lecz przyjęła Boży plan wobec
Jej życia. Z zaufaniem przyjęła Bożą propozycję, mówiąc: „Oto ja służebnica
Pańska, niech mi się stanie według słowa twego”. Dzięki Jej zgodzie przyszedł na
świat Syn Boży, nasz Zbawiciel. Bóg włączył Jej życie w swój plan zbawienia ludzi.
Przyjęcie Bożej propozycji nie oznacza, że Jej życie stało się łatwe. Wręcz
przeciwnie, stało się ono pasmem wielu cierpień, ale i chwały.
3. Bóg źródłem miłości bezwarunkowej – proklamacja słowa Bożego
K. poleca, by uczniowie przeczytali z podręcznika fragmenty Pisma Świętego
o miłości Boga do człowieka i wybrali zdanie, które jest im najbliższe. Następnie
wszyscy wstają i chętni czytają wybrane przez siebie słowa. Po każdym zdaniu
następuje chwila ciszy. Zdania mogą się też pojawić jako prezentacja multimedialna
(teczka pomocy).
W zwiastowaniu objawia się bezinteresowna miłość Boga do człowieka.
To plan Boga zbawienia wszystkich ludzi. O Jego miłości do ludzi czytamy
wielokrotnie w Piśmie Świętym:
„Ukochałem cię odwieczną miłością” (Jr 31,3).
„Czyż może niewiasta zapomnieć o swym niemowlęciu, ta, która kocha syna
swego łona? A nawet gdyby ona zapomniała, Ja nie zapomnę o tobie” (Iz 49,15).
„Bo góry mogą się poruszyć i pagórki się zachwiać, ale miłość moja nie
odstąpi ciebie” (Iz 54,10).
Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby
każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne (J 3,16).
18
Uczniowie siadają, a K. pyta:
– Dlaczego Bóg nas kocha?
– Czym zasłużyliśmy na Jego miłość?
– Dlaczego potrzebne jest zaufanie Bogu, by odpowiedzieć na Jego miłość?
K. pomaga dojść do wniosku:
Bóg kocha nas bez względu na nasze zasługi. Kocha nas, ponieważ jest
dobry, a my jesteśmy Jego dziećmi i potrzebujemy Jego miłości. Jego miłość
jest całkowicie bezinteresowna i bezwarunkowa. Wystarczy ją przyjąć, by życie
nabrało głębszego sensu.
Bóg cię kocha nie dlatego, że jesteś dobry,
ale dlatego, że ON jest dobry, a ty jesteś Jego dzieckiem.
4. Bo góry mogą ustąpić – śpiew
K. zaprasza do wspólnego śpiewu, który pomoże przeżyć i zapamiętać przyjętą prawdę.
Bo góry mogą ustąpić /2x AD
i pagórki się zachwiać. /2x AD
Bo góry mogą ustąpić /2x
i pagórki się zachwiać.
Ale miłość moja, /2x hD
nigdy nie odstąpi od ciebie – E
mówi Pan. /2x AD

1. Przyjęcie Bożej miłości drogą do szczęścia – zmodyfikowana metoda
kapeluszy, świadectwo
K. pyta, a następnie krótko wyjaśnia:
– Kto z was doświadczył już Bożej miłości?
– Jak możemy odpowiedzieć na Bożą miłość?
Teraz również możecie korzystać z kapeluszy. Powiedzcie, jaką odpowiedź
możecie dać Bogu zapraszającemu was do współpracy. Bóg ma plan wobec
waszego życia i już teraz oczekuje od was odpowiedzi. Możemy otworzyć się
na Bożą miłość jak Maryja. Wybierzcie kapelusz i powiedzcie, jak odpowiecie
Bogu na Jego miłość.
Uczniowie mogą wypowiadać się na podobnej zasadzie, jak mówili o Maryi:
¾ Zielony – osoba biorąca ten kapelusz przypomina, co już w jej życiu było
przyjęciem Bożej miłości.
¾ Czerwony – osoba mówi o swoich uczuciach wobec Bożej miłości.
¾ Biały – osoba wychodzi z nowymi pomysłami, jak może zrealizować Bożą
miłość w życiu.
K. zachęca do spontanicznych wypowiedzi. Dobrze byłoby, gdyby sam złożył
świadectwo, jakie znaczenie ma dla niego prawda o Bożej miłości, jakie zmiany
nastąpiły w jego życiu, gdy zdał sobie sprawę, że Bóg go kocha.
19
K. może podsumować:
Każdy, kto otworzy się na Bożą miłość i przyjmie Boży plan wobec własnego
życia, może powiedzieć: „jestem szczęśliwy”, „czuję się spełniony”, „gdybym
miał jeszcze raz wybierać, wybrałbym tak samo”.
2. Chcę przyjąć Bożą miłość – redagowanie modlitwy
K. wyznacza kolejne zadanie:
Wybierzcie z podręcznika jeden z fragmentów Pisma Świętego o Bożej
miłości i przepiszcie go do zeszytów. Następnie napiszcie podziękowanie za
wydarzenie z waszego życia, które było dla was doświadczeniem Bożej miłości,
lub napiszcie prośbę o doświadczenie w swoim życiu miłości Boga.
3. Odpowiadam na Bożą miłość – pantomima
Realizację tej części pozostawiamy do decyzji K. Uczniowie w grupach czterooso-
bowych mogą szukać przykładów odpowiedzi na bezwarunkową miłość Boga.
Następnie przygotowują do nich pantomimę, w której mają być dwa elementy:
9 powołanie Boga,
9 odpowiedź człowieka.
– Jak ty możesz odpowiedzieć na Bożą miłość?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują cechy miłości bezwarunkowej oraz zredagowaną przez siebie
modlitwę.
5. Praca domowa
1. Codziennie przy wieczornej modlitwie przeczytaj z Biblii słowa mó-
wiące o Bożej miłości. Zastanów się, jaka w minionym dniu była twoja
odpowiedź na miłość Boga. Zapisz postanowienie, jak odpowiesz na nią
następnego dnia.
2. Wyślij SMS do bliskiej osoby ze słowami: Jezus Cię kocha.
6. Modlitwa
Wspólna modlitwa z wykorzystaniem tekstów, które redagowali uczniowie, lub:
Dobry Boże, chcę z Tobą rozpocząć nowy etap nauki.
Potrzebuję miłości, by być dobrym człowiekiem.
Potrzebuję miłości, by stawać się tym, kim chciałbym być.
Potrzebuję miłości, by rozwijać swoje zdolności i ukryte talenty.
Proszę, dobry Boże, bądź przy mnie na każdym kroku i pozwól mi doświadczyć
miłości bezwarunkowej, bo takiej pragnie moje serce. Amen.
Modlitwę kończy wspólny śpiew: „Bo góry mogą ustąpić”.
* Metoda kapeluszy
Metoda sześciu myślowych kapeluszy jest przykładem metody aktywizującej, czyli
takim sposobem nauczania, w którym nauczyciel nie przekazuje uczniom gotowej
wiedzy, lecz stwarza warunki do samodzielnego uczenia się. Metoda ta jest również
20
sposobem zachęcenia uczniów do swobodnego wypowiadania się oraz współpracy
w grupie.
Ważnym czynnikiem tej metody, zachęcającym do wypowiedzi, jest symbol
kapelusza, który daje poczucie bezpieczeństwa. Nakrycie głowy często jest związane
z rolą, jaką ktoś odgrywa w danym momencie, jest to taka część garderoby, którą
można najłatwiej włożyć i zdjąć. Uczniowie, którzy się wypowiadają, mogą zawsze
powiedzieć, że nie chodzi tu o nich, lecz o rolę, jaką pełnią w danym momencie, co
pomaga w przezwyciężeniu oporów związanych z przemawianiem wobec grupy.
Pierwszą fazą pracy z tą metodą jest przygotowanie 6 kolorowych kapeluszy: białego,
czerwonego, czarnego, żółtego, zielonego i niebieskiego. Symbolizują one sześć różnych
sposobów myślenia, analizy problemu oraz argumentacji:
9 kapelusz biały – jest to informacja neutralna, nie ma w nim argumentów czy pro-
pozycji, są fakty, liczby, zestawienia, statystyka; kapelusz ten określa, co wiemy
i jakie dane musimy zdobyć; zakładając ten kapelusz, działamy jak komputer
– nie wydajemy żadnych opinii;
9 kapelusz czerwony – oznacza emocje, odczucia, przeczucia i intuicję; w pewien
sposób jest przeciwieństwem białego, nie interesują go fakty, tylko ludzkie
uczucia; kapelusz ten wyraża przypuszczenia i kieruje się intuicją; nie musi być
obiektywny, nieobce są mu strach, złość, nadzieja i miłość;
9kapelusz czarny – zajmuje się prawdziwością i realnością, ocenia prawdziwość
twierdzeń lub założeń; podkreśla trudności, wydaje negatywne, przesadne sądy
oraz uwypukla słabe punkty, by zapobiec pomyłkom i błędom;
9kapelusz żółty – stara się znaleźć korzyści dla danego rozwiązania, jest optymistą,
wszystko jest dla niego pozytywne; koncentruje się na korzyściach i zyskach;
9kapelusz zielony – wychodzi z propozycjami i pomysłami, jest kapeluszem my-
ślącym aktywnie; może proponować i wysuwać sugestie każdego rodzaju; opiera
się na poszukiwaniu, dociekaniu, proponowaniu alternatywy;
9kapelusz niebieski – kieruje wszystkimi kapeluszami, spogląda z góry na wszystko,
co się dzieje, może formułować uwagi, komentować to, co widzi; charakteryzu-
je się chłodnym dystansem, pilnuje innych kapeluszy; kapelusz ten wyznacza
kolejność, w jakiej mają przemawiać poszczególne kapelusze, ponieważ nie ma
sztywnej zasady co do kolejności, w jakiej powinny występować.
To, który kapelusz po którym włożymy na głowę, zależy od okoliczności, istnieją
jednak pewne zasady, którymi warto się kierować, np. każdego kapelusza można
używać tyle razy, ile się chce.
(oprac. na podst.: Metoda sześciu myślących kapeluszy…)
Literatura
Metoda sześciu myślących kapeluszy Edwarda De Bono, <https://www.literka.
pl/article/show/id/29798>, dostęp: 27.05.2019.
Nie doświadczyłam miłości rodziców, <https://adonai.pl/swiadectwa/?id=179>,
dostęp: 27.05.2019.
21
3. DROGA, KTÓRĄ MAM DO PRZEBYCIA
Cele katechetyczne
– Ukazanie prawdy, że człowiek jest grzeszny i potrzebuje zbawienia od
Boga.
– Motywowanie do uznania własnej grzeszności i konfrontacji własnych
sądów z rzeczywistością.
Treści
Grzeszność człowieka i potrzeba zbawienia.
Jezus Zbawiciel człowieka.
Teksty biblijne o grzechu człowieka i Bożym przebaczeniu.
Perykopa o uzdrowieniu paralityka.
Wymagania
Uczeń:
– wskazuje teksty biblijne mówiące o powszechności grzechu,
– omawia prawdę, że grzech jest przeszkodą w poznaniu i akceptacji prawdy
o sobie i o Bożej miłości,
– wskazuje na Jezusa jako Zbawiciela, który wyzwala z niewoli grzechu,
– interpretuje biblijną perykopę o uzdrowieniu paralityka (Mt 9,1-8),
– uzasadnia, że o własnych siłach człowiek nie jest w stanie wyzwolić się
z grzechu i potrzebuje Bożej pomocy.
Postawy
Uczeń:
– uznaje własną grzeszność,
– dąży do lepszego poznania siebie, konfrontując własny obraz samego siebie
z tym, jak postrzegają go inni.
Metody, techniki i formy: czytanie w ciszy, scenka, tworzenie opisu sytuacji,

rozmowa kierowana, pisemna odpowiedź, pantomima, prezentacja tekstu,
analiza tekstów biblijnych, obejrzenie teledysku, celebracja, praca w pa-
rach, praca indywidualna.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, duży krzyż, płótno do niesienia paralityka,
2 kawałki sznura i kula wielkości piłki (np. z ciemnego papieru) do panto-
mimy, plansze (prezentacja multimedialna) z tekstami biblijnymi, kartki
dla każdego ucznia, teledysk „Grzechy” (Bęsiu feat. Romek ELOHIM),
nagranie muzyki refleksyjnej.
22
1. Modlitwa
K. przygotowuje krzyż w widocznym miejscu tak, by można było do niego podejść.
Uczniowie ustawiają się wokół niego, K. prosi chętnych uczniów o przeczytanie
modlitwy ułożonej na poprzedniej katechezie. Może to być również modlitwa
indywidualna w ciszy.
2. Perykopa o paralityku – czytanie w ciszy, scenka
Uczniowie czytają w ciszy perykopę o uzdrowieniu paralityka – Mt 9,2-8
(podręcznik).
A oto przynieśli [Jezusowi] paralityka, leżącego na łożu. Jezus, widząc ich
wiarę, rzekł do paralityka: „Ufaj, synu! Odpuszczone są ci twoje grzechy”. Na
to pomyśleli sobie niektórzy z uczonych w Piśmie: On bluźni. A Jezus, znając
ich myśli, rzekł: „Dlaczego złe myśli nurtują w waszych sercach? Cóż bowiem
łatwiej jest powiedzieć: «Odpuszczone są ci twoje grzechy», czy też powiedzieć:
«Wstań i chodź!» Otóż żebyście wiedzieli, iż Syn Człowieczy ma na ziemi władzę
odpuszczania grzechów – rzekł do paralityka: Wstań, weź swoje łoże i idź do
swego domu!” On wstał i poszedł do domu. A tłumy ogarnął lęk na ten widok,
i wielbiły Boga, który takiej mocy udzielił ludziom.
K. wybiera uczniów do odegrania scenki i przydziela im role: Jezus, uczeni w Piśmie
(2-3 osoby), paralityk i 4 osoby, które go niosą; reszta klasy wciela się w rolę tłumu.
Po przedstawieniu K. pyta:
– Jak paralityk dotarł do Jezusa?
– Dlaczego przyjaciele przynieśli go do Jezusa?
– Co Jezus dostrzegł w sercu paralityka?
– Co zmieniło się w życiu paralityka po spotkaniu z Jezusem?
3. Powrót paralityka do domu – tworzenie opisu sytuacji, praca w parach
K. poleca:
Zastanówcie się i w parach opiszcie:
– Jak mógł wyglądać powrót paralityka do domu?
Weźcie pod uwagę jego możliwości fizyczne oraz jego przeżycia duchowe.
Po około 4 minutach chętni prezentują swoje wypowiedzi. K. podsumowuje:
Po spotkaniu z Jezusem paralityk udał się w drogę do domu. Paralityk przebył
ją na dwa sposoby. Pierwszy to droga fizyczna – wziął swoje nosze, na których
go przyniesiono, i szedł o własnych siłach, na własnych nogach. Drugi to droga
przemiany, która dokonała się w jego wnętrzu. Wrócił do domu inny, czysty,
bez grzechu, pełen radości. Spotkanie z Jezusem go przemieniło. Doświadczył
miłości Boga.
K. poleca uczniom zapisać temat: Droga, którą mam do przebycia.
23
1. Spotkania i ich skutki – rozmowa kierowana, pisemna odpowiedź
Uczniowie dalej pracują w parach i wypisują na kartce:
Drogi, którymi chodzę (dokąd chodzę?)…
Wśród wymienionych mogą pojawić się: szkoła, sklep, koledzy… K. pyta:
– Kogo spotykacie w miejscach, które wymieniliście?
– Co te spotkania wam dają?
– Kiedy spotkania są przyczyną cierpienia, smutku?
– Dlaczego nie ze wszystkich spotkań wracamy ubogaceni?
K. podsumowuje:
Przemierzamy każdego dnia różne drogi. Te zwykłe do szkoły, kolegów oraz
drogi duchowe, wewnętrzne. Każda z nich zostawia ślad w człowieku. Dzięki
nim możemy stać się dojrzalsi, bogatsi wewnętrznie, ale też zwrócić się w stronę
zła. W życiu człowieka często bierze górę ludzka słabość, która jest skutkiem
grzechu. Grzech ma wpływ na nasze relacje z innymi. Potrzebujemy łaski, żeby
słabość nie zapanowała nad nami.
2. Grzech wpływa na relacje z innymi – pantomima, pisemna odpowiedź, praca
indywidualna
K. powinien wcześniej przygotować uczniów do przedstawienia pantomimy.
Jedna osoba, mając związane ręce i kulę przy nodze, przechodzi przez salę z wielkim
trudem. Podchodzi do dwóch, trzech osób, prosząc bez słów o pomoc, ale one
odsuwają się i rozkładają ręce na znak, że nie wiedzą, jak jej pomóc. Idzie dalej.
Samotnie porusza się po sali.
Po skończonej pantomimie uczeń zostawia kulę na stoliku, a K. pyta:
– Jakie trudności niesie ze sobą grzech?
– Co sprawia w relacjach z innymi osobami?
K. podsumowuje:
Grzech czyni nas bezsilnymi. Jesteśmy słabi wobec niego. Zniewala nas
swoim ciężarem, jak kula u nogi. Jest w każdym z nas i zanosimy go do miejsc
i ludzi, do których idziemy. Grzech niszczy dobre relacje, dlatego trudno nam
być z innymi. Wszyscy mamy problem z grzechem.
K. poleca, by uczniowie indywidualnie zapisali na kartkach odpowiedź na pytanie:
– Co jest kulą, którą noszą w sobie piątoklasiści?
Po napisaniu odwracają kartki i pozostawiają przed sobą.
3. Człowiek istotą grzeszną – prezentacja tekstu, analiza tekstów biblijnych
K. czyta z Pisma Świętego dwa fragmenty, następnie umieszcza na tablicy plansze
z ich treścią (teczka pomocy) lub uczniowie szukają ich w podręczniku:
Jeśli mówimy, że nie mamy grzechu, to samych siebie oszukujemy i nie ma
w nas prawdy. (1 J 1,8)
Wszyscy bowiem zgrzeszyli i pozbawieni są chwały Bożej. (Rz 3,23)
24
– Co mówi Pismo Święte o grzechach ludzi?
– Co utraciliśmy przez grzech?
– Dlaczego nie możemy powiedzieć, że jesteśmy bez grzechu?
4. Konsekwencje grzechu – obejrzenie teledysku
K. może pokazać teledysk „Grzechy” (Bęsiu feat. Romek ELOHIM).
– Kto pociąga człowieka do grzechu?
– Jakie są konsekwencje grzechu?
– Co może człowieka uratować?
Grzech wpływa na całe nasze życie. Odbiera radość i wewnętrzny pokój.
Tylko Bóg jest naszym ratunkiem.

1. Jezus wyzwala nas od grzechu – prezentacja tekstu, rozmowa kierowana
Jezus pragnie uwolnić nas od grzechu. Czeka, byśmy podjęli wysiłek.
Przeczytajcie ciąg dalszy słów Pisma Świętego umieszczonych na tablicy.
Uczniowie czytają z podręczników lub K. umieszcza przy pierwszej planszy słowa
(teczka pomocy):
Jeżeli wyznajemy nasze grzechy, Bóg jako wierny i sprawiedliwy
odpuści je nam i oczyści nas z wszelkiej nieprawości. (1 J 1,9)
Przy drugiej planszy:
[Wszyscy] dostępują usprawiedliwienia darmo, z Jego łaski,
przez odkupienie, które jest w Chrystusie Jezusie. (Rz 3,24)
Do nas należy decyzja, czy pozwolimy, by Jezus zabrał kule naszych grzechów.
Do niektórych przyzwyczailiśmy się i nie chcemy się od nich uwolnić.
– Od jakiej kuli grzechu nie chcą się uwolnić osoby w waszym wieku?
Przyznanie się do grzechu to postawienie pierwszego kroku na drodze
prowadzącej do Boga. Wyznanie grzechu prowadzi do wolności. Na drodze życia
nie jesteśmy sami. Jezus czeka na nas i chce nam pomagać. Przez swoją mękę
na krzyżu, śmierć i zmartwychwstanie daje nam odkupienie naszych grzechów.
Odnawia nas wewnętrznie.
2. Oddaję Jezusowi moje grzechy – celebracja
K. prosi, by uczniowie zamknęli oczy i przenieśli się w myślach w czasy Jezusa,
i mówi:
Wyobraź sobie, że jesteś paralitykiem niesionym do Jezusa przez przyjaciół.
Razem z chorobą niosą ciężar twoich grzechów. Jezus mówi do ciebie: „Od-
puszczone ci się twoje grzechy”. Przyniesiony do Jezusa, zostajesz uwolniony
i uzdrowiony. Wracaj do domu.
Otwórzcie oczy.
Jezus ma moc uwolnić nas od każdego grzechu. On chce oczyścić nasze
serca, byśmy mogli tak jak paralityk wracać do domu pełni wewnętrznej radości.
Możemy też wracać, wołając „jestem wolny”, „jestem czysty”.
25
K. bierze kulę używaną podczas pantomimy i zanosi ją pod krzyż. Następnie mówi:
Zróbcie kulę z kartek, na których napisaliście grzechy piątoklasisty, i każdy,
kto chce, niech położy ją w ciszy obok krzyża. Jezus czeka.
Podczas podchodzenia do krzyża K. może też włączyć cichą muzykę. Po katechezie
K. zabiera kartki i niszczy.
3. Wracam do domu odmieniony – tworzenie opisu sytuacji, praca w parach
Uczniowie pracują w parach. K. wyjaśnia:
Mówiliśmy wcześniej, że spotykamy wiele osób w różnych miejscach. Jednym
ze spotkań jest spotkanie z Jezusem w sakramencie pokuty i pojednania.
Opiszcie teraz w parach powrót do domu ucznia klasy V, który doświadczył
miłości Boga – otrzymał rozgrzeszenie. Weźcie pod uwagę radość, którą
przeżywa w swoim ciele (uśmiech, powrót w podskokach) oraz przemianę, jaka
dokonała się w jego wnętrzu (poczucie wolności, lekkości ducha, czystości).
Zastanówcie się:
– Co może zrobić, gdy wróci do domu jako inny, lepszy człowiek?
– Kogo może ubogacić przez swoją obecność?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują jeden z tekstów biblijnych: Rz 3,24 lub 1 J 1,9 oraz notatkę
pisaną w parach o powrocie paralityka lub młodego człowieka, który otrzymał
rozgrzeszenie.
5. Praca domowa
1. Napisz, co może zrobić młody człowiek, by uwolnić się od ciężaru grzechu
i być pełnym radości.
2. Ułóż historię współczesnego chorego człowieka, który został przyniesiony
do Jezusa.
3. Dziś wieczorem pomódl się o odwagę pójścia do spowiedzi.
6. Modlitwa
Uczniowie ustawiają się w ciszy przed krzyżem, K. rozpoczyna modlitwę „Ojcze
nasz”.
Literatura
Grzechy - Bęsiu feat. Romek ELOHIM (3:25), <https://www.youtube.com/
watch?v=iwPrEkxrYeY>, dostęp: 27.05.2019.
26
4. CO W ŻYCIU LICZY SIĘ NAJBARDZIEJ?
Cele katechetyczne
– Ukazanie wpływu czystości duszy na relacje z innymi ludźmi.
– Budzenie pragnienia budowania dobrych relacji z ludźmi, opartych na
przyjaźni z Jezusem.
Treści
Perykopa o Zacheuszu (Łk 19,1-10).
Akt oddania życia Jezusowi.
Wartości w życiu człowieka.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia najważniejsze wartości w życiu człowieka,
– interpretuje biblijną perykopę o Zacheuszu (Łk 19,1-10),
– określa, jaki ideał siebie chciałby osiągnąć, który będzie podobał się Panu
Bogu,
– podaje prawdę, że stan duszy człowieka wpływa na jego relacje z otocze-
niem,
– uzasadnia, że warto poszukiwać Jezusa pomimo swojej grzeszności,
– charakteryzuje konsekwencje zaproszenia Jezusa do swego serca (życia).
Postawy
Uczeń:
– podejmuje decyzję zaproszenia Jezusa do swego życia,
– dba o dobre relacje z rodziną i w grupie koleżeńskiej.
Metody, techniki i formy: ankieta, prezentacja filmu, indywidualne czytanie

Pisma Świętego, rozmowa kierowana, tabelaryczny zapis treści, podsu-
mowanie życiowej lokaty, refleksja, śpiew, akt oddania życia Jezusowi.
Środki dydaktyczne: film o Katarzynie Rogowiec, kartoniki z podpisem „Moje
życiowe konto”, obraz Jezusa Miłosiernego, świeca.

1. Modlitwa
K. umieszcza obraz Jezusa Miłosiernego w widocznym miejscu tak, by można było
do niego podejść. Rozpoczyna modlitwę: „Ojcze nasz”.
2. Sens życia – ankieta, prezentacja filmu
K. liczy, ilu uczniów jest w klasie, a liczbę zapisuje na tablicy. Następnie zadaje
pytania do ankiety i w tabeli wpisuje wyniki. K. pyta:
27
– Kto z was chciałby umieć jeździć samochodem?
– Kto z was chciałby zdobyć złoto na olimpiadzie?
– Kto z was chciałby zdobyć Kilimandżaro?
K. może opowiedzieć lub pokazać fragment filmu „Na przekór” o Katarzynie Rogo-
wiec, paraolimpijce w bieganiu na nartach lub inny z filmów o niej proponowanych
na youtoube, np. „Sportowiec duchem i ciałem Katarzyna Rogowiec”(15:19) albo
„Pomiędzy życiem a sportem. Kasia Rogowiec”(4:10).
Katarzyna Rogowiec to młoda kobieta, która straciła ręce poniżej łokcia.
Nie patrzy jednak na życie jako osoba przytłoczona swoją niepełnosprawnością.
Osiągnęła bardzo wiele: skończyła studia, pracuje – i to wydaje się jeszcze moż-
liwe do wykonania dla osoby niepełnosprawnej. Ponadto dwukrotnie zdobyła
złoto olimpijskie oraz brąz na paraolimpiadzie. Weszła na Kilimandżaro, do
czego potrzebny jest ogromny wysiłek fizyczny i wola dojścia do końca. Jeździ
również samochodem. Wszystko to robi z ogromną pasją. To nadaje jej życiu
barw.
– Czego wam brakuje, by osiągnąć to, co osiągnęła Katarzyna Rogowiec?
K. powraca do ankiety i dopisuje wypowiedzi uczniów, a następnie prosi o od-
powiedź na pytanie, kto utożsamia się z wymienionymi wartościami, i dopisuje
liczbę osób:
– Co w życiu jest jeszcze ważniejsze od tego, co wymieniliśmy?
– Co życiu nadaje sens?
– Dla jakich spraw warto żyć?
– Co w życiu liczy się najbardziej?
Osiągnięcia liczba osób w%

jazda samochodem
złoto na olimpiadzie
zdobycie Kilimandżaro
zdrowie
rodzina
Bóg
…
– Dlaczego warto szukać tego, co nadaje sens życiu?

1. Spotkanie Zacheusza – indywidualne czytanie Pisma Świętego
Uczniowie czytają indywidualnie tekst Łk 19,1-10 (podręcznik). K. robi wprowa-
dzenie:
Przyjrzymy się dzisiaj spotkaniu Jezusa z Zacheuszem. Podczas czytania
zastanówcie się, czego szukał Zacheusz na różnych etapach swojego życia.
28
[Jezus] wszedł do Jerycha i przechodził przez miasto. A pewien człowiek,
imieniem Zacheusz, który był zwierzchnikiem celników i był bardzo bogaty,
chciał koniecznie zobaczyć Jezusa, któż to jest, ale sam nie mógł z powodu tłu-
mu, gdyż był niskiego wzrostu. Pobiegł więc naprzód i wspiął się na sykomorę,
aby móc Go ujrzeć, tamtędy bowiem miał przechodzić. Gdy Jezus przyszedł na
to miejsce, spojrzał w górę i rzekł do niego:„Zacheuszu, zejdź prędko, albowiem
dziś muszę się zatrzymać w twoim domu”. Zszedł więc z pośpiechem i przyjął
Go rozradowany. A wszyscy, widząc to, szemrali: „Do grzesznika poszedł w go-
ścinę”. Lecz Zacheusz stanął i rzekł do Pana: „Panie, oto połowę mego majątku
daję ubogim, a jeśli kogoś w czymś skrzywdziłem, zwracam poczwórnie”. Na to
Jezus rzekł do niego: „Dziś zbawienie stało się udziałem tego domu, gdyż i on
jest synem Abrahama. Albowiem Syn Człowieczy przyszedł odszukać i zbawić
to, co zginęło”. (Łk 19,1-10)
2. Zacheusz szuka sensu życia – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jaką pracę wykonywał Zacheusz?
– Jak powodziło mu się w życiu?
– Dlaczego nie wystarczało mu to, co osiągnął?
– Dlaczego koniecznie chciał zobaczyć Jezusa?
K. podsumowuje:
Zacheusz był bogatym człowiekiem. Jako celnik zbierał podatki od swoich
rodaków na rzecz Rzymian i część zostawiał dla siebie. Im więcej zażądał od
płacących podatki, tym więcej zostawało dla niego. Często brał więcej, niż
powinien. Po prostu okradał ludzi. Jednak takie życie mu nie wystarczało.
Chciał zobaczyć Jezusa, o którym pewnie wcześniej słyszał. Dlatego wspiął
się na sykomorę i z góry wypatrywał nadchodzącego Jezusa. Musiał wyglądać
śmiesznie. Dostojny celnik siedzi na drzewie. Dla niego jednak najważniejsze
było odnaleźć sens własnego życia.
3. Wewnętrzna przemiana – tabelaryczny zapis treści
K. stawia pytania i jednocześnie poleca zapisać na tablicy treść tabeli (tytuł kolumny
ze słowem „Ja” dopisujemy w III części lekcji).
– Co było najważniejsze w życiu Zacheusza przed spotkaniem Jezusa?
– Jaki wysiłek podjął Zacheusz, aby spotkać Jezusa?
– Co zrobił Jezus, aby spotkać się z Zacheuszem?
– Co stało się sensem życia Zacheusza po spotkaniu z Jezusem?
– Co jest owocem tego spotkania?
29
Wewnętrzna przemiana Zacheusz Ja
Sens życia przed spotkaniem pieniądze, majątek, praca
Jezusa
Podjęty wysiłek, by spotkać Je- wchodzi na drzewo, zaprasza do
zusa domu
Odpowiedź Jezusa na chęć spo- zatrzymuje się, odwiedza go
tkania w domu
Sens życia po spotkaniu z Je- naprawienie krzywd, dobro, wy-
zusem nagrodzenie
Dar od Jezusa zbawienie
K. podsumowuje:
Zacheusz doświadczył miłości Jezusa. Choć był grzesznikiem, Jezus go nie
potępił. Owocem ich spotkania była konkretna decyzja Zacheusza: zapragnął
zmienić swoje życie. Postanowił naprawić wyrządzone krzywdy. Decyzja ta
była konsekwencją doświadczenia miłości i akceptacji. Jezus pozwolił mu
doświadczyć zbawienia i odzyskać właściwe relacje z bliźnimi.
Uczniowie przepisują tabelę do zeszytów, pod spodem wpisują dużymi literami:
DZIŚ ZBAWIENIE STAŁO SIĘ UDZIAŁEM TEGO DOMU.

1. Co jest dla mnie najważniejsze? – podsumowanie życiowej lokaty
K. rozdaje uczniom kartoniki wielkości karty bankowej podpisane „Moje życiowe
konto” (teczka pomocy) i poleca:
Podpiszcie waszą kartę własnym imieniem i nazwiskiem. Pod spodem do-
piszcie, co zdobyliście już do tej pory, co jest waszą własnością.
K. może wyjaśnić, że mogą to być wartości materialne, np. komputer, jak i niema-
terialne, np. przyjaźń.
Po wypełnieniu karty K. mówi:
Porównajcie teraz wasze karty z tym, co napisaliśmy na tablicy o Zacheuszu.
– Do którego etapu życia Zacheusza pasuje to, co napisaliście?
Jeżeli chcecie teraz uzupełnić zawartość waszego konta, dopiszcie na od-
wrocie karty to, czego szukacie w swoim życiu. Co dla was jest najważniejsze
na przyszłość.
2. Wychodzę Jezusowi na spotkanie – refleksja
K. stawia uczniom pytania, po których będą samodzielnie uzupełniali kolumnę
tabeli z nagłówkiem „Ja”.
– Jaki podejmujecie wysiłek, by spotkać Jezusa?
– W jaki sposób Jezus chce się spotykać z wami?
– Kto z was spotkał już Jezusa?
– Co zmieniło się w waszym życiu po tym spotkaniu?
30
– Co jest owocem tego spotkania?
Po spotkaniu Zacheusza zbawienie stało się udziałem jego domu.
– W jakie miejsca możemy zaprosić Jezusa?
– Komu powinniśmy wynagrodzić wyrządzoną krzywdę?
3. Powierzam Jezusowi moje życie – akt oddania życia Jezusowi
K. może zaśpiewać z uczniami piosenkę „Przyjdź jak deszcz” (podręcznik) następnie
podchodzi do obrazu Jezusa Miłosiernego, zapala przed nim świecę i prosi, by
podeszli do niego chętni uczniowie z kartami w rękach.
Każdy z was może powierzyć Jezusowi to, co uważa w swoim życiu za
najważniejsze teraz lub co pragnie osiągnąć w przyszłości. Ten, kto chce, niech
podejdzie w ciszy i dotknie kartą obrazu Jezusa. W krótkiej modlitwie możecie
powiedzieć Jezusowi, o czym myślicie, i poprosić Go o pomoc w realizacji swoich
planów. Możecie również tylko podejść, trzymając w ręku kartę.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują treść tabeli „Wewnętrzna przemiana” oraz wklejają kartę
„Moje życiowe konto”.
5. Praca domowa
1. Napisz, co się zmieni w twoim życiu, jeżeli zaprosisz do niego Chrystusa.
2. Pomyśl, co jest w twoim życiu najważniejsze. Napisz w pięciu punktach,
co powinieneś zrobić, by to zdobyć.
3. Wstąp do kościoła na chwilę modlitwy. Poproś Maryję, by pomagała ci
odnaleźć Jezusa w swoim sercu.
6. Modlitwa
K. poleca wszystkim uczniom, by powstali i zbliżyli się do obrazu. Następnie mówi:
Każdy może zaprosić Jezusa do swojego serca. On zna wasze serca i nie zależy
Mu na pięknych i starannie dobranych słowach, lecz na szczerości. Powtarzajcie
w ciszy słowa modlitwy (podręcznik):
Panie Jezu, potrzebuję Cię. Uznaję swoją grzeszność i otwieram Ci drzwi
mojego życia. Przyjmuję Cię jako swego Zbawiciela i Pana. Dziękuję Ci, że
przebaczyłeś mi moje grzechy, umierając za mnie na krzyżu. Prowadź mnie ku
temu, co najważniejsze w moim życiu. Uczyń mnie takim, jakim chcesz, abym był.
31
5. SZCZĘŚLIWI, KTÓRZY SZUKAJĄ JEZUSA
Cele katechetyczne
– Ukazanie wartości szukania Jezusa i odnajdywania Go w swoim życiu.
– Kształtowanie troski o więź z Jezusem poprzez modlitwę.
Treści
Perykopa o dwunastoletnim Jezusie w świątyni (Łk 2,41-50).
Życie człowieka jako ciągłe poszukiwanie Boga.
Modlitwa jako spotkanie i dialog z Bogiem.
Wymagania
Uczeń:
– prezentuje treść perykopy o dwunastoletnim Jezusie w świątyni,
– podaje przykłady gubienia i odnajdywania Boga w życiu chrześcijanina,
– definiuje modlitwę jako spotkanie i dialog z Bogiem,
– charakteryzuje życie człowieka jako ciągłe poszukiwanie Boga,
– uzasadnia, dlaczego Boga (Jezusa) trzeba nieustannie szukać.
Postawy
Uczeń:
– identyfikuje się z Maryją (lub Józefem) w ich szukaniu Jezusa,
– wyraża troskę o „sprawy Boże” w swoim życiu (modlitwa, życie sakramen-
talne).
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, czytanie Pisma Świętego z po-

działem na role, analiza tekstu biblijnego, ogłoszenie (plakat), redagowanie
modlitw, praca w grupach, praca indywidualna.
Środki dydaktyczne: nagranie piosenki „Gdzie jesteś, Panie Boże”, karty pracy
„Zaginął Jezus” oraz „Odnalazłem Jezusa” do pracy w grupach.

1. Modlitwa
K. proponuje uczniom śpiew pieśni „Abba Ojcze” lub wysłuchanie nagrania
piosenki „Gdzie jesteś, Panie Boże”.
2. Cel podróży ludzi – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Dokąd wyjeżdżają ludzie młodzi?
– W jakim celu wyjeżdżają?
– W jakim celu dorośli opuszczają rodzinne strony?
– Co jest celem życiowych wędrówek człowieka?
32
Inne są powody podróży ludzi młodych i dorosłych. Każdy jednak ma
przed sobą jakiś cel. Coś chce zdobyć, osiągnąć. Niektóre wędrówki wymusza
życie, jak w przypadku rodziców wyjeżdżających za granicę, by zapracować na
utrzymanie rodziny. Są również takie podróże, które trwają przez całe życie
i podejmujemy je po poważnym zastanowieniu się. Dziś spojrzymy na nasze
życie jako wędrówkę, podczas której nieustanne poszukujemy Jezusa. Powiemy,
jak i gdzie możemy Go odnajdywać.
3. Pielgrzymka Maryi i Józefa – czytanie Pisma Świętego z podziałem na role
K. wybiera uczniów do roli narratora, Jezusa i Jego Matki. Wszyscy uczniowie
śledzą tekst w podręczniku.
Rodzice Jego [Jezusa] chodzili co roku do Jeruzalem na święto Paschy. Gdy
miał lat dwanaście, udali się tam zwyczajem świątecznym. Kiedy wracali po
skończonych uroczystościach, został młody Jezus w Jerozolimie, a tego nie
zauważyli Jego Rodzice. Przypuszczając, że jest wśród pątników, uszli dzień
drogi i szukali Go między krewnymi i znajomymi. Gdy Go nie znaleźli, wrócili
do Jeruzalem, szukając Go. Dopiero po trzech dniach odnaleźli Go w świątyni,
gdzie siedział między nauczycielami, przysłuchiwał się im i zadawał pytania.
Wszyscy zaś, którzy Go słuchali, byli zdumieni bystrością Jego umysłu i odpo-
wiedziami. Na ten widok zdziwili się bardzo, a Jego Matka rzekła do Niego:
„Synu, czemuś nam to uczynił? Oto ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy
Ciebie”. Lecz On im odpowiedział: „Czemuście Mnie szukali? Czy nie wiedzie-
liście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca?” Oni jednak nie
zrozumieli tego, co im powiedział. (Łk 2,41-50)
4. Zgubienie Jezusa – analiza tekstu biblijnego
K. pyta:
– Po co Maryja i Józef poszli do Jerozolimy?
– Kiedy zauważyli brak Jezusa?
– Jak długo szukali Jezusa?
– Gdzie Go znaleźli?
– Jaką prawdę o sobie powiedział dwunastoletni Jezus?
Święta Rodzina wybrała się do świątyni jerozolimskiej na Święto Paschy.
Maryja i Józef poszli, by przebywać w obecności Boga. W Jerozolimie zgubili
Jezusa. Odnaleźli Go dopiero po trzech dniach. Możemy sobie zadawać pyta-
nie, dlaczego tak się stało. Dlaczego Jego Rodzice – najlepsi i najświętsi – nie
zaniepokoili się od razu Jego nieobecnością? Nie wiadomo, ale jest to dla nas
niezwykle ważna lekcja: Jezusa można zgubić! Nieszczęście to może się przy-
darzyć każdemu, jeśli przydarzyło się tak świętym ludziom jak Maryja i Józef.
Może się przydarzyć tym, którzy mają wiele obowiązków, a do tego są narażeni
na liczne pokusy i niebezpieczeństwa.
Zgubić Jezusa może każdy. Ważne, by tak jak Maryja i Józef szukać Go do
skutku. Dwunastoletni Jezus podpowiada, by szukać Go w tym „co należy do
Jego Ojca”.
33
1. Zaginął Jezus – ogłoszenie (plakat), praca w grupach
Na zakończenie poprzedniej katechezy oddawaliśmy życie Jezusowi. A On
się zagubił.
– Co to znaczy „zgubić Jezusa”?
– Jak można zgubić Jezusa w swoim życiu?
K. podsumowuje wypowiedzi uczniów w zależności od kierunku ich wypowiedzi.
Może jednak poruszyć problemy:
• brak modlitwy i niechęć do niej,
• zapomniane przykazania,
• niekorzystanie z sakramentów,
• niechęć do spotykania się z Nim,
• kłótnie z rodzicami…
Odejście od Jezusa może nastąpić nagle – przez grzech. Częściej jednak
dzieje się to przez zaniedbanie, stopniowo, w sposób niedostrzegalny.
K. dzieli klasę na grupy 4–5osobowe i rozdaje im karty pracy z wzorem ogłoszenia
na temat „Zaginął Jezus” (teczka pomocy). Każda grupa ma uzupełnić tekst oraz
zrobić odpowiedni rysunek. Np.:
Zaginął Jezus!
Wczoraj… (wieczorem po mojej kłótni z rodzicami) wyszedł i do tej pory nie
wrócił. Każdy, kto wie, gdzie może przebywać, jest proszony o kontakt…
Rysopis…
Cechy charakteru: (łagodny, przebaczający, przynoszący pokój, dobry)…
Po skończonej pracy grupy prezentują swoje ogłoszenia i krótko je omawiają.
K. podsumowuje ich treść.
2. „Szukaliśmy Ciebie” – rozmowa kierowana
K. mówi:
Powróćmy do tekstu biblijnego. Opis szukania i znalezienia Jezusa może nas
podnieść na duchu. Zagubionego Pana można na powrót odnaleźć i spotkać.
– Wśród kogo Maryja z Józefem rozpoczęli szukanie Jezusa?
– Dlaczego Go szukali?
– Z jakimi słowami Maryja zwróciła się do Jezusa?
Zaniepokojeni Rodzice szukali Jezusa wśród krewnych i znajomych, wśród
ludzi. To jeden ze sposobów poszukiwania Boga. Drugi to modlitwa. Dlatego
Maryja z Józefem udali się do świątyni.
Maryja jest wzorem poszukiwania Jezusa. Ona szukała Go „z bólem serca”.
Było Jej źle bez Niego. I dobrze jest w życiu człowieka, gdy go boli, że zgubił
Jezusa. To kieruje go na drogę szukania. Źle jest wtedy, gdy człowiek dobrze
się czuje bez Jezusa, gdy nie ma potrzeby Jego obecności.
34
1. Modlitwa sposobem odnalezienia Jezusa – ogłoszenie (plakat), praca

w grupach
K. pyta:
– Kiedy dostrzegamy, że zgubiliśmy Jezusa?
– W jakich miejscach możemy Go szukać?
– Co jest konieczne, by na nowo spotkać się z Nim?
– Jak Go odnaleźć?
– Z czyjej winy Jezus zagubił się w naszym życiu?
K. podsumowuje i uzupełnia:
Brak Jezusa odkrywamy na modlitwie. Również podczas modlitwy
odnajdujemy Jezusa. Nasza modlitwa staje się świątynią, w której jest obecny
Chrystus. Czasem pytamy z wyrzutem Boga, tak jak Maryja Jezusa: „Czemuś
nam to uczynił?”. Mamy pretensje do Jezusa, że się zgubił, a prawda jest taka,
że przecież to my Go zgubiliśmy.
K. rozdaje grupom (jw.) kartę pracy pt. „Odnalazłem Jezusa” (teczka pomocy)
i poleca utworzyć kolejny plakat np.:
Odnalazłem Jezusa!
Dzisiaj… (na modlitwie) odnalazłem Jezusa. Okazało się, że to ja (Go
zgubiłem), a On na mnie czekał… Gdy… (przeprosiłem rodziców), poczułem,
że znowu jest blisko…
K. wspólnie z przedstawicielami grup omawia prace.
2. Przebywam z Jezusem na modlitwie – redagowanie modlitw, praca indywi-
dualna
K. wymienia rodzaje modlitwy i prosi o ich zapisanie na tablicy. Następnie poleca,
by uczniowie indywidualnie wybrali sobie jeden z rodzajów i napisali:
¾ prośbę – o odnalezienie Jezusa w swoim życiu,
¾ przeproszenie – za zagubienie Go w swoim życiu,
¾ dziękczynienie – za Jego obecność w ich życiu,
¾ uwielbienie – za nieustannie przebaczającą miłość Jezusa.
3. Zapis do zeszytów
Uczniowie wpisują najlepsze hasła z ogłoszeń i plakatów oraz tekst ułożonej przez
siebie modlitwy.
4. Praca domowa
1. Wypisz, jakie są formy modlitwy, wybierz jedną z nich i opisz, na czym
polega.
2. Przeprowadź wywiad na temat: Co modlitwa zmienia w życiu młodego
człowieka?
35
5. Modlitwa
Chętni uczniowie czytają swoje modlitwy. K. kończy modlitwę słowami:
Powierzmy siebie Maryi, która jest dla nas wzorem poszukiwania Boga:
„Zdrowaś Maryjo”.
Literatura
Ks. J. Kudasiewicz, Znalezienie Pana Jezusa, „Niedziela”, edycja kielecka
44/2004.
36
6. KRÓLESTWO NIEBIESKIE JEST POŚRÓD NAS.
PRZYPOWIEŚCI O CHWAŚCIE I O SIECI
Cele katechetyczne
– Zapoznanie z przesłaniem przypowieści o chwaście i o sieci.
– Kształtowanie postawy odpowiedzialności za własne zbawienie oraz troski
o nawrócenie.
Treści
Przypowieści o chwaście i o sieci (Mt 13,24-30.36-43.47-50).
Rzeczy ostateczne człowieka.
Przygotowanie się na ponowne przyjście Jezusa.
Wymagania
Uczeń:
– podaje prawdę, że siłą, która pociąga ludzi do dobra, jest miłość Jezusa,
– opowiada przypowieści o chwaście i o sieci,
– podaje, czego symbolem jest siewca, ziarno, chwast, żniwo, połów i sieć,
– wymienia rzeczy ostateczne człowieka,
– podaje definicję piekła i nieba oraz wyjaśnia, czym są,
– wyjaśnia, dlaczego Bóg pozwala żyć obok siebie ludziom dobrym i złym,
– wyjaśnia, na czym będzie polegał sąd ostateczny i szczegółowy,
– podaje argumenty, że pseudonaukowe przepowiednie i zapowiedzi końca
świata są sprzeczne z chrześcijaństwem.
Postawy
Uczeń:
– wytrwale znosi cierpienie spowodowanego przez zło,
– prawidłowo reaguje na niewłaściwe zachowania bliskich osób,
– przygotowuje się na ponowne przyjście Jezusa.
Metody, techniki i formy: świadectwo, czytanie i analiza tekstu biblijnego, puzzle

logiczne, odczytywanie diagramu, miniwykład, prezentacja multimedialna,
szukanie rozwiązań, refleksja, zdania niedokończone, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: koperta z kartkami (w dwóch kolorach) z porównaniami
i ich wyjaśnieniem (rozsypanka) do pracy w grupach (lub karty pracy „Przy-
powieść o chwaście” oraz „Przypowieść o sieci”), arkusz szarego papieru
z narysowanym diagramem, prezentacja multimedialna ze schematem
„Sąd Boży”, kartki z opisem sytuacji dla grup.
37
1. Modlitwa
Poprośmy Ducha Świętego, by otworzył nas na przyjęcie słowa Bożego
i obdarzył łaską przemiany serca. „Duchu Święty, który oświecasz…”
2. Czynić dobro z miłości do Chrystusa – świadectwo
K. opowiada:
Urzędnik mieszkający w Kalkucie, Nawin Chawla, w swojej książce pt.
„Matka Teresa” opisuje pewne wydarzenie z życia świętej:
Matka Teresa udała się do urzędu miejskiego, ponieważ potrzebowała miej-
sca, gdzie mogłaby urządzić hospicjum. Urzędnik do spraw medycznych, doktor
Ahmad, ofiarował Matce Teresie dwie sale przylegające do hinduskiej świątyni.
Nie spodziewał się, że jego decyzja spotka się ze sprzeciwem. Miejscowi ludzie,
którzy w większości byli wyznawcami hinduizmu – oficjalnej religii w Indiach,
zaczęli oskarżać Matkę Teresę o to, że nawraca umierających wyznawców hin-
duizmu na chrześcijaństwo. Doktor Ahmad w towarzystwie wyższego oficera
policji postanowili naocznie zbadać sprawę. Po wejściu do sali przeznaczonej
przez Matkę Teresę dla umierających ujrzeli ją pochyloną nad postacią, której
twarz była dużą, ziejącą raną. Matka Teresa była tak zaabsorbowana pracą, że
goście przyglądali się jej przez kilka minut, zanim ich spostrzegła.
Na widok gości Matka Teresa zaproponowała, że pokaże im swoją pracę,
ale oficer policji odparł ze łzami w oczach:
– Nie ma takiej potrzeby, Matko. – Odwróciwszy się do tłumu zgromadzo-
nego przed budynkiem, powiedział:
– Owszem, odprawię stąd tę kobietę, ale pod warunkiem, że namówicie
swoje matki i siostry, żeby przyszły tu i podjęły się pracy, którą ona wykonuje.
Nawin Chawla daje takie świadectwo:
„Przeoczyłby sedno sprawy ten, kto nie zrozumiałby, że dla niej [Matki Te-
resy] i sióstr, każdy pacjent leżący na polowym łóżku jest chorym, porzuconym
lub umierającym Chrystusem. Bez tego (…) przekonania misjonarki miłości,
podobnie jak wszyscy inni ludzie, nie byłyby w stanie wykonywać tej pracy”.
(oprac. na podst.: N. Chawla, Matka Teresa)
K. pyta:
– O co mieszkańcy Kalkuty oskarżali Matkę Teresę?
– Co zobaczyli urzędnik i oficer policji, którzy przyszli zbadać sprawę?
– Jak zareagował oficer policji, widząc poświęcenie Matki Teresy?
– Dlaczego Nawin Chawla docenił pracę Matki Teresy i jej sióstr?
K. podsumowuje:
Matka Teresa swoją pracą i poświęceniem budowała nową rzeczywistość.
Tam, gdzie było cierpienie, odrzucenie i nędza, wnosiła pomoc, współczucie
i miłość. Nie była dla niej ważna przynależność religijna. Pomagała każdemu,
kto potrzebował pomocy. Siłę do pracy czerpała z miłości do Jezusa. Razem
38
z siostrami, które nazywamy misjonarkami miłości, pokazywała, na czym polega
królestwo Boże na ziemi.
K. zapisuje na tablicy temat: Królestwo niebieskie jest pośród nas. Przypowieści
o chwaście i o sieci.

1. Przypowieść o chwaście – czytanie i analiza tekstu biblijnego
Wybrany uczeń głośno czyta przypowieść o chwaście (podręcznik).
Królestwo niebieskie podobne jest do człowieka, który posiał dobre na-
sienie na swojej roli. Lecz gdy ludzie spali, przyszedł jego nieprzyjaciel, nasiał
chwastu między pszenicę i odszedł. A gdy zboże wyrosło i wypuściło kłosy,
wtedy pojawił się i chwast. Słudzy gospodarza przyszli i zapytali go: „Panie,
czy nie posiałeś dobrego nasienia na swej roli? Skąd więc wziął się na niej
chwast?” Odpowiedział im: „Nieprzyjazny człowiek to sprawił”. Rzekli mu słu-
dzy: „Chcesz więc, żebyśmy poszli i zebrali go?” A on im odrzekł: „Nie, byście
zbierając chwast, nie wyrwali razem z nim i pszenicy. Pozwólcie obojgu róść
aż do żniwa; a w czasie żniwa powiem żeńcom: «Zbierzcie najpierw chwast
i powiążcie go w snopki na spalenie; pszenicę zaś zwieźcie do mego spichle-
rza»”. (Mt 13,24-30)
K. pyta:
– Co zasiał człowiek na swojej roli?
– Co się stało, gdy ludzie spali?
– Kiedy pojawił się chwast?
– Dlaczego gospodarz nie pozwolił sługom na wyrwanie chwastu?
– Kiedy gospodarz planuje go zniszczyć?
2. Jezusowa interpretacja przypowieści o chwaście – puzzle logiczne, praca
w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy. Każda z nich otrzymuje kopertę, w której
znajdują się kartki w dwóch kolorach, np.: na białych wypisane są porównania
występujące w przypowieści, a na zielonych ich znaczenie (teczka pomocy). Ucznio-
wie w grupach czytają wyjaśnienie przypowieści przez Jezusa (podręcznik) i łączą
porównania z ich znaczeniami. Po wykonaniu zadania czytają kolejno połączone
pary na forum klasy.
Uczniowie mogą otrzymać tylko kartę pracy „Przypowieść o chwaście” z porówna-
niami (teczka pomocy) i wpisywać ich znaczenie na podstawie tekstu Mt 13,36-43
(w podręczniku).
[Jezus] powiedział: „Tym, który sieje dobre nasienie, jest Syn Człowieczy.
Rolą jest świat, dobrym nasieniem są synowie królestwa, chwastem zaś
synowie Złego. Nieprzyjacielem, który posiał chwast, jest diabeł; żniwem
jest koniec świata, a żeńcami są aniołowie. Jak więc zbiera się chwast i spala
w ogniu, tak będzie przy końcu świata. Syn Człowieczy pośle aniołów swoich:
39
ci zbiorą z Jego królestwa wszystkie zgorszenia oraz tych, którzy dopuszczają
się nieprawości, i wrzucą ich w piec rozpalony; tam będzie płacz i zgrzytanie
zębów. Wtedy sprawiedliwi jaśnieć będą jak słońce w królestwie Ojca swego”.
(Mt 13,36-43)
Przypowieść o chwaście
człowiek siejący dobre nasienie Syn Człowieczy
rola świat
nieprzyjaciel diabeł
dobre nasienie synowie królestwa
chwast synowie złego
żniwo koniec świata
żeńcy aniołowie
K. podsumowuje:
Pan Jezus w przypowieści o chwaście ukazuje prawdę o naszej przyszłości.
Tym, który zasiał dobre nasienie na świecie, jest Syn Człowieczy, czyli Pan
Jezus. Dobrym nasieniem są ci, którzy przez wiarę tworzą Jego królestwo.
Nieprzyjacielem, który posiał chwast, jest diabeł, a złe nasienie to ludzie,
którzy odrzucili Boga i Jego naukę. Gdy nadejdzie koniec świata, którego
obrazem są żniwa, Jezus oddzieli ludzi dobrych od złych. Wraz z aniołami
sprawiedliwie oceni ich czyny. W świetle tej oceny może się okazać, że ludzkie
czyny, które uchodziły za dobre, w rzeczywistości takie nie były. Podobnie
chwast w początkowym etapie wzrostu jest podobny do pszenicy, ale nią nie
jest. Dobrzy ludzie wejdą do królestwa Bożego, źli zaś zostaną skazani na
wieczne potępienie.
Zastanówmy się, dlaczego Bóg pozwala dobremu nasieniu rosnąć razem
z chwastem aż do żniwa? Dlaczego Bóg pozwala, by zło i dobro trwały obok
siebie? To tajemnica Bożej miłości względem człowieka. Bóg szanuje wolność
każdego z nas i cierpliwie czeka.
3. Przypowieść o sieci – czytanie i analiza tekstu biblijnego, puzzle logiczne
K. czyta przypowieść o sieci (podręcznik).
Podobne jest królestwo niebieskie do sieci, zarzuconej w morze i zagar-
niającej ryby wszelkiego rodzaju. Gdy się napełniła, wyciągnęli ją na brzeg
i usiadłszy, dobre zebrali w naczynia, a złe odrzucili. (Mt 13,47-48)
– Do czego Pan Jezus porównuje królestwo niebieskie?
– Czym napełnia się sieć? (rybami wszelkiego rodzaju)
– Co rybacy robią ze złowionymi rybami?
K. czyta zakończenie przypowieści (podręcznik):
40
Tak będzie przy końcu świata: wyjdą aniołowie, wyłączą złych spośród
sprawiedliwych i wrzucą ich w piec rozpalony; tam będzie płacz i zgrzytanie
zębów. (Mt 13,49-50)
K. pyta:
– Co stanie się przy końcu świata?
Uczniowie pracują z kartą pracy „Przypowieść o sieci” (teczka pomocy) jak wyżej.
Przypowieść o sieci
połów koniec świata
ryby wszyscy ochrzczeni
sieci Kościół
piec rozpalony, płacz i zgrzytanie zębów cierpienie, kara piekła
K. podsumowuje:
Ryby oznaczają wszystkich ochrzczonych, czyli należących do wspólnoty
Kościoła, siecią zaś jest Kościół. Na końcu świata Bóg dokona sądu nad ludź-
mi. Prawdziwa wiara, szczere nawrócenie i oddanie Bogu zostaną nagrodzone.
Natomiast ludzi, którzy należeli do Boga, ale nie wypełniali Jego przykazań,
spotka kara: zostaną pozbawieni Jego obecności na wieki. Jezus w przypowie-
ściach mówi o rzeczach ostatecznych.
4. Rzeczy ostateczne – odczytywanie diagramu (prezentacja multimedialna)
K. umieszcza na dużym arkuszu szarego papieru diagram (teczka pomocy).
Uczniowie wspólnie szukają rzeczy ostatecznych i odczytują je głośno. Wybrany
uczeń zapisuje je na tablicy:
G P N A Y H S
W K I Z R Ą L Rzeczy ostateczne człowieka:
Q I E E D P H 1. śmierć
X D B B K Z M 2. sąd Boży
O C O E N Ł C 3. niebo albo piekło
K Ż J V U B O
Y Ć R E I M Ś
5. Sąd Boży – miniwykład, prezentacja multimedialna

K. wyświetla slajd (lub pokazuje plansze) ze schematem wyjaśniającym, co to jest:
SĄD BOŻY, SĄD SZCZEGÓŁOWY i SĄD OSTATECZNY (teczka pomocy).
41
DOKONA SIĘ PO NASZEJ ŚMIERCI
SĄD
SZCZEGÓŁOWY
UKAŻE PRAWDĘ
O NASZYCH CZYNACH
SĄD
BOŻY
DOKONA SIĘ NA KOŃCU ŚWIATA
SĄD
OSTATECZNY
OTRZYMAMY WIECZNĄ ZA-
PŁATĘ: PIEKŁO ALBO NIEBO
Wszyscy kiedyś umrzemy. Po śmierci spotkamy się ze Zbawicielem podczas

sądu szczegółowego. Poznamy całą prawdę o naszych czynach i o motywach
naszego postępowania. Ponieważ wierzymy, możemy mieć nadzieję, że
otrzymamy szansę na oczyszczenie duszy w czyśćcu. To stan przejściowy, po
którym idzie się do nieba.
Na końcu świata, gdy Chrystus powróci na ziemię, nastąpi sąd ostateczny.
Otrzymamy wtedy wieczną zapłatę: niebo – stan wiecznego szczęścia z Bogiem,
albo piekło – stan wiecznego oddalenia od Boga.
6. Kiedy będzie koniec świata? – rozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego
K. pyta:
– O jakim terminie końca świata słyszeliście w mediach lub rozmowach?
– Na czym miałby polegać koniec świata według różnych przepowiedni?
– Dlaczego niektórzy ludzie dają wiarę tym informacjom?
K. uzupełnia:
Co jakiś czas słyszymy, że niedługo nastąpi koniec świata, ale żaden z poda-
wanych terminów nie sprawdził się. Czy możemy odnaleźć informację o końcu
świata w przepowiedniach Nostradamusa lub w kalendarzu Majów? Czy okre-
ślany przez naukowców czas wygaśnięcia słońca może być dla nas wskazówką?
Posłuchajcie słów Jezusa o Jego powtórnym przyjściu na końcu czasów:
Po ucisku owych dni słońce się zaćmi i księżyc nie da swego blasku; gwiazdy
zaczną spadać z nieba i moce niebios zostaną wstrząśnięte. Wówczas ukaże się
na niebie znak Syna Człowieczego, i wtedy będą narzekać wszystkie narody
ziemi; i ujrzą Syna Człowieczego, przychodzącego na obłokach niebieskich
z wielką mocą i chwałą.
Lecz o dniu owym i godzinie nikt nie wie, nawet aniołowie niebiescy, tylko
sam Ojciec. (Mt 24,27.29.36)
Nastanie końca świata jest decyzją Boga i tylko On zna prawdę, kiedy się
to dokona. Dlatego powinniśmy nieustannie się do niego przygotowywać.
Powinniśmy być gotowi w każdej chwili na spotkanie z Jezusem. Swego rodzaju
końcem świata dla każdego człowieka jest dzień jego śmierci.
42
1. Jak zapracować na niebo? – szukanie rozwiązań, praca w grupach
K. robi wprowadzenie do pracy w grupach:
Jak możemy przygotować się na ponowne przyjście Jezusa? Można to ująć
krótkim zdaniem z Listu do Rzymian (12,21): „Nie daj się zwyciężyć złu, ale
zło dobrem zwyciężaj”. Ponieważ zło i dobro istnieją obok siebie, powinniśmy
reagować na krzywdę wyrządzaną nam lub innym osobom. Przykład naszego
życia może się stać szansą nawrócenia dla grzeszników. Dlatego jeżeli ktoś
popełnia zło, powinniśmy upomnieć go z miłością. W żadnym wypadku jednak
nie powinniśmy odpowiadać złem na zło.
Uczniowie pracują w tych grupach, co poprzednio. Każda z nich otrzymuje krótki opis
sytuacji, w której ktoś jest świadkiem lub ofiarą zła. Uczniowie zastanawiają się i za-
pisują pomysły, w jaki sposób dana osoba powinna zareagować. Czas pracy: maks.
4 minuty. Po jego upływie grupy przedstawiają na forum klasy swoje propozycje.
Przykładowe rozwiązania:
a) osoby, które padły ofiarą czyjegoś złego postępowania: spokojnie zapytać
o powód takiego zachowania względem nich, uświadomić temu, kto źle
postępuje, że czyni zło, pomodlić się za niego…
b) osoby, które były świadkami wyrządzenia komuś zła: stanąć w obronie
pokrzywdzonej osoby, pomóc jej, spokojnie zapytać tego, kto źle postępuje,
o powód takiego zachowania, wskazać, że jest ono złe, pomodlić się w intencji
tego, kto źle postępuje i kto padł jego ofiarą…
Grupa 1
Tomek bez żadnej przyczyny popchnął Patryka. Jak Patryk powinien się
zachować?
Po prezentacji każdej grupy K. stawia pytanie:
– Jak w podobnej sytuacji zachowa się chrześcijanin czekający na spotkanie
z Jezusem na końcu świata?
Grupa 2
Jurek widzi, że Tomek popycha Patryka. Jak Jurek powinien się zachować?
Grupa 3
Zosia dowiedziała się, że Mariola o niej plotkowała. Jak Zosia powinna się
zachować?
Grupa 4
Karolina jest świadkiem, jak Mariola plotkuje o Zosi. Jak Karolina powinna
się zachować?
Grupa 5
Marek jest złośliwy w stosunku do Grześka. Jak Grzesiek powinien się
zachować?
Grupa 6
Franek jest świadkiem, jak Marek mówi różne złośliwości pod adresem
Grześka. Jak Franek powinien się zachować?
43
Grupa 7
Beata słyszy, jak Natalka niegrzecznie odnosi się do swojej mamy. Jak Beata
powinna się zachować?
Grupa 8
Weronika widzi, jak rozbawiona grupa chłopców szturchnęła starszą panią,
której wypadła z ręki siatka. Chłopcy, nie zwracając uwagi na staruszkę, idą
dalej. Jak powinna zachować się Weronika?
K. podsumowuje:
Każdy dzień, każde nasze działanie, jest przygotowaniem na spotkanie
z Jezusem, który powróci na ziemię jako Król i Sędzia. Przygotowujemy się do
tego spotkania tu i teraz, każdego dnia i w każdej chwili. Żyjąc nauką Jezusa,
budujemy królestwo niebieskie na ziemi, przez codzienne spotkania z bliskimi,
naukę, pracę… Przyjdzie jednak moment, że się skończy czas ziemskiego życia
i spotkamy się z Jezusem. Wtedy poznamy całą prawdę o sobie. Mamy nadzieję,
że w królestwie Jezusa będziemy jako „sprawiedliwi jaśnieć (…) jak słońce
w królestwie Ojca”.
2. Patrzeć oczyma Boga – refleksja
K. poleca uczniom wstać i wyciszyć się, następnie prowadzi refleksję, po każdym
zdaniu zostawiając chwilę ciszy:
– Co jest ważne w twoim życiu?
– Jakimi motywami kierujesz się, czyniąc dobro?
– Jak budujesz królestwo niebieskie wśród bliskich ci osób?
– Jak możesz pomóc tym, którzy czynią zło, by postępowali według zasad
Bożego królestwa?
Poproś Boga, by dał ci siłę w pokonywaniu zła i pomagał ci otwierać się
codziennie na Jego pomoc.
3. Powtórzenie wiadomości – zdania niedokończone
K. dyktuje uczniom początki zdań (lub pisze na tablicy), które kończą indywidualnie.
Na podstawie wiadomości zdobytych na katechezie odgadnij hasła.
Uzupełnione zdania przepisz do zeszytu.
Kończy naszą ziemską wędrówkę – ……………………………………
Spotkanie z Bogiem, który osądzi dobro i zło – ………………………
Stan wiecznego szczęścia z Bogiem – …………………………………
Stan wiecznego oddalenia od Boga – …………………………………
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują porównania z przypowieści o chwaście (efekt pracy
w grupach), z tablicy – rzeczy ostateczne człowieka, z prezentacji – elementy sądu
szczegółowego i sądu ostatecznego.
44
5. Praca domowa
1. Napisz, dlaczego jesteś odpowiedzialny nie tylko za swoje zbawienie, ale
też zbawienie swoich bliskich.
2. W wieczornej modlitwie poproś Boga o cierpliwość względem tych, którzy
czynią zło.
Literatura
N. Chawla, Matka Teresa, Warszawa 1998, s. 149-151.
Lectio divina – XVII niedziela zwykła A (Mt 13,44-52), <https://www.youtube.com/
watch?v=yd7204Jc-T4>, dostęp: 02.05.2019.
R. Popowski, L. Coleman, Nowy Testament dla moderatorów, Warszawa 2010.
F. Rieneker, G. Maier, Leksykon biblijny, Warszawa 2001.
KORELACJA Z EDUKACJĄ SZKOLNĄ

Język polski:
z Zasady interpretacji tekstów biblijnych – niektóre gatunki literackie. Zna-
czenie dosłowne i przenośne w tekstach.
z Formułowanie modlitwy – tworzenie wypowiedzi.
z Poznawane teksty biblijne: zbawcze dzieło Jezusa Chrystusa – rozumienie
tekstu: informacje wyrażone wprost i pośrednio, ważne i drugorzędne.
z Przypowieść, pojęcie i struktura, interpretacja poznawanych przypowieści
– niektóre gatunki literackie, środki stylistyczne i ich funkcje: przypowieść.
Muzyka:
zPieśni lub piosenki uwielbienia.
45
II.
PISMO ŚWIĘTE W ŻYCIU
CHRZEŚCIJANINA
Gdybyśmy zawsze mieli Słowo Boże w sercu,
żadna pokusa nie mogłaby oddalić nas od Boga
i żadna przeszkoda nie mogłaby nas skłonić
do zboczenia z drogi dobra.
Papież Franciszek

7. BIBLIA KSIĘGĄ SPOTKANIA Z BOGIEM
Cele katechetyczne
– Ukazanie Biblii jako księgi, w której spotykamy Boga.
– Kształtowanie postawy otwartości na słowo Boże.
Treści
Biblia księgą, w której spotykamy Boga.
Objawienie, natchnienie biblijne.
Wymagania
Uczeń:
– podaje prawdę, że Biblia zawiera słowo kochającego Boga, który chce się
z nami spotykać,
– wyjaśnia pojęcia: objawienie, natchnienie biblijne,
– podaje przykłady znanych ludzi oraz biblijnych bohaterów, którzy spotkali
się z Bogiem,
– wyjaśnia, czym jest Pismo Święte,
– uzasadnia, że czytając Pismo Święte, możemy doświadczyć spotkania
z Bogiem.
Postawy
Uczeń:
– wierzy, że czytając Pismo Święte, spotyka się z Bogiem,
– podejmuje samodzielną lekturę Pisma Świętego lub Biblii w wydaniu dla
młodych.
Metody, techniki i formy: opowiadanie, rozmowa kierowana, praca z tekstem

biblijnym, losowanie tekstów biblijnych, spirala biblijna, celebracja, śpiew,
praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, teksty biblijne na kartkach do pracy
w grupach, obrazy postaci biblijnych, karteczki z cytatami z Pisma Świętego
dla każdego ucznia, kolorowe kartki formatu A5 z narysowaną spiralą
(oraz nitka lub wstążeczka), napis „Bóg wychodzi na spotkanie człowieka”,
muzyka medytacyjna do celebracji, świeca.

1. Modlitwa
K. zapowiada modlitwę „Ojcze nasz”.
48
2. Zamurowane Pismo Święte – opowiadanie, rozmowa kierowana
Posłuchajcie opowiadania o zadziwiającej historii pewnego egzemplarza
Pisma Świętego.
K. czyta lub opowiada.
10 maja 1861 r. gwałtowny pożar zniszczył miasto Glaris w Szwajcarii.
Ogień strawił wówczas 490 domów. Mieszkańcy postanowili odbudować
swoje miasto. Przy odbudowie pracował młody murarz przybyły z północnych
Włoch, który miał na imię Jan.
Młodzieniec miał zbadać stan uszkodzonego muru. Gdy zaczął w niego
uderzać młotkiem, odpadł kawałek tynku i zobaczył książkę umieszczoną
w ścianie zamiast cegły. Zaciekawiony wyciągnął ją. Było to Pismo Święte.
Zastanawiał się, czy ktoś umieścił je tam celowo, czy może dla żartu.
Młody murarz nie interesował się zbytnio sprawami religii, ale w czasie
przerwy obiadowej zaczął czytać księgę. Potem kontynuował lekturę w domu
przez wiele wieczorów. Powoli odkrywał słowa, jakie Bóg skierował do ludzi,
a jego życie ulegało przemianie.
W dwa lata później przedsiębiorstwo, w którym pracował Jan, przeniosło
się do Mediolanu. Robotnicy mieszkali wspólnie w kilku pokoikach. Pewnego
wieczoru współlokator Jana obserwował go, jak czytał swe Pismo Święte.
– Co czytasz? – spytał.
– Pismo Święte – odpowiedział spokojnie Jan.
– Uff! Jak możesz wierzyć w te wszystkie brednie? Ja pewnego dnia za-
murowałem Biblię w ścianie domu w Szwajcarii. Jestem ciekaw, czy ktoś ją
stamtąd wydłubał!
Jan uniósł głowę i spojrzał koledze w oczy.
– A gdybym ci pokazał właśnie tę Biblię? – spytał.
– Rozpoznałbym ją, bo specjalnie ją oznaczyłem – rzekł zaskoczony współ-
lokator.
Jan podał koledze księgę.
– Czy rozpoznajesz tu swój znak?
Kolega wziął Pismo Święte, otworzył je i widocznie poruszony zamilkł.
To była właśnie Biblia, którą zamurował w Szwajcarii, mówiąc wówczas do
kolegów: „Chciałbym zobaczyć, czy się stąd wydostaniesz!”.
Jan uśmiechnął się i powiedział:
– Jak widzisz, powróciła do ciebie.
(oprac. na podst.: Bruno Ferrero, Nowe historie)
– Jak Pismo Święte znalazło się ścianie domu?

– Dlaczego zostało tam zamurowane?
– Kto je odnalazł?
– Dlaczego Jan czytał Pismo Święte?
– Co zmieniło się w jego życiu pod wpływem czytania Pisma Świętego?
49
Biblia jest księgą, w której spotykamy się z Bogiem. Słowa Boga w niej
zapisane zmieniają ludzi, prowadzą do odkrycia skarbu największego i najpięk-
niejszego, jaki można sobie wyobrazić – do Pana Boga. Czytanie Pisma Świę-
tego może wymagać poświęcenia, ale daje też ogromną radość. Dziś będziemy
odkrywać, dlaczego jest ono ważne.
K. poleca uczniom zapisać temat: Biblia księgą spotkania z Bogiem.

1. Pismo Święte, objawienie i natchnienie biblijne – rozmowa kierowana
K. stawia pytania uczniom, by przypomnieć ich wiedzę o Piśmie Świętym:
– Czym jest Pismo Święte?
– Kto jest jego autorem?
– Co to znaczy, że autorem Biblii jest człowiek natchniony przez Boga?
– Dlaczego Bóg dał ludziom Biblię?
Bóg pragnie, aby wszyscy ludzie Go poznali. Mówimy, że się nam objawia,
czyli pozwala, byśmy wykorzystując swoją wiedzę, umiejętności i uczucia, mo-
gli choć odrobinę zobaczyć, jaki On jest. Jednym ze sposobów objawienia się
Boga jest Pismo Święte. Przez opisane w Biblii wydarzenia Bóg pokazuje swoją
miłość do wszystkich ludzi.
W Katechizmie Kościoła katolickiego dla młodych czytamy: „Biblia jest jak
długi list Boga do każdego z nas z osobna” (Youcat, p. 16).
Mówimy, że autorem Pisma Świętego jest Bóg i człowiek przez Niego na-
tchniony.
„Biblia ani już gotowa nie spadła z nieba, ani Bóg nie podyktował jej ludziom
do spisania. Raczej należy powiedzieć, że Bóg «do napisania świętych ksiąg wybrał
używających własnych umiejętności i sił ludzi, którymi posłużył się tak, aby działa-
jąc w nich i przez nich, to wszystko i tylko to, co sam chciał, przekazali na piśmie
jako prawdziwi autorzy» (Sobór Watykański II, Dei Verbum, 11)”. (Youcat, p. 14).
Natchnienie biblijne jest bezpośrednim, pozytywnym i nadprzyrodzonym
wpływem Boga na umysł i wolę człowieka piszącego.
2. Spotkania Boga z ludźmi – praca z tekstem biblijnym, praca w grupach
W Piśmie Świętym jest wiele opisów spotkań Pana Boga z różnymi ludźmi.
Dowiadujemy się z nich, jak Bóg im pomagał i pocieszał ich w trudnych chwi-
lach, ale też jak ich upominał, by nie oddalali się od Niego.
K. dzieli uczniów na 6 grup. Każda grupa otrzymuje kartki z tekstem biblijnym
(teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest odpowiedź na pytania:
– Kto spotkał się z Bogiem?
– Jak to spotkanie wyglądało?
Uczniowie prezentują odpowiedzi na forum klasy oraz zapisują imiona biblijnych
postaci pod hasłem: „Z Panem Bogiem spotkali się”.
50
Grupa 1: Rdz 18,1-2 – Abraham
Pan ukazał się Abrahamowi pod dębami Mamre, gdy ten siedział u wejścia
do namiotu w najgorętszej porze dnia. Abraham, spojrzawszy, dostrzegł trzech
ludzi naprzeciw siebie. Ujrzawszy ich, podążył od wejścia do namiotu na ich
spotkanie.
Grupa 2: Rdz 35,9-11 – Jakub

Bóg ukazał się (…) Jakubowi po jego powrocie (…) i błogosławiąc mu,
powiedział do niego: „Imię twe jest Jakub, ale odtąd nie będą cię nazywać
Jakubem, lecz będziesz miał na imię Izrael (…). Ja jestem Bóg wszechmocny”.
Grupa 3: Wj 19,18-20 – Mojżesz

Góra (…) Synaj była spowita dymem, gdyż Pan zstąpił na nią w ogniu i unosił
się z niej dym jak z pieca, i cała góra bardzo się trzęsła. Głos trąby się przeciągał
i stawał się coraz donośniejszy. Mojżesz mówił, a Bóg odpowiadała mu wśród
gromów. Pan zstąpił na górę Synaj, na jej szczyt. I wezwał Mojżesza na szczyt
góry, a Mojżesz wstąpił.
Grupa 4: 1 Sm 3,3.10.19 – Samuel

Samuel (…) spał w przybytku Pańskim, gdzie znajdowała się Arka Przy-
mierza. Przybył Pan i stanąwszy, zawołał (…): „Samuelu, Samuelu!” Samuel
odpowiedział: „Mów, bo sługa Twój słucha”.
Samuel dorastał, a Pan był z nim. Nie pozwolił upaść żadnemu jego słowu
na ziemię.
Grupa 5: 1 Krl 19,11-13 – Eliasz

Pan skierował do Eliasza słowo i przemówił: (…) „Wyjdź, aby stanąć na
górze wobec Pana!” A oto Pan przechodził. Gwałtowna wichura rozwalająca
góry i druzgocąca skały [szła] przed Panem; ale Pana nie było w wichurze. A po
wichurze – trzęsienie ziemi: Pana nie było w trzęsieniu ziemi. Po trzęsieniu
ziemi powstał ogień: Pana nie było w ogniu. A po tym ogniu – szmer łagod-
nego powiewu. Kiedy tylko Eliasz go usłyszał, zasłoniwszy twarz płaszczem,
wyszedł i stanął przy wejściu do groty. A wtedy rozległ się głos mówiący do
niego: „Co ty tu robisz, Eliaszu?”.
Grupa 6: 2 Krl 19,14-16a – Ezechiasz

Ezechiasz wziął list z rąk posłów i przeczytał go, następnie poszedł do
świątyni Pańskiej i rozwinął go przed Panem. I zanosił Ezechiasz modły przed
obliczem Pańskim, mówiąc: „Panie, Boże Izraela! Który zasiadasz na cherubach,
Ty sam jeden jesteś Bogiem wszystkich królestw świata. Ty uczyniłeś niebo i zie-
mię. Nakłoń, Panie, twego ucha i usłysz! Otwórz, Panie, Twoje oczy i popatrz!”.
Po skończonej pracy przedstawiciele grup udzielają odpowiedzi na forum klasy.

K. podsumowuje pracę uczniów. Może przedstawić obrazy biblijnych postaci.
51
1. Chcę spotkać się z Bogiem – losowanie tekstów biblijnych, spirala biblijna
K. mówi:
Pan Bóg, który przemawiał do biblijnych bohaterów, chce być obecny również
w naszym życiu. On nas rozumie, dzieli nasze radości, słucha naszych skarg,
wspiera nas w smutku, pociesza. On wie, co czujemy i czego nam potrzeba,
nawet jeżeli tego nie wypowiadamy. Chce nam pomagać. Aby Bóg mógł działać
w naszym życiu, musimy się zgodzić na Jego działanie. Pomaga nam w tym
Pismo Święte.
Wylosujecie za chwilę karteczkę z fragmentem Pisma Świętego. Proszę,
abyście przeczytali go w ciszy i zastanowili się, co dziś Bóg chce wam powiedzieć.
Uczniowie losują małe karteczki z tekstem Pisma Świętego (teczka pomocy).
Przykładowe cytaty:
Bo z wielkości i piękna stworzeń poznaje się przez podobieństwo ich
Stwórcę (Mdr 13,5).
Wszystko możliwe jest dla tego, kto wierzy (Mk 9,23).
„Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście, a Ja
was pokrzepię” (Mt 11,28).
„Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja
was umiłowałem” (J 13,34).
„Módlcie się, abyście nie ulegli pokusie” (Łk 22,46).
Wszyscy jesteśmy dziełem rąk Twoich (Iz 64,7).
Wielki jest Pan i bardzo godzien chwały, a Jego wielkość niezgłębiona (Ps
145,3).
„Kto spożywa moje Ciało i pije moją Krew, ma życie wieczne” (J 6,54).
„Nie bójcie się!” (Mt 28,10).
Gdy się położę, zasypiam spokojnie, bo tylko Ty, Panie, pozwalasz mi miesz-
kać bezpiecznie (Ps 4,9).
Powróć, o Panie, ocal moją duszę, wybaw mnie przez Twoje miłosierdzie
(Ps 6,5).
Chwalić Cię będę, Panie, całym sercem moim, opowiem wszystkie cudowne
Twe dzieła (Ps 9,2).
Miłuję Cię, Panie, Mocy moja, Panie, Ostojo moja i Twierdzo, mój Wybawi-
cielu (Ps 18, 2-3).
Pan światłem i zbawieniem moim: kogóż mam się lękać? Pan obroną mojego
życia: przed kim mam się trwożyć? (Ps 27,1).
Szukałem Pana, a On mnie wysłuchał i uwolnił od wszelkiej trwogi (Ps 34,5).
Zmiłuj się nade mną, Boże, w swojej łaskawości, w ogromie swego miło-
sierdzia wymaż moją nieprawość! (Ps 51,3).
Do Pana w swoim utrapieniu wołałem i wysłuchał mnie (Ps 120,1).
Wznoszę swe oczy ku górom: skądże nadejdzie mi pomoc? Pomoc mi przyj-
dzie od Pana, co stworzył niebo i ziemię (Ps 121,1-2).
Alleluja. Chwalcie Boga w Jego świątyni, chwalcie Go na wyniosłym Jego
nieboskłonie! (Ps 150,1).
52
K. rozdaje kolorowe kartki formatu A5 z narysowaną spiralą (teczka pomocy)
i poleca, by uczniowie wycięli koło, a następnie wpisali wzdłuż linii spirali
wylosowany cytat. Po wykonaniu tego zadania uczniowie wycinają spiralę po
narysowanych liniach. Na końcu, który był środkiem koła, robią mały otworek,
przez który przeciągają nitkę lub wstążeczkę.
2. Bóg wychodzi na spotkanie człowieka – celebracja, śpiew

K. prosi uczniów, aby wstali, następnie zapala świecę jako znak obecnego Chrystusa
i zaprasza do wspólnego śpiewu pieśni „Jezus jest tu” (podręcznik).
Jezus jest tu, Jezus jest tu.
O, wznieśmy ręce, wielbiąc Jego Imię.
Jezus jest tu.
K. włącza cicho muzykę medytacyjną i prosi chętnych uczniów, aby kolejno
odczytali wylosowane fragmenty Pisma Świętego i powiesili swoją spiralę na
specjalnie przygotowanej tablicy ściennej pod napisem „Bóg wychodzi na spotkanie
człowieka”. Gdy wszyscy uczniowie umieszczą swoje spirale na tablicy, K. zaprasza
ich do refleksji:
– Dlaczego Biblia powinna być dla mnie najważniejszą księgą?
– Jak często ją czytam, by usłyszeć, co Bóg się mówi do mnie?
Wspólną modlitwę kończy „Chwała Ojcu” i krótka zachęta:
Zachęcam was, abyście codziennie czytali, choć kilka zdań Pisma Świętego,
otwierając księgę na historii danego bohatera lub otwierając Biblię w dowolnym
miejscu i zadając sobie pytanie: Co Pan Bóg chce mi powiedzieć?
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie zapisują temat oraz imiona biblijnych postaci, którzy spotkali Boga.
Mogą również zapisać notatkę:
Pismo Święte jest jednym ze sposobów objawiania się Boga. Przez opisane
w nim wydarzenia Bóg pokazuje swoją miłość do wszystkich ludzi.
Autorem Pisma Świętego jest Bóg i człowiek przez Niego natchniony. Bóg
do napisania świętych ksiąg wybrał konkretnych ludzi, z ich umiejętnościami
i wiedzą. Działając w nich i przez nich, Bóg sprawił, że przekazali na piśmie to,
co On sam chciał przekazać.
53
4. Praca domowa
1. Nagraj wywiad z trzema osobami na temat: „Dlaczego czytanie Pisma
Świętego pomaga spotkać się z Bogiem?”.
2. Przez najbliższy tydzień czytaj codziennie po kilka zdań Pisma Świętego,
otwierając je w dowolnym miejscu.
Literatura
P. Atkinson, Co powinieneś wiedzieć o Biblii, Kielce 2009.
B. Ferrero, Nowe historie, Warszawa 2000.
K. Kuppig, Skarbnica zabaw na lekcje religii dla przedszkoli, szkół i wspólnot
parafialnych, Kielce 2005.
Youcat polski. Katechizm Kościoła katolickiego dla młodych, Częstochowa 2011,
p. 14, 16.
54
8. JAK ODKRYWAĆ PRAWDĘ BIBLIJNYCH
OPOWIEŚCI?
Cele katechetyczne
– Zapoznanie z podstawowymi zasadami czytania i rozumienia tekstów
biblijnych.
– Budzenie pragnienia czytania Pisma Świętego i kształtowanie umiejętności
posługiwania się nim.
Treści
Podstawowe zasady czytania i rozumienia tekstów biblijnych.
Wybrane rodzaje i gatunki literackie w Biblii.
Posługiwanie się Pismem Świętym.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia księgi Starego i Nowego Testamentu oraz podaje ich skróty
i sposób ich zapisu,
– rozróżnia wybrane rodzaje i gatunki literackie w Biblii,
– podaje cechy wybranych gatunków literackich (teksty mądrościowe
i opisujące działanie Boga),
– podaje przykłady tekstów biblijnych, które można rozumieć dosłownie i jako
pouczające opowiadania,
– uzasadnia potrzebę czytania Pisma Świętego i wyjaśniania jego tekstów,
– potrafi odróżnić w zapisie księgę, rozdział, werset,
– odszukuje w Piśmie Świętym wskazany fragment.
Postawy
Uczeń:
– czyta Pismo Święte, posługując się kościelnymi zasadami interpretacji
tekstów.
Metody, techniki i formy: quiz, rozmowa kierowana, prezentacja (multimedialna),

miniwykład, puzzle logiczne, praktyczne posługiwanie się egzemplarzem
Biblii, uroczyste czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu, refleksja,
odniesienie tekstu biblijnego do własnego życia, praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte (1 na 2 osoby), plansze (slajdy) z przykładami
związków frazeologicznych pochodzenia biblijnego oraz ilustracje (slajdy)
przedstawiające kontekst, w którym występują w Piśmie Świętym, karty
pracy „Wydarzenia i pouczające opowiadania w Piśmie Świętym”, świeca,
kartki z parametrami biblijnymi (1 na 2 osoby).
55
1. Modlitwa
K. rozpoczyna:
Duchu Święty, prosimy Cię, daj nam pragnienie poznawania Boga przez
lekturę Pisma Świętego. Spraw, abyśmy na Jego słowo odpowiadali życiem wiary.
„Duchu Święty, który oświecasz…”
2. Biblia – quiz (powtórzenie wiadomości)
K. dzieli klasę na 2 drużyny. Następnie każda z nich wybiera swoich przedstawicieli,
którzy będą udzielać odpowiedzi (możliwa jest krótka narada). K. zadaje pytania
według numerów. Jeśli drużyna nie zna odpowiedzi, pytanie przechodzi na drużynę
przeciwną. Każda poprawna odpowiedź to punkt dla drużyny. Wygrywa ta, która
zdobędzie najwięcej punktów.
Na początek przypomnimy sobie, co już wiemy na temat Biblii.
1. Słowo „biblia” znaczy: a) księga, b) czasopisma, c) e-maile.
2. Pismo Święte składa się z:
a) Pierwszej i Drugiej Księgi, b) Pierwszego i Drugiego Rozdziału,
c) Starego i Nowego Testamentu.
3. Stary Testament liczy: a) 12 ksiąg, b) 46 ksiąg, c) 6 ksiąg.
4. Stary Testament zawiera: a) opis stworzenia świata oraz historię narodu izra-
elskiego do narodzin Pana Jezusa, b) historię życia Jezusa i Jego nauczanie,
c) opis powstania świata oraz historię do czasów współczesnych.
5. Nowy Testament liczy: a) 4 księgi, b) 27 ksiąg, c) 100 ksiąg.
6. Księgi opisujące życie i nauczanie Pana Jezusa to: a) Psalmy, b) Listy,
c) Ewangelie.
7. Słowami Pisma Świętego przemawia do człowieka: a) mędrzec, b) Bóg,
c) anioł.
8. Czytanie Biblii różni się od czytania innych ksiąg, ponieważ: a) odkrywamy
na nowo Słowa Boga i zbliżamy się do Niego, b) przekazuje jak encyklopedia
wiele nazw geograficznych, c) uczy słów w języku hebrajskim.
9. Przed czytaniem Pisma Świętego jest najważniejsze, by: a) umyć ręce,
b) pomodlić się, c) ładnie się ubrać.
10. Słowa Boga zawarte w Piśmie Świętym: a) były aktualne tylko w czasach
Jezusa, b) są aktualne zawsze, także i dzisiaj, c) będą aktualne dopiero na
końcu świata.
K. uzupełnia:
W Piśmie Świętym Bóg kieruje do nas swoje słowo. Dzisiaj będziemy pozna-
wać zasady, według których należy czytać Pismo Święte, aby dobrze zrozumieć
to, co Bóg chce nam przekazać. Będziemy również szukać w Piśmie Świętym
wybranych fragmentów i zastanawiać się, co Bóg mówi do nas osobiście.
K. zapisuje na tablicy temat: Jak odkrywać prawdę biblijnych opowieści?
56
3. Wyrażenia biblijne na co dzień – rozmowa kierowana, prezentacja (multi-
medialna)
a) K. umieszcza na tablicy plansze z przykładami związków frazeologicznych
(teczka pomocy) pochodzenia biblijnego, np.: zakazany owoc, manna z nieba,
chleb powszedni, umywać od czegoś ręce, niewierny Tomasz. K. omawia wspólnie
z uczniami tylko wybrane przykłady, a chętny uczeń umieszcza na tablicy ilustracje
przedstawiające ich kontekst biblijny (teczka pomocy). K. pyta:
– Z jakim wydarzeniem kojarzy wam się powiedzenie „zakazany owoc”?
„Zakazany owoc” to owoc poznania dobra i zła, którego pierwszym ludziom
nie wolno było zrywać. Wyrażenia tego używamy, gdy mówimy o czymś
niedozwolonym, a jednocześnie pociągającym.
– Z jaką historią łączą się słowa „manna z nieba”?
„Manna z nieba” to pokarm, którym Pan Bóg żywił Izraelitów wędrujących
przez pustynię. W języku codziennym oznacza niespodziewaną pomoc, ratunek
w trudnej sytuacji.
– W jakiej modlitwie wypowiadamy słowa „chleba naszego powszedniego
daj nam”?
O „chlebie powszednim” mówił Pan Jezus w modlitwie „Ojcze nasz”, w której
prosimy, by Bóg troszczył się o nasze podstawowe potrzeby. Tego sformuło-
wania używamy, gdy mówimy o jakiejś zwyczajnej rzeczy, której potrzebujemy
na co dzień.
– W jakiej sytuacji Piłat umył ręce przed zgromadzonym tłumem?
Piłat wykonał gest umycia rąk wobec tłumu, który domagał się ukrzyżowania
Jezusa. W ten sposób chciał się uwolnić od odpowiedzialności za Jego śmierć.
Mówimy, że ktoś „umywa od czegoś ręce”, gdy nie chce wziąć odpowiedzialności
za swój czyn.
– Dlaczego apostoł Tomasz otrzymał przydomek „niewierny”?
Apostoł Tomasz nie mógł uwierzyć w zmartwychwstanie Jezusa. Uwierzył
dopiero wtedy, gdy Jezus pokazał mu przebity bok i ręce. Słowem „niewierny”
określamy człowieka nieufnego i niedowierzającego.
K. podsumowuje:
Wszystkie wymienione wyrażenia i wiele innych, których używamy na co
dzień, wywodzą się z Biblii. Tak mocno weszły do języka potocznego, że nie
zastanawiamy się, skąd pochodzą. Zauważcie, że nie można rozumieć ich
dosłownie. Przekazują pewną prawdę za pomocą porównań i symboli. Będziemy
szukać wokół nas symboli zaczerpniętych z Biblii i poznawać ich znaczenie,
ponieważ Pan Bóg mówi do nas za ich pośrednictwem.
b) K. może tę część katechezy przeprowadzić w formie prezentacji multimedialnej.
Najpierw zaprezentować przykłady związków frazeologicznych, a następnie
w trakcie omawiania przedstawić ilustracje (teczka pomocy).
57
1. Prawda Biblii – miniwykład
K. przypomina i uzupełnia wiadomości o Piśmie Świętym (podręcznik):
Pismo Święte powstawało na przestrzeni przynajmniej tysiąca lat (od ok.
VIII wieku przed narodzeniem Chrystusa do II wieku po Jego narodzeniu).
Do spisania swoich słów Bóg posłużył się ludźmi. Wybierał różne osoby, by pod
natchnieniem Ducha Świętego spisywały Jego słowa, które chciał przekazać
wszystkim ludziom. Osoby te wykorzystywały swoje umiejętności i pisały
poszczególne księgi Biblii w takiej formie literackiej, jaką stosowano w ich
czasach. Dlatego w Piśmie Świętym są proroctwa, pieśni i przysłowia, a także
księgi poświęcone prawu i historii.
W odniesieniu do różnych historii biblijnych często zadawane jest pytanie:
– Czy tak było naprawdę?
Wiele wydarzeń opisanych w Biblii jest potwierdzonych przez odkrycia
archeologiczne oraz dokumenty historyczne. Takim wydarzeniem jest na
przykład zburzenie Jerycha. Celem Biblii nie jest jednak podawanie faktów
historycznych, lecz pokazanie działania Boga w życiu ludzi.
W Biblii znajdują się również prawdy opisane za pomocą poematów,
przenośni, przypowieści. Teksty te mówią o mądrości Boga i Jego miłości do
człowieka. Jednym z takich tekstów jest poemat o stworzeniu świata. Nie opisuje
on dosłownie, jak powstawał świat, ale podaje prawdę, że Bóg stworzył świat
i że jest on obrazem Jego mądrości.
2. Wydarzenia i pouczające opowiadania – puzzle logiczne, praca w parach
K. rozdaje uczniom karty pracy „Wydarzenia i pouczające opowiadania w Piśmie
Świętym”, na których są wypisane przykłady tekstów mówiących o działaniu Boga
w życiu ludzi oraz tekstów opisujących mądrość Boga (teczka pomocy). Mają oni
wybrać i wpisać ołówkiem literę „D” przy wydarzeniach i literę „M” przy tekście mą-
drościowym. Następnie chętni uczniowie odczytują prawidłowo przyporządkowane
przykłady, a 2 osoby zapisują je po lewej stronie tablicy we właściwych kolumnach.
Otrzymacie przykłady tekstów biblijnych. Waszym zadaniem będzie zaliczyć
je albo do tekstów mówiących o działaniu i obecności Boga w życiu ludzi, albo
do tekstów opisujących miłość i mądrość Boga.
Teksty mówiące
Teksty opisujące miłość i mądrość Boga
o działaniu i obecności Boga w życiu ludzi
zburzenie Jerycha poemat o stworzeniu świata
uzdrowienie kobiety cierpiącej na krwotok przykazanie miłości
wskrzeszenie córki Jaira przypowieść o dobrym pasterzu
narodzenie Jezusa przebaczenie bez miary – 77 razy
śmierć Jezusa przypowieść o miłosiernym Samarytaninie
zmartwychwstanie Jezusa opis końca świata
58
K. pisze po prawej stronie tablicy:
Biblia opisuje:
Teksty biblijne pokazują nam spotkanie człowieka z Panem Bogiem. Dzieje
osób, które doświadczyły takiego spotkania, są aktualne również dzisiaj. Przez
nie Bóg kieruje do nas słowa i znaki, które pomagają nam dostrzec Jego miłość
i odpowiedzieć na nią. Ten, kto z wiarą czyta Pismo Święte, spotyka się z samym
Bogiem.
K. dopisuje pod poprzednim napisem:
Spotkanie człowieka z Bogiem
W Piśmie Świętym przedstawiona jest historia zbawienia: od stworzenia
świata i człowieka, przez grzech pierworodny, dzieje narodu wybranego, przyjście
na świat Syna Bożego, Jego śmierć, zmartwychwstanie i wniebowstąpienie oraz
zesłanie Ducha Świętego, aż po koniec świata, kiedy odbędzie się sąd ostateczny.
Biblia na różne sposoby przekazuje nam prawdę o wielkiej miłości Boga, który
pragnie zbawienia człowieka.
K. dopisuje:
Historię zbawienia człowieka
3. Sigla biblijne – praktyczne posługiwanie się egzemplarzem Biblii
K. rozdaje po jednym egzemplarzu Pisma Świętego na ławkę. Następnie poleca
uczniom otwieranie stron, które omawia.
Nauczymy się korzystania z Pisma Świętego. W każdej Biblii znajduje się spis
treści, czyli lista wszystkich ksiąg biblijnych z podanymi stronami, na których
odnajdziemy daną księgę.
K. prosi chętnych uczniów o przeczytanie nazw ksiąg Starego i Nowego Testamentu
(np. uczniowie czytają kolejno po pięć tytuły ksiąg) i kontynuuje:
W Biblii znajdziemy również wykaz skrótów nazw poszczególnych ksiąg.
Skróty te zawierają pierwszą literę nazwy danej księgi i jedną bądź dwie litery ze
środka nazwy. Na przykład Księga Rodzaju ma skrót Rdz, Księga Wyjścia – Wj,
Księga Psalmów – Ps, Ewangelia według św. Mateusza – Mt. Niektóre księgi
mają takie same nazwy i wtedy są one numerowane. Numer ten pojawia się
również w zapisie skrótu. Mamy więc na przykład Pierwszą Księgę Królewską
ze skrótem 1 Krl oraz Drugą Księgę Królewską – 2 Krl.
K. poleca uczniom otworzyć Pismo Święte na stronie ze skrótami ksiąg i zapoznanie
się z nimi. Następnie wyjaśnia:
Księgi Biblii zostały podzielone na rozdziały, które są oznaczone w tekście
dużymi, pogrubionymi cyframi. Rozdziały składają się z wersetów oznaczonych
małymi cyferkami. Taki podział pomaga sprawnie odnaleźć potrzebny fragment.
K. pisze na tablicy:
skrót księgi Mt 1,1 numer wersetu
numer rozdziału
Skrót Mt 1,1 oznacza Ewangelię według św. Mateusza, pierwszy rozdział
i pierwszy werset tej księgi.
59
K. poleca uczniom odszukanie tego fragmentu i sprawdza poprawność wykonania
polecenia. Następnie pisze na tablicy:
numer księgi 1 J 3,1-3 wersety od… do…
skrót księgi numer rozdziału
Tego fragmentu będziemy szukać w Pierwszym Liście św. Jana w rozdziale

trzecim, wersety od pierwszego do trzeciego włącznie.

1. Dlaczego warto czytać Biblię? – uroczyste czytanie Pisma Świętego, analiza
tekstu
K. pyta:
– Dlaczego ludzie czytają Pismo Święte?
Przykładowe odpowiedzi:
chcą poznać Boga i spotkać się z Nim,
chcą nauczyć się modlitwy,
chcą poznać historię Jezusa z Nazaretu,
dowiadują się o Jego życiu, cudach, nauce,
poznają ciekawe postacie biblijne Starego i Nowego Testamentu,
są wtedy bliżej Boga,
mogą doświadczyć Bożej miłości.
K. poleca uczniom odszukanie w Piśmie Świętym fragmentu J 8,12 (pomocą może
służyć schemat w podręczniku). Uczniowie w ciszy zapoznają się z jego treścią. K.
zapala świecę, poleca uczniom wstać, następnie czyta głośno:
A oto znów przemówił do nich Jezus tymi słowami: „Ja jestem światłością
świata. Kto idzie za Mną, nie będzie chodził w ciemności, lecz będzie miał
światło życia”. (J 8,12)
Uczniowie siadają i K. pyta:
– Jak nazwał siebie Jezus?
– Co to znaczy, że Jezus jest światłem?
– Czym są ciemności, o których mówi Pan Jezus?
Jezus nazwał siebie światłością świata. Jego słowa i czyny jak światło
prowadzą nas przez ciemności naszych grzechów. O tym, że Jezus jest dla nas
światłem, przypomina nam świeca, którą zapaliliśmy przed wspólnym czytaniem
słowa Bożego. To samo przypominają nam świece zapalane podczas każdej
Mszy Świętej.
2. Przez Biblię poznaję Jezusa – refleksja
K. prosi uczniów, aby zgromadzili się wokół zapalonej świecy. Następnie stawia
pytania do refleksji:
60
– Gdzie w twoim domu znajduje się księga Pisma Świętego?
– Jak często czytasz Pismo Święte?
– Czy pamiętasz, że słowa w nim zawarte są słowami samego Boga?
– Jak często prosisz Ducha Świętego o pomoc w zrozumieniu słów Pisma
Świętego?
– Z kim możesz czytać Biblię w domu?
Po chwili ciszy K. modli się tymi słowami (podręcznik):
Panie Jezu, pragniemy szukać Cię w znakach, które zostawiłeś nam na
kartach Pisma Świętego. Oświeć nasze umysły i serca, abyśmy Cię poznali
i mocniej pokochali.
K. oraz chętni uczniowie mogą ucałować Pismo Święte.
3. Przesłanie słowa Bożego – odniesienie tekstu biblijnego do własnego życia
Jeżeli wystarczy czasu, K. rozdaje 1 kartkę na 2 osoby z parametrami biblijnymi
(teczka pomocy). Uczniowie mają odnaleźć podany fragment w Piśmie Świętym,
przepisać go do zeszytu i indywidualnie, w 2–3 zdaniach napisać, co Bóg mówi do
nich tymi słowami. Można użyć następujących wyrażeń: Bóg pokazuje, poucza,
przypomina, ukazuje, zachęca, tłumaczy, wyjaśnia, upomina, daje wskazówki,
wzywa itd.
Propozycja parametrów biblijnych:
Rz 5,5 Rz 12,17 Rz 12,21 Ga 6,10
Ef 2,10 Ef 4,30 Flp 4,4 Flp 4,7
Kol 4,2 1 Tes 5,15 2 Tes 3,5 Hbr 11,6
Jk 5,13 1 P 5,7 1 J 3,1 1 J 3,23
K. sprawdza, czy uczniowie znaleźli właściwy fragment. Po zakończeniu pracy K.

prosi kilka osób o odczytanie tekstu. Proponowane teksty:
Rz 5,5: A nadzieja zawieść nie może, ponieważ miłość Boża rozlana jest
w sercach naszych przez Ducha Świętego, który został nam dany.
Rz 12,17: Nikomu złem za zło nie odpłacajcie. „Starajcie się dobrze czynić
wszystkim ludziom”.
Rz 12,21: „Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj”.
Ga 6,10: A zatem, dopóki mamy czas, czyńmy dobrze wszystkim, zwłaszcza
zaś naszym braciom w wierze.
Ef 2,10: Jesteśmy bowiem Jego dziełem, stworzeni w Chrystusie Jezusie do
dobrych czynów, które Bóg z góry przygotował, abyśmy je pełnili.
Ef 4,29: Niech nie wychodzi z waszych ust żadna mowa szkodliwa, lecz tylko
budująca, zależnie od potrzeby, by wyświadczała dobro słuchającym.
Flp 4,4: Radujcie się zawsze w Panu; jeszcze raz powtarzam: radujcie się!
Flp 4,7: A pokój Boży, który przewyższa wszelki umysł, będzie strzegł wa-
szych serc i myśli w Chrystusie Jezusie.
Kol 4,2: Trwajcie gorliwie na modlitwie, czuwając podczas niej wśród dzięk-
czynienia.
61
1 Tes 5,15: Baczcie, aby nikt nie odpłacał złem za zło, lecz zawsze usiłujcie
czynić dobrze sobie nawzajem i wszystkim!
2 Tes 3,3: Wierny jest Pan, który umocni was i ustrzeże od złego.
Hbr 11,6: Bez wiary zaś nie można podobać się Bogu. Przystępujący bowiem
do Boga musi uwierzyć, że [Bóg] jest i że wynagradza tych, którzy Go szukają.
Jk 5,13: Spotkało kogoś z was nieszczęście? Niech się modli! Jest ktoś rado-
śnie usposobiony? Niech śpiewa hymny!
1 P 5,7: „Wszystkie troski wasze przerzućcie na Niego”, gdyż Jemu zależy
na was.
1 J 3,1: Popatrzcie, jaką miłością obdarzył nas Ojciec: zostaliśmy nazwani
dziećmi Bożymi, i rzeczywiście nimi jesteśmy.
1 J 3,23: Przykazanie zaś Jego jest takie, abyśmy wierzyli w imię Jego Syna,
Jezusa Chrystusa, i miłowali się wzajemnie tak, jak nam nakazał.
Powyższa praca może być również pracą domową.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy treść tabeli i teksty „Biblia opisuje” oraz tekst biblijny,
który odnaleźli w Piśmie Świętym, i dopisują do niego krótkie wyjaśnienie.
5. Praca domowa
1. Ułóż hasło, którym zachęcisz swoich rówieśników do częstego czytania
Pisma Świętego.
2. Odszukaj w domu Biblię i przeczytaj wybrany tekst (2–3 zdania), a na-
stępnie przepisz go do zeszytu, podając na końcu w nawiasie skrót księgi,
rozdział i werset.
3. Podczas wieczornej modlitwy poproś Ducha Świętego, by otwierał twoje
serce na słowo zawarte w Biblii.
Literatura
P. Atkinson, Co powinieneś wiedzieć o Biblii, Kielce 2010.
A. Weihs, U. Thönissen, Wokół Biblii, Kielce 2008.
62
9. KTO STWORZYŁ DINOZAURY? BÓG STWÓRCA
ŚWIATA
Cele katechetyczne
– Ukazanie biblijnej prawdy o stworzeniu w relacji do osiągnięć nauk przy-
rodniczych.
– Kształtowanie postawy wdzięczności Bogu za stworzony świat oraz kry-
tycznej oceny teorii i hipotez naukowych.
Treści
Poemat o stworzeniu świata.
Teoria ewolucji.
Relacje między biblijną nauką o stworzeniu a osiągnięciami nauk przyrod-
niczych.
Wymagania
Uczeń:
– omawia, co to znaczy „stworzyć”, „tworzyć”,
– interpretuje teksty biblijne mówiące o stworzeniu świata,
– wyjaśnia, że obserwując świat można dostrzec mądrość i wielkość Boga,
– omawia założenia teorii ewolucji,
– podaje prawdę, że biblijna nauka o stworzeniu nie przeczy teorii ewolucji,
– podaje przykłady niewłaściwej interpretacji tekstu o stworzeniu świata,
– wyjaśnia relacje między biblijną nauką o stworzeniu a osiągnięciami nauk
przyrodniczych.
Postawy
Uczeń:
– dziękuje Bogu za świat i jego piękno,
– krytycznie odnosi się do teorii i hipotez dotyczących powstania świata.
Metody, techniki i formy: prezentacja multimedialna, elementy trybunału,

czytanie poematu, analiza symboli, śpiew, „pudełeczko stworzenia”,
układanie hymnu, praca w parach.
Środki dydaktyczne: zdjęcia przedstawiające stworzony świat (prezentacja
multimedialna), kartki z podpisami: NAUKOWCY, AUTOR BIBLIJNY,
SĘDZIA, teksty do metody trybunału, tekst opisu stworzenia świata pocięty
na wersety, fragment z Księgi Syracha do pracy w parach, pudełeczko,
kartki z wypisanymi dziełami stworzenia (slajd).
63
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę: „Duchu Święty, który oświecasz…”
2. Piękno świata – prezentacja (multimedialna)
K. umieszcza na tablicy zdjęcia prezentujące różne formy życia na ziemi (bądź
wyświetla je w formie prezentacji multimedialnej – teczka pomocy). Na końcu
pokazuje zdjęcia dinozaurów.
– Dlaczego dziś nie znajdziemy wśród zwierząt dinozaurów?

Z nauk przyrodniczych wiemy, że dinozaury żyły miliony lat temu i wyginęły.
O ich istnieniu dowiadujemy się ze szczątków – skamieniałości, które naukowcy
znajdują w ziemi. Dinozaury są jednym z dowodów na to, że nasza planeta liczy
miliardy lat, i to, jak obecnie wygląda, jest wynikiem bardzo powolnych prze-
mian. Nazwano to procesem ewolucji, a początek wszechświata związano z tzw.
Wielkim Wybuchem. Niejednokrotnie teoria Wielkiego Wybuchu i ewolucja
były przeciwstawiane biblijnemu opisowi stworzenia świata, który poznaliśmy
w poprzednich latach.
Dziś spróbujemy poznać oba stanowiska i zastanowimy się, czy rzeczywiście
wizje naukowa i biblijna są nie do pogodzenia.
K. poleca uczniom zapisać pierwszą część tematu: Kto stworzył dinozaury?
3. Stworzenie czy ewolucja? – elementy trybunału
K. dzieli klasę na 2 grupy, które zajmują miejsca naprzeciw siebie. Jedna z nich
będzie reprezentowała naukowców, druga – autora biblijnego. Grupy otrzymują
od K. kartki z podpisami: NAUKOWCY, AUTOR BIBLIJNY, które umieszczają
w widocznym miejscu, oraz materiały do przeprowadzenia prezentacji (teczka po-
mocy). Grupy zapoznają się z otrzymanymi materiałami i wybierają przedstawicieli,
którzy przedstawią stanowisko reprezentowanej przez nich strony przed „sądem”.
K. stawia na biurku kartkę z napisem SĘDZIA i przyjmuje rolę sędziego. Przed-
stawiciele przygotowują się maksymalnie 3 minuty. K. czuwa nad prawidłowym
64
przebiegiem pracy; jako sędzia udziela głosu i dba o sprawny przebieg prezentacji.
Kolejność wystąpień: 1. naukowcy, 2. sędzia, 3. autor biblijny, 4. sędzia.
1. Materiały dla naukowców
Teoria Wielkiego Wybuchu zakłada, że wszechświat powstał z bardzo gęstego
punktu o niewyobrażalnie wysokiej temperaturze. Punkt ten zaczął się nagle
gwałtownie rozszerzać. Następnie we wszechświecie doszło do wielu przemian
chemicznych i fizycznych, dzięki którym powstały gwiazdy i planety.
Najbliższa nam gwiazda, Słońce, uformowała się ok. 4,5 miliarda lat temu
z cząsteczek pyłu kosmicznego. Wraz z nim powstała Ziemia i pozostałe pla-
nety Układu Słonecznego. Ziemia cały czas ulegała przemianom, dzięki czemu
pojawiły się na niej organizmy żywe. Zachodzące nieustannie skomplikowane
procesy zmieniały wygląd skorupy ziemskiej i klimat.
Reakcje świata roślin i zwierząt na zmiany zachodzące na powierzchni
kuli ziemskiej badał w XIX w. Karol Darwin. Stwierdził on, że różnorodność
gatunków jest właśnie wynikiem dostosowania się roślin i zwierząt do ciągle
zmieniających się warunków środowiskowych. Na początku na Ziemi istniały
bardzo proste formy życia, które ewoluowały w stronę coraz bardziej skompli-
kowanych i dostosowanych do warunków, w których przyszło im żyć. Według
teorii ewolucji Darwina wszystko, co obserwujemy obecnie w świecie roślin
i zwierząt, jest wynikiem stopniowych i regularnych przemian.
(oprac. na podst.: Kto zna odpowiedź? Wielka księga wiedzy, Kielce 2010)
2. Materiały dla sędziego

Ziemia istnieje już od 4,6 miliarda lat. Jej dzieje podzielone są na pięć er.
Najstarsze odkryte ślady pochodzą sprzed 3,5 miliarda lat. Z naszego punktu
widzenia najważniejszym momentem w całej historii Ziemi była chwila, gdy na-
rodziło się życie. Nie jesteśmy w stanie dokładnie powiedzieć, kiedy to się stało.
Coraz więcej naukowców dostrzega, że istnieją pytania, na które nie udaje
się udzielić odpowiedzi: Co było przed Wielkim Wybuchem? Co go spowodo-
wało? Jak powstała pierwsza komórka?
(oprac. na podst.: Kształtowanie się życia na Ziemi na przestrzeni wieków)
3. Materiały dla autora natchnionego

W dwóch pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju czytamy, jak Bóg w ciągu
sześciu dni powoływał do istnienia kolejne elementy świata. W ciągu czterech
dni stworzył czas (ciała niebieskie, by wyznaczały dni i noce, miesiące) i prze-
strzeń (lądy, morza), którą następnie piątego i szóstego dnia zapełnił istotami
żywymi (wody – rybami, powietrze – ptakami, ziemię – zwierzętami lądowymi).
Na końcu Bóg stworzył pierwszych ludzi. Bóg przyglądał się swojemu dziełu
w ciągu całego procesu stwarzania i widział, że wszystko, co uczynił, było dobre.
Siódmy dzień Bóg przeznaczył na odpoczynek, co wskazuje na ład i porządek
w świecie nadany przez Stwórcę.
65
4. Materiały dla sędziego
Naukowcy na podstawie obserwacji tworzą różne teorie, które pozwalają
zrozumieć zjawiska zachodzące w świecie, i próbują przewidywać możliwe
zmiany oraz odpowiednio na nie reagować. To właśnie jest zadaniem nauki.
Jeśli chodzi o Biblię, jej zadaniem jest prowadzić człowieka do Boga. Nie
może więc być traktowana jak podręcznik przyrodoznawstwa. Autorzy biblijni
nie przeprowadzają w niej żadnych dowodów i nie jest ich zamiarem formuło-
wanie prawd przyrodniczych.

1. Hymn ku czci Stwórcy – czytanie poematu, analiza symboli
Tę część katechezy można przeprowadzić na 2 sposoby:
a) K. rozdaje 16 uczniom fragment opisu stworzenia świata (teczka pomocy).
Uczniowie ci ustawiają się na środku sali według kolejności wersetów i czytają
głośno swój fragment.
b) K. wyznacza 2 lub 4 uczniów do naprzemiennego przeczytania opisu stworzenia
świata z podręcznika. Uczniowie przygotowują się maksymalnie 2 minuty.
W zadaniu tym chodzi o to, by uczniowie dostrzegli hymniczność tego opisu.
Osoba 1 – Rdz 1,1-2

Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. Ziemia zaś była bezładem i pust-
kowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił
się nad wodami.
Osoba 2 – Rdz 1,3
Wtedy Bóg rzekł: „Niechaj się stanie światłość!” I stała się światłość.
Bóg, widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. I nazwał Bóg
światłość dniem, a ciemność nazwał nocą.
I tak upłynął wieczór i poranek – dzień pierwszy.
Osoba 4 – Rdz 1,6
A potem Bóg rzekł: „Niechaj powstanie sklepienie w środku wód i niechaj
oddzieli ono jedne wody od drugich!”
Uczyniwszy to sklepienie, Bóg oddzielił wody pod sklepieniem od wód
ponad sklepieniem; a gdy tak się stało, Bóg nazwał to sklepienie niebem.
I tak upłynął wieczór i poranek – dzień drugi.
Osoba 6 – Rdz 1,9a
A potem Bóg rzekł: „Niechaj zbiorą się wody spod nieba w jedno miejsce
i niech się ukaże powierzchnia sucha!”
Osoba 7 – Rdz 1,9b-10a
A gdy tak się stało, Bóg nazwał tę suchą powierzchnię ziemią, a zbiorowisko
wód nazwał morzem.
66
Osoba 8 – Rdz 1,10b-11
Bóg, widząc, że były dobre, rzekł:„Niechaj ziemia wyda rośliny zielone: trawy
dające nasiona, drzewa owocowe rodzące na ziemi według swego gatunku
owoce, w których są nasiona”. I tak się stało.
Osoba 9 – Rdz 1,12-13
Ziemia wydała rośliny zielone: trawę dającą nasienie według swego gatunku
i drzewa rodzące owoce, w których było nasienie według ich gatunków. A Bóg
widział, że były dobre.
I tak upłynął wieczór i poranek – dzień trzeci.
Osoba 10 – Rdz 1,14-15
A potem Bóg rzekł: „Niechaj powstaną ciała niebieskie, świecące na sklepie-
niu nieba, aby oddzielały dzień od nocy, aby wyznaczały pory roku, dni i lata;
aby były ciałami jaśniejącymi na sklepieniu nieba i aby świeciły nad ziemią”.
I tak się stało.
Osoba 11 – Rdz 1,16-19
Bóg uczynił dwa duże ciała jaśniejące: większe, aby rządziło dniem, i mniej-
sze, aby rządziło nocą, oraz gwiazdy. I umieścił je Bóg na sklepieniu nieba,
aby świeciły nad ziemią; aby rządziły dniem i nocą i oddzielały światłość od
ciemności. A widział Bóg, że były dobre.
I tak upłynął wieczór i poranek – dzień czwarty.
Osoba 12 – Rdz 1,20
Potem Bóg rzekł:„Niechaj się zaroją wody od istot żywych, a ptactwo niechaj
lata nad ziemią, pod sklepieniem nieba!”
Osoba 13 – Rdz 1,21-23
Tak stworzył Bóg wielkie potwory morskie i wszelkiego rodzaju pływające
istoty żywe, którymi zaroiły się wody, oraz wszelkie ptactwo skrzydlate różnego
rodzaju. Bóg, widząc, że były dobre, pobłogosławił je tymi słowami: „Bądźcie
płodne i mnóżcie się, abyście zapełniały wody w morzach, a ptactwo niechaj
się rozmnaża na ziemi”.
I tak upłynął wieczór i poranek – dzień piąty.
Osoba 14 – Rdz 1,24-25
Potem Bóg rzekł: „Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju: bydło,
zwierzęta pełzające i dzikie zwierzęta według ich rodzajów!” I stało się tak. Bóg
uczynił różne rodzaje dzikich zwierząt, bydła i wszelkich zwierząt pełzających
po ziemi. I widział Bóg, że były dobre.
Osoba 15 – Rdz 1,26a.30b-31
A wreszcie rzekł Bóg: „Uczyńmy człowieka (…)”. I tak się stało. A Bóg widział,
że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre.
I tak upłynął wieczór i poranek – dzień szósty.
Osoba 16 – Rdz 2,1
W ten sposób zostały ukończone niebo i ziemia oraz wszystkie zastępy jej
stworzeń .
K. pyta:
– Jakie słowa i zwroty powtarzają się w opisie stworzenia świata?
– Jaki gatunek literacki ma taką formę?
67
Biblijny opis stworzenia świata jest hymnem ku czci Boga i tak należy go
odczytywać. Jego autor chce przekazać, że Bóg jest Stwórcą wszystkiego,
co istnieje. Tekst zawiera symboliczne wyrażenia, które należy właściwie
zinterpretować.
K. poleca wybranemu uczniowi zapisywać na tablicy poszczególne wyrażenia
i kolejno je wyjaśnia:
„Bóg rzekł” – Stwórca, powołując z nicości świat do istnienia, nie
potrzebował żadnych narzędzi ani materiału. Wystarczyło, że wypowiedział
słowo, a stało się to, co było Jego wolą.
„I nazwał Bóg” – wyrażenie to oznacza, że dzień, noc, niebo czy morze są
pod rozkazami Boga. Autor natchniony podkreśla, że cały świat zależy
od Boga.
„I widział Bóg, że były dobre” – poznajemy Boga jako mądrego i dobrego
Stwórcę. Świat stworzony przez Niego jest dobry i pełen harmonii. Autor
natchniony pokazuje, dlaczego istnienie świata i jego piękno są godne
podziwu i dlaczego powinniśmy być wdzięczni wszechmogącemu Bogu.
„I tak upłynął wieczór i poranek – dzień…” – według biblijnego opisu
stwarzanie świata trwało sześć dni, a siódmego dnia Bóg odpoczął. Liczba
7 jest symboliczna i oznacza pełnię i doskonałość. W ten sposób autor
natchniony podkreśla, że Bóg stworzył świat doskonały i kompletny
w każdym szczególe.
„Dzień” – to biblijne określenie nie oznacza doby w naszym rozumieniu,
liczącej 24 godziny. Czas dla Boga ma inne znaczenie niż dla nas, ponieważ
Bóg jest wieczny. Jeden dzień mógł trwać nawet kilka miliardów lat.
Autor biblijny widzi w stworzeniu świata początek realizowania się planów
Bożych. Nie ma tu naukowego wyjaśnienia, jak powstał świat, lecz stwierdzenie,
że Bóg z nicości powołał wszystko do istnienia. Nie wyklucza się jednak, że Bóg
w swoim dziele mógł posłużyć się procesem ewolucji. Skoro biblijne określenie
„dzień” nie oznacza czasu w ludzkim rozumieniu, to możemy przyjąć, że
dinozaury mogły wyginąć, zanim pojawił się człowiek.
Uczniowie dopisują drugą część tematu: Kto stworzył dinozaury? Bóg Stwórca
świata.

1. „To On, nasz Pan i Król” – śpiew
K. może zaproponować uczniom naukę piosenki „Jak wielki jest Bóg”:
1. To On, nasz Pan i Król Ge
Odziany w majestat swój,
ziemio raduj się. /2x CD
Okrywa światłość Go, Ge
ucieka ciemność i zło
i drży na Jego głos. /2x CD
68
Ref. Jak wielki jest Bóg, GeCD
wysławiaj Go, jak wielki jest Bóg,
świat ujrzy to, że wielki, wielki jest nasz Bóg.
2. On czas w swej dłoni ma,
od wieków na wieki trwa,
Początkiem, Końcem On. /2x
Jedyny w Trójcy Bóg, Ojciec, Syn i Duch,
Barankiem jest i Lwem. /2x
2. Dziękuję Bogu za świat – układanie hymnu, „pudełko stworzenia”, praca
w parach
K. rozdaje uczniom (1 na 2 osoby) fragment z Księgi Syracha lub wyświetla slajd
(teczka pomocy) i poleca przeczytać go w ciszy. Następnie jeden z uczniów czyta
go głośno:
Widok wschodzącego słońca obwieszcza
coś godnego podziwu – dzieło Najwyższego.
Księżyc też świeci zawsze w swojej porze,
aby ustalać czas i być wiecznym znakiem.
Wspaniałość gwiazd jest pięknem nieba,
błyszczącą ozdobą na wysokościach Pana. (Syr 43,2.6.9)
K. wyjaśnia:
Autor biblijny zachwyca się dziełami Boga. Słońce, księżyc i gwiazdy są
podporządkowane Bogu i wypełniają swoje zadania według Jego woli. Nie tylko
są piękne, ale także służą człowiekowi. Ludzie mogą dostrzec w nich mądrość
i wielkość Boga. Obserwując świat i wzorując się na obowiązujących w nim
prawach, człowiek może tworzyć własne dzieła. Zawsze jednak potrzebuje
różnych materiałów i narzędzi, aby zrobić coś nowego.
Za chwilę wylosujecie kartkę z wypisaną nazwą jednego z wielu dzieł
stworzonych przez Boga. Waszym zadaniem będzie ułożyć hymn pochwalny
za to właśnie dzieło. Zastanówcie się, jaka jest jego rola w świecie, i co nowego
może dzięki niemu tworzyć człowiek, np.:
Boże, Ty stworzyłeś wspaniałe i potężne drzewa.
Dzięki nim możemy budować domy, w których mieszkają rodziny.
Z drzew powstają piękne rzeźby i meble,
a ich kształt powstaje w umyśle człowieka.
K. pokazuje małe pudełeczko, z którego uczniowie losują karteczki z nazwami
różnych elementów świata, a następnie piszą krótki hymn (3–4 zdania), w którym
dziękują Bogu za konkretne Jego dzieło i za to, co człowiek może tworzyć dzięki
niemu. Uczniowie pracują maksymalnie 3 minuty.
Propozycje elementów świata: słońce, księżyc, gwiazdy, pory roku, dzień, noc,
niebo, góry, jeziora, morza, oceany, doliny, rośliny, ryby, ptaki, zwierzęta lądowe.
Po skończonej pracy wszyscy stają w kręgu i w formie modlitewnej czytają po kolei
swoje hymny. Na koniec wspólnie śpiewają piosenkę „Jak wielki jest Bóg”.
69
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy symboliczne wyrażenia z tekstu biblijnego i (według
uznania K.) ich wyjaśnienia. Wpisują również ułożone przez siebie hymny
pochwalne oraz notatkę:
Autor biblijny widzi w stworzeniu świata początek realizowania się planów
Bożych. Nie jest to naukowe wyjaśnienie, jak powstał świat, lecz stwierdzenie,
że Bóg z nicości powołał wszystko do istnienia. Nie wyklucza to jednak, że Bóg
w swoim dziele mógł posłużyć się procesem ewolucji.
4. Praca domowa
1. Napisz wiersz, w którym przedstawisz świat jako wspaniałe dzieło Boże.
2. Napisz krótki tekst, np. w formie wiadomości SMS, w którym wyrazisz
radość z tego, że świat pochodzi od Pana Boga.
3. Podczas wieczornej modlitwy podziękuj Bogu za piękno świata.
Literatura
Biblia dla każdego. Tekst – komentarz – ilustracje, red. H. Witczyk, t. 1, Kielce 1995.
D. Haas, Spotkania z Biblią. Gry i zabawy dla dzieci i młodzieży, Kielce 2000.
Kształtowanie się życia na Ziemi na przestrzeni wieków, <http://www.sciaga.pl/
tekst/31343-32-ksztaltowanie_sie_zycia_na_ziemi_na_przestrzeni_wie-
kow>, dostęp: 7.01.2014.
Kto zna odpowiedź? Wielka księga wiedzy, Kielce 2010.
K. Kupping, Nowe pomysły zabaw na lekcje religii. Do wykorzystania w szkole
i w parafii, Kielce 2003.
Słownik teologii biblijnej, red. X. Léon-Dufour, Poznań 1990.
70
10. MOJE DRZEWO RODOWE, CZYLI KTO
POCHODZI OD MAŁPY, A KTO OD ADAMA I EWY?
Cele katechetyczne
– Ukazanie prawdy, że człowiek jest obrazem Boga.
– Kształtowanie postawy wdzięczności za dar życia i podobieństwo do Boga.
Treści
Biblijny opis stworzenia człowieka.
Człowiek obrazem Boga.
Stworzenie człowieka a ewolucja.
Wymagania
Uczeń:
– interpretuje tekst biblijny o stworzeniu człowieka,
– podaje prawdę, że człowiek jest najdoskonalszym ze stworzeń,
– określa, że każdy człowiek rodzi się jako kobieta lub mężczyzna,
– wymienia zadania, jakie Bóg przekazał człowiekowi,
– omawia stanowisko Kościoła na temat teorii pochodzenia człowieka od
małpy,
– wyjaśnia, że źródłem godności człowieka jest jego podobieństwo do Boga,
– prezentuje swoje drzewo rodowe.
Postawy
Uczeń:
– wyraża wdzięczność Bogu za dar życia i rodziców.
Metody, techniki i formy: pajęczyna, porównywanie obrazów, uroczyste czytanie

Pisma Świętego, analiza tekstu, przyporządkowanie, zaznaczanie kolorami,
śpiew, tworzenie drzewa rodowego, medytacja.
Środki dydaktyczne: kłębek nici, schemat przedstawiający teorię ewolucji, zdję-
cie fresku „Stworzenie Adama” Michała Anioła, karta pracy („Człowiek
– dary i zadania”, „Moje drzewo rodowe”), nagranie muzyki do medytacji.

1. Modlitwa
K. mówi:
Poprośmy Ducha Świętego o mądrość, abyśmy potrafili pojąć, jak wspaniale
stworzył nas Bóg.
71
2. Stworzenie świata – pajęczyna (powtórzenie)
K. rozpoczyna:
Na początek przypomnimy sobie treści z poprzedniej katechezy.
Uczniowie siedzą w ławkach. K. rzuca do wybranego ucznia kłębek nici, trzymając
w ręku początek nitki, i mówi „Bóg stworzył…”. Uczeń mówi kolejne zdanie
na temat stworzenia świata i rzuca kłębek następnej osobie, która uzupełnia
wiadomości. Jeśli zachodzi taka potrzeba, K. podsumowuje i uzupełnia treści
o stworzeniu:
Pomiędzy biblijnym opisem stworzenia świata a teoriami nauk przyrodniczych
na temat jego powstania nie ma sprzeczności. Nauki te zajmują się bowiem
opisem prawidłowości i przemian zachodzących w przyrodzie, a biblijny
opis stworzenia świata odpowiada na pytanie, dlaczego świat powstał. Dziś
zastanowimy się, co Biblia i nauki przyrodnicze mówią nam o powstaniu
człowieka.
Następnie K. poleca zapisać temat: Moje drzewo rodowe, czyli kto pochodzi od
małpy, a kto od Adama i Ewy?
3. Dwie wizje – porównywanie obrazów
K. umieszcza na tablicy schemat przedstawiający teorię ewolucji oraz zdjęcie fresku
„Stworzenie Adama” Michała Anioła (teczka pomocy). K. rozmawia z uczniami
na temat różnic widocznych między nimi.
Z pewnością każdy z nas zastanawiał się, jak powstał człowiek. Czy to Bóg
go stworzył, czy też ukształtował się on na drodze ewolucji gatunków? Ilustracje
ukazują nam dwie wizje dotyczące pochodzenia człowieka. Pierwsza przedstawia
teorię ewolucji człowieka Karola Darwina, druga zaś – biblijne stworzenie
Adama według Michała Anioła.
– Od kogo pochodzi człowiek według teorii ewolucji Darwina?
– Od Kogo pochodzi człowiek według Biblii?
– Na czym skupia się teoria ewolucji?
– O czym przypomina biblijna wizja stworzenia człowieka?
Uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami. Można je zapisać na tablicy – pod
ilustracjami, np.:
72
Teoria ewolucji Stworzenie Adama
Człowiek pochodzi od małpy Człowiek pochodzi od Boga
Ciało ludzkie ulegało przemianom Bóg „dotyka” człowieka – symbol otrzy-
Pokazuje tylko rozwój ciała… mania duszy
… …
– Co według teorii Darwina podlegało procesowi ewolucji?

– W jaki sposób według teorii ewolucji powstał człowiek?
– Co pomija teoria ewolucji, biorąc pod uwagę tylko ciało człowieka?
K. podsumowuje:
Według teorii Darwina, człowiek, podobnie jak inne organizmy, podlegał
procesowi ewolucji, ponieważ wszystkie istoty żywe powstały w wyniku
przypadkowych zdarzeń trwających miliardy lat. Ewolucja nie tylko dokonywała
się w przeszłości, ale następuje również dziś, a także w przyszłości będzie
kształtować rozwój biologiczny wszystkich organizmów żywych. Na świecie
jest bardzo dużo dowodów świadczących o ewolucji, chociażby skamieniałości,
szczątki prastarych zwierząt – dinozaurów.
Zauważamy pozorną sprzeczność między wiedzą przyrodniczą, według
której człowiek powstał na drodze przemian, a tym, co przekazuje nam Biblia,
że twórcą człowieka jest Bóg i jest on najdoskonalszym Jego dziełem.

1. Stworzenie człowieka – uroczyste czytanie Pisma Świętego
K. pyta:
– Jakie wyrażenia powtarzały się w opisie stworzenia świata?
W opisie stworzenia słyszeliśmy przy każdym dniu wyrażenia „Bóg rzekł”
oraz „widział Bóg, że było dobre”. Podczas czytania zwróćcie uwagę na cechy
charakterystyczne opisu stworzenia człowieka.
Przygotowany wcześniej uczeń uroczyście czyta tekst Rdz 1,26-31:
A wreszcie rzekł Bóg: „Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam.
Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem,
nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!”
Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz,
na obraz Boży go stworzył:
stworzył mężczyznę i niewiastę.
Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie
się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad
rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami
pełzającymi po ziemi”. I rzekł Bóg: „Oto wam daję wszelką roślinę przynoszącą
ziarno po całej ziemi i wszelkie drzewo, którego owoc ma w sobie nasienie:
dla was będą one pokarmem”. […] I tak się stało. A Bóg widział, że wszystko,
co uczynił, było bardzo dobre.
73
2. Człowiek wyjątkowym dziełem Boga – rozmowa kierowana, analiza tekstu
K. pyta:
– Na czyj obraz Bóg stworzył człowieka?
– Czym człowiek różni się od pozostałych stworzeń?
– Co to znaczy, że Bóg „stworzył mężczyznę i niewiastę”?
– Jakie zadanie otrzymał człowiek od Boga?
K. uzupełnia:
Podczas stwarzania człowieka Bóg mówi:
„uczyńmy” – tej formy Bóg używa tylko przy stworzeniu człowieka;
„na nasz obraz”, „podobnego nam”, „na swój obraz” i „na obraz Boży” –
wyrażenia te znaczą, że człowiek, jako jedyne stworzenie na ziemi, jest po-
dobny do samego Boga. Oczywiście nie chodzi tu o podobieństwo fizyczne,
ponieważ Pan Bóg nie ma ciała, jest duchem, ale o podobieństwo duchowe.
Człowiek otrzymał duszę nieśmiertelną;
„stworzył mężczyznę i niewiastę” – Bóg daje życie parze ludzkiej: kobiecie
i mężczyźnie, by razem dawali nowe życie. Potwierdzają to słowa „bądźcie
płodni”. Bóg nie stwarza dwóch kobiet, czy dwóch mężczyzn, bo wtedy
niemożliwa byłaby realizacja zadania zaludniania ziemi;
„niech panuje” – panowanie człowieka w świecie przyrody ma dokonywać
się przez rozum i wolną wolę.
Teoria ewolucji Karola Darwina próbuje wytłumaczyć na podstawie obser-
wacji świata przyrody oraz odkrywanych w ziemi szczątków wymarłych zwierząt,
w jaki sposób kształtowały się organizmy zwierząt aktualnie żyjących na ziemi.
Wysnuwa ona wniosek, że również wygląd i sposób funkcjonowania człowieka
są wynikiem jego umiejętności przystosowania się do środowiska, w którym żyje.
Biblia natomiast wyjaśnia nam, że człowiek pochodzi od Boga, co więcej, jest
Jego najdoskonalszym dziełem i jego zadaniem jest panowanie nad światem
przyrody. Jest to umiejętność, której nie posiada żadne inne stworzenie na ziemi.
3. Dary i zadania człowieka – przyporządkowanie, zaznaczanie kolorami
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Człowiek – dary i zadania” (teczka
pomocy), w których kolorem zielony zakreślają dary otrzymane od Boga, a kolorem
np. niebieskim – zadania. W tym czasie rysuje na kontur kobiety i mężczyzny na
tablicy, by powstał uproszczony schemat:
CZŁOWIEK
dary zadania
9 podobieństwo do Boga 9 czynienie dobra
9 nieśmiertelna dusza 9 panowanie w świecie przyrody
9 rozum 9 miłowanie Boga i ludzi
9 wolna wola (wolność) 9 dawanie nowego życia
9 dar płciowości 9 zaludnienie ziemi
(bycie kobietą lub mężczyzną)
74
Po ok. 3-5 minut pracy chętni uczniowie prezentują i wpisują na tablicy wyniki
swojej pracy, które K. uzupełnia:
Pan Bóg stworzył człowieka jako mężczyznę i kobietę. Oboje mają godność,
której nikt i nic nie jest w stanie ich pozbawić. Oboje są chciani i kochani przez
Pana Boga. Mężczyzna i kobieta noszą w sobie obraz Boga, ponieważ posiadają
nieśmiertelną duszę, rozum i wolną wolę (K. podkreśla na tablicy). Człowiek po-
siada godność osoby, to znaczy nie jest czymś, ale kimś. Jako jedyne stworzenia
na ziemi ludzie potrafią kochać, myśleć krytycznie i refleksyjnie oraz tworzyć.
Te zdolności pozwalają im panować nad całym stworzeniem. To panowanie nie
oznacza rządzenia, ale troskę o otaczający świat i odpowiedzialność za jego losy.
W Biblii możemy znaleźć odpowiedź na najtrudniejsze pytania dotyczące
człowieka – o jego duszę i sens istnienia. Na te pytania nie da się odpowiedzieć
w oparciu o prawa przyrody. Teksty biblijne wyjaśniają, że człowiek, który
potrafi kochać, myśleć, tworzyć, pochodzi od Kogoś, kto jest nieskończenie
większy od niego samego.
Biblia nie zajmuje się biologicznymi przejawami życia ludzi, pozostawia to
naukom przyrodniczym, które posiadają potrzebne do tego narzędzia. Ponie-
waż Biblia mówi o pochodzeniu człowieka, który ma sferę fizyczną i duchową,
a biologia zajmuje się tylko pochodzeniem ciała człowieka, możemy stwierdzić,
że biblijny opis stworzenia człowieka nie jest sprzeczny z wynikami badań nauk
przyrodniczych, a tym samym nauki przyrodnicze nie przeczą Biblii. Pismo
Święte i biologia odnoszą się do różnych aspektów życia człowieka.

1. „Chwalę Ciebie, Panie” – śpiew
K. uczy śpiewu pieśni uwielbienia (podręcznik):
Chwalę Ciebie, Panie, i uwielbiam. A cis
Wznoszę w górę swoje ręce, h
uwielbiając Imię Twe. DE
Bo wielkiś Ty, A
wielkie dzieła czynisz dziś. fis
Nie dorówna Tobie nikt, h
nie dorówna Tobie nikt. DE
2. Moje drzewo rodowe – tworzenie drzewa rodowego
Każdy z uczniów otrzymuje od K. karty pracy „Moje drzewo rodowe” (teczka
pomocy). Uczniowie uzupełniają na drzewie genealogicznym imiona oraz daty
urodzin na osi czasu. Jeśli nie znają dat urodzenia swoich dziadków, mogą to
zadanie dokończyć w domu. Ważne, aby w tej części katechezy umieścili siebie na
drzewie genealogicznym oraz na osi czasu.
Skoro mamy tak znakomite pochodzenie, zastanowimy się nad własnym
drzewem rodowym. W puste pola na drzewie genealogicznym wpiszcie imiona:
75
swoje, swoich rodziców i dziadków. Następnie na osi czasu wpiszcie swoją datę
urodzenia oraz daty urodzin waszych rodziców i dziadków. Zastanówcie się,
czyje imię wpiszecie przy dacie „pierwszy rok naszej ery”.
20……
I rok naszej ery
ADAM EWA
Przed narodzeniem Jezusa
BÓG
Po wykonaniu tego zadania K. podsumowuje:

Spójrzcie na swoje drzewa rodowe i pomyślcie: każdy z nas pochodzi od Pana
Boga. Wszyscy należymy do jednej rodziny i nosimy w sobie podobieństwo do
Stwórcy. Jakie to podobieństwo?
3. Znasz mnie, Panie – medytacja
K. poleca uczniom, aby się wyciszyli. Następnie włącza cicho muzykę, np.
instrumentalną wersję kanonu „Tui amoris ignem”, <http://www.youtube.com/
watch?v=ubBF--r8ju0>, dostęp: 30.04.2019. K. robi wprowadzenie do modlitwy:
Panie mój, stworzyłeś mnie. Jestem dla Ciebie cenny, obdarzyłeś mnie
miłością. Pragnę podziękować Ci za moje życie i za tych, których opiece mnie
powierzyłeś. Dziękuję za moich rodziców i za wszystkich moich przodków,
dzięki którym moi rodzice pojawili się na świecie. To dzięki nim jestem i mogę
cieszyć się życiem, a wykorzystując zdolności, którymi mnie obdarowałeś, mogę
przynosić radość innym…
Po chwili ciszy K. głośno czyta fragmenty Ps 139,1-4.6.13-15:
Panie, przenikasz i znasz mnie,
Ty wiesz, kiedy siadam i wstaję.
Z daleka przenikasz moje zamysły,
widzisz moje działanie i mój spoczynek
i wszystkie moje drogi są Ci znane.
Przedziwna jest dla mnie Twa wiedza,
zbyt wzniosła, nie mogę jej pojąć.
76
Ty bowiem utworzyłeś moje nerki,
Ty utkałeś mnie w łonie mej matki.
Dziękuję Ci, że mnie stworzyłeś tak cudownie,
godne podziwu są Twoje dzieła.
I dobrze znasz moją duszę,
nie tajna Ci moja istota,
kiedy w ukryciu powstawałem,
utkany w głębi ziemi.
Podziękujmy Bogu za to, że zapragnął dać życie każdemu z nas, śpiewając
„Chwalę Ciebie, Panie”.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają do zeszytu karty „CZŁOWIEK – dary i zadania” (lub przepisują
z tablicy informacje na temat człowieka) oraz „Moje drzewo rodowe”.
5. Praca domowa
1. Ułóż 5 pytań i odpowiedzi do quizu na temat stworzenia człowieka.
2. Wieczorem stań przed lustrem, przyjrzyj się sobie uważnie i podziękuj
Bogu za swoje życie. Wyraź swą wdzięczność za oczy, dzięki którym mo-
żesz widzieć, za uszy, które pozwalają ci słyszeć…
3. Podziękuj Bogu za dar życia i opiekę rodziców.
Literatura
Biblia dla każdego. Tekst – komentarz – ilustracje, red. H. Witczyk, t. 1, Kielce
1995.
S. Haręzga, W biblijnej szkole życia, <http://biblista.pl/ukryte/czytelnia-biblijna/1851-
-w-biblijnej-szkole-ycia.html>, dostęp: 10.05.2019.
M. Korzekwa, Ewolucja materii a stworzenie człowieka. Darwin, Biblia i rzeczy-
wistość, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TI/TIA/ewolucjam_czl.
html?akt_row=5&licznik=0>, dostęp: 4.05.2019.
Kto zna odpowiedź? Wielka księga wiedzy, Kielce 2010.
M. Peter, Prehistoria biblijna, Poznań 1994.
77
11. KOMU SŁUŻĄ ANIOŁOWIE?
Cele katechetyczne
– Ukazanie prawdy o aniołach, istotach duchowych stworzonych przez Boga.
– Kształtowanie postawy otwartości na obecność aniołów.
Treści
Stworzenie aniołów, ich istota i zadania.
Szatan, pokusy i ich pokonywanie z Jezusem.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia pojęcia: „anioł”, „zbuntowany anioł”, szatan,
– podaje prawdę, że aniołowie zostali stworzeni przez Boga,
– wymienia zadania aniołów,
– wyjaśnia, na czym polegał bunt aniołów wobec Boga,
– podaje i omawia sytuacje, w których zwracamy się do aniołów o pomoc.
Postawy
Uczeń:
– w modlitwie prosi aniołów o pomoc.
Metody, techniki i formy: uroczysta recytacja, burza mózgów, opowiadanie bi-

blijne, rozmowa kierowana, praca z tekstem biblijnym, kolorowanie tekstu,
śpiew, praca z tekstem, redagowanie modlitwy, prezentacja obrazów, praca
w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, karty pracy: „Zadania aniołów” (dla każdego
ucznia), „Bunt aniołów” (praca w parach), „Prosimy aniołów o pomoc”
(praca w grupach), nagranie piosenki „Oto Ja posyłam anioła”, ilustracje
przedstawiające aniołów (prezentacja multimedialna),

1. Modlitwa
K. prosi, aby uczniowie wstali, i zaprasza do śpiewu lub uroczystej recytacji „Święty,
Święty, Święty…” (podręcznik).
Razem z aniołami w niebie oddamy chwałę Panu Bogu pieśnią śpiewaną
przez zastępy niebieskie, tak jak podczas każdej Mszy Świętej.
„Święty, Święty, Święty,
Pan Bóg Zastępów.
Pełne są niebiosa i ziemia chwały Twojej.
Hosanna na wysokości.
78
Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie.
Hosanna na wysokości”.
(Obrzędy Mszy Świętej)
2. Kim są aniołowie? – burza mózgów

K. pyta:
– Kim są aniołowie?
– Jak wyobrażamy sobie aniołów?
K. podsumowuje:
Najczęściej kojarzymy anioła jako postać ze skrzydłami. Dzisiaj poszukamy
odpowiedzi na pytanie, czy rzeczywiście tak wyglądają, oraz poznamy, jakie
mają zadania do spełnienia.
3. Tobiasz i jego historia – opowiadanie biblijne, rozmowa kierowana
K. czyta lub opowiada:
Posłuchajcie historii o spotkaniu z aniołem Tobiasza, bohatera jednej z ksiąg
Starego Testamentu. Jego rodzicami byli Tobiasz i Anna. Cała rodzina miesz-
kała na wygnaniu w niewoli asyryjskiej. Niewidomy i pozbawiony majątku ojciec
chciał wysłać swego syna Tobiasza w niebezpieczną podróż do krewnego, aby
odebrał dług sprzed dwudziestu lat – dziesięć srebrnych talentów.
Tobiasz nie znał drogi i potrzebował przewodnika, który by go poprowadził.
W poszukiwaniu towarzysza podróży spotkał anioła Rafała, który przedstawił
się jako Azariasz, ukrywając, kim jest naprawdę. W drodze anioł Rafał okazał
się wyjątkowym przyjacielem i nauczycielem. Pomagał Tobiaszowi zdobywać
pożywienie, pokonywać trudności, a nawet uratował go od śmierci. Wysłuchajcie
biblijnego opisu jednej historii z ich wędrówki:
Chłopiec wszedł do rzeki Tygrys, aby umyć sobie nogi. Wtedy wynurzyła się
z wody wielka ryba i chciała odgryźć nogę chłopca. Na to on krzyknął. A anioł
rzekł chłopcu: „Uchwyć ją i nie puszczaj tej ryby!” I uchwycił chłopiec mocno
rybę i wyciągnął ją na ląd. Wtedy powiedział mu znowu anioł: „Rozpłataj tę
rybę i wyjmij z niej żółć, serce i wątrobę, i zostaw je przy sobie, a wnętrzności
odrzuć! Żółć bowiem, serce i wątroba jej są pożytecznym lekarstwem”. Mło-
dzieniec rozpłatał rybę i położył razem żółć, serce i wątrobę. Część ryby upiekli
i zjedli (…). Potem poszli obaj dalej, aż przyszli do Medii. A młodzieniec zapytał
anioła i rzekł mu: „Bracie Azariaszu, co za lekarstwo jest w sercu, w wątrobie
i w żółci ryby?” A ten mu odpowiedział: „Serce i wątrobę ryby spal przed męż-
czyzną lub kobietą, których opanował demon lub zły duch, a zniknie opętanie
i już nigdy nie zwiąże się z nim. A żółcią trzeba potrzeć oczy człowieka, które
pokryło bielmo, dmuchnąć potem na nie (…), a oczy będą zdrowe”. (Tb 6,2-9)
Anioł Rafał pomógł Tobiaszowi wypędzić demona, nawiedzającego
jego przyszłą żonę Sarę i wyleczyć niewidome oczy ojca. Dzięki jego radom
i wskazówkom Tobiasz dotarł do celu i powrócił szczęśliwie do domu. Gdy
wspólnie z ojcem dziękowali Rafałowi za pomoc, usłyszeli:
79
Wybrany uczeń może przeczytać z podręcznika:
„[…] posłał mnie Bóg, aby uzdrowić ciebie i twoją synową, Sarę. Ja jestem
Rafał, jeden z siedmiu aniołów, którzy stoją w pogotowiu i wchodzą przed
majestat Pański”. Na to przelękli się obaj, upadli na twarz przed nim i bali się
bardzo. I powiedział do nich: „Przestańcie się lękać! Pokój wam! Uwielbiajcie
Boga po wszystkie wieki! Gdy byłem z wami, to nie byłem dzięki mojej życzli-
wości, lecz z woli Boga”. […] I odszedł. Oni podnieśli się, ale żaden nie mógł już
go zobaczyć. I wielbili Boga, i śpiewali hymny, i dziękowali Mu za tak wielkie
Jego dzieła, że ukazał się im anioł Boży. (Tb 12,14-18a.20d-22)
K. pyta:
– Kto posłał anioła do Tobiasza i jego rodziny?
– Jakie zadanie otrzymał anioł Rafał?
– Jak Tobiasz i jego ojciec dziękowali Bogu z pomoc anioła Rafała?
Aniołowie pomagają ludziom na Boże polecenie. To Bóg ich wysyła, by
w różnych sytuacjach chronili ludzi przed złem i podpowiadali, jak czynić dobro.
Dzisiaj poznamy, jakie jeszcze inne zadania mają aniołowie do spełnienia.
K. poleca zapisać temat: Komu służą aniołowie?

1. Zadania aniołów – praca z tekstem biblijnym, praca w parach
K. rozdaje uczniom kartę pracy „Zadania aniołów” (teczka pomocy). Zadaniem
uczniów jest wpisać zadania aniołów na podstawie podanego tekstu.
Tekst biblijny Zadania aniołów
Błogosławcie Pana, wszyscy Jego aniołowie, pełni mocy boha- Wypełniają Boże roz-
terowie, wykonujący Jego rozkazy, posłuszni na dźwięk Jego kazy.
słowa. (Ps 103,20)
Aniołowie […] w niebie wpatrują się zawsze w oblicze Ojca Wpatrują się w obli-
mojego, który jest w niebie. (Mt 18,10) cze Boga.
[Bóg] swoim aniołom nakazał w twej sprawie, aby cię strzegli na Strzegą ludzi.
wszystkich twych drogach. (Ps 91,11)
Czyż nie są oni wszyscy duchami służebnymi, posłanymi na pomoc Pomagają tym, którzy
tym, którzy mają odziedziczyć zbawienie? (Hbr 1,14) chcą być zbawieni.
W tej samej okolicy przebywali w polu pasterze […]. Wtem sta- Ogłaszają ważne wia-
nął przy nich anioł Pański […]. I rzekł do nich: „Nie bójcie się! domości, jak naro-
Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego dzenie Zbawiciela.
narodu: dziś bowiem w mieście Dawida narodził się wam Zba- Wielbią Boga.
wiciel, którym jest Mesjasz, Pan. A to będzie znakiem dla was:
znajdziecie Niemowlę owinięte w pieluszki i leżące w żłobie”.
I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich,
które wielbiły Boga słowami: „Chwała Bogu na wysokościach,
a na ziemi pokój ludziom, w których sobie upodobał”. (Łk 2,8-14)
80
K. podsumowuje:
Pan Bóg stworzył aniołów przed stworzeniem człowieka. Słowo „anioł”
oznacza „posłaniec”. Aniołowie są duchami. Posiadają wolną wolę i rozum. Bóg
zlecił im różne zadania. Wykonują Jego rozkazy, oddają Mu cześć, pomagają
ludziom, prowadząc ich do zbawienia. Są duchami, nie mają ciała, więc nie
wiemy, jak wyglądają, ponieważ nie jesteśmy w stanie ich zobaczyć. Są istotami
bezcielesnymi, więc oczywiście nie mają skrzydeł.
Niestety, nie wszyscy aniołowie pozostali wierni Bogu. Mając wolną wolę,
zbuntowali się przeciw Niemu.
2. Bunt aniołów przeciwko Bogu – kolorowanie tekstu, praca w parach
K. rozdaje uczniom karty pracy „Bunt aniołów” (teczka pomocy) na każdą ławkę.
Zadaniem uczniów jest znalezienie informacji i zaznaczenie ich określonymi
kolorami:
Kolor zielony – jak nazywamy zbuntowanego anioła.
Kolor żółty – informacje dotyczące buntu aniołów.
Kolor czerwony – jak działa szatan wobec ludzi.
Bunt aniołów
„Szatan, czyli diabeł, i inne demony są upadłymi aniołami, którzy w sposób
wolny odrzucili służbę Bogu i Jego zamysłowi. Ich wybór przeciw Bogu jest
ostateczny. Usiłują oni przyłączyć człowieka do swego buntu przeciw Bogu”.
(KKK 414)
„Kościół naucza, że był on [szatan] najpierw dobrym aniołem stworzonym
przez Boga: «Diabeł bowiem i inne złe duchy zostały stworzone przez Boga
jako dobre z natury, ale same uczyniły się złymi»”. (KKK 391)
„Pismo święte mówi o grzechu tych aniołów (…), które radykalnie i nie-
odwołalnie odrzuciły Boga i Jego Królestwo”. (KKK 392)
Szatan to zbuntowany anioł, który sprzeciwił się Bogu i nie może przebywać
w Jego obecności. Szatan zazdrości ludziom miłości Boga. Dlatego pragnie, aby
człowiek przyłączył się do buntu przeciwko Bogu. Chce, aby ulegał złu i robił to,
co mu podpowie diabeł. Słowo „szatan” z języka hebrajskiego znaczy „stawiać
opór”, „przeciwstawiać się”. Określenie „diabeł” oznacza to samo, ale pochodzi
z języka greckiego.

1. Zaprosić do swojego życia anioła – wysłuchanie piosenki (śpiew)
K. mówi:
Pan Bóg wysyła nam anioły, które pomagają nam walczyć ze złem, wspierają
nas w naszej drodze do nieba. Nauczymy się piosenki o działaniu aniołów
w naszym życiu.
81
Oto Ja posyłam anioła h
przed Tobą, aby cię strzegł A
w czasie drogi twej, w czasie drogi twej GE
i doprowadził cię do miejsca, h
które Ja wyznaczyłem ci. A
Szanuj Go, bądź uważny na Jego słowa, szanuj Go. D E Fis
Bo moje Imię jest w Nim. hA

Bo moje Imię jest w Nim. DA
Bo moje Imię jest w Nim. hA
Jest w Nim. D Fis/h
Tak mówi Pan, więc szanuj Go. /3x GAh

Tak mówi Pan. GAH
(Sł. por. Wj 23,20-21, muz. Maria Druch)
2. Prosimy aniołów o pomoc – praca z tekstem, redagowanie modlitwy, pre-

zentacja obrazów, praca w grupach
K. dzieli klasę na 5 grup i każdej przydziela karty pracy „Prosimy Aniołów o pomoc”
(teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest odpowiedzieć na pytania:
– Do którego z aniołów jest kierowana modlitwa?
– Kto prosi anioła o pomoc?
– O co prosimy w tej modlitwie?
Ułożyć dwu-, trzyzdaniową modlitwę do wybranego anioła.
Grupa 1
Aniele Boży Stróżu dziecka poczętego, którym Dobry
Bóg nas obdarował i Twej opiece powierzył, prosimy Cię,
abyś nieustannie czuwał nad naszym dzieckiem i wypra-
szał mu potrzebne łaski: zdrowia, prawidłowego rozwoju
i szczęśliwego przyjścia na świat. Wielbiąc Boga w Trójcy
Świętej Jedynego, Stwórcę i Dawcę Życia, prosimy Cię, aby
ten błogosławiony czas oczekiwania umocnił naszą miłość,
pogłębił więź małżeńską i przyczynił się do wzrostu wiary
i nadziei, którą pokładamy w Tobie. Amen.
(Mały modlitewnik, www.wduchuswietym.com)
Grupa 2
O dobry i wierny święty Archaniele Gabrielu,
który otrzymałeś od Boga misję strzeżenia Maryi,
a następnie, stojąc przy Niej, czuwania nad świętym
dzieciństwem Jezusa, bądź przewodnikiem wszyst-
kich rodziców, opiekunem wszystkich dzieci już od
matczynego łona.
82
Podziel się z nami swoim światłem, napełnij nas Bożą mądrością i niebieską
miłością, abyśmy właściwie rozumieli i otaczali opieką dusze, które jest nam
dane wychowywać. Prowadź i strzeż sieroty, dzieci i młodzież, zwłaszcza tych,
którzy cierpią. Amen.
(Aniele, który czuwasz. Modlitewnik)
Grupa 3
Święty Michale Archaniele, wspomagaj nas w walce,
a przeciw niegodziwości i zasadzkom złego ducha bądź
naszą obroną.
Oby Go Bóg pogromić raczył, pokornie o to prosimy,
a ty, Wodzu niebieskich zastępów, szatana i inne duchy
złe, które na zgubę dusz ludzkich po tym świecie krążą,
mocą Bożą strąć do piekła. Amen.
Grupa 4
Dobry święty Rafale, wzywam Cię jako patrona tych,
których nękają choroby (…). Ty przygotowałeś lekar-
stwo, które przywróciło wzrok Tobiaszowi. Twoje imię
oznacza „Bóg uzdrawia”. Proszę Cię o pomoc w mojej
potrzebie [tu wymienia się prośbę]. Jeśli taka jest wola
Boża, ulecz mnie z choroby albo przynajmniej daj mi
męstwo potrzebne do cierpliwego jej znoszenia jako
zadośćuczynienia za moje grzechy i dla zbawienia mojej
duszy. (…) Tak jak młody Tobiasz wybieram sobie Cie-
bie za towarzysza podróży przez życie. Pragnę słuchać
Twoich natchnień. Powierzam się Twej opiece, abym
mógł w łasce Bożej dotrzeć do kresu ziemskiej podróży.
(…) Święty Rafale, (…) módl się za mną. Amen.
(Mały modlitewnik, www.wduchuswietym.com)
Grupa 5
Święty Archaniele Rafale, opiekunie wszystkich podróżujących, towarzysz
nam wraz ze swoimi zastępami anielskimi i uwolnij nas z zasadzek mocy ciem-
ności.
Kiedy podróżujemy, strzeż nas wraz ze wszystkimi naszymi towarzyszami
podróży.
Święty Rafale, miłościwy przewodniku podróżujących, ty, który dzięki mocy
Bożej dokonujesz cudownych uzdrowień, racz prowadzić nas w czasie ziemskiej
pielgrzymki i podsuwaj nam prawdziwe lekarstwa, które mogą uzdrowić naszą
duszę i ciało.
Święty Rafale, patronie podróżujących, módl się za nami wszystkimi.
83
Po skończonej pracy w grupach przedstawiciele grup zapisują na tablicy odpowie-
dzi na pytania, a K. prezentuje ilustracje (slajdy) poszczególnych aniołów (teczka
pomocy). Przykładowy zapis:
W modlitwie do za… prosimy…
Anioła aby czuwał nad dzieckiem,
poczęte dzieci i ich rodziców
Stróża umocnił miłość rodziców…
Gabriela rodziców, sieroty, dzieci, młodzież,
o Bożą mądrość, miłość…
Archanioła zwłaszcza tych, którzy cierpią…
o obronę przed szatanem,
Michała
wszystkich wierzących… strącenie złych duchów do piekła
Archanioła
mocą Bożą…
Rafała o opiekę podczas życia,
podróżujących…
Archanioła uzdrowienie duszy i ciała…
Rafała o zdrowie, męstwo potrzebne do
chorych…
Archanioła cierpliwego znoszenia choroby…
K. informuje, że ułożone modlitwy będą wykorzystane podczas modlitwy na

zakończenie katechezy i uzupełnia wypowiedzi uczniów.
Do aniołów możemy zwracać się w każdej sytuacji, w trudnej z prośbą
o pomoc, i w radosnej z wdzięcznością za otrzymane dobro. Dzisiaj niewiele
powiedzieliśmy na temat Aniołów Stróżów, ale będziemy mieli jeszcze jedną
lekcję na ich temat.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają karty pracy „Zadania aniołów” lub przepisują tylko treść drugiej
kolumny. Przepisują wyniki pracy w grupach, za kogo i o co prosimy aniołów. Mogą
też zapisać notatkę:
Pan Bóg stworzył aniołów przed stworzeniem człowieka. Słowo „anioł”
oznacza „posłaniec”. Aniołowie są duchami. Posiadają wolną wolę i rozum. Bóg
zlecił im różne zadania. Wykonują Jego rozkazy, oddają Mu cześć, pomagają
ludziom, prowadząc ich do zbawienia.
4. Praca domowa
1. Wykonaj plakat przedstawiający jedno z zadań, które Bóg powierzył
aniołom.
2. Napisz własną prośbę do wybranego anioła.
3. Podczas wieczornej modlitwy wychwalaj Boga słowami aniołów: „Święty,
Święty, Święty…”.
5. Modlitwa
Przedstawiciele grup czytają ułożone modlitwy do aniołów. K. kończy modlitwę
wezwaniem „Chwała Ojcu…”
84
Literatura
Aniele, który czuwasz. Modlitewnik, Kielce 2014, s. 88, 93, 95.
Mały modlitewnik, <http://wduchuswietym.com/modlitwyaniolow/84-modl-
itwy/1021-modlitwa-rodzicow-do-aniola-stroza-dziecka-poczetego>,
dostęp: 3.06.2019.
Nowy leksykon biblijny, red. F. Kogler, pol. wyd. H. Witczyk, Kielce 2011.
S. Biel SJ, Archanioł Rafał, <http://gorka.jezuici.pl/2016/04/archaniol-rafal/>,
dostęp: 3.06.2019.
Oto Ja posyłam anioła, sł. por. Wj 23,20-21, muz. Maria Druch, <https://www.
siostryodaniolow.pl/piosenki_o_aniolach>, dostęp: 20.05.2019.
85
12. DLACZEGO TRZEBA BYŁO OPUŚCIĆ EDEN?
Cele katechetyczne
– Poszerzenie wiadomości na temat przesłania biblijnego opisu o grzechu
pierworodnym.
– Ukazanie przesłania Protoewangelii.
– Kształtowanie postawy akceptacji i pokory wobec Bożych praw.
Treści
Biblijny opis grzechu pierwszych rodziców (Rdz 2,16-17; 3,1-13.17.19.23).
Protoewangelia (Rdz 3,14-15).
Skutki grzechu pierworodnego w życiu człowieka.
Grzechy główne i cnoty.
Wymagania
Uczeń:
– interpretuje tekst biblijny o grzechu pierworodnym i o obietnicy zbawienia,
– wyjaśnia wybrane symbole w biblijnym opisie grzechu pierworodnego
i Protoewangelii,
– podaje prawdę, że przyczyną grzechu pierwszych rodziców było nieposłu-
szeństwo,
– charakteryzuje istotę grzechu pierworodnego,
– wymienia i omawia skutki grzechu pierworodnego w życiu człowieka,
– wyjaśnia, na czym polega wolna wola,
– opisuje sposób działania szatana (węża),
– wyjaśnia, że grzechy główne są źródłem innych grzechów.
Postawy
Uczeń:
– wyraża pragnienie posłuszeństwa Bogu w codziennym życiu,
– życiem według cnót pokonuje skłonności do grzechu.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, czytanie z podziałem na role,

łączenie logiczne, miniwykład, analiza tekstu biblijnego, scenki, śpiew,
praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: ilustracja przedstawiająca wygnanie z raju, karty pracy
„Biblijny opis grzechu pierworodnego” oraz „Zapowiedź Zbawiciela”
dla każdego ucznia, kartki z grzechami głównymi oraz kartoniki (puzzle)
z cnotami do pracy w parach, opis sytuacji do scenek na kartkach.
86
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Duchu Święty, który oświecasz…”
2. Jak wyglądał Eden? – rozmowa kierowana
K. stawia uczniom pytania, a następnie czyta tekst biblijny z podręcznika:
– Kto z was chce być szczęśliwym?
– Na czym polega szczęście?
– Co jest potrzebne człowiekowi do szczęścia, które nie przemija?
Szansę bycia szczęśliwym otrzymali Adam i Ewa. Posłuchajcie, co Bóg
przygotował dla nich.
A zasadziwszy ogród w Edenie na wschodzie, Pan Bóg umieścił tam człowie-
ka, którego ulepił. Na rozkaz Pana Boga wyrosły z gleby wszelkie drzewa miłe
z wyglądu i smaczny owoc rodzące oraz drzewo życia w środku tego ogrodu
i drzewo poznania dobra i zła.
Pan Bóg wziął zatem człowieka i umieścił go w ogrodzie Eden, aby uprawiał
go i doglądał. (Rdz 2,8-9.15)
– Jak Bóg przygotował miejsca dla człowieka w ogrodzie Eden?
– Jakie zadanie otrzymał człowiek od Boga?
– Z kim człowiek mógł się spotykać w ogrodzie?
Pan Bóg przygotował piękny i pożyteczny ogród. Przekazał go człowiekowi,
by go doglądał i uprawiał. Od samego początku człowiek miał do zrealizowania
plan Boga – pracować. Praca miała dawać mu szczęście. Jednak pełnią szczęścia
było przebywanie z Bogiem. Istotą Edenu była bliskość Boga. Dzisiaj poszukamy
odpowiedzi na pytania: Jaka była postawa pierwszych ludzi wobec darów Pana
Boga? Jak to się stało, że człowiek stracił te dary?
K. poleca zapisać temat: Dlaczego trzeba było opuścić Eden?

1. Upadek pierwszych ludzi – czytanie z podziałem na role
Uczniowie czytają tekst z podręcznika z podziałem na role: narrator, Bóg, Adam,
Ewa. Rolę węża K. zostawia dla siebie.
Tak przykazał Pan Bóg człowiekowi: „Z wszelkiego drzewa tego ogrodu
możesz spożywać do woli; ale z drzewa poznania dobra i zła nie wolno ci jeść,
bo gdy z niego spożyjesz, niechybnie umrzesz”.
A wąż […] rzekł do niewiasty: „Czy rzeczywiście Bóg powiedział: Nie jedzcie
owoców ze wszystkich drzew tego ogrodu?” Niewiasta odpowiedziała wężowi:
„Owoce z drzew tego ogrodu jeść możemy, tylko o owocach z drzewa, które
jest w środku ogrodu, Bóg powiedział: Nie wolno wam jeść z niego, a nawet
go dotykać, abyście nie pomarli”. Wtedy rzekł wąż do niewiasty: „Na pewno
87
nie umrzecie! Ale wie Bóg, że gdy spożyjecie owoc z tego drzewa, otworzą się
wam oczy i tak jak Bóg będziecie znali dobro i zło”.
Wtedy niewiasta spostrzegła, że drzewo to ma owoce dobre do jedzenia,
że jest ono rozkoszą dla oczu i że owoce tego drzewa nadają się do zdobycia
wiedzy. Zerwała zatem z niego owoc, skosztowała i dała swemu mężowi, któ-
ry był z nią, a on zjadł. A wtedy otworzyły się im obojgu oczy i poznali, że są
nadzy; spletli więc gałązki figowe i zrobili sobie przepaski.
Gdy zaś mężczyzna i jego żona usłyszeli kroki Pana Boga […], skryli się
przed Panem Bogiem wśród drzew ogrodu. Pan Bóg zawołał na mężczyznę
i zapytał go: „Gdzie jesteś?” On odpowiedział: „Usłyszałem Twój głos w ogro-
dzie, przestraszyłem się, bo jestem nagi, i ukryłem się”. Rzekł Bóg: „Któż ci
powiedział, że jesteś nagi? Czy może zjadłeś z drzewa, z którego ci zakazałem
jeść?” Mężczyzna odpowiedział: „Niewiasta, którą postawiłeś przy mnie, dała
mi owoc z tego drzewa i zjadłem”. Wtedy Pan Bóg rzekł do niewiasty: „Dlaczego
to uczyniłaś?” Niewiasta odpowiedziała: „Wąż mnie zwiódł i zjadłam”.
Do mężczyzny […] Bóg rzekł: „[…] W pocie oblicza twego będziesz musiał
zdobywać pożywienie, póki nie wrócisz do ziemi, z której zostałeś wzięty; bo
prochem jesteś i w proch się obrócisz!”
[…] Pan Bóg wydalił go z ogrodu Eden, aby uprawiał tę ziemię, z której
został wzięty. (Rdz 2,16-17; 3,1-13.17.19.23)
2. Symbole w biblijnym opisie grzechu pierworodnego – łączenie logiczne,
praca w parach
K. prowadzi z uczniami rozmowę:
Opis biblijny zawiera symbole. Postacie, ich zachowania oraz przedmioty
wskazują na głębsze przesłanie tekstu.
– Czego symbolem jest ogród?
– Kogo przypomina wąż z biblijnego opowiadania?
– Z jakiego drzewa Bóg zakazał pierwszym ludziom zrywać owoce?
– Co wąż odpowiedział Ewie, gdy obawiała się zerwać owoc?
– O czym zapewnił ją wąż?
– Komu, według węża, miał stać się równy człowiek po zerwaniu owocu
poznania dobra i zła?
– Jakie były konsekwencje zerwania owocu poznania dobra i zła?
– Dlaczego Adam i Ewa ukryli się przed Bogiem?
– Kto według Adama był winny popełnionego grzechu?
– Na kogo zrzucała winę Ewa?
– Co zrobił Bóg z człowiekiem po grzechu pierworodnym?
– Dlaczego Bóg wydalił pierwszych ludzi z ogrodu Eden?
– Co utracił człowiek opuszczając ogród Eden?
K. rozdaje uczniom karty pracy „Biblijny opis grzechu pierworodnego” (teczka
pomocy), którzy w parach mają wpisać obok symbolu jego znaczenie (w pierwszej
części), posługując się znakami.
88
Przykładowy zapis:
Biblijny opis grzechu pierworodnego
Symbol Znaczenie
ogród przyjaźń z Bogiem i szczęście
wąż szatan
owoc poznania dobra i zła prawa (zasady), które ustanawia Bóg
zerwanie owocu poznania dobra i zła chęć bycia równym Bogu
kłótnia Adama i Ewy nieporozumienia, niezgoda między ludźmi
pot cierpienie, ciężka praca
wygnanie z raju zerwanie zażyłości (bliskości) z Bogiem
3. Przesłanie tekstu biblijnego – miniwykład

K. pokazuje ilustrację przedstawiającą wygnanie Adama i Ewy z raju (teczka
pomocy) i wyjaśnia:
Słowa węża „Czy rzeczywiście Bóg powiedział: Nie jedzcie owoców ze
wszystkich drzew tego ogrodu?” są podstępnym kłamstwem. Są prowo-
kacją, by Ewa podjęła rozmowę i zaprzeczyła. Wąż podpowiedział Ewie,
że może sięgnąć po więcej niż to, co otrzymała od Boga. A przecież Bóg
pozwolił człowiekowi spożywać owoce ze wszystkich drzew ogrodu z wy-
jątkiem jednego.
Wąż powiedział: „Tak jak Bóg będziecie znali dobro i zło”. Szatan pro-
ponuje pierwszym ludziom postawienie siebie w roli Boga. Człowiek
zapragnął mieć jeszcze więcej, niż otrzymał.
„Tak jak Bóg” – to znaczy jestem równy Bogu. A może nawet jestem od
Boga mądrzejszy. Cóż z tego, że Bóg mi zakazał. Teraz ja ustanawiam
zasady. Taka postawa to grzech pychy.
Adam i Ewa mieli wolną wolę. W wolności stanęli przed wyborem: być
posłusznym Bogu lub Mu się sprzeciwić słuchając szatana. Wybrali grzech,
który stał się przyczyną ich zniewolenia. Pierwsi ludzie doskonale wiedzieli, że
przekroczyli zasady, które ustanowił Bóg, ale nie chcieli się do tego przyznać.
Adam zrzucił winę na Ewę, a Ewa na węża.
W słowach „W pocie oblicza twego będziesz musiał zdobywać pożywienie
póki nie wrócisz do ziemi, z której zostałeś wzięty” Bóg zapowiada, że
ludzi czeka ciężka praca, by zdobyć pożywienie oraz śmierć.
Opuszczenie raju przez pierwszych rodziców jest znakiem utraty szczęścia
płynącego z bezpośredniej bliskości Boga. Człowiek nie mógł już przebywać
w bezpośredniej bliskości Boga i rozmawiać z Nim w ogrodzie. Nie mógł też
sięgnąć po owoc z drzewa życia.
89
1. Pierwsza zapowiedź Zbawiciela – analiza tekstu biblijnego, uzupełnianie
tabeli
Uczniowie czytają w ciszy tekst Rdz 3,14-15 z podręcznika, a następnie wybrany
uczeń lub K. czyta go głośno. Wcześniej K. wyjaśnia:
Grzech Adama i Ewy odcisnął piętno na ich potomstwie: wszyscy ludzie
rodzą się z grzechem pierworodnym. Bóg nie odwrócił się jednak od człowieka
pomimo jego niewierności. Na grzech Bóg odpowiedział obietnicą zesłania
Zbawiciela, który pomoże ludziom odzyskać prawdziwe szczęście. W Księdze
Rodzaju znajdujemy zapowiedź pokonania szatana. Opis ten, podobnie jak
poznana już scena grzechu pierworodnego, jest opisem symbolicznym. W tek-
ście pojawią się następujące słowa: „niewiasta”, które oznacza kobietę, oraz
„potomstwo”, czyli jej dziecko. Czytając, zastanówcie się, o której kobiecie
i jakim dziecku mówi Bóg do węża.
Pan Bóg rzekł do węża:„Ponieważ to uczyniłeś, bądź przeklęty wśród wszyst-
kich zwierząt domowych i dzikich; na brzuchu będziesz się czołgał i proch
będziesz jadł po wszystkie dni twego istnienia. Wprowadzam nieprzyjaźń
między ciebie a niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono
ugodzi cię w głowę, a ty ugodzisz je w piętę”. (Rdz 3,14-15)
Uczniowie uzupełniają drugą część karty pracy (teczka pomocy), a K. uzupełnia
zapis na tablicy.
Zapowiedź Zbawiciela
Symbol Znaczenie
niewiasta kobieta, Maryja
potomek Zbawiciel, Jezus
nieprzyjaźń walka
ugodzi cię w głowę Jezus pokona szatana
K. pyta:
– Kim jest niewiasta, o której mówi Bóg?
– Kim jest jej dziecko?
– Jak wąż (szatan) zostanie ukarany?
Bóg zapowiada przyjście na ziemię Zbawiciela, który narodzi się z Maryi.
Jezus będzie cierpiał, umrze i zmartwychwstanie, i w ten sposób odniesie
zwycięstwo nad grzechem i śmiercią. Tylko On, zapowiedziany w raju Potomek
Niewiasty, ma moc pokonać szatana.
90
2. Cnota szczepionką na grzech – rozmowa kierowana, puzzle logiczne, praca
w parach
K. kontynuuje:
Źródłem grzechu pierwszych rodziców była pycha, czyli wywyższenie się
człowieka wobec Boga. Pycha jest źródłem wszystkich innych grzechów.
Wymieniamy ją jako pierwszy grzech spośród siedmiu grzechów głównych.
– Jakie to są grzechy?
Każdy z nas odziedziczył po pierwszych rodzicach skłonność do popełniania
grzechów. Jednocześnie w każdym z nas jest obecne pragnienie bycia dobrym
i tęsknota za obecnością Boga. Dlatego każdy z grzechów głównych możemy
zastąpić przeciwstawną mu cnotą, czyli stałą gotowością czynienia dobra, nawet
mimo niesprzyjających warunków.
K. przydziela każdej parze uczniów kartkę z wypisanymi grzechami głównymi oraz
kartoniki (puzzle) z wypisanymi na nich cnotami (teczka pomocy). Uczniowie
mają dopasować cnoty do poszczególnych grzechów głównych. Następnie chętni
czytają prawidłowo połączone pary.
Grzechy główne są jak wirusy w naszej duszy i mogą spowodować jej chorobę.
Cnoty są szczepionką, która pomaga zwalczyć skłonność do grzechu. Rozwijając
cnoty, wyciszamy działanie skutków grzechu pierworodnego w naszym życiu.
Grzechy główne Cnoty

pycha pokora
chciwość hojność
nieczystość czystość
zazdrość życzliwość
nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu umiarkowanie
gniew łagodność
lenistwo pracowitość
3. Praktykuję cnoty – scenki, praca w grupach

K. dzieli klasę na 7 grup. Każdej z nich przydziela jedną z cnót. Zadaniem grup
jest przedstawienie sytuacji z życia, w której jest praktykowana określona cnota.
K. czuwa nad przebiegiem pracy; jeśli zachodzi taka potrzeba, podaje przykład
scenki, którą uczniowie mogliby przedstawić (teczka pomocy). Maksymalny czas
pracy: 6 minut.
Przykładowe scenki:
1. Rodzice dali mi karę, ponieważ narozrabiałem. Przyznaję się do winy.
Spokojnie słucham uwag rodziców.
91
2. Ukryłem znaleziony telefon komórkowy. Przyznaję się do winy. Chętnie
oddaję znalezioną rzecz.
3. Przeglądając strony internetowe, zobaczyłem nieprzyzwoite zdjęcia.
Przyznaję się do winy. Powstrzymuję się od oglądania, bo dbam o czystość
swoich myśli.
4. Zazdroszczę koledze z klasy wygranego meczu, ale z radością mówię
prawdę o jego sukcesie. Przyznaję się do winy, bo jestem życzliwy.
5. Próbuję się odchudzać bez wiedzy rodziców. Przyznaję się do winy. Zdro-
wo i z umiarem się odżywiam.
6. W wielkiej złości nakrzyczałam na koleżankę, która zniszczyła moją pracę.
Przyznaję się do winy. Wybaczam koleżance i łagodnie z nią rozmawiam.
7. Oglądałam film, zamiast odrobić lekcje. Przyznaję się do winy. Solidnie
pracuję nad odrobieniem pracy domowej.
Grupy przedstawiają swoje scenki, które cała klasa nagradza brawami. K. pod-
sumowuje:
Praktykowanie cnót może być szczepionką na naszą skłonność do złego.
Pracując nad nimi pracujemy nad przywróceniem harmonii, która była ogrodzie
Eden. To szansa, by wrócić do przyjaźni z Bogiem i żyć blisko Niego.
4. Serce wielkie nam daj – śpiew
K. uczy piosenki:
Ref.: Serce wielkie nam daj, dAd
zdolne objąć świat! BCF
Panie, serce nam daj, dAd
mężne w walce ze złem! Ad
Zwleczmy z siebie uczynki starych ludzi, dBCF

zniszczmy wszystko, co budzi Boży gniew! BCF
Wdziejmy biel nowych szat w Chrystusie Panu! BCd
Nowy człowiek powstanie w każdym z nas! BgA
Nowi ludzie w historię wpiszą miłość,

wskażą drogi odnowy ludzkich serc.
Nowi ludzie przeżyją własne życie,
tworząc wspólnym wysiłkiem nowy świat.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy symbole występujące w tekstach biblijnych i ich
znaczenie oraz grzechy główne z przypisanymi do nich cnotami.
6. Praca domowa
1. Zrób komiks wyjaśniający jedną z cnót.
2. Wykonaj prezentację multimedialną ukazującą biblijną zapowiedź zesła-
nia Zbawiciela (Rdz 3,14-15).
92
3. Jeśli popełniłeś grzech, nie zwlekaj i jak najszybciej idź do spowiedzi.
4. Podczas wieczornego rachunku sumienia podziękuj Panu Bogu za to, co
dobrego udało ci się dzisiaj zrobić, oraz przeproś za popełnione grzechy.
7. Modlitwa
K. poleca uczniom wstać, następnie prowadzi modlitwę:
Katecheta: Panie, który zostałeś posłany, aby uzdrowić skruszonych w sercu,
zmiłuj się nad nami.
Uczniowie: Zmiłuj się nad nami.
Katecheta: Chryste, który przyszedłeś wzywać grzeszników, zmiłuj się nad
nami.
Katecheta: Panie, który siedzisz po prawicy Ojca, aby się wstawiać za Twoim
ludem, zmiłuj się nad nami.
Literatura
Modlitwa o pokorę, <http://dmmichael.wordpress.com/modlitwy-na-wielki-post/
modlitwa-o-pokore/>, dostęp: 2.01.2014.
On bierze cię w ramiona. Opowiadania o winie i pojednaniu, wybór i oprac.
W. Hoffsümmer, Kielce 2002.
Słownik wyrazów bliskoznacznych, <http://www.synonimy.proffnet.com/pycha.
html>, dostęp: 2.01.2014.
93
13. DLACZEGO PODZIWIAĆ A NIE ZAZDROŚCIĆ?
KAIN I ABEL
Cele katechetyczne
– Ukazanie prawdy, że grzech niszczy więzy między ludźmi.
– Kształtowanie postawy przeproszenia i przyjaźni.
Treści
Biblijne opowiadanie o Kainie i Ablu (Rdz 4,2b-15).
Konsekwencje grzechu.
Sakrament pokuty i pojednania drogą powrotu do Boga i ludzi.
Wymagania
Uczeń:
– interpretuje biblijne opowiadanie o Kainie i Ablu,
– wymienia konsekwencje grzechu,
– na podstawie tekstu biblijnego uzasadnia, że grzech niszczy przyjaźń między
ludźmi,
– podaje, że drogą powrotu do przyjaźni Boga i ludzi jest przeproszenie,
– wskazuje biblijne podstawy sakramentu pokuty,
– wyjaśnia teksty liturgiczne odnoszące się do sakramentu pokuty,
– wskazuje owoce sakramentu pokuty i pojednania,
– uzasadnia, dlaczego należy systematycznie przystępować do sakramentu
pokuty i pojednania.
Postawy
Uczeń:
– wyraża chęć przepraszania innych za przykrości im wyrządzone,
– angażuje się w budowanie przyjaźni z bliskimi.
Metody, techniki i formy: czytanie i analiza tekstu biblijnego, prezentacja

obrazu, pisanie antytekstu, rozmowa kierowana, refleksja, projekcja filmu,
rachunek sumienia, plakat, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, ilustracja „Ofiara Kaina i Abla”, karty pracy
„Nowa historia Kaina i Abla” dla każdego ucznia, arkusz papieru do pracy
w grupach.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna formułę pokutną z poprzedniej katechezy lub śpiew piosenki „Serce
wielkie nam daj”.
94
2. Ofiara Kaina i Abla – czytanie i analiza tekstu biblijnego, prezentacja obrazu
K. mówi:
W czasach biblijnych istniał zwyczaj oddawania Bogu pierwszych,
najdorodniejszych plonów swojej pracy jako daru, uwielbienia i podziękowania
za Jego opiekę. Była to też prośba o dalsze błogosławieństwo. Przeczytamy teraz
fragment mówiący o ofierze dwóch braci, synów Adama i Ewy. Młodszy miał
na imię Abel, a starszy Kain.
K. umieszcza w widocznym miejscu obraz „Ofiara Kaina i Abla” (teczka pomocy).
Następnie wybrany uczeń czyta głośno fragment Rdz 4,3-7 z podręcznika ucznia.
Gdy […] Kain składał Panu w ofierze płody roli, i również Abel składał
pierwociny z drobnego bydła i z jego tłuszczu, Pan wejrzał na Abla i na jego
ofiarę; na Kaina zaś i na jego ofiarę nie chciał patrzeć. Smuciło to Kaina bardzo
i chodził z ponurą twarzą. Pan zapytał Kaina: „Dlaczego jesteś smutny i dla-
czego twarz twoja jest ponura? Przecież gdybyś postępował dobrze, miałbyś
twarz pogodną; jeżeli zaś nie będziesz dobrze postępował, grzech leży u wrót
i czyha na ciebie, a przecież ty masz nad nim panować”.
K. pyta:
– Co w ofierze Bogu złożył Abel, a co Kain?
– Czyja ofiara została przyjęta?
– Czyją ofiarę Bóg odrzucił?
– Jak zareagował na to Kain?
– Co zobaczył Bóg w sercu Kaina?
– Jak nazwalibyście ten grzech?
Kain był smutny i chodził z ponurą twarzą. Smutek i ponura twarz to symbol
oddalenia od Boga i grzesznego życia. Bóg wiedział, że zazdrość niszczy samego
Kaina oraz więzy między braćmi. Dlatego ostrzegał go, by wyrzucił ją z serca.
Co zrobił Kain? Czy posłuchał Boga?
3. Czyn Kaina – czytanie i analiza tekstu biblijnego
Wybrany uczeń czyta z podręcznika Rdz 4,8-15:
Kain zwrócił się do brata swego, Abla. A gdy byli na polu, Kain rzucił
się na swego brata, Abla, i zabił go. Wtedy Bóg zapytał Kaina: „Gdzie jest
brat twój, Abel?” On odpowiedział: „Nie wiem. Czyż jestem stróżem brata
mego?” Rzekł Bóg: „Cóżeś uczynił? Krew brata twego głośno woła ku mnie
z ziemi! Bądź więc teraz przeklęty na tej roli, która rozwarła swą paszczę,
aby wchłonąć krew brata twego, przelaną przez ciebie. Gdy rolę tę będziesz
uprawiał, nie da ci już ona więcej plonu. Tułaczem i zbiegiem będziesz na
ziemi!” Kain rzekł do Pana: „Zbyt wielka jest kara moja, abym mógł ją znieść.
Skoro mnie teraz wypędzasz z tej roli i mam się ukrywać przed Tobą, i być
tułaczem i zbiegiem na ziemi, każdy, kto mnie spotka, będzie mógł mnie
zabić!” Ale Pan mu powiedział: „O, nie! Ktokolwiek by zabił Kaina, siedmio-
krotnej pomsty doświadczy!” Dał też Pan znamię Kainowi, aby go nie zabił
nikt, kto go spotka.
95
K. pyta uczniów, a następnie uzupełnia ich wypowiedzi:
– Do czego doprowadziła Kaina zazdrość?
– Dlaczego Kain okłamuje samego Boga?
– Jaką poniósł karę za zabójstwo?
Zazdrość spowodowała tak wielkie spustoszenie w życiu Kaina, że nie był
w stanie zapanować nad złem, które nosił w sobie. Kainowi wydawało się nawet,
że może oszukać Boga: gdy Bóg spytał go o brata, stwierdził, że nie wie, gdzie
on jest.
Zewnętrznym i widocznym znakiem kary wymierzonej Kainowi przez Boga
było znamię, jakie otrzymał. Miało ono uchronić go przed zabiciem przez innych.
4. Nowa historia Kaina i Abla – antytekst, praca w parach
K. rozdaje uczniom karty pracy „Nowa historia Kaina i Abla” (teczka pomocy).
Ich zadaniem będzie jej dokończenie (mogą podjąć pracę w parach).
Wróćmy do początku historii Kaina i Abla. Cofamy czas. Kain złożył ofiarę
i w jego sercu pojawiła się zazdrość o brata. Abel na szczęście jeszcze żyje, więc
cała historia może potoczyć się inaczej. Dopiszcie jej zakończenie, pokazując
podziw Kaina wobec swojego brata Abla:
„Kain zwrócił się do brata swojego Abla…”
Zastanówcie się:
– Za co Kain mógłby podziwiać swojego brata Abla?
– Jak Kain mógł pochwalić Abla za jego ofiarę złożoną Bogu?
– O co Kain mógł poprosić brata?
– Co mu zaproponować?
– O co zwrócić się do Boga?
– Jakie zakończenie przyniosłoby radość Kainowi oraz jego bliskim?
Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoje zakończenia na forum klasy.

1. Konsekwencje grzechu Kaina – rozmowa kierowana
Kain uległ pokusie grzechu, nie walczył z nim i to doprowadziło go do
nieszczęścia. Zauważcie, ile zmieniło się w jego życiu po grzechu. Ile cierpienia
w życie jego i bliskich wniósł grzech.
K. wspólnie z uczniami szuka odpowiedzi, które zapisuje na tablicy np.:
Traci brata (nieodwracalnie, nic już nie może zmienić).
Opuszcza rodzinę, która przez niego cierpi.
Jest „tułaczem i zbiegiem”.
Traci miejsce pracy (rola nie da plonu).
Jest samotny, opuszczony, nieszczęśliwy, cierpi.
Ma poczucie winy.
Boi się ludzi.
Oddala się od Boga.
96
Kain musi żyć z ciężarem świadomości odebrania życia własnemu bratu. Jest
pełen lęku, że on również może być pozbawiony życia przez innych.
K. dopisuje nad zapisem nagłówek:
Grzech sprawia, że człowiek…
2. Bóg nie pozostawia grzesznika bez pomocy – czytanie Pisma Świętego,
rozmowa kierowana
K. mówi:
Dobry Bóg nie opuścił Kaina. Dał mu znamię, tzn. znak ochrony, „aby go nie
zabił nikt, kto go spotka”. Kain nie może zmienić sytuacji, nie wskrzesi brata,
ale dopóki żyje, może zmienić postępowanie. Otrzymał szansę, by dobrym
życiem wynagrodzić zło.
Podobnie jest z nami. Zazdrość powoduje, że czynimy krzywdę naszym
bliskim, bratu, koleżance, koledze. Nie musi to być od razu zły czyn, ale złe
słowo, nawet nieżyczliwe spojrzenie, wyśmianie. O ile lepiej wyglądałoby nasze
życie, gdybyśmy potrafili podziwiać innych za ich osiągnięcia. Całe szczęście,
że Pan Bóg daje nam pomoc.
K. czyta fragment Pisma Świętego o ustanowieniu sakramentu pokuty i pojednania
(podręcznik):
Jezus […] rzekł do apostołów: „Pokój wam! Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja
was posyłam”. Po tych słowach tchnął na nich i powiedział im: „Weźmijcie
Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym
zatrzymacie, są im zatrzymane”. (J 20,21-23)
– Jaki sakrament Pan Jezus ustanowił słowami, które przed chwilą słysze-
liście?
– Co Pan Jezus obiecuje, ustanawiając ten sakrament?
Pan Jezus obiecuje odpuszczenie grzechów tym, którzy będą szczerze
żałować.

1. Spowiedź uzdrowieniem chorej duszy – rozmowa kierowana, refleksja,
projekcja filmu
K. pyta:
– W jaki sposób możemy zbadać naszą duszę, czy nie ma w niej grzechu?
– Kto jest w stanie wyleczyć naszą duszę?
Jeśli pragniemy, aby nasza dusza była zdrowa, tzn. bez grzechu, musimy ją
„badać” za pomocą codziennego rachunku sumienia. Pozwoli to nam dostrzec,
czy nasza dusza jest mocno „zainfekowana” grzechem. Poprośmy wtedy o pomoc
jedynego Lekarza, który może ją wyleczyć – Jezusa Chrystusa. On w sakramencie
pokuty i pojednania z ogromną miłością uleczy naszą duszę. Jezus czeka na
nas. Dlatego powinniśmy spowiadać się regularnie. Przystępując do spowiedzi
mówimy Bogu: przekroczyłem Twoje prawa i proszę Cię o przebaczenie. Wiem,
97
że bardzo mnie kochasz. Dziękuję, że uwalniasz mnie od grzechu. Wierzę, że
przychodzisz do mnie. Chcę na nowo przebywać w Twojej bliskości.
Pomyślcie w ciszy:
– Co trzeba zrobić, by pozbyć się zazdrości?
– Co możesz zrobić, by być blisko Boga?
– Jaką winę chcesz przed Nim wyznać?
– Za co przeprosisz Boga?
– Jak Mu podziękujesz za wszystko, czym cię obdarzył?
K. może pokazać fragment filmu „Bóg cudów”, czas projekcji: 1 min 5 s (1:15 min
50 s – 1:16 min 55 s), <http://www.youtube.com/watch?v=7WYD2GTXaTY>,
dostęp: 4.06.2019).
2. Formuła penitenta – rozmowa kierowana, rachunek sumienia
K. rozmawia z uczniami, jak należy się zachować i co należy mówić, przystępując
do sakramentu pokuty oraz wspólnie z uczniami przypomina formułę penitenta.
Kiedy podchodzimy do konfesjonału, przyjmujemy taką postawę, by kapłan

mógł nas dobrze słyszeć, a my jego.
Najpierw mówimy: Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus.
Kapłan odpowiada: Na wieki wieków. Amen.
Czynimy znak krzyża, mówiąc: W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Amen.
Teraz kapłan może nas zachęcić do ufności w miłosierdzie Boże, np. słowami:
Łaska Ducha Świętego niech oświeci twoje serce, abyś wyznał z ufnością swoje
grzechy i poznał miłosierdzie Boże.
Po słowach kapłana odpowiadamy: Amen.
A następnie mówimy: Mam lat… Jestem uczniem klasy… Ostatni raz byłem
u spowiedzi… Obraziłem Pana Boga następującymi grzechami:… (teraz spo-
kojnie wyznajemy nasze grzechy, które przypomnieliśmy sobie podczas rachunku
sumienia; jeżeli zajdzie potrzeba, kapłan może nam pomóc; gdy o coś zapyta,
odpowiadamy)
Po wyznaniu grzechów mówimy: Więcej grzechów nie pamiętam. Za wszystkie
bardzo żałuję, postanawiam poprawę i proszę cię, ojcze, o pokutę i rozgrze-
szenie.
Teraz kapłan powie nam, co powinniśmy zrobić, aby się poprawić, zada pokutę
i zachęci do żalu.
Żałując za grzechy, mówimy: Boże, bądź miłościw mnie, grzesznemu.
Gdy kapłan wypowiada słowa rozgrzeszenia, słuchamy uważnie.
Kapłan mówi: Bóg miłosierdzia, który pojednał świat ze sobą przez śmierć
i zmartwychwstanie swojego Syna i zesłał Ducha Świętego na odpuszczenie
grzechów, niech ci udzieli przebaczenia i pokoju przez posługę Kościoła. I ja
odpuszczam Tobie grzechy w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego.
Odpowiadamy: Amen.
98
Po zakończeniu kapłan wzywa nas do dziękczynienia i uwielbienia Boga:
Wysławiajmy Pana, bo jest dobry.
Odpowiadamy: Bo Jego miłosierdzie trwa na wieki.
Gdy kapłan powie: Pan odpuścił ci grzechy. Idź w pokoju.
Odpowiadamy: Bóg zapłać. (można ucałować stułę)
Odchodząc od konfesjonału, idziemy przed ołtarz, aby podziękować Bogu za
sakrament pokuty. Prosimy Go wtedy o pomoc w wypełnieniu dobrych postanowień.
Pokutę odprawiamy według zaleceń kapłana.
K. prowadzi krótki rachunek sumienia:

Po spowiedzi znowu spotkamy te same osoby, którym zazdrościmy. Zazdrość
nie zniknie sama, musimy się uczyć ją pokonywać. Pomyślcie:
– Kiedy ostatni raz byłeś u spowiedzi?
– Jak często z niej korzystasz?
– Co zrobić, by uwolnić swoje serce od zazdrości?
– Jak pokonać zazdrość wobec konkretnej osoby?
– Za co możesz chwalić swoje koleżanki i kolegów?
– Za co możesz pochwalić swoje rodzeństwo?
Systematyczne korzystanie z sakramentu pokuty i pojednania pomaga
utrzymywać dobre relacje z Panem Bogiem i ludźmi. Dzięki pomocy, jaką
otrzymujemy w tym sakramencie, łatwiej naprawić nasze relacje z bliźnimi.
Przeproszenie i praca nad sobą, pomaga nam przywrócić przyjaźń w miejsce
zazdrości.
3. Dlaczego podziwiać a nie zazdrościć – plakat, praca w grupach
K. dzieli klasę na dowolną ilość grup, rozdaje każdej arkusz papieru i wyjaśnia:
Utwórzcie plakat na temat „Pochwała Abla” lub „Dlaczego podziwiać a nie
zazdrościć”. Możecie wykonać rysunek, napisać hasło lub narysować komiks.
Po skończonej pracy grupy prezentują swoje plakaty wyjaśniając ich przesłanie.
Z plakatów można zrobić wystawę.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują treść analizy tekstu biblijnego pod hasłem:
Grzech sprawia że, człowiek…
oraz notatkę:
Pan Bóg nie pozostawia mnie, grzesznika, bez pomocy. W sakramencie
pokuty i pojednania daje mi siłę do naprawienia relacji z bliskimi i wspiera
mnie, bym mógł być dla nich przyjacielem.
Uczniowie mogą też wkleić lub przepisać napisaną przez nich nową historię Kaina
i Abla.
5. Praca domowa
1. Ułóż historię Kaina i Abla ze szczęśliwym zakończeniem, umieszczając
ją w czasach współczesnych.
99
2. Napisz list do osoby, której zazdrościsz, przepraszając ją za swoje zacho-
wanie.
3. W wieczornej modlitwie przeproś Pana Boga za swoje słowa i uczynki,
które sprawiły przykrość innym ludziom.
6. Modlitwa
K. proponuje uczniom śpiew pieśni „Przepraszam Cię, Boże, skrzywdzony
w człowieku”.
Literatura
Biblia dla każdego. Tekst – komentarz – ilustracje, ks. H. Witczyk (red.), t. 1,
Kielce 1995.
B. Czyżewski, Grzech Kaina w ocenie Ojców Kościoła, w: „Vox Patrum” 35
(2015) t. 64, <http://www.voxpatrum.pl/pdfy/Vox64/Czyzewski.pdf>,
dostęp: 10.05.2019.
100
14. JAK OCALIĆ NAJBLIŻSZYCH? NOE
Cele katechetyczne
– Ukazanie prawdy o Bożej sprawiedliwości.
– Kształtowanie postawy posłuszeństwa Bogu i troski o bliskich.
Treści
Biblijne opowiadania o potopie (Rdz 6,5-9.17).
Prawda wiary o Bożej sprawiedliwości.
Wymagania
Uczeń:
– prezentuje biblijne opowiadanie o potopie (Rdz 6,5-9.17),
– wyjaśnia, dlaczego Bóg ocalił Noego od potopu,
– wyjaśnia, co znaczy być człowiekiem prawym,
– mówi z pamięci prawdę wiary o Bożej sprawiedliwości,
– uzasadnia potrzebę troski o swoją rodzinę.
Postawy
Uczeń:
– wyraża wdzięczność Bogu za pomoc w dążeniu do dobra,
– wyraża pragnienie życia w zgodzie z Bogiem i ludźmi,
– aktywnie włącza się w budowanie wspólnoty z Bogiem i ludźmi.
Metody, techniki i formy: origami, „burza mózgów”, czytanie tekstu biblijnego

z podziałem na role, rozmowa kierowana, zdania niedokończone, budo-
wanie niezatapialnej arki, praca w parach.
Środki dydaktyczne: opis historii Kaina i Abla na kartkach, kartki papieru A4
dla każdego ucznia, miska z wodą, kolorowe karteczki o szer. ok. 1 cm i dł.
3 cm, klej, niebieski arkusz papieru do plakatu.

1. Historia Kaina i Abla – powtórzenie wiadomości
K. prowadzi powtórzenie z poprzedniej katechezy. W tym celu losuje numer ucznia
z dziennika i opisuje wydarzenie z życia jednej z osób, o których była mowa na
poprzedniej katechezie. Uczeń ma dopasować imię osoby do wydarzenia, a gdy
to uczyni, podaje numer kolejnej osoby. Opis wydarzeń K. może przygotować na
kartkach, tak by czytali je uczniowie.
¾ Był pasterzem trzód. (Abel)
¾ Uprawiał rolę. (Kain)
¾ Składał Bogu w ofierze płody roli. (Kain)
¾ Bóg przyjął jego ofiarę. (Abel)
101
¾ Miał ponurą twarz. (Kain)
¾ Upominał Kaina. (Bóg)
¾ Stracił życie z ręki brata. (Abel)
¾ Zabił swego brata. (Kain)
¾ Miał znamię, aby go nikt nie zabił. (Kain)
¾ Zazdrościł bratu. (Kain)
2. Modlitwa
K. przygotowuje uczniów do modlitwy:
Poprosimy Boga o mocną miłość, byśmy mieli siłę pokonać zazdrość. „Akt
miłości”.
3. Dlaczego łódka nie tonie? – origami
K. rozdaje uczniom kartki formatu A4 i prezentuje sposób składania łódki wg
zamieszczonego poniżej schematu, mówiąc:
Kartkę A4 kładziemy pionowo na ławce (rys. 1). Składamy ją na pół (rys. 2),
a potem ponownie na pół wzdłuż dłuższego boku (w ten sposób zaznaczamy
środek). Otwieramy ostatnie złożenie i zaginamy róg kartki do środka do linii,
która powstała po złożeniu (rys. 3). Następnie zaginamy do góry (do trójkątów)
pozostałą część kartki (rys. 4). Dalej otwieramy trójkąt od dołu i składamy
tak, aby powstał romb (rys. 5). Podnosimy jedną część rombu i znów składamy
w trójkąt z jednej i z drugiej strony (rys. 6). Kiedy powstanie trójkąt, znów
składamy go w romb, otwierając od dołu. Najtrudniejszą rzeczą jest umiejętne
pociągnięcie za dwa rogi od góry, aby rozłożyć romb w łódkę (rys. 7).
1. 2. 3. 4.
5. 6. 7.
Gdy wszyscy uczniowie wykonają swój model łódki, K. stawia na środku sali miskę
wypełnioną wodą. Chętni uczniowie wypróbowują swoje łódki (K. czuwa, aby całe
zadanie nie trwało dłużej niż 5 minut), a po dokonanej próbie – odkładają je na ławki.
Następnie K. pyta:
– Dlaczego łódka pływa?
– Kiedy łódka tonie?
102
Łódka utrzymuje się na powierzchni wody, dzięki opływowemu kształtowi,
odpowiedniej konstrukcji, która sprawia, że nie wlewa się do niej woda.
4. Człowiek prawy – „burza mózgów”
Na dzisiejszej katechezie powiemy o człowieku, który ocalał na ogromnej
wodzie dzięki czemuś więcej niż tylko opływowy kształt łodzi, czy dlatego, że
łódź nie miała w dnie dziury. Uratował też swoich bliskich. Ale zanim poznamy
jego historię, zastanowimy się, kiedy możemy powiedzieć o kimś, że jest prawy,
a kiedy – niegodziwy.
K. pisze na tablicy „człowiek prawy”. Uczniowie szukają synonimów, a następnie
uczeń, który podał synonim, wpisuje go na tablicy. K. czuwa, aby pojawiły się
określenia:
sprawiedliwy Õ CZŁOWIEK PRAWY Ö prawdomówny
ÝÞ
wierny Ø Ø dotrzymujący słowa
uczciwy postępujący fair
K. rozmawia chwilę z uczniami na temat przeciwieństw do podanych przez nich

synonimów. Następnie wprowadza w zagadnienia katechezy:
Dziś poznamy Noego, który wykazał się wielką uczciwością i posłuszeństwem
wobec Boga. On będzie nas uczył, jak być posłusznym Bogu i dlaczego dobrze
jest troszczyć się o innych.
K. poleca zapisać temat: Jak ocalić najbliższych? Noe.
1. Potop – czytanie tekstu biblijnego z podziałem na role

K. wybiera dwóch uczniów do czytania tekstu biblijnego o potopie (podręcznik)
i przydziela im role (narrator, Bóg), następnie prosi o głośne odczytanie fragmentu:
Pan widział, że wielka jest niegodziwość ludzi na ziemi i że usposobienie ich
jest […] złe. […] Pan rzekł: „Zgładzę ludzi, których stworzyłem, z powierzchni
ziemi: ludzi, bydło, zwierzęta pełzające i ptaki podniebne, bo żałuję, że ich
stworzyłem”.
Noe, człowiek prawy, wyróżniał się nieskazitelnością wśród współczesnych
sobie ludzi; w przyjaźni z Bogiem żył Noe. [Bóg] rzekł do Noego: „[…] zbuduj
sobie arkę z drzewa żywicznego […]. Ja zaś sprowadzę na ziemię potop, aby
zniszczyć wszelką istotę pod niebem, w której jest tchnienie życia; wszystko,
co istnieje na ziemi, wyginie, ale z tobą zawrę przymierze. Wejdź […] do arki
z synami twymi, z żoną i z żonami twych synów. Spośród wszystkich istot
żyjących wprowadź do arki po parze, samca i samicę, aby ocalały wraz z tobą
od zagłady”.
I Noe wykonał wszystko tak, jak Bóg polecił mu uczynić.
103
A potop trwał na ziemi czterdzieści dni i wody wezbrały, i podniosły arkę
ponad ziemię.
[…] Bóg, pamiętając o Noem, o wszystkich istotach żywych i o wszystkich
zwierzętach, które z nim były w arce, sprawił, że powiał wiatr nad całą ziemią
i wody zaczęły opadać. […] Noe wyszedł więc z arki wraz z synami, żoną i z żo-
nami swych synów. Wyszły też z arki wszelkie zwierzęta […].
Noe zbudował ołtarz dla Pana i wziąwszy ze wszystkich zwierząt czystych
i z ptaków czystych, złożył je w ofierze całopalnej na tym ołtarzu. Gdy Pan po-
czuł miłą woń, rzekł do siebie: „Nie będę już więcej złorzeczył ziemi ze względu
na ludzi, bo usposobienie człowieka jest złe już od młodości. Przeto już nigdy
nie zgładzę wszystkiego, co żyje, jak to uczyniłem”. (Rdz 6,5-7.9b.13-19.22;
7,17; 8,1.18-21)
2. Sprawiedliwość Boża – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jacy byli ludzie w czasach, w których żył Noe?
– Dlaczego Bóg postanowił zesłać na nich potop?
– Co podobało się Bogu w postawie Noego?
– W jaki sposób Bóg ocalił Noego, jego rodzinę i zwierzęta?
– Jak nazywamy Boga, który karze za zło i nagradza za dobro?
– Jak brzmi druga prawda wiary?
– Co to znaczy, że Bóg jest „Sędzią sprawiedliwym”?
K. podsumowuje:
Przed potopem Bóg upominał ludzi, by mogli się nawrócić. Ludzie jednak
nie wykorzystali danego im czasu. Możemy określić ich życie jako niegodziwe.
Zasłużyli na karę. Sprzeciwili się Bogu i nie zwracali uwagi na Jego upomnienia.
Noe był ich przeciwieństwem. Był człowiekiem prawym.
– Kogo Noe ocalił, wypełniając Boże polecenie?
– Co Bóg obiecał Noemu?
Noe ocalił siebie, swą rodzinę i zwierzęta. Dzięki niemu świat mógł się
odrodzić na nowo. Nie przypisał jednak tego ocalenia sobie, lecz podziękował
za nie Bogu, a Bóg obiecał, że więcej nie ukarze ludzi potopem.
K. dopisuje na tablicy:
Prawda wiary: Bóg jest sędzią sprawiedliwym, który za dobro wynagradza,
a zło karze.

1. Niezatapialna arka dla mojej rodziny – niedokończone zdania, praca w pa-
rach
K. zwraca uwagę na zapis na tablicy „człowiek prawy”.
Wymieniliście, co to znaczy być człowiekiem prawym. Wiemy, że takim
człowiekiem był Noe.
– Kogo dzisiaj ze znanych wam ludzi nazwalibyście w ten sposób?
104
– W jaki sposób każdy z nas może postępować, by być człowiekiem prawym?
K. prosi, by w zeszytach uczniowie parami utworzyli zdania z 3-4 określeniami
człowieka prawego w pierwszej osobie np.:
9 Jestem wierny, gdy…
9 Jestem sprawiedliwy, gdy…
9 Jestem prawdomówny, gdy…
9 Dotrzymuję słowa, gdy…
9 Jestem uczciwy, gdy…
9 Postępuję fair, gdy…
Po skończonej pracy chętni czytają swoje zdania przed całą klasą. Zdania te mogą
posłużyć później do modlitwy na zakończenie katechezy.
K. podsumowuje:
To, co napisaliście, kończąc zdania, jest niezwykle ważne. Postępując spra-
wiedliwie, mówiąc prawdę, dotrzymując słowa, budujecie w swoim życiu arkę,
która nigdy nie zatonie.
Noe został wynagrodzony za swoją dobroć i sprawiedliwość oraz za wierność
Bogu. Mimo że inni wyśmiewali go, gdy budował swoją łódź, on trwał w tym,
co Pan Bóg mu polecił. Przez wytrwałość uratował siebie i swoją rodzinę przed
śmiercią.
Najlepszą formą pomocy dla waszej rodziny będzie praca nad tym, by zmie-
niać na lepsze samych siebie. Trzeba myśleć o pomaganiu rodzinie już teraz, ale
musimy się też zastanowić, jak będziemy mogli pomagać bliskim w przyszłości.
Ten, kto teraz szanuje swoich rodziców, będzie dla nich wsparciem rów-
nież wtedy, gdy będą starzy i schorowani. Kto szanuje rodziców, będzie także
szanowany przez własne dzieci. Dziecko, które pomaga w pracach domowych,
będzie umiało opiekować się kiedyś swoimi dziećmi. Nikt nie staje się dobry
w jednej chwili, lecz pracuje nad tym całe życie.
Ten, kto tak jak Noe jest blisko Boga, może również prosić Go o pomoc dla
swych bliskich. Bóg wynagrodzi wam także waszą prawość w niebie.
2. Jestem odpowiedzialny za moją rodzinę – budowanie niezatapialnej arki
K. prosi uczniów, aby wzięli do rąk swoje łódki, a następnie wyjaśnia:
Na waszych łódkach wpiszcie teraz określenia człowieka prawego. Tylko
ten, kto tak postępuje, może swoją arkę rodzinną uczynić niezatapialną, czyli
zapewnić jej bezpieczeństwo.
Do waszej łódki będziecie mogli zabrać wszystkich, którzy są wam bliscy.
Nadajcie też waszej łódce nazwę – może ona pochodzić od waszego imienia,
np. Arka Łukasza. Ustalcie, kto do niej chciałby wsiąść, a następnie imiona
tych osób napiszcie na karteczkach.
K. rozdaje uczniom kartki o szerokości 1 cm i długości ok. 3 cm. Piszą na nich
imiona osób, które zabraliby do arki. Wypełnione karteczki wkładają do swoich
łódek. Następnie przyklejają je na dużym niebieskim arkuszu, tworząc plakat
„Moja arka”.
105
Tak, jak dzięki dobroci i sprawiedliwości Noego została ocalona jego rodzina,
tak również i my możemy być ocaleniem dla naszych najbliższych.
K. pyta:
– W jaki sposób możemy sprawić, że inni będą ocaleni?
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie zapisują w trakcie katechezy zdania określające, kiedy są ludźmi
prawymi. Uzupełniają także zapis o notatkę:
Bóg, który jest Sędzią sprawiedliwym, wynagradza tego, kto postępuje
sprawiedliwe. Dzisiaj chcę Mu dziękować za to, że pomaga mi czynić dobro,
że umiem być wierny Bogu i sprawiedliwy.
4. Praca domowa
1. Napisz, kogo dzisiaj możemy nazwać człowiekiem prawym, i uzasadnij
swoje przekonanie.
2. Ułóż modlitwę za swoją rodzinę.
5. Modlitwa
Uczniowie wypowiadają słowa własnej modlitwy (w oparciu o dokończone zdania
„Jestem wierny, gdy…) zamieniając je na modlitwę prośby.
Np.: Panie Boże, pomóż mi być wiernym, gdy…
Literatura
Hasło „Noe”, w: Nowy leksykon biblijny, F. Kogler, R. Egger-Wenzel, M. Ernst
(red.), Kielce 2011.
106
15. ZYSKI I STRATY BUDOWNICZYCH.
WIEŻA BABEL
Cele katechetyczne
– Ukazanie przesłania biblijnego opisu budowy wieży Babel.
– Budzenie pragnienia życia w zgodzie z Bogiem i ludźmi.
Treści
Biblijny opis budowy wieży Babel (Rdz 11,1-9).
Grzechy przeciw pierwszemu przykazaniu.
Współpraca z łaską Bożą.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia symbolikę wieży Babel,
– wyjaśnia pojęcia: ateizm, niewiara, zwątpienie, agnostycyzm,
– podaje prawdę, że Bóg sprzeciwia się ludzkiej pysze,
– wymienia grzechy przeciw pierwszemu przykazaniu (ateizm, niewiara,
zwątpienie, agnostycyzm),
– określa, że egoizm i pycha są przyczyną konfliktów między ludźmi,
– uzasadnia, że człowiek rozwija się i czyni dobro wtedy, gdy szanuje Boże
prawo,
– uzasadnia, że potrzebujemy łaski Bożej, by żyć i pracować w jedności
z innymi ludźmi.
Postawy
Uczeń:
– umiejętnie wypowiada własne sądy, by nie doprowadzić do konfliktów,
– przyjmuje postawę szacunku wobec osób mających inne zdanie.
Metody, techniki i formy: pisanie ze słuchu, rozmowa kierowana, czytanie

i analiza tekstu biblijnego, prezentacja obrazu, notatka prasowa, puzzle
logiczne, scenka, refleksja, śpiew, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: ilustracja przedstawiająca wieżę Babel, karty pracy („Bu-
dowa wieży Babel – inicjatywa człowieka”, „Budowa wieży Babel – Boża
interwencja” do notatki prasowej, „Jak pokonać grzechy przeciw wierze?”),
kartki z opisem sytuacji konfliktowych do scenek.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę: „Duchu Święty, który oświecasz…”
107
2. Zamęt i harmonia – pisanie ze słuchu
K. dzieli klasę na dwie grupy. Pierwsza otwiera podręczniki i szuka tekstu biblijnego
o budowie wieży Babel. Druga grupa przygotowuje kartkę i ołówek. Na sygnał K.
osoby z pierwszej grupy dyktują tekst drugiej grupie, ale rozpoczynają w różnym
czasie, i nie zwracają uwagi na innych czytających. Czas pracy: maksymalnie pół
minuty. Po upływie tego czasu uczniowie, których zadaniem było zapisać tekst,
odczytują swoje notatki.
Następnie pierwsza grupa na znak K. czyta ten sam tekst jednocześnie, uważając,
by mówić równo z pozostałymi osobami. K. pyta:
– Dlaczego trudno było zapisać prawidłowo dyktowany tekst za pierwszym
razem?
– Jak wpływa chaos na porozumienie między ludźmi?
– Co sprawiło, że usłyszeliście dokładnie czytany tekst?
Jeżeli panuje chaos i zamęt, nie możemy się porozumieć, nawet jeśli po-
sługujemy się tym samym językiem. Brak porozumienia sprawia, że ludzie
nie mogą ze sobą współpracować. Porozumienie i zgodne działanie pomaga
tworzyć coś nowego i dobrego. Niestety, zdarza się też, że ludzie dochodzą do
porozumienia, ale mają zły cel w swoim działaniu. Ludzie, o których dzisiaj
będziemy mówili, doszli do porozumienia między sobą, ale chcieli działać
przeciwko Bogu.
K. poleca zapisać temat: Zyski i straty budowniczych. Wieża Babel.
3. Pycha i prawo Boże – rozmowa kierowana
K. przypomina informacje z poprzednich katechez:
– Na czym polega grzech pychy?
– Przeciwko komu może ona być skierowana?
– Przeciwko komu była skierowana pycha Adama i Ewy?
Pycha to zajmowanie miejsca należnego Bogu i odrzucenie Jego miłości.
Adam i Ewa uważali, że nie muszą przestrzegać Bożych poleceń. Pycha
w relacjach z innymi ludźmi prowadzi do chaosu i braku porozumienia. Sprawia,
że człowiek zarządza światem z pominięciem Boga i Jego praw. Przeciwieństwem
pychy jest życie z Bogiem i podporządkowanie się Jego prawom. Wtedy w sercu
człowieka i w jego relacjach z innymi panuje ład i porządek.

1. Wieża Babel – czytanie i analiza tekstu biblijnego, prezentacja obrazu
K. czyta głośno opowiadanie biblijne o wieży Babel (podręcznik):
Mieszkańcy całej ziemi mieli jedną mowę, czyli jednakowe słowa. A gdy
wędrowali ze wschodu, napotkali równinę w kraju Szinear i tam zamieszkali.
I mówili jeden do drugiego: „Chodźcie, wyrabiajmy cegłę i wypalmy ją
w ogniu”. A gdy już mieli cegłę zamiast kamieni i smołę zamiast zaprawy mu-
rarskiej, rzekli: „Chodźcie, zbudujemy sobie miasto i wieżę, której wierzchołek
108
będzie sięgał nieba, i w ten sposób zdobędziemy sobie imię, abyśmy się nie
rozproszyli po całej ziemi”.
A Pan zstąpił z nieba, by zobaczyć to miasto i wieżę, które budowali ludzie,
i rzekł: „Są oni jednym ludem i wszyscy mają jedną mowę, i to jest przyczyną,
że zaczęli budować. A zatem w przyszłości nic nie będzie dla nich niemożliwe,
cokolwiek zamierzą uczynić. Zejdźmy więc i pomieszajmy tam ich język, aby
jeden nie rozumiał drugiego!”
W ten sposób Pan rozproszył ich stamtąd po całej powierzchni ziemi, i tak
nie dokończyli budowy tego miasta. Dlatego to nazwano je Babel, tam bowiem
Pan pomieszał mowę mieszkańców całej ziemi. Stamtąd też Pan rozproszył ich
po całej powierzchni ziemi. (Rdz 11,1-9)
K. umieszcza na tablicy ilustrację obrazu Pietera Bruegla „Wieża Babel” (teczka
pomocy) i pyta:
– Dlaczego mieszkańcy ziemi chcieli zbudo-
wać wieżę?
– Jak wysoko miała ona sięgać?
– Dlaczego Bóg pomieszał ludziom języki?
– Jak nazwano wieżę?
Ludzie wiedzieli, że Bóg jest potężny, ale
chcieli stworzyć coś, co byłoby symbolem ich
wielkości i siły, co można by było porównać
z potęgą samego Boga. Postanowili wybudować
wieżę, która według nich, miała zapewnić im bezpieczeństwo.
K. wyjaśnia symbole w tekście biblijnym:
Wyrażenie „sięgać nieba” znaczy rzucać wyzwanie Bogu, który jest
w niebie, chcieć być Mu równym.
Słowa „pomieszać języki” przypominają, że dążenie do potęgi i sławy bez
Boga prowadzi do konfliktu z drugim człowiekiem. Chodzi tu o nieumiejętność
życia w zgodzie.
Pycha sprawia, że ludzie nie rozumieją siebie nawzajem, ponieważ każdy chce
osiągnąć tylko swój własny cel, nie licząc się z innymi. Chęć osiągnięcia potęgi
bez pomocy Boga doprowadziła do rozdźwięku między ludźmi. Rozproszyli się
po ziemi i stali się sobie obcy.
2. Konsekwencje budowy wieży Babel – notatka prasowa, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i połowie grup przydziela karty pracy „Budowa
wieży Babel – inicjatywa człowieka”, a drugiej karty „Budowa wieży Babel – Boża
interwencja” (teczka pomocy). Zadaniem połowy grup jest wczucie się w rolę
korespondenta, który jest świadkiem budowy wieży Babel, a następnie sporządzenie
krótkiej notatki prasowej o działaniu i oczekiwaniach budowniczych. Druga część
grup pisze artykuł o budowie wieży, ale od strony postrzegania Boga i Jego interwencji.
Po upływie maksymalnie 5 minut przedstawiciele grup czytają notatki na forum
klasy.
109
Notatka prasowa do czasopisma Notatka prasowa do czasopisma
dla uczniów… dla uczniów…
Budowa wieży – inicjatywa człowieka Budowa wieży – Boża interwencja
Tytuł artykułu …………………………… Tytuł artykułu ……………………………
Miejsce zdarzenia: Miejsce zdarzenia:
…………………………………………… ……………………………………………
Kto brał udział w zdarzeniu? Kto brał udział w zdarzeniu?
…………………………………………… ……………………………………………
Co się wydarzyło ………………………… Co się wydarzyło …………………………
Dlaczego to się stało …………………… Dlaczego to się stało ……………………
W jakim celu …………………………… W jakim celu ……………………………
Krótka ocena wydarzeń Krótka ocena wydarzeń

przez korespondenta: przez korespondenta:
…………………………………………… ……………………………………………
…………………………………………… ……………………………………………
K. krótko podsumowuje prace uczniów.

1. Pokonać grzechy przeciw wierze – puzzle logiczne, praca w parach
K. pyta:
– Jakie są konsekwencje budowy wieży Babel dla nas?
– Jakie współczesne sytuacje przypominają budowę wieży Babel?
– Co możemy określić mianem „sięgania nieba”?
– Dlaczego ludziom trudno się porozumieć, kiedy chcą działać bez Boga?
Brak porozumienia między ludźmi to nie tylko problem wielu języków. „Się-
ganiem nieba” może być chęć zdobycia dużego majątku dzięki pracy w niedzielę,
a „pomieszaniem języków”, czyli konsekwencją – brak więzi z rodziną. Rów-
nież upokarzanie innych to próba „sięgania nieba”, czyli brak szacunku wobec
innych ludzi. Konsekwencją jest cierpienie kolegów oraz poczucie samotności
i odrzucenia. Niektórzy mówią: „Bóg nie jest mi potrzebny, poradzę sobie sam”.
Konsekwencją jest oddalenie od Boga i wątpliwości w wierze.
Wszystkie te postawy są odrzuceniem Bożego prawa i narzuceniem swoich
niesprawiedliwych zasad, które nie przynoszą dobra, lecz cierpienie. Bóg dał
nam przykazania, a pierwsze z nich przestrzega nas także przed grzechem pychy.
– Jak brzmi pierwsze przykazanie Boże?
– Do czego nas ono wzywa?
Przykazanie: „Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną” wzywa nas,
abyśmy na pierwszym miejscu stawiali Pana Boga. Przestrzega również przed
grzechami przeciw wierze:
Zwątpienie – przekonanie, że Bóg o nas zapomniał i nie troszczy się o nas.
Niewiara – świadome odrzucenie jakiejś prawdy objawionej nam przez
Boga.
110
Ateizm – odrzucenie istnienia Boga i prawd przez Niego objawionych.
Agnostycyzm – przekonanie, że nie ma dowodów, aby potwierdzić istnie-
nie Boga lub mu zaprzeczyć.
K. rozdaje uczniom karty pracy „Jak pokonać grzechy przeciw wierze?” (teczka
pomocy). Mają oni połączyć w pary grzechy przeciw wierze i sposoby ich
pokonywania. Każdą parę powinni zaznaczyć innym kolorem. Pomocą mogą być
definicje grzechów przeciw wierze umieszczone w podręczniku.
Grzechy przeciw wierze Sposoby ich pokonywania
zwątpienie w Bożą moc wytrwała modlitwa o Bożą pomoc
niewiara w Boga nauka prawd wiary
ateizm (odrzucenie istnienia Boga) rozmowa z osobą, która doświadczyła pomocy Boga
agnostycyzm poszukiwanie prawdy o istnieniu Boga, np. w Biblii
2. Pokonać konflikt – scenka, praca w grupach

Uczniowie pracują w tych samych grupach, co poprzednio. Otrzymują od K.
kartki z opisem sytuacji konfliktowych (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest
pomodlić się wspólnie w grupie i znaleźć rozwiązanie danego konfliktu, a następnie
przedstawić go w krótkiej scence. Uczniowie pracują maksymalnie 5 minut. Po
upływie tego czasu przedstawiciele grup prezentują swoje rozwiązania, które
nagradzamy brawami. K. mówi:
Sztuka porozumiewania się z innymi ludźmi nie jest łatwa, ale możemy ją
zdobyć współpracując z łaską Bożą.
Grupa 1
W niedzielę ciocia odwiedziła rodzinę Nowakowskich, w której jest dwoje
dzieci: Sabina i Tomek. W prezencie przyniosła rodzeństwu skórzaną piłkę.
Ponieważ nie powiedziała, dla kogo jest ten prezent, rozpętała się awantura.
Każde z dzieci uważało, że to ono dostało piłkę. Doszło do tego, że Sabina,
szarpiąc brata, rozerwała mu koszulę.
– Jak rozwiązać problem rodzeństwa, aby zapanowała zgoda?
Grupa 2
W sobotę rano rodzeństwo: Tomek, Marek i Kasia, powinno pomagać
rodzicom w sprzątaniu mieszkania. Niestety najwięcej kłopotów sprawia im
podział obowiązków. Co tydzień wybucha awantura o to, kto ma wyrzucić śmieci,
zmyć podłogę i odkurzyć dywan. Czasem są tak bardzo obrażeni na siebie, że
nie rozmawiają ze sobą przez kilka godzin.
– Jak rozwiązać problem rodzeństwa, aby zapanowała zgoda?
Grupa 3
Olek w obecności kilku osób nazwał Monikę głupią krową. Pożyczył jej swoją
płytę z filmem, a ona, zajęta organizowaniem wyjścia klasy do kina, zapomniała
mu oddać w umówionym terminie. Olek jest wściekły, bo obiecał już pożyczyć
płytę koledze. Monika czuje się urażona i nie ma ochoty rozmawiać z Olkiem.
– Jak rozwiązać problem Olka i Moniki, aby zapanowała zgoda?
111
Grupa 4
Klasa V A ma zorganizować sprzątanie grobów na cmentarzu żołnierzy
poległych podczas II wojny światowej. Niestety, uczniowie nie mogą się w tej
sprawie porozumieć. Dziewczęta chciałyby zebrać pieniądze i kupić biało-
czerwone kwiaty, chłopcy zaś uważają, że wystarczą przyniesione z domu znicze.
Od kilku dni nie mogą dojść do porozumienia, kto ma przynieść wiaderko, kto
– miotłę, a kto – grabie. Za każdym razem dochodzi do kłótni.
– Jak rozwiązać problem klasy V A, aby zapanowała zgoda?
Uczniowie prezentują wyniki pracy w grupach, a K. podsumowuje:
Modlitwa pomaga nam otworzyć się na ludzi. Gdy pozwolimy Mu działać
w naszym sercu, łatwiej rozwiążemy konflikty z domownikami i przyjaciółmi.
Będziemy potrafili również uszanować zdanie innych, które może się różnić od
naszego, i podejmować wspólne działania.
3. Moja współpraca z łaską Bożą – refleksja
Mimo naszych najlepszych chęci nie zawsze potrafimy współdziałać z łaską
Bożą w budowaniu jedności między ludźmi. Warto zastanowić się, dlaczego tak
się dzieje.
K. poleca uczniom wyciszyć się, a następnie czyta pytania do refleksji:
– W jakich sytuacjach pozwalasz, aby w twoim sercu zagościła pycha?
– Z kim trudno ci się porozumieć?
– Co zrobisz, by uszanować odmienne zdanie kolegi lub koleżanki?
– Jak często modlisz się za osoby, z którymi popadłeś w konflikt?
– W jaki sposób możesz wyjaśniać swoje wątpliwości w wierze?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują „Notatki prasowe” oraz wklejają karty pracy „Jak pokonać
grzechy przeciw wierze?”.
5. Praca domowa
1. Ułóż rebus do przysłowia: „Pycha i z nieba spycha”.
2. Napisz, jakie dobro płynie z życia według Bożego prawa.
3. Napisz, jak rozumiesz słowa: „Pycha działa jak zamek błyskawiczny:
błyskawicznie zamyka na drugiego człowieka” (E. Lewandowska).
4. W wieczornej modlitwie poproś Ducha Świętego o otwarcie się na łaskę
Bożą.
6. Modlitwa – śpiew
Uczniowie stają w kręgu i podają sobie ręce. Następnie wspólnie z K. śpiewają
refren pieśni (podręcznik):
Abyśmy byli jedno, podajmy sobie ręce, GDCDG
abyśmy byli razem i jedno mieli serce. GDCDG
Dzielmy się chlebem, dzielmy się niebem, aD
112
niech się odmieni, niech się odmieni GC
oblicze ziemi, tej ziemi. GDG
Literatura
A. Draguła, Nie bój się (z)wątpienia, <http://tygodnik.onet.pl/wiara/nie-boj-sie-
z-watpienia/6h5ce>, dostęp: 23.01.2014.
D. Hauk, Łagodzenie konfliktów w szkole i w pracy z młodzieżą. Poradnik do
treningu mediacji, Kielce 2002.
M. Kaszowski, Niewiara i ateizm zagubieniem się człowieka, <http://www.
teologia.pl/m_k/zag01k.htm>, dostęp: 23.01.2014.

Język polski:
z Zasady interpretacji tekstów biblijnych – niektóre gatunki literackie, środki
stylistyczne i ich funkcje. Znaczenie dosłowne i przenośne w tekstach.
z Przypowieść, pojęcie i struktura, interpretacja poznawanych przypowieści
– niektóre gatunki literackie, środki stylistyczne i ich funkcje: przypowieść.
z Biblijny hymn o stworzeniu świata; opisy stworzenia człowieka – interpretacja
obrazów literackich. Środki stylistyczne i ich funkcje.
z Biblia a mity – mit o powstaniu świata.
z Przykłady dobra i zła oraz słabości moralnej człowieka w poznanych lekturach
(np. w „Katarynce” B. Prusa oraz powieściach C.S. Lewisa i J.R.R. Tolkiena).
z Opowiadanie biblijne o potopie – elementy realistyczne i fantastyczne.
z Znaczenie dosłowne i przenośne w tekstach biblijnych (np. syn Adama i Ewy,
czyli człowiek).
Historia:
z Zasady interpretacji tekstów biblijnych: środowisko przekazywania
i spisywania Objawienia Bożego – cywilizacje Starożytnego Wschodu
z Interpretacja opowiadania o Kainie i Ablu – pochodzenie człowieka, życie
człowieka pierwotnego; cywilizacje Starożytnego Wschodu, koczowniczy
i osiadły tryb życia.
Geografia:
z Proces formowania się ksiąg biblijnych – cywilizacje Starożytnego Wschodu
na mapie.
Wychowanie do życia w rodzinie:

zBiblia księgą wiary – rodzinne wychowanie do miłości, prawdy, uczciwości,
wychowanie patriotyczne, religijne, moralne.
113
Muzyka i plastyka:
z Pieśni lub piosenki uwielbienia i wdzięczności za dzieło stworzenia.
z Piękno stworzenia – praca plastyczna (np. rysunek, zdjęcie, plakat, prezentacja).
Język obcy nowożytny oraz język mniejszości narodowej lub etnicznej:

z Słownictwo religijne: np. Pismo Święte, Biblia, Stary i Nowy Testament, Listy
apostolskie, Izrael stworzenie świata, anioł, grzech, zło…

III.
HISTORIA ZBAWIENIA:
PATRIARCHOWIE
Bóg tworzy historię wraz ze swoim ludem.

Papież Franciszek

16. WYJDŹ ZE SWEJ ZIEMI. ABRAHAM
Cele katechetyczne
– Ukazanie postaci Abrahama jako tego, który zaufał Bogu i doświadczył
spełnienia się Jego obietnic.
– Kształtowanie postawy wiary i nadziei w Bożą obecność w naszym życiu.
Treści
Rola Abrahama w historii zbawienia.
Wierność Boga wobec człowieka.
Wiara jako dar. Cechy wiary.
Wymagania
Uczeń:
– charakteryzuje postać Abrahama i wyjaśnia, dlaczego nazywamy go „ojcem
wierzących”,
– określa miejsce Abrahama w historii zbawienia,
– wyjaśnia pojęcie „patriarcha”,
– wyjaśnia, że od Abrahama wziął początek naród wybrany,
– uzasadnia, że Izrael jest nadal narodem wybranym,
– podaje prawdę, że wiara jest darem Boga i wymienia jej cechy,
– omawia, że Bóg jest wierny swoim obietnicom i chce stale przebywać
w naszym życiu,
– wyjaśnia, że wiara polega na wyjściu poza granicę tego, co jest dla człowieka
logiczne i zrozumiałe.
Postawy
Uczeń:
– umacnia swoją wiarę przez szczerą modlitwę,
– wierzy w spełnienie obietnicy nieba otrzymanej na chrzcie.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, prezentacja zdjęć (prezentacja

multimedialna), redagowanie reportażu, czytanie Pisma Świętego, okienko
informacyjne, świadectwo, refleksja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: zdjęcia przedstawiające wzajemne zaufanie (lub prezen-
tacja multimedialna), karty pracy: „Spełnienie Bożej obietnicy”, „Boża
obietnica dla mnie” dla każdego ucznia.

1. Modlitwa
„Duchu Święty, który oświecasz…”.
116
2. Osoby, którym ufam – rozmowa kierowana, prezentacja zdjęć
K. umieszcza na tablicy zdjęcia przedstawiające sytuacje, w których ludzie sobie
ufają (prezentacja multimedialna – teczka pomocy)
K. pyta:
– Komu ufacie?
– Dlaczego ufacie właśnie tym osobom?
– W jaki sposób zdobyły wasze zaufanie?
– Jak traktujemy ludzi, którzy dotrzymują obietnic?
– Co sądzimy o osobach, które ich nie dotrzymują?
Zaufanie to przekonanie, że ktoś mówi prawdę, że osoba, której zaufaliśmy,
dotrzyma złożonej obietnicy. Na zaufaniu opierają się wszystkie relacje między
ludźmi. Ufamy tym osobom, o których wiemy, że mówią prawdę. Niespełnienie
obietnic powoduje, że jesteśmy zawiedzeni i trudniej nam uwierzyć po raz
kolejny.
Dziś powiemy o Abrahamie, który mocno zaufał Bogu i dzięki temu przeszedł
do historii zbawienia jako „ojciec wszystkich wierzących”.

1. Boże obietnice dane Abrahamowi – redagowanie reportażu
K. dzieli klasę na cztery grupy: dwie z nich czytają z podręcznika tekst dotyczący
wędrówki Abrahama, pozostałe – spotkania pod dębami Mamre. Zadaniem grup
jest napisać krótki reportaż według schematu:
117
1. Przedstawienie wydarzenia (w sposób jak najbardziej atrakcyjny).
2. Pytania do głównego bohatera – Abrahama.
K. wyjaśnia uczniom:
Reportaż to sprawozdanie dziennikarskie z wydarzenia, których autor był
świadkiem lub które zna z relacji innych osób. Charakteryzuje się wiarygodnością
i dowolnością kompozycji. Powinno mieć schemat: wydarzenie główne oraz
dopowiadane elementy, ukazujące np. jak do niego doszło, jaki ma wpływ na
czas obecny i na przyszłość.
Grupa 1, 2 Bóg powołuje Abrama
Na podstawie tekstu z podręcznika (Rdz 12,1-2.4-5) przygotuj reportaż o po-
wołaniu Abrama i jego wędrówce z Charanu do ziemi Kanaan według schematu:
1. Przedstaw wydarzenie w taki sposób, aby zachęcić odbiorców do
zapoznania się z nim.
2. Postaw pytania głównemu bohaterowi – Abramowi.
Przykładowy tekst:
Spotykaliśmy karawanę, którą prowadzi siedemdziesięciopięcioletni
staruszek. Ma na imię Abram i jest w drodze do Kanaanu. Wyruszył kilka dni
temu z Charanu, zabierając ze sobą rodzinę, swoje dobra i służbę. Według
Abrama, takie właśnie polecenie otrzymał on od Boga.
– Abramie, w jakich warunkach mieszkałeś w Charanie?
– Dlaczego zdecydowałeś się wyruszyć w drogę?
– Dokąd wędrujesz?
– Dlaczego wędrujesz właśnie do Kanaan?
– Dlaczego uwierzyłeś obietnicy Boga?
Grupa 3, 4 Bóg w gościnie u Abrahama
Na podstawie tekstu tekstu z podręcznika (Rdz 18,1-3.10a.16-18) przygotuj
reportaż o wizycie Boga w postaci trzech aniołów u Abrahama, według
poniższego schematu:
1. Przedstaw wydarzenie w taki sposób, aby zachęcić odbiorców do
zapoznania się z nim.
2. Postaw pytania głównemu bohaterowi – Abrahamowi.
Przykładowy tekst:
Zatrzymaliśmy się pod wspaniałymi dębami Mamre, których liście dają
przyjemny chłód mimo upału. Nieopodal znajduje się namiot Abrahama. Właśnie
odeszli stąd trzej tajemniczy mężczyźni. Jak się dowiadujemy od służących, byli
to aniołowie, których Abraham przyjął w gościnę. Ale już zbliża się do nas sam
gospodarz.
Witaj, Abrahamie!
– Kim byli ludzie, których przed chwilą gościłeś?
– W jaki sposób rozpoznałeś w nich aniołów?
– O czym z nimi rozmawiałeś?
– Dlaczego uwierzyłeś obietnicy?
118
Po zakończonej pracy grupy prezentują jej efekty pracy na forum klasy. K. uzupełnia:
Życie Abrama w Charanie było dostatnie i spokojne. I oto Bóg skierował
do niego wezwanie: „Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej do kraju, który ci ukażę”.
Wezwanie to musiało być dla Abrama niezwykle trudne, gdyż wiązało się
z pozostawieniem domu i rodzinnego miasta oraz rozstaniem się z wieloma
przyjaciółmi. Obietnica była pociągająca, ale jednocześnie niełatwa do
przyjęcia. W czasach, gdy nie było środków komunikacji, jakie mamy dzisiaj,
Abram wyruszył w nieznane. Musiał się zastanawiać, dokąd Bóg go posyła. Do
pierwszej obietnicy Bóg dołączył kolejną: „Uczynię z ciebie wielki naród, będę
ci błogosławił i twoje imię rozsławię”. Znowu niepewność: Jak może powstać
wielki naród, gdy Abram i Sara nie mają dzieci?
Abram zaufał Bogu i wyruszył z Charanu. Po dotarciu do kraju Kanaan
spełniła się pierwsza obietnica – Abram otrzymał ziemię. Bóg ponowił także
drugą obietnicę, że Abram będzie miał niezliczone potomstwo, i nawet zmienił
mu imię na Abraham, co oznacza „ojciec mnóstwa”. Jednak Abraham i Sara
wciąż nie mogli się doczekać upragnionego dziecka. Gdy trzej podróżni przybyli
w gościnę, Abraham i Sara byli już staruszkami, więc wydawało się zupełnie
niemożliwe, by obietnica potomstwa została spełniona.
2. Spełnienie obietnicy – czytanie Pisma Świętego, okienko informacyjne
K. rozdaje uczniom karty pracy „Spełnienie Bożej obietnicy” (teczka pomocy).
Uczniowie szukają w podręczniku tekst Rdz 21,1-3.5 i uzupełniają okienka
informacyjne (czas pracy: 2-3 minuty). K. wyjaśnia:
Czytając tekst poszukajcie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób Bóg spełnił
obietnicę potomstwa daną Abrahamowi?
Wreszcie Pan okazał Sarze łaskawość, jak to obiecał, i uczynił jej to, co
zapowiedział. Sara stała się brzemienną i urodziła sędziwemu Abrahamowi
syna w tym właśnie czasie, jaki Bóg wyznaczył. Abraham dał swemu synowi,
który mu się urodził i którego mu zrodziła Sara, imię Izaak. Abraham miał sto
lat, gdy mu się urodził syn jego, Izaak. (Rdz 21,1-3.5)
Sara urodziła… syna w czasie… wyznaczonym przez Boga
Spełnienie Bożej obietnicy

Abraham nadał mu imię… Izaak Abraham miał wtedy …… 100 lat.
K. rozmawia z uczniami nt. wypełnienia się Bożej obietnicy w życiu Abrahama

i podsumowuje:
Izaak, syn Sary i Abrahama, przyszedł na świat wbrew wszelkim ludzkim
przewidywaniom. Stało się to dzięki temu, że Abraham zaufał Bogu.
Wydarzenia z życia Abrahama pokazują nam, co to znaczy bezgranicznie
ufać Bogu i uwierzyć w Jego obietnice. Dzięki wierze i posłuszeństwu Abrahama
119
Bogu mógł zrealizować swój plan i uczynić go ojcem wszystkich wierzących.
Za jego wierność Bóg błogosławił mu we wszystkim i sprawił, że jako stuletni
człowiek doczekał się obiecanego syna. Z potomków Abrahama powstał potężny
naród, który nazywamy narodem wybranym, ponieważ Bóg zaplanował, że
będzie z niego pochodził Jezus – Boży Syn.
Abraham jest nazywany patriarchą. To określenie pochodzi z języka
greckiego i oznacza głowę rodu. Abraham stał się początkiem narodu, który
istnieje do dzisiaj – to Izraelici.

1. Boża obietnica dla mnie – rozmowa kierowana, okienko informacyjne
K. rozdaje uczniom kartę pracy „Boża obietnica dla mnie” (teczka pomocy) i mówi:
Bóg obiecał Abrahamowi nową ziemię na własność, liczne potomstwo
oraz że przez niego otrzymają błogosławieństwo wszystkie narody. Abraham
odpowiedział Bogu wiarą i zaufaniem. Również my otrzymaliśmy obietnicę
od Boga.
Uzupełnij okienko informacyjne wybranymi wyrażeniami. Wpisz je w prawidłowej
formie: niebo, życie wieczne, wiara, zaufanie Bogu, czynienie dobra, poczucie
szczęścia, czystość sumienia, satysfakcja z pomocy innym, wewnętrzny pokój,
radość z przebywania z Bogiem, poczucie własnej wartości.
Podczas chrztu otrzymałem/łam imię … Bóg obiecał mi …………………………

…………………………………………… ………..……………………………………
Boża obietnica dla mnie

Spełnienie Bożej obietnicy zależy od Przyjęcie Bożej obietnicy wymaga
………..………………………………… ………..…………………………………
i ………….……………………………… oraz daje ………………………………
………..………………………………… ………..…………………………………
K. pyta, a następnie podsumowuje:
– Co Bóg obiecał każdemu z nas?
– Kiedy złożył nam te obietnice?
– Co musimy zrobić, by Bóg mógł spełnić obietnice dane nam podczas chrztu?
– Co zyskujemy przyjmując Boże obietnice?
Najważniejsza obietnica, którą mamy od Boga, to życie wieczne i możliwość
otrzymania naszej ziemi obiecanej – nieba. Bóg daje nam tę obietnicę podczas
chrztu. Zostanie spełniona, gdy tak jak Abraham zaufamy Panu Bogu. Kiedy
Abraham usłyszał propozycję Boga, zostawił swój dom i wyruszył w nieznane.
Również od nas Bóg oczekuje wiary w to, że wszystko, co On nam proponuje,
jest dla nas dobre. Może się zdarzyć, że Bóg zaproponuje nam coś, co po ludzku
wydaje się niezrozumiałe lub zbyt trudne. Gdy jednak z perspektywy czasu
120
dokonujemy oceny tej sytuacji, dostrzegamy, że Bóg miał rację. Niewykluczone,
że na naszej drodze pojawią się chwile zwątpienia i słabości. Abraham też je
miał, ale wyszedł z nich zwycięsko.
2. Zaufać Bogu wbrew logice – świadectwo
K. opowiada:
Łukasz, uczeń szóstej klasy, miał spore grono przyjaciół. Choć czasem
trudno było ich nazwać przyjaciółmi, bo zależało im tylko na własnym zysku.
Łukasz za wszelką cenę chciał im dorównać. Wracać późno do domu, czasem
zapalić papierosa, spędzać czas nad grami u kolegi. Rozmowy rodziców
niewiele pomagały. Zbuntowany Łukasz nie zwracał na nich uwagi. Do
pewnego dnia. Będąc w szkole, stracił przytomność. Pogotowie, szpital
i diagnoza, nieuleczalna choroba, z którą musi się zmagać do końca życia.
Łukasz wszedł w zupełnie nowy świat. Szpital, wielu lekarzy, leki i ogromna
ostrożność, by uniknąć kolejnego ataku. Po pewnym czasie dotarły do niego
wiadomości od dawnych kolegów. Za włamanie dostali karę poprawczaka.
Łukasz zastanawiał się, czy on też tam by trafił, gdyby nie choroba. Jest
przekonany, że tak by się stało. W jego sercu powstała myśl, że Bóg, zsyłając
chorobę, uchronił go przed złem. Choć z chorobą nie jest mu łatwo żyć, jest
Bogu wdzięczny.
(na podst. świadectwa wygłoszonego we wspólnocie neokatechumenalnej)
– Co wydarzyło się w życiu Łukasza?

– Jak ocenił z perspektywy czasu swoją chorobę?
– Przed czym go uratowała?
W życie ludzi wpisane są różne wydarzenia, także te, z którymi łączy się
cierpienie. Potrzeba wielkiej wiary – takiej, jaką miał Abraham – by dostrzec
w tym Boże działanie dla dobra człowieka. Potrzeba zaufania Bogu, by uwierzyć,
że Bóg, zabierając nam coś, ratuje nas przed większym cierpieniem.
Wiara jest odpowiedzią na objawienie się Boga. Nie jest jedynie słowną
deklaracją, ale wyraża się przez całe nasze życie. Tego właśnie uczy nas
Abraham.
– Co pomoże nam wytrwać w wierze?
Bóg również i dzisiaj wybiera osoby, które przez swoje posłuszeństwo
i zaufanie Bogu mają do spełnienia szczególne zadanie. Możemy nazwać
taką osobę „współczesnym Abrahamem”. Jest nim każdy papież, jak np. Jan
Paweł II i Benedykt XVI, oraz obecny Ojciec Święty Franciszek. Ich wiara ma
wpływ na miliony ludzi. Są oni błogosławieństwem dla wierzących, a nawet dla
niewierzących w Boga.
3. Pielęgnuję swoją wiarę – refleksja
K. stawia pytania do refleksji, na które uczniowie odpowiadają we własnym
sumieniu:
– Do czego wzywa mnie Bóg?
121
– Jaką obietnicę Bóg ma dla mnie?
– Jak reaguję w trudnych dla mnie sytuacjach?
– W czym wyraża się moje zaufanie do Boga?
– Jak pogłębiam swoją wiarę?
– W jaki sposób pogłębiam moją relację z Bogiem?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają kartę pracy „Boża obietnica dla mnie” oraz piszą notatkę:
Wiara jest darem i łaską otrzymaną od Boga na chrzcie świętym.
Wiara powinna być rozumna, czyli świadoma, pewna, czyli oparta na
prawdzie, oraz wolna, czyli dobrowolna.
Wierzyć to znaczy powierzyć się Bogu i przyjąć prawdę, którą On objawił.
Abraham był człowiekiem wielkiej wiary. Wiara ta polegała na przyjęciu
słowa Bożego i na postępowaniu zgodnie z nim. Abraham jest wzorem dla
wszystkich ludzi w każdym czasie, dlatego jest on nazywany „ojcem wszystkich
wierzących”.
5. Praca domowa
1. Święty Paweł w Liście do Rzymian stwierdził, że Abraham „wbrew nadziei
uwierzył nadziei” (Rz 4,18). Napisz, jak rozumiesz te słowa.
2. Podczas wieczornej modlitwy poproś Pana Boga się o łaskę wiary.
6. Modlitwa
Uczniowie wstają, K. przygotowuje ich do modlitwy „Aktem wiary”.
Literatura
Biblia dla każdego. Tekst – komentarz – ilustracje. Stary Testament, H. Witczyk
(red.), t. 1, Kielce 1995.
Papież Franciszek, [Bóg tworzy…], Msza św. w Domu św. Marty, 18 grudnia
2014, <https://papiez.wiara.pl/doc/2288711.Historiazbawienia-to-dlugie-
-dzieje-ludu>, dostęp: 18.09.2019.
122
17. OJCZE, A GDZIE JEST BARANEK? IZAAK
Cele katechetyczne
– Ukazanie przesłania biblijnej perykopy o ofierze Abrahama.
– Wzmocnienie zaufania i wiary w Bożą miłość, w to, że w każdej sytuacji
Bóg chce naszego dobra.
Treści
Biblijny opis ofiary Abrahama (Rdz 22,1-19).
Izaak figurą Jezusa.
Owoce wiary.
Wymagania
Uczeń:
– podaje, że Izaak był umiłowanym synem Abrahama,
– omawia tekst biblijny o ofierze Abrahama (Rdz 22,1-19),
– wymienia owoce heroicznej wiary Abrahama,
– wyjaśnia sens próby wiary Abrahama,
– charakteryzuje postawę Abrahama wobec Boga w sytuacji próby,
– uzasadnia typiczne podobieństwo Izaaka do Jezusa.
Postawy
Uczeń:
– dostrzega Bożą miłość w sytuacjach trudnych,
– w ufnej modlitwie powierza Bogu swoje problemy.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, czytanie tekstu biblijnego z po-

działem na role, analiza tekstu biblijnego, puzzle logiczne, świadectwo,
bilans zysków i strat, śpiew, refleksja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, kartki z pytaniami do powtórzenia, karta
pracy „Izaak zapowiada Jezusa”, niewielkie kartki dla każdego ucznia.

1. Modlitwa
K. prowadzi modlitwę. Uczniowie powtarzają po nim słowa:
Duchu Święty! Oświeć mnie! Prowadź mnie! Powiedz mi, co mam czynić!
Amen.
2. Powtórzenie poprzedniej katechezy
K. trzyma w ręku kartki z pytaniami, które biorą chętni uczniowie i odpowiadają
na nie.
Przykładowy zestaw pytań:
– Dokąd Abram miał wyruszyć na polecenie Boga?
(do ziemi, którą podarował mu Bóg)
123
– Jaka obietnica łączyła się z pozostawieniem przez Abrama rodzinnego
miasta? (obietnica ziemi)
– Pod postacią ilu aniołów Bóg ukazał się Abrahamowi pod dębami Mamre?
(trzech)
– Co znaczy imię Abraham? („ojciec mnóstwa”)
– Jak spełniła się obietnica potomstwa w życiu Abrahama i Sary?
(mieli syna, a z ich potomstwa powstał naród wybrany)
– Jak miał na imię syn Abrahama i Sary? (Izaak)
– Ile lat miał Abraham, gdy mu się urodził syn jego, Izaak? (100 lat)
– Co znaczy, że Abraham jest nazwany „ojcem wszystkich wierzących”?
3. Stracić, by zyskać – rozmowa kierowana
K. pyta uczniów:
– W jakich sytuacjach musimy stracić, żeby coś zyskać?
– Dlaczego ludzie podejmują wysiłek, choć wiedzą, że poniosą stratę?
W wielu dziedzinach życia pozorna strata okazuje się zyskiem. Na przykład
gdy człowiek się rodzi, traci najbezpieczniejsze miejsce życia, ale zyskuje możli-
wość rozwoju. Gdyby pozostał w ciele matki, straciłby życie. Podobnie jest w sfe-
rze duchowej. Musimy z czegoś zrezygnować, coś stracić, by zyskać bliskość Boga.
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać z Pisma Świętego lub podręcznika
fragment Flp 1,21-24.
Dla mnie bowiem żyć – to Chrystus, a umrzeć – to zysk. Jeśli zaś żyć w ciele –
to dla mnie owocna praca, cóż mam wybrać? Nie umiem powiedzieć. Z dwóch
stron doznaję nalegania: pragnę odejść, a być z Chrystusem, bo to o wiele
lepsze; pozostawać zaś w ciele – to bardziej konieczne za względu na was.
K. wyjaśnia, a następnie stawia pytania.
Usłyszane przed chwilą słowa napisał św. Paweł, który przeżywał rozterkę
w swoich pragnieniach.
– Co było zyskiem według św. Pawła?
– Z czym łączyło się jego dalsze życie?
– Co było jego największym pragnieniem?
Święty Paweł pragnął umrzeć, bo to znaczyło, że będzie przebywał
z Chrystusem. Według niego śmierć była zyskiem, a życie stratą. Zupełnie
odwrotnie myśli człowiek współczesny.
Dziś poznamy wydarzenie, gdy Abraham mógł stracić jedynego syna. Co
mógł w zamian zyskać?
K. poleca zapisać temat: Ojcze, a gdzie jest baranek? Izaak.

1. Próba wiary Abrahama – czytanie tekstu biblijnego z podziałem na role
K. poleca odszukać w podręcznikach tekst biblijny o próbie Abrahama. Uczniowie
mogą go czytać z podziałem na role: narrator, Abraham, Izaak, Bóg-Anioł.
124
Wcześniej wyjaśnia:
W czasach Abrahama narody pogańskie, oddając cześć różnym bożkom,
składały ofiary ze zwierząt lub płodów ziemi. Składano również w ofierze ludzi,
także pierworodnych synów. Budowano ołtarz, zabijano ofiarę i spalano ją na
ołtarzu.
Bóg wystawił Abrahama na próbę. Rzekł do niego: […] „Weź twego syna
jedynego, którego miłujesz, Izaaka, idź do kraju Moria i tam złóż go w ofierze
na jednym z pagórków, jakie ci wskażę”. Abraham, zabrawszy drwa do spale-
nia ofiary, włożył je na syna swego Izaaka, wziął do ręki ogień i nóż, po czym
obaj się oddalili.
Izaak odezwał się do swego ojca Abrahama: „Ojcze mój!” A gdy ten rzekł:
„Oto jestem, mój synu” – zapytał: „Oto ogień i drwa, a gdzież jest jagnię na ca-
łopalenie?” Abraham odpowiedział: „Bóg upatrzy sobie jagnię na całopalenie,
synu mój”. I szli obydwaj dalej. A gdy przyszli na to miejsce, które Bóg wskazał,
Abraham zbudował tam ołtarz, ułożył na nim drwa i związawszy syna swego,
Izaaka, położył go na tych drwach na ołtarzu. Potem Abraham sięgnął ręką
po nóż, aby zabić swego syna.
Ale wtedy Anioł Pański zawołał na niego z nieba i rzekł: „Abrahamie,
Abrahamie!” A on rzekł: „Oto jestem”. Anioł powiedział mu: „Nie podnoś ręki
na chłopca i nie czyń mu nic złego! Teraz poznałem, że boisz się Boga, bo nie
odmówiłeś Mi nawet twego jedynego syna”.
Abraham, obejrzawszy się poza siebie, spostrzegł barana uwikłanego
rogami w zaroślach. Poszedł więc, wziął barana i złożył w ofierze całopalnej
zamiast swego syna.
Po czym Anioł Pański przemówił głośno z nieba do Abrahama po raz drugi:
„Przysięgam na siebie, wyrocznia Pana, że ponieważ uczyniłeś to, a nie odmówi-
łeś mi syna twego jedynego, będę ci błogosławił i dam ci potomstwo tak liczne
jak gwiazdy na niebie i jak ziarnka piasku na wybrzeżu morza […]. Wszystkie
ludy ziemi będą sobie życzyć szczęścia takiego, jakie jest udziałem twego
potomstwa, dlatego że usłuchałeś mego rozkazu”. (Rdz 22,1-2.6-13.15-18)
2. Abraham nic nie stracił, a wiele zyskał – analiza tekstu biblijnego
K. dzieli klasę na 3 lub 6 grup, rozdaje im pytania do tekstu na kartkach (teczka
pomocy), na które uczniowie odpowiadają.
Grupa 1
Przeczytajcie uważnie tekst i napiszcie odpowiedzi na pytania:
– Na jaką próbę Bóg wystawił Abrahama?
– Co Bóg obiecał Abrahamowi po zwycięskiej próbie?
– Dlaczego Bóg poddał Abrahama próbie?
Grupa 2
– Co mógł stracić Abraham?
– Co było zyskiem Abrahama?
125
– Na czym polegało zawierzenie Bogu przez Abrahama?
– Dlaczego zwycięsko wyszedł z próby?
Grupa 3
– Co mógł stracić Izaak?
– Co zyskał Izaak?
– Dlaczego ufał swojemu ojcu Abrahamowi?
Po upływie wyznaczonego czasu liderzy grup prezentują odpowiedzi – mogą one
stanowić zapis do zeszytu. K. podsumowuje:
Poddając się woli Boga, Abraham nic nie stracił, a wiele zyskał. Nadal
mógł się cieszyć swoim synem, a Bóg ponowił obietnicę licznego potomstwa,
które miało być wzorem szczęścia dla innych narodów. Wszystko to stało się
możliwe dzięki temu, że Abraham zaufał Bogu wbrew ludzkiej logice. Uwierzył,
że Bóg proponuje mu coś, co będzie dla niego dobre, choć rozum mógł mu
podpowiadać, że straci syna i będzie ogromnie cierpiał.
Doświadczenie Abrahama przybliża nam tajemnicę Bożej miłości. Bóg
nie pragnął śmierci Izaaka. Chciał, żeby wiara Abrahama była silna, wręcz
bezgraniczna, by nie miał żadnych wątpliwości. Bóg pokazał równocześnie, że
nie chce, by składano Mu ofiary z ludzi, jak to robiły narody pogańskie.
Abraham zamiast swojego syna złożył w ofierze baranka. Była to zapowiedź
doskonałej ofiary, którą złożył na krzyżu Jezus.
3. Izaak zapowiada Jezusa – puzzle logiczne
K. rozdaje uczniom karty pracy „Izaak zapowiada Jezusa” (po jednej na 2 osoby
– teczka pomocy). Ich zadaniem jest prawidłowo połączyć zdania wskazujące
podobieństwo Izaaka i Jezusa. K. robi wprowadzenie:
Izaak zapowiada osobę Jezusa Chrystusa.
Izaak zapowiada Jezusa
Abraham nie odmówił Bogu swego Bóg zesłał na ziemię swojego Syna
jedynego syna. Jezusa.
Niewinny Izaak miał zostać złożo- Niewinny Jezus oddał swoje życia
ny w ofierze. za grzechy ludzi.
Abraham zamiast Izaaka złożył Jezus jest Barankiem Bożym, który
w ofierze baranka. gładzi grzechy świata.
Izaak został uratowany od śmierci. Jezus pokonał śmierć przez swoje
zmartwychwstanie.
– Na czym polega podobieństwo Izaaka do Jezusa?
Historia Abrahama przybliża nam tajemnicę miłości Boga do każdego
człowieka. Tak jak Abraham z miłości do Boga gotów był poświęcić jedynego
126
i umiłowanego syna Izaaka, tak Bóg z miłości do człowieka – do każdego z nas
– poświęcił swego jedynego i umiłowanego syna Jezusa.
W Ewangelii św. Jana 3,16 czytamy:
„Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy,
kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne”.

1. Odkrywam dobro w cierpieniu – bilans zysków i strat
K. rozdaje małe kartki, na których uczniowie robią bilans zysków i strat
w konkretnym wydarzeniu z ich życia. K. poleca:
Abraham zaufał i nie stracił syna, ale jeszcze otrzymał błogosławieństwo
Boga. Jeżeli z wiarą będziemy spełniać wolę Boga, nic nie stracimy, lecz zyskamy
szczęście – bliskość Boga. Zastanówcie się nad przeżytą przez was przykrą
sytuacją. Wpiszcie ją na kartce. Następnie odpowiedzcie na pytania:
– Co, myśląc po ludzku, straciliście przez to wydarzenie?
– Jakie dobro było waszym udziałem w tej sytuacji lub później?
K. wyjaśnia, że zapiski uczniów pozostaną tajemnicą pomiędzy Bogiem a nimi.
Nie ma takiej możliwości, byście spotkali się tylko ze złem. Nie jest łatwo
zaakceptować cierpienie, szczególnie to niezawinione. Przyjęcie problemów
w życiu umacnia nas, jeśli powierzymy je Bogu. On daje nam siłę do wytrwania,
a czasem uwalnia nas od ich. Abraham nic nie stracił, lecz zyskał. Tak może
być z nami, jeśli zawierzymy Bogu.
K. śpiewa z uczniami piosenkę „U Pana dziś” (podręcznik). Następnie uczniowie
wklejają kartki do zeszytów zapisaną stroną do dołu, by zachować tajemnicę. Po
skończonej pracy uczniowie przygotowują się do refleksji.
2. Posłuszeństwo Izaaka – rozwiązywanie krzyżówki
K. rozdaje uczniom krzyżówkę (teczka pomocy), którą rozwiązują i hasłem
uzupełniają zdanie. Po wykonaniu zadania wybrany uczeń czyta poprawne
odpowiedzi i uzupełnione zdanie.
Rozwiążcie krzyżówkę w oparciu o tekst z Pisma Świętego o ofierze
Abrahama. Gdy przeczytacie jej hasło, poznacie postawę Izaaka wobec swojego
ojca Abrahama i Boga.
1 P R Ó B Ę
2 M O R I A
3 S Y N A
4 W Ł O Ż Y Ł
5 Z B U D O W A Ł
6 J E S T E M
7 U P A T R Z Y
8 N I C
9 J E D Y N E G O
127
1. „Bóg wystawił Abrahama na…”
2. „Idź do kraju…”
3. „Weź twego … jedynego, którego miłujesz”.
4. „Abraham, zabrawszy drwa do spalenia ofiary … je na syna swego Izaaka”.
5. „Abraham … tam ołtarz”.
6. „Oto …, mój synu”.
7. „Bóg … sobie jagnię na całopalenie, synu mój”.
8. „Nie czyń mu … złego!”
9. „Teraz poznałem, że boisz się Boga, bo nie odmówiłeś Mi nawet twego …
syna”.
Izaak był ………… swojemu ojcu Abrahamowi. Wykonał wszystko, o co

go prosił.
3. Z ufnością przyjmuję problemy życia – refleksja
K. stawia pytania do refleksji:
– Dlaczego powinniśmy dziękować Bogu za przeżyte cierpienie?
– Czy wierzysz, że Bóg pragnie tylko i wyłącznie twojego dobra?
– Jak zachowujesz się w trudnych sytuacjach życiowych?
– Jakie problemy powierzasz Bogu?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują treść prawidłowo dobranych puzzli logicznych oraz wklejają
uzupełnioną krzyżówkę.
5. Praca domowa
1. Opisz znany ci przykład działania Boga w życiu współczesnego człowieka.
2. Ułóż rebus do hasła „Izaak zapowiada Jezusa”.
3. Podczas niedzielnej Mszy Świętej pomódl się za osoby przeżywające
problemy, by dostrzegły w nich Boże działanie.
6. Modlitwa
K. może poprowadzić spontaniczną modlitwę dziękczynienia za dobro, które
wynikło z cierpienia uczniów.
128
18. JAK MASZ NA IMIĘ: JAKUB CZY IZRAEL?
Cele katechetyczne
– Ukazanie prawdy, że Bóg oczekuje przemiany człowieka i ją wspiera.
– Kształtowanie postawy ciągłej pracy nad sobą.
Treści
Historia przemiany biblijnego Jakuba-Izraela (Rdz 32,25-32).
Cnoty Boskie i kardynalne.
Imię chrześcijańskie.
Wymagania
Uczeń:
– omawia okoliczności zmiany imienia Jakuba na Izrael,
– definiuje pojęcia: błogosławieństwo, cnoty Boskie i kardynalne,
– podaje przykłady działań Boga, które pomagają człowiekowi przemienić
się na lepsze,
– wyjaśnia biblijne znaczenie zmiany imienia,
– podaje fakt, że synowie Jakuba dali początek dwunastu pokoleniom narodu
Izraela,
– uzasadnia, że cnoty kształtują charakter człowieka,
– uzasadnia konieczność samodyscypliny i pracy nad sobą.
Postawy
Uczeń:
– wytrwale pracuje nad sobą,
– w chwilach zmagania ze sobą prosi Boga o pomoc i błogosławieństwo.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, opowiadanie biblijne, czytanie

tekstu biblijnego z podziałem na role, analiza tekstu biblijnego, praca
z tekstem KKK, autoformacja, przyporządkowanie cnót, rozwiązywanie
krzyżówki, śpiew, praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, ilustracja przedstawiająca walkę Jakuba
z Bogiem, karty pracy „Walka duchowa” oraz krzyżówka z hasłem „Bło-
gosławieństwo” dla każdego ucznia.

1. Modlitwa
K. wita uczniów i zachęca do wspólnej modlitwy aktem wiary.
2. Bóg posługuje się człowiekiem – rozmowa kierowana
K. pokazuje ołówek i mówi:
129
Matka Teresa z Kalkuty mówiła czasami o sobie, że jest jak ołówek w ręku
Boga. Prowadzona Jego ręką, chciała napisać jak najwięcej dobra. Dla
Hindusów, nie uznających kultu świętych, Matka Teresa była Osobą Wielką
Duchem, pojawiającą się co jakiś czas na ziemi i odmieniającą świat swą
niezwykłą mocą i postawą. Dla nas jest świętą, która swoje siły, umiejętności
i przede wszystkim wiarę złożyła w ręce Boga, a on pisał przez nią wiele dobra.
Bóg pragnie posługiwać się człowiekiem jak narzędziem w swoim ręku.
Jedną z takich osób był syn Izaaka – Jakub, który miał do spełnienia wyjątkową
misję. Przez niego miała być kontynuowana obietnica dana przez Boga
Abrahamowi, jego dziadkowi, którego Bóg zechciał uczynić ojcem wielkiego
narodu – Izraelitów.
– Co wiecie o Abrahamie?
3. Historia oszusta w Piśmie Świętym – opowiadanie biblijne
K. pyta uczniów o znaczenie ich imion. Jeżeli dysponuje Internetem, może sprawdzić
znaczenie kilku wybranych imion. Następnie robi wprowadzenie:
W Starym Testamencie imię osoby wskazywało na najważniejsze cechy
danego człowieka i na zadanie, jakie Bóg mu dawał do wypełnienia w życiu.
Jedno ze znaczeń imienia Jakub to „oszust, ten, który oszukuje”. Mogłoby
się wydawać, że oszuści nie powinni być bohaterami biblijnymi. Jednak gdy
w Biblii pojawiają się osoby postępujące źle, to chodzi albo o to, by pokazać
ich przemianę, albo by potępić zło.
Brat Jakuba, Ezaw, tak o nim powiedział: „Nie darmo dano mu imię Jakub!
Dwukrotnie mnie już podszedł: pozbawił mnie mego przywileju pierworodztwa,
a teraz odebrał za mnie błogosławieństwo!” (Rdz 27,36).
K. prosi o przeczytanie historii Jakuba (podręcznik):
Jakub miał brata bliźniaka Ezawa, który urodził się pierwszy i w związku
z tym miał większe prawa. Należała mu się większa część majątku po Izaaku
oraz szczególne błogosławieństwo ojca. Jakub kupił od Ezawa przywilej syna
pierworodnego, a później podstępem zdobył błogosławieństwo Izaaka. Izaak
był bowiem niewidomy i nie wiedział, którego syna błogosławi. Posłuchajcie
jak Izaak pobłogosławił Jakuba:
Niechaj tobie Bóg użycza rosy z niebios i żyzności ziemi […].
Niechaj ci służą ludy
i niech ci pokłon oddają narody.
Bądź panem twoich braci
i niech ci pokłon oddają synowie twej matki! […]
Każdy, kto będzie cię błogosławił, niech będzie błogosławiony! (Rdz 27,28-29)
Po tym wydarzeniu Jakub musiał uciekać z rodzinnego domu przed gniewem
Ezawa. Udał się do swego wuja, ożenił się i wiódł dostatnie życie. Tęsknił
jednak za rodziną i po wielu latach postanowił wrócić do domu i pojednać
się z bratem. Ponieważ mieli się spotkać po długim czasie, Jakub obawiał się
zemsty ze strony brata.
130
W noc poprzedzającą spotkanie Jakub został sam, by się modlić i błagać
Boga o pomoc. Tej nocy w Jakubie dokonała się duchowa przemiana.
4. Istota przemiany – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Na czym polega duchowa przemiana?
– W jakim wieku duchowa przemiana dokonuje się najmocniej?
– Co może wywołać taką przemianę?
Wymieńcie przeciwstawne sobie postawy, ukazujące zachowania człowieka,
w którym dokonała się przemiana.
K. na tablicy pisze na środku słowo „przemiana” i zapisuje w tabeli wypowiedzi
uczniów.
PRZEMIANA
od do
kłamstwa prawdy
grzechu świętości
zła dobra
kłótni pokoju
K. podsumowuje:
W życiu człowieka, w którego sercu dokonuje się przemiana, musi nastąpić
przewartościowanie. Ważne jest, aby wiedzieć, jak chcemy zmienić swoje życie
i co chcemy zmienić na lepsze.
K. poleca zapisać temat oraz przepisać treść tabeli z tablicy.

1. Przemiana Jakuba – czytanie tekstu biblijnego z podziałem na role
K. zapowiada postać biblijną:
Zatrzymajmy się nad historią Jakuba, który zapragnął wyzwolić się od zła
i zmienić swoje życie.
K. wybiera trzech uczniów do czytania z podziałem na role: narrator, anioł, Jakub
(podręcznik):
Gdy zaś Jakub pozostał sam jeden, ktoś zmagał się z nim aż do wschodu
jutrzenki, a widząc, że nie może go pokonać, dotknął jego stawu biodrowego
i wywichnął Jakubowi ten staw podczas zmagania się z nim. A wreszcie rzekł:
„Puść mnie, bo już wschodzi zorza!” Jakub powiedział: „Nie puszczę cię, dopóki
mi nie pobłogosławisz!”. Wtedy [tamten] go zapytał: „Jakie masz imię?” On
zaś rzekł: „Jakub”. Powiedział: „Odtąd nie będziesz się zwał Jakub, lecz Izrael,
bo walczyłeś z Bogiem i z ludźmi i zwyciężyłeś”. Potem Jakub rzekł: „Powiedz
mi, proszę, jakie jest Twe imię?”. Ale on odpowiedział: „Czemu pytasz mnie
o imię?” – i pobłogosławił go na owym miejscu.
131
Jakub dał temu miejscu nazwę Penuel, mówiąc: „Mimo że widziałem Boga
twarzą w twarz, jednak ocaliłem me życie”. Słońce już wschodziło, gdy Jakub
przechodził przez Penuel, utykając na nogę. (Rdz 32,25-32)
2. Od Jakuba do Izraela – analiza tekstu biblijnego
K. może umieścić na tablicy ilustrację przedstawiającą walkę Jakuba z Bogiem
(teczka pomocy) i pyta:
– Z kim walczył Jakub?
– Jak długo zmagał się z przeciwnikiem?
– Kto wygrał w tej walce?
– Jakie nowe imię otrzymał Jakub?
– Co ono oznaczało?
– Co jeszcze Jakub otrzymał od Boga?
Nocna walka Jakuba z Bogiem to symbol wewnętrznej przemiany. Jakub
wytrwale zmagał się z Bogiem o Jego błogosławieństwo, czyli o specjalną
Bożą przychylność. Błogosławieństwo swego ojca podstępnie wykradł,
a błogosławieństwo Boga wywalczył. Jakub musiał je zdobyć uczciwie, a do
tego z wielkim trudem, bo przecież Boga nie da się oszukać. Zwichnięty staw
biodrowy przypominał odtąd Jakubowi o stoczonej walce.
Imię Izrael, które Jakub otrzymał po walce z Bogiem, to jakby nowa
tożsamość. Z oszusta Jakub zmienia się w człowieka, który będzie walczył
o Boże błogosławieństwo. To także walka z samym sobą, by mógł odejść od zła
do dobra, od kłamstwa do prawdy.
Bóg zmienia człowiekowi imię, aby wskazać mu nowe zadanie, tak jak to było
w życiu Jakuba, św. Piotra czy św. Pawła. Nowe imię to nowa droga ku Bogu.
Jakub miał dwunastu synów, od których pochodziło dwanaście pokoleń
Izraela.

1. Imię chrześcijańskie – praca z tekstem KKK
K. poleca uczniom przeczytanie tekstów KKK z podręcznika:
„Sakrament chrztu udzielany jest «w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego»
(Mt 28,19). Podczas chrztu imię Pańskie uświęca człowieka i chrześcijanin
otrzymuje swoje imię w Kościele”.
(Katechizm Kościoła katolickiego, p. 2156)
„Bóg wzywa każdego po imieniu. Imię każdego człowieka jest święte. Imię
jest ikoną osoby. Domaga się szacunku ze względu na godność tego, kto je nosi”.
„Otrzymane imię pozostaje na zawsze. W królestwie niebieskim zajaśnieje

w pełnym blasku tajemniczy i niepowtarzalny charakter każdej osoby nazna-
czonej Bożym imieniem.
132
– Co wyraża imię chrześcijańskie?
– Dlaczego możemy powiedzieć, że imię każdego człowieka jest święte?
– Na czym polega okazywanie szacunku wobec imienia człowieka?
Imię otrzymane na chrzcie jest święte nie ze względu na jego etymologiczne
znaczenie. Na przykład imię Beata pochodzi od słowa „błogosławiona”, czyli inaczej
szczęśliwa, a przecież nie każda osoba o tym imieniu jest szczęśliwa. Wartość
imienia otrzymanego na chrzcie wiąże się z faktem, że pod tym imieniem zna
nas sam Bóg. Zostało nam ono nadane w imię Trójcy Świętej. Będzie nam
towarzyszyło już zawsze, także po śmierci. Oznacza nas jako osobę i nadaje
nam tożsamość.
Tak jak Jakub otrzymał wraz z nowym imieniem życiową misję, tak również
my od chwili chrztu mamy zadanie od Boga. Nowe imię Jakuba łączyło się
z przemianą życia na lepsze.
2. Moja przemiana – autoformacja
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Duchowa walka” (teczka pomocy) lub
przerysowuje na tablicy poniższą tabelę i wyjaśnia:
Jakub zmagał się wytrwale. W karcie pracy wpiszcie, jaka powinna być
częstotliwość zmagań o dobro. Możecie dopisać własne propozycje duchowej walki.
Duchowa walka
Sposoby Jak często? Pomocna cnota
modlitwa codziennie
Msza Święta
przystępowanie do Komunii
spowiedź
przeproszenie
dobry uczynek
przebaczenie
Zmaganie Jakuba z aniołem jest też obrazem wytrwałej i usilnej modlitwy.

Także my możemy się modlić o Boże błogosławieństwo.
3. Cnota Boskie i kardynalne – przyporządkowanie cnót
K. wyjaśnia:
Wytrwałe czynienie dobra nazywamy cnotą. To obecnie ośmieszane słowo
ma ważne znaczenie. To stała dyspozycja, przyzwyczajenie do przyjmowania
133
postaw i zachowań, które są roztropne, sprawiedliwe, odważne i umiarkowane.
Mówimy o cnotach Boskich i cnotach kardynalnych.
Cnoty Boskie: wiara, nadzieja i miłość.
Cnoty kardynalne: roztropność, sprawiedliwość, umiarkowanie i męstwo.
K. prosi wybranego ucznia o wypisanie cnót na tablicy. Następnie uczniowie
w parach dobierają cnoty do sposobów walki duchowej (uzupełniają trzecią
kolumnę tabeli). Np.: modlitwa – wiara; przeproszenie – męstwo… Po prezentacji
pracy uczniów K. może uzupełnić:
Cnoty kształtują charakter człowieka i zabezpieczają go przed wpływem zła.
Są one ważne dla ludzi, którzy chcą czynić swoje życie coraz lepszym. Tylko
ten, kto ma słaby charakter, będzie się z nich śmiał, bo sam nie jest w stanie
ich rozwijać.
4. Powtórzenie wiadomości – rozwiązywanie krzyżówki, praca w parach
K. rozdaje uczniom krzyżówkę (teczka pomocy), którą rozwiązują w parach
i zapisują rozwiązanie w zeszycie.
1. B Ó G
2. K A P Ł A N
3. P O K Ó J
4. G R Z E C H
5. C N O T A
6. B O S K I E
7. Ł A S K A
8. J A K U B
9. P R A W D A
10. Z B A W I E N I E
11. P R Z E M I A N A
12. M A Ł Ż E Ń S T W O
13. C H R Z E S T
14. Ś W I Ę T O Ś Ć
15. N A W R Ó C E N I E
16. D O B R O
1. On oczekuje przemiany człowieka i ją wspiera.
2. Udziela chrztu.
3. Przeciwieństwo wojny.
4. Nieposłuszeństwo wobec Boga.
5. Trwała dyspozycja do czynienia dobra.
6. Są trzy cnoty…
7. Uświęcająca lub uczynkowa.
8. Wcześniejsze imię Izraela.
9. Przeciwieństwo kłamstwa.
134
10. Boży dar wiecznego życia w niebie.
11. U Jakuba dokonała się od oszusta do uczciwego Izraela.
12. Sakrament, który łączy kobietę i mężczyznę.
13. Przyjmując ten sakrament, otrzymujemy imię.
14. Przeciwieństwo grzeszności.
15. Przyznanie się do grzechu i rozpoczęcie nowego życia.
16. Przeciwieństwo zła.
Rozwiązanie krzyżówki: Błogosławieństwo.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują tabelę o przemianie oraz wklejają (lub przepisują) tabelę
o walce duchowej.
6. Praca domowa
1. Napisz, co oznacza twoje imię, które nadano ci podczas chrztu, i opisz
krótko swojego patrona.
2. Zrób plakat reklamujący wybraną cnotę Boską lub kardynalną.
3. Napisz błogosławieństwo, które będzie prośbą o szczególną przychylność
Boga dla ciebie lub wybranej osoby.
K. robi wprowadzenie do śpiewu kanonu „Niech nas ogarnie łaska, Panie, Twa”
(podręcznik):
Poprosimy Boga, by błogosławił nam i dotknął nas swoją miłością.
Niech nas ogarnie łaska, Panie, Twa. DAGA
Duch Twój Święty niech dotknie nas. GDGA
Literatura
Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 2002, p. 2156, 2158, 2159.
Nowy leksykon biblijny, F. Kogler, R. Egger-Wenzel, M. Ernst (red.), Kielce 2011.
Nowy słownik teologii biblijnej, H. Witczyk (red.), Kielce 2017.
135
19. STAŁ SIĘ NARZĘDZIEM BOGA. JÓZEF EGIPSKI
Cele katechetyczne
– Ukazanie opieki Bożej wobec Izraelitów przez historię Józefa egipskiego.
– Kształtowanie postawy zaufania Bogu w trudnych sytuacjach.
Treści
Historia Józefa egipskiego.
Boże plany wobec człowieka.
Zaufanie Bogu w trudnych sytuacjach.
Wymagania
Uczeń:
– opowiada o sprzedaniu Józefa (syna Jakuba) przez jego braci,
– omawia powody osiedlania się Izraelitów w Egipcie,
– charakteryzuje rolę Józefa na dworze faraona,
– wyjaśnia, dlaczego Izraelici w Egipcie stali się niewolnikami,
– uzasadnia, dlaczego warto ufać Bogu w trudnych sytuacjach,
– podaje przykłady trudnych sytuacji, z których Bóg wyprowadził dobro,
– podaje przykłady prześladowania wobec Izraelitów w Egipcie oraz anty-
semityzmu wobec współczesnych wyznawców judaizmu,
– uzasadnia, że antysemityzm jest grzechem.
Postawy
Uczeń:
– ufa Bogu i bez buntu przyjmuje trudne sytuacje w życiu,
– przebacza doświadczane krzywdy,
– okazuje szacunek wobec przedstawicieli judaizmu.
Metody, techniki i formy: wywiad, powtórzenie, czytanie i analiza tekstu biblij-

nego, wypisywanie recepty, prezentacja i analiza fotografii, chronologia
wydarzeń, miniwykład, praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, tekst wywiadu z Józefem egipskim, karty
pracy: „Recepta dla Józefa na wyrządzoną krzywdę”, „Recepta dla piąto-
klasisty na wyrządzoną krzywdę” dla każdego ucznia, fotografie z zamachu
na życie Jana Pawła II i jego rozmowy z zamachowcem, kartki (po jednej
na 2 lub 4 osoby) z wypisanymi wydarzeniami z życia Józefa.

1. Modlitwa
K. proponuje śpiew piosenki „Niech nas ogarnie łaska, Panie, Twa”.
136
2. Dwunastu synów Jakuba-Izraela – wywiad
K. wybiera ucznia do przeprowadzenia wywiadu w roli Redaktora (lub rozdaje
chętnym uczniom pytania, które będą stawiać biblijnej postaci) oraz osobę do roli
Józefa egipskiego (teczka pomocy).
Redaktor: Witaj Józefie. Jesteś już sędziwym człowiekiem. Ja jednak chciał-
bym ci zadać kilka pytań rozpoczynając od twojego dzieciństwa. Kto był twoim
ojcem?
Józef: Witam. Cieszę się, że ktoś jeszcze interesuje się moim życiem. Było
ono długie i bardzo burzliwe. Moim ojcem był Jakub, któremu Bóg zmienił
imię na Izrael. Mieszkaliśmy całą rodziną w ziemi Kanaan, którą otrzymał nasz
prapradziad Abraham.
Redaktor: Czy miałeś rodzeństwo?
Józef: Oczywiście. Było nas dwunastu braci. Ja byłem przedostatni, po mnie
urodził się jeszcze Beniamin.
Redaktor: Czym wyróżniałeś się spośród braci?
Józef: Byłem wyjątkowo inteligentny i to bardzo drażniło moje rodzeństwo.
Ponadto otrzymałem od Boga sny, których znaczenie spowodowało zazdrość
braci.
Redaktor: Możesz nam opowiedzieć choć o jednym ze swoich snów?
Józef: Przyśniło mi się, że ja i moi bracia byliśmy na środku ogromnego pola
i wiązaliśmy snopy. Nagle snop, który właśnie związałem, podniósł się, wypro-
stował i stanął nieruchomo. Pozostałe zaś snopy, które związali moi bracia,
utworzyły krąg wokół niego, kładąc się na ziemi. Przyśniło mi się też, że słońce,
księżyc i jedenaście gwiazd oddawały mi pokłon. Oznaczało to, że wszyscy moi
bracia i nawet moi rodzice będą się kłaniali przede mną.
Redaktor: Jak to się stało, że znalazłeś się w Egipcie?
Józef: To smutna historia. Kiedyś ojciec wysłał mnie do braci, którzy paśli
owce, bym sprawdził, czy czegoś nie potrzebują. Założyłem piękną szatę, którą
podarował mi ojciec. Gdy bracia mnie zobaczyli, z zazdrości postanowili mnie
zabić. Zdarli ze mnie szatę i pobili mnie. Uratował mnie Ruben, który zapro-
ponował braciom, by wrzucili mnie do wyschniętej studni. Chciał mnie później
po kryjomu wyciągnąć i odesłać do domu.
Redaktor: Jednak tak się nie stało. Prawda?
Józef: Rzeczywiście. Obok obozowiska przechodziła karawana, więc bracia
postanowili mnie sprzedać. W ten sposób zostałem niewolnikiem Potifara,
dowódcy straży faraona. Razem z nim dotarłem do Egiptu.
Redaktor: Jakie było twoje życie w Egipcie?
Józef: Dzięki swojej mądrości i pilnej pracy zostałem zarządcą pałacu Po-
tifara, ale spodobałem się jego żonie. Ponieważ byłem wierny mojemu Bogu
i nie chciałem ulec tej kobiecie, oskarżyła mnie o napaść i trafiłem do więzienia.
Redaktor: Czy czułeś żal do Boga, że twoje życie toczyło się tak trudnymi
ścieżkami?
Józef: Nie. Ufałem, że Pan Bóg cały czas czuwa nade mną. Później się oka-
137
zało, że wszystko działo się po to, bym kiedyś mógł uratować swoją rodzinę.
Ale wtedy tego jeszcze nie wiedziałem.
Redaktor: Jak wydostałeś się z więzienia?
Józef: Mój współwięzień miał sen, który potrafiłem mu wyjaśnić. Później
rzeczywiście stało się tak, jak powiedziałem. Gdy dowiedział się o tym faraon,
poprosił mnie, bym wytłumaczył jego sen.
Redaktor: W ten sposób dotarłeś, aż na dwór władcy Egiptu. Jaki sen miał
faraon?
Józef: Faronowi śniło się, że z Nilu wyłoniło się siedem krów tłustych, które
zaczęły się paść wśród sitowia. Po pewnym czasie wyszło z rzeki siedem krów tak
chudych, że przez skórę widać było wystające kości. Rzuciły się na te pierwsze
krowy i pożarły je. Faraonowi śniło się również, że z gleby wyrosło najpierw
źdźbło z siedmioma kłosami pszenicy pełnymi ziaren, a potem drugie z sied-
mioma pustymi kłosami, które pochłonęły pełne kłosy.
Redaktor: Jak wyjaśniłeś znaczenie snów?
Józef: To Bóg dał wyjaśnienie snów faraona. Siedem tłustych krów i siedem
pełnych kłosów oznaczało siedem lat urodzaju w Egipcie. Po nich jednak mia-
ło nastąpić siedem lat klęski głodu, co wyobrażały chude krowy i puste kłosy.
Podpowiedziałem też faraonowi, by zrobił zapasy zboża w czasie urodzaju, by
w kolejnych latach nie zabrakło w Egipcie jedzenia.
Redaktor: Dlaczego chciałeś pomagać Egipcjanom. Przecież byłeś dla nich
niewolnikiem?
Józef: Wszystko to działo się z woli Boga, któremu zawsze chciałem być
posłuszny. On miał plan, by uratować od głodu nie tylko Egipcjan, ale także
moją rodzinę.
Redaktor: Twoi bracia byli dla ciebie okrutni. Najpierw chcieli cię zabić,
a potem sprzedali. Dlaczego chciałeś ich ratować?
Józef: Bóg obiecał moim przodkom, że staniemy się ogromnym narodem.
Gdy bracia i mój ojciec przybyli w czasie głodu do Egiptu, było nas około 70
osób. Szybko jednak staliśmy się bardzo liczni.
Redaktor: Powstanie dużego narodu było realizacją obietnicy Boga danej
Abrahamowi, że jego potomstwo będzie liczne jak gwiazdy na niebie. Jak jednak
przyjęli to Egipcjanie?
Józef: Egipcjanie zaczęli się nas wtedy bać i powoli zrobili z nas niewolników.
Redaktor: Dziękuje za rozmowę. Niestety nasz czas minął, choć chciałbym,
byś opowiedział jeszcze o twoim spotkaniu z braćmi po wielu latach.
K. może włączyć fragment filmu „Józef i sen faraona – Stary Testament” (frag-
ment od 4:55 do 6:10), np. ze strony <https://www.youtube.com/watch?v=d-
6281gqVEUw> (dostęp 18.06.2019).
K. poleca uczniom zapisać temat: Sprzedany przez ludzi – stał się narzędziem
Boga. Józef egipski.
138
1. Józef przebacza swoim braciom – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. robi wprowadzenie do czytania tekstu biblijnego:
W czasie zapowiedzianych lat nieurodzaju bracia Józefa przybyli do Egiptu,
żeby kupić zboże dla całej rodziny. Józef wtedy był już doradcą faraona.
Przeczytajcie (podręcznik), jak przebiegało spotkanie jego z braćmi.
Józef nie mógł opanować swego wzruszenia […]. Wybuchnąwszy głośnym płaczem
[…], rzekł do swych braci: „Ja jestem Józef! Czy ojciec mój jeszcze żyje?” Ale bracia nie
byli w stanie mu odpowiedzieć, gdyż na jego widok ogarnął ich strach. On zaś rzekł do
nich: „Przybliżcie się do mnie!” A gdy oni się przybliżyli, powtórzył: „Ja jestem Józef,
brat wasz, to ja jestem tym, którego sprzedaliście do Egiptu. Ale teraz nie smućcie się
i nie wyrzucajcie sobie, żeście mnie sprzedali. Bo dla waszego ocalenia od śmierci Bóg
wysłał mnie tu przed wami. [...] aby wam zapewnić następców na ziemi i abyście przeżyli
dla wybawienia wielu. [...] Idźcie przeto śpiesznie do mego ojca i powiedzcie mu: Józef,
syn twój, mówi: Uczynił mnie Bóg panem całego Egiptu. Przybywaj bezzwłocznie. [...]
Będę cię tu żywił, bo jeszcze przez pięć lat będzie głód; i tak nie poniesiecie straty – ani
ty, ani twoja rodzina, ani twój dobytek”. (Rdz 45,1-5.7.9.11)
K. pyta:
– Dlaczego bracia przestraszyli się Józefa?
– Kto według Józefa wysłał go do Egiptu?
– Co dobrego zrobił Józef poddając się prowadzeniu przez Boga?
– Dzięki czemu udało mu się uratować rodzinę?
K. podsumowuje:
Józef w głębi serca był przekonany, że wszystko, co działo się w jego życiu,
zaplanował Bóg. To On z trudnych sytuacji i cierpienia wyprowadził dobro.
Józef wybaczył braciom krzywdy i uzyskał zgodę faraona na sprowadzenie całej
rodziny do Egiptu. Rodzina Józefa otrzymała od faraona żyzną ziemię Goszen,
gdzie osiedliła się na długie lata. Wkrótce rozrosła się w potężny naród izraelski.
K. może włączyć fragment filmu „Józef i sen faraona – Stary Testament” (frag-
ment od 21:20 do 23:50), np. ze strony <https://www.youtube.com/watch?v=d-
6281gqVEUw> (dostęp 18.06.2019).
2. Józef przemienia krzywdę w dobro – wypisywanie recepty
K. pyta:
– Jaką krzywdę wyrządzili bracia Józefowi?
– Jak zachował się Józef wobec braci, którzy go skrzywdzili?
– Co dobrego Józef mógł zrobić dla swoich bliskich dzięki temu, że znalazł
się w niewoli?
– Jaka była relacja Józefa z Bogiem?
K. podsumowuje:
Józef nie czekał, aż bracia go przeproszą za wyrządzoną krzywdę, ale pierwszy
chciał się z nimi pojednać. Pokazał, że nie ma do nich żalu i podzieli się z nimi
139
chętnie tym, co posiada. Wiedział, że nawet złe zamiary człowieka Bóg potrafi
przemienić w dobro.
K. rozdaje karty pracy „Recepta dla Józefa na wyrządzoną krzywdę” (teczka
pomocy). Uczniowie mają wybrać z podanych propozycji i uzupełnić poszczególne
okienka recepty: lekarz prowadzący, lekarstwo i skutki jego podania. Po ok. 4
minutach pracy uczniowie czytają swoje recepty.
Recepta na wyrządzoną krzywdę Fundusz

miłości i przebaczenia
Pacjent: Lekarz prowadzący:

Józef, syn Jakuba, zwany egipskim Bóg
Choroba: Lekarstwo:
skrzywdzony przez braci zaufanie Bogu pomimo trudności,
wiara, że Bóg kieruje życiem,
modlitwa,
pełna dawka przebaczenia…
Objawy: Skutki poddania się leczeniu:

doświadczenie zazdrości od braci, uratowanie Egipcjan od śmierci głodowej,
smutek i samotność, przebaczenie braciom,
ból ran po wrzuceniu do studni, pomoc rodzinie i uratowanie ich od głodu,
poczucie upokorzenia jako niewolnik, zamieszkanie rodziny w krainie Goszen…
poczucie skrzywdzenia przez niesłusz-
ne oskarżenie,
pozbawienie wolności w więzieniu,
ciężka praca…
K. pyta:
– Dlaczego tak ważne jest przebaczenie?
– Dlaczego nie jest łatwo przebaczać?
– Jakie mogą być owoce przebaczenia?
Przebaczenie jest darem dla osoby, która nas skrzywdziła. Choć w naszym
sercu mogą pozostać uczucia gniewu, bólu, a nawet wrogości, przebaczając,
odrzucamy chęć zemsty i pragnienia odwetu. Przebaczenie prowadzi do po-
jednania, tak jak stało się w przypadku Józefa.
3. Rozmowa Jana Pawła II z Ali Agcą – prezentacja i analiza fotografii
K. prezentuje fotografie z zamachu na życie św. Jana Pawła II (teczka pomocy)
oraz z rozmowy papieża z zamachowcem i krótko opowiada uczniom przebieg
tych wydarzeń.
140
Przebaczenie to trudna sztuka, choć są osoby, dla których przebaczenie
jest ważniejsze od własnego cierpienia. 13 maja 1981 r. turecki zamachowiec
Ahmed Ali Agca strzelał do Ojca Świętego Jana Pawła II, by go zabić. Papież
został poważnie ranny, jednak gdy tylko odzyskał przytomność, z całego serca
wybaczył terroryście. Po kilku latach odwiedził go w więzieniu i raz jeszcze
potwierdził swoje przebaczenie. Wtedy zamiast słowa „przepraszam” usłyszał
od Agcy pytanie: „Dlaczego jeszcze żyjesz? Przecież dobrze strzelałem”. Papież
wiedział jednak, że przebaczenie ma wielką moc.
K. pyta:
– Dlaczego Jan Paweł II przebaczył Ali Agcy?
– Skąd święty Jan Paweł II wziął siłę, by przebaczyć człowiekowi, który
chciał go zabić?
K. podsumowuje:
Przebaczenie to decyzja naszej woli. Osoba skrzywdzona sama decyduje, czy
chce przebaczyć. Nie oznacza to, że wymazuje z pamięci trudne wydarzenia.
Święty Jan Paweł II wzorował się na Panu Jezusie – On w chwili śmierci wy-
baczył tym, którzy przybili Go do krzyża. Aby móc przebaczyć z całego serca,
człowiek potrzebuje Bożej pomocy.
1. Nauka przebaczania – wypisywanie recepty

K. mówi:
Każdy z nas spotyka się również z przykrościami i krzywdą. Otrzymacie
kolejny blankiet recepty, na którym wypiszecie, co pomaga w przebaczeniu
i jakie lekarstwo może zastosować piątoklasista, by z trudnej sytuacji wynikło
dobro. Wzorem mogą być dla was Józef sprzedany przez swoich braci oraz św.
Jan Paweł II.
– Jakie trudne sytuacje w swoim życiu może napotkać piątoklasista?
– Do kogo może zwracać się o pomoc?
– Dlaczego warto ufać Bogu, gdy jest nam ciężko?
K. rozdaje karty pracy „Recepta dla piątoklasisty na wyrządzoną krzywdę” (teczka
pomocy). Uczniowie mają wybrać z podanych propozycji i uzupełnić poszczególne
okienka recepty: objawy, lekarstwo i skutki jego podania. Mogą również dopisać
swoje propozycje. Po ok. 4 minutach pracy uczniowie czytają swoje recepty.
Najtrafniejsze zapisujemy na tablicy pod hasłem „Recepta na przebaczenie”.
141
Recepta na wyrządzoną krzywdę Fundusz
miłości i przebaczenia
Pacjent: Lekarz prowadzący:
skrzywdzony piątoklasista Jezus
Choroba: Lekarstwo:
Stan po sprawionej przykrości, porcja modlitwy każdego dnia,
wirusowy brak przebaczenia. pigułki: miłości i cierpliwości,
pełna dawka przebaczenia w razie wy-
stąpienia objawów,
…………………………………………
…………………………………………
Objawy: Skutki poddania się leczeniu:
samotność, przebaczenie,
poczucie skrzywdzenia, wspólna praca i zabawa,
doświadczenie zazdrości, uśmiech i radość z życia,
smutek, pomoc innym…
poczucie poniżenia i upokorzenia, …………………………………………
poczucie pozbawienia godności, …………………………………………
doświadczenie złośliwości…
Po ok. 3 minutach uczniowie czytają swoje propozycje, które K. uzupełnia:

Wypowiadając w modlitwie „Ojcze nasz” słowa: „odpuść nam nasze winy,
jako i my odpuszczamy naszym winowajcom”, wyznajemy, że jeśli nie prze-
baczymy tym, którzy nas skrzywdzili, nie będziemy potrafili naprawdę odczuć
Bożego przebaczenia.
2. Historia Józefa – powtórzenie, chronologia wydarzeń, praca w parach
K. rozdaje kartki (po 1 na 2 lub 4 osoby) z wypisanymi wydarzeniami z życia Józefa
(teczka pomocy), które uczniowie mają ponumerować w kolejności chronologicznej.
Po zakończeniu chętni przedstawiają tytuły wydarzeń w prawidłowej kolejności.
Poprawnie ułożone wydarzenia przepisują do zeszytów.
Józef w domu rodzinnym.
Nowa szata i nienawiść braci.
Józef sprzedany do Egiptu.
W niewoli u Potifara.
Józef w więzieniu.
Józef zastępcą faraona.
Sny faraona.
Bracia u Józefa w Egipcie.
Józef przebacza braciom.
K. kontynuuje historię narodu wybranego w Egipcie:
U obcych jest dobrze tylko do czasu. Rodzina Józefa zamieszkała w Egip-
cie. Z roku na rok było ich coraz więcej. Rodziły się kolejne dzieci i wkrótce
142
powstał duży naród. Egipcjanie obawiali się, że Izraelitów będzie więcej niż
Egipcjan i zabiorą im ich rodzinny kraj. Dlatego uczynili Izraelitów niewolnika-
mi. W Egipcie budowano piramidy i miasta. „Egipcjanie nielitościwie zmuszali
synów Izraela do ciężkich prac… przy glinie i cegle oraz przez różne prace na
polu” (Wj 1,14). Niewolnikom było wyjątkowo ciężko.
3. Dlaczego antysemityzm jest grzechem – miniwykład
K. mówi:
Również w późniejszej historii naród wybrany spotykał się z prześladowa-
niami. Taką postawę nazwano antysemityzmem. „Anty- semityzm” to działania
skierowane przeciwko semitom, czyli potomkom Izraelitów. Każde działanie
skierowane przeciwko dobru człowieka i wypływające z nienawiści tylko z po-
wodu innej narodowości jest grzechem. Grzechem jest więc też antysemityzm.
Najmocniej był on widoczny podczas drugiej wojny światowej, gdy Żydzi
byli prześladowani przez Niemców za samo pochodzenie. Wspominamy do
tej pory hitlerowskie obozy koncentracyjne np. w Oświęcimiu, gdzie zginęło
około miliona Żydów.
Współcześnie także spotykamy się z przejawami prześladowania przedsta-
wicieli narodu Izraelskiego. Dotyczą one między innymi dewastacji budynków
związanych z religią żydowską i niszczenia ich symboli religijnych.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają karty pracy „Recepta dla…” Mogą również przepisać
wydarzenia z życia Józefa w prawidłowej kolejności.
5. Praca domowa
1. Wyobraź sobie, że jesteś jednym z braci Józefa, i napisz w jego imieniu
list o tym, jak doświadczył przebaczenia ze strony swojego brata.
2. Napisz, jak możesz okazywać szacunek wobec wyznawców judaizmu, czyli
potomków Abrahama, Izaaka i Jakuba.
3. Podczas wieczornej modlitwy poproś Boga o dar przebaczenia tym, którzy
sprawili ci przykrość.
6. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do wspólnej modlitwy o przebaczenie (podręcznik).
Panie Jezu, przebaczam tym, którzy wyrządzili mi przykrość, ponieważ Ty
zawsze przebaczasz wszystkie moje grzechy. Proszę Cię, Panie, bym mógł zawsze
zło zwyciężać miłością i przebaczeniem i abym tak jak Ty zawsze kochał innych
i przebaczał im. Amen.
Teraz pozostaniemy w ciszy 1 minutę. Powiedzcie Panu Bogu o waszych
problemach i poproście o pomoc.
143
20. WYJŚCIE Z NIEWOLI. MOJŻESZ
Cele katechetyczne
– Ukazanie religijnego znaczenia wyjścia Izraelitów z niewoli egipskiej.
– Motywowanie do współdziałania z Bożą łaską w wychodzeniu z różnych
niewoli.
Treści
Niewola egipska. Pascha. Przejście przez Morze Czerwone.
Baranek złożony w ofierze przez Izraelitów zapowiedzią Jezusa.
Pomoc Boża w pokonaniu zniewoleń człowieka.
Wymagania
Uczeń:
– omawia sytuację Izraelitów w Egipcie,
– podaje prawdę, że Izraelici w niewoli prosili Boga o pomoc,
– opowiada o powołania Mojżesza,
– wymienia zjawiska, którymi posłużył się Bóg, karząc Egipcjan,
– wyjaśnia pojęcie „Pascha” oraz na czym polegała Pascha Izraelitów,
– podaje prawdę, że krew baranka uratowała Izraelitów przed śmiercią,
– opowiada o interwencji Boga podczas przejścia przez Morze Czerwone,
– podaje prawdę, że Jezus jest prawdziwym Barankiem Paschalnym,
– wyjaśnia słowa kapłana: „Oto Baranek Boży…” oraz słowa modlitwy:
„Baranku Boży…”,
– charakteryzuje zniewolenia współczesnego człowieka,
– uzasadnia, że krew Jezusa ratuje Jego wyznawców przed śmiercią wieczną.
Postawy
Uczeń:
– z ufnością prosi Jezusa o pomoc w wyjściu ze zniewoleń,
– wierzy, że Bóg przychodzi z pomocą czasem w nieoczekiwany sposób.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, nadawanie tytułów, prezen-

tacja ilustracji, czytanie i analiza tekstu biblijnego, piramida zniewoleń,
wyznaczanie drogi wyzwolenia, praca w grupach, praca w parach lub
indywidualnie.
Środki dydaktyczne: kartki w formie kadru filmowego, teksty biblijne oraz
kartki w kształcie strzałek do pracy w grupach, prezentacja multimedialna
przedstawiająca historię wyjścia z Egiptu, ilustracja przedstawiającą figurę
Baranka Paschalnego.
144
1. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do modlitwy „Ojcze nasz”.
2. Przyczyny pobytu Izraelitów w Egipcie – rozmowa kierowana
K. przypomina wiadomości o Józefie i niewoli egipskiej Izraelitów.
– W jaki sposób Józef znalazł się w Egipcie?
– W czym się zasłużył dla faraona i narodu egipskiego?
– Gdzie zamieszkali jego ojciec i bracia po przybyciu do Egiptu?
– Dlaczego z czasem stali się niewolnikami?
Władzę w Egipcie przejmowali kolejni faraonowie i sytuacja Izraelitów
bardzo się zmieniła. Nikt już nie pamiętał, że Józef uratował Egipt od klęski
głodu. Naród izraelski stał się tak liczny, że Egipcjanie zaczęli się go bać. Zmusili
Izraelitów do wykonywania najcięższych robót, traktując ich jak niewolników,
a na rozkaz faraona wszystkie nowo narodzone dzieci płci męskiej miały być
zabijane. Wtedy Izraelici zaczęli prosić Boga o pomoc i możliwość powrotu do
ziemi Kanaan. Bóg wysłuchał modlitw uciemiężonego ludu i wybrał Mojżesza,
który miał wyprowadzić naród wybrany z niewoli i zaprowadzić do ziemi, którą
kiedyś otrzymał Abraham.
3. Historia wyjścia z Egiptu – nadawanie tytułów, prezentacja ilustracji, praca
w grupach
Uczniowie w grupach otrzymują kartki w formie kadru filmowego oraz teksty (teczka
pomocy), którym nadają tytuły, następnie opowiadają przypisaną im historię przed
całą klasą i zapisują (umieszczają) tytuł na tablicy.
Grupa 1
Mojżesz był Hebrajczykiem, który urodził się w Egipcie. Kiedy faraon wydał
rozkaz wymordowania chłopców hebrajskich, jego matka ukrywała go przez
trzy miesiące. Potem włożyła go do koszyka z papirusu powleczonego smołą
i żywicą i umieściła wśród sitowia na brzegu Nilu. Córka króla Egiptu zauważyła
koszyk unoszący się na wodzie. Gdy zajrzała do niego i zobaczyła w nim małego
chłopca postanowiła zabrać go na dwór faraona. Nadała mu imię Mojżesz, tzn.
„wyciągnięty z wody” i adoptowała go. Jako członek rodziny faraona Mojżesz
otrzymał solidne wykształcenie.
1. Zwróćcie uwagą, co najważniejsze jest w tej historii.
2. Nadajcie jej tytuł (i podtytuły).
3. Opowiedzcie historię przed całą klasą.
Grupa 2
Mojżesz był Izraelitą wychowanym na dworze faraona, władcy Egiptu.
Pewnego dnia, kiedy Mojżesz był już dorosłym mężczyzną, odwiedził swoich
145
braci Izraelitów. Zobaczył Egipcjanina, który znęcał się nad ciężko pracującym
Izraelitą. Oburzony Mojżesz stanął w obronie swego rodaka i zabił Egipcjanina.
Kiedy wieść o tym zdarzeniu dotarła do faraona, ze strachu uciekł z Egiptu.
Wyczerpany wędrówką przez pustynię, trafił do krainy Madianitów. Ożenił się
i zajmował się wypasem owiec swego teścia. Pewnego dnia, pasąc owce, udał
się na górę Horeb. Tam zobaczył krzew, który płonął, ale się nie spalał. Kiedy
Mojżesz zaciekawiony tym zjawiskiem zbliżał się do krzewu, usłyszał głos, który
zawołał go po imieniu. Był to głos Boga. Bóg nakazał mu wracać do Egiptu, by
wyprowadzić lud Izraela z niewoli i zaprowadzić go do Ziemi Obiecanej. Bóg
objawił również Mojżeszowi swoje Imię: „Jestem, który Jestem”. Z woli Boga
Mojżesz stał się przywódcą Izraela.
Grupa 3
Mojżesz na polecenie Pana Boga udał się do władcy Egiptu z prośbą, by po-
zwolił Izraelitom powrócić do Ziemi Obiecanej. Faraon jednak nie chciał tracić
taniej siły roboczej, a nawet nakazał, aby Izraelici wykonywali jeszcze cięższe
prace. Wtedy Bóg zesłał na Egipt dziesięć plag. Najpierw wody Nilu zamieniły się
w krew, ryby wyginęły, a ludzie umierali z pragnienia. Później w całym Egipcie
zaroiło się od żab, które dostały się nawet do królewskiego pałacu. Gdy żaby
wyginęły, pojawiło się nieskończenie wiele komarów. Po nich przyleciały muchy
i zaczęło chorować bydło. Ale faraon nadal nie pozwalał wrócić Izraelitom do
swojego kraju. Nie zmienił też decyzji, gdy ziemię opanowały ciemności, a wiel-
ki grad zniszczył pola. Następnie nadleciała szarańcza, pożerając wszystko na
swej drodze. Faraon był uparty i nadal nie zgadzał się na uwolnienie Izraelitów.
Wtedy Mojżesz zapowiedział, że Pan przyjdzie nocą i sprawi, że umrą wszyscy
pierworodni w całym Egipcie. Gdy faraon i tym razem zlekceważył groźbę, Pan
Bóg powiedział: „Tej nocy przejdę przez Egipt, zabiję wszystko pierworodne
w ziemi egipskiej, od człowieka aż do bydła”.
Grupa 4
Mojżesz przemówił do Izraelitów: spakujcie swój dobytek i przygotujcie się
do długiej drogi. W najbliższą noc przez Egipt przejdzie anioł śmierci. Wszyscy
egipscy pierworodni synowie umrą i faraon zgodzi się wreszcie na nasze wyjście
z Egiptu. Niech każda rodzina upiecze w ogniu baranka i zje go wieczorem
z chlebem niekwaszonym i z gorzkimi ziołami. Jedzcie na stojąco w pośpiechu,
a na nogi włóżcie sandały, ponieważ jest to noc, w którą przyjdzie nasz Bóg.
Będzie to Pascha na cześć Pana Boga. On polecił, by krwią baranka zaznaczyć
drzwi domów. Dzięki temu znakowi wasze domy zostaną oszczędzone i nie
dotknie ich nieszczęście, które spotka Egipcjan – mówi Bóg. Zapamiętajcie tę
noc. Wy, wasze dzieci i dzieci waszych dzieci będziecie zawsze świętować w na
jej pamiątkę.
146
Grupa 5
Izraelici z całym dobytkiem wyruszyli do ziemi obiecanej przez Boga ich
przodkom. Egipcjanie dopędzili ich, gdy rozbili obóz nad Morzem Czerwonym.
Izraelitów opanował wielki strach. Przed nimi było morze, a za nimi wojska
faraona. Mojżesz uspokajał wszystkich, mówiąc: „Nie bójcie się! Pan będzie
walczył za was”. Bóg polecił Mojżeszowi, by wyciągnął rękę nad morze. Mojżesz
to uczynił, a „Pan cofnął wody gwałtownym wiatrem wschodnim, który wiał
przez całą noc, i uczynił morze suchą ziemią. Wody się rozstąpiły, a Izraelici
szli przez środek morza po suchej ziemi, mając mur z wód po prawej i po lewej
stronie. Egipcjanie ścigali ich. Wszystkie konie faraona, jego rydwany i jeźdźcy
weszli za nimi w środek morza”.
Bóg powiedział do Mojżesza: „Wyciągnij rękę nad morze, aby wody zalały
Egipcjan, ich rydwany i jeźdźców”. Gdy Mojżesz wyciągnął rękę nad morze
ono wróciło na swoje miejsce. Powracające fale zatopiły wojsko faraona, które
weszło w morze, ścigając Izraelitów. Izraelici zaś szli dalej po suchym dnie,
mając mur z wody po prawej i po lewej stronie. Był to dzień, w którym Pan Bóg
wybawił Izraela z rąk Egipcjan.
Do prezentacji przedstawicieli grup K. może dołączyć ilustracje poszczególnych
kadrów wydarzeń lub jako prezentacja multimedialna (teczka pomocy).
1 2 3 4 5
Dzieciństwo Płonący krzew 10 plag Pascha Przejście przez
Mojżesza egipskich Morze Czerwone
K. podsumowuje:
Przedstawiliście historię narodu wybranego podczas ich pobytu w niewoli
w Egipcie. Bóg upomniał się o swój naród. Podczas ostatniej plagi zmarł również
pierworodny syn faraona. Wówczas faraon pozwolił wyjść Izraelitom z Egiptu,
ale później wysłał w pogoń za nimi 600 rydwanów, które zginęły w Morzu
Czerwonym. Izraelici wyruszyli do Ziemi Obiecanej, ofiarowanej im przez Boga.
4. Pascha Izraelitów – czytanie tekstu biblijnego
Uczniowie szukają w podręczniku tekstu biblijnego opisującego Paschę Izraelitów.
Chętny uczeń czyta go głośno. K. wcześniej wyjaśnia:
Powrócimy do ostatniej nocy Izraelitów w Egipcie. To, co się tam wydarzyło
zapowiada inne wydarzenie.
147
Pan powiedział do Mojżesza i Aarona w ziemi egipskiej: „Powiedzcie całemu zgro-
madzeniu Izraela tak: Dziesiątego dnia tego miesiąca niech się każdy postara o baranka
dla rodziny, o baranka dla domu. Tak zaś spożywać go będziecie: biodra wasze będą
przepasane, sandały na waszych nogach i laska w waszym ręku. Spożywać będziecie
pośpiesznie, gdyż jest to Pascha na cześć Pana. Tej nocy przejdę przez Egipt, zabiję
wszystko pierworodne w ziemi egipskiej, od człowieka aż po bydło, i odbędę sąd
nad wszystkimi bogami Egiptu – Ja, Pan. Krew [baranka] posłuży wam do oznaczenia
domów, w których będziecie przebywać. Gdy ujrzę krew, przejdę obok i nie będzie
pośród was plagi niszczycielskiej, gdy będę karał ziemię egipską. Dzień ten będzie dla
was dniem pamiętnym i obchodzić go będziecie jako święto dla uczczenia Pana. Po
wszystkie pokolenia – na zawsze w tym dniu będziecie obchodzić święto”.
Izraelici poszli i uczynili tak, jak nakazał Pan Mojżeszowi i Aaronowi. […]
O północy Pan pozabijał wszystko, co pierworodne na ziemi egipskiej: od pierwo-
rodnego syna faraona […], aż do pierworodnego tego, który był zamknięty w więzie-
niu, a także wszystko, co pierworodne z bydła.
Tej nocy czuwał Pan nad wyjściem synów Izraela z ziemi egipskiej. […] Tego
samego dnia wywiódł Pan synów Izraela z ziemi egipskiej według ich zastępów.
(Wj 12,1.3.11-14.28-29.42.51)

1. Pascha, czyli przejście – prezentacja ilustracji, uzupełnianie tabeli
K. na środku tablicy pisze: PASCHA = PRZEJŚCIE i wyjaśnia:
Hebrajskie słowo PASCHA znaczy dosłownie „przejście”. Dla Izraelitów to
słowo przypomina „przejście Boga” przez Egipt. Pascha dla narodu wybranego
to przejście z niewoli egipskiej do wolności.
– Do czego miała posłużyć krew baranka?
– Jak Izraelici mieli spożywać wieczerzę?
– Przed czym krew baranka ocaliła Izraelitów?
– Co Izraelici mieli obchodzić na pamiątkę tego dnia?
– Czego dokonał Bóg tej nocy dla Izraelitów?
Przykładowy zapis:
PASCHA = PRZEJŚCIE
Izraelici:
krwią baranka pokropili odrzwia i progi domów,
spożywali Paschę gotowi do drogi,
zostali uratowani od śmierci przez krew baranka,
świętują dzień Paschy dla uczczenia Boga,
wyszli z Egiptu, gdzie byli niewolnikami,
Bóg czuwał nad ich wyjściem.
K. wskazuje na ilustrację przedstawiającą pokropienie odrzwi i progów domów

krwią baranka (teczka pomocy) i kontynuuje:
– Dlaczego Izraelici chcieli wyjść z Egiptu i powrócić do swojego kraju?
148
Izraelici mieli zabić i spożyć baranka, a następnie jego krwią pokropili
odrzwia (futryny) i progi swych domów. Widząc ten znak, Bóg ocalił życie
pierworodnych mieszkających w tych domach. Krew baranka uchroniła
Izraelitów przed śmiercią, a przerażony faraon pozwolił im wyjść z Egiptu. Tego
wieczoru Izraelici po raz pierwszy obchodzili Paschę ku czci Pana. Od tego
czasu obchodzą ją każdego roku, ponieważ tej nocy przestali być niewolnikami,
a stali się wolnym narodem. Pełni radości i nadziei wyruszyli w drogę do kraju
swych przodków – do Kanaanu.
2. Jezus Barankiem Bożym – praca z tekstem, prezentacja ilustracji
K. poleca otworzyć podręczniki, a następnie odszukać i przeczytać teksty liturgiczne:
„Baranku Boży…” oraz „Oto Baranek Boży…”. K. mówi:
Baranek złożony w ofierze przez Izraelitów przed wyjściem z Egiptu
jest zapowiedzią innego Baranka. Podczas każdej Mszy Świętej barankiem
nazywamy Jezusa.
– W których momentach Mszy Świętej wierni wypowiadają słowa: „Baranku
Boży…”, a kapłan: „Oto Baranek Boży…”?
Wierni wypowiadają te słowa po przekazaniu sobie znaku pokoju, a kapłan,
gdy podnosi Hostię.
– Dlaczego Jezusa nazywamy Barankiem Bożym?
– Co to znaczy, że Jezus gładzi nasze grzechy?
K. wspólnie z uczniami przypomina prawdę o męce i śmierci Jezusa Chrystusa.
– Co stało się z Jezusem na Golgocie?
– Co zgładziła krew Jezusa przelana na krzyżu?
– Z jakiej niewoli uwalnia nas Jezus?
– Jak nazywamy ucztę, podczas której przyjmujemy Ciało i Krew Jezusa?
– W jakiej wędrówce Bóg czuwa nad nami?
Podobnie jak wyżej K. formułuje krótkie zdania, które zostają wpisane po prawej
stronie tablicy.
PASCHA = PRZEJŚCIE
Izraelici: Jezus:
krwią baranka pokropili odrzwia i progi domów, przelał za nas swoją krew na
spożywali Paschę gotowi do drogi, krzyżu,
zostali uratowani przez krew baranka od śmierci, uwalnia nas z niewoli grzechu,
świętują dzień Paschy dla uczczenia Boga, ratuje od śmierci wiecznej,
wyszyli z Egiptu, gdzie byli niewolnikami. karmi nas swoim Ciałem i Krwią,
Bóg czuwał nad ich wyjściem. czuwa nad nami w naszej drodze
do nieba.
K. umieszcza ilustrację przedstawiającą figurę Baranka Paschalnego (teczka

pomocy) i podsumowuje:
Baranek paschalny, który uratował Izraelitów od śmierci, zapowiada Jezusa
Chrystusa, który przez swoją śmierć i krew przelaną na krzyżu ratuje nas od
149
śmierci wiecznej. Jezus podczas Ostatniej Wieczerzy przemienił chleb w swoje
Ciało, a wino w swoją Krew, by każdego z nas umocnić w drodze do nieba. On
jest prawdziwym Barankiem Paschalnym, który wyzwala nas z niewoli grzechu
i daje nam życie wieczne.
Świętem Paschy dla chrześcijan jest Wielkanoc, kiedy wspominamy
zwycięstwo Jezusa nad śmiercią.
3. Krew Jezusa obmywa nas z grzechów – śpiew
K. uczy piosenki:
Ta Krew z grzechu obmywa mnie, De
ta Krew czyni mnie bielszym od śniegu. AD
Ta Krew z grzechu obmywa mnie, he
to jest Baranka święta Krew. AD
Jego Krew, święta Krew /x2 eGDA
z Golgoty. D

1. Mój Egipt, moja niewola – piramida zniewoleń, praca w grupach
K. mówi:
Mojżesz, który wyprowadził naród wybrany z niewoli, zapowiada Jezusa
Chrystusa, który wyzwala nas z grzechu. Jak Mojżesz prowadził swój naród do
Ziemi Obiecanej, tak Jezus prowadzi nas do naszej ziemi obiecanej – nieba.
K. rozdaje grupom kartki w kształcie cegły (np. A4 przecięte wzdłuż, np.
pomarańczowe). Zastanówcie się i napiszcie dużymi literami:
– Co może być niewolą młodego człowieka – jego „Egiptem”?
K. przykleja kartki z propozycjami uczniów na tablicy tworząc piramidę (schemat
zamieszczony dalej) i kontynuuje:
Izraelici przyzwyczaili się do wykonywania pracy niewolniczej i to zniewo-
liło ich wewnętrznie. Nie umieli inaczej żyć. Podobnie jest z nami. Stajemy się
niewolnikami, gdy źle korzystamy z tego, co mamy. Zniewolić mogą nas gry,
portale społecznościowe, blogi, pościg za modą, narkotyki, alkohol… Traci-
my wewnętrzną wolność, myśląc, że to wszystko jest ważne w naszym życiu.
Budujemy piramidę zniewoleń, nie szukając innego sposobu życia, bojąc się
dokonać w nim zmian.
– Dlaczego wiele osób trwa w swoich zniewoleniach?
– Co było potrzebne Mojżeszowi i Izraelitom, by wyjść z niewoli?
– Co Izraelici musieli zmienić w swoim myśleniu i postępowaniu, by móc
wyjść z Egiptu?
Izraelici musieli zdobyć się na odwagę, by zmienić swoje życie. Musieli
wyjść poza budowanie piramid. Uwierzyli, że czeka na nich ojczyzna, którą
przygotował im Bóg i w której będą wolni. Zdobyli się na ogromny wysiłek
i całymi rodzinami podjęli trudną wędrówkę. Dzięki interwencji Boga pokonali
150
lęk przed faraonem i Egipcjanami, którzy zrobili z nich niewolników. Zaufali
Bogu, że chce ich wyzwolić. Dzięki temu zostali uwolnieni z niewoli fizycznej,
ale także z niewoli duchowej.
2. Moja ziemia obiecana, moja wolność – wyznaczanie drogi wyzwolenia, praca
w grupach
K. rozdaje uczniom kartki w kształcie strzałek (teczka pomocy) i kontynuuje:
Do Izraelitów w Egipcie Bóg wysłał Mojżesza, by wyprowadził ich niewoli.
Izraelici uwierzyli Bogu i wyruszyli w długą drogę. Do nas Bóg wysłał swojego
Syna. Wzorując się na Mojżeszu i postawie Izraelitów, zastanówcie się i na-
piszcie:
– Jak możemy uwolnić się od budowania piramidy, która nas zniewala?
– Co pomaga zostawić to, co zniewala, i iść drogą w kierunku wolności?
– Co powinien młody człowiek zrobić, aby stać się wolnym wewnętrznie?
– Co musimy zrobić, by Jezus uwolnił nas od naszych zniewoleń?
K. umieszcza kartki z propozycjami uczniów w formie drogi i pyta:
– Co możemy napisać na kierunku naszej drogi?
Jezus przychodzi nam z pomocą w sakramencie pokuty i pojednania. Wy-
zwala nas spod panowania grzechu i daje siłę w Eucharystii. Dlatego warto
podejmować codzienną walkę ze zniewoleniem przez systematyczny rachunek
sumienia. W ten sposób wypracujesz w sobie wrażliwe sumienie przeduczynko-
we. Ono ostrzega przed popełnieniem grzechu, podpowiada, co należy zrobić,
Moja ziemia
wiara obiecana
a
ry sti Wolność
c ha
Eu NIEBO
a
d litw
mo nia
gry
i ek sumie
mo
da blog wiedź rachun
spo
e
fani
ag zau awy
res o izm n popr
ja eg o nie
lef anowie
te post
int e
pr
ze ern
ią dz we
mo et n
c pie ze cio
na
pa
pie la c
noś
rko ro pa e cz
tyk sy do oł
i sp
le
r ta
po
151
co powiedzieć, jak się zachować w konkretnych sytuacjach i zachęca do życia
w wolności. W ten sposób łatwiej nam wytrwać w postanowieniu poprawy pod-
jętym podczas sakramentu pokuty i pojednania.
3. W wolności chcę wypełniać wolę Bożą – określanie etapów drogi, praca
w grupach
K. wyjaśnia, a następnie pod schematem piramidy i drogi pisze na tablicy, czym
jest wolność.
Prawdziwa wolność jest tam, gdzie dobrowolnie czynimy dobro i dbamy
o swój duchowy rozwój. Są dwa rodzaje wolności: wolność od… i wolność do…
WOLNOŚĆ
od niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej
od grzechu do świętości
od złego używania internetu do właściwego używania internetu
od uzależnienia od portali społeczno- do czasu spędzanego z rodziną
ściowych do ograniczenia czasu na gry lub rezygnacji
od uzależnienia od gier z nich
od przyzwyczajenia do telefonu do spotykania się z ludźmi i rozmów w rze-
… czywistości
…
K. przydziela grupom (jak wcześniej) jedno z uzależnień wymienionych w piramidzie

i poleca rozpisać, jaką drogę należy przejść np. od uzależnienia od portali
społecznościowych do czasu spędzanego z rodziną. Po około 5 minutach grupy
prezentują wyznaczone etapy drogi.
Przykład:
Droga od uzależnienia od portali społecznościowych do wolności:
Ö zamknięcie kont z osobami, których nie znam…
Ö ograniczenie prywatności…
Ö ograniczenie czasu…
Ö częstsza rozmowa z rodzicami…
Ö zabawa z rodzeństwem…
K. podsumowuje:
Bóg stawia na naszej drodze „Mojżeszów”, którzy prowadzą nas do wolności.
Nie mają z nami łatwo, podobnie jak Mojżesz z narodem wybranym. Ciągle
narzekamy i buntujemy się. Bóg wysłał do nas swojego Syna, Baranka Bożego,
który na krzyżu przelał swoja krew, byśmy w wolności mogli podjąć wędrówkę,
by osiągnąć niebo, które nam obiecał.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy porównanie krwi baranka i Krwi Jezusa oraz
przerysowują schemat piramidy i drogi wyzwolenia. Wpisują również etapy drogi
wyzwolenia ze zniewoleń wypracowane w grupach.
152
5. Praca domowa
1. Zastanów się, jakie zniewolenia zagrażają współcześnie młodym ludziom.
Wybierz jedno z nich i napisz, w jaki sposób można się przed nim chronić.
2. Ułóż krzyżówkę, której rozwiązaniem będzie słowo „Pascha”.
3. Ułóż modlitwę, w której podziękujesz Jezusowi za uwolnienie z grzechów.
6. Modlitwa
Modlitwa aktem miłości lub śpiew „Ta Krew z grzechu obmywa mnie”.
153
21. TRUDNA PODRÓŻ. WĘDRÓWKA NARODU
WYBRANEGO PRZEZ PUSTYNIĘ
Cele katechetyczne
– Ukazanie wydarzeń podczas wędrówki narodu wybranego jako Bożych
interwencji.
– Kształtowanie postawy zaufania Bogu w trudnych sytuacjach oraz wiary
w Jego pomoc.
Treści
Wybrane wydarzenia z wędrówki do Ziemi Obiecanej.
Symbolika manny, wody ze skały i węża miedzianego.
Zaufanie Bogu w trudnych sytuacjach oraz wiara w Jego pomoc.
Wymagania
Uczeń:
– opowiada o wybranych wydarzeniach z wędrówki Izraelitów przez pustynię,
– opisuje reakcję Izraelitów na trudy wędrówki przez pustynię,
– uzasadnia, że woda ze skały i manna, wąż miedziany były znakiem troski
Boga o naród wybrany,
– uzasadnia, że manna z nieba jest zapowiedzią Eucharystii,
– podaje prawdę, że śmierć Izraelitów spowodowana przez jadowite węże
była karą za grzech niewierności,
– omawia symbolikę węża miedzianego umieszczonego na palu,
– podaje, kiedy i w jaki sposób oddajemy cześć krzyżowi,
– podaje przykłady doświadczania opieki Boga w sferze materialnej i du-
chowej,
– formułuje modlitwę dziękczynną za Bożą opiekę i dar Eucharystii.
Postawy
Uczeń:
– zwraca się do Boga z prośbą o pomoc w sytuacjach trudnych,
– wyraża szacunek i cześć wobec krzyża, który jest ratunkiem dla człowieka.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, czytanie z podziałem na role,

prezentacja ilustracji, rozwiązywanie szyfru, refleksja, redagowanie próśb
i podziękowań, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: ilustracje (prezentacja) przedstawiające zbiór manny,
wyprowadzenie wody ze skały oraz węża miedzianego, karty pracy z za-
szyfrowanym zdaniem, niebieskie i zielone karteczki dla każdego ucznia.
154
1. Modlitwa
Śpiew „Ta Krew z grzechu obmywa mnie”.
2. Trud i wyzwania wolności – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Co daje wolność?
– Dlaczego każdy powinien się cieszyć z odzyskania wolności?
– Kiedy człowiek nie jest zadowolony z odzyskania wolności?
Wolność wymaga podejmowania samodzielnych decyzji i brania za nie
odpowiedzialności. Przejdziemy przez pustynię razem z Izraelitami, by
dowiedzieć się, jak wyglądała ich wędrówka po uwolnieniu z niewoli egipskiej.
K. poleca zapisać temat: Trudna podróż. Wędrówka narodu wybranego przez
pustynię.
3. Niewierność Izraela i miłosierdzie Boga – czytanie z podziałem na role,
prezentacja ilustracji, praca w grupach
K. dzieli uczniów na 4-osobowe grupy, którym przydziela po jednym z trzech tekstów
biblijnych (podręcznik) i propozycję ról do odczytania. Uczniowie w grupach sami
dobierają osoby do odczytania ról poszczególnych postaci. Po ok. 3 minutach
czytania półgłosem K. wybiera 3 grupy do odczytania tekstu przed całą klasą. Po
czytaniu kolejnych tekstów rozmawia na ich temat i zapisuje w tabeli najważniejsze
prawdy.
a) Bóg karmi manną swój lud
Role: narrator, Bóg, Mojżesz, Izraelici.
Izraelici mówili Mojżeszowi i Aaronowi: „Obyśmy pomarli z ręki Pana w ziemi egip-
skiej, gdzieśmy zasiadali przed garnkami mięsa i jadali chleb do syta! Wyprowadziliście
nas na tę pustynię, aby głodem zamorzyć całą tę rzeszę”.
Pan powiedział wówczas do Mojżesza: „Oto ześlę wam chleb z nieba, jak deszcz.
I będzie wychodził lud, i każdego dnia będzie zbierał według potrzeby dziennej. Chcę
ich także doświadczyć, czy pójdą za moimi rozkazami, czy też nie. Lecz szóstego dnia
zrobią zapas tego, co przyniosą, a będzie to podwójna ilość tego, co będą zbierać
codziennie”. Mojżesz powiedział [do Izraelitów]: „Wieczorem Pan da wam mięsa do
jedzenia, a rano chleba do syta, bo usłyszał Pan szemranie wasze przeciw Niemu […]”.
[Nazajutrz rano], gdy się warstwa rosy uniosła ku górze, na pustyni leżało coś drob-
nego, ziarnistego, niby szron na ziemi. Na widok tego Izraelici pytali się wzajemnie:
„Co to jest?” – gdyż nie wiedzieli, co to było. Wtedy powiedział do nich Mojżesz: „To jest
chleb, który daje wam Pan na pokarm. To zaś nakazał wam Pan: Każdy z was zbierze
dla siebie według swej potrzeby, omer na głowę. Każdy z was przyniesie według liczby
osób, które należą do jego namiotu”. Izraelici uczynili tak i zebrali jedni dużo, drudzy
mało […] – każdy zebrał według swych potrzeb.
Następnie Mojżesz powiedział do nich: „Niechaj nikt nie zostawia nic z tego do
następnego rana”. Niektórzy nie posłuchali Mojżesza i pozostawili trochę na następne
155
rano. Jednak pojawiały się robaki i następowało gnicie.
I rozgniewał się na nich Mojżesz.
W szóstym zaś dniu zbierali podwójną ilość pożywie-
nia, dwa omery na każdego.
Dom Izraela nadał temu pokarmowi nazwę manna.
Była ona biała jak ziarno kolendry i miała smak placka
z miodem.
Izraelici jedli mannę przez czterdzieści lat, aż przy-
byli do ziemi zamieszkałej. Jedli mannę, aż przybyli do
granic Kanaan. (Wj 16,3-5.8.14-20.22a.31.35)
K. umieszcza na tablicy ilustrację (wyświetla slajd) przedstawiającą Izraelitów
zbierających mannę (teczka pomocy) i pyta:
– Dlaczego naród szemrał przeciw Bogu?
– Jaki pokarm Bóg dał narodowi?
– Jaką ilość manny mieli zbierać każdego dnia?
– Dlaczego w szóstym dniu mieli zbierać podwójną ilość?
– Kiedy pokarm się zniszczył?
– Jak długo Izraelici spożywali mannę?
K. podsumowuje:
Kiedy na pustyni zaczęło brakować pożywienia, Izraelici zapomnieli o mocy
Boga, który wyprowadził ich z niewoli egipskiej i prowadził przez pustynię do
ziemi Kanaan. Zaczęli się buntować przeciw Niemu. Gdy otrzymali mannę, Pan
kazał im zbierać jej tylko tyle, ile im było potrzebne. Słowo „omer” z tekstu
biblijnego oznacza miarę pojemności – Izraelici mieli więc zebrać codziennie
około dwóch litrów manny dla każdego. Niektórzy jednak nie zaufali Bogu
i gromadzili jej więcej, by zachować na następny dzień. Ale zapasy psuły się.
Tylko gdy szóstego dnia tygodnia zgodnie z poleceniem Boga zbierali więcej
manny i zostawiali ją na następny dzień, który był dniem szabatu, manna
nadawała się do zjedzenia.
b) Bóg daje wodę ze skały
Role: narrator, Bóg, lud, Mojżesz.
Lud nie miał wody do picia. I kłócił się lud z Mojżeszem, mówiąc: „Daj nam wody do
picia!” Mojżesz odpowiedział im: „Czemu kłócicie się ze mną? I czemu Pana wystawiacie
na próbę?” Ale lud pragnął tam wody i dlatego szemrał przeciw Mojżeszowi i mówił:
„Czy po to wyprowadziłeś nas z Egiptu, aby nas, nasze dzieci i nasze bydło wydać na
śmierć z pragnienia?” Mojżesz wołał wtedy do Pana, mówiąc: „Co mam uczynić z tym
ludem? Niewiele brakuje, a ukamienują mnie!” Pan odpowiedział Mojżeszowi: „Wyjdź
przed lud, a weź ze sobą kilku starszych Izraela. Weź w rękę laskę, którą uderzyłeś
w Nil, i idź. Oto Ja stanę przed tobą na skale, na Horebie. Uderzysz w skałę, a wypłynie
z niej woda, i lud zaspokoi swe pragnienie”. Mojżesz uczynił tak na oczach starszyzny
izraelskiej. (Wj 17,1b-6)
156
K. umieszcza na tablicy ilustrację (wyświetla slajd) przedstawiającą wypłynięcie
wody ze skały (teczka pomocy) i pyta:
– Dlaczego naród kłócił się z Mojżeszem?
– Kogo Mojżesz prosił o pomoc?
– W jaki sposób Izraelici otrzymali wodę do picia?
Po raz kolejny Izraelici zbuntowali się przeciw Bogu
i Mojżeszowi, gdy brakowało im wody. Ponownie prze-
stali ufać Panu. Przypomnieli sobie Egipt: tam, choć
byli niewolnikami, nie umierali z pragnienia. Mimo że
naród stracił ufność do Boga, On uratował swój lud,
wyprowadzając wodę ze skały.
c) wąż miedziany
Role: narrator, Bóg, Izraelici.
Podczas drogi jednak lud stracił cierpliwość. I zaczęli mówić przeciw Bogu i Moj-
żeszowi: „Czemu wyprowadziliście nas z Egiptu, byśmy tu na pustyni pomarli? Nie ma
chleba ani wody, a uprzykrzył się nam już ten pokarm mizerny”. Zesłał więc Pan na
lud węże o jadzie palącym, które kąsały ludzi, tak że wielka liczba Izraelitów zmarła.
Przybyli więc ludzie do Mojżesza, mówiąc: „Zgrzeszyliśmy, szemrząc przeciw Panu
i przeciwko tobie. Wstaw się za nami do Pana, aby oddalił od nas węże”. I wstawił się
Mojżesz za ludem. Wtedy rzekł Pan do Mojżesza: „Sporządź węża i umieść go na wy-
sokim palu; wtedy każdy ukąszony, jeśli tylko spojrzy na niego, zostanie przy życiu”.
Sporządził więc Mojżesz węża miedzianego i umieścił go na wysokim palu. I rzeczy-
wiście, jeśli kogo wąż ukąsił, a ukąszony spojrzał na węża miedzianego, zostawał przy
życiu. (Lb 21,4-9)
K. umieszcza na tablicy ilustrację (wyświetla slajd) przedstawiającą
węża miedzianego (teczka pomocy) i pyta:
– Na co narzekali Izraelici?
– Jakie były konsekwencje niewierności Izraelitów?
– Co Izraelici zrobili, aby ratować swoje życie?
– Jakie polecenie dał Bóg Mojżeszowi?
K. podsumowuje:
W czasie przedłużającej się wędrówki Izraelici znowu
stracili cierpliwość. Ich wiara osłabła. Po raz kolejny
zapomnieli o potędze Boga, który uwolnił ich z niewoli
egipskiej i opiekował się nimi w drodze do Ziemi Obiecanej.
Przestali wierzyć, że Bóg pragnie ich dobra. Znowu zatęsknili
za Egiptem, choć tam byli niewolnikami. Nie doceniali wolności, którą otrzymali
od Boga.
Śmierć Izraelitów po ukąszeniach węży była konsekwencją ich niewierności.
Dopiero gdy zaczęli umierać, zrozumieli, że bez pomocy Boga są zupełnie
bezsilni. Przyszli więc do Mojżesza, mówiąc „zgrzeszyliśmy”. Gdy się przyznali
do błędu i nawrócili się, Bóg okazał im swoje miłosierdzie i uratował ich.
157
K. tworzy tabelę, którą będzie stopniowo uzupełniał (4 kolumny – przykładowy
zapis całej tabeli na końcu scenariusza):
Problemy Izraelitów Pan Bóg
xbrak jedzenia xzsyła mannę
xbrak wody xdaje im wodę ze skały
xchoroba i śmierć xnakazuje sporządzić węża miedzianego
1. Dlaczego warto podejmować trudne decyzje? – rozmowa kierowana

K. pyta:
– Dlaczego Izraelici chcieli wrócić do Egiptu?
– Co było dla nich najważniejsze?
– Dlaczego obwiniają Boga i Mojżesza za swoją sytuację życiową?
– Dlaczego tak szybko zapomnieli o dobroci Boga wobec nich?
– Co jest lepsze: wolność czy niewola?
K. podsumowuje:
Czasem wygodnie jest być niewolnikiem, gdyż człowiek nie musi podejmować
żadnego ryzyka, by zmienić swoje życie. Jednak w takiej sytuacji człowiek zamy-
ka się na Boga, nie dostrzega Jego pomocy i skupia się samym sobie. Izraelici
choć wolni fizycznie, w swoim myśleniu byli nadal niewolnikami. Skupiali się
tylko na swoich potrzebach zapominając o Bogu.
2. Symbolika manny, wody ze skały i węża miedzianego – rozwiązywanie szyfru
Uczniowie w grupach otrzymują od K. po jednej z trzech kart pracy z zaszyfrowanym
zdaniem (teczka pomocy). Po odczytaniu szyfru wybrany uczeń czyta głośno
rozwiązanie, które pozostali zapisują w zeszytach.
A Ą C D E H I K Ł M N O R S T W U Y Z Ż
# $ % " & ' ( ) * + ,
a) Chleb żywy
M A N N A
' # ( ( # jest zapowiedzią
E U C H A R Y S T I I
% , $ " # ) * + & &
K. wyjaśnia:
Manna, dzięki której Izraelici mogli dotrzeć do Ziemi Obiecanej, jest za-
158
powiedzią Eucharystii. Ciało i Krew Jezusa to nasz pokarm duchowy, dzięki
któremu możemy dotrzeć do nieba.
b) Woda życia
W O D A Z E S K A Ł Y
# % * # jest zapowiedzią
C H R Z T U
K. wyjaśnia:
Woda na pustyni jest symbolem życia. Woda, która wypłynęła ze skały, gdy
Mojżesz uderzył w nią laską, jest znakiem ocalenia i Bożej łaski. Wydarzenie to
jest zapowiedzią chrztu Jezusa w Jordanie oraz sakramentu chrztu, w którym
przez polanie wodą zostajemy obmyci z grzechu pierworodnego i otrzymujemy
łaskę włączenia do Kościoła.
c) Znak ocalenia od śmierci
W Ą Ż M I E D Z I A N Y
' & % & # ( jest zapowiedzią
K R Z Y Ż A
) #
K. wyjaśnia:
Wąż umieszczony na palu zapowiada Jezusa, który umarł za nasze grzechy
zawieszony na drzewie krzyża, by ocalić nas od śmierci wiecznej. Tak jak
Izraelici, którzy spojrzeli na węża miedzianego, zostawali przy życiu, tak
my, chrześcijanie, jednocząc się przez wiarę z Chrystusem ukrzyżowanym,
otrzymujemy życie wieczne.
K. uzupełnia trzecią kolumnę tabeli „w trosce o naszą duchową wolność”.
1. Przyjmuję pokarm duchowy i troszczę się o innych – rozmowa kierowana

K. mówi:
Tylko wolni jesteśmy w stanie w pełni wypełniać wolę Boga i żyć blisko Niego.
Przez chrzest zostaliśmy uwolnieni od grzechu pierworodnego i obdarowani
łaską Bożą. Jezus karmi nas w Eucharystii. Powiedział o sobie: „Ja jestem
chlebem żywym, który zstąpił z nieba. Jeśli ktoś spożywa ten chleb, będzie żył
na wieki”. Jezus pragnie, byśmy nieustannie karmili się Jego Ciałem. Jeśli za-
ufamy Mu i będziemy blisko Niego, On będzie nas karmił i prowadził do nieba,
naszej ziemi obiecanej.
159
– Jak często przystępujecie do Komunii Świętej?
– Do czego zobowiązuje nas przyjmowanie pokarmu jakim jest Ciało
Chrystusa?
Pan Bóg troszczy się o nasze potrzeby duchowe i materialne. W modlitwie
„Ojcze nasz” wypowiadamy słowa: „Chleba naszego powszedniego daj nam
dzisiaj”.
– Co to znaczy, że prosimy o chleb dla nas, a nie dla mnie?
– Dla kogo powinniśmy prosić Boga o chleb?
K. prosi chętnego ucznia, by uzupełnił zapis w czwartej kolumnie tabeli:
Przyjmuję Eucharystię i proszę Boga o pokarm dla siebie i innych.
Żyję w łasce Bożej.
K. podsumowuje:
Prosimy, aby Bóg zatroszczył się o wszystko to, co jest nam konieczne do
życia. Chleb, który codziennie spożywamy, jest znakiem Jego troski o nas.
Bóg, dając codzienne pożywienie, posługuje się ludźmi – także nami. Tak jak
Bóg dostrzegł głód Izraelitów, tak my powinniśmy dostrzegać potrzeby osób
żyjących w naszym środowisku „dzisiaj”, czyli każdego dnia. Jeżeli zaufamy
Bogu, On na pewno nam w tym pomoże. Znajdziemy też sposób, w jaki można
pomóc innym.
2. Z odwagą oddaję szacunek dla krzyża – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Gdzie spotykamy krzyże?
– W jaki sposób powinniśmy zachowywać się w obecności krzyża?
– W jaki sposób powinniśmy czynić znak krzyża?
Chętny ucznia uzupełnia zapis w czwartej kolumnie tabeli:
Okazuję szacunek krzyżowi
Dzięki krzyżowi otrzymujemy ocalenie od śmierci wiecznej, dlatego krzyż
należy traktować z należytym szacunkiem i czcią. Jezus Chrystus umarł na
nim, abyśmy mieli życie wieczne. Patrząc na krzyż, często nie pamiętamy, że
jest on znakiem Bożej miłości. Izraelici z wiarą patrzyli na miedzianego węża
i zostali uratowani. Krzyż Chrystusa ma wielką siłę. Musimy tylko spojrzeć na
niego z wiarą.
Przykładowy zapis tabeli:
Problemy w trosce o naszą duchową
Pan Bóg Moja odpowiedź
Izraelitów wolność
xbrak jedzenia • zsyła mannę xkarmi nas w Eucharystii • przyjmuję Eu-
charystię i proszę
Boga o pokarm dla
siebie i innych
xbrak wody xdaje im wodę x uwalnia od grzechu pier- xżyję w łasce Bożej
ze skały wodornego przez chrzest i daje
nam swoją łaskę
160
xchoroba xnakazuje spo- xratuje nas od śmierci wiecznej xokazuję szacunek
i śmierć rządzić węża przez śmierć Jezusa na krzyżu krzyżowi
miedzianego
3. Dziękuję Bogu za Jego opiekę – refleksja, redagowanie próśb i podziękowań

K. rozdaje uczniom niebieskie i zielone karteczki i mówi:
Jezus umarł za nas na krzyżu i karmi nas swoim Ciałem w Eucharystii. Nikt
inny nie okazał nam większej miłości. Aby o tym pamiętać, zastanówcie się,
co otrzymaliście w darze od Boga. Podobnie jak Izraelici na pustyni, tak i my
prosimy Boga o pomoc w trudnych sytuacjach. Każdy niech zastanowi się w ciszy:
– O co najczęściej prosisz Boga?
– Co otrzymujesz od Boga?
– Za co możesz Bogu podziękować?
Zapiszcie na niebieskich kartkach, o co prosicie Boga, a na zielonych
podziękowanie za to, co Bóg dla was uczynił. Możecie zapisać to, co daje wam
każdego dnia, i to, co w waszym życiu wydarzyło się wyjątkowego. Pamiętajcie,
że Bóg posługuje się też ludźmi i wydarzeniami.
Uczniowie piszą na kartkach przez 2-3 minuty.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy zapis z tabeli oraz rozwiązania z szyfrów.
5. Praca domowa
1. Wpisz w wyszukiwarkę internetową imię i nazwisko Carlo Acutis. Od-
szukaj i zapisz w zeszycie, jak ten pochodzący z Włoch chłopiec nazwał
Eucharystię.
2. Napisz krótki wiersz na cześć krzyża.
3. Przy wieczornej modlitwie podziękuj Chrystusowi za wielki dar zbawienia,
spoglądając na krzyż.
6. Modlitwa
Uczniowie stają przed krzyżem i chętni czytają najpierw swoje prośby, a następnie
podziękowania. Modlitwę można zakończyć aktem wiary.
Literatura
Biblia dla każdego. Tekst – komentarz – ilustracje, t. 2, red. H. Witczyk, Kielce
1995.
Słownik teologii biblijnej, red. X. Léon-Dufour, Poznań 1994.
161
22. UMOWA WYRYTA NA KAMIENNYCH
TABLICACH. PRZYMIERZE NA SYNAJU
Cele katechetyczne
– Ukazanie przymierza na Synaju jako umowy między Bogiem, a narodem
wybranym.
– Kształtowanie postawy wierności Bogu i danym obietnicom.
Treści
Przymierze na Synaju umową między Bogiem a narodem wybranym.
Odnowienie Przymierza przez Izraelitów po wodzą Jozuego.
Dekalog.
Wierność Bożym obietnicom.
Wymagania
Uczeń:
– opowiada o przymierzu na górze Synaj,
– definiuje pojęcia: przymierze, dekalog,
– wyjaśnia słowa wstępu do Dekalogu,
– wyjaśnia, na czym polegały zobowiązania Boga i Izraelitów w przymierzu,
– omawia rolę Mojżesza i Jozuego jako mediatora między Bogiem a naro-
dem,
– wyjaśnia, dlaczego tablice z Dekalogiem nazwane są tablicami Świadectwa,
– opowiada o odnowieniu przymierza przez naród wybrany z inicjatywy
Jozuego,
– uzasadnia, że przesłanie przykazań Bożych jest ponadczasowe.
Postawy
Uczeń:
– modli się słowami Dekalogu,
– stara się być wierny obietnicom danym Bogu,
– wypełnia Boże przykazania.
Metody, techniki i formy: zawieranie umowy, czytanie i analiza tekstu biblijnego,

rozmowa kierowana, praca z mapą, prezentacja zdjęć, puzzle, autoforma-
cja, uzupełnianie tabeli, miniwykład, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, wzór umowy do pracy w grupach, prezen-
tacja multimedialna (mapa z szlakiem wędrówki Izraelitów od Egiptu do
Synaju, zdjęcie góry Synaj, ilustracja przedstawiającą Mojżesza z tablicami
przykazań), puzzle z definicją słowa „dekalog” (1 na 2 osoby), karta pracy
„Moja umowa (kontrakt) z Panem Bogiem”.
162
1. Modlitwa
K. wspólnie z klasą odmawia Dekalog.
2. Na czym polega umowa/kontrakt? – zawieranie umowy, praca w grupach
K. dzieli uczniów na 5 grup i rozdaje im wzór umowy (teczka pomocy) oraz czystą
kartkę. Uczniowie tworzą umowy pomiędzy różnymi osobami.
Grupa 1: Umowa/kontrakt pomiędzy nauczycielem a uczniami klasy 5.
Grupa 2: Umowa/kontrakt pomiędzy katechetą a uczniami klasy 5.
Grupa 3: Umowa/kontrakt pomiędzy uczniami klasy 5 a obsługą szkoły
(woźne, konserwator).
Grupa 4: Umowa/kontrakt pomiędzy uczniem klasy 5 a rodzicami.
Grupa 5: Umowa/kontrakt pomiędzy uczniem klasy 5 a dyrektorem szkoły.
Wzór umowy/kontraktu
Umowa pomiędzy …….……………………. a ………………………………
czas trwania umowy .……………………………………………………………
Nauczyciel ………………… zobowiązuje się …………………………………
Nauczyciel ………………… stawia wymagania ………………………………
Uczeń/uczniowie …………… zobowiązuje się / zobowiązują się ………………
……………………………………………………………………………………
Data podpisania umowy …………………
Podpis zawierających umowę …………………………………………………
K. pyta:
– Dlaczego ludzie zawierają między sobą umowy?
– Co wiąże się z podpisaniem umowy?
K. podsumowuje:
Umowa to dokument, który podpisujemy i zobowiązujemy się do jej prze-
strzegania. Jeżeli ktoś sprzedaje samochód to ma obowiązek go przekazać kupu-
jącemu, a kupujący obowiązek zapłacić określoną kwotę. Umowa jest wzajemną
relacją pomiędzy osobami, które ją podpisują i jest korzystna dla obu stron.
Pan Bóg też zawarł umowę z ludźmi. Obiecał, że jej przestrzeganie zapewni
ludziom błogosławieństwo i zbawienie. Umowa zawarta pomiędzy Bogiem
a ludźmi została nazwana przymierzem.
3. Okoliczności zawarcia przymierza Boga z ludźmi – czytanie i analiza tekstu
biblijnego, praca z mapą
K. kontynuuje:
Bóg zawarł przymierze z ludźmi w szczególnych okolicznościach. Przeczyta-
my tekst biblijny, by dowiedzieć się, kiedy i jak to nastąpiło oraz dlaczego Bóg
postanowił zawrzeć z ludźmi tę ważną umowę.
163
Było to w trzecim miesiącu od wyjścia Izraelitów z Egiptu […]. Wyruszyli z Refidim,
a po przybyciu na pustynię Synaj rozbili obóz na pustyni. Izrael obozował tam naprze-
ciw góry. Mojżesz wszedł wtedy do Boga, a Pan zawołał na niego z góry i powiedział:
„Tak powiesz domowi Jakuba i to oznajmisz Izraelitom: Wyście widzieli, co uczyniłem
Egiptowi, jak niosłem was na skrzydłach orlich i przywiodłem was do Mnie. Teraz jeśli
pilnie słuchać będziecie głosu mego i strzec mojego przymierza, będziecie szczegól-
ną moją własnością pośród wszystkich narodów, gdyż do Mnie należy cała ziemia”.
(Wj 19,1-5)
K. pyta:
– Po ilu miesiącach od wyjścia z Egiptu Bóg zawarł przymierze z Izraelita-
mi?
– Jak nazywała się pustynia, na którą przybyli Izraelici?
– Kto miał przekazać słowa Boga Izraelitom?
– Na jakie wydarzenia powoływał się Bóg, gdy zawierał przymierze?
– Co obiecał Bóg Izraelitom, jeżeli będą przestrzegać przymierza?
– Jak Izraelici mieli przestrzegać przymierza?
K. prezentuje na mapie szlak wędrówki Izraelitów od Egiptu do Synaju (teczka
pomocy – prezentacja multimedialna) i podsumowuje:
Po trzech miesiącach od wyjścia Izraelitów z niewoli egipskiej Bóg zawarł
z nimi przymierze. Dał im wolność i chciał z nimi zawrzeć umowę dotyczącą
ich dalszego postępowania. To wydarzenie odbyło się na pustyni i górze Synaj.
Słowa Boga skierowane do Izraelitów miał przekazać Mojżesz, który był po-
średnikiem pomiędzy Izraelitami a Bogiem. Bóg obiecał Izraelitom, że będą
Jego szczególną własnością pośród innych narodów. Ich zadaniem było prze-
strzeganie przymierza i słuchanie słów Bożych.

1. Przymierze na Górze Synaj – czytanie i analiza tekstu biblijnego, prezentacja
zdjęć
K. prezentuje zdjęcie góry Synaj (teczka pomocy) i przekazuje kilka informacji na
jej temat:
Synaj to półwysep położony w Azji, a na-
leży do Egiptu. Sporą jego część stanowi
pustynia, na której znajduje się Góra Synaj.
Góra ta ma wysokość 2286 m n.p.m. Wiele
osób zdobywa ją, ale nie jest to proste.
(oprac. nad podst.: Synaj – półwysep; Synaj – szczyt)
Mojżesz na polecenie Boga wszedł na górę Synaj. Przenieśmy się na sam

szczyt i zobaczymy, co się tam dokładnie wydarzyło.
164
Chętny uczeń czyta tekst biblijny z podręcznika (lub K. wybiera osoby do odczytania
poszczególnych przykazań, a sam czyta wstęp do nich).
Wtedy wypowiedział Bóg wszystkie te słowa: „Ja jestem Pan, Bóg twój, który cię
wyprowadził z ziemi egipskiej, z domu niewoli.
Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie!
Nie będziesz wzywał imienia Pana, Boga twego, w błahych rzeczach, bo nie pozwoli
Pan, by pozostał bezkarny ten, kto wzywa Jego Imienia w błahych rzeczach.
Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić.
Czcij twego ojca i twoją matkę, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, ci daje.
Nie będziesz zabijał.
Nie będziesz cudzołożył.
Nie będziesz kradł.
Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako świadek.
Nie będziesz pożądał domu twojego bliźniego. Nie będziesz pożądał żony bliźniego
twego, ani jego niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wołu, ani jego osła, ani żadnej
rzeczy, która należy do twego bliźniego”. (Wj 20,1-3.7-8.12-17)
K. pyta:
– Co Mojżesz usłyszał od Boga?
– Jak nazywamy te polecenia Boga?
– Do jakich wydarzeń odwołuje się Bóg słowami: „Ja jestem Pan, twój Bóg,
który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli”?
K. podsumowuje:
Mojżesz otrzymał od Boga dziesięć przykazań. Przekazał je ludowi Izraela,
a Izraelici obiecali ich przestrzegać. Zawarto umowę za zgodą obydwu stron.
Bóg nadał Izraelitom przykazania jako ich wybawiciel z Egiptu. To On wyzwolił
swój lud z niewoli i pokazał, że jest Panem i że tylko On może nadać Izraelowi
prawo, którego powinien przestrzegać.
2. Znaczenie słowa „dekalog” – puzzle, praca w parach
K. rozdaje uczniom puzzle (1 na 2 osoby) z definicją słowa „dekalog” (teczka
pomocy).
Przykazania Boże, które otrzymał Mojżesz od Boga mają swoją szczególną
nazwę. Dowiemy się jaką i co ona oznacza.
„Dekalog / to wyraz / pochodzenia greckiego, / który oznacza / dziesięć /
słów”.
(Słownik Języka Polskiego PWN)
K. uzupełnia:
Dekalog jest jednym z najbardziej znanych tekstów Biblii. Słowo „dekalog”
możemy podzielić na dwa wyrazy: deka = dziesięć, logoi = słowa. Przykazania
dekalogu nie są ani zakazami, ani nakazami, lecz pouczeniami odnośnie za-
chowań człowieka wobec Boga oraz wobec innych ludzi.
165
3. Tablice Świadectwa – czytanie i analiza tekstu, prezentacja ilustracji
K. prezentuje ilustrację przedstawiającą Mojżesza z tablicami przykazań (teczka
pomocy). Następnie pyta:
– Ile tablic trzyma w rękach Moj-
żesz?
– W jaki sposób zostały podzielone
przykazania?
K. podsumowuje:
Dekalog został spisany na dwóch
kamiennych tablicach. Tradycja mówi,
że na pierwszej znajdowały się trzy przy-
kazania odnoszące się do relacji Bóg –
człowiek, na drugiej zaś przykazania od
czwartego do dziesiątego, dotyczące relacji międzyludzkich.
Dekalog otrzymał wiele różnych nazw i określeń. Poznaliśmy już kilka z nich:
Przymierze, Umowa, Dekalog, Przykazania. Warto poznać kolejne.
Chętny uczeń czyta z podręcznika:
Gdy [Bóg] skończył rozmawiać z Mojżeszem na górze Synaj, dał mu dwie tablice
Świadectwa, tablice kamienne, napisane palcem Bożym. (Wj 31,18)
Gdy Mojżesz zstępował z góry Synaj z dwiema tablicami Świadectwa w ręku, nie
wiedział, że skóra na jego twarzy promieniała na skutek rozmowy z Panem. (Wj 34,29)
K. pyta:
– Jak inaczej nazywa się tutaj tablice dekalogu?
– O jakim świadectwie może być mowa?
– Co się działo z twarzą Mojżesza po rozmowie z Bogiem?
K. podsumowuje:
Dekalog jest nazywany inaczej tablicami Świadectwa. Określenie to dotyczy
działania Boga w życiu Izraela: Bóg pokazał, czyli dał świadectwo, że w szcze-
gólny sposób wybrał i ukochał ten naród, gdy wyzwolił go z niewoli egipskiej,
przeprowadził przez pustynię i dał mu Ziemię Obiecaną. Za wykonywanie po-
leceń Boga Izraelici otrzymywali od Niego błogosławieństwo i opiekę. Izraelici
wyruszyli z pustyni Synaj w dalszą drogę, do kraju Kanaan. Mojżesz tam nie
dotarł. Zmarł na górze Nebo, z której widział w oddali Ziemię Obiecaną przez
Boga Izraelowi. Naród wybrany wszedł do niej pod wodzą Jozuego, następcy
Mojżesza.
1. Odnowienie przymierza – czytanie i analiza tekstu biblijnego

K. poleca jednemu z uczniów odczytanie z podręcznika tekstu Pisma Świętego.
Wcześniej wprowadza:
Po zdobyciu Kanaanu Izraelici zadomowili się tam i wraz z upływem czasu
przejęli niestety niektóre zwyczaje zamieszkujących ten kraj ludów i zaczęli
166
czcić ich bóstwa. W trosce o wierność rodaków prawdziwemu Bogu Jozue
postanowił odnowić przymierze, które zawarli z Bogiem na Synaju. Jozue
postawił Izraelitom ważne pytanie. Prosił, by podjęli konkretną decyzję, komu
chcą służyć.
Jozue zgromadził w Sychem wszystkie pokolenia Izraela. Wezwał też starszych
Izraela, jego książąt, sędziów i zwierzchników, którzy się stawili przed Bogiem. Jozue
przemówił wtedy do całego narodu: „Tak mówi Pan, Bóg Izraela: Gdyby […] wam się
nie podobało służyć Panu, rozstrzygnijcie dziś, komu służyć chcecie, czy bóstwom,
którym służyli wasi przodkowie po drugiej stronie Rzeki, czy też bóstwom Amorytów,
w których kraju zamieszkaliście. Ja sam i mój dom służyć chcemy Panu”. Naród wówczas
odrzekł tymi słowami: „Dalecy jesteśmy od tego, abyśmy mieli opuścić Pana, a służyć
cudzym bogom. Czyż to nie Pan, Bóg nasz, wyprowadził nas i przodków naszych z ziemi
egipskiej, z domu niewoli? Czyż nie On przed oczyma naszymi uczynił wielkie znaki
i ochraniał nas przez całą drogę, którą szliśmy, i wśród wszystkich ludów, pomiędzy
którymi przechodziliśmy? […] My również chcemy służyć Panu, bo On jest naszym
Bogiem”. (Joz 24,1-2a.15-18)
K. pyta:
– Jakie działania Boga wymieniają Izraelici wobec nich?
– Kogo wybiera Jozue jako prawdziwego Boga?
– Co wybrał Izrael?
K. uzupełnia:
Jozue przypomniał Izraelitom wszystko, co Bóg dla nich uczynił, i postawił
im bardzo mocne pytanie: „Komu chcecie służyć?”. Upomniał ich, że muszą
dokonać wyboru i konsekwentnie zgodnie z nim postępować. Jozue miał odwagę
postawić tak kategoryczne pytanie, ponieważ był przewodnikiem w wierze dla
całego narodu i brał za niego odpowiedzialność przed Bogiem. Jego rola nie
była łatwa. Izraelici odnowili przymierze zawarte z Bogiem – przysięgli, że będą
postępować zgodnie z przykazaniami.
2. Przykazania w moim życiu – autoformacja, uzupełnianie tabeli
K. wyjaśnia:
Przykazania Boże są ważną częścią naszego życia. Przestrzegając ich, kroczy-
my ścieżką wyznaczoną nam przez Boga. To umowa, kontrakt z Panem Bogiem.
Dzięki niemu łatwiej nam żyć z innymi, ale i innym łatwiej jest żyć z nami.
Przykazania Boże zostały nadane ludziom tysiące lat temu. Zastanowimy się,
czy pomimo upływu tylu lat są dalej aktualne? Pomyślcie, jak je przestrzegać
w naszym życiu.
K. rozdaje uczniom kartę pracy „Moja umowa (kontrakt) z Panem Bogiem”
(lub wyświetla ją jako prezentację – teczka pomocy), którą uzupełniają swoimi
pomysłami. Po wykonaniu zadania chętni czytają swoje propozycje.
167
Moja umowa (kontrakt) z Panem Bogiem
Przykazanie Jak realizuję je w swoim życiu?
1. Nie będziesz miał bogów cudzych przede Modlę się każdego dnia.
Mną.
2. Nie będziesz brał imienia Pana Boga Z szacunkiem wypowiadam Imię Boga.
twego nadaremno.
3. Pamiętaj, abyś dzień święty święcił. Systematycznie uczestniczę w niedzielnej
Mszy Świętej.
4. Czcij ojca swego i matkę swoją. Kocham swoich rodziców i pomagam im.
5. Nie zabijaj. Szanuję zdrowie własne i innych osób.
6. Nie cudzołóż. Troszczę się o czystość myśli, czynów i słów.
7. Nie kradnij. Oddaję to, co do mnie nie należy.
8. Nie mów fałszywego świadectwa przeciw Mówię prawdę.
bliźniemu swemu.
9. Nie pożądaj żony bliźniego swego. Z szacunkiem traktuję koleżankę/kolegę.
10. Ani żadnej rzeczy, która jego jest. Dziękuję Panu Bogu za to, co posiadam.
Data i podpis:
K. wyjaśnia
Tak jak Izraelici w XIII w. przed narodzeniem Chrystusa zawarli umowę
z Bogiem i obiecali jej przestrzegać, tak samo my możemy i powinniśmy to
czynić. Za przykładem Jozuego możemy odnawiać przymierze, które Bóg za-
warł z nami podczas chrztu. Odnowienia przyrzeczeń chrzcielnych dokonujemy
między innymi podczas liturgii Wigilii Paschalnej w Wielką Sobotę. Czytane są
wtedy fragmenty Pisma Świętego, które przypominają nam wędrówkę Izraelitów
przez pustynię oraz śmierć i zmartwychwstanie Jezusa.
3. Wpływ przykazań na prawa stanowione przez ludzi – miniwykład
K. pyta:
– Co nam grozi za łamanie przykazań np. gdy coś ukradniemy?
Przykazania Boże nigdy nie przestają być aktualne. Pod ich wpływem kształ-
towało się prawo wielu państw, ponieważ dotyczą relacji międzyludzkich i są
uniwersalne: zakaz zabijania czy prawdomówność to zasady, które pozwalają
normalnie funkcjonować społeczeństwom na całym świecie.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują definicję dekalogu oraz wklejają uzupełnioną kartę pracy „Moja
umowa (kontrakt) z Panem Bogiem”.
168
5. Praca domowa
1. Napisz, kto współcześnie może spełniać rolę pośrednika pomiędzy Bogiem
i ludźmi.
2. Napisz współczesną wersję przykazań w formie twierdzącej, np. zamiast
„Nie zabijaj” – „Troszcz się o życie”.
3. Wybierz jedno z przykazań i uzasadnij, dlaczego jest ono zawsze aktualne.
6. Modlitwa
Wspólna modlitwa tekstem Dekalogu.
Literatura
E. Galbiati, F. Serafini, Historyczny atlas Biblii, Kielce 2006.
Nowy słownik teologii biblijnej, H. Witczyk (red.), Kielce 2017.
Dekalog, w: Słownik Języka Polskiego PWN, <https://sjp.pwn.pl/slowniki/Deka-
log.html dostęp: 11.06.2019.
Synaj – półwysep; Synaj – szczyt, w: Encyklopedia PWN <https://encyklopedia.
pwn.pl/haslo/Synaj;3982042.html>; <https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/
Synaj;3942734.html>, dostęp: 11.06.2019.
169
23. BOŻE KRYTERIA WYBORU LUDZI. GEDEON
Cele katechetyczne
– Ukazanie postaci Gedeona oraz przedstawienie prawdy, że Bóg wywyższa
pokornych.
– Kształtowanie postawy pokory i współdziałania w wypełnianiu Bożego
planu.
Treści
Powołanie i misja Gedeona (Sdz 6–8).
Boże kryteria powołania człowieka.
Wymagania
Uczeń:
– określa, że sędziowie byli przywódcami Izraelitów, powołanymi przez Boga,
by wyzwolić ich z ucisku nieprzyjaciół,
– podaje, kim byli Madianici,
– opowiada o powołaniu Gedeona oraz formowaniu jego armii,
– charakteryzuje postawę Gedeona wobec Boga,
– charakteryzuje Boże kryteria wyboru ludzi,
– uzasadnia, że każdy ma jakieś zadanie wyznaczone mu przez Boga.
Postawy
Uczeń:
– poszukuje woli Bożej w sytuacjach, których nie rozumie,
– potrafi rozpoznać własne słabości i ograniczenia,
– zwraca się do Boga z ufną prośbą o pomoc w pokonaniu swych słabości.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, zagadki, praca z tekstem biblij-

nym, scenki biblijne, rozwiązywanie krzyżówki, pisanie projektu, refleksja,
praca indywidualna, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: 6 kartek z literami imienia GEDEON, kartki z tekstami
Pisma Świętego do pracy w grupach, krzyżówka oraz karta pracy „Zadania,
które Bóg mi wyznaczył” dla każdego ucznia, nagranie muzyki refleksyjnej.

1. Modlitwa
Poprośmy Ducha Świętego, aby pomógł nam podobać się Panu Bogu sło-
wami: „Duchu Święty, który oświecasz…”.
2. Cechy dobrego żołnierza – rozmowa kierowana
K. rozmawia z uczniami na temat wyboru przewodniczącego klasy. K. pyta:
170
– Jakie warunki fizyczne musi spełniać kandydat na żołnierza?
– Jakie cechy charakteru powinien mieć dobry żołnierz ?
– Czego od żołnierza oczekują jego przełożeni?
– Co dobry żołnierz może powiedzieć sam o sobie?
K. podsumowuje:
Żołnierz powinien być silny, odważny i posłuszny swoim przełożonym. Tylko
taki będzie gotowy stanąć w obronie ojczyzny i swoich rodaków. Zdobywając
kolejne doświadczenia będzie w stanie prowadzić innych do walki.
3. Gedeon sędzią Izraela – zagadki
Poznamy człowieka, który był wojownikiem i przewodził Izraelitom przez 40 lat.
Pismo Święte nazywa go sędzią, chociaż nie rozstrzygał spornych spraw w sądzie
jak dzisiejsi sędziowie. Zadaniem biblijnych sędziów było prowadzenie narodu
wybranego w trudnych, często niebezpiecznych sytuacjach. Poznamy jego imię.
K. zadaje uczniom zagadki dotyczące osób bądź miejsc poznanych wcześniej.
Uczeń, który ją odgadnie, otrzymuje od K. kartonik z napisaną na nim pierwszą
literą odgadniętego słowa, którą przymocowuje do tablicy. Wszystkie przymocowane
litery tworzą hasło: GEDEON.
1. Góra, na której umarł Pan Jezus. (Golgota)
2. Imię pierwszej kobiety. (Ewa)
3. Szedł po niej Jezus. Nazywa się ją krzyżową. (Droga)
4. Ogród w którym zamieszkali pierwsi ludzie. (Eden)
5. Ogród, w którym modlił się przed śmiercią Pan Jezus. (Oliwny, Ogrójec)
6. Uratował swoich bliskich budując arkę. (Noe)
K. mówi:
Imię Gedeon tłumaczy się jako „miecz, szpada” bądź „ze zranioną dłonią”.
Gedeon był sędzią w czasach, gdy Izraelici cierpieli z powodu ciągłych napaści
Madianitów – plemienia mieszkającego na wschód od rzeki Jordan. Bali się
ich do tego stopnia, że kopali sobie schronienia i miejsca obronne w górach.
Madianici przychodzili, niszczyli plony i zabierali bydło, nie zostawiając
środków do życia. Izraelici nie mieli wtedy jeszcze króla ani przywódcy, który
poprowadziłby ich do walki z wrogiem. Wówczas Bóg powołał Gedeona.
K. zapisuje temat na tablicy, a uczniowie w zeszytach.

1. Powołanie i walka Gedeona – praca z tekstem biblijnym, scenki, praca
w grupach
K. dzieli klasę na 4 grupy. Każda z nich otrzymuje fragment Pisma Świętego
dotyczący wydarzeń z życia Gedeona (teczka pomocy). Zadaniem grup jest
przygotowanie krótkiej scenki przedstawiając wydarzenie w pierwszej osobie (czas
pracy: maks. 8 minut). W trakcie przedstawiania scenki uczniowie mogą się
posługiwać fragmentem biblijnym.
171
Przykładowa scenka:
Jestem Gedeon. Młóciłem zboże, by ukryć je przed Madianitami. Ukazał
mi się anioł…
– Witaj Gedeonie. Jesteś dzielnym wojownikiem. Bóg posyła cię, byś wy-
bawił swój naród z rąk Madianitów…
Grupa 1
Gedeon […] młócił zboże w tłoczni, aby je ukryć przed Madianitami. I ukazał
mu się Anioł Pański: „Pan jest z tobą – rzekł mu – dzielny wojowniku! Idź z tą
siłą, jaką posiadasz, i wybaw Izraela z rąk Madianitów. Czyż nie Ja ciebie posy-
łam?”„Wybacz, Panie mój – odpowiedział Mu – jakże wybawię Izraela? Ród mój
jest najbiedniejszy w pokoleniu Manassesa, a ja jestem ostatni w domu mego
ojca”. Pan mu odpowiedział: „Ponieważ Ja będę z tobą, pobijesz Madianitów
jakby to był jeden mąż”. (Sdz 6,11b.12.14b-16)
Grupa 2
Rzekł Pan do Gedeona: „Jeszcze zbyt liczny jest lud. Zaprowadź go nad
wodę, gdzie ci go wypróbuję”. […] Zaprowadził więc lud nad wodę, a Pan
rzekł do Gedeona: „Wszystkich, którzy będą wodę chłeptać językiem […],
pozostawisz po jednej stronie, a tych wszystkich, którzy przy piciu uklękną,
pozostawisz po drugiej stronie”. Liczba tych, którzy chłeptali z ręki podnoszo-
nej do ust, wynosiła trzystu mężów. Wszyscy inni, pijąc, zginali kolana. Rzekł
wówczas Pan do Gedeona: „Przy pomocy tych trzystu mężów […] wybawię
was i w ręce twoje wydam Madianitów. Wszyscy inni mężowie niech wracają
do siebie”. Lud wziął ze sobą żywność i rogi, a Gedeon odesłał mężów izrael-
skich, każdego do jego namiotu, z wyjątkiem owych trzystu mężów. A obóz
Madianitów znajdował się w dolinie poniżej jego stanowiska. Madianici […]
leżeli w dolinie, zebrani tak licznie jak szarańcza. (Sdz 7,4-8.12a)
Grupa 3
Gedeon podzielił owych trzystu mężów na trzy hufce, dał każdemu z nich
do ręki rogi i puste dzbany, a w nich pochodnie. „Patrzcie na mnie – rzekł im –
i czyńcie to samo, co ja. […] Gdy zatrąbię w róg ja i wszyscy, którzy są ze mną,
wówczas i wy zatrąbicie w rogi dokoła obozu i będziecie wołać: Za Pana i za
Gedeona!”
Gedeon i stu mężów, którzy mu towarzyszyli, doszli do krańca obozu
w chwili, gdy tuż po zmianie następowało czuwanie środkowej straży nocnej.
Zatrąbili w rogi i potłukli dzbany, które trzymali w swych rękach. Natychmiast
zatrąbiły w rogi także owe trzy hufce i potłukły dzbany. Wziąwszy zaś w lewą
rękę pochodnie, a w prawą rogi, aby na nich trąbić, wołali: „Za Pana i za Ge-
deona!” I przystanęli, każdy na swoim miejscu, dokoła obozu. Powstali wtedy
wszyscy w obozie [Madianitów], poczęli krzyczeć i uciekać. Podczas gdy owych
trzystu mężów trąbiło na rogach, Pan sprawił, że w całym obozie jeden przeciw
drugiemu skierował miecz. (Sdz 7,16-22)
172
Grupa 4
Mężowie izraelscy rzekli do Gedeona: „Panuj nad nami, ty, twój syn i twój
wnuk, ponieważ wybawiłeś nas z rąk Madianitów”. Lecz Gedeon im odpowiedział:
„Nie ja będę panował nad wami ani też mój syn: Pan będzie panował nad wami”.
Tak oto Madianici zostali poniżeni wobec Izraelitów i nie podnieśli już więcej
głowy, a kraj zażywał spokoju przez lat czterdzieści, to jest za dni Gedeona.
(Sdz 8,22-23.28)
Poszczególne grupy prezentują zgodnie z chronologią biblijną efekty swojej pracy.
2. Wola Boża w życiu Gedeona i narodu wybranego – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jakie zadanie Pan Bóg zaplanował dla Gedeona?
– Co powiedział o sobie Gedeon w rozmowie z Aniołem Pańskim?
– W jaki sposób zostało uformowane wojsko Gedeona?
– Ilu wojowników brało udział w pokonaniu obozu nieprzyjacielskiego?
– Z jaką prośbą zwrócili się mężowie izraelscy do Gedeona po wygranej walce?
– Jaką odpowiedź usłyszeli?
– Kto ma panować nad Izraelitami?
K. podsumowuje:
Pan Bóg przeznaczył Gedeona na wodza, sędziego, pod którego
przewodnictwem Izraelici pokonali nieprzyjaciół pustoszących ich ziemie. Bóg
dotrzymał słowa i pomógł Gedeonowi uformować wojsko. Dzięki Bożej pomocy
trzysta osób pokonało niezliczone rzesze wrogów. Gedeon przypomniał ludowi,
że zwycięstwo zawdzięczają nie jemu, ale Panu Bogu.
3. Boże kryteria wyboru – rozwiązywanie krzyżówki, praca indywidualna
K. rozdaje uczniom kartki z krzyżówką do rozwiązania (teczka pomocy), którą
rozwiązują posługując się tekstem biblijnym (podręcznik). Po zakończeniu pracy
chętny uczeń odczytuje hasło.
1 P A Ń S K I
2 R O G I
3 W O J O W N I K U
4 P O C H O D N I E
5 T R Z Y S T A
6 M A D I A N I C I
1. Podczas młócenia zboża Gedeonowi ukazał się Anioł ………
2. Izraelici trąbili w nie, gdy podchodzili do obozu wrogów.
3. Anioł powiedział do Gedeona: „Pan z tobą, dzielny ………!”
4. Podczas ataku na obóz nieprzyjaciół były ukryte w dzbanach.
5. Liczba mężów, którzy stanowili wojsko Gedeona.
6. Nazwa plemienia, które Gedeon pokonał z Bożą pomocą.
Hasło: Pokora.
173
K. podsumowuje dokonując zapisu na tablicy:
Człowiek pokorny zna swoje ograniczenia i słabości. Gedeon w rozmowie
z aniołem stwierdził, że pochodzi z najbiedniejszego plemienia Izraela. Jednak
Bóg wybiera inaczej niż ludzie. Dla Boga nie jest ważne, ile ktoś ma pieniędzy
lub z jakiego rodu pochodzi, ale to, jakim jest człowiekiem. Wybrał Gedeona ze
względu na jego pokorę i odwagę. Gedeon zaufał Bogu, został Jego wojowni-
kiem i dzięki temu dokonał wielkich dzieł. Uratował swój naród. Jego postawa
jest dla nas przykładem, że my również powinniśmy zaufać Bogu, szczególnie
wtedy, gdy wydaje się nam, że nie podołamy wyznaczonej roli.
Gedeon
mówił o sobie, że jest… otrzymał od Boga misję… którą wypełnił, ponieważ…
biedny uratowania narodu z rąk był pokorny
najmłodszy (niewiele Madianitów był odważny (dzielny)
znaczył) przewodniczenia Izraeli- był wojownikiem
tom ufał Bogu
sędziego dla narodu wypełniał Jego polecenia

1. Zadanie wyznaczone nam przez Boga – pisanie projektu
K. rozdaje uczniom karty pracy „Zadania, które Bóg mi wyznaczył”, w których
uzupełniają, jak siebie postrzegają (ich słabości), do czego zostali powołani przez
Boga i czego potrzebują, by wypełnić Jego misję.
Gedeon został powołany do roli sędziego, by przewodniczył ludowi Izrael-
skiemu, choć on sam uważał, że nie ma do tego predyspozycji. Wiedział o swoich
ograniczeniach, ale zaufał Bogu i wypełnił swoje zadanie. Bóg wybiera ludzi
najbardziej niepozornych, aby przeprowadzić swe zamiary, i w ten sposób ob-
jawić, że to On jest sprawcą tych dzieł.
Pomyślcie do czego zostaliście powołani. Jakie może być wasze zadanie już
teraz lub w przyszłości, które spełnicie z Bożą pomocą. Może wydaje się wam,
że nie podołacie temu zadaniu, ale pamiętajcie, że Bóg wspiera pokornych.
Zadania, które Bóg mi wyznaczył
Ja ………………….. (wpisz swoje imię)
mówię o sobie, że jestem… otrzymałem od Boga misję… którą wypełnię, jeżeli…
Chętni uczniowie czytają swoje propozycje, a K. uzupełnia:

Każdy z nas otrzymał od Boga jakieś zadanie do wypełnienia. Niektóre
realizujemy wszyscy, jak np. powołanie przez chrzest do świętości czy troska
o najbliższych w rodzinie. Bóg wyznacza nam również zadania, które mamy
174
wypełnić tylko my, nikt inny. Pomyślcie, że los naszych bliskich, wspólnoty
parafialnej, naszej miejscowości, a może kiedyś całego kraju będzie zależeć od
tego, jak wypełnimy swoje zadanie. Potrzeba do tego wielkiej odpowiedzialności,
a jednocześnie ogromnego zaufania Bogu. On, wybierając nas, niepozornych,
chce objawić swoją mądrość i moc.
2. Pokora cnotą wielkich ludzi – refleksja
K. zaprasza uczniów do refleksji. Może cicho włączyć muzykę, np. „For the love of
a Princess” Jamesa Hornera ze ścieżki dźwiękowej do filmu „Braveheart”.
Człowiek pokorny uznaje, że wszystko, co jest w nim dobre, otrzymuje od
Pana Boga. Tylko z Bogiem jesteś w stanie dobrze żyć.
– Jak często myślisz o tym, że wszelkie dobro pochodzi od Pana Boga: twoje
życie, łaska zbawienia, wolność, zdolność do miłości?
– Kiedy zdajesz sobie sprawę, że sam, niewiele dobrego możesz zdziałać?
– Jak pracujesz nad swoimi wadami?
– W jakich sprawach powinieneś zaufać Bogu?
– W jakich sytuacjach Pan Bóg mówi do ciebie?
– Dlaczego mimo swoich ograniczeń z pomocą Boga możesz czynić dobro?
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają do zeszytu karty pracy „Zadania, które Bóg mi wyznaczył”,
rozwiązaną podczas zajęć krzyżówkę oraz przepisują tabelę opisującą powołanie
Gedeona lub piszą notatkę:
Pan Bóg wybrał Gedeona na wodza, sędziego, by pod jego przewodnictwem
Izraelici pokonali nieprzyjaciół pustoszących ich ziemie.
Pokora to uznanie, że życie, łaska zbawienia, wolność, miłość pochodzą od
Pana Boga i tylko z Nim człowiek jest w stanie dobrze żyć.
4. Praca domowa
1. Zastanów się, który ze znanych ci świętych odznaczał się pokorą. Opisz,
na czym polegała jego pokora.
2. Narysuj wybrane wydarzenie z życia Gedeona.
3. W wieczornej modlitwie poproś Pana Boga o łaskę pokory.
5. Modlitwa
Zakończmy nasze spotkanie z Gedeonem modlitwą „Ojcze nasz”, prosząc
o łaskę pokory dla nas i dla tych, którzy są nam bliscy.
Literatura
Biblia dla każdego. Tekst – komentarz – ilustracje, t. 3, ks. H. Witczyk (red.),
Kielce 1995.
M. Dziewiecki, Pokora czy upokorzenie, <https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/
md_pokoraczy.html>, dostęp: 10.06.2019.
Gedeon – wojownik Pana, „Idziemy” 18/2013 [online], <http://www.idziemy.
pl/wiara/gedeon-wojownik-pana/>, dostęp: 25.06.2019.
175
24. KORZYSTANIE Z BOŻEJ MOCY. SAMSON
Cele katechetyczne
– Ukazanie roli Samsona w historii Izraela.
– Budzenie wiary w duchową moc, jaką otrzymujemy od Boga.
Treści
Samson sędzią Izraela (Sdz 13–16).
Sakramenty jako źródła Bożej mocy.
Wymagania
Uczeń:
– relacjonuje treść opowiadania o Samsonie (Sdz 13–16),
– określa, że Samson był jednym z sędziów i walczył z Filistynami,
– podaje przykłady „duchowych mocarzy”,
– wyjaśnia związek niezwykłej mocy Samsona ze ślubami złożonymi Bogu,
– wymienia źródła duchowej mocy człowieka,
– uzasadnia, że Bóg udziela nam swej mocy do walki ze złem,
– określa warunki korzystania z mocy Bożej.
Postawy
Uczeń:
– prosi Boga o duchową moc potrzebną do walki ze złem.
Metody, techniki i formy: zabawa „przeciąganie liny”, rozmowa kierowana,

miniwykład, pisanie artykułu prasowego, puzzle logiczne, refleksja, śpiew,
zdania niedokończone, praca indywidualna i grupowa.
Środki dydaktyczne: kartki z tekstami Pisma Świętego dla grup, karty pracy
(sakramenty i skutki sakramentów), nagranie muzyki refleksyjnej.

1. Modlitwa
K. proponuje uczniom jako modlitwę „Akt wiary”.
2. Kim jest mocarz? – zabawa „przeciąganie liny”
K. zaprasza uczniów do zabawy. Poleca, by dobrali się w pary i stanęli naprzeciwko
siebie w odległości ok. 1 m. Następnie zwraca się do uczniów:
Wyobraźcie sobie, że trzymacie w rękach grubą linę. Weźcie ją w obie dłonie.
Każdy z was trzyma za jeden jej koniec, napnijcie ją wspólnie…
Uświadomcie sobie, że jest to bardzo mocna, sztywna lina. Jeśli zaczniecie ją
przeciągać i jedno z was pociągnie ją w swoją stronę, wtedy druga osoba musi
pójść za liną – jeżeli jej nie wypuściła z rąk.
176
Uczniowie „przeciągają linę” przez maks. 1 minutę, po czym wracają na miejsca
i K. prowadzi dialog na temat ich wrażeń.
Próbowaliśmy bez liny, ale takie zawody odbywają się oczywiście z jej uży-
ciem.
– Jakimi cechami wykazuje się osoba, która wygrywa? (siła, spryt)
W Polsce odbywają się zawody w przeciąganiu liny. Przyjeżdżają na nie za-
wodnicy, których określa się mianem strongmanów, po polsku mówiąc siłaczy,
mocarzy.
– Kogo możemy nazwać siłaczem, mocarzem?
– Kogo możemy nazwać siłaczem, mocarzem w sensie duchowym?
K. podsumowuje:
Ludzie, których nazywamy mocarzami, siłaczami, mają bardzo wytrzymałe
mięśnie i mogą podnosić niezwykle ciężkie przedmioty. W dawnych czasach
również o królach i cesarzach, którzy rządzili dużymi państwami, mówiono mo-
carze. Podkreślano w ten sposób, że mieli ogromną władzę i zazwyczaj wygrywali
wszystkie wojny. Dzisiaj spotkamy mocarza, ale w innym tego słowa znaczeniu,
zresztą kolejnego już w tym roku – poznamy mocarza silnego Bożą mocą.
3. Stanisław Kostka jako duchowy mocarz – rozmowa kierowana
K. przypomina:
Jeden z mocarzy duchowych, którego znacie, to patron dzieci i młodzieży.
– Jak się nazywa?
– Które wydarzenia z życia św. Stanisława Kostki pamiętacie?
– Czym różnił się od swoich rówieśników?
– Dlaczego możemy go nazwać duchowym mocarzem?
K. podsumowuje:
Świętego Stanisława Kostkę nazwaliśmy duchowym mocarzem, ponieważ
pomimo przeciwieństw wytrwale dążył do celu. Swoim postępowaniem uczy nas,
w jaki sposób mamy stawać się lepszymi. Jego mottem życiowym były słowa:
„Do wyższych rzeczy jestem powołany i dla nich pragnę żyć!”.
Siłę do walki ze swoimi słabościami czerpał z Eucharystii. To dzięki Chry-
stusowi pokonywał wszystkie trudności.
4. Powołanie Samsona – miniwykład
K. kontynuuje:
Dzisiaj poznamy Samsona, który był sędzią Izraela, tak jak poznany na
poprzedniej katechezie Gedeon. Jego imię w języku hebrajskim znaczy „słoń-
ce”. Samson był niezwykłym chłopcem – był nazirejczykiem. Nazireat to ślub
(uroczysta obietnica) złożony Panu Bogu, przez który człowiek zobowiązywał
się do pełnego poświęcenia życia na służbę Bogu. Samson złożył ślub, który
polegał na niestrzyżeniu włosów oraz na powstrzymywaniu się od picia wina.
Bóg wybrał go jeszcze przed jego narodzinami, aby to on wyzwolił lud Izraela
z rąk Filistynów. Samson jako sędzia sprawował władzę przez dwadzieścia lat.
177
Za chwilę poznamy kilka faktów z jego życia.
K. poleca uczniom zapisać temat: Korzystanie z Bożej mocy. Samson.

1. Dzieje Samsona – pisanie artykułu prasowego, praca w grupach
K. dzieli klasę na grupy (wielokrotność 4). Każda z grup otrzymuje jeden z tekstów
z Księgi Sędziów (teczka pomocy) oraz czyste kartki formatu A4. Zadaniem grup
jest przeczytanie tekstu, a następnie napisanie krótkiego artykułu prasowego
na temat poznanego wydarzenia z życia Samsona (czyli opisanie go w bardzo
atrakcyjny sposób, z przyciągającym uwagę tytułem) i zaplanowanie, co mogłoby
przedstawiać zdjęcie umieszczone przy tym artykule (uczniowie rozplanowują na
podanych przez K. kartkach układ tekstu oraz wielkość zdjęcia i jego treść – czas
pracy: maks. 12 minut).
Grupa 1
Gdy znów zaczęli Izraelici czynić to, co złe w oczach Pana, wydał ich Pan w ręce
Filistynów na czterdzieści lat. W Sorea, w pokoleniu Dana, żył pewien mąż imieniem
Manoach. Żona jego była niepłodna i nie rodziła. Anioł Pański ukazał się owej kobiecie,
mówiąc jej: „Oto teraz jesteś niepłodna i nie rodziłaś, ale poczniesz i porodzisz syna.
[…] Oto poczniesz i porodzisz syna, a brzytwa nie dotknie jego głowy, gdyż chłopiec
ten będzie Bożym nazirejczykiem od chwili urodzenia. On to zacznie wybawiać Izraela
z rąk filistyńskich”.
Urodziła więc owa kobieta syna i nazwała go imieniem Samson. Chłopiec rósł,
a Pan mu błogosławił.
Udał się […] Samson wraz z ojcem swoim i matką do Timny, a gdy się zbliżał do
winnic Timny, oto młody lew, rycząc, stanął naprzeciw niego. Wówczas opanował go
duch Pana, tak że lwa rozdarł, jak się koźlę rozdziera, chociaż nie miał nic w ręku. Jed-
nak nie zdradził się wobec swego ojca i matki z tym, co uczynił. (Sdz 13,1-5.24; 14,5-6)
Grupa 2
„Przyszliśmy pojmać Samsona – odpowiedzieli [Filistyni] – aby mu odpłacić za to,
co nam uczynił”. Trzy tysiące mieszkańców Judy udało się wówczas do Samsona na
szczyt góry skalistej w Etam ze słowami: […] „Przyszliśmy cię związać – rzekli do nie-
go – i oddać w ręce Filistynów”. Odparł na to Samson: „Przyrzeknijcie mi, że sami nie
targniecie się na mnie”. „Nie! – odrzekli – zwiążemy cię tylko i oddamy w ich ręce, ale
cię nie zabijemy”. Związali go więc dwoma nowymi powrozami i sprowadzili ze skały.
[…] Filistyni z okrzykami triumfu wyszli naprzeciw niego, ale jego opanował duch Pana,
i powrozy, którymi był związany w ramionach, stały się tak słabe jak lniane włókna
spalone ogniem, a więzy poczęły pękać na jego rękach. Znalazłszy więc szczękę oślą
[…], wyciągnął po nią rękę, chwycił i zabił nią tysiąc mężów.
Rzekł wówczas Samson: „Szczęką oślą ich rozgromiłem. Szczęką oślą zabiłem ich
tysiąc”.
I przez dwadzieścia lat sprawował sądy nad Izraelem za czasów Filistynów. (Sdz
15,10b-11a.12-16.20)
178
Grupa 3
Samson zakochał się w pewnej kobiecie imieniem Dalila […]. Przyszli do niej władcy
filistyńscy i powiedzieli: „Oszukaj go i dowiedz się, w czym tkwi jego wielka siła oraz
jak moglibyśmy go pokonać, a następnie związać i obezwładnić. Każdy z nas da ci za
to tysiąc srebrników”. Rzekła więc Dalila do Samsona: „Powiedz mi, proszę cię, gdzie
tkwi twoja wielka siła i czym można by cię związać i obezwładnić”. […] otworzył przed
nią całe swoje serce i wyznał jej: „Głowy mojej nie dotknęła nigdy brzytwa, albowiem
od łona matki jestem Bożym nazirejczykiem. Gdyby mnie ogolono, siła moja odejdzie,
osłabnę i stanę się zwykłym człowiekiem”. Dalila […] posłała po władców filistyńskich
z wiadomością: „Przyjdźcie jeszcze raz, gdyż otworzył mi całe swoje serce”. Przyszli więc
do niej władcy filistyńscy, niosąc srebro w rękach. Tymczasem uśpiła go na kolanach
i przywołała jednego z mężczyzn, aby mu ogolił siedem splotów na głowie. Wtedy
zaczęła go obezwładniać, a jego siła opuściła go. Zawołała więc: „Filistyni nad tobą,
Samsonie!” On zaś, ocknąwszy, się rzekł: „Wyjdę […] i wybawię się”. Nie wiedział jed-
nak, że Pan go opuścił. Wówczas Filistyni pojmali go, wyłupili mu oczy i zaprowadzili
do Gazy, gdzie przykuty dwoma łańcuchami z brązu musiał w więzieniu mleć ziarno.
(Sdz 16,4-6.17-21)
Grupa 4
Tymczasem włosy, niegdyś zgolone, poczęły mu odrastać na głowie. Władcy zaś
filistyńscy zebrali się, aby na cześć swego boga, Dagona, złożyć wielkie ofiary. […]
Widział to lud i sławił swego boga, wołając: „Oto bóg nasz wydał w nasze ręce Sam-
sona, wroga naszego, tego, który pustoszył nasz kraj i wielu spośród nas pozabijał”.
Gdy serca ich były pełne radości, powiedzieli: „Przywołajcie Samsona, niech nas
zabawia!” Przyprowadzono więc Samsona z więzienia i zabawiał ich. Postawiono
go potem między dwiema kolumnami. I rzekł Samson do chłopca, który go trzymał
za rękę: „Prowadź mnie i pozwól mi dotknąć kolumn, na których stoi dom, abym
się o nie oparł”. […] Wtedy wezwał Samson Pana, mówiąc: „Panie Boże, proszę Cię,
wspomnij na mnie i przywróć mi siły przynajmniej na ten jeden raz! Boże, niech
pomszczę raz jeden na Filistynach moje oczy”. Ujął więc Samson obie kolumny, na
których stał cały dom, oparł się o nie: o jedną – prawą ręką, a o drugą – lewą ręką.
Następnie rzekł Samson: „Niech zginę wraz z Filistynami”. Gdy się zatem oparł o nie
mocno, dom runął na władców i na cały lud, który w nim był zebrany. Tych, których
wówczas zabił, sam ginąc, było więcej aniżeli tych, których pozabijał w czasie całego
swego życia. (Sdz 16,22-30)
K. podsumowuje:
Z kart Pisma Świętego poznajemy Samsona – mocarza, który działa jako
wojownik.
2. Samson duchowym mocarzem – wyjaśnienie pojęć
K. pyta:
– Jakie czyny Samsona pokazują, że miał niezwykłą siłę?
– Co dawało mu siłę przekraczającą możliwości człowieka?
– Kto sprawił, że Samson mógł dokonywać rzeczy niezwykłych?
179
Samson był Bożym nazirejczykiem, obdarowanym przez Boga niezwykłą
siłą, którą poznał w chwili zabicia lwa. Dopóki pozostawał wierny złożonemu
ślubowi, posiadał szczególną moc. Samson wielokrotnie działał pod wpływem
ducha Bożego:
„Wówczas opanował go duch Pana, tak że lwa rozdarł” (Sdz 14,6);
„ale jego opanował duch Pana i powrozy, którymi był związany w ramio-
nach, stały się tak słabe jak lniane włókna spalone ogniem, a więzy poczęły
pękać na jego rękach” (Sdz 15,14).
Kiedy Samson złamał ślub, ulegając własnej słabości, stracił tę nadludzką
moc. Wówczas został pojmany, oślepiony i uprowadzony do Gazy, gdzie, zakuty
w podwójne łańcuchy, pracował jako niewolnik.
Jego siła wróciła na chwilę przed śmiercią. Był wówczas wystawiony na po-
śmiewisko przed świątynią bożka Dagona. Po pokornej prośbie do Boga oparł
się o kolumny, na których wspierał się budynek, i przewrócił je. Wskutek tego
budowla zawaliła się, a obecni ludzie wraz z Samsonem zginęli pod jej gruzami.

1. Sakramenty jako źródła Bożej mocy – puzzle logiczne
K. mówi:
Samson potrzebował pomocy Boga do walki z własnymi słabościami i do
pokonania Filistynów.
Kiedy jesteśmy blisko Boga, mamy duchową siłę. Tracimy tę siłę, gdy od
Niego odchodzimy. Kiedy wracamy do Boga, On nam pomaga. Każdy człowiek
potrzebuje Bożej pomocy do walki z grzechem, ze złem. Źródłem mocy Bożej
są dla nas sakramenty.
Uczniowie pracują w tych samych grupach, co wcześniej. K. rozdaje kartki
z symbolicznymi rysunkami sakramentów oraz listą skutków sakramentów (teczka
pomocy). Zadaniem uczniów jest dopasować rysunek do właściwego podpisu. Po
wykonaniu zadania grupy prezentują wyniki swojej pracy na forum klasy.
Skutki sakramentów:
1. Pan Jezus daje nam Ducha Świętego, który pogłębia naszą wiarę i moc
świadczenia o Jezusie.
2. Pan Jezus pomaga kapłanom, aby w Jego imieniu prowadzili nas do nieba.
3. Pan Jezus przebacza nam nasze grzechy.
4. Pan Jezus karmi nas swoim Ciałem, umacnia i przemienia.
5. Pan Jezus odpuszcza chorym grzechy i pomaga znosić cierpienia.
6. Odzyskujemy utraconą łaskę uświęcającą.
7. Pan Jezus pomaga kobiecie i mężczyźnie, aby byli wiernymi małżonkami
i dobrze wychowywali swoje dzieci.
180
Chrzest Bierzmowanie Eucharystia Pokuta i pojednanie
Namaszczenie chorych Kapłaństwo Małżeństwo
2. Bóg dotrzymuje danego słowa – rozmowa kierowana, refleksja

K. przypomina:
– Jak rozumiecie pojęcia „umowa”, „układ”?
Umowa jest zgodnym porozumieniem dwóch lub więcej osób, które ustalają
wzajemne prawa i obowiązki. Umowa człowieka z Bogiem zobowiązuje
człowieka do dotrzymania obietnicy złożonej Panu Bogu.
K. włącza cicho spokojną muzykę i mówi:
Bóg zawsze dotrzymuje umowy i my także powinniśmy być Mu wierni.
Jeśli przez grzech zerwiemy umowę z Bogiem, możemy wrócić do Niego
przez sakrament pokuty. Gdy nie przystępujemy do spowiedzi, trudno nam
walczyć z naszymi słabościami, niechętnie słuchamy rodziców czy nauczycieli,
oddalamy się od swoich bliskich. Kiedy korzystamy z sakramentów, mamy siłę,
by być dobrymi. Bóg chce nam pomagać przez sakrament pojednania i dawać
nam duchową siłę przez Eucharystię. W sakramentach na nowo otrzymujemy
duchową siłę.
Zastanów się przez chwilę:
– Czy w ostatnim czasie zasmuciłeś kogoś swoimi słowami albo czynami?
– Jak starasz się poprawiać ze swoich grzechów?
– Jak często w walce ze swoimi słabościami i grzechami korzystasz z Bożej
mocy w sakramentach pokuty i pojednania oraz Eucharystii?
181
– Kiedy przystąpisz do sakramentu pokuty i pojednania?
– Kiedy przyjmiesz Pana Jezusa w Komunii Świętej?
3. Pan jest mocą swojego ludu – nauka piosenki
K. uczy piosenki (podręcznik):
Pan jest mocą swojego ludu. dCFBC
Pieśnią moją jest Pan. FC
Moja tarcza i moja moc, BAdCF
On jest mym Bogiem, nie jestem sam. BC
W Nim moja siła, nie jestem sam. adBCF
4. Utrwalenie wiadomości – zdania niedokończone
K. prosi uczniów, by dokończyli zdania:
– Na dzisiejszej katechezie mówiliśmy o…
– Najbardziej zapamiętałem…
– Źródłem duchowej mocy człowieka…
– Warunkiem korzystania z mocy Bożej jest…
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z kart pracy nazwy sakramentów i ich skutki oraz notatkę:
Bóg wybrał Samsona jeszcze przed jego narodzinami, aby wyzwolił lud Izraela
z rąk Filistynów. By mógł wypełnić to zadanie, otrzymał od Boga wyjątkową siłę.
Samson jako sędzia sprawował swoją władzę przez dwadzieścia lat.
6. Praca domowa
1. Napisz, kogo oprócz Samsona możesz nazwać „duchowym mocarzem”.
Odpowiedź uzasadnij.
2. Pomódl się dziś wieczorem o duchową moc, której potrzebujesz do walki
ze złem.
K. rozpoczyna śpiew „Pan jest mocą”.
Literatura
Biblia dla każdego. Tekst – komentarz – ilustracje. Stary Testament, H. Witczyk
(red.), t. 3, Kielce 1995.
J.A. Kłoczowski, Dzieje Samsona, <http://mateusz.pl/duchowosc/pb/jak-pb-11.
htm>, dostęp: 2506.2019.
K. Vopel, Zabawy interakcyjne, cz. 2, Kielce.
182
25. JAK SŁUCHAĆ BOGA? SAMUEL
Cele katechetyczne
– Ukazanie powołania Samuela oraz zadań, które Bóg mu wyznaczył.
– Kształtowanie gotowości służenia Bogu.
Treści
Powołanie Samuela i jego zadania (1 Sm 3,1-19).
Posłuszeństwo wobec Boga.
Odkrywanie własnego powołania.
Wymagania
Uczeń:
– określa, czym jest powołanie,
– wyjaśnia, co to był przybytek Pański,
– opowiada o powołaniu Samuela (1 Sm 3,1-19),
– charakteryzuje postawę Samuela wobec zadań wyznaczonych mu przez
Boga,
– wymienia, do czego Bóg nas powołuje.
Postawy
Uczeń:
– okazuje posłuszeństwo wobec rodziców, nauczycieli, wychowawców,
– sumiennie wypełnia swoje obowiązki w domu i w szkole.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, „dzban zdolności”, uzupełnianie

krzyżówki, czytanie Pisma Świętego z podziałem na role, układanie scena-
riusza słuchowiska, refleksja, śpiew, praca indywidualna i praca w grupach.
Środki dydaktyczne: dzban, małe karteczki oraz krzyżówka dla każdego ucznia,
kartki formatu A4 do pracy w grupach.
1. Modlitwa
K. wita się z dziećmi i zaprasza ich do wspólnej modlitwy pieśnią „Pan jest mocą
swojego ludu”.
2. Uzdolnienia i zainteresowania? – rozmowa kierowana, „dzban zdolności”
K. prowadzi rozmowę:
– Kto z was potrafi dobrze grać na jakimś instrumencie?
– Kto z was jest uzdolniony matematycznie?
– Jakie zdolności są potrzebne np. rodzicom?
– Które zdolności są najważniejsze?
183
– Jakie macie zainteresowania?
– W czym zdolności rozwijane od dzieciństwa mogą nam pomóc w życiu
dorosłym?
Wszyscy mamy jakieś zdolności. Są nimi nie tylko nasze zainteresowania
i takie umiejętności jak ładne śpiewanie czy gra na instrumencie. Zdolnościami
są także umiejętność dostrzegania, że ktoś jest smutny lub głodny, umiejętność
pocieszania innych, odwaga mówienia z troską komuś, że źle postępuje.
Zdolności i zainteresowania są darem Boga. Nie są nam dane tylko po to, byśmy
je mieli i mogli się nimi cieszyć, lecz po to, by nimi służyć dla dobra własnego
i innych ludzi.
Człowieka można porównać do glinianego dzbana, w który
Bóg wlał różne zdolności, by posługując się nimi, mógł wypełnić
powierzone mu zadania.
K. pokazuje dzban i rozdaje uczniom małe karteczki na których wpisują
własne zdolności i zainteresowania. Następnie wkładają je do dzbana,
a K. zapowiada, że zostaną wykorzystane pod koniec katechezy.
3. Czym jest powołanie? – uzupełnianie krzyżówki
K. rozdaje uczniom krzyżówki (teczka pomocy), którzy po jej uzupełnieniu czytają
hasło oraz utworzone zdanie. Prawidłowo uzupełnione krzyżówki uczniowie
wklejają do zeszytu.
SPEŁNIENIA, PRZYJĄĆ, POŚWIĘCENIA, DO, BOŻE, ZADAŃ,
WEZWANIE, ŚWIĘTOŚCI, WIERNOŚCI.
P R Z Y J Ą Ć
B O Ż E
W E Z W A N I E
D O
S P E Ł N I A N I A
Z A D A Ń
W I E R N O Ś C I
Ś W I Ę T O Ś C I
P O Ś W I Ę C E N I A
K. pyta:
– Co to jest powołanie?
– Do czego Pan Bóg nas powołuje?
Pan Bóg wzywa ludzi do różnych zadań, na przykład do ojcostwa lub
macierzyństwa, do kapłaństwa lub życia zakonnego. Przez chrzest powołał
każdego z nas do świętości. Jesteśmy też powołani do wierności Pan Bogu.
Dziś dowiemy się, o powołaniu Samuela, którego imię w języku hebrajskim
znaczy: „Jego imię to Bóg”. W młodości był on sługą kapłana Helego, a Bóg
184
powołał go na sędziego i proroka. Za chwilę przeczytamy, co mu się przydarzyło
pewnej nocy i jakie Bóg mu dał umiejętności.

1. Powołanie Samuela – czytanie Pisma Świętego z podziałem na role
K. wybiera osoby do czytania tekstu Pisma Świętego o powołaniu Samuela
z podziałem na role: narrator, Pan Bóg, Heli, Samuel (podręcznik). Wcześniej
wyjaśnia:
Przybytek, o którym będzie mowa w tekście biblijnym, był dla Izraelitów
miejscem świętym. Przechowywano tam Arkę Przymierza, w której znajdowały
się tablice z przykazaniami otrzymane przez Mojżesza od Boga na górze Synaj.
Kapłani Izraela mieli zwyczaj, że nocą spali w przybytku i pilnowali Arki
Przymierza.
Samuel spał w przybytku Pańskim, gdzie znajdowała się Arka Przymierza. Wtedy
Pan zawołał Samuela, a ten odpowiedział: „Oto jestem”. Potem pobiegł do Helego,
mówiąc mu: „Oto jestem: przecież mnie wołałeś”. Heli odrzekł: „Nie wołałem cię, wróć
i połóż się spać”. Położył się zatem spać. Lecz Pan powtórzył wołanie: „Samuelu!” Wstał
Samuel i poszedł do Helego, mówiąc: „Oto jestem, przecież mnie wołałeś”. Odrzekł mu:
„Nie wołałem cię, synu mój. Wróć i połóż się spać”. I znów Pan powtórzył po raz trzeci
swe wołanie: „Samuelu!” Wstał więc i poszedł do Helego, mówiąc: „Oto jestem, przecież
mnie wołałeś”. Heli zrozumiał, że to Pan woła chłopca. Rzekł więc Heli do Samuela: „Idź
spać! Gdyby jednak ktoś Cię wołał, odpowiedz: Mów, Panie, bo sługa Twój słucha” […].
Przybył Pan i stanąwszy, zawołał jak poprzednim razem: „Samuelu, Samuelu!”
Samuel odpowiedział: „Mów, bo sługa Twój słucha”. Powiedział Pan do Samuela: „[…]
dokonam na Helim wszystkiego, co mówiłem o jego domu, od początku do końca.
Dałem mu poznać, że ukarzę dom jego na wieki za grzech, o którym wiedział; synowie
jego bowiem bluźnią Bogu, a on ich nie skarcił”.
Heli zawołał Samuela i rzekł: „Samuelu, synu mój!” On odpowiedział i rzekł: „Oto
jestem”. Heli powiedział: „Co to za słowa, które Bóg wyrzekł do ciebie? Niczego przede
mną nie ukrywaj! […]”. Samuel opowiedział więc wszystkie te słowa i nic przed nim
nie przemilczał. A Heli rzekł: „On jest Panem! Niech czyni, co uznaje za dobre”.
Samuel dorastał, a Pan był z nim. Nie pozwolił upaść żadnemu jego słowu na
ziemię. Cały Izrael […] poznał, że Samuel zyskał potwierdzenie jako prorok Pański.
(1 Sm 3,3-6.8-13.16-20)
2. Samuel sędzią i prorokiem – rozmowa kierowana

K. pyta:
– Ile razy Bóg wołał Samuela?
– Dlaczego Samuel biegł do Helego ze słowami „przecież mnie wołałeś”?
– Jak odpowiedział Samuel na wołanie Boga?
– Kogo chciał ukarać Bóg za popełnione grzechy?
– Komu Samuel przekazał słowa usłyszane od Boga?
– Co to może znaczyć, że Samuel nie pozwolił upaść żadnemu słowu Boga
na ziemię?
185
– Jakie zdolności były potrzebne Samuelowi w głoszeniu słowa Boga?
Samuel jako sędzia i prorok miał głosić Izraelitom Boże słowa. Często były
to ostrzeżenia lub zapowiedź kary, jak w przypadku Helego i jego synów. Bóg
obdarzył Samuela takimi zdolnościami jak umiejętność słuchania Bożych na-
tchnień, posłuszeństwo wobec Niego oraz odwaga upominania ludzi.
3. „Samuelu!” – słuchowisko, praca w grupach
K. dzieli klasę na grupy i każda z nich otrzymuje kartkę formatu A4. Ich
zadaniem jest przygotowanie scenariusza słuchowiska radiowego dotyczącego tego
fragmentu oraz zaprezentowanie go na forum klasy (czas pracy: ok. 10 minut). K.
wyszczególnia, na czym polega słuchowisko oraz na co powinni zwrócić uwagę.
Po prezentacjach K. krótko je podsumowuje.

1. Rozpoznaję głos Boży w moim sercu – rozmowa kierowana, „dzban
zdolności”
K. pyta:
– Do jakich zadań współcześnie Pan Bóg wzywa ludzi?
– W jaki sposób nas powołuje?
– Jak odkryć Boże powołanie?
– Jak rozpoznać do czego Pan Bóg powołuje nas indywidualnie?
Pan Bóg obdarowuje nas różnymi uzdolnieniami i predyspozycjami. Są one
wskazówką, która pomaga nam odkryć, do jakiego zadania w życiu jesteśmy
powołani. Powołanie odczytujemy zwłaszcza podczas modlitwy, kiedy osobiście
spotykamy się z Panem Bogiem.
K. wyjmuje z dzbana karteczki, czyta wypisane przez uczniów zdolności i wspólnie
z uczniami podają przykłady, jak można nimi służyć bezinteresownie. Następnie
rozdaje uczniom karty pracy „Moje powołanie”, w których uczniowie wpisują swoje
zdolności i zainteresowania oraz uzupełniają, jak mogą dzięki nim służyć innym.
Pomódl się chwilę w ciszy i uzupełnij:
Bóg dał mi zdolności: dzięki którym mogę bezinteresownie:
pocieszać
smutnych,
dostrzegania poświęcać
smutku im czas
u bliskich
Po skończonej pracy chętni czytają swoje propozycje.
186
2. Odkrywam swoje powołanie – refleksja
K. prosi uczniów, aby w ciszy odpowiedzieli sobie na pytania:
– Do czego powołuje cię Bóg?
– Kto może ci pomóc w odkrywaniu twojego powołania?
– Jak wypełniasz swoje obowiązki w domu, w szkole?
– Komu możesz bezinteresownie pomagać?
– Co możesz zrobić dla tych, którzy potrzebują twojej pomocy?
W ciszy poproś Boga o pomoc w wypełnianiu i rozwijaniu swojego powołania.
3. Mów do mnie, Panie – śpiew
K. uczy piosenki pt. „Mów do mnie, Panie”.
Mów do mnie, Panie, chcę słyszeć Cię, C D D7 C D D7
przyjąć od Ciebie, co masz dla mnie. C D D7 C
Nie chcę się chować, lecz w Tobie skryć. C D D7 C D D7
W cieniu Twym, Panie, chcę iść. C D D7 C
Ref.:
Święty, potężny jesteś, Panie nasz. e7 D C e7
Przed Tobą dziś możemy stać D C e7
dzięki łasce, nie dzięki nam samym. D C e7 C
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają do zeszytu rozwiązaną krzyżówkę, karty pracy „Moje
powołanie”, oraz zapisują notatkę:
Powołanie to wezwanie każdego z nas przez Pana Boga do różnych zadań.
Wszystkich nas Pan Bóg powołuje do naśladowania Jego dobroci.
„Mów, Panie, bo sługa Twój słucha” (1 Sm 3,9).
5. Praca domowa
1. Nagraj z kolegami i koleżankami audycję na temat powołania Samuela.
2. Napisz, dlaczego sumienne wypełnianie obowiązków w domu i w szkole
może być odpowiedzią na Boże powołanie.
3. Narysuj Samuela rozmawiającego z Bogiem
Literatura
187
Język polski:
z Elementy realistyczne i fantastyczne, znaczenia dosłowne i przenośne
w tekstach biblijnych, znaczenia metaforyczne i symboliczne.
z Formułowanie modlitwy – tworzenie wypowiedzi.
Muzyka i plastyka:
z Pieśń wyrażająca zaufanie Bogu.
Historia:
z Kontekst kulturowy poznawanych tekstów biblijnych – charakterystyka
religii starożytnego Izraela.
z Dzieje Abrahama – cywilizacje Starożytnego Wschodu, koczowniczy tryb
życia (nomadzi); różnica pomiędzy politeizmem a monoteizmem.
z Dzieje Mojżesza – cywilizacja Starożytnego Wschodu (Egiptu).

z Słownictwo religijne: np. pustynia, niewola, zbawienie, wyzwolenie, Abra-
ham, Mojżesz, potop, arka, przymierze…

IV.
SPOTKANIE Z JEZUSEM
W SAKRAMENTACH:
CHRZEST, EUCHARYSTIA
Przez swoje wcielenie i przyjście do nas Jezus dotknął nas,

i dotyka również dzisiaj poprzez sakramenty.
Papież Franciszek

26. PIERWSZY Z SAKRAMENTÓW
Cele katechetyczne
– Pogłębione ukazanie obrzędów sakramentu chrztu oraz jego znaczenia dla
dalszego życia.
– Rozwijanie świadomości sakramentu chrztu jako procesu.
Treści
Obrzędy sakramentu chrztu.
Wdzięczności Bogu, rodzicom i chrzestnym za chrzest.
Wymagania
Uczeń:
– podaje, czym jest sakrament chrztu świętego,
– mówi z pamięci formułę udzielania chrztu,
– wymienia obrzędy wyjaśniające chrzest,
– wyjaśnia, na czym polega nowe życie otrzymane na chrzcie,
– wyjaśnia symbolikę obrzędów chrztu,
– interpretuje teksty liturgiczne odnoszące się do chrztu,
– wyjaśnia, na czym polega udział w misji kapłańskiej, prorockiej i królewskiej,
– podaje datę swojego chrztu,
– potrafi zademonstrować sposób udzielenia chrztu w nagłym wypadku.
Postawy
Uczeń:
– wypełnia zobowiązania wynikające z przyjęcia chrztu,
– prezentuje postawę wdzięczności Bogu, rodzicom i chrzestnym za chrzest,
– stara się podtrzymywać swą więź z Chrystusem.
Metody, techniki i formy: analiza tekstu biblijnego, świadectwo, rozmowa kie-

rowana z elementami prezentacji, praca ze zdjęciami (puzzle logiczne),
mini wykład, „praca domowa” papieża Franciszka, scenka, redagowanie
modlitwy dziękczynnej, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: plansza z napisem „Chrzcielnica – miejsce narodzin dla
Boga i Kościoła”, zdjęcia przedstawiające kolejne etapy liturgii chrztu
lub koperty z puzzlami (1 na 2 osoby), karty pracy „Mój chrzest – moje
zobowiązania” oraz „Dziękuję za dar wiary” dla każdego ucznia.

1. Modlitwa
„Akt wiary”.
190
2. Nowe narodzenie – analiza tekstu biblijnego
K. wyjaśnia:
Podczas waszego chrztu rodzice zadeklarowali, że będą was wychowywać
w wierze. Przychodzi jednak czas, kiedy decyzje dotyczące waszej wiary
zaczynacie podejmować samodzielnie. Dlatego warto uświadomić sobie, na
czym polegają zobowiązania podejmowane na chrzcie i jak rozwijać łaskę
otrzymaną w tym sakramencie.
Uczniowie szukają w podręczniku fragment J 3,1-8 i czytają go w ciszy.
Był wśród faryzeuszów pewien człowiek, imieniem Nikodem, dostojnik żydowski.
Ten przyszedł do Niego nocą i powiedział Mu: „Rabbi, wiemy, że od Boga przyszedłeś
jako nauczyciel. Nikt bowiem nie mógłby czynić takich znaków, jakie Ty czynisz,
gdyby Bóg nie był z nim”. W odpowiedzi rzekł do niego Jezus: „Zaprawdę, zaprawdę,
powiadam ci, jeśli się ktoś nie narodzi powtórnie, nie może ujrzeć królestwa Bożego”.
Nikodem powiedział do Niego: „Jakżeż może się człowiek narodzić, będąc starcem?
Czyż może powtórnie wejść do łona swej matki i narodzić się?” Jezus odpowiedział:
„Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci, jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z Ducha, nie
może wejść do królestwa Bożego. To, co się z ciała narodziło, jest ciałem, a to, co się
z Ducha narodziło, jest duchem. Nie dziw się, że powiedziałem ci: Trzeba wam się
powtórnie narodzić. Wiatr wieje tam, gdzie chce, i szum jego słyszysz, lecz nie wiesz,
skąd przychodzi i dokąd podąża. Tak jest z każdym, który narodził się z Ducha”.
K. pyta:
– O jakim narodzeniu mówi Jezus do Nikodema?
– Jakie są owoce powtórnego narodzenia?
– Kogo symbolizuje wiatr?
– Na czym polega narodzenie się z wody i Ducha?
Jezus wyjaśnił różnicę między naturalnymi narodzinami człowieka
i powtórnymi narodzinami z wody i z Ducha. Każdy z nas przez naturalne
narodzenie staje się dzieckiem swoich rodziców, natomiast narodzenie się
przez chrzest, czyli z wody i z Ducha, sprawia, że człowiek staje się dzieckiem
Boga. Jezus powiedział, że to narodzenie jest potrzebne, by wejść do królestwa
Bożego. Chrzest jest początkiem drogi, którą podążamy przez ziemskie życie
do tego królestwa.
Jeżeli narodziliśmy się dla Boga, to konsekwentnie powinniśmy rozwijać
łaskę daną nam na chrzcie.
3. Miejsce narodzin dla Boga – świadectwo, rozmowa kierowana z elementami
prezentacji
Posłuchajcie słów św. Jana Pawła II, które wypowiedział podczas pierwszej
pielgrzymki do Polski w swoich rodzinnych Wadowicach.
K. lub uczeń czyta z podręcznika:
„Kiedy patrzę wstecz, widzę, jak droga mojego życia poprzez środowisko
tutejsze, poprzez parafię, poprzez moją rodzinę, prowadzi mnie do jednego
191
miejsca, do chrzcielnicy w wadowickim kościele parafialnym. Przy tej chrzcielnicy
zostałem przyjęty do łaski Bożego synostwa i wiary Odkupiciela mojego, do
wspólnoty Jego Kościoła w dniu 20 czerwca 1920 roku. Chrzcielnicę tę już raz
uroczyście ucałowałem w roku tysiąclecia chrztu Polski jako ówczesny arcybiskup
krakowski. Potem uczyniłem to po raz drugi (…) na 50. rocznicę mojego chrztu,
jako kardynał, a dzisiaj po raz trzeci ucałowałem tę chrzcielnicę, przybywając
z Rzymu jako następca św. Piotra”.
(Jan Paweł II, Przemówienie do mieszkańców Wadowic, 7.06.1979)
– O jakim szczególnym miejscu mówi Ojciec Święty?

– Co dokonało się w życiu Karola Wojtyły przy chrzcielnicy?
– Jakim gestem św. Jan Paweł II pokazał, że chrzcielnica jest dla niego
ważnym miejscem?
K. pokazuje zdjęcie Jana Pawła II klęczącego przy chrzcielnicy w Wadowicach
(teczka pomocy).
– Dlaczego ta chrzcielnica miała tak wielkie znaczenie dla św. Jana Pawła II?
To bardzo wymowne zdjęcia – papież Jan Paweł II modli się przy chrzcielnicy
w Wadowicach. W tym miejscu narodził się dla Boga i złączył na zawsze
z Jezusem Chrystusem. Swoją postawą i gestem pokazuje wartość i znaczenie
tego miejsca.
– W którym miejscu w waszym kościele parafialnym znajduje się chrzcielnica?
– Co dokonuje się przy chrzcielnicy?
K. umieszcza na tablicy zdjęcie przedstawiające chrzcielnicę i planszę z napisem
(teczka pomocy):
CHRZCIELNICA
miejsce narodzin dla Boga i Kościoła

1. Zanurzyć się w śmierć, aby zmartwychwstać – rozmowa kierowana
Woda chrzcielna znajdująca się w chrzcielnicy nabiera szczególnej mocy
dzięki modlitwie poświęcenia. Fragment tej modlitwy znajduje się w waszych
podręcznikach.
Chętny uczeń czyta z podręcznika formułę poświęcenia wody:
„Prosimy Cię, Panie, niech przez Twojego Syna zstąpi na tę wodę moc Ducha
Świętego, aby wszyscy, przez chrzest pogrzebani razem z Chrystusem w śmierci,
z Nim też powstali do nowego życia. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen”.
(Błogosławieństwo wody chrzcielnej, www.ordo.pallotyni.pl)
192
– Jaką prośbę zawiera ta modlitwa?
– Co w sakramencie chrztu jest symbolem pogrzebania, czyli umierania
dla grzechu? (zanurzenie, polanie wodą)
K. wyjaśnia:
Chrzest w języku greckim określany jest słowem baptismós, które oznacza
„zanurzenie, obmycie”. Kulminacyjnym momentem chrztu jest polanie wodą
święconą głowy osoby przyjmującej ten sakrament. Wtedy Duch Święty oczysz-
cza nas z grzechu pierworodnego (w przypadku osób dorosłych również z pozo-
stałych grzechów) oraz czyni dzieckiem Boga. W starożytności chrześcijańskiej
chrztu udzielano osobom dorosłym po wcześniejszym trzyletnim przygotowaniu.
Obrzęd chrztu polegał na trzykrotnym zanurzeniu się i wynurzeniu ze źródła
chrzcielnego. Zanurzenie w wodzie oznaczało śmierć dla grzechu, a wynurzenie
z wody było znakiem narodzin do nowego życia.
K. zapisuje na tablicy:
Zanurzenie – udział w śmierci Chrystusa, umieranie dla grzechu.

Wynurzenie – udział w zmartwychwstaniu Chrystusa,
narodziny do nowego życia.
2. Znaczenie obrzędów chrztu – praca ze zdjęciami (puzzle logiczne), praca
w parach
Tę część K. może przeprowadzić na dwa sposoby.
a) K. umieszcza na tablicy zdjęcia przedstawiające kolejne etapy liturgii chrztu
(teczka pomocy), stawia do nich pytania, wyjaśnia i krótko zapisuje ich znaczenie
obok zdjęcia (patrz tabela).
b) K. rozdaje koperty z puzzlami – po jednej na ławkę (teczka pomocy). Zadaniem
uczniów jest dopasować ilustracje do wyjaśnień części liturgii chrztu (pierwsza
i trzecia kolumna). Na koniec zapisują wyjaśnienie poszczególnych elementów
liturgii (kolumna czwarta).
Wiedzę na temat chrztu zdobyliście w poprzednich latach katechezy.
Przypomnimy ją teraz i uzupełnimy o nowe wiadomości.
a) woda Zapis na tablicy
– Czym kapłan Kapłan, polewając główkę dziec- Woda – obmy-
polewa głowę ka, mówi: „…Ja ciebie chrzczę cie z grzechu
dziecka podczas w Imię Ojca i Syna, i Ducha pierworodne-
chrztu? Świętego”. go.
– Jakie słowa W tej chwili zostaje zmyty z duszy
wypowiada, po- człowieka grzech Adama i Ewy,
lewając wodą otrzymuje on nowe życie – dziec-
główkę dziecka? ka Bożego.
193
b) namaszczenie olejem krzyżma
– Czym kapłan „Bóg wszechmogący, Ojciec Namaszcze-
namaszcza głowę naszego Pana, Jezusa Chrystusa, nie – wybranie
dziecka podczas który uwolnił cię od grzechu i od- przez Boga
chrztu? rodził z wody i Ducha Świętego, i włączenie do
On sam namaszcza cię krzyżmem wspólnoty Ko-
zbawienia, abyś włączony do ścioła.
ludu Bożego, wytrwał w jedności
z Chrystusem Kapłanem, Proro-
kiem i Królem na życie wieczne”.
Znak namaszczenia oznacza, iż
zostaliśmy wybrani przez Boga
i włączeni do wspólnoty Kościoła.
c) biała szata
– Czego sym- Podczas chrztu świętego otrzy- Biała szata –
bolem jest biały mujemy białą szatę na znak czy- czystość serca,
kolor? stości naszego serca. wolność od
grzechu pier-
worodnego.
d) świeca
– Kto zapala Podczas obrzędu chrztu świętego Świeca – obec-
świecę dziecka? ojciec dziecka lub chrzestny zapa- ność Chrystusa,
– Od czego jest la świecę od paschału – symbolu światłości świa-
zapalana ta świe- Chrystusa Zmartwychwstałego. ta.
ca? Oznacza to, że ochrzczonemu
towarzyszy Chrystus, który jako
jedyny może człowieka dopro-
wadzić do Boga.
K. podsumowuje:
Przedstawione symbole i gesty to znaki widoczne dla naszych oczu. Musimy
pamiętać, że w tym samym czasie Bóg działa swoją mocą, której nie widzimy.
Dlatego ważne jest, byśmy wiedzieli, że:
9 kapłan, wypowiadając modlitwę egzorcyzmu i wykonując gest nałożenia
ręki, kieruje prośbę do Jezusa Chrystusa o uwolnienie dziecka od władzy
szatana i uczynienie go mieszkaniem Ducha Świętego,
9 gdy kapłan polewa wodą głowę dziecka – Bóg obmywa je z grzechu
pierworodnego, czyni swoim dzieckiem i włącza do wspólnoty Kościoła,
9 kapłan namaszcza ochrzczonego olejem krzyżma na znak jedności
z Chrystusem,
9 nałożenie białej szaty oznacza, że dusza ochrzczonego jest ubrana
w świętość i czystość Zbawiciela,
9 zapalana od paschału świeca jest znakiem obecności Chrystusa, który
towarzyszy dziecku i prowadzi je przez życie.
194
3. Liturgia chrzcielna – miniwykład
K. krótko wyjaśnia:
W czasie obrzędów chrztu świętego przewidziana jest liturgia słowa Bożego,
podczas której czytane jest słowo Boże nawiązujące do tajemnicy chrztu,
a następnie kapłan wygłasza okolicznościową homilię. Liturgię słowa kończy
modlitwa powszechna, krótka litania do świętych oraz modlitwa o oddalenie złego
ducha, czyli egzorcyzm, podczas którego kapłan wkłada rękę na głowę dziecka.
Sam moment liturgii sakramentu chrztu ma dwa elementy:
9 wyrzeczenie się szatana i wyznanie wiary,
9 chrzest dziecka słowami „N., ja ciebie chrzczę w Imię Ojca i Syna, i Ducha
Świętego” i polanie głowy dziecka wodą święconą.
Po nich następują obrzędy wyjaśniające, czyli:
9 namaszczenia Krzyżmem świętym,
9 włożenie białej szaty,
9 wręczenie zapalonej świecy.

1. Moje zobowiązania – „praca domowa” papieża Franciszka, praca w grupach
K. mówi:
Każdy z nas pamięta wiele ważnych dat ze swojego życia i z życia innych: imie-
niny, urodziny, Dzień Dziecka, Dzień Matki. Niektóre z tych dni obchodzimy
bardzo uroczyście. Mało kto jednak pamięta datę swojego chrztu. W związku
z tą datą papież Franciszek zadał pracę domową swoim słuchaczom podczas
jednej z audiencji generalnych.
K. dzieli klasę na grupy 4-osobowe. Każdy uczeń otrzymuje od K. kartę pracy „Mój
chrzest – moje zobowiązania” (teczka pomocy). Uczniowie czytają z fragment
katechezy papieża Franciszka i w grupach wypisują zadania, jakie papież stawia
swoim słuchaczom. Po wykonaniu zadania grupy przedstawiają efekty swojej
pracy na forum klasy. Jeśli uczniowie nie znają daty swojego chrztu, uzupełniają
ją w ramach pracy domowej.
„Zapytałem już dwa lub trzy razy tutaj, na placu świętego Piotra: kto z was zna
datę swojego chrztu, niech podniesie rękę. To ważne, by znać dzień, w którym
zostałem zanurzony właśnie w tym zbawczym strumieniu Jezusa. I pozwolę sobie
dać wam jedną radę. A bardziej niż rada jest to praca domowa na dzisiaj. Dzisiaj
poszukajcie w domu daty swojego chrztu, zapytajcie o nią, i dzięki temu dowiecie
się dokładnie, kiedy był ten piękny dzień chrztu. (…) Musimy rozbudzić pamięć
o naszym chrzcie. Jesteśmy powołani do tego, by żyć naszym chrztem na co dzień
(…) Jeśli udaje się nam naśladować Jezusa i pozostawać w Kościele, mimo naszych
ograniczeń, wszystkich naszych słabości i grzechów, to właśnie dzięki sakramentowi,
w którym staliśmy się nowymi stworzeniami i przyoblekliśmy się w Chrystusa”.
(Papież Franciszek, Data, którą należy pamiętać…)
195
„Mój chrzest – moje zobowiązania”
Wpisz w kontur chrzcielnicy datę chrztu i odpowiedzi na pytania:
Dzień ………………… to data moich narodzin do nowego
życia w Chrystusie.
1. Co muszę w sobie rozbudzić? ………………………………
2. Do czego jestem powołany? …………………………………
3. Co mi się udaje dzięki sakramentowi chrztu? ………………
Po skończonej pracy uczniów K. podsumowuje:
Każdy z nas otrzymał od Boga wielką łaskę – nowe życie
w Jezusie Chrystusie. To zobowiązuje. Dlatego warto iść za radą papieża
Franciszka i żyć łaską chrztu świętego każdego dnia.
2. Chrzest dziecka w nagłych wypadkach – scenka
K. wyjaśnia:
W sytuacji nagłej zagrożenia życia chrztu może udzielić każda osoba, nawet
nie ochrzczona, musi jednak mieć wymaganą intencję, czyli chcieć uczynić
to, co czyni Kościół, gdy chrzci. Osoba udzielając chrztu używa trynitarnej
formuły chrzcielnej oraz czystej wody, która może być nieświęcona (por.
KKK 1256).
K. wybiera dwóch uczniów do odegrania scenki. Uczniowie wyobrażają sobie, że
znajdują się w szpitalu na sali noworodków. K. prezentuje przyniesione przez siebie
rekwizyty: lalkę, biały fartuch, naczynie z wodą, ręczniczek. Zadaniem wybranych
uczniów jest ochrzcić dziecko znajdujące się w nagłej sytuacji zagrożenia życia.
Jeden z uczniów wciela się w rodzica, a drugi w lekarza. Uczniowie mogą również
wybrać imię dla „dziecka”.
K. prosi o zapisanie na kolorowo w zeszycie i nauczenie się na pamięć słów:
„N., ja ciebie chrzczę w Imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”.
3. Dziękuję za dar wiary – redagowanie modlitwy dziękczynnej
K. prosi uczniów, aby zastanowili się, w jaki sposób ich rodzice i chrzestni przyczynili
się do wzrostu ich wiary. Następnie rozdaje im karty pracy „Dziękuję za dar wiary”
(teczka pomocy) i poleca, aby wpisali, za co chcieliby podziękować swoim rodzicom
i chrzestnym oraz wszystkim, którzy pomogli im w rozwijaniu wiary.
Dziękuję za dar wiary
rodzicom ponieważ…
rodzicom chrzestnym ponieważ…
dziadkom…
…
Ułożone podziękowania mogą zostać wykorzystane podczas modlitwy na

zakończenie katechezy.
196
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy elementy obrzędu chrztu świętego oraz skutki chrztu,
następnie wklejają uzupełnione karty pracy „Mój chrzest – moje zobowiązania”
i „Dziękuję za dar wiary”.
5. Praca domowa
1. Zapisz w zeszycie datę i miejsce swojego chrztu świętego oraz imiona
twoich rodziców i rodziców chrzestnych.
2. W najbliższą niedzielę po Mszy Świętej podejdź do chrzcielnicy i podzię-
kuj Bogu za sakrament chrztu świętego.
3. Pomódl się wieczorem w intencji rodziców i rodziców chrzestnych.
6. Modlitwa
Uczniowie mogą wyrazić swoją wdzięczność Bogu za osoby, które przyczyniły
się do ich wzrostu wiary. Mogą rozpocząć słowami: „Dziękuję Ci Boże za
rodziców, którzy…” i czytają odpowiednie fragmenty swoich kart wdzięczności
za dar wiary.
Lub:
K. pyta, a uczniowie odpowiadają: „Wierzę”.
Katecheta: Czy wierzysz w Boga Ojca wszechmogącego, Stworzyciela nieba
i ziemi?
Uczniowie: Wierzę.
Katecheta: Czy wierzysz w Jezusa Chrystusa, Syna Jego jedynego, Pana
naszego, narodzonego z Maryi Dziewicy, umęczonego i pogrzebanego, który
powstał z martwych i zasiadł po prawicy Ojca?…
Katecheta: Czy wierzysz w Ducha Świętego, święty Kościół powszechny,
obcowanie świętych, odpuszczenie grzechów, zmartwychwstanie ciała i życie
wieczne?…
Katecheta: Taka jest nasza wiara. Taka jest wiara Kościoła, której wyznawanie
jest naszą chlubą, w Chrystusie Panu naszym.
Uczniowie: Amen.
(Wyznanie wiary, www.liturgiaecclesiae.pl.tl)
Literatura
Błogosławieństwo wody chrzcielnej, <http://ordo.pallotyni.pl/index.php?op-
tion=com_content&view=article&id=665:wigilia-paschalna-w-wielk
-noc&catid=32:formularze-mszalne-okres-wielkanocny&Itemid=6>,
dostęp: 23.04.2019.
Jan Paweł II, Przemówienie do mieszkańców Wadowic, 7.06.1979, <http://www.
jp2w.pl/pl/21944/0/Jan_Pawel_II_Wadowice_7_czerwca_1979.html>,
dostęp: 23.05.2019.
197
D. Kwiatkowski, Chrzest – mistagogia celebracji. Znak chrzcielnicy, <http://
liturgia.wiara.pl/doc/420786.Chrzest-mistagogia-celebracji/7>, dostęp:
23.04.2019.
Papież Franciszek, Data, którą należy pamiętać, katecheza podczas audiencji
generalnej, 8.01.2014, <http://www.vatican.va/holy_father/francesco/
audiences/2014/documents/papa-francesco_20140108_udienza-genera-
le_pl.html>; dostęp: 16.02.2019.
Papież Franciszek, [Przez swoje wcielenie…], Encyklika Lumen fidei, p. 35,
<http://w2.vatican.va/content/francesco/pl/encyclicals/documents/papa-
-francesco_20130629_enciclica-lumen-fidei.html>, dostęp: 18.09.2019.
Rytuał chrztu dzieci, < https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TA/TAL/kkbids/rytu-
al_chrzest.html>, dostęp: 17.02.2019.
Wyznanie wiary, <http://liturgiaecclesiae.pl.tl/Chrzcielna-forma-wyznania-wiary.
htm>, dostęp: 23.04.2019.
198
27. JAK SPOTKAĆ ŻYWEGO JEZUSA? OBOWIĄZEK,
ALE I PRZYWILEJ UDZIAŁU WE MSZY ŚWIĘTEJ
Cele katechetyczne
– Poszerzenie wiadomości na temat istoty liturgii Kościoła i sposobów
obecności w niej Chrystusa.
– Uwrażliwienie na obecność Chrystusa w liturgii i zachęcenie do czynnego
w niej udziału.
Treści
Liturgia Kościoła.
Główne części Mszy Świętej.
Sposoby obecności Chrystusa w liturgii.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcie liturgii Kościoła,
– wymienia główne części Mszy Świętej,
– wymienia sposoby obecności Chrystusa w liturgii,
– charakteryzuje działanie Boga i człowieka w liturgii,
– uzasadnia, że uczestnicząc w liturgii spotykamy zmartwychwstałego
Chrystusa,
– podaje przykłady ludzi, dla których uczestnictwo w Eucharystii było
największą wartością.
Postawy
Uczeń:
– angażuje się w przygotowanie liturgii Mszy Świętej,
– wyraża pragnienie spotykania się z Chrystusem przez świadome i czynne
uczestnictwo w liturgii Kościoła.
Metody, techniki i formy: analiza tekstu, kod, praca z tekstem, schematyczne

przedstawienie treści, przyporządkowanie, opowiadanie, film, projekto-
wanie wizytówki, praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: karty pracy ze świadectwami przeżywania Mszy Świętej
do pracy w grupach, kartki z kodem oraz karta pracy „Spotykamy żywego
Boga” dla każdego ucznia, karty pracy „Struktura Mszy Świętej” (1 na 2
osoby), film: „Tajemnica Eucharystii – cuda Eucharystyczne”, kartoniki
oraz kredki, flamastry do projektu wizytówki.
199
1. Modlitwa
K. zachęca uczniów do modlitwy „Ojcze nasz”.
2. Msza Święta w życiu ludzi – analiza tekstu, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i daje im karty pracy ze świadectwami
przeżywania Mszy Świętej (teczka pomocy). Następnie wyjaśnia:
Zapoznajcie się w grupach z treścią świadectw różnych osób i napiszcie
odpowiedzi na pytania zamieszczone pod tekstem. Następnie liderzy grup
przedstawią całej klasie, kogo dotyczyły świadectwa, przeczytają pytania oraz
wasze odpowiedzi (czas pracy: 7 minut).
Grupa 1
Święty Jan Paweł II, świadectwo wiary w Najświętszą Eucharystię
„Od ponad pół wieku, począwszy od pamiętnego 2 listopada 1946
roku, gdy sprawowałem moją pierwszą Mszę św. W krypcie św. Leonarda
w krakowskiej katedrze na Wawelu, mój wzrok spoczywa każdego dnia na
białej hostii i kielichu (…). Każdego dnia dane mi było z wiarą rozpoznawać
w konsekrowanym chlebie i winie Boskiego Wędrowca, który kiedyś stanął
obok dwóch uczniów z Emaus, ażeby otworzyć im oczy na światło, a serce na
nadzieję (por. Łk 24,13-35).
Pozwólcie, umiłowani Bracia i Siostry, że w świetle waszej wiary i ku jej
umocnieniu przekażę Wam to moje świadectwo wiary w Najświętszą Eucharystię.
(…) Oto skarb Kościoła, serce świata, zadatek celu, do którego każdy człowiek,
nawet nieświadomie, podąża. Wielka tajemnica, która z pewnością nas przerasta
i wystawia na wielką próbę zdolność naszego rozumu do wychodzenia poza
pozorną rzeczywistość. (…) Pozwólcie że, (…) w imieniu całego Kościoła,
w imieniu każdego i każdej z Was powtórzę Chrystusowi: «Panie, do kogóż
pójdziemy? Ty masz słowa życia wiecznego» (J 6,68)”.
(Jan Paweł II, Encyklika „Ecclesia de Eucharistia”, 59)
– Kogo Ojciec Święty Jan Paweł II rozpoznawał podczas Mszy Świętej?

– Jak św. Jan Paweł II określił Eucharystię?
Grupa 2
Święty ojciec Pio, świadectwo przeżywania Mszy Świętej
Pewien zakonnik uczestniczył we Mszy Świętej odprawianej przez ojca
Pio. Wspomina moment przeistoczenia, który najbardziej wtedy przeżył:
„Ojciec Pio zachowywał się tak, jakby widział Chrystusa. Oparł się na ołtarzu,
ręce położył tak, jakby obejmował krzyż, i patrzył na Hostię. On widział
Pana Jezusa, że cierpi, że umiera. Widział Go w Hostii – to się ujawniło
w jego twarzy. To było coś nieprawdopodobnego… Nie widziałem kapłana
celebrującego, ale Mękę Pana Jezusa na Golgocie. Widziałem, że Pan Jezus
200
cierpi i umiera, że krew się leje. Widziałem i przeżywałem dzięki Ojcu Pio
niebo przy ołtarzu”.
(oprac. na podst.: Msza Święta Ojca Pio)
– Jak zachowywał się ojciec Pio podczas przeistoczenia?

– Co przeżywał ojciec Pio podczas sprawowania Mszy Świętej?
Grupa 3
Olivia, Wytrwałość i heroiczna wiara
W krajach misyjnych możliwość uczestnictwa w niedzielnej Mszy Świętej
wiąże się często z koniecznością przemierzania wielu kilometrów, by dotrzeć do
miejsca, w którym odprawiana jest Eucharystia. Pewna młoda niepełnosprawna
Afrykanka z Mozambiku, pozbawiona nóg, o imieniu Olivia, co niedziela czołgała
się 4 kilometry, by uczestniczyć we Mszy Świętej. Przemierzała spieczoną słońcem
wiejską drogę w towarzystwie opiekunki, a gorący piasek palił jej dłonie, którymi
się podpierała. Pewnego razu spotkały ją na drodze członkinie Zgromadzenia
Ubogich Sióstr od Opuszczonych Ludzi Starszych w Chissano. Były zdumione
wytrwałością i heroiczną wiarą młodej kobiety, ale ich zdumienie wzrosło, kiedy
okazało się, że Olivia nie jest ochrzczona. Siostry postanowiły jej pomóc. Dzięki
ich staraniom Olivią zaopiekował się katechista i wkrótce przyjęła chrzest, a jeden
z dobroczyńców zgromadzenia ofiarował jej wózek inwalidzki.
(oprac. na podst.: Mozambik: czołgała się 4 km…)
– Co mogło być powodem wielkiego poświęcenia Olivii?

– Skąd brała siłę do pokonywania tak trudnej drogi?
Grupa 4
Błogosławiona Matka Teresa z Kalkuty, Eucharystia źródłem siły
„Gdy w roku 1972 Bangladesz dotknęła wielka powódź, Matka Teresa
natychmiast wysłała swe siostry, aby niosły tam pomoc. Skala tragedii była
olbrzymia, a ogrom pracy do wykonania przekraczał ludzkie siły. Poproszono
więc siostry, by w porach modlitwy wyjątkowo nie przerywały pracy.
Błogosławiona Matka Teresa postanowiła, że nie będzie wyjątków, mówiąc:
„Nie, siostry będą powracać do domu na adorację i Mszę Świętą”. Wiele osób,
które pomagały w zwalczaniu skutków katastrofy, nie było wówczas w stanie
tego zrozumieć, dla niej było jednak oczywiste, że siły jej sióstr wyczerpią się,
jeżeli nie będą się one żywić codzienną Eucharystią i adoracją”. (…)
To modlitwa, a właściwie całe życie duchowe, zwłaszcza sakramentalne,
stanowiło fundament prowadzonego przez Matkę Teresę na całym świecie
dzieła apostolskiego. Dziś jestem przekonany, że znam prawdziwy powód, dla
którego często mogłem jej towarzyszyć – Matka Teresa potrzebowała kapłana,
który codziennie odprawiałby dla niej i dla sióstr Mszę Świętą i u którego
mogłyby się spowiadać”.
(L. Maasburg, Matka Teresa – cudowne historie)
201
– Dlaczego błogosławiona Matka Teresa z Kalkuty nie zgodziła się, aby
siostry opuszczały adorację i Mszę Świętą?
– Skąd siostry czerpały siłę do pracy apostolskiej?
K. podsumowuje:
Wszystkie świadectwa mają jedną wspólną cechę. Udział we Mszy Świętej
wypływa z wiary i wzmacnia wiarę. Ludzie wierzący czerpią siłę do życia, do
ciężkiej pracy i osiągania sukcesów z modlitwy, adoracji i udziału w Eucharystii.
Msza Święta jest wyjątkowym czasem spotkania Boga i doświadczenia Jego
miłości. Możemy powiedzieć, że udział we Mszy Świętej jest przywilejem, który
wynika z wiary i przynależności do Kościoła katolickiego.

1. Chrystus jest zawsze z nami – kod, praca z tekstem
K. rozdaje uczniom kartki z kodem (teczka pomocy) i wyjaśnia:
Rozwiążcie równania, a następnie w puste pola wpiszcie odpowiednie litery.
Odczytajcie, jaką obietnice zostawił nam Jezus, zapisaną w Ewangelii wg św.
Mateusza.
A: __=33-21 M: __=90-71 Ś: __=92-63
C: __=4x4 N: __=7x8 T: __=4x7
D: __=64:8 Ń: __=24x0 W: __=44:2
E: __=81:9 O: __=36:6 Y: __=75:5
I: __=100:10 P: __=26:2 Z: __=123:3
J: __=100-99 R: __=99-85 Ż: __=(4+5)x2
K: __=5x5 S: __=100-74
A O T O J A J E S T E M Z W A M I
12 6 28 6 1 12 1 9 26 28 9 19 41 22 12 19 10
P R Z E Z W S Z Y S T K I E D N I
13 14 41 9 41 22 26 41 15 26 28 25 10 9 8 56 10
A Ż D O S K O Ń C Z E N I A Ś W I A T A
12 18 8 6 26 25 6 0 16 41 9 56 10 12 29 22 10 12 28 12
Po ukończeniu zadania uczniowie odczytują hasło, a kartkę z rozszyfrowanym

tekstem biblijnym wklejają do zeszytu.
„A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” (Mt 28,20).
202
K. uzupełnia:
Słowa te Jezus wypowiedział do uczniów po swoim zmartwychwstaniu.
Zapisane są jako ostatnie zdanie w Ewangelii św. Mateusza. Jezus kieruje je
również do nas. Zapewnia, że jest z nami i towarzyszy nam zawsze i wszędzie
ze swoją miłością. Chrystus jest obecny na różne sposoby.
– Kiedy i gdzie możemy spotkać żywego Chrystusa?
Chrystusa Zmartwychwstałego możemy spotkać przede wszystkim w czasie
sprawowania liturgii.
K. poleca uczniom odszukać w podręczniku definicję liturgii:
„Liturgia to oficjalny kult Kościoła. Liturgia nie jest wydarzeniem, podczas
którego ciekawie się dyskutuje, lub słucha świetnej muzyki. Liturgii się nie robi
i nie wymyśla. Ona jest czymś żywym i owocem ponad dwóch tysiącleci wiary
Kościoła. Liturgia jest wydarzeniem świętym, czcigodnym. Staje się pasjonująca,
gdy się czuje, że Bóg jest obecny pod postacią jej świętych znaków”.
(Youcat, p. 167)
K. uzupełnia definicję:
„LITURGIA to doskonałe uwielbienie Boga i uświęcenie ludzi dokonywane
przez Jezusa Chrystusa – Jedynego i Najwyższego Kapłana Nowego Przymierza
razem z Kościołem (…) w liturgii jest wykonywany także całkowity kult publiczny
Kościoła”.
(Liturgia, w: Encyklopedia katolicka)
K. wyjaśnia trudne sformułowania definicji i podsumowuje:

Liturgia to wszelki kult oddawany Bogu. Podczas liturgii jednocześnie
dokonuje się uwielbienie Boga i uświęcenie człowieka.
2. W Eucharystii spotykamy żywego Boga – schematyczne przedstawienie
treści, praca w parach
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Spotykamy żywego Boga” (teczka
pomocy). Poleca odszukać w podręczniku tekst KL 7 i przeczytać go. Następnie
uczniowie w parach wypisują sposoby obecności Jezusa Chrystusa w Kościele.
„Chrystus jest zawsze obecny w swoim Kościele, szczególnie w czynnościach
liturgicznych. Jest obecny we Mszy Świętej: czy to w osobie odprawiającego,
gdyż «Ten sam, który kiedyś ofiarował się na krzyżu, obecnie ofiaruje się przez
posługę kapłanów», czy też zwłaszcza pod postaciami eucharystycznymi. Obecny
jest mocą swoją w sakramentach tak, że gdy ktoś chrzci, sam Chrystus chrzci.
Jest obecny w swoim Słowie, albowiem gdy w Kościele czyta się Pismo Święte,
wówczas On sam mówi. Jest obecny wreszcie, gdy Kościół modli się i śpiewa
psalmy, gdyż On sam obiecał: «Gdzie dwaj albo trzej są zgromadzeni w imię
moje, tam Ja jestem pośród nich»”.
(Konstytucja o liturgii świętej „Sacrosanctum Concilium”, 7)
203
Wpisz we właściwe miejsca, w jaki sposób Jezus Chrystus jest obecny w Ko-
ściele.
Spotykamy żywego Boga
Chrystus jest obecny:
…………………… …………………………………… ……………………………

w swoim słowie pod postaciami eucharystycznymi w osobie odprawiającego
………………………… …………………………
gdy Kościół się modli w sakramentach
w znaku wspólnoty
Narysuj wokół znaków obecności Chrystusa kontur Kościoła.

Jeden z uczniów czyta swoje uzupełnienia, a K. sprawdza ich poprawność. Następnie
dodaje:
Podstawą, fundamentem Kościoła jest Jezus Chrystus. Bez Niego nie ma
wspólnoty Ludu Bożego. To symboliczne przedstawienie słów Jezusa: „A oto
Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” (Mt 28,20).
Być uczniem Chrystusa to przede wszystkim słuchać Jego głosu i wypełniać
Jego naukę.

1. Doświadczam obecności Chrystusa – schematyczne przedstawienie treści,
praca indywidualna
K. pyta:
– W jaki sposób możecie doświadczyć obecności Chrystusa w Kościele?
– Kiedy doświadczacie obecności Jezusa Chrystusa?
Wypisaliście sposoby obecności Chrystusa podczas liturgii. Doświadczamy
jej, gdy świadomie w niej uczestniczymy. Dlatego zastanówcie się, jakie jest
wasze osobiste doświadczenie obecności Chrystusa. Wpiszcie to na karcie pracy
obok znaków w pierwszej osobie i czasie teraźniejszym, np. przy słowie Bożym:
Gdy słucham Ewangelii, słucham Chrystusa.
Przykładowe propozycje:
Gdy kapłan odprawia Mszę Świętą, Chrystus ofiaruje się za mnie.
Gdy przyjmuję Ciało Chrystusa, On jest obecny we mnie.
Gdy kapłan udzielał mi chrztu, chrzcił mnie Chrystus.
204
Gdy słucham Ewangelii, słucham Chrystusa.
Gdy modlę się, Chrystus jest ze mną.
K. podsumowuje:
Chrystus jest obecny w znakach, nawet wtedy, gdy my o tym nie pamiętamy.
By doświadczyć Jego obecności, potrzebne jest wewnętrzne i zewnętrzne
zaangażowanie. Każda liturgia ma swoją strukturę, słowa, gesty… Wszystkie
te elementy mają nam ułatwiać kontakt z Panem Bogiem. Musimy jednak
rozumieć ich znaczenie i autentycznie wierzyć w obecność Boga w danym
miejscu i danej chwili.
2. Struktura Mszy Świętej – przyporządkowanie, praca w parach
K. pyta:
– Z jakich głównych części składa się Msza Święta?
K. rozdaje karty pracy „Struktura Mszy Świętej” – 1 na 2 osoby (teczka pomocy),
i poleca wpisać części Mszy Świętej według prawidłowej kolejności oraz
przyporządkować elementy do obrzędów wstępnych.
Msza Święta składa się liturgii słowa i liturgii eucharystycznej oraz obrzędów
wstępnych i obrzędów zakończenia. Zapoznajcie się z tekstem zamieszczonym
w podręczniku „Budowa Mszy Świętej” i wpiszcie poszczególne elementy Mszy
Świętej w odpowiednie miejsca (czas pracy: 5 minut).
Po skończonej pracy chętne osoby czytają prawidłowo przyporządkowane elementy
Mszy Świętej. Uczniowie sprawdzają poprawność swojej pracy i przepisują do
zeszytów.
Struktura Mszy Świętej

I. Obrzędy wstępne
1. …………………………………… * śpiew na wejście
2. …………………………………… * pozdrowienie wiernych i słowo wprowadzenia
3. …………………………………… * akt pokuty
4. …………………………………… * „Gloria” – „Chwała na wysokości Bogu…”
5. …………………………………… * kolekta
II.
III.
IV.
Budowa Mszy Świętej

Mszę Świętą rozpoczynają „Obrzędy wstępne’. Rozpoczyna je wejście
kapłana oraz służby ołtarza. W tym czasie wierni śpiewają pieśń na rozpoczęcie.
Po pozdrowieniu kapłana, który mówi np. „Pan z wami”, i krótkim wprowadzeniu
205
do liturgii, następuje akt pokuty. W dalszej części wierni wraz z kapłanem
śpiewają lub recytują hymn „Chwała na wysokości Bogu…” (w niedzielę,
uroczystości i święta poza niedzielami Wielkiego Postu i Adwentu). Pierwszą
cześć Mszy Świętej kończy krótka modlitwa kapłana nazwana kolektą.
Druga część Mszy Świętej to Liturgia Słowa Bożego, po której następuje
Liturgia eucharystyczna. Liturgię Mszy kończą obrzędy zakończenia, dopiero
po których wierni powinni wychodzić z kościoła.
3. Cuda eucharystyczne potwierdzeniem obecności Boga – opowiadanie, film
K. opowiada o cudzie eucharystycznym:
Dnia 18 sierpnia 1996 r. wieczorem w Buenos Aires ksiądz Alejandro Pezet
sprawował Eucharystię, w czasie której pewna kobieta powiedziała, że na końcu
kościoła na świeczniku leży porzucona Hostia. Duchowny poszedł we wskazane
miejsce i zobaczył pobrudzoną, sprofanowaną Hostię. Zabrał ją i włożył do na-
czynka z wodą, które schował do tabernakulum. Kiedy po ośmiu dniach chciał
sprawdzić, co się stało z Hostią zanurzoną w wodzie, ze zdziwieniem zobaczył krwi-
stą substancję. O niezwykłym wydarzeniu został poinformowany ks. kard. Jorge
Mario Bergoglio (obecny papież Franciszek), który zlecił zrobienie szczegółowych
fotografii. Na zdjęciach można zauważyć, że Hostia zmieniła się w zakrwawione
ciało. Decyzją kardynała w roku 1999 poddano ją badaniom naukowym.
Naukowcy, którzy badali to nadnaturalne zjawisko, nie wiedzieli, skąd po-
chodzi próbka przesłana do analizy, aby uniknąć niepotrzebnej sugestii. Doktor
Frederic Zugibe, nowojorski kardiolog i patolog medycyny sądowej, tak orzekł:
„Badany materiał jest fragmentem mięśnia sercowego znajdującego się w ścianie
lewej komory serca, z okolicy zastawek. Ten mięsień jest odpowiedzialny za
skurcze serca. Trzeba pamiętać, że lewa komora serca pompuje krew do wszyst-
kich części ciała. Mięsień sercowy jest w stanie zapalnym, znajduje się w nim
wiele białych ciałek. Wskazuje to na fakt, że to serce żyło w chwili pobierania
wycinka (…), gdyż białe ciałka obumierają poza żywym organizmem, potrzebują
go, aby je ożywiał. Ich obecność wskazuje więc, że serce żyło w chwili pobierania
próbki. Co więcej, te białe ciałka wniknęły w tkankę, co wskazuje na fakt, że to
serce cierpiało – np. jak ktoś, kto był ciężko bity w okolicach klatki piersiowej”.
Kiedy doktor Zugibe został zapytany o to, jak długo białe ciałka mogą zacho-
wać żywotność w ludzkiej tkance, która została wcześniej pobrana z organizmu
i umieszczona w wodzie, powiedział, że wystarczy kilka minut i przestają w ogóle
istnieć. Zdziwienie doktora było ogromne, kiedy dowiedział się, że badana
przez niego próbka najpierw przez miesiąc była przechowywana w pojemni-
ku ze zwykłą wodą, a potem przez trzy lata w naczyniu z wodą destylowaną.
Stwierdził, że racjonalnie tego nie da się wytłumaczyć i dla nauki pozostanie
to niewytłumaczalne.
(oprac. na podst.: M. Piotrowski, Recepta na życie wieczne;
G. Górny, J. Rosikoń, Dowody Tajemnicy…)
206
– Na czym polega cud eucharystyczny?
– Co potwierdziły badania przemienionej Hostii?
– Dlaczego dokonują się cuda eucharystyczne?
– O jakich cudach eucharystycznych słyszeliście?
– Co umacnia waszą wiarę, że podczas Eucharystii Jezus przemienia chleb
i wino w swoje Ciało i Krew?
– Kogo możecie zachęcić do uczestniczenia z wiarą we Mszy Świętej?
Każdy cud eucharystyczny jest przypomnieniem, że Chrystus naprawdę jest
obecny pod postacią chleba i wina. To prawda, która jest jednocześnie tajemnicą,
i można przyjąć ją tylko wiarą.
K. wyświetlić film: „Tajemnica Eucharystii – cuda Eucharystyczne” (najlepiej od
4:20) <http://www.youtube.com/watch?v=OWg9Ry4OIo8>, dostęp: 5.06.2019.
4. Eucharystia w centrum życia chrześcijanina – projektowanie wizytówki
K. rozdaje uczniom kartoniki wielkości karty do bankomatu oraz kredki, flamastry,
na których robią projekt wizytówki zachęcającej do uczestnictwa we Mszy Świętej.
Na jednej stronie umieszczają informacje dotyczące czasu i miejsca liturgii; na
drugiej stronie zachęcają do czynnego uczestnictwa. Uczniowie mogą wykonane
wizytówki przekazać osobie z grona swoich znajomych, o której wiedzą, że rzadko
uczestniczy we Mszy Świętej.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają kartki z rozkodowanym tekstem Mt 28,20 i karty pracy
„Spotykamy żywego Boga” oraz przepisują strukturę Mszy Świętej.
6. Praca domowa
1. Przeprowadź wywiad z trzema osobami na temat: Co daje człowiekowi
wierzącemu udział we Mszy Świętej? Wywiad możesz nagrać lub zapisać.
2. Nagraj z koleżanką lub kolegą trzyminutowy film na temat spotkania
z Panem Jezusem w Komunii Świętej.
3. Poszukaj informacji o osobie, dla której Msza Święta ma wyjątkową
wartość, i napisz, jak Eucharystia wpływa na jej życie.
7. Modlitwa
K. czyta tekst modlitwy.
Panie Boże, wierzymy i wyznajemy, że Jezus Chrystus
narodzony z Dziewicy Maryi i umęczony na krzyżu
jest obecny w Najświętszym Sakramencie,
spraw, abyśmy z tego Boskiego źródła czerpali
łaskę wiecznego zbawienia.
Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
(Modlitwy przed błogosławieństwem, www.mati.com.pl)
207
Literatura
G. Górny, J. Rosikoń, Dowody Tajemnicy. Śledztwo w sprawie zjawisk nadprzy-
rodzonych, Izabelin-Warszawa 2013, s. 81-83.
Jan Paweł II, Encyklika „Ecclesia de Eucharistia”, <http://www.opoka.org.pl/
biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/encykliki/eucharistia_17042003.html>,
dostęp: 30.05.2019.
Liturgia, w: Encyklopedia katolicka, t. X, red. A. Szostak, E. Ziemann, R. Sawa,
Lublin 2004, k. 1191-1192.
Modlitwy przed błogosławieństwem, <http://www.mati.com.pl/paulini3/templa-
tes/Do_pobrania/Nabozenstwa%20parafialne.pdf>, dostęp: 18.09.2019.
M. Piotrowski, Recepta na życie wieczne, Poznań 2012, s. 47-52.
L. Maasburg, Matka Teresa – cudowne historie, Liturgia, w: Encyklopedia kato-
licka, t. X, red. A. Szostak, E. Ziemann, R. Sawa, Lublin 2004.
Konstytucja o liturgii świętej, w: Sobór Watykański II. Konstytucje – Dekrety –
Deklaracje, Poznań 2002.
Mozambik: czołgała się 4 km, by uczestniczyć w niedzielnej liturgii,
<http://ekai.pl/wydarzenia/x15603/mozambik-czolgala-sie-km-by-uczestniczyc-
w-niedzielnej-liturgii/> dostęp: 22.04.2019.
Msza Święta Ojca Pio, „Miłujcie się!” [online], 2006, nr 4, <http://adonai.pl/
sakramenty/eucharystia/?id=36>, dostęp: 22.04.2019.
Życie kontemplacyjne w świecie, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/
swieci/sw_wojciech_2010_teresa_01.html>, dostęp: 22.04.2019.
208
28. Z KIM ROZMAWIAM W KOŚCIELE?
LITURGIA SŁOWA
Cele katechetyczne
– Poszerzenie wiadomości na temat liturgii jako dialogu Boga z człowiekiem.
– Kształtowanie postawy otwartości na słowo Boże.
Treści
Liturgia słowa jako dialog Boga z człowiekiem.
Elementy liturgii słowa.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia i omawia elementy liturgii słowa,
– charakteryzuje liturgię jako dialog Boga z człowiekiem,
– omawia sposoby odpowiedzi człowieka na słowo Boże,
– omawia, co zawiera i do czego służy lekcjonarz,
– uzasadnia, że czytane i rozważane podczas liturgii teksty biblijne są
kierowanym do nas słowem Boga,
– układa wezwania modlitwy wiernych.
Postawy
Uczeń:
– z szacunkiem i uwagą słucha słowa Bożego,
– angażuje się w przygotowanie komentarzy, czytań, modlitwy wiernych,
– wyraża gotowość odpowiedzi na słowo Boże w swoim życiu.
Metody, techniki i formy: matryca drukarska, świadectwo, rozmowa kierowana,

projekcja filmu, ustalanie kolejności, „Boży GPS”, uzupełnianie tabeli,
układanie wezwań modlitwy wiernych, celebracja słowa Bożego, praca
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, koperty z „matrycą drukarską” i brakującymi
elementami, prezentacja lub tekst o układzie lekcjonarza, mapa GPS,
„Boży GPS” dla każdego ucznia.

1. Modlitwa
K. wraz z uczniami modli się słowami Psalmu 139 (podręcznik):
Panie, przenikasz i znasz mnie,
Ty wiesz, kiedy siadam i wstaję.
Z daleka przenikasz moje zamysły,
widzisz moje działanie i mój spoczynek
209
i wszystkie moje drogi są Ci znane.
Gdzież odejdę daleko od Twojego ducha?
Gdzie ucieknę od Twego oblicza?
Mnie w zalążku widziały Twoje oczy
i w Twojej księdze zostały spisane wszystkie
dni, które zostały przeznaczone,
chociaż żaden z nich jeszcze nie nastał.
Wybadaj mnie, Boże, i poznaj moje serce;
doświadcz mnie i poznaj moje troski,
i zobacz, czy nie podążam drogą nieprawości,
a prowadź mnie drogą odwieczną!
(Ps 139,1b-3.7.16.23-24)
2. Kiedy czytane jest Pismo Święte? – matryca drukarska

K. robi wprowadzenie:
Niemiecki złotnik i rzemieślnik Jan Gutenberg jest uznawany za twórcę pierwszej
przemysłowej metody druku maszynowego. Opracował on własne metalowe
czcionki, zastępując dotychczasowe drewniane. Jan zastanawiał się, jaką książkę
wydrukować jako pierwszą. Ostatecznie zdecydował, że będzie to Pismo Święte.
W 1455 r. ukazała się pierwsza drukowana Biblia nazwana Biblią Gutenberga.
Jeden jej egzemplarz znajduje się w Polsce, w muzeum diecezjalnym w Pelplinie.
(oprac. na podst.: Johannes Gutenberg, www.wikipedia.org)
Wyobraźcie sobie, że jesteście drukarzami. Niesiecie gotową matrycę potrzebną

do druku, jednak w pewnym momencie wypada wam ona z rąk i niektóre
z elementów rozsypują się na podłodze. Waszym zadaniem jest prawidłowo ułożyć
tekst.
K. rozdaje koperty z matrycą i brakującymi elementami (teczka pomocy).
MATRYCA
I
S M O * W I Ę T E
* * W * S S Ó B * *
* * U Y S T Y *
* * C Z * S I Ę *
* * * P O Z A S * *
* * * K A Ż D E J * * *
M S Z Y * I T E J
Brakujące elementy (poszczególne elementy rozcinamy).
Ś W D A O
C P Ę Y T C P Ś R O Z
210
Prawidłowy tekst:
Pismo Święte w sposób uroczysty czyta się podczas każdej Mszy Świętej.
3. Słowo Boże prowadzi jak GPS – świadectwo, rozmowa kierowana
K. rozmawia z uczniami:
W naszej modlitwie Psalmem 139 wyraziliśmy pragnienie, aby Pan Bóg nas
prowadził drogą odwieczną – drogą, która wiedzie do wiecznego szczęścia.
– W jaki sposób Pan Bóg nas prowadzi?
K. pokazuje uczniom zdjęcie Dariusza Kowalskiego (dostępne w Internecie) i mówi:
O wędrowaniu ścieżkami Boga mówił też polski aktor filmowy Dariusz
Kowalski. W jednym z wywiadów mówił na temat swojej wiary:
„Jeżeli na rzeczywistość patrzy się oczami wiary, widać w naszym życiu
działanie Boga. Pan Bóg pisze niesamowite scenariusze, nawet na najbardziej
pokręconych ścieżkach naszego życia. Bóg jest w stanie wszystko wyprostować!
Największym nieszczęściem człowieka jest odejście od Boga, grzech”.
W innym wywiadzie wskazuje, jak Bóg prowadzi go po ścieżkach wiary:
„Biblia jest najważniejszą i najcenniejszą Księgą, nie wyobrażam sobie dnia
bez tej lektury. Bo to jest słowo Boga – swoista instrukcja obsługi naszego
życia! Ono do każdego przemawia w niepowtarzalny sposób, w jego konkretnej
sytuacji. Czym jest GPS, jeżeli nie urządzeniem do wskazywania drogi? Słowo
Boga tym bardziej wskazuje człowiekowi drogę, stąd porównanie. «Twoje Słowo
jest lampą dla moich kroków i światłem na mojej ścieżce» – mówi psalmista (Ps
119,105). Biblia jest najlepszym przewodnikiem po ścieżkach życia”.
(Rekolekcje u Tracza. Rozmowa z Dariuszem Kowalskim)
K. pyta uczniów:
– Co według Dariusza Kowalskiego można dostrzec dzięki wierze?
– Dlaczego porównuje on słowo Boże do nawigacji GPS?
– Gdzie i kiedy najczęściej macie okazję słuchać słów Boga?
– Jak nazywa się część Mszy Świętej, w której rozważamy słowo Boże?
Dzisiaj zastanowimy się, dlaczego liturgia słowa nie polega jedynie na
słuchaniu, lecz powinna być dialogiem.
K. prosi o zapisanie tematu: Z kim rozmawiam w kościele? Liturgia słowa.

1. Liturgia słowa – projekcja filmu, ustalanie kolejności, rozmowa kierowana,
praca w grupach
Na początek przypomnimy sobie, co to jest liturgia słowa i z jakich części
się składa.
Jeśli jest taka możliwość, K. odtwarza fragment „3MC Catechism – Z jakich części
składa się Msza?”, od 0:20 do 0:47, np. ze strony <https://www.youtube.com/
watch?v=B7RQg_eLRM0> (dostęp: 16.06.2019).
211
K. dzieli uczniów na 4-osobowe grupy, którym rozdaje koperty z wypisanymi na
karteczkach nazwami części liturgii słowa. Zadaniem każdej z grup jest ułożenie jej
elementów we właściwej kolejności. Po ok. 1 minucie chętny uczeń czyta prawidłowo
ułożone części liturgii słowa, a pozostali sprawdzają swoją pracę. Mogą to zrobić
na podstawie tekstu w podręczniku.
I CZYTANIE – ze Starego Testamentu EWANGELIA
PSALM RESPONSORYJNY HOMILIA lub kazanie
II CZYTANIE – z Nowego Testamentu WYZNANIE WIARY – Credo
ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ MODLITWA POWSZECHNA

K. uzupełnia:
Układ liturgii słowa ma za zadanie ułatwić uczestnikom właściwe przyjęcie
słowa Bożego. Dobór tekstów poszczególnych czytań, psalmu i Ewangelii,
a co za tym idzie – dalszych części, jest uzależniony od cykli czytań: jednego na
niedziele i święta i drugiego na dni powszednie.
Mamy trzyletni cykl czytań niedzielnych oznaczony literami A, B, C oraz
dwuletni cykl w dni powszednie nazywany rokiem I i II. Opracowywaniu treści
i porządku czytań mszalnych przyświecał określony cel. Tematyka tekstów
Pisma Świętego jest dobrana tak, by ułatwić przeżywanie tajemnic zbawienia
przywoływanych i uobecnianych w czasie roku liturgicznego.
Teksty biblijne przeznaczone do liturgii słowa we Mszy Świętej zawiera
lekcjonarz, czyli księga liturgiczna. Jako odrębna księga lekcjonarz zaczął
istnieć dopiero po Soborze Watykańskim II. Wcześniej czytania umieszczane
były wraz z innymi tekstami liturgicznymi w Mszale.
K. prezentuje dowolny tom lekcjonarza (lub jego zdjęcie na slajdzie oraz tekst
o układzie lekcjonarza na niedziele i święta – teczka pomocy) i mówi:
Układ lekcjonarza na niedziele i święta jest następujący:
zawiera trzy czytania:
– pierwsze ze Starego Testamentu,
– drugie z tekstów apostołów (czyli z listów, Dziejów Apostolskich lub
Apokalipsy),
– trzecie z Ewangelii,
pomiędzy pierwszym a drugim czytaniem następuje psalm responsoryjny,
przed trzecim czytaniem występuje śpiew przed Ewangelią.
Eucharystia to spotkanie człowieka z żywym i kochającym Bogiem. Dlatego
w liturgii słowa Bóg zaprasza nas do podjęcia dialogu. Bóg mówi do nas przez
słowa Pisma Świętego i przez wygłaszającego homilię kapłana. Odpowiadamy
włączając się w śpiew psalmu, rozważając Ewangelię, wyznając wiarę i prosząc
212
w konkretnych potrzebach Kościoła i świata w modlitwie wiernych. Podczas
liturgii słowa uczymy się przekładać prawdy biblijne na nasze codzienne życie
i w ten sposób zbliżamy się do Boga.
2. Słowo Boże mnie prowadzi – „Boży GPS”, uzupełnianie tabeli, praca
w parach
K. rozdaje wszystkim uczniom Pismo Święte, karty pracy „Boży GPS” (teczka
pomocy) z tabelą do uzupełniania oraz mapą z zaznaczoną na niej trasą z siglami
biblijnymi (może ją również wyświetlić na slajdzie – teczka pomocy). Uczniowie
w parach szukają podanych fragmentów biblijnych i wpisują je w pierwszej kolumnie
tabeli, a następnie w drugiej dopisują, jak konkretnie wcielać w życie wskazówkę
w nich zawartą. K. mówi:
Słowo Boże niczym GPS prowadzi nas do zbawienia. Zastanowimy się, w jaki
sposób odpowiadać na konkretne słowo Boże codziennymi decyzjami i czynami.
ZBAWIENIE
Mt
6,20
Mt
5,48
Mt
Mt 5,44
Moje życie 5,42
Mt
7,12a
Mt
5,16
Odszukaj w Piśmie Świętym wskazane fragmenty, a następnie wpisz w tabelę,

w jaki sposób swoim postępowaniem można odpowiedzieć na konkretne słowo
Boże.
„Boży GPS”
Słowo Boże Wskazówki do realizacji
1. Mt 5,16 „Tak niech wasze światło Swoim postępowaniem świad-
jaśnieje przed ludźmi, aby widzieli czyć o wierze w Jezusa…
wasze dobre uczynki i chwalili Ojca
waszego, który jest w niebie”.
2. Mt 7,12a „Wszystko więc, co byście Być dobrym i pomocnym
chcieli, żeby wam ludzie czynili, w codziennych sytuacjach…
i wy im czyńcie”.
3. Mt 5,44 „Miłujcie waszych nieprzy- Modlić się za swoich nie-
jaciół i módlcie się za tych, którzy przyjaciół, dążyć do zgody,
was prześladują”. przebaczać…
213
4. Mt 5,42 „Daj temu, kto cię prosi, Pomagać potrzebującym przez
i nie odwracaj się od tego, kto chce udział w akcjach charytatyw-
pożyczyć od ciebie”. nych, życzliwość…
5. Mt 6,20 „Gromadźcie sobie skarby W każdej chwili pamiętać, że
w niebie, gdzie ani mól, ani rdza moim celem jest niebo (zba-
nie niszczą i gdzie złodzieje nie wienie, wieczne szczęście)…
włamują się i nie kradną”.
6. Mt 5,48 „Bądźcie więc wy dosko- Na co dzień realizować przy-
nali, jak doskonały jest Ojciec wasz kazanie miłości, bo Bóg jest
niebieski”. Miłością…
Po wykonaniu zadania chętni uczniowie czytają głośno swoje propozycje. K.

podsumowuje:
Pan Bóg kieruje do nas swoje słowo i czeka na naszą odpowiedź życiem.
Prawdziwy dialog człowieka z Bogiem istnieje wtedy, gdy dobrymi uczynkami,
modlitwą i pomocą bliźniemu realizuje to, co usłyszał od Boga. Do takiego
dialogu powinna prowadzić liturgia słowa.

1. Odpowiadam Bogu – układanie wezwań modlitwy wiernych
K. wyjaśnia:
Realizacja słów Bożych nie jest łatwa i do wcielenia w życie konkretnych
wskazówek potrzebujemy wzmocnienia Bożą łaską. Musimy o nią prosić. Ponad-
to jako członkowie wspólnoty, którą łączy miłość, mamy pamiętać o ludziach,
którzy są w potrzebie.
Takie właśnie zadanie w liturgii słowa spełnia modlitwa powszechna, na-
zywana inaczej modlitwą wiernych. Modlitwą tą obejmujemy Kościół w jego
wymiarze powszechnym i lokalnym, przedstawiając Bogu potrzeby tych, którzy
są daleko i blisko nas, tych, którzy już odeszli, oraz samych siebie. Oto przy-
kładowe intencje modlitwy wiernych, do których przygotujemy wezwania na
podstawie znalezionych wcześniej fragmentów Ewangelii.
Uczniowie czytają z podręcznika sześć propozycji wezwań modlitwy wiernych
i pracując w parach, jak poprzednio, podpisują trzecią kolumnę tabeli: „Modlitwa
wiernych” oraz układają do niej wezwania.
1. Módlmy się za Kościół…

2. Módlmy się za rządzących państwami…
3. Módlmy się za prześladowanych…
4. Módlmy się za potrzebujących…
5. Módlmy się za zmarłych…
6. Módlmy się za nas samych…
214
„Boży GPS”
Wskazówki
Słowo Boże Modlitwa wiernych
do realizacji
1. Mt 5,16 „Tak niech wasze świa- S w o i m p o s t ę p o - Módlmy się za Kościół, aby
tło jaśnieje przed ludźmi, aby waniem świadczyć był dla współczesnych ludzi
widzieli wasze dobre uczynki o wierze w Jezusa… światłem oświetlającym ścież-
i chwalili Ojca waszego, który ki życia…
jest w niebie”.
2. Mt 7,12a „Wszystko więc, co Być dobrym i po- Módlmy się za rządzących
byście chcieli, żeby wam ludzie mocnym w codzien- państwami, aby troszczyli się
czynili, i wy im czyńcie”. nych sytuacjach … o dobro każdego człowieka…
3. Mt 5,44 „Miłujcie waszych nie- Modlić się za swoich Módlmy się za prześladowa-
przyjaciół i módlcie się za tych, nieprzyjaciół, dążyć nych z powodu wyznawanej
którzy was prześladują”. do zgody, przeba- wiary, aby byli silni w znosze-
czać… niu przeciwności…
4. Mt 5,42 „Daj temu, kto cię pro- Pomagać potrzebu- Módlmy się za potrzebu-
si, i nie odwracaj się od tego, kto jącym poprzez udział jących, aby nie brakowało
chce pożyczyć od ciebie”. w akcjach charyta- ludzi, którzy udzielą im po-
tywnych, życzli- mocy…
wość…
5. Mt 6,20 „Gromadźcie sobie W każdej chwili Módlmy się za zmarłych,
skarby w niebie, gdzie ani mól, pamiętać, że moim aby cieszyli się szczęściem
ani rdza nie niszczą i gdzie celem jest niebo w niebie…
złodzieje nie włamują się i nie (zbawienie, wieczne
kradną”. szczęście)…
6. Mt 5,48 „Bądźcie więc wy do- Na co dzień reali- Módlmy się za nas samych,
skonali, jak doskonały jest zować przykazanie aby przykazanie miłości było
Ojciec wasz niebieski”. miłości, bo Bóg jest naszą regułą życia…
Miłością…
2. Rozmawiam z Bogiem – celebracja słowa Bożego

Tę część K. może przeprowadzić na trzy sposoby:
a) K. poleca uczniom wstać i stanąć wokół biurka. Wybrany uczeń zapala świecę.
Następnie K. bierze do ręki Pismo Święte i unosi na chwilę do góry. Później czyta
pierwszy fragment biblijny, nad którym uczniowie pracowali. Po chwili ciszy chętni
uczniowie czytają ułożone do tego fragmentu wezwania modlitwy wiernych – w tym
przypadku w intencji Kościoła, dodając zwrot: „Ciebie prosimy”, a pozostali
uczniowie odpowiadają: „wysłuchaj nas, Panie” lub – jeśli czas na to pozwala –
mogą śpiewać, np.:
Wysłuchaj nas, Panie, do Ciebie wołamy, eDeD
wysłuchaj, prosimy Cię. CDe
215
Po chwili ciszy K. czyta kolejny fragment, a uczniowie swoje wezwania. Czynność tę
powtarza się, aż wszystkie fragmenty biblijne zostaną przeczytane i chętni uczniowie
wypowiedzą głośno swoje modlitwy.
b) K. czyta jeden z fragmentów biblijnych, nad którym uczniowie pracowali.
W miejscu homilii uczniowie czytają wskazówki do realizacji w życiu danego tekstu,
a następnie wezwania modlitwy wiernych. Celebrację kończymy „Ojcze nasz”.
c) K. może poprowadzić celebrację słowa Bożego. W tym celu na tablicy wypisuje
sigla czytań biblijnych wraz z psalmem przypadających na dzień, w którym odbywa
się katecheza. Następnie prosi o odnalezienie podanych tekstów w Piśmie Świętym.
Jeden z uczniów zapala świecę, a wybrane osoby na środku klasy czytają tekst czytań
i psalmu. K. prosi wszystkich o powstanie i czyta fragment Ewangelii.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują tekst z matrycy oraz wklejają uzupełnioną kartę pracy „Boży
GPS”.
4. Praca domowa
1. Odszukaj i napisz, jaką funkcję podczas liturgii słowa pełnią lektor i kantor.
2. Z kolegą lub koleżanką przygotuj prezentację multimedialną pod tytułem
„Przewodnik po liturgii słowa”. Opracujcie grafikę i krótkie komentarze,
w których wyjaśnicie, jaką postawę przyjmujemy podczas kolejnych części
liturgii słowa oraz w jaki sposób odpowiadamy na poszczególne wezwania.
3. Pomódl się o umiejętność odpowiadania swoim życiem na słowo Boże.
Literatura
V. Hribernig-Körber, Katolicyzm – praktyczny przewodnik, Poznań 2011.
Johannes Gutenberg, <http://pl.wikipedia.org/wiki/Johannes_Gutenberg>,
dostęp: 01.05.2019.
Komisja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Komisji Episkopatu
Polski, Wprowadzenie do lekcjonarza mszalnego z 1981 r.,
A. Macura, Pouczający dialog, <http://liturgia.wiara.pl/doc/873696.Pouczajacy-
-dialog>, dostęp: 5.06.2019.
Pismo Święte w mszalnej liturgii słowa Bożego i jego rozmieszczenie w roku litur-
gicznym, <http://ministranci-zerzen.waw.pl/pismo-swiete-w-liturgii/>,
dostęp: 05.05.2015.
Rekolekcje u Tracza, Rozmowa z Dariuszem Kowalskim, GN 52/2009 <https://
www.gosc.pl/doc/809272.Rekolekcje-u-Tracza>, dostęp: 16.06.2019.
L. Testa, Odkrywamy Mszę świętą – Zaproszeni na wyjątkową Ucztę, Kielce 2007.
Warto wykorzystać
3MC Catechism – Z jakich części składa się Msza? (2:43), <https://www.youtu-
be.com/watch?v=B7RQg_eLRM0>, dostęp: 16.04.2015.
216
29. „OTO WIELKA TAJEMNICA WIARY”.
EUCHARYSTIA W CENTRUM LITURGII I ŻYCIA
Cele katechetyczne
– Pogłębione ukazanie Eucharystii jako centrum liturgii i życia chrześcijanina.
– Motywowanie do świadomego i głębokiego przeżywania liturgii euchary-
stycznej.
Treści
Eucharystia jako centrum liturgii i życia chrześcijanina.
Liturgia eucharystyczna.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia i omawia elementy liturgii eucharystycznej,
– podaje, że są cztery modlitwy eucharystyczne,
– wymienia za kogo i z kim modlimy się w drugiej modlitwie eucharystycznej,
– mówi z pamięci słowa konsekracji,
– wyjaśnia, dlaczego kapłan wypowiada słowa modlitwy w liczbie mnogiej,
– wykazuje, że Msza Święta jest uobecnieniem ofiary krzyżowej Jezusa,
– wyjaśnia treść czterech aklamacji,
– charakteryzuje przyjmowanie Komunii Świętej jako przejaw głębokiej
zażyłości z Jezusem.
Postawy
Uczeń:
– z wiarą przyjmuje fakt przemiany chleba i wina w Ciało i Krew jako
tajemnicę,
– wyraża troskę o potrzeby wspólnoty Kościoła,
– czynnie angażuje się w przygotowanie i przebieg liturgii Mszy Świętej.
Metody, techniki i formy: film, opowiadanie, pytania do tekstu, parafraza,

ćwiczenia dialogów, wyjaśnienie pojęć, kolorowanie tekstu, ustalenie ko-
lejności, rozmowa kierowana, tworzenie przepisu, praca w parach.
Środki dydaktyczne: film „Tajemnica Eucharystii – cuda eucharystyczne”, tekst
drugiej modlitwy eucharystycznej na kartkach (1 na 2 osoby), koperty
z częściami liturgii eucharystycznej (1 na 2 osoby), karty pracy „Dary
składane podczas Mszy Świętej” dla każdego ucznia.

1. Modlitwa
Śpiew pieśni „Ta Krew z grzechu obmywa mnie”.
217
2. Cud w Lanciano – film, opowiadanie
K. wyświetla początek filmu (do 4:05) „Tajemnica Eucharystii – cuda euchary-
styczne” (Widzialne i niewidzialne) cz. 2, <http://www.youtube.com/watch?v=mA-
AEZnV9sPQ> dostęp: 15.06.2019 lub opowiada o cudzie w Lanciano:
Pierwszy eucharystyczny cud w Kościele katolickim, dokładnie zbadany
i oficjalnie uznany, dokonał się w kościele pw. św. Franciszka z Asyżu
w Lanciano. Nie znamy dnia, miesiąca ani roku, w którym wydarzył się cud.
Do naszych czasów dotarły tylko informacje o tym, że niezwykłe wydarzenie
miało miejsce w VIII w., a kapłan sprawujący Eucharystię był zakonnikiem
ojców bazylianów. Z inskrypcji na kamiennej tablicy umieszczonej w kościele
możemy przeczytać: „Około roku Pańskiego 700 w tym kościele pewien kapłan
mnich wątpił, czy Święta Hostia jest naprawdę Ciałem Naszego Pana, a wino
Jego Krwią. Odprawił Mszę i gdy wyrzekł słowa konsekracji hostii, zobaczył,
jak przemienia się ona w Ciało, a wino w Krew. Pokazano to zgromadzonym,
a potem całemu ludowi. Ciało zachowało się w całości, a Krew podzieliła się
na 5 nierównych części”.
Relikwie Cudu Eucharystycznego w Lanciano możemy oglądać w głów-
nym ołtarzu świątyni. Ciało Pańskie znajduje się w srebrnej monstrancji
z 1713 r., a Krew w kielichu z kryształu górskiego z XVII w. Z upływem lat
relikwie zmieniły swój wygląd. Ciało, na skutek utraty wody, wyschło. Nato-
miast Krew uległa zlepieniu się cząstek w większe zespoły, które samoistnie
przybrały formę pięciu nierównych grudek. Nie da się logicznie wytłumaczyć,
dlaczego właśnie pięciu – czyli tylu, ile ran pozostało na uwielbionym Ciele
Chrystusa. Podczas ważenia bryłek krwi miało miejsce kilkakrotnie niezwy-
kłe zjawisko. Otóż jedna bryłka ważyła tyle, co wszystkie razem, a ciężar
dwóch był równy ciężarowi trzech. Natomiast waga najmniejszej równała
się wadze największej.
„Badania mikroskopowe potwierdziły i udokumentowały, że fragment
ciała stanowił prążkowaną tkankę ścianki sercowej, wolną od jakiegokolwiek
materiału czy substancji konserwującej – podkreśla Joan Carroll Cruz
w książce pt. Cuda Eucharystyczne. – Zarówno Ciało, jak i Krew miały
pochodzenie ludzkie (…) wspólną grupę krwi: AB [czyli taką samą, jak
na Całunie Turyńskim]. Prof. Linoli podkreślił, że gdyby krew pochodziła
od osoby zmarłej, podlegałaby szybkiemu procesowi zepsucia i rozkładu”.
Niewytłumaczalne jest to, w jaki sposób – biorąc pod uwagę sposób
przechowywania relikwii narażonych na niszczące działania powietrza –
przetrwały tyle wieków.
(oprac. na podst.: A. Niedźwiecki, Eucharystyczny cud w Lanciano)
K. pyta:
– Co zwróciło waszą szczególną uwagę w tym wydarzeniu?
– Czego dowodem jest cud w Lanciano?
Dziś zatrzymamy się nad tajemnicą wiary, która dokonuje się podczas każdej
Mszy Świętej.
218
K. poleca zapisać temat: „Oto wielka tajemnica wiary”. Eucharystia w centrum
liturgii i życia.
1. Zapowiedź ofiary krzyżowej – pytania do tekstu, praca w parach

Uczniowie szukają w podręczniku (Piśmie Świętym) fragmentu 1 Kor 11,23b-26
i czytają go w ciszy. Następnie w parach układają do niego jak najwięcej pytań.
Po upływie maksymalnie 3 minut uczniowie czytają swoje pytania na forum klasy.
K. mówi:
Pan Jezus podczas Ostatniej Wieczerzy zapowiedział uczniom swoją ofiarę
na krzyżu. Wieczerza była ich ostatnim wspólnym posiłkiem przed Jego męką,
śmiercią i zmartwychwstaniem.
Pan Jezus tej nocy, której został wydany, wziął chleb i dzięki uczyniwszy, połamał
i rzekł: „To jest Ciało moje za was wydane. Czyńcie to na moją pamiątkę!”. Podobnie,
skończywszy wieczerzę, wziął kielich, mówiąc:„Kielich ten jest Nowym Przymierzem we
Krwi mojej. Czyńcie to, ile razy pić będziecie, na moją pamiątkę!”. Ilekroć bowiem spo-
żywacie ten chleb i pijecie kielich, śmierć Pana głosicie, aż przyjdzie. (1 Kor 11,23b-26)
Przykładowe pytania:
– Kiedy Jezus został wydany?
– Jakie słowa wypowiedział nad chlebem?
– Co z nim zrobił?
– Komu go podał?
– Czym stał się chleb, który Jezus dał uczniom?
– Co miało stać się z Ciałem Jezusa?
– Jakie polecenie Jezus dał uczniom?
– Co Jezus uczynił po wieczerzy?
– Jak Pan Jezus określił kielich z winem?
– Za kogo będzie przelana Krew Jezusa?
K. dopowiada:
Pan Jezus mówi do apostołów o Nowym Przymierzu. W Starym Testamencie
przymierze było umową między Bogiem a narodem wybranym. Bóg
zobowiązywał się do opieki nad swoim ludem i do pomocy w trudnych sytuacjach.
Naród wybrany zaś miał być wierny Bogu i wypełniać Jego przykazania. Niestety
Izraelici często nie byli wierni temu przymierzu.
Na krzyżu Jezus Chrystus zawiera Nowe Przymierze, nową umowę między
Bogiem a ludźmi.
Podczas przeistoczenia, gdy kapłan wypowiada słowa Pana Jezusa nad
chlebem, zostaje on przemieniony w Jego Ciało. Gdy kapłan wypowiada słowa
Pana Jezusa nad winem, zostaje ono przemienione w Jego Krew. Przeistoczenie
jest momentem, w którym na ołtarzu, w sposób dla nas niewidoczny, dokonuje
się dokładnie to, co dokonało się na krzyżu – mówimy, że uobecnia się ofiara
krzyżowa Chrystusa.
219
Sprawując Mszę Świętą, Kościół wypełnia polecenie Jezusa: „To czyńcie na
moją pamiątkę”. Wtedy czyni dokładnie to, co uczynił On podczas Ostatniej
Wieczerzy w przeddzień swojej męki i śmierci.
2. Aklamacja – parafraza, ćwiczenia dialogów
K. pisze na tablicy treść pierwszej aklamacji i wyjaśnia:
Po przeistoczeniu kapłan ukazuje wiernym kielich, stawia go na ołtarzu
i przyklęka. Następnie rozpoczyna jedną z czterech aklamacji, może być nią
ta, którą macie napisaną na tablicy. Pomyślcie, co możecie odpowiedzieć na te
słowa. Przepiszcie je do zeszytów i niech każdy z was dopisze własną odpowiedź.
„Oto wielka tajemnica wiary”
Chętni uczniowie czytają swoje odpowiedzi. Wśród nich pojawi się pewnie
odpowiedź z pierwszej aklamacji. Następnie uczniowie szukają w podręcznikach
tekstów czterech aklamacji. Najpierw czytają je w ciszy, następnie K. czyta słowa
kapłana, a klasa – odpowiedzi wiernych. K. wyjaśnia:
W liturgii Mszy Świętej występują cztery formy aklamacji wypowiadane
przez kapłana, którym przyporządkowano cztery formy odpowiedzi wiernych.
Aklamacja pierwsza:
Kapłan: Oto wielka tajemnica wiary.
Wierni: Głosimy śmierć Twoją, Panie Jezu, wyznajemy Twoje zmartwych-
wstanie i oczekujemy Twego przyjścia w chwale.
Aklamacja druga:
Kapłan: Wielka jest tajemnica naszej wiary.
Wierni: Ile razy ten chleb spożywamy i pijemy z tego kielicha, głosimy śmierć
Twoją, Panie, oczekując Twego przyjścia w chwale.
Aklamacja trzecia:
Kapłan: Uwielbiajmy tajemnicę wiary.
Wierni: Panie, Ty nas wybawiłeś przez krzyż i zmartwychwstanie swoje, Ty
jesteś Zbawicielem świata.
Aklamacja czwarta
Kapłan: Tajemnica wiary.
Wierni: Chrystus umarł, Chrystus zmartwychwstał, Chrystus powróci.
(Modlitwa eucharystyczna)
3. Druga modlitwa eucharystyczna – wyjaśnienie pojęć, kolorowanie tekstu,

praca w parach
K. wyjaśnia:
Każda Msza Święta jest szczególnym czasem podziękowania. Jedno z jej
określeń to EUCHARYSTIA – dziękczynienie. W czasie każdej Mszy Świętej
dziękujemy Panu Bogu za konkretne wydarzenie zbawcze, które rozegrało się
dwa tysiące lat temu, a jednocześnie to wydarzenie uobecnia się na ołtarzu
w sposób bezkrwawy. Dziękczynienie za ofiarę Pana Jezusa i uobecnienie
220
tej ofiary dokonują się w głównej części Mszy Świętej, w czasie modlitwy
eucharystycznej.
Modlitwa eucharystyczna, której najważniejszym momentem jest
przeistoczenie, ma cztery podstawowe warianty. Dziś przeanalizujemy fragmenty
tzw. Drugiej modlitwy eucharystycznej. Wstępem do modlitwy eucharystycznej
jest prefacja (łac. praefatio – przedmowa) – modlitwa rozpoczynająca się
dialogiem pomiędzy kapłanem i wiernymi (Pan z wami – I z duchem twoim.
W górę serca – Wznosimy je do Pana), a kończąca słowami: „Święty, Święty,
Święty, Pan Bóg Zastępów…”, które odmawiają lub śpiewają wszyscy wierni.
Zastanowimy się, dlaczego kapłan wypowiada słowa modlitwy w liczbie
mnogiej, a słowa konsekracji w czasie teraźniejszym.
Uczniowie w parach otrzymują fragment prefacji z drugiej modlitwy eucharystycznej
(teczka pomocy). Podkreślają w tekście:
na niebiesko – wyrażenia w liczbie mnogiej wypowiadane przez kapłana,
na zielono – słowa ustanowienia Eucharystii w formie czasu teraźniejszego.
Przed konsekracją kapłan modli się:

„Dlatego stajemy przed Tobą i zjednoczeni z całym Kościołem, uroczyście
obchodzimy pierwszy dzień tygodnia, w którym Jezus Chrystus zmartwychwstał
i zesłał na Apostołów Ducha Świętego. Przez Chrystusa prosimy Ciebie,
wszechmogący Boże:
Uświęć te dary mocą Twojego Ducha, aby stały się dla nas Ciałem i Krwią
naszego Pana Jezusa Chrystusa.
On to, gdy dobrowolnie wydał się na mękę, wziął chleb i dzięki Tobie składając,
łamał i rozdawał swoim uczniom, mówiąc:
«Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy: To jest bowiem Ciało moje, które za was
będzie wydane.
Podobnie po wieczerzy wziął kielich i ponownie dzięki Tobie składając, podał
swoim uczniom, mówiąc:
Bierzcie i pijcie z niego wszyscy: To jest bowiem kielich Krwi mojej nowego
i wiecznego przymierza, która za was i za wielu będzie wylana na odpuszczenie
grzechów.
To czyńcie na moją pamiątkę»”.
(Druga modlitwa eucharystyczna)
Uczniowie czytają podkreślone wyrażenia.

– Dlaczego kapłan wypowiada słowa modlitwy w liczbie mnogiej?
– Dlaczego słowa konsekracji wypowiada w czasie teraźniejszym?
K. uzupełnia:
Najważniejszym momentem Eucharystii jest przeistoczenie. Kapłan w imie-
niu całej społeczności wiernych wzywa mocy Ducha Świętego, aby chleb i wino
zostały konsekrowane, i stały się Ciałem i Krwią Chrystusa. Forma czasu te-
raźniejszego świadczy, że tu i teraz dokonuje się ofiara Pana Jezusa, a użycie
liczby mnogiej przypomina, że podczas konsekracji Eucharystii kapłan nigdy
221
nie działa sam, lecz zawsze w Kościele i z całym Kościołem – Mistycznym Cia-
łem Chrystusa. Zmysły mówią nam, że na ołtarzu jest chleb i wino, ale wiara
podpowiada, że to Ciało i Krew Jezusa.
1. Liturgia eucharystyczna – ustalenie kolejności, praca w parach

K. rozdaje uczniom koperty z częściami liturgii eucharystycznej wypisanymi na
kartkach – jeden zestaw na dwie osoby (teczka pomocy). Następnie prosi o ich
prawidłowe ułożenie i ponumerowanie.
Liturgia eucharystyczna
A. Przygotowanie darów B. Modlitwa eucharystyczna C. Obrzędy

ofiarnych Komunii Świętej
(A.1) Ofiarowanie chleba (B.1) Prefacja (C.1) Ojcze nasz

i wina
(A.2) Modlitwa nad darami (B.2) Sanctus – Święty, (C.2) Agnus Dei –
Święty, Święty… „Baranku Boży…”
(B.3) Przeistoczenie (C.3) Komunia

(konsekracja) Święta
(B.4) Modlitwy wstawiennicze (C.4) Modlitwa po

Komunii
(….) Modlitwa po Komunii
(B.5) Zakończenie modlitwy

eucharystycznej – „Przez
Chrystusa, z Chrystusem…”
Po wykonania zadania K. wybiera 11 uczniów, by wylosowali z pudełka karteczki

z numerami części liturgii eucharystycznej. Zadaniem uczniów jest krótko omówić
tę część liturgii eucharystycznej, której numer wylosowali.
K. uzupełnia:
Liturgia eucharystyczna jest bogata w różnego rodzaju znaki i symbole, aby
w ten sposób człowiek mógł bardziej otworzyć się na niezgłębioną tajemnicę
Boga. Zrozumienie i przyjęcie tej tajemnicy wymaga od nas zaangażowania wielu
zmysłów. Przez Eucharystię dostępujemy przedsmaku nieba. Jezus powiedział:
„Ja jestem chlebem żywym, który zstąpił z nieba. Jeśli kto spożywa ten
chleb, będzie żył na wieki. Chlebem, który Ja dam, jest moje ciało, wydane za
życie świata”. (J 6,51)
222
2. Przygotowanie do przyjęcia Komunii Świętej – tworzenie przepisu, praca
w parach
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Jak przygotować się do przyjęcia
Komunii Świętej” (teczka pomocy) i prosi uczniów, by w parach wypisali składniki
potrzebne do przygotowania chleba oraz opisali sposób przygotowania. Po
wykonaniu zadania uczniowie prezentują wyniki swojej pracy. K. mówi:
Od pracy i poświęcenia piekarza zależy smak pieczonego chleba. Ważne
jest również to, jakich używa składników oraz w jakich proporcjach je dodaje.
Spróbujmy wyobrazić sobie, że jesteśmy piekarzami i mamy upiec chleb. Dobrze
wykonana praca zostaje nagrodzona pysznym chlebem. Podobnie, by dobrze
przeżyć Eucharystię, trzeba się do niej odpowiednio przygotować, a następnie
godnie przyjąć Komunię Świętą.
Jak przygotować się do przyjęcia Komunii Świętej?

Uzupełnijcie „Przepis na chleb”, a następnie korzystając z własnej wiedzy
i tekstu Youcatu uzupełnijcie „Przepis na godne przyjmowanie Komunii Świętej”.
„Kto chciałby przyjąć Komunię Świętą musi być katolikiem. Jeśli uświadamia
sobie, że popełnił grzech śmiertelny, powinien się wcześniej wyspowiadać.
Zanim przystąpi się do ołtarza, należy pojednać się z bliźnimi. (…)
Kościół zaleca przynajmniej godzinę wstrzemięźliwości od pokarmów. Innym
znakiem głębokiego szacunku jest odświętny, ładny strój”. (Youcat, p. 220)
Przepis na chleb Przepis na godne przyjmowa-

Składniki: nie Komunii Świętej
¾ Przygotowanie do Eucharystii:
garnek
¾ ¾
¾ ¾
¾ ¾
¾ ¾
¾ ¾
Sposób przygotowania: chleb Warunki przyjęcia Komunii
hostia Świętej:
CIAŁO
Efekt końcowy: pyszny chleb CHRYSTUSA Efekt końcowy: życie wieczne
223
K. podsumowuje:
Komunia Święta w sposób nadprzyrodzony sprawia w życiu duchowym
to, co pokarm materialny w życiu cielesnym. Przyjmowanie Ciała Chrystusa
podtrzymuje, pogłębia oraz odnawia życie łaski, które otrzymaliśmy na chrzcie
świętym. Wzrost życia chrześcijańskiego wymaga pokarmu Komunii Świętej aż
do śmierci, kiedy zostanie nam udzielony w postaci Wiatyku (por. KKK 1392).
Eucharystia powinna być dla nas największą radością, spotkaniem z miłością
Boga. Ten, kto kocha, udziela siebie jako dar dla Boga i ludzi. Każdy z nas
może Bogu coś ofiarować.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują części liturgii eucharystycznej i wklejają karty pracy „Jak
przygotować się do przyjęcia Komunii Świętej”.
4. Praca domowa
1. Napisz, dlaczego pomoc potrzebującym jest jednocześnie darem dla Boga.
2. Zgłoś się do swojego księdza proboszcza i zaproponuj swą pomoc na
rzecz wspólnoty Kościoła (sprzątanie, wolontariat itp.).
3. Odszukaj tekst pieśni „Przed tak wielkim Sakramentem” i wyjaśnij, o czym
mówi pierwsza zwrotka.
4. Zaprojektuj plakat zachęcający do uczestnictwa w Eucharystii.
5. Modlitwa
K. poleca uczniom wyciszyć się i przeczytać w ciszy ze swoich kart pracy, jakie
dary chcieliby ofiarować Bogu podczas Mszy Świętej. Następnie wszyscy czytają
z podręcznika modlitwę bł. Karola de Foucauld.
Literatura
Druga modlitwa eucharystyczna, <http://ordo.pallotyni.pl/index.php/mszal-rzym-
ski/czesci-stale/91-druga-modlitwa-eucharystyczna>, dostęp: 15.06.2019.
A. Niedźwiecki, Eucharystyczny cud w Lanciano, „Niedziela Legnicka” [online],
2008, nr 41, <http://www.niedziela.pl/artykul/54607/nd/Eucharystyczny-
-cud-w-Lanciano>, dostęp: 15.06.2019.
M. Kaszowski, Eucharystia zbawczą ofiarą, w: Teologia w pytaniach i odpowie-
dziach, <http://www.teologia.pl/m_k/zag06-3c.htm>, dostęp: 09.06.2019.
Urząd Celebracji Liturgicznych Stolicy Apostolskiej, Kapłan i Kanon Mszy, tłum.
Dominika Krupińska, „Nowy Ruch Liturgiczny”, 2011, nr 20, <http://
www.nowyruchliturgiczny.pl/2011/11/kapan-i-kanon-mszy.html>, dostęp:
30.06.2019.
224
30. KIEDY KLĘKAĆ, A KIEDY SIADAĆ? ZNAKI,
SYMBOLE, POSTAWY LITURGICZNE
Cele katechetyczne
– Pogłębione ukazanie wymowy znaków, symboli i postaw liturgicznych.
– Kształtowanie postawy świadomego i zaangażowanego uczestnictwa
w liturgii.
Treści
Postawy, znaki i symbole liturgiczne.
Świadome i zaangażowane uczestnictwo w liturgii.
Wymagania
Uczeń:
– omawia treść przypowieści o dwóch synach (Mt 21,28-32),
– wymienia podstawowe postawy, znaki i symbole liturgiczne,
– interpretuje znaki, symbole liturgiczne oraz postawy występujące podczas
liturgii,
– przyporządkowuje wybrane znaki, symbole i postawy liturgiczne do
odpowiednich momentów Mszy Świętej,
– uzasadnia, że postawa zewnętrzna powinna wyrażać wewnętrzną więź
z Bogiem.
Postawy
Uczeń:
– czynnie uczestniczy w liturgii,
– wyraża postawę szczerości w relacji z Bogiem i z drugim człowiekiem,
– okazuje należytą cześć przedmiotom kultu religijnego.
Metody, techniki i formy: quiz, rozmowa kierowana z elementami prezentacji,

analiza tekstu biblijnego, prezentacja multimedialna, uzupełnianie tabeli,
zmodyfikowana metoda metaplanu, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: karta pracy „Przypowieść o dwóch synach” do pracy w gru-
pach, karty pracy dla każdego ucznia „Postawy, gesty i symbole podczas
Mszy Świętej” (lub prezentacja multimedialna), karty pracy „Kościelny
savoir-vivre” (1 na 2 osoby).

1. Modlitwa
„Ojcze nasz”.
225
2. Podstawowe wiadomości o liturgii – quiz (cz. 1), praca w grupach
K. dzieli klasę na trzy grupy. Każda wybiera spośród siebie lidera, który będzie
odpowiadał w imieniu całej grupy. Grupa, która zbierze najwięcej punktów, otrzy-
muje plusy. W pierwszej rundzie wszyscy odpowiadają na przypadające im kolejno
pytania. K. wyjaśnia:
Podczas quizu każda grupa ma za zadanie podać prawidłową odpowiedź. Po
usłyszeniu pytania członkowie grupy mogą krótko się naradzić (ok. 5–10 sek.),
następnie lider grupy udziela odpowiedzi. Jeżeli grupa nie poda odpowiedzi,
pytanie jest kierowane do pozostałych grup i odpowiada ta, której lider pierwszy
podniesie rękę. Za każdą prawidłową odpowiedź przysługuje 1 punkt. Jeżeli
grupa zacznie odpowiadać bez pozwolenia, traci punkty, a jeśli jeszcze nie ma
punktów, otrzymuje minus.
Runda 1
1. Wchodząc do kościoła, zanurzamy dłoń w wodzie święconej i czynimy znak
krzyża. Jest to znak oczyszczenia z grzechów i przypomnienie, że wchodzimy
w rzeczywistość sakralną. Naczynie znajdujące się przy wejściu, w którym jest
woda święcona, nazywa się:
a) kociołek, b) chrzcielnica, c) kropielnica.
2. Podczas Mszy Świętej wykonujemy pokutny gest bicia się w piersi:
a) przy akcie pokuty na słowa „Moja wina…”, b) przed przyjęciem Komunii,
c) przed czytaniem Ewangelii.
3. Miejsce w kościele, w którym przechowywany jest Najświętszy Sakrament,
nazywa się:
a) tabernakulum, b) cingulum, c) zakrystia.
4. Miejsce, z którego odczytywane jest słowo Boże, nazywane jest:
a) zakrystia, b) ambonka, c) chór.
5. Dwa naczynia liturgiczne, w których znajdują się na ołtarzu Ciało
i Krew Chrystusa, noszą nazwy: a) kielich i palka, b) kielich i patena, c) kielich
i korporał.
6. Naczynie liturgiczne, w którym adorujemy Najświętszy Sakrament,
nazywa się:
a) kielich, b) patena, c) monstrancja.
K. podsumowuje:
Przypomnieliśmy wybrane gesty, które wykonujemy w kościele, oraz naczynia
i sprzęty, z którymi się tam stykamy. Różnią się one od tych używanych na co
dzień, gdyż są poświęcone do sprawowania kultu religijnego. W kościele również
inaczej się zachowujemy, ponieważ przychodzimy w gościnę do samego Boga.
3. Na czym polega savoir-vivre? – rozmowa kierowana
K. kontynuuje:
W kościele, tak jak podczas każdych odwiedzin, obowiązuje nas określony
savoir-vivre.
– Co to jest savoir-vivre?
226
Savoir-vivre to dobre maniery, znajomość zwyczajów, form towarzyskich
i reguł grzecznościowych obowiązujących w danej społeczności. To umiejętność
kulturalnego zachowania się względem osób, w których towarzystwie
przebywamy. Gdy np. odwiedzamy kogoś, składa się na niego między innymi
sposób przywitania, prowadzenia rozmowy, a nawet ustawienia zastawy stołowej.
Wszystko to jest wyrazem obustronnego szacunku gospodarzy i gości oraz
świadczy o kulturze i wzajemnej życzliwości.
Jak zachować się w obecności Jezusa Chrystusa, który nieustannie okazuje
nam swoją miłość? Dzisiaj poznamy zasady „savoir-vivre’u”, który obowiązuje,
gdy przychodzimy na Eucharystię.
K. prosi o zapisanie tematu do zeszytu: Kiedy klękać, a kiedy siadać? Znaki,
symbole, postawy liturgiczne.

1. Przypowieść o dwóch synach – analiza tekstu biblijnego
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy. Każda z nich otrzymuje kartę pracy „Przypo-
wieść o dwóch synach” z tabelą (teczka pomocy). Zadaniem grup jest przeczytać
przypowieść o dwóch synach z podręcznika i uzupełnić tabelę. K. naprowadza,
zwłaszcza przy pytaniu dotyczącym stosunku synów do ojca – uczniowie muszą
to wywnioskować z postawy synów. Czas pracy: maks. 8 minut. Po upływie tego
czasu grupy prezentują swoje odpowiedzi.
Jezus powiedział: „Pewien człowiek miał dwóch synów. Zwrócił się do
pierwszego i rzekł: «Dziecko, idź i pracuj dzisiaj w winnicy». Ten odpowiedział:
«Idę, panie!», lecz nie poszedł. Zwrócił się do drugiego i to samo powiedział.
Ten odparł: «Nie chcę». Później jednak opamiętał się i poszedł. Który z tych
dwóch spełnił wolę ojca?” Mówią Mu: «Ten drugi». Wtedy Jezus rzekł do nich:
«Zaprawdę, powiadam wam: Celnicy i nierządnice wchodzą przed wami do
królestwa niebieskiego. Przyszedł bowiem do was Jan drogą sprawiedliwości,
a wy mu nie uwierzyliście. Uwierzyli mu zaś celnicy i nierządnice. Wy patrzy-
liście na to, ale nawet później nie opamiętaliście się, żeby mu uwierzyć”. (Mt
21,28-32)
Pytania Pierwszy syn Drugi syn
Jak odpowiada na prośbę ojca?
Czy jest to przemyślana odpowiedź?
Co faktycznie robi?
Jaki jest jego stosunek do ojca?
K. podsumowuje:
Pierwszy syn sprawiał wrażenie gotowego do spełnienia prośby ojca, żeby
poszedł do winnicy. Ale choć mówił, że pójdzie pracować, postąpił odwrotnie,
niż obiecał. Nie wiemy, dlaczego tak zrobił.
227
Drugi syn najpierw odmówił prośbie ojca. Jednak później „opamiętał się”,
przemyślał i poszedł pracować do winnicy. To, że tak postąpił, dowodzi, że
szczerze kochał ojca. Wprawdzie zdarzyło mu się popełnić błąd, ale zastanowił się
i zmienił swoją decyzję. Posłuszeństwo względem ojca było wyrazem jego miłości.
2. Postawa synów, czyli kto mocniej kocha? – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Kogo może oznaczać ojciec z przypowieści?
– Jakich ludzi oznaczają dwaj synowie?
– Jak możemy nazwać ich postawę wobec ojca?
Ojciec z przypowieści oznacza Boga. Synowie reprezentują dwie postawy
ludzi. Postawę posłuszeństwa i nieposłuszeństwa. Pierwsza wynika z miłości do
Boga, druga z jej braku.
K. umieszcza poleca jednemu z uczniów głośno odczytać z podręcznika Mt 7,21:
„Nie każdy, kto mi mówi: «Panie, Panie!», wejdzie do królestwa niebieskiego,
lecz ten, kto spełnia wolę mojego Ojca, który jest w niebie”. (Mt 7,21)
– Kto może wejść do królestwa niebieskiego?
– Co to znaczy „spełniać wolę Boga”?
– Dlaczego te osoby, które tylko mówią: „Panie, Panie”, nie wejdą do nieba?
– Dlaczego nasze czyny powinny wypływać z miłości, a nie z poczucia
obowiązku?
Pan Jezus mówi, że ten wypełnia wolę Boga, kto realizuje przykazanie
miłości w swoim życiu. W sumieniu rozpoznajemy to, czego pragnie dla nas
Bóg. Pierwszym Jego pragnieniem jest, byśmy Go poznali i pokochali z całego
serca. Wtedy wszystko, co będziemy mówić i czynić, będzie wyrazem miłości,
a nie uciążliwym obowiązkiem.
Postawa drugiego syna z przypowieści pokazuje, że jeśli nawet w pierwszym
odruchu jesteśmy nieposłuszni, to zawsze możemy się zmienić. Ważne jest, aby
mieć odwagę naprawić swój błąd.
3. Postawy, gesty i symbole podczas Mszy Świętej – uzupełnianie tabeli (pre-
zentacja multimedialna)
K. mówi:
Tym, co nam może pomóc w realizowaniu przykazania miłości w życiu, jest
świadomy udział w Eucharystii. Słuchając słowa Bożego i karmiąc się Ciałem
Pańskim, otwieramy się na Boga i innych ludzi. Dlatego tak ważne jest, by
nasz udział w liturgii był świadomy. Wtedy będzie świadectwem naszej wiary
i miłości do Boga. Ważne też, byśmy we Mszy Świętej uczestniczyli z miłości
do Boga, a nie z przymusu.
Teraz skupimy się na znakach, symbolach i postawach, które przyjmujemy
podczas Mszy Świętej. Poznamy ich znaczenie i to, co przez nie wyrażamy.
228
K. rysuje na tablicy tabelę, którą następnie uzupełnia w trakcie omawiania
z uczniami. Uczniowie mogą również otrzymać kartę pracy z tabelą „Postawy, gesty
i symbole podczas Mszy Świętej” (teczka pomocy) lub K. wyświetla tabelę w formie
prezentacji (teczka pomocy).
K. zwraca się do uczniów:
– Jakie znaki i symbole spotykamy podczas Mszy Świętej?
– Co wyraża dany znak?
– W której części Mszy Świętej jest używany?
Znaki i symbole ich znaczenie podczas Mszy Świętej
9 Symbol Zbawiciela 9 liturgia eucharystyczna
Jezusa Chrystusa, Najwyż-
szego i Jedynego Kapłana
ołtarz
9 symbol pracy i trudu 9 liturgia eucharystyczna
człowieka,
9 symbol Jezusa Chrystu-
chleb i wino sa (chleb żywy i winny
szczep)
– Jakie symboliczne gesty wykonujemy podczas każdej Mszy Świętej?

Gesty ich znaczenie podczas Mszy Świętej
9 wyznanie wiary w jed- 9 rozpoczęcie i zakończe-
nego Boga w Trójcy nie Mszy św.
Świętej
znak krzyża
9 przyjęcie słowa Bożego 9 przed czytaniem Ewan-
umysłem gelii
9 zachowanie go w sercu
9 przekazywanie innym
potrójny
znak krzyża
9 wzajemna miłość 9 przed Komunią Świętą
znak
pokoju
229
– Jakie postawy przyjmujemy podczas Mszy Świętej?
Postawy ich znaczenie podczas Mszy Świętej
9 znak szacunku, gotowość 9 np. podczas śpiewu na
czynnego zaangażowa- rozpoczęcie Mszy Świę-
nia w liturgię tej
9 szacunek dla słów Ewan- 9 np. podczas słuchania
gelii Ewangelii
9 gotowość do głoszenia 9 np. podczas błogosła-
swoim życiem woli Boga wieństwa i rozesłania
stojąca
9 gotowość słuchania i roz- 9 np. podczas słuchania
ważania słów Bożych I i II czytania oraz psal-
mu
siedząca
9 uniżenie przed Bogiem, 9 np. podczas przeisto-
uznanie swojej małości czenia
przed Chrystusem ukry-
tym w chlebie i winie
9 znak adoracji Boga i po- 9 np. podczas modlitwy po
klęcząca kornej prośby Komunii
K. krótko podsumowuje pracę.

Z gestów liturgicznych w pierwszej kolejności należy wymienić znak krzyża.
Znak krzyża jest wyznaniem wiary w Boga Trójjedynego, który dokonał dzieła
zbawienia przez krzyż Jezusa Chrystusa. Znakiem krzyża rozpoczynamy
i kończymy czynności liturgiczne.
W innej formie czynimy znak krzyża przed Ewangelią: kreślimy małe krzyżyki
kciukiem prawej dłoni na czole, wargach i piersiach. Wyrażamy w ten sposób
nasze pragnienie przyjęcia słowa Bożego umysłem, zachowania go w sercu
i mówienia o nim innym.
Kolejnym znakiem, jaki wykonujemy podczas liturgii, jest znak pokoju.
Jest to skinienie głową w kierunku najbliżej stojących osób lub uścisk dłoni
bez wypowiadania słów. Wyrażamy nim wzajemną miłość. Znak pokoju
przekazujemy przed przyjęciem Komunii Świętej.
Podczas Mszy Świętej przyjmujemy trzy postawy: stojącą, siedzącą i klęczącą.
Każda z nich powinna być wyrazem naszego zaangażowania się w liturgię. Kiedy
podczas liturgii wszyscy przyjmujemy tę samą postawę, wyrażamy wiarę, miłość
wobec Boga i jedność z pozostałymi uczestnikami. Każda z postaw to modlitwa
naszego ciała.
230
Postawę stojącą przyjmujemy na znak szacunku i czynnego zaangażowania
w liturgię. W tej postawie wyrażamy również radość z odkupienia i oczekiwanie
na przyjście Chrystusa w Eucharystii i na końcu świata.
Postawa siedząca to gotowość słuchania i rozważania słów Bożych. Jest także
wyrazem królewskiej godności i zasiadania do uczty. Ucztą, na którą jesteśmy
zaproszeni, jest Eucharystia, podczas której spożywamy Ciało i Krew Chrystusa.
Postawa klęcząca to wyraz uniżenia przed Bogiem. Klęcząc, uznajemy swoją
małość i niegodność wobec Niego. W tej postawie również adorujemy Boga
oraz kierujemy do Niego prośby.
1. Kościelny savoir-vivre – zmodyfikowana metoda metaplanu, praca w parach

Przyjmowanymi przez nas postawami oraz wykonywanymi gestami oddajemy
cześć Bogu w zgromadzeniu liturgicznym. Niestety dość często spotkamy się
z sytuacjami, gdy czyjeś niewłaściwe zachowanie utrudnia uczestnikom udział
we Mszy Świętej. Zastanowimy się, jakie są tego przyczyny oraz co powinniśmy
robić, aby ich uniknąć.
K. rozdaje uczniom karty pracy „Kościelny savoir-vivre” (teczka pomocy).
Uczniowie w parach zastanawiają się nad przyczynami nieprawidłowych zachowań
i wpisują je w odpowiednim okienku oraz nad tym, w jaki sposób sami mogą zadbać
o innych uczestników liturgii.
Nieprawidłowe zachowania w kościele Przyczyny nieprawidłowego

(Jak jest?) zachowania w kościele
Niewyciszone telefony komórkowe. Nieznajomość zasad zachowania podczas

Rozmowy między uczestnikami. liturgii.
Irytujące zachowania ludzi, np. żucie Mała wiara osób uczestniczących.
gumy. Brak zdrowej krytyki względem siebie sa-
Brak należytej opieki nad dziećmi podczas mego.
liturgii. Brak szacunku do innych ludzi…
Niestosowny strój. Brak kultury…
Filmowanie lub fotografowanie w trakcie Egoizm…
liturgii.
Kościelny savoir-vivre, czyli… jak z szacunkiem spotykać się

z Bogiem i innymi na liturgii
231
Wyciszam telefon.
Nie rozmawiam podczas Mszy Świętej.
Przed wejściem do świątyni wyjmuję z ust gumę do żucia.
Przychodzę wcześniej, by ochłonąć od zajęć i uświadomić sobie, że spotykam się z Bogiem.
Zakładam odświętny, skromny strój…
Po wykonaniu zadania grupy kolejno czytają swoje propozycje, a chętny uczeń

zapisuje na tablicy treść trzeciej części „Kościelny savoir-vivre, czyli…” K.
podsumowuje:
Nasza postawa, nasze gesty oraz poszanowanie symboli liturgicznych są
znakiem naszej relacji do Boga. Wyrażamy w ten sposób to, co kryje nasze serce.
2. Utrwalenie wiadomości – quiz cz. 2, praca w grupach
Uczniowie pracują w grupach jak na początku lekcji. W tej rundzie grupa, która
udzieliła poprawnej odpowiedzi, wskazuje tę, która ma odpowiedzieć na kolejne
pytanie. K. zaznacza, że może być więcej niż jedna poprawna odpowiedź.
Runda 2
1. Ołtarz symbolizuje: a) Chrystusa, b) Maryję, c) kapłana.
2. Na rozpoczęcie i zakończenie liturgii Mszy Świętej wykonujemy: a) przy-
klęknięcie, b) znak krzyża, c) znak pokoju.
3. Potrójny znak krzyża wykonywany na czole, ustach i sercu przed czytaniem
Ewangelii oznacza: a) przyjęcie słowa Bożego umysłem, b) zachowanie go
w sercu, c) przekazywanie go innym.
4. Postawa stojąca to: a) gotowość wyjścia z kościoła, b) znak szacunku
i gotowość czynnego zaangażowania w liturgię, c) trud życia człowieka.
5. Postawę stojącą przyjmujemy: a) podczas śpiewu na rozpoczęcie Mszy Świę-
tej, b) podczas słuchania Ewangelii, c) podczas błogosławieństwa i rozesłania.
6. Chleb i wino oznaczają: a) dar aniołów, b) Jezusa Chrystusa, c) pracę i trud
człowieka.
7. Podczas przekazywania znaku pokoju: a) mówimy „dzień dobry”, b) nie
wypowiadamy żadnych słów, c) mówimy „Szczęść Boże”.
8. Postawę klęczącą przyjmujemy: a) podczas homilii, b) podczas obrzędów
zakończenia, c) podczas przeistoczenia i obrzędów Komunii Świętej.
9. Znak pokoju przekazujemy: a) na rozpoczęcie Mszy Świętej, b) przed
Komunią Świętą, c) wychodząc z kościoła.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają uzupełnioną kartę pracy z tabelą „Postawy, gesty i symbole
podczas Mszy Świętej” oraz przepisują z tablicy treść zapisu „Kościelny savoir-
vivre, czyli…”.
4. Praca domowa
1. Ułóż pięć pytań do quizu na temat symboli obecnych w liturgii.
232
2. Przygotuj plakat na parafialną tablicę ogłoszeń, który będzie informował,
jak godnie ubierać się do kościoła.
3. Pomódl się za tych, którym przeszkadzałeś w skupieniu swoim niewła-
ściwym zachowaniem podczas liturgii.
5. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do wyrażenia wdzięczności za dar sakramentu Eucharystii
wspólną modlitwą „Chwała Ojcu”.
Literatura
A. Drzycimski, Dwóch synów i dwie różne decyzje, w: Przypowieści Jezusa. Sce-
nariusze spotkań i katechez biblijnych, red. W. Pikor, Kielce 2011.
M. Kożuchowski, Znaki liturgiczne we Mszy świętej, <http://www.katolik.
pl/1635,416.druk?s=1>, dostęp: 23.06.2019.
P. Lewandowski, Znaki i symbole liturgiczne, <http://www.ministranci.archidie-
cezja.katowice.pl/liturgia,znaki-i-symbole>, dostęp: 23.06.2019.
M. Makowski, P. Lewandowski, Postawy i gesty w liturgii, <http://www.ministran-
ci.archidiecezja.katowice.pl/liturgia,postawy-i-gesty>, dostęp: 23.06.2019.
Warto wykorzystać
Liturgiczne filmy szkoleniowe, <https://www.youtube.com/channel/UCWpn5-
-i2eMjGFJmw17AEDBw>, dostęp: 05.09.2019.
233
31. BYĆ ŚWIATŁEM I SOLĄ. SAKRAMENTALIA
W ŻYCIU CHRZEŚCIJANINA
Cele katechetyczne
– Ukazanie różnorodności form liturgii Kościoła.
– Motywowanie do dawania świadectwa wiary przez udział w różnych
formach liturgii Kościoła.
Treści
Różne formy liturgii Kościoła.
Sakramentalia.
Sól ziemi i światło świata (Mt 5,13-16).
Wymagania
Uczeń:
– omawia liturgiczne i paraliturgiczne formy liturgii Kościoła,
– wyjaśnia, czym są sakramentalia,
– rozpoznaje i wyjaśnia chrześcijańską wartość wybranych sakramentaliów,
– uzasadnia, że do życia prawdziwie chrześcijańskiego konieczna jest stała
więź z Chrystusem,
– uzasadnia, że przyjmowanie sakramentaliów wynika z miłości do Boga.
Postawy
Uczeń:
– daje świadectwo wiary przez przyjmowanie sakramentaliów.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, świadectwo, prezentacja filmu,

czytanie i analiza tekstu biblijnego, uzupełnianie tabeli, burza mózgów,
refleksja, projektowanie breloczka (plakietek, napisu na koszulki), praca
w grupach.
Środki dydaktyczne: medalik i przedmiot uznawany za przynoszący szczęście
np. mały słonik, film „Robert Lewandowski – nie wstydzę się Jezusa”, karty
pracy „Sakramentalia w życiu chrześcijanina” oraz „Sakramentalia w naszej
codzienności” dla każdego ucznia, szablony do zaprojektowania breloczka,
plakietki lub napisu na koszulki, nagranie pieśni „Ogniu posól nas”.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Duchu Święty, który oświecasz…”.
234
2. Dlaczego medalik, a nie amulet – rozmowa kierowana
K. pokazuje uczniom medalik i przedmiot uznawany za przynoszący szczęście, np.
małego słonika i mówi:
– Co najczęściej jest na medalikach?
– Dlaczego ludzie noszą medaliki?
– O czyjej obecności przypomina medalik?
– W jaki sposób „działa” na myślenie człowieka np. porcelanowy słonik
„na szczęście”?
– Czym różni się medalik od amuletu?
K. podsumowuje:
Ludzie w przeszłości i współcześnie przypisują przedmiotom realne działanie.
Przypinają czerwone kokardki małym dzieciom, zabierają porcelanowe słoniki
na egzaminy, kupują różnego rodzaju amulety, by pomagały im w codziennym
życiu. Wpływają na swoje myślenie, podporządkowując się nic nie znaczącym
przedmiotom. Medalik jest przypomnieniem o obecności Boga i Maryi w naszym
życiu. Warto pamiętać o tej obecności w każdej chwili dnia i nocy.
3. Krzyż, znakiem, który przypomina o Bogu – świadectwo, prezentacja filmu
K. mówi:
Zdarza się, że niektórzy celebryci wśród aktorów, piosenkarzy noszą różnego
rodzaju amulety. Ale jest też wśród nich wiele osób, które dają świadectwo
wiary przez noszenie znaków religijnych np. breloczka z krzyżem i napisem
„Nie wstydzę się Jezusa”.
K. może wyświetlić krótki film (0:38) „Robert Lewandowski – nie wstydzę się Je-
zusa” np. ze strony <https://www.youtube.com/watch?v=yjwbjMbm-b8> (dostęp:
11.071.2019) lub czyta:
Robert Lewandowski:
„Przyjąłem ten breloczek, ponieważ jestem katolikiem i nie wstydzę się Je-
zusa ani swojej wiary. Wiem, że Pan Bóg na pewno cały czas nade mną czuwa.
Jeśli chodzi o wiarę, to wiadomo, że we współczesnym życiu i świecie wszystko
idzie bardzo szybko, nieraz zapominamy o naszych wartościach i o tym, co tak
naprawdę jest dla nas najważniejsze. Dlatego wiara pomaga mi na boisku, ale
też i poza nim, aby być po prostu dobrym człowiekiem i popełniać jak najmniej
błędów”.
K. może według uznania wykorzystać świadectwa osób umieszczonych na stronie
internetowej akcji „Nie wstydzę się Jezusa”. Następnie pyta:
– Jakie znaczenie ma wiara w życiu Roberta Lewandowskiego?
– W czym dostrzega Bożą pomoc?
– Dlaczego wiara jest dla niego wielką wartością?
– Kogo jeszcze znacie, kto daje świadectwo wiary, nosząc breloczek z krzy-
żem?
– Jakie jeszcze inne znaki pomagają nam w dawaniu świadectwa wiary?
– Dlaczego warto nie wstydzić się Jezusa?
235
Osoby znane, lubiane i podziwiane odważnie mówią o potrzebie Boga
w swoim życiu. Z dumą noszą przedmioty, które pokazują, że są osobami
wierzącymi.
K. poleca zapisać temat „Być światłem i solą. Sakramentalia w życiu chrześcijanina”.

1. Sól ziemi i światłość świata – czytanie i analiza tekstu biblijnego
Wybrany uczeń czyta tekst biblijny (podręcznik), K. wcześniej pyta:
– Do czego służy sól?
– Dlaczego życie bez niej straciłoby „smak”?
– Dlaczego potrzebujemy światła?
Jezus powiedział: „Wy jesteście solą ziemi. Lecz jeśli sól utraci swój smak,
czymże ją posolić? Na nic się już nie przyda, chyba na wyrzucenie i podeptanie
przez ludzi. Wy jesteście światłem świata. Nie może się ukryć miasto położone
na górze. Nie zapala się też lampy i nie umieszcza pod korcem, ale na świeczni-
ku, aby świeciła wszystkim, którzy są w domu. Tak niech wasze światło jaśnieje
przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który
jest w niebie”. (Mt 5,13-16)
– Co to znaczy być solą ziemi?
– Na czym polega bycie solą ziemi dla chrześcijanina?
– Jakiego chrześcijanina można porównać do soli pozbawionej smaku?
– Na czym, według Jezusa, polega bycie światłem dla innych?
– Jakiego chrześcijanina oznacza światło ukryte przed ludźmi?
– Dlaczego mamy być światłem?
W Biblii sól jest symbolem mądrości. Sól nadaje smak potrawom i konserwuje
produkty. Nie można używać jej za dużo ani za mało. Być solą ziemi, to
pokazywać innym Bożą mądrość. To inaczej nadawać smak wszystkiemu, co
nas otacza i chronić świat przed zepsuciem.
Światło jest symbolem obecności Boga. Ten, kto żyje Jego mądrością jaśnieje
przed innymi dobrymi uczynkami. Być światłem dla innych, to być jak punkt
orientacyjny, który pokazuje, w jakim kierunku mają iść, by spotkać Boga.
Co stanie się z tymi, którzy tracą swój smak? Jezus mówi, że nadają się na
wyrzucenie i podeptanie przez ludzi. Chrześcijanin bez smaku i nie dający
światła jest antyświadectwem swojej wiary.
2. Co to są sakramentalia – uzupełnianie tabeli, praca w grupach
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać z podręcznika definicję, a wcześniej
wyjaśnia:
Solą ziemi i światłem dla świata są ci, którzy z odwagą pokazują Boga na
różne sposoby. Powiemy dziś o sakramentaliach, i o tym, jaki mają wpływ na
życie ludzi wierzących.
236
„Sakramentalia są świętymi znakami lub czynnościami poprzez które spływa
błogosławieństwo. Typowymi sakramentaliami są: poświęcenie wody, dzwonów,
organów; błogosławieństwo domu lub pojazdu (…); posypanie głów popiołem,
poświęcenie palm, paschału, ziół, kwiatów…” (Youcat, p. 272)
Sakramentalia służą uświęcaniu naszej codzienności. Są niejako „przedłu-
żeniem” sakramentów, w których przyjmujemy Bożą łaskę. Sakramentalia nie
udzielają wprost łaski Ducha Świętego, tak jak sakramenty, ale uzdalniają do
jej przyjmowania i życia nią na co dzień.
Jest wiele sakramentaliów, wśród nich jest także medalik, o którym
mówiliśmy na początku lekcji.
K. pokazuje pudełko z napisem „Sakramentalia w życiu chrześcijanina”,
z którego uczniowie losują karteczkę z nazwą jednego z sakramentaliów. Po
przeczytaniu chętne osoby mówią, na czym on polega. Następnie K. dzieli klasę na
4-osobowe grupy, rozdaje każdemu uczniowi kartę pracy „Sakramentalia w życiu
chrześcijanina” (teczka pomocy) i poleca uzupełnić drugą kolumnę.
Sakramentalia/nabożeństwa paraliturgiczne Co to znaczy dla chrześcijanina?
Posypanie głów w Środę Popielcową. Znak pokuty i pokory…
Gest znaku krzyża wodą święconą. Wyznanie wiary w Boga Trójjedynego…
Noszenie medalika / krzyżyka na szyi. Zawierzenie siebie Jezusowi, Maryi…
Adoracja krzyża. Oddanie czci cierpiącemu Jezusowi…
Udział w nabożeństwie drogi krzyżowej. Współcierpienie z Jezusem…
Błogosławieństwo pokarmów w Wielką So- Radość ze Zmartwychwstania Jezusa…
botę.
Błogosławieństwo dzieci przez rodziców. Prośba o Bożą opiekę i błogosławień-
stwo…
Znak krzyża nad chlebem. Wdzięczność za pokarm…
Poświęcenie samochodów. Prośba o opiekę i bezpieczną jazdę…
K. uzupełnia:
W Kościele otrzymujemy sakramenty. Przez Eucharystię podtrzymujemy
szczególną więź z Jezusem. Kościół proponuje nam także sakramentalia, które
mają nam pomagać w uświęcaniu życia. Pomagają one zachować smak chrześci-
jaństwa. Należy jednak pamiętać, że krzyże, krzyżyki, ikony, medaliki, różańce,
wizerunki świętych, relikwie, jak np. ukryty w obrazku kawałek sutanny Jana
Pawła II – to nie „amulety”, ale konkretne znaki, które mają przemawiać do
wyobraźni i ożywiać pamięć o Bogu wśród codziennych zajęć. To w pozytywnym
sensie „prowokacja” chociaż do krótkiej modlitwy.
Nie chodzi o to, by obwiesić się naraz połową asortymentu ze sklepu z de-
wocjonaliami. Chodzi o to, by znak wiary, jak np. medalik, pomagał w stawaniu
się światłem i punktem orientacyjnym dla tych, których spotykamy.
237
3. Błogosławić, czyli prosić Boga od dobro dla innych – rozmowa kierowana
K. przypomina o błogosławieństwie otrzymanym przez Jakuba od swojego ojca
i pyta:
– Czym jest błogosławieństwo?
– Jakie dobro niesie ze sobą błogosławienie dzieci przez rodziców?
– Kto kogo może błogosławić?
– Co możemy błogosławić?
„Każdy chrześcijanin może błogosławić innych ludzi, posiłki, przedmioty
codziennego użytku, miejsca, w których przebywa. Szczególne znaczenie ma
błogosławieństwo udzielane przez rodziców swoim dzieciom czy też to, jakiego
członkowie rodziny udzielają sobie nawzajem. Piękny i ważny jest też zwyczaj
błogosławienia posiłków czy chleba, który kroimy (…).
Trwały charakter mają również błogosławieństwa takich przedmiotów
i miejsc, jak kościół lub kaplica, ołtarz, stacje drogi krzyżowej, naczynia i szaty
liturgiczne, dzwony czy oleje święte.
Są też specjalne błogosławieństwa osób i rzeczy związane ze wspomnieniami
konkretnych świętych. Na przykład na św. Jana błogosławi się wino, na św.
Agaty chleb, na św. Błażeja gardło, a w uroczystość Ofiarowania Pańskiego,
czyli Matki Bożej Gromnicznej, świece”.
(Ks. M. Lubowicki, Sakramentalia: odkryj wielką pomoc w przeżywaniu codzienności
z Bogiem, <https://pl.aleteia.org/2017/07/24/co-to-sa-sakramentalia-odkryj-wielka-
pomoc-w-przezywaniu-codziennosci-z-bogiem/>, dostęp: 15.07.2019)

1. Sakramentalia w naszej codzienności – burza mózgów, refleksja, praca
w grupach
Uczniowie nadal pracują w 4-osobowych grupach, którym K. rozdaje wszystkim
uczniom karty pracy „Sakramentalia w naszej codzienności” (teczka pomocy).
Uczniowie wybierają 2-3 sakramentalia i zastanawiają się, co zyskują ci, którzy je
przyjmują oraz ci, którzy żyją obok nich.
Sakramentalia w naszej codzienności
BÓG – Co otrzymują
– O co proszą Boga nadaje smak od Boga, żyjący
ci, którzy przyjmują i rozjaśnia obok tych, któ-
sakramentalia? nasze rzy przyjmują
życie. sakramentalia?
Noszący medalik o obecność Jezusa, Maryi… widzą znak obecności Jezusa…
Rodzice błogosławią- o szczęście… dzieci otrzymują Bożą opiekę…,
cy dzieci miłość rodziców…
Kierowcy poświęco- o bezpieczną jazdę… pasażer i inni kierowcy bezpie-
nych samochodów czeństwo na drodze…
238
Przedstawiciele grup czytają odpowiedzi, a K. podsumowuje:
Sakramentalia są swego rodzaju kanałami, przez które przepływa na
człowieka Boża moc. Przyjmując je pozwalamy działać Bogu w naszym życiu
i życiu tych, z którymi się spotykamy. Dzięki nim możemy przemieniać swoją
codzienność.
K. pyta:
– Co stało się z waszymi medalikami otrzymanymi z okazji Pierwszej Ko-
munii Świętej?
– Kiedy ostatnio modliliście się na różańcu?
– O czym myślicie żegnając się wodą święconą przed wejściem do kościoła?
– O co można poprosić Boga przed rozpoczęciem jazdy samochodem jako
pasażer?
– Kiedy ostatnio rodzice pobłogosławili was czyniąc znak krzyża na czole?
– O jakie błogosławieństwo możecie poprosić dla swoich rodziców?
2. Nie wstydzę się wiary – projektowanie breloczka (napisu na koszulki), praca
w grupach
Uczniowie nadal pracują w 4-osobowych grupach. Ich zadaniem jest zaprojektować
breloczek, plakietkę lub napis na koszulki (szablon – teczka pomocy) na akcję
„Nie wstydzę się wiary”. Mogą proponować grafikę oraz hasła. Po ok. 7 minutach
pracy prezentują swoje pracy – najciekawsze można umieścić na gazetce ściennej
pod takim samym hasłem.
Na czas pracy K. może włączyć nagranie pieśni „Ogniu posól nas” (czas 4:21,
ze strony Lednicy 2000: <https://www.youtube.com/watch?v=AB-dFuKxPJg&
list=PLshROAL8rH2u0jHlq5Kj4ThciSggG9Geo&index=13&t=0s>, dostęp:
27.082019).
… kocham
Błogosławię i … moich rodziców
239
K. podsumowuje prezentacje uczniów:
Każdego, kto odważnie mówi o Bogu i konsekwentnie żyje sakramentaliami
może spotkać sprzeciw ze strony chrześcijan „bez smaku”. Jednak odwaga
i konsekwencja wiary mogą stać się punktem nawrócenia dla osób, które zagubiły
swoją wiarę, a nawet niewierzących. Ten, kto z przekonaniem nosi znaki wiary,
błogosławi innych i modli się wykorzystując różne sposoby, staje się solą ziemi
i światłem świata.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają karty pracy „Sakramentalia w życiu chrześcijanina” oraz
„Sakramentalia w naszej codzienności”. Mogą również przepisać (przerysować)
najlepsze projekty breloczka, plakietki i napisu na koszulki.
4. Praca domowa
1. Napisz tekst błogosławieństwa, którym możesz błogosławić swoich ro-
dziców.
2. Wybierz jedno z sakramentaliów i wyjaśnij, dlaczego może być ważne
w życiu młodego chrześcijanina.
3. Opisz, jak wygląda twój medalik, i uzasadnij, dlaczego go nosisz.
4. Zaprojektuj plakat zachęcający młodych ludzi do dawania świadectwa
wiary w szkole.
5. Modlitwa
Wszyscy uczniowie szukają w podręczniku tekstu błogosławieństwa domu, wstają
i modlą się wspólnie.
Proszę Cię, Panie, opiekuj się wszystkimi mieszkańcami mojego domu i chroń
ich przed wszelkimi zasadzkami nieprzyjaciół. Niech Twoi święci aniołowie będą
zawsze obok nich i niechaj ich strzegą, by mogli żyć w pokoju. Niech zawsze
towarzyszy im Twoje błogosławieństwo. Przez Chrystusa Pana naszego. Amen.
Literatura
p. 272.
Ks. M. Lubowicki, Sakramentalia: odkryj wielką pomoc w przeżywaniu codzienno-
ści z Bogiem, <https://pl.aleteia.org/2017/07/24/co-to-sa-sakramentalia-odkryj-
wielka-pomoc-w-przezywaniu-codziennosci-z-bogiem/>, dostęp: 15.07.2019.
Warto wykorzystać
Lednica 2000. Ogniu posól nas, <https://www.youtube.com/watch?v=AB-dFu
KxPJg&list=PLshROAL8rH2u0jHlq5Kj4ThciSggG9Geo&index=13&
t=0s>, dostęp: 15.07.2019.
240
32. POZDROWIENIE CHRZEŚCIJAŃSKIE WYRAZEM
MOJEJ WIARY
Cele katechetyczne
– Ukazanie genezy, form i znaczenia chrześcijańskich pozdrowień.
– Zachęcenie do używania chrześcijańskich pozdrowień jako wyrazu
religijności i świadczenia o Chrystusie wobec innych.
Treści
Biblijne pozdrowienie pierwszych chrześcijan.
Pozdrowienia chrześcijańskie.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia pozdrowienia chrześcijańskie,
– podaje prawdę, że pozdrowienia chrześcijańskie powstały jako wyraz wiary,
– podaje przykłady biblijnych pozdrowień chrześcijańskich,
– uzasadnia, że pozdrowienia chrześcijańskie są wyrazem szacunku wobec
pozdrawianej osoby oraz przekonań religijnych,
– wyjaśnia, dlaczego pozdrowienie chrześcijańskie łączy się z życzeniem
Bożego błogosławieństwa,
– wyjaśnia znaczenie pozdrowień chrześcijańskich.
Postawy
Uczeń:
– pozdrawia po chrześcijańsku kapłanów, siostry zakonne, katechetów
i bliskich.
Metody, techniki i formy: quiz, rozmowa kierowana, praca z Pismem Świętym,

miniwykład, praca z tekstem, redagowanie formuły pozdrowień, praca
w grupach (parach).
Środki dydaktyczne: kartki z tekstami pozdrowień, materiały „Przesłanie po-
zdrowień chrześcijańskich” oraz karty pracy „Pozdrowienie współczesnych
chrześcijan” do pracy w grupach.

1. Modlitwa
„Ojcze nasz”
2. Pozdrowienia chrześcijańskie – quiz, rozmowa kierowana
K. dzieli klasę na 5 grup, z których każda wybiera sobie lidera do podawania
odpowiedzi. K. zadaje pytania kolejnym grupom (albo losują kartki z tekstami
241
pozdrowień – teczka pomocy), gdy nie znają odpowiedzi pytanie przechodzi na
następną. Osoby z grupy, która poda najwięcej prawidłowych odpowiedzi mogą
zostać nagrodzeni oceną.
1. Na pozdrowienie „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus”
odpowiadamy: a) Szczęść Boże, b) Na wieki wieków. Amen. c) Bóg zapłać.
2. Na pozdrowienie „Szczęść Boże” odpowiadamy: a) Idź z Bogiem, b) Do
widzenia, c) „Szczęść Boże” lub „Daj Boże”.
3. Na pozdrowienie „Króluj nam, Chryste” odpowiadamy: a) Zawsze
i wszędzie, b) I z duchem twoim, c) Wczoraj, dziś i na zawsze.
4. Na wielkanocne pozdrowienie „Chrystus zmartwychwstał” powinniśmy
odpowiedzieć: a) Panie Boże zapłać, b) Prawdziwie zmartwychwstał, c) Zawsze
i wszędzie.
5. Na pozdrowienie „Pokój temu domowi” odpowiadamy: a) Cieszmy się
i radujmy, b) Alleluja, c) I wszystkim tym, którzy w nim przebywają.
6. Na słowa kapłana „Pan z wami” podczas liturgii Mszy Świętej
odpowiadamy: a) Panie Boże zapłać, b) I z duchem twoim, c) Bogu niech będą
dzięki.
7. Pozdrawiając słowami „Zostań z Bogiem” usłyszymy odpowiedź: a) Idź
z Bogiem, b) W każdej chwili dnia i nocy, c) Panie Boże zapłać.
8. Kapłan wypowiadając słowa „Łaska i pokój od Tego, który jest i który
był, i który przychodzi, niech będą z wami” oczekuje odpowiedzi: a) I z duchem
twoim, b) Wznosimy je do Pana, c) Błogosławiony jesteś Boże, teraz i na wieki.
9. Na życzenie „Panie Boże dopomóż!” odpowiadamy: a) Panie Boże zapłać,
b) Łaska i pokój, c) Pokój i dobro.
10. Na słowa kapłana „Miłość Boga Ojca, łaska naszego Pana Jezusa
Chrystusa i dar jedności w Duchu Świętym niech będą z wami wszystkimi”
odpowiadamy: a) Bóg zapłać, b) Bogu niech będą dzięki, c) I z duchem twoim.
11. Na wezwanie kapłana „Łaska i pokój od Boga, naszego Ojca, i od Pana
Jezusa Chrystusa niech będą z wami” odpowiadamy: a) Godne to i sprawiedliwe,
b) I z duchem twoim. c) Pokój z tobą.
12. Na wielkanocny okrzyk radości „Alleluja!” prawidłowa odpowiedź to:
a) Szczęście niech będzie z tobą, b) Alleluja!, c) Chwała na wysokości Bogu.
13. Na słowa kapłana „Łaska naszego Pana Jezusa Chrystusa niech będzie
z wami” prawidłowa odpowiedź to: a) Tobie chwała na wieki, b) Chwała Tobie
Chryste, c) I z duchem twoim.
14. Na pozdrowienie „Pokój z Wami” prawidłowa odpowiedź to:
a) I z duchem twoim, b) Bogu niech będą dzięki, c) Amen.
15. Na łacińskie pozdrowienie „Laudetur Jesus Christus” odpowiadamy:
a) Salve Regina, b) In saecula saeculorum. Amen, c) Pater noster.
Po zakończonym quizie, K. pyta:
– W jakich okolicznościach najczęściej używamy chrześcijańskich pozdro-
wień?
242
Pozdrowień chrześcijańskich używamy najczęściej w odniesieniu do osób
duchownych, wobec katechetów, na katechezie. W Polsce popularne jest
pozdrowienie „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus”. Pozdrawiając w ten
sposób, okazujemy szacunek osobie pozdrawianej oraz wychwalamy Jezusa.
Pozdrowienie to może być wypowiadane zamiennie z pozdrowieniem „Szczęść
Boże”. Zawołaniem „Króluj nam Chryste” witają się ministranci, a „Chrystus
zmartwychwstał” wypowiadamy w uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego.
Słowami „Pokój temu domowi” najczęściej wita ksiądz przychodząc do
rodzin po kolędzie. Słowa „Pan z wami” wypowiada kapłan na początku Mszy
Świętej. Wszystkie te pozdrowienia ukazują obecność Boga w naszym życiu
i niosą ze sobą Jego błogosławieństwo. Dzisiaj poznamy głębsze znaczenie
wybranych pozdrowień chrześcijańskich i zastanowimy się, dlaczego są
wyrazem wiary.
K. zapisuje na tablicy temat: Pozdrowienie chrześcijańskie wyrazem mojej wiary.

1. Pozdrowienie pierwszych chrześcijan – praca z tekstem biblijnym praca
w grupach (parach)
Uczniowie pracują w grupach jak wcześniej (lub w parach). Uczniowie szukają
w podręczniku wskazanego tekstu Pisma Świętego i odpowiadają na podane
pytania: Kto, kogo i jak pozdrawia? W trakcie pracy uczniów K. rysuje na tablicy
tabelę (jak dalej), którą później będą uzupełniali przedstawiciele grup.
Grupa 1
Paweł, z woli Bożej apostoł Chrystusa Jezusa – do świętych, którzy są, i do wiernych
w Chrystusie Jezusie: Łaska wam i pokój od Boga Ojca naszego i od Pana Jezusa Chrystusa!
(Ef 1,1-2)
Grupa 2
Paweł i Tymoteusz, słudzy Chrystusa Jezusa, do wszystkich świętych w Chrystusie
Jezusie, którzy są w Filippi, wraz z biskupami i diakonami. Łaska wam i pokój od Boga,
Ojca naszego, i Pana, Jezusa Chrystusa! ( Flp 1,1-2)
Grupa 3
Szymon Piotr, sługa i apostoł Jezusa Chrystusa, do tych, którzy dzięki sprawiedliwo-
ści Boga naszego i Zbawiciela, Jezusa Chrystusa, otrzymali wiarę równie godną czci jak
i nasza: Łaska wam i pokój niech będą udzielone obficie przez poznanie Boga i Jezusa,
Pana naszego! (2 P 1,1-2)
Grupa 4
[Ja Jan] prezbiter – do umiłowanego Gajusa, którego miłuję w prawdzie. Umiło-
wany, życzę ci wszelkiej pomyślności i zdrowia, podobnie jak doznaje powodzenia
twoja dusza. (3 J 1,1-2)
243
Grupa 5
Juda, sługa Jezusa Chrystusa, brat zaś Jakuba, do tych, którzy są powołani, umiło-
wani w Bogu Ojcu i zachowani dla Jezusa Chrystusa: miłosierdzie wam i pokój, i miłość
niech będą udzielone obficie! (Jud 1,1-2)
Przykładowy zapis w tabeli:
Pozdrowienie pierwszych chrześcijan
Kto pozdrawia? Kogo? Jak?
Paweł świętych, i wiernych Łaska wam i pokój od Boga Ojca naszego
(Ef 1,1-2) w Chrystusie Jezusie: i od Pana Jezusa Chrystusa!
Paweł i Tymoteusz wszystkich świętych Łaska wam i pokój od Boga, Ojca nasze-
(Flp 1,1-2) w Chrystusie Jezusie go, i Pana, Jezusa Chrystusa!
Szymon Piotr tych, którzy otrzymali Łaska wam i pokój niech będą udzielone
(2 P 1,1-2) wiarę obficie przez poznanie Boga i Jezusa,
Pana naszego!
Jan (3 J 1,1-2) Gajusa wszelkiej pomyślności i zdrowia
Juda powołanych i umiłowa- miłosierdzie wam i pokój, i miłość niech
(Jud 1,1-2) nych w Bogu Ojcu będą udzielone obficie!
K. krótko wyjaśnia:
Pozdrowienia autorów biblijnych listów kierowane są do wierzących. Paweł
nazywa ich świętymi, a Juda – powołanymi i umiłowanymi przez Boga.
Łaska, o której słyszymy w pozdrowieniach, to dar zbawienia otrzymany
przez śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa. Inaczej mówiąc jest to życzenie,
otrzymania zbawienia. Autorzy listów życzą pierwszym chrześcijanom pokoju,
który wypływa z przebywania w bliskości Boga. To słowa modlitwy do Boga,
który obdarza ludzi pokojem w ich sercach i w spotkaniach z innymi ludźmi.
Święty Jan nazywa siebie prezbiterem czyli „starszym” we wspólnocie
Kościoła.
2. Pozdrowienie w imię Boga wyrazem wiary i modlitwą – miniwykład
K. wyjaśnia:
Autorzy listów kierowali pozdrowienia do osób wierzących. Dlatego były
one jednocześnie wyrazem wiary i modlitwą. Przypominały o wszechobecności
i bliskości Boga, który przenika cały świat. W quizie wymienialiśmy wezwania
kapłana wypowiadane podczas liturgii. Pozdrowienia te mają swoje źródło
właśnie w tekstach biblijnych. Wśród nich mamy na przykład:
„Miłość Boga Ojca, łaska naszego Pana Jezusa Chrystusa i dar jedności
w Duchu Świętym niech będą z wami wszystkimi”.
„Łaska i pokój od Boga, naszego Ojca, i od Pana Jezusa Chrystusa niech
będą z wami”.
„Łaska i pokój od Tego, który jest i który był, i który przychodzi, niech będą
z wami”.
244
„Łaska naszego Pana Jezusa Chrystusa niech będzie z wami”.
„Pokój z Wami”.
Na wszystkie te wezwania odpowiadamy: „I z duchem twoim”.

1. Pozdrawiając zapraszam Boga do mojej codzienności – praca z tekstem,
praca w grupach
Uczniowie pracują w grupach jak wcześniej. Każda z nich otrzymuje materiały
„Przesłanie pozdrowień chrześcijańskich” z tekstem dotyczącym jednego
z pozdrowień oraz pytaniami (teczka pomocy). Po wykonaniu zadania grupy czytają
odpowiedzi przed całą klasą.
Grupa 1 – „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus”.

Pozdrowienie to jest najprostszym uwielbieniem Syna Bożego – Jezusa
Chrystusa. Zwyczaj pozdrawiania się przez powtarzanie imienia Jezusa lub
wypowiadanie błogosławieństwa nawiązuje do starotestamentalnego zwyczaju
wymieniania znaku pokoju, pocałunku pokoju, życzenia Bożej opieki lub
powtarzanie słów shalom [hebr. pokój] przy spotkaniu z kimś lub pożegnaniu
kogoś, kto należał do narodu wybranego.
Również w Nowym Testamencie opisane są pozdrowienia, np. przy
zwiastowaniu anioł Gabriel wita Maryję słowami „Bądź pozdrowiona”
(„Zdrowaś Maryjo”). Jezus, posyłając uczniów, poleca im, aby wchodząc do
jakiegoś domu, najpierw pozdrawiali jego mieszkańców, życząc im pokoju.
Pozdrowienie „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus” upowszechniły na
przełomie XIV i XV wieku zakony jezuatów i jezuatek. Założyciel jezuatów
bł. Jerzy Colombini w listach pisanych do tych zakonów wyjaśniał, że częste
wypowiadanie imienia Jezusa przemienia duszę człowieka i prowadzi do
zjednoczenia z Nim.
(oprac. na podst.: M. Chmielewski, Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus, <http://
stala-formacja.diecezja.pl/index.php/niech_będzie_pochwalony_Jezus Chrystus>, dostęp:
18.07.2019)
– Czym jest pozdrowienie „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus”?

– Do jakich starotestamentalnych zwyczajów nawiązuje to pozdrowienie?
– Jakimi słowami anioł Gabriel pozdrowił Maryję?
– Co polecał Jezus czynić uczniom wchodzącym do jakiegoś domu?
– Kto upowszechnił to pozdrowienie?
– Co powoduje częste wypowiadanie imienia Jezus?
Grupa 2 – „Szczęść Boże!”

Tymi słowami pozdrawia się w Polsce osoby pracujące. Odpowiada się
wówczas: „Bóg zapłać!” lub „Daj Boże!”, jak również „Szczęść Boże!”
245
Pozdrowienie to zawiera w sobie głęboką treść i nie musi odnosić się tylko do
ciężkiej pracy.
Życzenie szczęścia to prośba skierowana do Boga i zarazem wyznanie
wiary w Niego i Jego opatrzność. Życzenie to może spełnić tylko Bóg, to
błogosławieństwo ma pochodzić tylko od Niego.
Słowo „błogosławieństwo” znaczy „dobrodziejstwo, szczęście, pomyślność”.
„Błogosławić” znaczy „wzywać dla kogoś opieki Boga w sposób uroczysty”. „Być
błogosławionym” znaczy „otrzymać moc do osiągnięcia szczęścia”.
Gdy Bóg błogosławił, nikt nie był w stanie tego odwołać czy zmienić. Ludzie
świadomi mocy Bożego błogosławieństwa zabiegali o nie. Jakub walczący z aniołem
Pana, mówił: „Nie puszczę cię, dopóki mi nie pobłogosławisz”. Rodziny hebrajskie
rozwinęły tradycję błogosławienia dzieci. Rodzicielskie błogosławieństwo było
nieodwołalne, ponieważ źródłem błogosławieństwa jest Bóg.
„Szczęść Boże!” – oznacza „Niech ci Bóg da szczęście, niech ci sprzyja, niech
będzie z Tobą, niech cię prowadzi”. Odpowiedź: „Daj Boże” znaczy „oby Bóg
tego dokonał”.
(oprac. na podst.: P. Staniszewski, „Szczęść Boże” czy…)
– Kogo pozdrawiano słowami „Szczęść Boże”?

– Czym jest życzenie szczęścia?
– Co to znaczy „błogosławić”?
– Co znaczy „być błogosławionym”?
– Kto jest źródłem błogosławieństwa?
– Co oznacza pozdrowienie „Szczęść Boże”?
– Co oznacza odpowiedź „Daj Boże”?
Grupa 3 – „Króluj nam Chryste”.

„Króluj nam Chryste” to słowa ministranckiego pozdrowienia zaczerpnięte
z pieśni o takim samym tytule. Odpowiadamy na nie: „Zawsze i wszędzie”.
Pozdrowienie to odnosi się do pragnienia „aby Chrystus nam królował, by był
naszym Panem, każdemu z osobna i wszystkim razem”. Każdy ministrant powinien
uczynić te słowa treścią swojego życia.
Łacińskie słowo ministrare, od którego pochodzi słowo „ministrant”,
znaczy „służyć”. Ministranci starają się, aby ich służba przy ołtarzu była godna
najwyższego Króla, którym jest Jezus Chrystus, Syn Boży. Są pomocnikami przy
sprawowaniu liturgii Mszy Świętej i jej współuczestnikami, służą pomocą, gdy
przygotowywany jest ołtarz i dary ofiarne. Ministranci niosą znaki ubogacające
liturgię: krzyż, ewangeliarz i świece…
Przez służbę przy ołtarzu uświęcają się i pomagają uświęcać się innym. Na co
dzień ministranci powinni postępować według reguł, które nazywamy Zasadami
ministranta. Ministranckie pozdrowienie „Króluj nam Chryste” to pragnienie
i troska, by Chrystus królował w sercu każdego ministranta „zawsze i wszędzie”.
(oprac. na podst.: Ministranci, www.parafiapiotraipawla.kalisz.pl; Ci, którzy dbają o liturgię
godną najwyższego Króla, www.archidiecezja.lodz.pl)
246
– Co oznacza pozdrowienie „Króluj nam Chryste”?
– Co to znaczy, że służba ministranta ma być godna najwyższego Króla, Jezusa?
– Co jest zadaniem ministrantów?
– Na czym polega służba ministrantów podczas Mszy Świętej?
Grupa 4 – „Pan zmartwychwstał!”

Jednym z rzadziej używanych pozdrowień chrześcijańskich są słowa: „Pan
Zmartwychwstał!” Należy odpowiedzieć: „Prawdziwie zmartwychwstał.
Alleluja!” Pozdrowienie to wyraża radość ze zmartwychwstania Chrystusa. Jest
także wyznaniem wiary w zmartwychwstanie, które jest zapowiedzią naszego
zmartwychwstania.
Przy wielkanocnym śniadaniu gospodarz pozdrawia zebranych przy stole
słowami: „Chrystus zmartwychwstał!” Odpowiedź zgromadzonych brzmi:
„Prawdziwie zmartwychwstał. Alleluja!”, czyli „Chwalmy Pana”.
Dawniej tym pozdrowieniem witano się po zakończeniu rezurekcji.
Podchodzono do krewnych, znajomych i pozdrawiano ich tymi słowami.
Wyrażały one i nadal wyrażają radość i najlepsze życzenia wielkanocne.
Dzisiaj to pozdrowienie chrześcijańskie nadal jest używane w Kościele
prawosławnym.
– Co wyraża pozdrowienie: „Pan zmartwychwstał!”?
– Co zapowiada zmartwychwstanie Chrystusa?
– Co oznacza odpowiedź: „Prawdziwie zmartwychwstał. Alleluja!”?
– Kiedy pozdrawiamy się słowami „Pan zmartwychwstał!”?
Grupa 5 – „Pokój temu domowi”.

Pozdrowienie „Pokój temu domowi” ma swoje źródło w Ewangelii. Jezus
rozsyłając swoich uczniów do różnych miast i miasteczek powiedział do nich:
„Gdy wejdziecie do jakiegoś domu, najpierw mówcie: Pokój temu domowi.
Jeśli tam mieszka człowiek godny pokoju, wasz pokój spocznie na nim; Jeśli
nie, powróci do was” (Łk 10,5-6).
Obecnie słowami „Pokój temu domowi” najczęściej pozdrawia kapłan
przychodzący po kolędzie. Odpowiadając „I wszystkim tym, którzy w nim
przebywają” wyrażamy pragnienie przyjęcia Bożego pokoju i ofiarowanie
go każdemu, kto przebywa w naszym domu. Pozdrowienie to może być
wypowiadane także przez osobę, która z głębi serca prosi Boga, o Jego obecność
w sercach mieszkańców i w relacjach między nimi.
– Gdzie ma swoje źródło pozdrowienie „Pokój temu domowi”?
– Co ono wyraża?
– Co oznacza odpowiedź: „I wszystkim tym, którzy w nim przebywają”?
– Kto i kiedy może pozdrawiać słowami „Pokój temu domowi”?
K. podsumowuje:
Pozdrawiając się po chrześcijańsku zapraszamy Boga do wejścia w życie
nasze i osób, które pozdrawiamy. To także wyznanie wiary w Bożą obecność
247
w naszej codzienności. Błogosławiąc, wzywamy Boga, a przyzywanie imienia
Bożego ma moc przemiany ludzkich serc.
2. Pozdrowieniem wyznaję wiarę – redagowanie formuły pozdrowień
Uczniowie pracują w grupach, jak poprzednio. K. rozdaje karty pracy „Pozdrowienie
współczesnych chrześcijan” (teczka pomocy). Zadaniem grup jest ułożyć
pozdrowienia chrześcijańskie oraz odpowiedzi na nie językiem młodzieżowym lub
językiem oficjalnym. Mogą wzorować się na poznanych tekstach Pisma Świętego
albo na popularnych pozdrowieniach. Swoje pozdrowienie kierują do osób obecnych
na lekcji religii oraz wybranej przez K. grupy osób z parafii (np. ministrantów,
przygotowujących się do bierzmowania, osób w kółkach różańcowych, dzieci…)
Czas pracy: maks. 4 minuty. Po upływie tego czasu, grupy czytają głośno swoje
propozycje. Wybrany uczeń zapisuje je na tablicy, a wszyscy przepisują je do zeszytu.
Pozdrowienie współczesnych chrześcijan
Kto pozdrawia? Kogo? Jak? Odpowiedź:
……………………. osoby uczestniczące na
Imiona uczniów lekcji religii
……………………. …
Imiona uczniów
Gdyby uczniowie mieli problem z ułożeniem odpowiedzi, można użyć słowa

„AMEN”.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy treść tabeli „Pozdrowienie pierwszych chrześcijan”
oraz propozycje pozdrowień współczesnych ułożonych podczas pracy w grupach.
4. Praca domowa
1. Napisz, dlaczego powinniśmy się pozdrawiać po chrześcijańsku.
2. Wspólnie z kolegą lub koleżanką wykonaj plakat zachęcający do używania
wybranego pozdrowienia chrześcijańskiego.
3. W wieczornej modlitwie poproś Jezusa o odwagę wyznawania wiary przez
używanie pozdrowień chrześcijańskich.
5. Modlitwa
Na zakończenie katechezy pozdrowimy Maryję słowami, które wypowiedział
do niej anioł.
Literatura
Błogosławieństwo w: Mały słownik języka polskiego, red. A. Skorupka, Warszawa
1969.
248
Ci, którzy dbają o liturgię godną najwyższego Króla, <http://archidiecezja.lodz.
pl/new/?news_id=ed67d0821a262096b0b938b7de9d2539>, dostęp:
18.07.2019.
M. Chmielewski, Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus, <http://stala-forma-
cja.diecezja.pl/index.php/niech_będzie_pochwalony_Jezus Chrystus>,
dostęp: 18.07.2019.
Ministranci, <http://www.parafiapiotraipawla.kalisz.pl/cat,16,35>, dostęp:
18.07.2019.
P. Staniszewski, „Szczęść Boże” czy… „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus?”,
„Niedziela Łowicka” 2003, nr 6, <http://www.niedziela.pl/artykul/11928/
nd/Szczesc-Boze-czy-Niech-bedzie-pochwalony>, dostęp: 18.07.2019.

Język polski:
z Poznawane teksty biblijne: zbawcze dzieło Jezusa Chrystusa.
z Rozumienie tekstu: informacje wyrażone wprost i pośrednio, ważne i dru-
gorzędne.
Muzyka i plastyka:
zSakramentalia i nabożeństwa – przykłady muzycznej twórczości ludowej
i religijnej, obrzędy i zwyczaje, tradycje regionalne związane z sakramenta-
liami.

z Słownictwo religijne: np. męka, śmierć, zmartwychwstanie, Najświętsza
Maryja Panna, Ewangelia, królestwo Boże, przypowieść…
z Modlitwa: Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!
249
V.
MOJA CODZIENNOŚĆ
Człowiek pobożny stara się rozpoznać znaki Boże

w codziennych doświadczeniach swego życia.
Papież Franciszek

33. TO MOJE ŻYCIE – SAM O SOBIE DECYDUJĘ
Cele katechetyczne
– Ukazanie konieczności stosowania zasad w podejmowaniu odpowiedzialnych
wyborów.
– Kształtowanie postawy odpowiedzialności za podejmowane wybory na
różnych etapach życia.
Treści
Perykopa biblijna o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31).
Odpowiedzialność za podejmowane wybory.
Wymagania
Uczeń:
– interpretuje perykopę biblijną o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31),
– podaje kryteria, według których chce kształtować swoje życie,
– podaje, za kogo jest odpowiedzialny teraz i w przyszłości,
– wymienia osoby, które mogą mu pomóc w podejmowaniu właściwych
decyzji.
– uzasadnia, dlaczego jego obecny rozwój ma wpływ na jego przyszłość,
– charakteryzuje konsekwencje swoich działań w chwili obecnej, dorosłym
życiu oraz w wieczności.
Postawy
Uczeń:
– akceptuje nauczanie Kościoła o rzeczach ostatecznych,
– podejmując decyzje, zwraca uwagę na ich konsekwencje.
Metody, techniki i formy: domino logiczne, rozmowa kierowana, czytanie tekstu

biblijnego z podziałem na role, metoda słowa kluczowego, przedłużanie
Ewangelii, uzupełnianie zdań, wysłuchanie piosenki, praca w parach
(grupach).
Środki dydaktyczne: kostki domina („Plan dnia” oraz „Podejmuję odpowiedzial-
ne decyzje”) do pracy w parach, nagranie piosenki „Życie, choć piękne,
tak kruche jest” zespołu Golden Life.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Pod Twoją obronę”.
2. Dlaczego podejmować decyzje? – domino logiczne, rozmowa kierowana,
praca w parach
Tę część K. może zrealizować na dwa sposoby:
252
a) Uczniowie w parach otrzymują kostki domina z różną ilością oczek i opisanymi
czynnościami (teczka pomocy). K. wyjaśnia:
Połączcie kostki domina tak, by z opisanych czynności powstał plan dnia.
Musicie wykorzystać 24 godziny. Zastanówcie się, jakie są najważniejsze sprawy,
których nie da się pominąć, co możecie wybrać z podanych propozycji oraz
z czego możecie, a nawet powinniście zrezygnować dla dobra własnego i bliskich.
Plan dnia
~ Pobudka. Poran- ~ ~~ O d p o c z y - ~~ ~~ Spotkanie z kolegą/ ~~
na toaleta: 1 godz. ~~ nek: 3 godz. koleżanką: 1 godz. ~
~ Śniadanie: ~~ ~~ Telewizja: ~~ ~~ Zabawa/nauka z ro- ~~
15 min. ~~ 2 godz. ~~ dzeństwem: 1 godz.
~~ ~~
~~ Droga do szkoły: ~~ ~~ Odrabianie ~~ ~~ Sprzątanie: 1 godz. ~~
30 min. ~ ~~ lekcji: ~~ ~~ ~~
~ 2 godz. ~~
~~ Nauka w szkole: ~~ ~~ Kino: ~~ ~~ Kolacja: 15 min. ~~
~ 5 godz. ~~ ~~ 2 godz. ~ ~
~
~~ Powrót ze szkoły ~~ ~~ Pomoc ro- ~~ ~~ Przygotowanie do ~~
~~ do domu: 30 min. ~~ ~~ dzicom: ~~ ~ snu: 30 min. ~~
~ ~ 1 godz.
~~ Obiad: 30 min. ~~ ~~ Komputer: ~~ ~~ Sen: 9 godz. ~
~~ ~~ ~~ 2 godz. ~ ~~
~ ~
b) Wersja łatwiejsza – uczniowie w parach otrzymują kostki domina z jednakową
ilością oczek i opisanymi czynnościami (teczka pomocy). K. wyjaśnia jak wyżej.
Po skończonej pracy uczniowie prezentują swoje plany, K. informuje, że powrócą
do nich w dalszej części lekcji, i pyta:
– Dlaczego warto zaplanować kolejność czynności w danym dniu?
– Dlaczego niektórych działań nie można wykonać w innej kolejności?
– Jakie byłyby konsekwencje?
– Dlaczego z niektórych planów trzeba czasem zrezygnować?
– Jakie decyzje musieliście dzisiaj podjąć?
– W jakich sprawach możecie podejmować decyzje samodzielnie?
Skutków i konsekwencji podejmowanych decyzji możemy doświadczyć
w różnym czasie: niekiedy chwilę po podjęciu decyzji, a innym razem po
miesiącach lub po latach. W przypadku życia duchowego konsekwencje naszych
wyborów możemy poznać czasem dopiero po naszej śmierci, czyli należy je
rozpatrywać w perspektywie życia wiecznego. Zastanowimy się dzisiaj, jak
kształtować swoje życie i jak podejmować decyzje, by cieszyć się ich owocami
teraz i w wieczności.
K. poleca zapisać temat: To moje życie – sam o sobie decyduję.
253
1. Bogacz i Łazarz – czytanie tekstu biblijnego z podziałem na role
K. wybiera uczniów do czytania tekstu biblijnego Łk 16,19-31 (podręcznik)
z podziałem na role: narrator, bogacz, Abraham. Wcześniej wyjaśnia:
W tekście usłyszycie sformułowania, których znaczenia nie można rozumieć
dosłownie. Słowo „Otchłań” oznacza piekło, a „męki w Otchłani” i „cierpienie
w płomieniu” nie odnoszą się do bólu fizycznego, lecz do duchowego cierpienia
grzeszników. Wyrażenie „aniołowie zanieśli Łazarza na łono Abrahama”
oznacza, że Łazarz otrzymał nagrodę – szczęście przebywania w niebie.
Żył pewien człowiek bogaty, który ubierał się w purpurę i bisior i dzień w dzień
ucztował wystawnie. U bramy jego pałacu leżał żebrak pokryty wrzodami, imie-
niem Łazarz. Pragnął on nasycić się odpadkami ze stołu bogacza. A także psy
przychodziły i lizały jego wrzody. Umarł żebrak, i aniołowie zanieśli go na łono
Abrahama. Umarł także bogacz i został pogrzebany. Gdy cierpiąc męki w Otchła-
ni, podniósł oczy, ujrzał z daleka Abrahama i Łazarza na jego łonie. I zawołał:
„Ojcze Abrahamie, ulituj się nade mną i przyślij Łazarza; aby koniec swego palca
umoczył w wodzie i ochłodził mój język, bo strasznie cierpię w tym płomieniu”.
Lecz Abraham odrzekł: „Wspomnij, synu, że za życia otrzymałeś swoje dobra,
a Łazarz w podobny sposób – niedolę; teraz on tu doznaje pociechy, a ty męki
cierpisz. A ponadto między nami a wami zionie ogromna przepaść, tak że nikt,
choćby chciał, stąd do was przejść nie może ani stamtąd nie przedostają się do
nas”. Tamten rzekł: „Proszę cię więc, ojcze, poślij go do domu mojego ojca. Mam
bowiem pięciu braci: niech ich ostrzeże, żeby i oni nie przyszli na to miejsce męki”.
Lecz Abraham odparł: „Mają Mojżesza i Proroków, niechże ich słuchają!”„Nie, ojcze
Abrahamie – odrzekł tamten – lecz gdyby ktoś z umarłych poszedł do nich, to się
nawrócą”. Odpowiedział mu: „Jeśli Mojżesza i Proroków nie słuchają, to choćby
ktoś z umarłych powstał, nie uwierzą”. (Łk 16,19-31)
2. Konsekwencje życia bogacza i Łazarza – metoda słowa kluczowego
K. prosi, by uczniowie odszukali w tekście słowo oznaczające fakt, bez którego nie
zaistniałoby wydarzenie, o którym przeczytali („żył”). Następnie rysuje tabelę i stawia
pytania, a wybrani uczniowie zapisują odpowiedzi we właściwych kolumnach.
Żył
Kto? Bogacz Łazarz
Jak żył? dostatnio, ucztował, bogato się ubierał głodował, był chory
Co się z nim stało? umarł umarł
na łonie Abrahama
Gdzie się znalazł? w Otchłani (w piekle)
(w niebie)
Co tam przeżywał? męki szczęście (pociechę)
Czego pragnął? kropli wody, ostrzeżenia swoich braci
K. podsumowuje, rozpoczynając od pytań:
254
– Co było ważne dla bogacza podczas ziemskiego życia?
– Co zyskał?
– Co utracił?
– Na czym polegała jego nieodpowiedzialność?
Bogacz wybrał życie łatwe i przyjemne. Nie dostrzegał głodnego Łazarza
u bram swego pałacu. Skutkiem takiej postawy było po pierwsze cierpienie
Łazarza, po drugie zaś cierpienie bogacza przez całą wieczność po śmierci.
Bogacz trafił do piekła nie dlatego, że był bogaty, ale dlatego, że nie potrafił się
tym bogactwem podzielić z innymi. Podobnie Łazarz nie otrzymał wiecznego
szczęścia dlatego, że był biedny, ale dlatego, że doświadczał cierpienia za życia.
Bogacz żył chwilą obecną, nie martwiąc się, co będzie potem. Był nieczuły na
cierpienie bliźnich.
Bogactwo samo w sobie nie jest czymś złym. Złem jest brak wrażliwości na
potrzeby innych ludzi, co może (choć nie musi) być skutkiem bogactwa.
3. Przestroga bogacza – przedłużanie Ewangelii, praca w parach (grupach)
Uczniowie pracują w parach lub grupach. Czytają jeszcze raz tekst biblijny i piszą
przestrogę w imieniu bogacza do jego braci. K. wyjaśnia:
Cierpiąc męki, bogacz zrozumiał, że to cierpienie jest konsekwencją jego
decyzji podejmowanych podczas życia na ziemi. Wiedział, co było złe w jego
życiu, ale nie mógł już tego naprawić. Chciał przestrzec swoich braci, by nie
trafili tam, gdzie on. Dlatego prosił Abrahama, by wysłał do nich Łazarza,
którego nie dostrzegał podczas ziemskiego życia. Pomyślcie:
– Jakie decyzje podejmowane podczas życia przedstawiłby braciom jako złe?
– Jaką przestrogę dałby swoim braciom?
– Co doradziłby im, by nie trafili tam gdzie on?
Przykładowa historia:
Kochani Bracia,
skończyło się moje życie na ziemi. Przeszedłem do życia wiecznego, w którym
nieustannie cierpię. Dopiero teraz widzę, że moje decyzje były bardzo egoistyczne.
Zajmowałem się tylko sobą. Chciałem dostatnio i wygodnie żyć. Nie zwracałem uwagi
na biednych i cierpiących. Nie interesowali mnie. Wiem, że postępujecie podobnie.
Dlatego chcę was przestrzec przed takim życiem. Oto moje przestrogi:
– Pomagajcie chorym i bezdomnym.
– Dzielcie się jedzeniem z tymi, którzy są głodni.
– Szanujcie tych, którzy są biedniejsi od was.
– Nie zapominajcie o Bogu.
– Czytajcie to, co napisali Mojżesz i Prorocy.
Wasz Brat
Uczniowie prezentują swoje teksty, a K. dodaje:

Odpowiedzialność każdego człowieka za dokonywane wybory sięga dalej niż
życie doczesne. Na przykładzie bogacza widzimy, jak łatwo być egoistą i jakie
są tego konsekwencje. Bogacz po swojej śmierci chciał, ale nie mógł przestrzec
255
swoich braci. Znamy skutki jego życiowych decyzji oraz jego przestrogi. Co
zmieni to w naszym życiu? Od decyzji, które dziś podejmujemy, zależy zarówno
nasze życie na ziemi, wśród bliskich, ale też nieznanych osób, jak i nasze
szczęście wieczne. Pomyślcie, jak powinno wyglądać wasze życie, abyście mogli
to szczęście osiągnąć.

1. Podejmuję decyzje codzienne i życiowe – uzupełnianie zdań, domino logiczne,
praca w parach
Tę część K. może zrealizować na dwa sposoby:
a) Uczniowie wracają do planu dnia ułożonego na początku zajęć. Wybierają
konkretne czynności, przepisują je do zeszytów i wzorując się na przestrodze
bogacza, dodają do nich zachowania (decyzje) zwracając uwagę na potrzeby
i uczucia innych osób, np.:
Śniadanie – nie wybrzydzam; jem to, co przygotowała mama; mówię:
„Dziękuję”, „Było smaczne”…
Odrabianie lekcji – uczę się dłużej przedmiotów, z którymi mam problem;
pomagam koleżance, która słabiej się uczy…
Zabawa/nauka z rodzeństwem – poświęcam rodzeństwu więcej czasu;
mówię bratu/siostrze, że go/ją kocham…
Powrót ze szkoły do domu – wracam punktualnie, by rodzice się nie
martwili.
b) K. rozdaje uczniom kolejne kostki domina (teczka pomocy), w wypisanymi
propozycjami zachowań (skopiowane na kartkach np. w kolorze zielonym). Pary
dopasowują zachowania do czynności. Na kostkach nie ma zaznaczonych oczek
(puste pole jest tylko z jednej strony), więc pasują do każdej kostki.
Podejmuję odpowiedzialne decyzje
Pomagam w nauce. Rozmawiam serdecznie Nie czekam, aż rodzice
z koleżanką. ściągną mnie z łóżka.
Uczę się dłużej. Ograniczam oglądanie Czytam bajkę lub kar-
telewizji. mię.
Mówię: dziękuję, było Przeczytam lekturę. Ograniczam niezdrowe
smaczne. pokarmy.
Mówię, że ich kocham. Pójdę z kolegą/koleżanką Odżywiam się prawi-
do kina. dłowo.
Poświęcam im więcej Domowe obowiązki wyko- Dbam o zdrowie i higie-
czasu. nuję bez przypominania. nę ciała.
Wracam punktualnie. Pracuję na komputerze Idę spać o właściwej po-
określony czas. rze.
256
Po prezentacji propozycji połączeń K. podsumowuje:
Każdy w swoim życiu powinien się kierować pewnymi zasadami. Musimy
zdawać sobie sprawę z tego, że nasze decyzje mają ogromny wpływ na nas samych
i na osoby, które są obok nas. Musimy być odpowiedzialni za własne wybory,
by ich skutki przynosiły dobro podczas ziemskiego życia i niebo w wieczności.
Bardzo ważne jest, by się nie zagubić w propozycjach współczesnego świata,
lecz stawiać czoła pokusie łatwego i wygodnego życia.
2. Piękno życia – wysłuchanie piosenki
K. może włączyć nagranie piosenki zespołu Golden Life „Życie, choć piękne,
tak kruche jest” (tekst np. ze strony: <http://www.tekstowo.pl/piosenka,golden_
life,24_11_94.html>, dostęp: 20.07.2019).
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy „Konsekwencje życia bogacza i Łazarza”, ułożoną
w parach przestrogę bogacza do braci oraz wybrane czynności z planu dnia
z dodanymi zachowaniami (decyzjami).
4. Praca domowa
1. Ułóż własny plan dnia i dopisz do poszczególnych zajęć, jak możesz je
odpowiedzialnie realizować.
2. Pomyśl, co może ci pomagać w podejmowaniu dobrych decyzji, i zapisz
to w formie pięciu zasad, które mogłyby nosić nazwę „Pięć kroków na
drodze do nieba”.
3. Napisz modlitwę o umiejętność podejmowania odpowiedzialnych decyzji.
5. Modlitwa
K. proponuje modlitwę w intencji właściwych wyborów życiowych. Może to być
krótka modlitwa w ciszy zakończona wspólnym „Ojcze nasz”.
Literatura
Biblia dla każdego. Tekst – komentarz – ilustracje. Nowy Testament, W. Chrostow-
ski, J. Nowak, H. Witczyk (red.), t. 1, Kielce 2007.
Papież Franciszek, [Człowiek pobożny…], Encyklika Lumen fidei, p. 35, <http://
w2.vatican.va/content/francesco/pl/encyclicals/documents/papa-france-
sco_20130629_enciclica-lumen-fidei.html>, dostęp: 18.09.2019.
257
34. ZASADY BEZPIECZEŃSTWA DUCHOWEGO
W MOIM ŻYCIU
Cele katechetyczne
– Pogłębienie wiadomości o zasadach moralnych zawartych w przykazaniach
Bożych I–III.
– Kształtowanie wewnętrznego przekonania o słuszności oddawania czci
Bogu.
Treści
Prawo Boże.
Przykazania I–III.
Wykroczenia przeciw wierze.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcie „prawo Boże”,
– omawia, czym są przykazania,
– wymienia obowiązki wobec Boga wynikające z Bożych przykazań,
– podaje przykłady wykroczeń przeciw wierze i Bożej czci (bluźnierstwo,
nieuczciwość, krzywoprzysięstwo, wiarołomstwo),
– uzasadnia wartość i potrzebę oddawania czci Bogu,
– charakteryzuje konsekwencje wykroczeń przeciw przykazaniom I–III.
Postawy
Uczeń:
– stawia Pana Boga na pierwszym miejscu w swoim życiu,
– szanuje imię Boga i nie nadużywa go,
– wyraża postawę ekspiacji za grzechy przeciw wierze.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, miniwykład, analiza tekstu

biblijnego, analiza tekstu, przyporządkowanie, układanie haseł, praca
plastyczna, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: przykładowe „Zasady bezpieczeństwa w Internecie”,
karty pracy „Zasady życia duchowego” oraz teksty Youcatu – do pracy
w grupach, kartka np. A4 dla grup.

1. Modlitwa
K. proponuje uczniom modlitwę słowami „Dekalogu”.
258
2. Zasady bezpieczeństwa – rozmowa kierowana, praca w grupach
K. pyta:
– Jakie znacie zasady bezpieczeństwa obowiązujące w ruchu drogowym?
– Czego muszą się nauczyć osoby ubiegające się o kartę rowerową lub
prawo jazdy?
– Co należy robić, a czego unikać, aby nie ulec wypadkowi?
– Jakich zasad należy przestrzegać, by być bezpiecznym w Internecie?
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i przydziela każdej trzy „Zasady bezpieczeństwa
w Internecie” (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest odpowiedzieć na dwa
pytania:
– Przed czym może nas ustrzec przestrzeganie danej zasady?
– Jakie zagrożenia mogą nas spotkać, jeżeli nie będziemy jej przestrzegać?
Zasady bezpieczeństwa w Internecie
1. Pamiętaj, że w Internecie nie wiesz, z kim tak naprawdę rozmawiasz.
2. Nie przeglądaj stron oznaczonych ostrzeżeniami o nieodpowiedniej treści.
3. Nie podawaj danych osobowych. Posługuj się nickiem, czyli internetowym
pseudonimem.
K. podsumowuje:
W każdej dziedzinie życia potrzebne są określone zasady postępowania.
Zapewniają one bezpieczeństwo nam i tym, którzy żyją w naszym środowisku,
czyli w rodzinie, klasie, szkole… Oprócz zasad dotyczących codziennego
funkcjonowania w społeczeństwie mamy też zasady życia duchowego. Dziś
zastanowimy się, jakich zasad przestrzegać, by być bezpiecznym duchowo.
3. Przykazania fundamentem moralnym – miniwykład
K. czyta tekst KKK 2072:
„Dziesięć przykazań, będąc wyrazem podstawowych powinności człowieka
względem Boga i względem bliźniego, objawia w swojej istotnej treści poważne
zobowiązania. Są one ze swojej natury niezmienne i obowiązują zawsze
i wszędzie. Nikt nie może od nich dyspensować. Dziesięć przykazań wyrył Bóg
w sercu człowieka”.
– Co to znaczy, że przykazania są niezmienne?
– Jak należy rozumieć, że obowiązują zawsze i wszędzie?
Przykazania Boże to zasady, które obowiązują wszystkich. Określają, jak
bezpiecznie przeżyć życie i sprawić, by inni czuli się bezpieczni z nami. Żaden
człowiek nie może ich zmienić bądź czegoś dodać lub odrzucić z ich treści.
Twórcą przykazań jest Bóg, który wpisał je w naturę człowieka. Dlatego
przykazania obowiązują wszystkich ludzi jako prawo moralne. Dziesięć
przykazań to streszczenie podstawowych reguł ludzkiego postępowania.
Z dziesięciu przykazań trzy pierwsze dotyczą naszej wiary, naszego życia
duchowego. Bóg zarezerwował je dla siebie i postawił je na początku wszystkich.
Ich kolejność jest ważna. Bóg ma być na pierwszym miejscu w naszym życiu.
W tego prawdziwego i jedynego Boga mamy uwierzyć.
K. poleca zapisać temat: Zasady bezpieczeństwa duchowego w moim życiu.
259
1. Przykazania jako zasady – analiza tekstu, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy. Każda z nich otrzymuje kartę pracy „Zasady
życia duchowego”, teksty biblijne oraz z Youcatu (teczka pomocy) lub w wersji
skróconej uczniowie pracują z tekstami w podręczniku. Zadaniem grup jest określić
na podstawie tekstów, jakie zasady wypływają z danego przykazania oraz jakie są
wykroczenia przeciw niemu. Podczas pracy grup K. rysuje na tablicy tabelę, którą
uczniowie stopniowo uzupełniają (czwarta kolumna będzie uzupełniana w III.1).
Przykazanie I
Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie! (…) Nie będziesz oddawał im
pokłonu i nie będziesz im służył, bo Ja Pan, Bóg twój, jestem Bogiem zazdrosnym.
(Wj 20,3.5)
„Ponieważ Wszechmogący ukazał się nam jako nasz Bóg i Pan, nie wolno
nam stawiać niczego ponad Niego, nic nie może być dla nas ważniejsze i żadnej
rzeczy czy osobie nie możemy dawać pierwszeństwa przed Nim. Poznać Boga,
służyć Mu, uwielbiać Go – oto absolutny priorytet w życiu”. (Youcat, p. 352)
„To przykazanie zabrania nam:
– Oddawać cześć innym bogom i bóstwom, uwielbiać ziemskich idolów lub
też dać się całkowicie opanować dobrom ziemskim (pieniądzom, wpływom,
sukcesowi, urodzie, młodości itd.).
– Być przesądnym, czyli zamiast wierzyć w moc Bożą, Boże prowadzenie
i błogosławieństwo, stosować praktyki ezoteryczne, magiczne i okultystyczne
albo zajmować się wróżbiarstwem i wywoływaniem duchów.
– Wystawiać Boga na próbę słowami lub czynami.
– Popełniać świętokradztwo.
– Przywłaszczać sobie dobra duchowe na drodze korupcji i sprzedawać rzeczy
duchowe”. (Youcat, p. 355)
Przykazanie II
Nie będziesz wzywał imienia Pana, Boga twego, w błahych rzeczach, bo nie
pozwoli Pan, by pozostał bezkarny ten, kto wzywa Jego imienia w błahych rze-
czach. (Wj 20,7)
„Nazywanie kogoś po imieniu jest znakiem zażyłości. Bóg, objawiając swoje
imię, pozwala się poznać i udziela nam dzięki temu dostępu do siebie. Bóg jest
całą prawdą. Kto powołuje się na prawdę, ale wykorzystuje ją dla potwierdzenia
kłamstwa, ciężko grzeszy.
Imienia Bożego nie wolno wypowiadać w sposób niegodny, ponieważ znamy
je tylko dlatego, że Bóg nam je powierzył. Imię jest przecież kluczem do serca
Wszechmogącego. Dlatego ciężkim przewinieniem jest bluźnienie Bogu,
przeklinanie w imię Boże albo składanie w Jego imię fałszywego świadectwa.
Drugie przykazanie jest również nakazem chronienia «tego, co święte». Miejsca,
przedmioty, nazwy i ludzie – wszystko dotknięte przez Boga – jest święte.
Wrażliwość na sferę sacrum nazywa się bojaźnią Bożą”. (Youcat, p. 359)
260
Przykazanie III
Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. Sześć dni będziesz się trudził i wy-
konywał wszystkie swoje zajęcia. Dzień zaś siódmy jest szabatem Pana, Boga
twego. (Wj 20,8-10)
„Chrześcijanin-katolik uczęszcza w niedzielę lub w wigilię niedzieli na
Mszę Świętą. Porzuca w tym dniu wszelkie zajęcia, które przeszkadzają mu
w uwielbieniu Boga i zakłócają świąteczny charakter dnia radości, spokoju
i odpoczynku.
(…) Zasadniczym dążeniem każdego świadomego chrześcijanina-katolika
jest uświęcenie każdej niedzieli i pozostałych świąt kościelnych. Aby to uczynić,
należy się oderwać od pilnych obowiązków domowych i ważnych zadań
społecznych. Z uwagi na to, że wzięcie udziału w niedzielnej Eucharystii ma
zasadnicze znaczenie dla życia chrześcijańskiego, Kościół z całą stanowczością
uznaje za grzech śmiertelny nieobecność na niedzielnej Mszy Świętej bez ważnej
przyczyny”. (Youcat, p. 365)
Zasady życia duchowego
Przykazanie Zasady Przekroczenie zasad Wynagrodzenie
Nie będziesz 9 postaw Boga 9 oddawanie czci bogom i bó-
miał bogów cu- na pierwszym stwom
dzych przede miejscu 9 uwielbianie idoli
Mną. 9 służ Bogu 9 stawanie na pierwszym miej-
i uwielbiaj scu pieniędzy, sukcesów…
Go 9 przesądy
9 praktyki ezoteryczne, magicz-
ne i okultystyczne
9 wróżbiarstwo, wywoływanie
duchów
9 nieuczciwość…
Nie będziesz 9 poznawaj 9 wypowiadanie imienia Boże-
brał imienia Boga go w sposób niegodny
Pana, Boga 9 szanuj Jego 9 bluźnienie Bogu
twego, nada- imię 9 przeklinanie w imię Boże
remno. 9 chroń to, co 9 składanie w Jego imię fałszy-
święte wego świadectwa – krzywo-
przysięstwo
9 wiarołomstwo
Pamiętaj, abyś 9 bądź obecny/ 9 nieobecność na niedzielnej
dzień święty obecna na Mszy Świętej
święcił. Mszy Świętej 9 wykonywanie prac nieko-
9 odpoczywaj niecznych
w niedzielę
i dni świą-
teczne
261
K. uzupełnia zapisy uczniów:
Wśród wykroczeń przeciw Bożym zasadom wyróżniamy: krzywoprzysięstwo,
bluźnierstwo (nienawiść i gniew skierowane ku Bogu), wiarołomstwo
(składanie obietnicy w imię Boga, której nie ma się zamiaru dotrzymać) oraz
nieuczciwość (świadome odrzucenie woli Bożej, którą znamy, ale nie dążymy
do jej wypełnienia).
Odejście od Bożych zasad jest grzechem. Decyzja o odrzuceniu przykazań
albo o wypełnianiu ich to dokonanie wyboru między życiem w Bogu a życiem
bez Boga.
1. Postawa ekspiacji za grzechy – przyporządkowanie, rozmowa kierowana,

praca w parach
K. pyta:
– Jak wynagrodzić komuś krzywdę, którą mu uczyniliśmy?
Wszystkie grzechy, w tym grzechy przeciw wierze, domagają się
wynagrodzenia Bogu za popełnione zło. Taką postawę nazywa się również
ekspiacją. To dobrowolna ofiara, aby z miłości do Boga wynagrodzić Mu za
grzechy własne i innych. O takim wynagrodzeniu pisał św. Paweł:
Teraz raduję się w cierpieniach za was i ze swej strony dopełniam niedostatki
udręk Chrystusa w moim ciele dla dobra Jego Ciała, którym jest Kościół. (Kol 1,24)
Tajemnica ekspiacji, czyli zadośćuczynienia za grzechy, polega na tym, że
to sam Jezus przedłuża swoje cierpienie w naszym dobrowolnym cierpieniu.
On sam cierpi w nas za cały Kościół. Wynagrodzeniem za grzechy może
być ofiarowanie cierpienia w tej intencji, ale też podjęcie i konsekwentne
realizowanie obowiązków chrześcijańskich.
Uczniowie szukają w podręcznikach sposobów wynagradzania Bogu i w parach
dopasowują je do wykroczeń przeciw przykazaniom wypisanym w tabeli, dodając
czwartą kolumnę.
Sposoby wynagradzania Bogu:
9 Często uczestniczyć we Mszy Świętej i przystępować do Komunii.
9 Adorować Chrystusa w Najświętszym Sakramencie.
9 Obchodzić pierwsze piątki miesiąca.
9 Przyjmować Komunię wynagradzającą.
9 Dobrze spełniać swoje codzienne obowiązki.
9 Okazywać dobroć bliskim i znosić osoby, których nie lubię.
9 Odmawiać sobie czegoś, co sprawia mi przyjemność.
9 Powtarzać w ciągu dnia słowa z Biblii, np. „żyje we mnie Chrystus” (Ga
2,20).
9 W rodzinie lub indywidualnie czytać fragment Ewangelii.
9 Odmawiać różaniec w intencji grzeszników.
(oprac. na podst.: Wynagradzanie Bogu…, www.teologia.pl)
262
Zasady życia duchowego
Przykazanie Zasady Przekroczenie zasad Wynagrodzenie
Nie będziesz 9 postaw Boga 9 oddawanie czci bogom i bó- 9 uczestniczyć we
miał bogów na pierw- stwom Mszy Świętej
cudzych szym miejscu 9 uwielbianie idoli i przystąpić do
przede Mną. 9 służ Bogu 9 stawanie na pierwszym miejscu Komunii
i uwielbiaj pieniędzy, sukcesów… 9 adorować
Go 9 przesądy Chrystusa
9 praktyki ezoteryczne, magiczne w Najświętszym
i okultystyczne Sakramencie…
9 wróżbiarstwo, wywoływanie
duchów
9 nieuczciwość…
Nie będziesz 9 poznawaj 9 wypowiadanie imienia Bożego 9 powtarzać
brał imie- Boga w sposób niegodny w ciągu dnia
nia Pana, 9 szanuj Jego 9 bluźnienie Bogu słowa z Biblii,
Boga twego, imię 9 przeklinanie w imię Boże np. „żyje we
nadaremno. 9 chroń to, co 9 składanie w Jego imię fałszywego mnie Chrystus”
święte świadectwa – krzywoprzysięstwo (Ga 2,20)…
9 wiarołomstwo
Pamiętaj, 9 bądź obecny/ 9 nieobecność na niedzielnej Mszy 9 dobrze spełniać
abyś dzień obecna na Świętej swoje codzien-
święty świę- Mszy Świętej 9 wykonywanie prac niekoniecz- ne obowiązki…
cił. 9 odpoczywaj nych
w niedzielę
i dni świą-
teczne
K. pyta:
– Jak jeszcze możemy wynagrodzić Bogu za grzechy przeciw Niemu?
– Dlaczego miłość do Boga skłania ludzi do wynagradzania za grzechy
innych?
Każdy, kto kocha Chrystusa, pragnie, by wszyscy ludzie spotkali się z Nim
w wieczności. Dlatego wielu świętych i błogosławionych podejmowało cierpienie,
by ofiarować je za grzeszników.
2. Zasady bezpieczeństwa w moim życiu duchowym – układanie haseł, praca
plastyczna, praca w grupach
Uczniowie ponownie pracują w grupach. K. przydziela każdej po 2–3 przykłady
przekroczenia przykazań (z zapisanych na tablicy) i daje kartkę (np. A4). Zadaniem
uczniów będzie ułożenie w formie haseł zasad, które pomogą młodemu człowiekowi
rozwijać swoje życie duchowe. Do haseł mogą dołączyć grafikę. K. wyjaśnia:
1. Ułóżcie zasady przestrzegania przykazań, które pomogą wam dbać
o swoje życie duchowe.
263
2. Przedstawcie graficznie ułożone przez siebie hasła.
9 oddawanie czci bogom i bóstwom…
W moim życiu nie ma miejsca dla bożka. Jest miejsce dla Jezusa!
9 uwielbianie idoli…
Idol nie jest realny. Trwa tylko przez chwilę. Bóg jest wieczny!
9 stawanie na pierwszym miejscu pieniędzy, sukcesów…
Pieniądze nie spadają z nieba. Uczciwa praca rozwija i daje satysfakcję.
9 przesądy
Pamiętaj, czarny kot nie ma większej mocy niż Jezus!
9 praktyki ezoteryczne, magiczne i okultystyczne…
Magia odwołuje się do działania szatana. Proś Jezusa o ochronę przed nim.
Po około 5 minutach grupy prezentują swoje propozycje. Najciekawsze uczniowie

mogą zapisać w zeszytach. K. podsumowuje:
Przestrzeganie przykazań daje poczucie bezpieczeństwa. Bez nich życie ludzi
stałoby się koszmarem lub byłoby wręcz niemożliwe. Wypełnianie przykazań to
nie ciężar, lecz postępowanie według zasad. Bóg nie dał ich po to, by utrudnić
ludziom życie, lecz by ich chronić.
„Dziesięcioro Przykazań to nie wymysł tyrańskiego Władcy, narzucony nam
arbitralnie. (…). Dzisiaj tak jak zawsze jest to jedyna przyszłość ludzkiej rodziny.
Przykazania chronią człowieka przed niszczącą siłą egoizmu, nienawiści i fałszu.
Demaskują wszystkie fałszywe bóstwa, które go zniewalają: miłość własną,
która odrzuca Boga, żądzę władzy i przyjemności, która niszczy porządek
sprawiedliwości, poniża ludzką godność nas samych i naszego bliźniego”.
(Jan Paweł II na górze Synaj, 26.02.2000)
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują stopniowo tabelę z tablicy. Mogą również przepisać
najciekawsze propozycje haseł, jak dbać o swoje życie duchowe.
4. Praca domowa
1. Odszukaj i napisz, kto ze świętych lub błogosławionych ofiarował swoje
cierpienie za grzeszników.
2. Przygotuj plakat przedstawiający jedno z przykazań jako zasadę życia
duchowego.
3. Zrób wieczorem rachunek sumienia, rozważając pierwsze trzy przyka-
zania.
5. Modlitwa
K. wycisza klasę i proponuje indywidualną rozmowę z Bogiem w ciszy przez
jedną minutę jako przeproszenie za grzechy przeciw Bogu. Następnie rozpoczyna
modlitwę:
264
„Wszechmogący, wieczny Boże, wejrzyj na Serce najmilszego Syna swego
i na chwałę, i zadośćuczynienie, jakie w imieniu grzeszników Ci składa, daj się
przebłagać tym, którzy żebrzą Twojego miłosierdzia, i racz udzielić przebaczenia
w imię tegoż Syna swego, Jezusa Chrystusa, który z Tobą żyje i króluje na wieki
wieków. Amen”.
(Litania do Najświętszego Serca Pana Jezusa)
Literatura
J. Bakalarz, Miłość wynagradzająca, <http://www.psj.net.pl/?0506,artykul,Mi-
loscWynagradzajaca>, dostęp: 18.07.2019.
Jan Paweł II na górze Synaj, 26.02.2000, <http://www.janpawel2.pl/jan-pawe-ii/
pielgrzymki1/376-egipt-24--26-ii-2000>, dostęp: 18.07.2019.
Litania do Najświętszego Serca Pana Jezusa, <https://brewiarz.pl/appendix/
modlitwy/nspj.php3>, dostęp: 18.07.2019.
Wynagradzanie Bogu za bluźnierstwa i inne formy znieważania Go, <http://www.
teologia.pl/modlitwy/wynagradzanie.htm>, dostęp: 18.07.2019.
p. 352, 355, 359, 365.
Warto wykorzystać
Broders, Ty jesteś (3:55), <https://www.youtube.com/watch?v=OJ-
C0o0CL2HM>, dostęp: 18.07.2019.
Jan Paweł II – DEKALOG – I przykazanie z homilii w Koszalinie 01.06.1991
(do 5:55), <https://www.youtube.com/watch?v=hKIUIash3YA>, dostęp:
18.07.2019.
265
35. TAJEMNICA SZCZĘŚLIWEGO ŻYCIA – UDANE
RELACJE Z INNYMI
Cele katechetyczne
– Ukazanie prawdy, że jakość relacji z innymi ma wpływ na szczęście
człowieka.
– Motywowanie do świadomego budowania właściwych relacji z innymi.
Treści
Biblijne zasady, na których opierają się relacje międzyludzkie.
Kręgi relacji.
Wymagania
Uczeń:
– podaje prawdę, że Bóg stworzył człowieka do życia we wspólnocie z innymi
(Rdz 2,18),
– podaje zasady, na których opierają się relacje międzyludzkie,
– wymienia kręgi relacji z innymi (rodzina, przyjaciele, koledzy, obcy),
– charakteryzuje różnice w relacjach między osobami bliskimi i obcymi,
– wyjaśnia, dlaczego konsekwencją samotności może być niechęć do życia.
Postawy
Uczeń:
– świadomie buduje właściwe relacje z ludźmi, wśród których żyje,
– wyraża gotowość bezinteresownej pomocy koleżeńskiej.
Metody, techniki i formy: praca z tekstem (lub teledyskiem), schematyczne

przedstawienie treści, analiza tekstu, redagowanie modlitwy, plakat, re-
fleksja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, teledysk do piosenki „Szukając szczęścia”,
plansza z tytułem „Kodeks relacji międzyludzkich”, teksty do pracy w gru-
pach, karty pracy „Moje relacje z innymi” dla każdego ucznia, kartki A4.
1. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do modlitwy w intencji dobrych relacji z najbliższymi słowami
„Ojcze nasz”.
2. Źródło szczęścia – analiza tekstu lub teledysku
K. może pokazać uczniom teledysk do piosenki „Szukając szczęścia” (1:00 do
2:50), wykonanie: Mesajah i Kamil Bednarek, lub czyta głośno fragment tekstu tej
piosenki z podręcznika, a następnie prosi uczniów o odczytanie go w ciszy.
266
K. pyta:
– Co jest źródłem szczęścia według słów tej piosenki?
– Z czego warto zrezygnować, by osiągnąć szczęście?
– Jaki związek może mieć szczęście z cierpieniem?
– Dlaczego źródłem szczęścia mogą być rodzina, bliscy, znajomi?
Źródłem szczęścia człowieka jest przeżywanie miłości w relacjach z innymi
osobami – szczególnie tymi najbliższymi. Trzeba jednak ciągle pracować nad
tym, by ta miłość rozwijała się i była coraz piękniejsza. To, co przeżywamy
każdego dnia, nasze radości i smutki, mogą pomóc nam dostrzec, jak ważna
jest bliskość innych osób.
K. poleca uczniom zapisać temat: Tajemnica szczęśliwego życia – udane relacje
z innymi.

1. Stworzeni do życia we wspólnocie – schematyczne przedstawienie treści
K. czyta fragment z Księgi Rodzaju 2,18:
Potem Pan Bóg rzekł: „Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam; uczynię mu
zatem odpowiednią dla niego pomoc”.
Bóg wiedział, że pierwszy człowiek źle się czuł, będąc samotnym. Dlatego
stworzył kobietę. Żyjąc razem, mężczyzna i kobieta mają się wzajemnie wspierać,
pomagać sobie i tworzyć rodzinę.
– Dlaczego człowiek czuje się samotny, choć żyje wśród wielu ludzi?
Poszukamy dzisiaj odpowiedzi na to pytanie. Zastanowimy się, jak budować
nasze relacje z innymi.
267
K. rysuje na tablicy kręgi określające relacje z innymi.
K. wyjaśnia:
Najbliższym dla nas kręgiem osób jest rodzina. Następny krąg to przyjaciele,
a później koledzy i koleżanki. Na końcu są ludzie obcy. Zastanowimy się, na
czym polega odpowiedzialność w poszczególnych kręgach.
– Za co jesteśmy odpowiedzialni w rodzinie?
– Za co jesteśmy odpowiedzialni wśród przyjaciół, kolegów i obcych nam osób?
– Dlaczego nasza odpowiedzialność jest większa wobec rodziny niż osób
nam obcych?
2. Kodeks relacji międzyludzkich – analiza tekstu, praca w grupach
K. dzieli uczniów na 4-osobowe grupy, którym rozdaje kartkę z tekstem biblijnym
oraz słowami Jana Pawła II (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest opracowanie
kodeksu, na którym opierają się relacje międzyludzkie. K. umieszcza na tablicy planszę
z tytułem „Kodeks relacji międzyludzkich”, na której uczniowie będą wpisywali efekty
pracy w grupach. Po zakończeniu liderzy grup odczytują głośno zasady.
Grupa 1
Miłość niech będzie bez obłudy. Miejcie wstręt do złego, podążajcie za dobrem.
W miłości braterskiej nawzajem bądźcie sobie życzliwi. W okazywaniu czci jedni
drugich wyprzedzajcie. Nie opuszczajcie się w gorliwości. Bądźcie płomiennego
ducha. Pełnijcie służbę Panu. Weselcie się nadzieją. W ucisku bądźcie cierpliwi,
w modlitwie – wytrwali. Zaradzajcie potrzebom świętych. Przestrzegajcie go-
ścinności. (Rz 12,9-13)
„Człowiek jest wielki nie przez to, co posiada, lecz przez to, kim jest, nie
przez to, co ma, lecz przez to, czym dzieli się z innymi”.
(Jan Paweł II, Przemówienie do mieszkańców Tondo)
Grupa 2
Weselcie się z tymi, którzy się weselą, płaczcie z tymi, którzy płaczą. Bądźcie
między sobą jednomyślni. Nie gońcie za wielkością, lecz niech was pociąga to, co
pokorne. Nie uważajcie sami siebie za mądrych. Nikomu złem za zło nie odpłacajcie.
Starajcie się dobrze czynić wszystkim ludziom. (Rz 12,15-17)
Czujesz się samotny? Postaraj się odwiedzić kogoś, kto jest jeszcze bardziej
samotny.
Grupa 3
Jeżeli to jest możliwe, o ile to od was zależy, żyjcie w zgodzie ze wszystkimi
ludźmi. Umiłowani, nie wymierzajcie sami sobie sprawiedliwości, lecz pozostawcie
to pomście Bożej. Napisano bowiem: Do Mnie należy pomsta, Ja wymierzę zapłatę
– mówi Pan – ale: Jeżeli nieprzyjaciel twój cierpi głód – nakarm go. Jeżeli pragnie
– napój go. Tak bowiem czyniąc, węgle żarzące zgromadzisz nad jego głową. Nie
daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj. (Rz 12,18-21)
„W trwale zjednoczonej rodzinie dzieci osiągają dojrzałość, w niej bowiem
przeżywają najbardziej doniosłe i najbogatsze doświadczenie bezinteresownej
miłości, wzajemnego szacunku i obrony życia”.
(Jan Paweł II, Rozważanie przed modlitwą „Anioł Pański”, 27.12.1998)
268
Grupa 4
Dlatego, odrzuciwszy kłamstwo, niech każdy z was mówi prawdę swemu bliź-
niemu, bo jesteście nawzajem dla siebie członkami. Gniewajcie się, a nie grzeszcie:
niech nad waszym gniewem nie zachodzi słońce. Kto dotąd kradł, niech już prze-
stanie kraść, lecz raczej niech pracuje uczciwie własnymi rękami, by miał z czego
użyczać potrzebującemu. Niech nie wychodzi z waszych ust żadna mowa szkodli-
wa, lecz tylko budująca, zależnie od potrzeby, by wyświadczała dobro słuchającym.
I nie zasmucajcie Bożego Ducha Świętego, którym zostaliście opieczętowani na
dzień odkupienia. Bądźcie dla siebie nawzajem dobrzy i miłosierni. Przebaczajcie
sobie, tak jak i Bóg wam przebaczył w Chrystusie. (Ef 4,25-26.28-30.32)
„Trzeba pamiętać (…) o potrzebie nieustającej wdzięczności za ten dar,
jakim dla człowieka jest drugi człowiek”.
(Jan Paweł II, Przemówienie podczas spotkania z rektorami wyższych uczelni)
Przykładowy zapis:
Kodeks relacji międzyludzkich
Kręgi osób Zasady postępowania
rodzina wzajemna miłość, pocieszanie, budująca mowa…
przyjaciele życzliwość, zgoda, pokój…
koledzy cierpliwość, pomoc, przebaczenie…
ludzie obcy szacunek, dzielenie się z innymi, wdzięczność…
K. podsumowuje:
Wiele z wymienionych zasad możemy realizować wobec wszystkich znanych
nam osób, w każdym kręgu relacji. Jednak wszystkie te zasady dotyczą najpierw
rodziny, a w miarę upływu lat i zwiększania się zakresu naszej odpowiedzialności
rozszerzają się na inne osoby. Najpierw w rodzinie uczymy się wzajemnej
miłości, przebaczenia, zgody, pomocy. Dopiero później, spotykając przyjaciół,
kolegów, realizujemy te zasady wobec nich. Jako wierzący jesteśmy zobowiązani
do miłości i szacunku także wobec obcych nam osób.
Święty Paweł w analizowanych przez was tekstach zachęca do czynienia
dobra wobec wszystkich ludzi, zarówno bliskich, jak i obcych, a nawet wrogów.
Taka postawa prowadzi do pokonania zła, ale możliwa jest tylko wówczas, gdy
jesteśmy prowadzeni przez Ducha Świętego i umacniani przez Jezusa. Drogą
jest wytrwała modlitwa. To postawa chrześcijanina, który ufa Jezusowi.

1. Pracuję nad moimi relacjami – schematyczne przedstawienie treści, reda-
gowanie modlitwy
K. rozdaje uczniom kartę pracy „Moje relacje z innymi” (teczka pomocy) i wyjaśnia
zadanie:
269
Zastanówcie się, jakie relacje łączą was z bliskimi oraz z tymi osobami, które
mniej znacie. Obok ogólnych określeń „rodzina, koledzy…” wpiszcie słowa
„mama”, „tata” lub imiona konkretnych osób. Przeczytajcie jeszcze raz słowa
św. Pawła, nad którymi pracowaliście w grupach, i wpiszcie w kręgi zasady, które
chcielibyście stosować wobec tych osób. Następnie ułóżcie modlitwę prośby do
Jezusa o pomoc w budowaniu dobrych relacji z nimi, np.: „Panie Jezu, proszę
o umiejętność przebaczania…”. Wasze prośby będziecie mogli wypowiedzieć
podczas modlitwy na zakończenie katechezy.
Po zakończonej pracy K. poleca, by uczniowie dorysowali kontur swojej postaci
i zaznaczyli wokół niej dowolnym kolorem krąg tak, by objąć wszystkie osoby na
schemacie. K. wyjaśnia:
Młodość jest czasem, kiedy krąg znanych wam ludzi staje się coraz większy.
Poznajecie wiele nowych osób, które możecie zaprosić do wzajemnego
kształtowania relacji według chrześcijańskich zasad.
Moje relacje z innymi
2. Sposoby realizacji zasad – plakat, praca w grupach lub refleksja

Tę część K. może przeprowadzić na dwa sposoby:
a) Uczniowie ponownie pracują w 4-osobowych grupach lub w parach. Każda grupa
otrzymuje kartkę A4, na której ma przygotować plakat przedstawiający wybraną
zasadę postępowania. K. wyjaśnia zadanie:
Przygotujcie plakat, wybierając jedną z zasad kodeksu. Wykonajcie rysunek
i wymyślcie hasło tak, by obejmowało wszystkie cztery kręgi osób: rodzinę,
przyjaciół, kolegów i osoby obce. Rysunek może przedstawiać jedną konkretną
sytuację, np. okazywanie szacunku. Możecie też kartkę podzielić na cztery
części i w każdej umieścić rysunek do jednej z grup osób. Hasło powinno objąć
wszystkie cztery grupy.
270
Hasłem mogą być słowa z tekstów biblijnych lub św. Jana Pawła II
z analizowanych fragmentów lub ich parafrazy, np. „Bądźcie życzliwi”, „Żyjcie
w zgodzie ze wszystkimi”, „Złem za zło nie odpłacajcie”, „Przebaczajcie sobie”,
„Zło dobrem zwyciężaj”.
Po zakończonej pracy chętni uczniowie omawiają swoje plakaty, które potem warto
umieścić razem z kodeksem w sali.
b) K. prosi uczniów o ciszę i mówi:
Zastanówcie się jeszcze raz nad waszymi relacjami z innymi ludźmi.
Przyjrzyjcie się waszemu zapisowi na schemacie i w ciszy odpowiedzcie na
pytania:
– Jak okazujesz bliskim, że ich kochasz?
– Co dobrego możesz dla nich zrobić?
– Jak szybko potrafisz przebaczyć bliskim, przyjacielowi, koledze?
– Wobec kogo trudno jest ci mówić prawdę?
– Komu możesz bezinteresownie pomóc w najbliższym czasie?
– Jakie relacje z innymi powinieneś poprawić?
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują treść tabeli „Kodeks relacji międzyludzkich” oraz słowa:
„Trzeba pamiętać (…) o potrzebie nieustającej wdzięczności za ten dar,
jakim jest dla człowieka drugi człowiek” (Jan Paweł II).
Każdy uczeń wkleja uzupełniony rysunek z kręgami relacji.
4. Praca domowa
1. Przeczytaj zasady dotyczące relacji międzyludzkich, o których pisze św.
Paweł w Liście do Rzymian 12,9-13.15-17. Cztery z nich przedstaw w po-
staci znaków graficznych.
2. Napisz, jak rozumiesz słowa św. Jana Pawła II: „Trzeba pamiętać (…)
o potrzebie nieustającej wdzięczności za ten dar, jakim jest dla człowieka
drugi człowiek”.
3. Podczas niedzielnej Mszy Świętej podziękuj Panu Bogu za dobre relacje
z innymi ludźmi lub przeproś za niewłaściwe.
5. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę:
Panie, pomóż nam być dobrymi dla wszystkich. Pomóż nam ofiarować innym
bezinteresowną przyjaźń i pomoc, promieniować radosnym pokojem, Twoim
pokojem.
Prosimy Cię, Panie.
Uczniowie wypowiadają swoje prośby ułożone podczas katechezy. Wszyscy
dopowiadają: „Prosimy Cię, Panie”.
271
Literatura
Jan Paweł II, Przemówienie do mieszkańców Tondo, dzielnicy slumsów, Manila,
18.02.1981, w: tenże, Dzieła zebrane. Homilie i przemówienia z pielgrzymek.
Azja, Afryka, Australia i Oceania, t. 13, Kraków 2009, s. 153.
Jan Paweł II, Rozważanie przed modlitwą „Anioł Pański”, 27.12.1998, <http://
www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/modlitwy/ap27121998.
html>, dostęp: 20.07.2019.
Jan Paweł II, Przemówienie podczas spotkania z rektorami wyższych uczelni,
Toruń, 7.06.1999, <https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/
przemowienia/torun_07061999.html>, dostęp: 14.10.2019.
Warto wykorzystać
Szukając szczęścia, Mesajah i Kamil Bednarek, <https://www.youtube.com/
watch?v=TKyBOyP77N0>, dostęp 20.07.2019.
272
36. KTO MA RACJĘ, A KTO NIE? KONFLIKTY
W OKRESIE DORASTANIA
Cele katechetyczne
– Ukazanie źródeł, znaczenia i sposobów rozwiązywania konfliktów
właściwych okresowi dorastania.
– Kształtowanie umiejętności słuchania innych i pozytywnego rozwiązywania
konfliktów.
Treści
Biblijne podstawy przebaczenia (Mt 18,23-35).
Konflikty w okresie dojrzewania.
Umiejętność pozytywnego rozwiązywania konfliktów.
Wymagania
Uczeń:
– interpretuje przypowieść o nielitościwym dłużniku,
– wymienia najczęstsze przyczyny konfliktów występujących w szkole
i rodzinie,
– omawia sposoby zapobiegania im,
– podaje przykłady pozytywnego rozwiązywania konfliktów,
– wyjaśnia, na czym polega umiejętność słuchania innych.
Postawy
Uczeń:
– stara się pokojowo rozwiązywać konflikty rodzinne i koleżeńskie,
– modli się w intencji osób, które są w konflikcie.
Metody, techniki i formy: scenka, czytanie Pisma Świętego z podziałem na role,

analiza tekstu biblijnego, stop-klatka, praca z tekstem, praca w parach.
Środki dydaktyczne: karty pracy „Sługa w konflikcie z Panem” oraz „Sługa
w konflikcie ze współsługą” dla każdego ucznia, opis scenek na kartkach.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Ojcze nasz” w intencji osób żyjących w konflikcie z bliskimi.
2. Konflikt kontrolowany – scenka
K. wybiera troje ochotników do odegrania sceny konfliktu. Bohaterowie scenki to
rodzeństwo w różnym wieku, np. 10 i 14 lat, oraz rodzic. Rodzeństwo kłóci się np.
o dostęp do komputera. Po wymianie zdań między dziećmi rodzic ma za zadanie
rozwiązać konflikt, przekonując jedną ze stron, by ustąpiła drugiej.
273
W czasie trwania scenki K. wypisuje na tablicy w tabeli słowa kłócących się: z lewej
te, które zaostrzają konflikt, a po prawej słowa lub argumenty, które konflikt mają
załagodzić. Po odegraniu scenki tabelkę można uzupełnić o inne sformułowania,
które nie padły w scence.
Podsycanie konfliktu Gaszenie konfliktu
(język konfliktu)
• Jesteś natrętny! • Dogadajmy się.
• Idź i poskarż się mamie! • Idźmy na kompromis.
• Jesteś głupi! • Porozmawiajmy na spokojnie.
• Ty idioto! • Popatrz z jego (jej) punktu widzenia.
• Głupku! • Poszukajmy rozwiązania.
• Ja byłem pierwszy!
• Denerwujesz mnie!
• Nie!
• Zamknij się!
• Spadaj!
K. pyta:
– Jakie emocje wywołuje „język konfliktu” w osobie, która go słyszy?
– Dlaczego tak łatwo podczas konfliktu używać przykrych słów?
K. poleca uczniom zapisać temat: Kto ma rację, a kto nie? Konflikty w okresie
dorastania.

1. Przypowieść o nielitościwym dłużniku – czytanie Pisma Świętego z podziałem
na role
K. wybiera uczniów do czytania przypowieści (podręcznik) z podziałem na role:
narrator, sługa nielitościwy, drugi sługa, pan. Następnie robi wprowadzenie:
Kiedyś do Jezusa podszedł Piotr i zapytał, ile razy ma przebaczyć, jeśli jego
brat zawini wobec niego. Czy aż siedem razy? Jezus odpowiedział mu, że nie
siedem, lecz aż siedemdziesiąt siedem razy. I opowiedział Piotrowi przypowieść
o nielitościwym dłużniku.
Podobne jest królestwo niebieskie do króla, który chciał się rozliczyć ze swy-
mi sługami. Gdy zaczął się rozliczać, przyprowadzono mu jednego, który był mu
winien dziesięć tysięcy talentów. Ponieważ nie miał z czego ich oddać, pan kazał
sprzedać go razem z żoną, dziećmi i całym jego mieniem, aby dług w ten sposób
odzyskać. Wtedy sługa padł mu do stóp i prosił go: „Panie, okaż mi swą cierpli-
wość, a wszystko ci oddam”. Pan ulitował się nad owym sługą, uwolnił go i dług
mu darował. Lecz gdy sługa ów wyszedł, spotkał jednego ze współsług, który mu
był winien sto denarów. Chwycił go i zaczął dusić, mówiąc: „Oddaj, coś winien!”
Jego współsługa padł przed nim i prosił go: „Okaż mi swą cierpliwość, a oddam
tobie”. On jednak nie chciał, lecz poszedł i wtrącił go do więzienia, dopóki nie
odda długu. (Mt 18,23-30)
274
– Jaką kwotę miał do oddania królowi pierwszy sługa?
– Ile miał oddać pierwszemu słudze jego współsługa?
Sto denarów to wartość odpowiadająca stu dniom pracy robotnika. Dziesięć
tysięcy talentów to suma niemożliwa do spłacenia, ponieważ jeden talent miał
równowartość sześciu tysięcy denarów.
K. może napisać na tablicy równanie:
6 000 denarów x 10 000 = 60 000 000 denarów
– Dlaczego pan darował tak duży dług swojemu słudze?
– Jak obdarowany przez pana sługa zareagował na dług współsługi?
– Dlaczego nie darował mu długu, tak jak jemu darowano?
– Jak nazwalibyśmy uczucia, które spowodowały, że wtrącił swojego dłuż-
nika do więzienia?
Posłuchajcie, co stało się dalej.
Uczniowie czytają drugą część przypowieści:
Współsłudzy jego, widząc, co się działo, bardzo się zasmucili. Poszli i opowie-
dzieli swemu panu wszystko, co zaszło. Wtedy pan jego, wezwawszy go, rzekł mu:
„Sługo niegodziwy! Darowałem ci cały ten dług, ponieważ mnie prosiłeś. Czyż więc
i ty nie powinieneś był ulitować się nad swoim współsługą, jak ja ulitowałem się
nad tobą?” I uniósłszy się gniewem, pan jego kazał wydać go katom, dopóki mu
nie odda całego długu. Podobnie uczyni wam Ojciec mój niebieski, jeżeli każdy
z was nie przebaczy z serca swemu bratu. (Mt 18,31-35)
– Dlaczego przebaczenie jest tak ważne?
– Co może być naszym długiem wobec innych?
– Co jest naszym długiem wobec Boga?
– Do kogo jesteśmy bardziej podobni: do króla czy nielitościwego współ-
sługi?
Chrześcijanin powinien zawsze przebaczać, ponieważ każdy z nas otrzymuje
od Boga dar przebaczenia. Bóg darowuje nam ogromny dług naszych grzechów
i daje nam możliwość darowania długów innym. Nigdy nie będziemy w stanie
spłacić długu, jaki mamy wobec Boga. Dobroć i przebaczenie innym, a nawet
darowanie kary są niewielkim procentem naszego długu za dobroć Boga wobec
nas.
2. Rozwiązywanie konfliktu z Jezusem – analiza tekstu biblijnego, praca
w parach
K. dzieli klasę na dwie grupy, w jednej rozdaje uczniom karty pracy „Sługa
w konflikcie z Panem”, a w drugiej „Sługa w konflikcie ze współsługą” (teczka
pomocy). Uczniowie uzupełniają je w parach, posługując się tekstem biblijnym lub
wybierając sformułowania z podanych propozycji (wersja łatwiejsza).
275
Konflikt związany z długiem: Pan – Sługa
Osoby Król/Pan Sługa
Co myślą? chcę odzyskać swoją własność nie mam z czego oddać
Jaki mają pomysł na rozwią- prośba o czas na oddanie
sprzedam sługę i jego rodzinę
zanie problemu? / cierpliwość
Negatywne rozwiązanie
/// sprzedaż sługi i rodziny
problemu
Jakie są ich uczucia? . poczucie sprawiedliwości / strach, lęk
Pozytywne rozwiązanie pro-
--- Pan daruje dług
blemu
Jakie były ich uczucia? . litość, - życzliwość ??????
Po prezentacji wyników pracy osób z pierwszej grupy K. podsumowuje:

Król okazał swemu słudze ogromną życzliwość. Darował dług, który był nie
do spłacenia. W przypowieści nie mamy opisanej reakcji sługi na dar swego
Pana. Nie znamy uczuć sługi. Jednak w kontekście tego, co działo się później
(gdy spotkał swego współsługę), możemy się domyślać, że nie czuł wdzięczności
z darowanego długu.
Konflikt związany z długiem: Sługa ze współsługą
Osoby Sługa Współsługa
Co myślą? chcę odzyskać swoją własność nie mam z czego oddać
Jaki mają pomysł na rozwią- prośba o czas na oddanie
wtrącę go do więzienia
zanie problemu? / cierpliwość
Negatywne rozwiązanie
/// wtrącenie współsługi do więzienia
problemu
Jakie są ich uczucia? gniew, brak litości / strach, lęk /
Pozytywne rozwiązanie pro-
--- darowanie długu
blemu
Jakie mogłyby być ich uczu-
- życzliwość - radość, wdzięczność
cia?
K. pyta:
– Czym różni się rozwiązanie problemu długu przez Pana i sługę?
– Dlaczego słudze tak trudno było okazać życzliwość swojemu współsłudze?
– Do czego prowadzi gniew i złość w relacjach z innymi?
– Dlaczego warto przebaczyć nawet wtedy, gdy się wydaje, że sprawiedli-
wość jest po naszej stronie?
– Czym różni się sprawiedliwość Boża od poczucia sprawiedliwości ludzi?
Rozwiązanie problemu sługi w przypowieści Jezus porównuje do relacji
Bóg-człowiek. Bóg okazuje swoje miłosierdzie i oczekuje od nas tego samego
276
wobec tych, którzy nam zawinili. Nikt nie jest doskonały i każdemu trafia się
zrobić coś złego. Dlatego Bóg uczy nas przebaczenia i oczekuje, że będziemy
okazywać je sobie nawzajem.
1. Strategia rozwiązywania konfliktów – scenki, stop-klatka

K. wyjaśnia:
Okres dorastania jest czasem trudnym dla młodych, ponieważ zmagają
się z dużymi emocjami, zmiennością nastrojów i drażliwością. Dlatego warto
się nauczyć rozwiązywania konfliktów ze swoimi bliskimi oraz kolegami
i koleżankami. Sposób rozstrzygnięcia konfliktu nazywamy strategią. Jedna ze
strategii proponuje, by poszukać odpowiedzi na pytanie, dlaczego druga osoba
postąpiła tak, a nie inaczej.
K. wybiera uczniów do przedstawienia scenek i wręcza im kartki z ich opisem, np.:
Mama zabrania mi wyjść na dyskotekę.
Rodzeństwo kłóci się o możliwość korzystania z komputera…
K. zatrzymuje poszczególne części scenek, prowadząc rozmowę z aktorami
i pozostałymi uczniami.
Rodzice zabraniają mi wyjść na dyskotekę.
Dziecko pyta rodziców o możliwość pójścia na dyskotekę.
Rodzice odmawiają. (stop-klatka)
– Co myślisz w tej sytuacji o rodzicach?
Rodzice tłumaczą, dlaczego mówią „nie”. (stop-klatka)
– Jakie uczucia rodzą się w tobie (dziecku) w takiej sytuacji?
Pozytywna myśl/zdanie o postawie rodziców. (stop-klatka)
– Dlaczego rodzice chcą, byś pozostał/pozostała w domu?
Uczniowie przedstawiają pozytywne argumenty wyjaśniające postawę rodziców.
Na koniec K. wyjaśnia:
To myśli, a nie wydarzenia wywołują w nas uczucia. Każda z przedstawionych
scenek mogłaby wywołać gniew. Ale przecież nie zawsze kończy się złością.
Eksperyment pokazał nam, że uczucia towarzyszące konfliktom nie wynikają
bezpośrednio z wydarzenia, jakie ma miejsce, ale z naszych myśli, które się
rodzą, kiedy czegoś doświadczamy.
2. Jak uniknąć konfliktu? – praca z tekstem
Uczniowie szukają w podręczniku wypisanych sposobów unikania konfliktów.
Chętne osoby wyjaśniają wybrane propozycje, a K. uzupełnia ich wypowiedzi.
– Jak unikać konfliktów z rodzicami i nie tylko?
¾ Dotrzymuj złożonych obietnic.
¾ Wypełniaj swoje obowiązki.
¾ Mów prawdę.
¾ Pracuj nad swoim charakterem.
277
¾ Panuj nad formami wyrażania gniewu (staraj się zachowywać spokój).
¾ Zawsze szukaj porozumienia i rozmawiaj.
¾ Nie żałuj swojego czasu dla innych.
¾ Jeżeli wyrządziłeś komuś krzywdę, przyznaj się, przeproś i napraw zło.
¾ Kiedy ktoś wyrządził ci krzywdę, wybaczaj.
¾ Nie potępiaj ludzi.
¾ Miej zdrowe poczucie humoru. Naucz się żartować z samego siebie.
¾ Powierzaj Bogu swoje relacje z innymi i proś Go o umiejętność przeba-
czania im.
(zob. Jak unikać konfliktów z rodzicami, www.sp27.kielce.eu;

te same porady umieszczane są także na stronach innych szkół)
Umiejętność łagodzenia sporów i rozwiązywania konfliktów własnych

i innych osób jest jedną z cech mądrości. Nielitościwy dłużnik z przypowieści
oczekiwał złagodzenia długu i przebaczenia od swojego króla, ale nie potrafił
okazać tego samego swemu współsłudze. Nie okazał miłosierdzia, którego sam
doświadczył. Daleki był też od łagodności i dobroci. Pan Jezus przypomina:
„Podobnie uczyni wam Ojciec mój niebieski, jeżeli każdy z was nie przebaczy
z serca swemu bratu”.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają kartę pracy „Sługa w konflikcie…” oraz notatkę:
Rozwiązując konflikt warto:
¾ wysłuchać argumentów drugiej strony,
¾ szukać wspólnego rozwiązania,
¾ poprosić o pomoc kogoś innego,
¾ przeprosić i umieć się wycofać, jeśli wymaga tego sytuacja i jest to możliwe,
¾ przebaczyć i dążyć do zgody,
¾ modlić się wspólnie.
Konflikt to nie walka, ale wyzwanie. Może on także być czymś pozytywnym.
Dzięki niemu można więcej dowiedzieć się o sobie, o tym, czego naprawdę chcę.
4. Praca domowa
1. Wybierz jeden ze sposobów unikania konfliktów i zrób do niego plakat
lub prezentację mulitmedialną.
2. Napisz uzasadnienie, dlaczego przebaczenie pomaga w zakończeniu
konfliktów.
3. Ułóż modlitwę o przebaczenie i zgodę w twojej klasie.
5. Modlitwa
K. proponuje uczniom modlitwę indywidualną w ciszy (ok. 2 minuty) w intencji
osób z ich otoczenia, które popadły w konflikt. Wszyscy kończą modlitwę słowami
„Chwała Ojcu”.
278
Literatura
M. Artymiak, Pomiędzy mężczyzną a kobietą. Sztuka porozumiewania się, Kra-
ków 2010.
Jak unikać konfliktów z rodzicami, <http://www.sp27.kielce.eu/content/jak-u-
nika%C4%87-konflikt%C3%B3w-z-rodzicami-i-nie-tylko-z-rodzicami>,
dostęp 20.07.2019.
D. Muszytowska, Wychowanie do mądrości – dydaktyczna perswazja w Jk 3,13-
18, w: „Verbum vitae”, 21 (2012), Jak wychowywać?, red. ks. H. Witczyk,
Instytut Nauk Biblijnych KUL.
S. Palomares, T. Akin, Rozstrzyganie konfliktów. Strategie, ćwiczenia i psychodra-
ma dla dzieci. Poradnik nauczyciela, wychowawcy, pedagoga, Warszawa
2007.
Przypowieści Jezusa. Scenariusze spotkań i katechez biblijnych, red. W. Pikor,
Kielce 2011.
279
37. MOJE OBOWIĄZKI, KTÓRE MNIE ROZWIJAJĄ
Cele katechetyczne
– Ukazanie znaczenia pracowitości oraz otrzymanych od Boga uzdolnień.
– Kształtowanie postawy pracowitości. Motywowanie do rozwoju własnych
umiejętności.
Treści
Przypowieść o talentach (Mt 25,14-30).
Znaczenie pracowitości w rozwoju człowieka.
Uzdolnienia jako zadanie dane od Boga.
Wymagania
Uczeń:
– podaje przykłady ludzi, którzy osiągnęli sukces dzięki wytężonej pracy,
– wymienia swoje najważniejsze obowiązki,
– interpretuje przypowieść o talentach,
– uzasadnia potrzebę pracowitości dla rozwoju zarówno osób wybitnych, jak
i przeciętnych,
– uzasadnia, że praca nad rozwojem umiejętności jest realizacją zadań
powierzonych mu przez Boga.
Postawy
Uczeń:
– podaje przykłady zajęć, które podejmuje z chęcią,
– wykorzystuje swoje umiejętności dla dobra własnego i innych,
– planuje pozytywne aktywności życiowe, np. sport, harcerstwo, działalność
społeczna.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, prezentacja filmu „Zarządza-

nie majątkiem”, czytanie z podziałem na role, analiza tekstu biblijnego,
redagowanie przypowieści, refleksja, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: film „Malowanie piaskiem” lub „Magda Welc w Mam
Talent”, zdjęcia osób, które osiągnęły sukces, banknoty o nominale 5, 3
i 1 milion (1 na 2 osoby), banknot bez nominału dla każdego ucznia, karty
pracy „Duchowe talenty” do pracy w grupach.

1. Modlitwa
Duchowi Świętemu oddajmy nasz wysiłek i prośmy Go, aby kierował naszymi
myślami i słowami, aby pomógł nam odkryć w sobie dary otrzymane od Boga:
280
2. Jak osiągnąć sukces? – rozmowa kierowana, prezentacja filmu
K. może zaprezentować uczniom fragment filmu „Malowanie piaskiem” do 5:00
(np. ze strony: <http://www.youtube.com/watch?v=4Bdm2rWA_0M>, dostęp:
26.07.2019) lub nagranie o Magdzie Welc i jej udziale w Mam Talent (np. ze strony:
<https://www.tvn.pl/programy/mam-talent,19,pc/welc-magda,101,p.html>, dostęp:
26.07.2019). Po obejrzeniu uczniowie wyrażają swoje odczucia.
K. pyta:
– W jakich dziedzinach osiągnięcie sukcesu połączone jest z wytężoną pracą?
– O kim możecie powiedzieć, że osiągnął sukces, ale wcześniej włożył wiele
wysiłku w pracę?
Uczniowie mogą wymieniać zarówno osoby współczesne, jak i z historii. Mogą to być
osoby z osiągnięciami sportowymi, artystycznymi, politycznymi, a także działające
charytatywnie. Warto pokazać uczniom zdjęcia przykładowych ludzi sukcesu, takich
jak Agnieszka Radwańska, Jakub Błaszczykowski, Anna Dymna… Warto też dać
przykłady ucznia ze szkoły lub kogoś szlachetnego ze środowiska.
Patrząc na sportowców stających na podium czy artystów odbierających
nagrody, nie widzimy wielogodzinnych treningów czy ćwiczeń, które poprzedziły
ich sukces. Widzimy tylko owoc ich pracy, za którym kryje się systematyczny
wysiłek, pokonywanie słabości, podejmowanie ciągle nowych wyzwań.
– Co dla was jest taką wytężoną pracą-obowiązkiem, w który wkładacie
dużo energii?
Odpowiedzi uczniowie mogą zapisywać na tablicy.
– Dlaczego dzięki sumiennemu wypełnianiu obowiązków możecie osiągnąć
sukces?
K. poleca zapisać temat: Moje obowiązki, które mnie rozwijają.

1. Gdybym miał 5 milionów – „zarządzanie majątkiem”, praca w parach
K. dzieli klasę na trzy części i rozdaje banknoty (po jednym na 2 osoby) – w pierwszej
o nominale 5 milionów, w drugiej o nominale 3 miliony i w trzeciej o nominale
1 milion (teczka pomocy). Uczniowie w parach zastanawiają się, co mogliby zrobić
z taką kwotą, i wpisują propozycje na banknotach. K. wyjaśnia:
Pomyślcie, że do każdego z was przychodzi szef firmy, który mówi, że ponieważ
musi wyjechać, otrzymacie do dyspozycji dużo pieniędzy. W jednej części klasy
otrzymaliście po 5 milionów złotych, w drugiej po 3 miliony, w trzeciej po 1
milionie. Szef wyjechał do filii firmy na inny kontynent i nie sprawdza, co robicie
z pieniędzmi. Waszym obowiązkiem jest zarządzanie otrzymaną kwotą.
– Co zrobilibyście z takimi kwotami?
– Kto z was jest zawiedziony, że otrzymał mniej niż inni?
Uczniowie zastanawiają się i po 2 minutach zgłaszają swoje propozycje. Chętny
uczeń może je zapisać na tablicy. K. podsumowuje pracę w zależności od odpowiedzi
uczniów, warto jednak wspomnieć:
281
Wiele osób chciałoby wydawać otrzymane pieniądze, żyć łatwo, bez trudu
i wysiłku. Inni oddaliby je do banku, żeby pomnażały się i by ich wystarczyło na
dłużej. Może są i tacy, którzy chcieliby je pomnażać ciężką pracą i służyć nimi
tym, którzy mają braki finansowe.
Mija pięć lat. Powrócił właściciel firmy i chce się z wami rozliczyć.
– Jak wyglądałoby wasze rozliczenie?
– Kto z was miałby do oddania taką samą kwotę, jaką otrzymał?
– Kto z was miałby do oddania większą kwotę, niż otrzymał?
– Komu by zabrakło?
– Jak właściciel mógłby ukarać tych, którzy roztrwonili jego majątek?
Również nam zostały powierzone różne obowiązki, na miarę naszych
umiejętności. Sami przekonaliście się, że nie wszyscy chcieliby właściwie
korzystać z pieniędzy, którymi zostali obdarowani. Wbrew otrzymanemu
obowiązkowi woleliby ich używać, a nie pomnażać.
2. Przypowieść o talentach – czytanie z podziałem na role, analiza tekstu
biblijnego
K. wybiera osoby do czytania przypowieści z podziałem na role: Pan, Sługa I,
Sługa II, Sługa III. Pozostali uczniowie śledzą tekst Ewangelii w podręczniku:
Podobnie też jest z królestwem niebieskim jak z pewnym człowiekiem, który
mając się udać w podróż, przywołał swoje sługi i przekazał im swój majątek.
Jednemu dał pięć talentów, drugiemu dwa, trzeciemu jeden, każdemu według
jego zdolności, i odjechał. Zaraz ten, który otrzymał pięć talentów, poszedł,
puścił je w obieg i zyskał drugie pięć. Tak samo i ten, który dwa otrzymał; on
również zyskał drugie dwa. Ten zaś, który otrzymał jeden, poszedł i rozkopawszy
ziemię, ukrył pieniądze swego pana. Po dłuższym czasie powrócił pan owych
sług i zaczął rozliczać się z nimi. Wówczas przyszedł ten, który otrzymał pięć
talentów. Przyniósł drugie pięć i rzekł: „Panie, przekazałeś mi pięć talentów, oto
drugie pięć talentów zyskałem”. Rzekł mu pan: „Dobrze, sługo dobry i wierny!
Byłeś wierny w rzeczach niewielu, nad wieloma cię postawię: wejdź do radości
twego pana!” Przyszedł również i ten, który otrzymał dwa talenty, mówiąc:
„Panie, przekazałeś mi dwa talenty, oto drugie dwa talenty zyskałem”. Rzekł
mu pan: „Dobrze, sługo dobry i wierny! Byłeś wierny w rzeczach niewielu, nad
wieloma cię postawię: wejdź do radości twego pana!” Przyszedł i ten, który
otrzymał jeden talent, i rzekł: „Panie, wiedziałem, żeś jest człowiek twardy:
żniesz tam, gdzie nie posiałeś, i zbierasz tam, gdzie nie rozsypałeś. Bojąc się więc,
poszedłem i ukryłem twój talent w ziemi. Oto masz swoją własność!” Odrzekł
mu pan jego: „Sługo zły i gnuśny! Wiedziałeś, że żnę tam, gdzie nie posiałem,
i zbieram tam, gdzie nie rozsypałem. Powinieneś więc był oddać moje pienią-
dze bankierom, a ja po powrocie byłbym z zyskiem odebrał swoją własność.
Dlatego odbierzcie mu ten talent, a dajcie temu, który ma dziesięć talentów.
Każdemu bowiem, kto ma, będzie dodane, tak że nadmiar mieć będzie. Temu
zaś, kto nie ma, zabiorą nawet to, co ma. A sługę nieużytecznego wyrzućcie na
zewnątrz – w ciemności! Tam będzie płacz i zgrzytanie zębów”. (Mt 25,14-30)
282
K. pyta:
– Jakie kwoty otrzymali słudzy?
– Co z nimi zrobili?
– Jak pan rozliczył ich po powrocie?
– Którzy słudzy wykazali się pracowitością?
– Który okazał się leniwy?
– Dlaczego leniwy sługa został ukarany?
– Jak został nagrodzony pierwszy i drugi sługa?
– Czym różniły się ich nagrody?
K. wyjaśnia:
Jeden talent to 42 kilogramy srebra lub złota. Aby zapracować na niego,
potrzeba było około 20 lat pracy. Ale talent ma w przypowieści znaczenie
symboliczne. To nie tylko umiejętności i uzdolnienia, które są wrodzone, jak
talent muzyczny czy plastyczny. Każdy z nas otrzymał do spełnienia jakieś zadanie,
które Bóg przydzielił nam na czas naszego życia. By je wypełnić, otrzymujemy
Bożą pomoc i powinniśmy z niej skorzystać. Im więcej otrzymujemy, tym więcej
musimy pracować.
Każdy sługa otrzymał talenty odpowiednio do swoich możliwości i miał je
rozwinąć. Ten, który pomnożył pięć talentów, i ten, który pomnożył trzy talenty,
otrzymali tę sam nagrodę – obecność w radości swego pana. Nagrodę dostaniemy
nie za ilość, ale za to, jak wykorzystamy w życiu dane nam umiejętności.

1. Rozwijam talenty otrzymane od Boga – redagowanie przypowieści, praca
w grupach
K. stawia uczniom pytania, chętny uczeń zapisuje odpowiedzi na tablicy.
– Co jest potrzebne, by być dobrym uczniem (sportowcem, aktorem, na-
ukowcem)?
– Co jest potrzebne, by być dobrym tatą (dobrą mamą)?
– Co jest potrzebne, by być dobrym dzieckiem?
Przykładowy zapis:
By osiągnąć sukces…, potrzebne jest:
poświęcanie czasu na naukę, systematyczność…
systematyczne ćwiczenia, wysiłek, dieta…
uczenie się ról na pamięć, wielogodzinne próby, pokonanie lęku przed
widownią…
czas dla dzieci, ciężka praca…
cierpliwość, miłość, łagodność…
Uczniowie pracują w 4-osobowych grupach, otrzymują karty pracy „Duchowe
talenty” (teczka pomocy). Ich zadaniem jest dokończyć rozpoczętą przypowieść
o darach duchowych. K. może sam zdecydować, o jakich darach uczniowie będą
pisać, lub wykorzystać propozycje podane w teczce pomocy. K. wcześniej wyjaśnia:
283
Mamy do wykorzystania talenty – dar życia, miłości, przyjaźni, wierności,
zaufania… Każdy z nas je otrzymał, ale każdy w różnym stopniu je wykorzystuje.
Ułóżcie teraz przypowieść o darach duchowych.
Zestaw 1
Pan wybierał się w daleką drogę. Przywołał do siebie sportowca i powiedział:
Daję ci 5 umiejętności, byś osiągnął sukces.
Pan wyjechał, a sportowiec zaczął wykorzystywać otrzymane dary. Były to…
Dzięki nim osiągnął…
Gdy Pan wrócił…
Pan go…
Zestaw 2
Pan wybierał się w daleką drogę. Przywołał do siebie ucznia i powiedział:
Pan wyjechał, a uczeń zaczął wykorzystywać otrzymane dary. Były to…
Gdy Pan wrócił…
Pan go…
Zestaw 3
Pan wybierał się w daleką drogę. Przywołał do siebie aktora i powiedział:
Pan wyjechał, a aktor zaczął wykorzystywać otrzymane dary. Były to…
Gdy Pan wrócił…
Pan go…
Zestaw 4
Pan wybierał się w daleką drogę. Przywołał do siebie pewnego ojca i powie-
dział: Daję ci 5 umiejętności, byś osiągnął sukces.
Pan wyjechał, a tata zaczął wykorzystywać otrzymane dary. Były to…
Gdy Pan wrócił…
Pan go…
Zestaw 5
Pan wybierał się w daleką drogę. Przywołał do siebie pewną matkę i powie-
dział: Daję ci 5 umiejętności, byś osiągnęła sukces.
Pan wyjechał, a mama zaczęła wykorzystywać otrzymane dary. Były to…
Dzięki nim osiągnęła…
Gdy Pan wrócił…
Pan ją…
284
Uczniowie pracują przez 5–7 minut. Następnie przedstawiciele grup czytają ułożone
przypowieści. K. krótko podsumowuje:
Każdy, kto otrzymał zadanie w życiu, otrzymał również pomoc do jego wypeł-
nienia. Niewykorzystanie jej sprawia, że zadanie jest źle wykonane i ktoś z tego
powodu cierpi. Dlatego musimy odpowiedzialnie potraktować te umiejętności,
które posiadamy, bo kiedyś będziemy się z nich rozliczali przed Bogiem. Ci,
którzy korzystają z nich dobrze, usłyszą kiedyś: „Wejdź do radości swego Pana!”.
O tych, którzy ich nie rozwijają, Bóg powie: „Sługę nieużytecznego wyrzućcie
na zewnątrz – w ciemności!”.
2. Moje talenty, by być dobrym dzieckiem, uczniem, kolegą – refleksja, modlitwa
K. może rozdać uczniom po jeszcze jednym banknocie (lub rysują banknot
w zeszytach) i wyjaśnia:
Wybierzcie spośród swoich obowiązków jeden, według was najważniejszy,
i zapiszcie na banknocie. Na jego odwrocie napiszcie, jak możecie go wypełniać,
aby was rozwijał i aby w ten sposób pomnażała się jego wartość.
Niech każdy teraz pomyśli:
– Jakie zadania masz do spełnienia?
– Jakimi darami Bóg cię obdarzył?
– Jakie talenty odkrywasz w swoim życiu?
– W jaki sposób możesz je rozwijać?
– Co ci przeszkadza w ich rozwijaniu?
– Jak możesz usunąć te przeszkody?
– Z którą z osób z przypowieści się identyfikujesz?
Przeczytajcie w ciszy zapisany przed chwilą na banknotach wasz najważniejszy
obowiązek i pomódlcie o umiejętność jak najlepszego zrealizowania go.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy „By osiągnąć sukces…, potrzebne jest”, zapisują
zredagowane przez siebie przypowieści o duchowych talentach oraz wklejają
banknoty (lub rysują) z ich najważniejszym obowiązkiem.
4. Praca domowa
1. Ułóż współczesną wersję przypowieści o talentach, w której to ty będziesz
główną postacią, otrzymującą określone umiejętności, aby być dobrym
człowiekiem.
2. Napisz, jak rozumiesz sentencję: „Co ważniejsze dla sukcesu: talent
czy pracowitość? A co ważniejsze w rowerze: przednie czy tylne koło?”
(George Bernard Shaw).
3. Napisz modlitwę o właściwe wykorzystanie darów, które otrzymałeś od
Boga.
285
5. Modlitwa
Podziękujmy Bogu za wszystko, co od niego otrzymujemy, słowami piosenki
„Ty tylko mnie poprowadź…” (podręcznik).
Literatura
Przypowieści Jezusa. Scenariusze spotkań i katechez biblijnych, red. W. Pikor,
Kielce 2011.
W. Pikor, Przypowieści Jezusa. Narracyjny klucz lektury, Kielce 2011.
Warto wykorzystać
Malowanie piaskiem, np. ze strony: <http://www.youtube.com/watch?v=
4Bdm2rWA_0M>, dostęp: 26.07.2019.
Magda Welc w Mam Talent, np. ze strony: <https://www.tvn.pl/programy/mam-
-talent,19,pc/welc-magda,101,p.html>, dostęp: 26.07.2019.
286
38. NA CO WYDAJĘ ZAOSZCZĘDZONY CZAS?
Cele katechetyczne
– Pogłębione ukazanie wartości czasu wolnego w życiu człowieka.
– Kształtowanie postawy odpowiedzialności za wykorzystanie czasu wolnego.
– Motywowanie do właściwego korzystania z osiągnięć techniki.
Treści
Czas wolny jako dar i zadanie od Boga (Mk 6,30-32).
Wartość bezpośrednich relacji międzyosobowych.
Umiejętność właściwego korzystania z osiągnięć techniki.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia wartość czasu wolnego i wymienia możliwości jego zagospoda-
rowania,
– wymienia, co pomaga, a co przeszkadza w dobrym wykorzystaniu czasu
wolnego,
– wymienia zalety kontaktowania się ludzi przy pomocy mediów i bez ich
pośrednictwa,
– uzasadnia, że tylko właściwe korzystanie z osiągnięć techniki pozwala
zaoszczędzić czas,
– uzasadnia, dlaczego należy zachować równowagę między pracą, modlitwą,
przebywaniem z innymi i odpoczynkiem.
Postawy
Uczeń:
– dba o dobrą organizację czasu wolnego w ciągu dnia,
– właściwie korzysta z osiągnięć techniki w relacjach z innymi,
– inspiruje rodzinę i kolegów do efektywnego zagospodarowania wolnych
chwil.
Metody, techniki i formy: zdania niedokończone, rozmowa kierowana, opowia-

danie, analiza tekstu biblijnego, ranking, uzupełnianie tabeli, opowiadanie
na bazie „banku słów”, refleksja, praca w grupach (parach).
Środki dydaktyczne: lista „Co pomaga, co przeszkadza w dobrym wykorzystaniu
wolnego czasu” do pracy w grupach, dwa arkusze szarego papieru, kartki
z poleceniami do „Banku słów”.

1. Modlitwa
„Duchu Święty, który oświecasz”.
287
2. „Gdybym miał 53 minuty czasu…” – zdania niedokończone, rozmowa kie-
rowana
Gdybym miał pięćdziesiąt trzy minuty czasu…
Uczniowie przepisują to zdanie i samodzielnie dopisują jego zakończenie, następnie
chętni dzielą się swoimi zakończeniami. K. pyta:
– Ile macie czasu wolnego w ciągu dnia wtedy, gdy chodzicie do szkoły?
– Jak go najczęściej wykorzystujecie?
3. Pigułka na zaoszczędzenie czasu – opowiadanie
K. może pokazać uczniom książkę „Mały Książę” A. de Saint-Exupery’ego i czyta
z niej podany niżej fragment.
Posłuchajcie, co według Kupca z „Małego Księcia” pomaga zaoszczędzić
czas:
– Dzień dobry – rzekł Mały Książę.
– Dzień dobry – odparł Kupiec.
Kupiec ten sprzedawał udoskonalone pigułki zaspokajające pragnienie.
Połknięcie jednej na tydzień wystarcza, aby nie chciało się pić.
– Po co to sprzedajesz? – spytał Mały Książę.
– To wielka oszczędność czasu – odpowiedział Kupiec. – Zostało to obliczone
przez specjalistów. Tygodniowo oszczędza się pięćdziesiąt trzy minuty.
– A co się robi z pięćdziesięcioma trzema minutami?
– To, co się chce…
„Gdybym miał pięćdziesiąt trzy minuty czasu – powiedział sobie Mały
Książę – poszedłbym powolutku w kierunku studni…”.
(A. de Saint-Exupery, Mały Książę)
K. pyta:
– Co według Kupca pomogłoby zaoszczędzić czas?
– Co zrobiłby z zaoszczędzonym czasem Mały Książę?
– Co jest taką pigułką, która zaoszczędza czas dla współczesnego człowieka?
Nie ma oczywiście pigułki, która zaspokoiłaby pragnienie na długi czas.
Mamy za to różnego rodzaju osiągnięcia techniczne, które mogą (choć nie
muszą) pomóc w zaoszczędzeniu czasu. A warto go jak najlepiej wykorzystywać.
K. poleca zapisać temat: „Na co wydaję zaoszczędzony czas?”

1. Potrzeba odpoczynku – analiza tekstu biblijnego
O powinności wypełniania czasu pracą i odpoczynkiem czytaliśmy już w tym
roku z Księgi Rodzaju. Również Pan Jezus przypominał, że po czasie pracy
powinien być odpoczynek. Przeczytajcie, co powiedział zmęczonym apostołom.
K. poleca, aby uczeń odczytał tekst z podręcznika:
288
Wtedy Apostołowie zebrali się u Jezusa i opowiedzieli Mu wszystko, co
zdziałali i czego nauczali. A On rzekł do nich: „Pójdźcie wy sami osobno na
pustkowie i wypocznijcie nieco”. Tak wielu bowiem przychodziło i odchodzi-
ło, że nawet na posiłek nie mieli czasu. Odpłynęli więc łodzią na pustkowie,
osobno. (Mk 6,30-32)
– Co spowodowało zmęczenie apostołów?
– Na czym miał polegać odpoczynek?
– W jakim miejscu mieli odpoczywać apostołowie?
– Dlaczego odpoczynek jest potrzebny?
K. uzupełnia:
Po ciężkiej pracy należy nam się odpoczynek. Jest on nawet koniecznością,
byśmy mogli prawidłowo funkcjonować. Daje też szansę spotkania się z bliskimi
oraz poznawania nowych kolegów i przyjaciół.
2. Co pomaga, co przeszkadza w dobrym wykorzystaniu wolnego czasu? –
ranking, praca w grupach
K. dzieli klasę na 2 drużyny. Każda z nich otrzymuje tę samą listę (teczka pomocy)
oraz arkusz szarego papieru. Jedna drużyna ma uporządkować czynności
i urządzenia według tego, co pozwala dobrze spędzić czas. Uczniowie wypisują je
na otrzymanym arkuszu zielonym pisakiem. Druga drużyna porządkuje listę według
tego, co przeszkadza w dobrym wykorzystaniu wolnego czasu, i wypisuje ustaloną
kolejność na otrzymanym arkuszu czerwonym pisakiem. Po wykonaniu zadania
obie drużyny wieszają swoje listy na tablicy.
telefon komórkowy – smartfon kino
gry komputerowe praca
Internet spotkania z kolegami-koleżankami
spacer portale społecznościowe
sport czytanie książki
nauka przez Internet rozmowa z rodzicami
czytanie e-booka MP4
odwiedziny chorej osoby rozmowa z rodzeństwem
zakupy on-line rozwijanie zainteresowań
gra na instrumencie telewizja
K. pyta i podsumowuje:
– Dlaczego wymienione przez was propozycje pozwalają dobrze spędzić
czas?
– Dlaczego wymienione przez was propozycje przeszkadzają w dobrym
wykorzystaniu wolnego czasu?
Wymienione czynności, przedmioty i wydarzenia same z siebie nie mają
wpływu na dobre lub złe wykorzystanie wolnego czasu. Wszystko zależy od
tego, jak my z nich korzystamy. Zdarza się nawet, że to, co miało nam ułatwić
życie, prowadzi do uzależnienia.
289
1. Jak wykorzystać nowinki techniczne, by się spotkać? – uzupełnianie tabeli
K. poleca uczniom, by przyjrzeli się rankingowi, który sporządzili wcześniej, i zastanowili
się, w jaki sposób nowinki techniczne mogą pomóc spotkać się z drugim człowiekiem.
Potem rysuje na tablicy tabelę i wypisuje z rankingu te nowości techniczne, które
dotyczą uczniów. Następnie wspólnie z nimi uzupełnia tabelę, wpisując, w jaki sposób
technika pomaga w nawiązaniu kontaktu z drugim człowiekiem.
Nowości techniczne Pomoc w nawiązaniu kontaktu
telefon komórko- możliwość umówienia się na spotkanie przez telefon, SMS…
wy, smartfon
gry komputerowe wspólne zainteresowania, które pozwolą na nawiązanie kontaktu
z inną osobą…
portale społeczno- możliwość umówienia się na spotkanie, poznanie zainteresowań
ściowe innych osób, budowanie grona wspólnych znajomych…
telewizja oglądanie razem programów i filmów, które się podobają…
MP4 wspólne upodobania muzyczne…
K. podsumowuje:
Obecnie telefon komórkowy zastępuje komputer, telefon, aparat
fotograficzny… Technika może pomóc nawiązać kontakt z drugim człowiekiem,
gdyż daje możliwość umówienia się, poznania zainteresowań drugiej osoby.
Nasze spotkania z innymi ludźmi nie mogą jednak ograniczać się do wspólnego
grania czy oglądania filmów, udostępniania i „lajkowania”. Bo żaden komputer
i Internet nie zastąpią szczerej rozmowy, uśmiechu, czy słów pocieszenia
i przytulenia, gdy jesteśmy smutni…
2. Bogactwo wolnego czasu – opowiadanie na bazie „banku słów”, praca
w grupach (parach)
K. dzieli klasę na grupy i rozdaje kartki z zadaniami oraz „Bankiem słów” do
utworzenia opowiadania na ich podstawie (teczka pomocy). Uczniowie mogą
pracować również w parach, wtedy kilka par otrzymuje to samo polecenie. Wcześniej
Gospodarowania czasem wolnym trzeba się nauczyć. Za chwilę będziecie
pracować w grupach i przedstawicie pomysły na spędzanie wolnego czasu.
Grupa 1
Ułóżcie krótkie opowiadanie pt. „W wolnym czasie”, korzystając z „banku słów”.
Bohaterem opowiadania jest wasz rówieśnik o wymyślonym przez was imieniu.
„Bank słów”: Bóg, piękny świat, okolica, zabytki, muzeum, piękne budowle,
przyroda, rower, aparat fotograficzny, przyjaciel, radość, spokój, świeże
powietrze, cisza, relaks, wiedza, mapa…
290
Grupa 2
Ułóżcie krótkie opowiadanie pt. „W wolnym czasie”, korzystając z „banku
słów”. Bohaterem opowiadania jest wasz rówieśnik o wymyślonym przez was
imieniu.
„Bank słów”: Bóg, książka, muzyka, teatr (lub kino), zainteresowania, pasja,
słownictwo, ortografia, wiedza, relaks, pokarm dla duszy, temat do rozmów ze
znajomym, rozwój duchowy…
Grupa 3
imieniu.
„Bank słów”: Bóg, sport, pasja, talent, koledzy, fair play, trening, radość,
śmiech, sprawność fizyczna, rozwój fizyczny, przyjaźń…
Grupa 4
imieniu.
„Bank słów”: Bóg, wolontariat, hospicjum, harcerstwo, koło misyjne,
człowiek, pomoc, radość, cierpienie, nadzieja, miłość, uśmiech, dobro, parafia…
Grupa 5
imieniu.
„Bank słów”: Bóg, niedziela, Msza Święta, weekend, rodzina, wycieczka,
spacer, obiad, rozmowa, sprzątanie, praca, poznawanie siebie, wspólna
modlitwa, radość, miłość, gra planszowa…
Po pracy przedstawiciele poszczególnych grup odczytują opowiadania. K. krótko

je podsumowuje i zapisuje na tablicy zdanie:
W wolnym czasie ważny jest…
Chętny uczeń dopisuje odpowiedzi, a pozostali notują w zeszytach, np.:
Bóg, drugi człowiek, wypoczynek, relaks, rozrywka, rozwój duchowy,
rozwój fizyczny, rodzina, piękno świata, przyroda, rozwój zainteresowań, nowe
umiejętności, wiedza, pasje, przyjaciele, zregenerowanie sił, kontakt ze sztuką,
kulturą…
K. uzupełnia:
Odpoczynek jest potrzebny każdemu z nas, byśmy mogli dalej się rozwijać.
Czas wolny pomaga również w dostrzeżeniu, że wszystko, co posiadamy, jest
darem Boga. Pochłonięty pracą człowiek może mieć wrażenie, że wszystko
zależy tylko od niego.
291
Mądrością jest dobrze wykorzystać czas, z szacunkiem wobec siebie i innych.
Młodzi chcą przeżywać czas radośnie i jest to jak najbardziej pozytywne my-
ślenie. Radośnie jednak nie znaczy nieodpowiedzialnie. Czas wolny powinien
dawać radość w danej chwili, ale także i w przyszłości, gdy będziemy powracać
do niego we wspomnieniach. Ważne jest, byśmy wędrując myślą wstecz, nie
musieli się wstydzić przed sobą i Bogiem naszych czynów i zachowań. Odpo-
wiedzialnie powinniśmy się zastanowić nad konsekwencjami naszych wyborów.
Odrzucenie zasad i poddanie się samowoli może przynieść smutne zakończenie,
czasem nieodwracalne.
3. Miejsce Boga w moim czasie – refleksja
K. prosi, by uczniowie zastanowili się przez chwilę nad pytaniami (podręcznik):
– Co najchętniej robisz w wolnym czasie?
– Jak dużo czasu poświęcasz na oglądanie telewizji?
– Ile czasu spędzasz na przeglądaniu informacji w Internecie?
– W jakim celu korzystasz z telefonu komórkowego?
– Co może być konsekwencją niewłaściwego wykorzystania wolnego czasu?
– Jak często rozmawiasz ze swoimi rodzicami?
– W jaki sposób spędzasz czas ze swoimi przyjaciółmi?
– Ile czasu dziennie poświęcasz na modlitwę?
K. może krótko dodać:
Bóg daje nam czas, więc On powinien być w centrum naszej pracy i wypo-
czynku. Taka postawa przyniesie korzyść nam samym i otaczającym nas ludziom.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy uzupełnioną tabelę.
5. Praca domowa
1. Napisz, dlaczego właściwe przeżywanie czasu wolnego pomaga dostrzec
dobroć Boga.
2. Nakręć telefonem wywiad z kolegami z klasy na temat: „Kto zawsze ma
dla mnie czas”.
3. W wieczornej modlitwie poproś Pana Boga, byś umiał poświęcać czas
najbliższym.
6. Modlitwa
K. poleca znaleźć uczniom w podręczniku „Modlitwę o dobre wykorzystanie czasu”
św. Josemaríi Escrivy. Następnie modli się wspólnie z nimi.
Literatura
A. de Saint-Exupery, Mały Książę, Warszawa 1988, s. 67.
292
39. CHCĘ POMAGAĆ INNYM. WOLONTARIAT
Cele katechetyczne
– Ukazanie wolontariatu jako szansy czynienia dobra i możliwości służby
innym.
– Motywowanie do chętnego zaangażowania się w dzieła wolontariatu.
Treści
Wolontariat: dzieła i rodzaje pracy.
Pomoc potrzebującym jako źródło szczęścia (Dz 20,34-35).
Wymagania
Uczeń:
– określa, co to jest wolontariat,
– wymienia rodzaje pracy wolontariatu,
– wskazuje sposoby włączenia się w wolontariat w swojej miejscowości lub
okolicy,
– charakteryzuje owoce zaangażowania się w wolontariat,
– wyjaśnia słowa Jezusa „Więcej szczęścia jest w dawaniu, aniżeli w braniu”
(Dz 20,34-35).
Postawy
Uczeń:
– szuka grupy, z którą chce pomagać innym,
– planuje z rówieśnikami wspólne działania ukierunkowane na dobro,
– nawiązuje przyjacielskie relacje z wolontariuszami i potrzebującymi
pomocy.
Metody, techniki i formy: ankieta, świadectwo, analiza tekstu biblijnego,

schematyczny zapis treści, prezentacja multimedialna, rozmowa kiero-
wana, planowanie inicjatyw wolontariatu, modlitwa powszechna, praca
w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, kartki z ankietą do pracy w grupach, zdję-
cia lub slajdy (przedstawiające klęski żywiołowe, chore dzieci, koncerty
fundacji Anny Dymnej), kartki z określeniami dotyczącymi wolontariatu
(w kopertach, do pracy w grupach).

1. Modlitwa
K. przygotowuje uczniów do modlitwy w intencji chorych: „Pod Twoją obronę”.
293
2. Wartość pomocy innym – ankieta
K. dzieli uczniów na 4–6 grup i rozdaje im ankietę z opiniami na temat pomocy
(teczka pomocy). Uczniowie wybierają wypowiedzi, z którymi się zgadzają, i zostają
one umieszczone na tablicy.
9 Pomaganie innym sprawia, że czuję się wartościowym człowiekiem.
9 Jeśli ja pomogę komuś, to w przyszłości ktoś mnie pomoże.
9 Pomoc nie jest bezinteresowna.
9 Pomaganie innym daje radość.
9 Warto zrobić coś dla innych.
9 Pomagam, to znaczy walczę o godne życie.
9 Moja pomoc budzi w potrzebujących chęć życia.
9 Ludzie pomagają z litości.
9 Gdy pomagam, świat staje się piękniejszy.
9 Słabi potrzebują pomocy.
9 Pomagam innym, bo mam taki zawód i jest on dobrze płatny.
9 Pomaganie to dobry pomysł na wolny czas.
9 Pomaganie to zdobywanie nowych doświadczeń.
9 Pomagam, bo poznaję nowych ludzi.
K. pyta:
– Dlaczego ludzie pomagają innym, nawet ryzykując własne życie?
Pomoc innym w sytuacji zagrożenia życia wzmacnia poczucie własnej wartości
i daje dużo satysfakcji.
3. Dlaczego pomagamy innym? – świadectwo
K. umieszcza na tablicy zdjęcia lub prezentuje slajdy przedstawiające powódź lub
inne klęski żywiołowe, a także chorych i niepełnosprawne dzieci.
– W jakich sytuacjach ludzie pomagają innym?
– Kto pomaga?
K. umieszcza na tablicy zdjęcia z koncertów charytatywnych fundacji „Mimo
wszystko” Anny Dymnej (np. ze strony: <https://mimowszystko.org/koncertycha-
rytatywne/>, dostęp: 25.07.2019).
Fundacja „Mimo Wszystko” została założona we wrześniu 2003 r. Jej celem
jest pomaganie osobom dorosłym z niepełnosprawnością intelektualną. Funkcję
prezesa fundacji pełni aktorka Anna Dymna.
Anna Dymna urodziła się 20 lipca 1951 r. w Legnicy. Ukończyła Państwo-
wą Wyższą Szkołą Teatralną im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Obecnie
ma w dorobku ponad dwieście pięćdziesiąt ról teatralnych i filmowych.
Pracowała z najwybitniejszymi polskimi reżyserami. Posłuchajcie, co my-
ślała o sobie:
„Zadałam sobie kiedyś pytanie: Czy jestem tylko aktorką? Jaka jest moja
wartość poza tym, że mam rozpoznawalną twarz? Czym zajmowałabym się,
gdybym nie była znana? Czy mogłabym się wtedy komuś do czegoś przydać?”.
294
Anna Dymna postanowiła wykorzystać swoją popularność dla dobra osób
niepełnosprawnych intelektualnie. Dlatego od 2003 r. (był to Europejski Rok
Osób Niepełnosprawnych) na antenie telewizyjnej Dwójki prowadzi cyklicz-
ny program „Anna Dymna – Spotkajmy się”. Porusza w nim tematy miłości,
akceptacji, samotności, szczęścia, wiary i nadziei. Gośćmi audycji są osoby
niepełnosprawne oraz ciężko chore.
Na stronie internetowej fundacji możemy przeczytać takie słowa Anny
Dymnej:
„…na co dzień spotykamy się z cierpieniem, samotnością, z ludzkimi dra-
matami, a gdy czytamy gazety czy oglądamy wiadomości w telewizji, to często
spotykamy się z agresją, pogardą, nienawiścią, nieczułością. Momentami wydaje
się, że zło dominuje, że zaufanie, życzliwość, współodczuwanie zepchnięto na
margines i piszczą one, płaczą gdzieś w kącie.
Czy można myśleć o naszym świecie, że jest piękny, a człowiek niezwykły
i dobry? Te słowa całe życie powtarzała mi moja Mama. Mimo wszystko moż-
na! Przychodzą takie momenty, że świat się rozjaśnia i przyznaję mojej Mamie
rację: świat jest piękny, a człowiek dobry! Piszę te słowa z całą siłą i odpowie-
dzialnością”.
„Mam szczęście, bo spotykam wspaniałych ludzi. Oni dają mi siły i radość.
I sprawiają, że mój świat, mimo wszystko, jest piękny. Dzięki pracy w Fundacji
stykam się z wieloma ludźmi, z ich dramatami oraz walką o godne życie. Na co
dzień jestem świadkiem prawdziwych cudów, które dowodzą, jak niezłomny,
silny, dzielny i dobry potrafi być człowiek. (…) Za dobro się nie dziękuje…
Nie ma słów. Ale kocham Was za to, że jesteście i że, dzięki Wam, mój świat
jest taki piękny”.
W ciągu 9 lat istnienia Fundacja Anny Dymnej udzieliła pomocy ponad 19
tysiącom osób niepełnosprawnych z całej Polski.
(Działalność zawodowa, Za dobro się nie dziękuje, www.old.mimowszystko.org)
– Jakiej grupie ludzi Anna Dymna niesie pomoc?

– Dlaczego pomaga ludziom?
– Co daje jej praca na rzecz chorych osób?
– Co dodalibyście bądź zmienili w wybranych przez was odpowiedziach
z ankiety?
K. może również zapoznać uczniów z działalnością Dzieła Nowego Tysiąclecia,
Caritas, Ochotniczych Straży Pożarnych, Wojsk Obrony Terytorialnej. Może także
uświadomić uczniom, na czym polega np. pomoc w hospicjum, odwiedzanie
domów dziecka…

1. „Więcej szczęścia jest w dawaniu…” – analiza tekstu biblijnego
K. prosi ucznia o przeczytanie z podręcznika Pisma Świętego Dz 20,34-35. Wszyscy
uczniowie śledzą tekst. K. robi wprowadzenie:
295
Usłyszycie za chwilę słowa św. Pawła, który mówi o sposobie, w jaki posługi-
wał pierwszym chrześcijanom. W jego słowach zawarta jest również wskazówka
dla nas.
Sami wiecie, że te ręce zarabiały na potrzeby moje i moich towarzyszy. We
wszystkim pokazałem wam, że tak pracując, trzeba wspierać słabych i pamiętać
o słowach Pana Jezusa, które On sam wypowiedział: „Więcej szczęścia jest w da-
waniu aniżeli w braniu”. (Dz 20,34-35)
K. pyta, a następnie podsumowuje:
– Z czego utrzymywał się św. Paweł?
– Kogo wspierał swoją pracą?
– Jakie słowa Pana Jezusa przytacza św. Paweł?
– Co one oznaczają?
Jezus mówi o szczęściu, jakie płynie z czynienia dobra i służenia pomocą
innym. Tym szczęściem możemy się cieszyć wiecznie, gdy spełnimy pragnienie
Jezusa: „byłem głodny, a daliście Mi jeść; byłem chory, a odwiedziliście Mnie”
(Mt 25,35-36). Jednym ze sposobów pomagania innym jest wolontariat.
2. Idea wolontariatu – schematyczny zapis treści
Uczniowie ponownie pracują w grupach. Każdej z nich K. daje koperty, w których
są określenia dotyczące wolontariatu (teczka pomocy). Uczniowie porządkują
je, oddzielając te, które ich zdaniem pasują do idei wolontariatu, i te, które jej
zaprzeczają. Następnie chętni uczniowie prezentują swoją pracę, a wybrany uczeń
umieszcza odpowiednie napisy na konturze człowieka. Obok umieszczamy napis:
„Wolontariat to pomoc”.
Wolontariat
POMOC TO POMOC
9 płatna,
9 bezpłatna, dobrowolna bezpłatna
9 udzielenie pomocy „przy okazji”, indywidualna
9 dobrowolna, grupowa
9 z przymusu,
9 pomaganie najbliższym (rodzinie, przyjaciołom),
9 pomaganie osobom nieznajomym,
9 pomagam sam (indywidualna),
9 pomagam w grupie.
K. podsumowuje:
Za swoją działalność wolontariusz nie oczekuje zapłaty. Jednak ten, kto
udziela pomocy innym, zawsze otrzymuje nagrodę – zostaje wewnętrznie
ubogacony. Odnajduje sens i wartość własnego życia. Poznaje nowych przyjaciół,
zdobywa wiedzę i doświadczenie. Często wolontariusze czują, że więcej sami
otrzymali niż dali swoim podopiecznym.
296
3. Sposoby realizacji wolontariatu – prezentacja multimedialna
K. może zaprezentować uczniom najistotniejsze cele poszczególnych organizacji
funkcjonujących na zasadzie wolontariatu – prezentacja. Wśród nich np.:
9 Ochotnicze Straże Pożarne,
9 Pomoc w hospicjum,
9 Odwiedzanie domu dziecka,
9 Wojska Obrony Terytorialnej…
1. Wolontariat to pokonywanie siebie – rozmowa kierowana

K. wyjaśnia:
Bycie wolontariuszem nie jest łatwe. By pomagać ludziom chorym czy nie-
pełnosprawnym, trzeba przyzwyczaić się do widoku cierpienia, pokonać lęk
przed rozmową czy ich nienaturalnymi gestami, nauczyć się prowadzić wózek
inwalidzki, karmić, a czasami myć i zmieniać ubranie. Do zbierania pieniędzy lub
produktów żywnościowych potrzebna jest odwaga w proszeniu innych o pomoc,
a nie zawsze jest to przyjemne. Angażowanie się w wolontariat to nieustanne
pokonywanie swoich obaw, niechęci czy lenistwa. Nie można na przykład obiecać
choremu dziecku, że się do niego przyjdzie, a potem nie przyjść – ono czeka.
Bycie wolontariuszem to bardzo odpowiedzialne zadanie.
– Jakie cechy potrzebne wolontariuszowi już w sobie dostrzegacie?
– Jakie cechy powinniście wypracować?
– Kto z was pomaga chorym w rodzinie?
– Dlaczego pomoc innym daje poczucie szczęścia?
Powróćmy do ankiety z początku katechezy.
– Które z wypisanych wypowiedzi mówią o szczęściu?
K. prosi, by uczniowie podkreślili te zdania. K. podsumowuje:
Pomaganie innym daje szczęście tym, którzy pomoc otrzymują, a także
tym, którzy jej udzielają. Wolontariat to przypominanie o godności człowieka
chorego, starszego, niepełnosprawnego fizycznie i intelektualnie. Każdy
człowiek zasługuje na szacunek, niezależnie od tego, czy jest młody, czy starszy,
czy zmaga się z chorobą, czy jest zdrowy.
2. Biorę udział w akcjach pomocy potrzebującym – planowanie inicjatyw
wolontariatu
Uczniowie w grupach (tych samych co wcześniej) podają 5 inicjatyw, które są
możliwe do zrealizowania przez piątoklasistów w ramach wolontariatu na terenie
szkoły, parafii lub miejscowości, w której mieszkają. K. pisze na tablicy:
297
Jako wolontariusz…
Dostrzegam tych, którzy oczekują pomocy: Jak mogę pomóc?
9 biedni w parafii, zbiórka ubrań…
9 uczniowie słabi w nauce, korepetycje bezpłatne…
9 chorzy w hospicjum,
9 dzieci z domu dziecka,
9 osoby niepełnosprawne,
9 osoby starsze w parafii,
9 młodsi koledzy i koleżanki,
9 zwierzęta ze schroniska…
3. Poznaję wolontariat w Europie – rozmowa kierowana

K. pokazuje uczniom spot 60 sek. przygotowany na Europejski Rok Wolontariatu
2011 (np. ze strony: <http://www.youtube.com/watch?v=JMMIbXzDaMY>,
dostęp 20.07.2019).
Wolontariat nie ma granic. Rok 2011 był Europejskim Rokiem Wolontariatu.
Obejrzycie spot przygotowany, by reklamować ideę wolontariatu.
– Czym zajmują się wolontariusze?
– Jakie są efekty ich działań?
– Co można zmieniać, będąc wolontariuszem?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują podkreślone zdania o wartości pomocy innym (dające szczęście),
przerysowują kontur człowieka z wyjaśnieniem idei wolontariatu oraz słowa Jezusa:
„Więcej szczęścia jest w dawaniu aniżeli w braniu” (Dz 20,35).
5. Praca domowa
1. Wyjaśnij słowa: „Żyć to znaczy pomagać innym. Trzeba się troszczyć
o cudze szczęście, by samemu być szczęśliwym” (Raoul Follereau).
2. Dowiedz się i napisz, jakie formy wolontariatu są w twojej parafii, szkole
i regionie.
3. Odszukaj w Internecie strony pokazujące działalność wolontariuszy
i wypisz, czym się zajmują.
6. Wspieram modlitwą wolontariuszy – modlitwa powszechna
K. zachęca uczniów do wspólnej modlitwy w formie modlitwy powszechnej o dary
Ducha Świętego dla wolontariuszy. Uczniowie czytają z podręcznika.
Literatura
A. Grün, Podaruj mi serce wielkie, Kielce 2008.
Działalność zawodowa, <https://old.mimowszystko.org/pl/anna-dymna/dzialal-
nosc-zawodowa/571,Dzialalnosc-zawodowa.html>, dostęp: 20.07.2019.
298
Za dobro się nie dziękuje, < http://old.mimowszystko.org/pl/aktualnosci/od-an-
ny-dymnej/2484,Za-dobro-sie-nie-dziekuje.print>, dostęp: 20.07.2019.
Warto wykorzystać
Europejski Rok Wolontariatu 2011, <http://www.youtube.com/watch?v=JM-
MIbXzDaMY>, dostęp 20.07.2019.

Język polski:
z Przykład bohatera literackiego poszukującego szczęścia; szczęście a przy-
jemność (np. postać Edmunda z „Lew, czarownica i stara szafa” S.C. Lewisa).
z Wartości, które łączą grupę przyjaciół (np. na podstawie lektury „Felix, Net
i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi” R. Kosika).

zMoja rodzina – uprzejmość i uczynność w rodzinie każdego dnia, komuniko-
wanie uczuć, wartości i tradycje ważne w rodzinie, organizacja i przeżywanie
wolnego czasu; podział obowiązków; praca i rekreacja.

z Słownictwo religijne: np. Bóg, szczęście, wiara, nadzieja, miłość, rodzina…
299
VI.
DZIEJE KOŚCIOŁA
Bóg dał się poznać w historii.

Papież Franciszek

40. ŚWIADECTWO WIARY PIERWSZYCH
CHRZEŚCIJAN
Cele katechetyczne
– Ukazanie świadectwa wiary pierwszych chrześcijan.
– Kształtowanie postawy wdzięczności Bogu za wiarę pierwszych chrześcijan.
– Motywowanie do odważnego dawania świadectwa wiary.
Treści
Świadectwo wiary pierwszych chrześcijan (teksty biblijne i historyczne).
Postawa chrześcijan-męczenników.
Prześladowania chrześcijan współcześnie.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia męczenników, o których jest mowa w Dziejach Apostolskich
i w późniejszych źródłach historycznych,
– podaje przykłady prześladowania chrześcijan współcześnie (np. Asi Bibi),
– wyjaśnia przyczyny niechęci Żydów do chrześcijan w I w.,
– charakteryzuje postawę chrześcijan-męczenników (I–IV w.),
– opisuje rozwój chrześcijaństwa w warunkach prześladowań,
– wyjaśnia, na czym polega męczeństwo ducha (białe męczeństwo).
Postawy
Uczeń:
– wyraża zainteresowanie życiem pierwszych chrześcijan,
– podejmuje refleksję nad swoją relacją do Chrystusa w kontekście męczeń-
stwa pierwszych chrześcijan.
Metody, techniki i formy: film, świadectwo, uzupełnianie tabeli, burza mózgów,

tworzenie definicji, czytanie z podziałem na role, zdania niedokończone,
rozmowa kierowana, miniwykład z prezentacją multimedialną, praca
z tekstem, plakat, analiza tekstu, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: film „Uwolnić Asię Bibi – zwiastun”, kartki w wyrażeniami
do definicji „Świadectwo wiary” (zestaw na 4 osoby), karty pracy „Świa-
dectwo wiary / Świadectwo nienawiści” dla każdego ucznia, „Życiorysy
świętych męczenników” do pracy w grupach, prezentacja multimedialna
do miniwykładu.
302
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Ojcze nasz” w intencji chrześcijan prześladowanych
współcześnie na wszystkich kontynentach świata.
2. Współczesne męczeństwo – projekcja filmu, świadectwo, uzupełnianie tabeli
K. wyjaśnia:
Od czasów Jezusa aż po dzień dzisiejszy chrześcijanie spotykają się z różnymi
formami prześladowań za wiarę. Nietrudno znaleźć we współczesnych
mediach informacje o przemocy wobec wyznawców Jezusa. W bardzo wielu
miejscach na świecie wyznawanie wiary w Jezusa jest okupione krwią.
K. odtwarza fragment filmu „Uwolnić Asię Bibi – zwiastun” (od 0:00 do 2:00),
<http://www.youtube.com/watch?v=QukGzWYrEmY>, dostęp: 6.07.2019,
a następnie (lub tylko) czyta fragmenty artykułu z „Gościa Niedzielnego”.
Opinię międzynarodową mocno poruszyła sytuacja Asi Bibi – pakistańskiej
kobiety, matki pięciorga dzieci, która od 2009 r. przebywała w więzieniu i czekała
na wykonanie wyroku śmierci. Przez wiele lat liczne zabiegi dyplomatyczne
i apele papieży (Benedykta XVI i Franciszka) nie odnosiły skutku.
„Czerwiec 2009 r. Upalny dzień. 40-letnia mieszkanka pakistańskiej wioski
od wielu godzin zbiera owoce na cudzym polu. Praca jest wyczerpująca, więc
żeby się ochłodzić, pije wodę z pobliskiej studni, która należy do muzułmańskiej
społeczności. Asia jest chrześcijanką. Wybucha kłótnia. Sprowokowana przez
pracujące z nią kobiety, mówi: «Jezus umarł za grzechy ludzi na krzyżu. A co
zrobił dla ludzi Mahomet?». Zostaje oskarżona o «bluźnierstwo!» Taki zarzut
w Pakistanie oznacza pewną śmierć. 14 czerwca 2009 r. Asia Bibi zostaje
wtrącona do więzienia. 7 listopada 2010 r. trafia przed sąd i jako pierwsza kobieta
w Pakistanie zostaje skazana «za bluźnierstwo przeciw Mahometowi» na karę
śmierci przez powieszenie i grzywnę równą 2,5-rocznym zarobkom robotnika.
Gdyby – w ramach «zadośćuczynienia» – zdecydowała się przejść na islam, co
sugerowali jej mieszkańcy wioski, ta sprawa miałaby dużo łagodniejszy przebieg.
Ona jednak odmówiła. W uwłaczających ludzkiej godności warunkach Asia Bibi
do dziś czeka na wykonanie wyroku śmierci przez powieszenie. W jej obronie
odważyli się stanąć gubernator Pendżabu Salman Tasser (muzułmanin) oraz
minister ds. mniejszości Shahbaz Bhatti (chrześcijanin). Obydwaj zginęli z rąk
fanatyków muzułmańskich. (…)
[Asia Bibi] fizycznie jest w nie najgorszym stanie, choć wychudzona. Gorzej
z psychiką. (…) Jej cela to zamknięte pomieszczenie, bez okien, dwa metry
na trzy. Z dachu cieknie woda, stęchlizna, smród. Ekskrementy musi sprzątać
sama, przy czym nie dostaje środków czystości. Od czasu zamordowania
gubernatora nie ma prawa nawet do spaceru na zewnątrz, nie widziała światła
słonecznego od miesięcy. Przez całe dnie nic nie mówi, bo nie ma do kogo.
W celi jest monitoring, bo wielu więźniów oskarżonych o bluźnierstwo nie
303
doczekuje wyroku. Boi się więc. Ale ma potężną wiarę. Modli się całymi dniami.
Bóg jest w jej oczach największym skarbem, jaki ma. Ufa Mu i wierzy, że jest
w tym wszystkim jakiś sens, że komuś to pomoże i że Bóg wyciągnie ją w końcu
z więzienia”.
(J. Bątkiewicz-Brożek, Uratować Asię Bibi)
Asia Bibi została ostatecznie uniewinniona w styczniu 2019 r. i po wielu

trudnościach wyjechała do Kanady, by tam zamieszkać ze swoim mężem
i dziećmi.
K. pyta:
– W jaki sposób Asia Bibi daje świadectwo wiary?
– Jak przyjmuje cierpienie za wiarę w Jezusa?
K. rysuje na tablicy tabelę, w której wspólnie z uczniami uzupełnia pierwszą
kolumnę. Uczniowie przerysowują tabelę do zeszytów.
Świadectwo wiary chrześcijan-męczenników Moje białe

męczeństwo
w XXI wieku (Asia Bibi) w pierwszych wiekach
9 mówi odważnie o Jezusie
9 jest wytrwała w cierpieniu
9 ufa Bogu
9 modli się
9 wierzy, że jej cierpienie ma sens
3. Na czym polega świadectwo wiary? – burza mózgów, tworzenie definicji,

praca w grupach
K., stawiając pytania, kieruje rozmową tak, by uzyskać definicję pojęcia „świadectwo
wiary”:
– O kim powinniśmy dawać świadectwo wiary jako chrześcijanie?
– Wobec kogo (w jakich środowiskach) dajemy świadectwo wiary?
– Dlaczego do dawania świadectwa wiary potrzebna jest odwaga?
Uczniowie pracują w grupach (najlepiej 4-osobowych). Każda z grup otrzymuje
kartki z wyrażeniami (teczka pomocy), na podstawie których formułują definicję
pojęcia „Świadectwo wiary”. Uczniowie nie muszą wykorzystywać w jednym zdaniu
wszystkich wyrażeń, mogą też ułożyć więcej niż jedno zdanie.
Świadectwo wiary: odwaga Ö słowo Ö czyn Ö głoszenie Ö modlitwa Ö Jezus
Ö wiara Ö codzienność Ö życie Ö miłość Ö Bóg Ö dobroć Ö …
304
Przykładowe definicje:
Świadectwo wiary to odważne głoszenie Jezusa słowem i czynem.
Świadectwo wiary to życie według Bożych słów…
Najlepsze definicje uczniowie zapisują na tablicy, a K. dodaje:
Świadek to ten, kto z przekonaniem angażuje się w jakąś sprawę – świadczy
o niej. Osoby, które swoje świadectwo wiary w Jezusa przypieczętowały śmiercią,
nazywamy męczennikami. Określenie „męczennik” (z języka greckiego martys)
oznacza „świadek”. Dziś powiemy o pierwszych świadkach wiary w Jezusa
Chrystusa.
K. poleca zapisać tematu do zeszytu: Prawda o świadectwie wiary pierwszych
chrześcijan.

1. Świadectwo wiary pierwszego męczennika – czytanie z podziałem na role
K. wybiera uczniów do czytania tekstu biblijnego (podręcznik) z podziałem na role:
narrator, Szczepan, fałszywi świadkowie (podstawieni ludzie).
Szczepan, pełen łaski i mocy, działał cuda i znaki wielkie wśród ludu. Niektórzy zaś
z synagogi […] przystąpili do rozprawy ze Szczepanem. Nie mogli jednak sprostać
mądrości i Duchowi, z którego natchnienia przemawiał. Podstawili więc ludzi, którzy
zeznali: „Słyszeliśmy, jak on wypowiadał bluźnierstwa przeciwko Mojżeszowi i Bogu”.
W ten sposób podburzyli lud, starszych i uczonych w Piśmie. Przybiegli, porwali go i za-
prowadzili przed Sanhedryn. Tam postawili fałszywych świadków, którzy zeznali: „Ten
człowiek nie przestaje mówić przeciwko temu świętemu miejscu i przeciwko Prawu”.
Gdy to usłyszeli [kapłani z Sanhedrynu], zawrzały gniewem ich serca i zgrzytali zę-
bami na niego. A Szczepan, pełen Ducha Świętego, patrzył w niebo i ujrzał chwałę Bożą
i Jezusa, stojącego po prawicy Boga. I rzekł: „Widzę niebo otwarte i Syna Człowieczego,
stojącego po prawicy Boga”. A oni podnieśli wielki krzyk, zatkali sobie uszy i rzucili się
na niego wszyscy razem. Wyrzucili go poza miasto i kamienowali, a świadkowie złożyli
swe szaty u stóp młodzieńca, zwanego Szawłem. Tak kamienowali Szczepana, który
modlił się: „Panie Jezu, przyjmij ducha mego!” A gdy osunął się na kolana, zawołał
głośno: „Panie, nie licz im tego grzechu!” Po tych słowach skonał.
Szaweł zaś zgadzał się na zabicie go.
W tym dniu wybuchło wielkie prześladowanie w Kościele jerozolimskim. Wszyscy,
z wyjątkiem Apostołów, rozproszyli się po okolicach Judei i Samarii.
(Dz 6,8-13; 7,54–8,1)
2. Z Duchem Świętym pokonać nienawiść – zdania niedokończone, rozmowa

kierowana, praca w parach
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Świadectwo wiary / Świadectwo
nienawiści” (teczka pomocy) i poleca dokończyć zdania na podstawie tekstu
biblijnego. Uczniowie mogą pracować w parach.
305
Świadectwo wiary / Świadectwo nienawiści
Szczepan Prześladowcy
był pełen… łaski i mocy nie mogli sprostać… mądrości Szczepana
działał… cuda i znaki podstawili… fałszywych świadków
przemawiał z… natchnienia Ducha Świę- ich serca zawrzały… gniewem
tego
pełen Ducha Świętego ujrzał… chwałę podnieśli wielki… krzyk
Bożą i Jezusa
modlił się: „Panie… Jezu, przyjmij ducha wyrzucili Szczepana poza miasto i… ka-
mego”. mienowali
wołał do Boga głośno… „Panie, nie licz im Szaweł zgadzał się… na zabicie go
tego grzechu!”
SKONAŁ wybuchło wielkie… prześladowanie w Ko-
ściele jerozolimskim
Chętni uczniowie czytają swoje uzupełnienia, a K. pyta:

– Jakiego podstępu użyli prześladowcy, by pojmać Szczepana?
– Dlaczego chcieli go ukamienować?
– Jakie uczucia kierowały prześladowcami?
– O kim Szczepan dawał świadectwo, przemawiając do ludzi?
– Kto umacniał Szczepana w czasie cierpienia?
– Dlaczego Szczepan modlił się za prześladowców?
– Skąd Szczepan miał tyle odwagi, by przyjąć cierpienie i oddać swoje życie?
K. podsumowuje:
Prześladowcami kierowała złość i gniew. Istotne jest to, że go nienawidzili,
a mniej ważne, że nie zgadzali się z tym, co głosił. Posłużyli się fałszywymi
świadkami, by go pojmać, a potem zabić.
Szczepan, umocniony Duchem Świętym, z odwagą mówił o Jezusie, nawet
wtedy, gdy doświadczył cierpienia. Nie odczuwał nienawiści wobec tych, którzy
go prześladowali, lecz modlił się za nich. Szczepan – pierwszy męczennik – dał
świadectwo wiary. Zabity za głoszenie Jezusa jest dla nas wzorem chrześcijanina.
Zabicie Szczepana sprawiło, że prześladowcy poczuli się silni i zaczęli
prześladować chrześcijan w Jerozolimie.
3. Prześladowanie chrześcijan – miniwykład z prezentacją multimedialną
K. opowiada o prześladowaniu pierwszych chrześcijan, pokazując slajdy (teczka
pomocy) ilustrujące przedstawiane treści. K. dobiera ilość treści do możliwości
uczniów. Może tylko wykorzystać krótkie informacje umieszczone na slajdach
(zaznaczono je podkreśleniem).
Apostołowie, umocnieni Duchem Świętym w dniu Pięćdziesiątnicy, dawali
świadectwo o Jezusie. Początkowo prowadzili działalność przede wszystkim
w Jerozolimie, skupieni wokół św. Piotra. Wyznawcy Chrystusa spotykali się
306
z wrogością władz żydowskich, które uważały, że nauczanie o Jezusie jako
Mesjaszu jest niezgodne z oficjalną interpretacją Prawa.
Jednym z przykładów prześladowania chrześcijan przez Żydów było
ukamienowanie Szczepana w 36 r., o którym przed chwilą mówiliśmy. Jednak
ani prześladowanie, ani aresztowania apostołów nie zatrzymały wzrostu liczby
zwolenników Jezusa. Wręcz przeciwnie – chrześcijan było coraz więcej.
Około 41 r., za panowania Heroda Agryppy I, ścięto apostoła Jakuba
Starszego, a Piotra uwięziono. Po odzyskaniu wolności Piotr udał się do
Antiochii, a następnie do Rzymu i tam za panowania Nerona poniósł śmierć
męczeńską przez ukrzyżowanie.
Ponieważ znaczna część Żydów nie przyjęła nauki Chrystusa, apostołowie
swoje nauczanie skierowali do pogan. Najbardziej znana jest działalność misyjna
zogniskowana wokół św. Pawła. Święty Paweł po nawróceniu na chrześcijaństwo
i przyjęciu przez Piotra do grona apostołów, podjął w latach 45–58 trzy wielkie
wyprawy misyjne, podczas których założył liczne wspólnoty chrześcijańskie, od
Syrii aż po Hiszpanię. Po powrocie do Jerozolimy został aresztowany, następnie
przewieziony do Rzymu i po dwóch latach aresztu domowego ścięty mieczem
za rządów Nerona.
Historyk rzymski Swetoniusz wspomina, że w czasie rządów Nerona chrześci-
jan okrutnie prześladowano. Zginęło ich bardzo wielu, najczęściej w ogromnych
męczarniach. Inny rzymski historyk, Tacyt, podaje, że po pożarze Rzymu w 64 r.
chrześcijanie zostali oskarżeni o jego podpalenie i poddawano ich wyszukanym
torturom. Zarzucano im „nienawiść rodzaju ludzkiego”, oskarżano o ateizm
(gdyż nie wierzyli w pogańskie bóstwa) i kanibalizm (z powodu spożywania
Ciała Chrystusa), uważano za wyznawców szkodliwego zabobonu. Te właśnie
oskarżenia były powodem wystąpienia pod koniec II w. obrońcy chrześcijań-
skiego Tertuliana, który śmiało skrytykował fałszywą opinię, że chrześcijanie
są przyczyną wszelkich nieszczęść spadających na Rzym. Pisał on: „Jeśli Tyber
zaleje mury miejskie, jeśli Nil nie wyleje na pola, jeśli niebo stanie i nie daje
deszczu, jeśli ziemia się trzęsie, jeśli głód, jeśli zaraza, zaraz słychać krzyki:
Chrześcijan do lwa! (…) Proszę was, ile klęsk spadło na świat i na miasta przed
Tyberiuszem, tj. przed przyjściem Chrystusa!” (Tertulian, Apologetyk, XL:2-3).
Skutkiem kolejnej wielkiej fali prześladowań było zesłanie św. Jana Apostoła
na wyspę Patmos. Miało to miejsce za cesarza Domicjana (lata 81–96).
W ciągu trzech pierwszych wieków historii Kościoła można wyróżnić dziesięć
okresów, kiedy chrześcijanie byli w szczególny sposób nękani przez władze
rzymskie, przy czym trzykrotnie prześladowania objęły niemal całe imperium,
a pozostałe miały charakter lokalny.
Prześladowania, które objęły niemal całe imperium:
9 w 250 r. za panowania Decjusza – nakazano wszystkim obywatelom
rzymskim manifestowanie swej przynależności do oficjalnej religii przez
składanie ofiar, a sprzeciw mógł być karany śmiercią;
307
9 w 257 r. i 260 r. za panowania Waleriana – wydano dekrety przeciwko
hierarchii i instytucjom kościelnym;
9 w latach 303–304 za panowania Dioklecjana – ogłoszono cztery dekrety
nakazujące konfiskatę ksiąg i sprzętów liturgicznych, burzenie kościołów,
więzienie duchownych, nakazywanie składania ofiar pogańskich.
Chrześcijanie zostali pozbawieni praw obywatelskich, a chrześcijaństwo
stało się religią zakazaną.
Te działania kolejnych cesarzy nie przyniosły skutku. Okres prześladowań
został formalnie zakończony wraz z edyktem tolerancyjnym wydanym
przez cesarza Galeriusza w roku 311 w Nikomedii, a potwierdzonym oraz
rozszerzonym na zjeździe w Mediolanie w 313 roku przez cesarzy Konstantyna
i Licyniusza. Przeszedł on do historii pod nazwą tzw. edyktu mediolańskiego.
4. Męczennicy z początków chrześcijaństwa – praca z tekstem, plakat, praca
w grupach
K. wyjaśnia:
Wielu chrześcijan zamordowanych w czasach prześladowań czcimy obecnie
jako świętych. Są niezłomnymi wzorami wyznawania wiary – nie straszne im
były wyszukane tortury oprawców.
K. dzieli klasę na cztery lub osiem grup, które otrzymują karty pracy „Życiorysy
świętych męczenników” (teczka pomocy). Ich zadaniem jest przygotowanie plakatu
na temat danego świętego z wykorzystaniem jego motta życiowego i atrybutów. Po
wykonaniu zadania grupy prezentują sylwetki poszczególnych świętych na forum
klasy. Jednocześnie będą uzupełniać na tablicy drugą kolumnę tabeli (jak dalej).
Grupa 1. Święty Ignacy z Antiochii
Nie ma wiadomości o latach dziecięcych i młodzieńczych św. Ignacego.
Pierwsze wzmianki dotyczą jego działalności jako biskupa Antiochii.
Ignacy został uwięziony i skazany na śmierć w czasie prześladowań za cesarza
Trajana. Wysłano go pod eskortą żołnierzy do Rzymu, aby tam rzucić na pożarcie
dzikim zwierzętom w trakcie organizowanych igrzysk. W czasie tej podróży
Ignacy zatrzymał się w Smyrnie, gdzie czekał na okręt. Korzystając z chwilowej
przerwy, napisał 4 listy do gmin chrześcijańskich: w Efezie, Magnezji, w Trallach
i w Rzymie. W swoich listach Ignacy wyraził żarliwość wiary oraz głęboki pokój
serca wobec czekającego go męczeństwa. W liście do Rzymian pisał: „Pozwólcie
mi się stać pożywieniem dla dzikich zwierząt, dzięki którym dojdę do Boga”.
Święty Ignacy, zwany „Teoforos” (tzn. niosący Boga), zginął śmiercią
męczeńską w Koloseum w Rzymie ok. 107 r. Chrześcijanie zebrali jego kości
pozostałe na arenie, a potem przewieźli je do Antiochii. Z powrotem do Rzymu
trafiły w VII w., gdy Saraceni zajęli Syrię.
W ikonografii św. Ignacy przedstawiany jest w szatach biskupich rytu
wschodniego lub jako młody biskup z raną na piersi. Jego atrybutami są lew
u stóp i symbol IHS na piersi.
(oprac. na podst.: Święty Ignacy Antiocheński, biskup i męczennik, www.brewiarz.pl)
308
Grupa 2. Święte Perpetua i Felicyta
Perpetua i Felicyta żyły w II wieku w starożytnym Thuburbo Minus, mieście
położonym około 30 km od Kartaginy (dziś Tebourba w Tunezji). Perpetua
w tajemnicy przed ojcem poganinem przyjęła wiarę chrześcijańską i zaczęła
do niej przekonywać swego brata Saturusa oraz niewolników, wśród których
była Felicyta.
Kiedy Perpetua i Felicyta zostały oskarżone o bycie chrześcijankami, pojmano
je i wtrącono do więzienia w Kartaginie. Felicyta była w ósmym miesiącu ciąży,
a Perpetua miała synka w wieku niemowlęcym, którego przynoszono jej do
karmienia. Mimo próśb ojca, który odwiedzał Perpetuę, kobieta nie wyrzekła
się swojej wiary. Felicyta urodziła w więzieniu dziewczynkę, którą zaadoptował
jeden z chrześcijan.
Po krótkim procesie Perpetuę i Felicytę wraz z innymi chrześcijanami
skazano na rozszarpanie przez dzikie zwierzęta. Tuż przed męczeństwem
otrzymały chrzest, bowiem w czasie aresztowania były jeszcze katechumenkami.
Gdy na arenę wypuszczono zwierzęta, te dotkliwie poraniły kobiety, ale ich nie
zabiły. Gladiatorzy dobili je mieczami.
Męczeństwo to stało się sławne w całym Kościele, a Perpetua i Felicyta
zostały ogłoszone patronkami bezpłodnych kobiet. W ikonografii św. Perpetua
przedstawiana jest w bogatym stroju patrycjuszki, z naszyjnikiem i welonem,
natomiast św. Felicyta – w skromnej sukni bez ozdób.
(oprac. na podst.: Święte męczennice Perpetua i Felicyta, www.brewiarz.pl)
Grupa 3. Święty Wawrzyniec

Wawrzyniec był diakonem Kościoła rzymskiego za czasów papieża
Sykstusa II. Administrował majątkiem Kościoła w Rzymie i równocześnie
opiekował się ubogimi. Namiestnik rzymski Walerian liczył, że obietnicami lub
torturami wymusi na Wawrzyńcu, by oddał mu majątek kościelny. Wawrzyniec
poprosił wówczas o kilka dni, aby mógł zebrać „skarby Kościoła” i pokazać je
namiestnikowi.
Kiedy nadszedł wyznaczony dzień, zgromadził on wszystkich biednych Rzymu,
mówiąc: „Oto są skarby Kościoła!”. Walerian nakazał rozciągnąć Wawrzyńca
na żelaznym ruszcie i piec żywcem w ogniu. Podczas tych tortur Wawrzyniec
zdobył się na słowa: „Widzisz, że ciało moje jest już dosyć przypieczone. Obróć
je teraz na drugą stronę!”
Gdy wcześniej na śmierć prowadzono papieża św. Sykstusa, Wawrzyniec
także chciał iść z nim. Miał mu nawet robić wyrzuty: „Jakże obejdziesz się
bez swojego diakona? Nigdy nie odprawiałeś Eucharystii bez niego”. Na to
św. Sykstus odpowiedział: „Dla mnie, steranego wiekiem, jest przygotowana
mniejsza próba. Ciebie czekają wiele większe cierpienia, ale też i piękniejsza
czeka cię korona”.
Niezwykłe okoliczności męczeńskiej śmierci, poniesionej 10 sierpnia
258 r., sprawiły, że Wawrzyniec był w starożytności i średniowieczu jednym
309
z najbardziej popularnych świętych. Doznawał czci jako szczególny patron
ubogich, piekarzy, kucharzy i bibliotekarzy. Wzywano go na pomoc w czasie
pożarów i przeciw chorobom reumatycznym.
W ikonografii św. Wawrzyniec przedstawiany jest jako diakon w dalmatyce,
czasami jako diakon ze stułą. Jego atrybutami są: księga, krata, palma, otwarta
szafka, a w niej księgi Ewangelii, sakiewka, zwój.
(oprac. na podst.: Święty Wawrzyniec, diakon i męczennik, www.brewiarz.pl)
Grupa 4. Święty Florian

Florian z Lauriacum prawdopodobnie urodził się ok. 250 r. w Zeiselmauer.
W młodym wieku został dowódcą wojsk rzymskich, stacjonujących w pobliżu
Krems (obecna Austria).
Podczas prześladowania chrześcijan przez Dioklecjana Florian został
aresztowany wraz z 40 żołnierzami i przymuszano go do złożenia ofiary rzymskim
bogom. Wobec stanowczej odmowy wychłostano go, poddano torturom
i przywieziono do obozu rzymskiego koło Wiednia. Namiestnik prowincji,
Akwilin, starał się groźbami i obietnicami zmusić Floriana do odstępstwa od
wiary. Kiedy jednak mu się to nie udało, kazał go biczować, potem szarpać jego
ciało żelaznymi hakami. Na koniec u szyi Floriana uwiązano kamień i zatopiono
go w rzece Enns. Stało się to 4 maja 304 r. Jego ciało odnaleziono i ze czcią
pochowano.
Z czasem nad grobem Floriana wybudowano klasztor i kościół benedyk-
tynów. W 1184 r. na prośbę księcia Kazimierza Sprawiedliwego, syna Bole-
sława Krzywoustego, Kraków otrzymał relikwie św. Floriana. Chcąc je uczcić,
wybudowano w dzielnicy miasta zwanej Kleparzem okazałą świątynię. Kiedy
w 1528 r. pożar zniszczył tę część Krakowa, ocalała jedynie ta świątynia. Odtąd
zaczęto św. Floriana czcić w całej Polsce jako patrona podczas klęsk pożaru,
powodzi i sztormów, a także opiekuna hutników, strażaków i kominiarzy oraz
garncarzy i piekarzy.
W ikonografii św. Florian jest przedstawiany z naczyniem – jako gaszący
pożar oficer rzymski. Jego atrybutami są: kamień młyński u szyi, kolczuga, krzyż,
miecz, palma męczeńska, płonący dom, orzeł, tarcza, zbroja.
(oprac. na podst.: Święty Florian, żołnierz, męczennik, www.brewiarz.pl)
K. krótko podsumowuje prezentacje pracy grup.

1. Moje białe męczeństwo – analiza tekstu, uzupełnianie tabeli, praca w parach
K. mówi:
Rzeczywistość męczeństwa jest realna nie tylko w zetknięciu z innymi
religiami. Nie zawsze też wiąże się z zagrożeniem życia.
K. czyta głośno tekst z podręcznika, na podstawie którego uczniowie w parach
uzupełniają trzecią kolumnę tabeli:
310
Święty Jan Paweł II podczas pielgrzymki do Polski w 1997 roku mówił
w Bydgoszczy o męczeństwie ciała, zwanym męczeństwem czerwonym (krwi),
ale poświęcił też wiele uwagi męczeństwu ducha, które bywa określane
jako białe męczeństwo. Składa się na nie męczeństwo realizacji własnego
powołania, męczeństwo przezwyciężania samego siebie i własnych słabości,
męczeństwo codziennego wypełniania życiowych zadań i powinności. „Jako
chrześcijanie – mówił papież – jesteśmy więc wezwani do dawania świadectwa
Chrystusowi. Niekiedy wymaga to od człowieka wielkiej ofiary, którą trzeba
składać codziennie, a czasem jest tak, że przez całe życie. Niezłomne trwanie
przy Chrystusie i Jego Ewangelii jest niejednokrotnie aktem heroizmu i może
przybrać formy prawdziwego męczeństwa, dokonującego się w życiu człowieka
każdego dnia i każdej chwili, kropla po kropli, aż do całkowitego «wykonało
się»”.
(oprac. na podst. Ks. T. Głuszak, Dawać świadectwo wierze)
K. pyta:
– O jakim męczeństwie mówił św. Jan Paweł II?
– Na czym ono polega?
– Na czym polega białe męczeństwo dla Jezusa?
Uczniowie w parach zastanawiają się, co dziś może być dla nich formą męczeństwa,
następnie wspólnie uzupełniają trzecią kolumnę tabeli.
Świadectwo wiary chrześcijan-męczenników Moje białe
w XXI wieku (Asia Bibi) w pierwszych wiekach męczeństwo
9 mówi odważnie o Jezusie 9 odwaga w wyznawaniu wiary męczeństwo ducha
9 jest wytrwała w cierpieniu 9wytrwałość w przyjmowa- realizacja własnego po-
niu cierpienia wołania
9 ufa Bogu 9 zaufanie Bogu przezwyciężanie samego
siebie i własnych słabości
9 modli się 9 wierność codzienne wypełnianie
życiowych obowiązków
9 wierzy, że jej cierpienie 9 pokonanie lęku przed niezłomne trwanie przy
ma sens śmiercią Chrystusie
… … …
K. podsumowuje:
Naszym białym męczeństwem może być świadome i konsekwentne
realizowanie własnego powołania życiowego. Pokonywanie trudów i przykrości
dnia codziennego może mieć wartość męczeństwa, jeżeli przyjmiemy je bez
narzekania i pełni zaufania do Boga. Tak jak z cierpienia męczenników wyrosła
wiara innych chrześcijan, tak nasza postawa może być wsparciem w wierze dla
naszych bliskich.
311
2. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy tabelę „Świadectwo wiary chrześcijan-męczenników”
oraz wklejają karty pracy „Świadectwo wiary / Świadectwo nienawiści”. Mogą
również zapisać notatkę:
Prawdziwy chrześcijanin postępuje za Jezusem Chrystusem i daje świadectwo
o Nim. Także współcześnie to świadectwo łączy się z oddaniem życia.
3. Praca domowa
1. Poszukaj informacji o męczennikach za wiarę w Jezusa. Wybierz jedną
postać i opisz jej życie oraz męczeńską śmierć.
2. Napisz, co oznaczają słowa Tertuliana: „Krew męczenników jest
nasieniem chrześcijan”.
3. W wieczornej modlitwie poproś Jezusa Chrystusa o odwagę do dawania
świadectwa o Nim.
4. Modlitwa
Uczniowie szukają w podręcznikach tekstu „Modlitwy za prześladowanych
chrześcijan”.
Literatura
J. Bątkiewicz-Brożek, Uratować Asię Bibi, <http://gosc.pl/doc/1224719.Urato-
wac-Asie-Bibi> dostęp: 6.07.2019.
T. Głuszak, Dawać świadectwo wierze, <https://www.przewodnik-katolicki.pl/
Archiwum/2014/Przewodnik-Katolicki-14-2014/Wiara-i-Kosciol/Dawac-
-swiadectwo-wierze.aspx>, dostęp: 6.07.2019.
D. Olszewski, Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, Katowice 1982.
Papież Franciszek, Msza św. w Domu św. Marty, 6 maja 2014, <http://www.
osservatoreromano.va/pl/news/jakie-swiadectwo-ma-dawac-chrzescija-
nin>, dostęp: 6.07.2019.
Papież Franciszek, Msza św. w Domu św. Marty, 11 maja 2017, <https://opoka.
org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/homilie/swmarta_11052017.html>,
dostęp: 18.09.2019.
Święte męczennice Perpetua i Felicyta, <http://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/03-07.
php3>, dostęp: 6.07.2019.
Święty Florian, żołnierz, męczennik, <http://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/05-04a.
php3>, dostęp: 6.07.2019.
Święty Ignacy Antiocheński, biskup i męczennik, <http://www.brewiarz.pl/czy-
telnia/swieci/10-17.php3>, dostęp: 6.07.2019.
Święty Wawrzyniec, diakon i męczennik, < https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/08-
-10a.php3>, dostęp: 6.07.2019.
Warto wykorzystać
Uwolnić Asię Bibi – zwiastun, <http://www.youtube.com/watch?v=QukGzWY-
rEmY>, dostęp: 6.07.2019.
312
41. CHRZEŚCIJAŃSTWO A ŚWIAT ANTYCZNY
Cele katechetyczne
– Ukazanie wyzwań, jakie stanęły przed chrześcijaństwem w zetknięciu
z kulturą antyczną grecką i rzymską.
– Kształtowanie otwartej (i krytycznej) postawy wobec wartości obecnych
w pozachrześcijańskich kręgach kulturowych.
Treści
Zetknięcie się chrześcijaństwa z kulturą antyczną na przykładzie nauczania
św. Pawła.
Współczesne areopagi.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcie inkulturacji,
– podaje przykłady zetknięcia się św. Pawła z kulturą grecką i rzymską,
– charakteryzuje postawę św. Pawła wobec przejawów kultury greckiej
i rzymskiej,
– omawia problemy związane z inkulturacją chrześcijaństwa w pierwszych
wiekach,
– podaje przykłady współczesnych areopagów.
Postawy
Uczeń:
– wyraża szacunek dla ludzi o innych poglądach,
– szuka wyjaśnienia napotkanych trudności w celu pogłębienia własnej wiary,
– odważnie przyznaje się do Chrystusa i Kościoła w każdym środowisku.
Metody, techniki i formy: projekcja filmu, opowiadanie, schematyczne przedsta-

wienie treści, scenka, analiza tekstu biblijnego, praca z mapą, miniwykład,
praca z tekstem, projektowanie, „Gorące krzesła”, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: mapa świata, filmy („Odpust w kaplicy św. Jana – Ko-
rogocho Slum”, „Afryka. Procesja z darami”), trzy kolorowe prześciera-
dła, zdjęcie Areopagu (slajd), mapa z podróżami św. Pawła, karty pracy
„Współczesny areopag” do pracy w grupach.

1. Modlitwa
„Wierzę w Boga”.
313
2. Misje dzisiaj – projekcja filmu lub opowiadanie
Wciąż jest wiele narodów pogańskich, które nie słyszały o Jezusie Chrystusie
i Jego Ewangelii. Terenami misyjnymi są dzisiaj Afryka i Azja oraz częściowo
Ameryka Południowa (Amazonia).
K. pokazuje te tereny na mapie.
Stanowią one wyzwanie dla Kościoła, który posyła na te obszary swoich
misjonarzy. Ich zadaniem jest przyprowadzić ludzi do Jezusa. W misyjnych
zakątkach świata żyją ludzie o kulturze odmiennej niż w Europie, innej
mentalności i innym sposobie wartościowania. Dlatego Dobra Nowina musi
być przekazana w formie dla nich zrozumiałej, a jednocześnie w taki sposób,
aby nie został zagubiony sens orędzia Ewangelii.
Tę część katechezy można przeprowadzić na dwa sposoby.
a) K. odtwarza kilka migawek z filmu ukazującego fragmenty Mszy Świętej
odprawianej w Kenii (poniżej zostały podane przybliżone czasy trwania wskazanych
części liturgii) ze strony <http://www.youtube.com/watch?v=Mt8CQmVRdFo>,
dostęp: 7.07.2019).
1. Procesyjne rozpoczęcie Mszy Świętej – od 2:30 do 5:00.
2. Przeistoczenie – od 13:40 do 12:05.
3. Komunia Święta – od 14:20 do 15:00.
Można też wykorzystać film z procesją z darami podczas Mszy Świętej we
wspólnocie zakonnej <http://www.youtube.com/watch?v=bmgBAYUqlpY>,
dostęp: 7.07.2019.
K. pyta:
– Jakie są różnice w przeżywaniu przez Afrykanów liturgii Mszy Świętej?
b) K. czyta fragment wpisu na blogu świeckiego misjonarza.
Poznamy teraz fragment wpisu na blogu Marcina, który wyjeżdża na misje
do Afryki i pomaga tamtejszym misjonarzom. Opisał on przebieg Mszy Świętej
w misji Mpanshya w Zambii:
„Bardzo dużo ludzi dzisiaj w kościele, wszyscy wystrojeni, dzieci roześmiane.
(…) Najpierw wszedł do kościoła ministrant niosący krzyż, za nim weszły
tańczące kobiety. (…)
Cały pochód od wejścia do ołtarza trwał z 5 minut. Tańczyli, stąpając z nogi
na nogę, bardzo wolno posuwając się do przodu, i ten śpiew!!! Do dziś nie mogę
się nadziwić, jakie oni mają super głosy…
Msza Święta przebiegała swoim rytmem, co chwilę ktoś wstawał, śpiewy
i tańce prawie cały czas. (…)
Kolejna była procesja z darami :) Cała grupa kobiet i mężczyzn wnosiła do
kościoła, tańcząc i śpiewając, przeróżne rzeczy. Podchodzili z tym do księdza i od
pewnego momentu idąc na kolanach, wręczali mu to przed ołtarzem, a ksiądz
odbierał od każdego i przekazywał ministrantom… Jajka, skrzynkę coca-coli,
chyba ze 20 kg cukru, koperty z pieniędzmi, dwa komplety pościeli i koców ładnie
zapakowane i wiele innych rzeczy. Na sam koniec dwóch mężczyzn niosło…
314
żywą kozę :D (…) Spętane zwierzę przynieśli, trzymając je między sobą za nogi
i wręczyli księdzu :) Koza się trochę darła, więc ministrant wyniósł ją do zakrystii.
Potem znowu chwilę normalnej Mszy Świętej i po Komunii od nowa śpiewy
i tańce :) Chłopcy (…) szaleli, a ja podziwiałem, jak w rzeczywistości wygląda
praca misjonarza… Czasem ma bardzo ciężko, ale czasem, tak jak dzisiaj, ma
dowód na to, że jego praca jest bardzo ważna i warto się jej poświęcić…
Na koniec były jeszcze przemówienia, gratulacje, podziękowania i oklaski,
a potem znowu trochę pośpiewali :) Patrzę na zegarek… 11:15 :) Ponad dwie
godziny, a człowiek żałuje, że już się kończy… Nie to co u nas – oby jak najkrócej
i do domu… Tu dla tych ludzi taka Msza Święta, która jest tylko jedna, jest
ogromnym wydarzeniem…”.
(Misja Mpanshya, www.misjampanshya.blogspot.com)
K. pyta:
– Jak misjonarz opisuje procesyjne wejście na rozpoczęcie Mszy Świętej?
– Jak wyglądała procesja z darami?
– Czego wyrazem jest radosne przeżywanie przez Afrykanów liturgii Mszy
Świętej?
K. podsumowuje:
Liturgia Mszy Świętej przy zachowaniu jej istoty, a więc przemiany chleba
i wina w Ciało i Krew Chrystusa, jest zharmonizowana ze sposobem przeżywania
religijności przez Afrykanów. Jest taka jak oni: radosna i prosta w wyrazie.
3. Inkulturacja – schematyczne przedstawienie treści
KULTURA
– Co to jest kultura?
K. ze słowa „kultura” tworzy słowo „inkulturacja” i omawia jego znaczenie:
INKULTURACJA
w in + cultura dorobek materialny i duchowy
Słowo „kultura” pochodzi z jęz. łacińskiego. Oznacza ono cały dorobek
społeczeństwa, zarówno materialny (czyli wszystkie wytwory człowieka), jak
i duchowy (literaturę, sztukę, wierzenia itp.). Słowo „in” w języku łacińskim
oznacza „w”. Inkulturacja oznacza przeniknięcie do kultury. Jest to proces
trwający zazwyczaj wiele lat.
W procesie inkulturacji dochodzi do połączenia dwóch kultur, nierzadko
odmiennych. W przypadku głoszenia Ewangelii zostają zachowane zasady wiary,
natomiast w zależności od terytorium, na którym jest ona głoszona, przybiera
formy obecne w danej kulturze. Dzięki temu przekaz Ewangelii staje się czytelny
dla ewangelizowanej ludności, ponieważ jest przekazywany w sposób dla niej
zrozumiały. Tak właśnie głosił Ewangelię św. Paweł, który został nazwany
Apostołem Narodów.
315
K. poleca zapisać temat: Chrześcijaństwo a świat antyczny.

1. Paweł na Areopagu – scenka, analiza tekstu biblijnego
K. mówi:
Święty Paweł odbył wiele podróży apostolskich.
Podczas jednej z nich znalazł się w Atenach
i stanął przed niezwykłym wyzwaniem. Miał
opowiedzieć o Jezusie i Jego zmartwychwstaniu
greckim filozofom. Spotkanie to miało miejsce
na wzgórzu zwanym Areopagiem.
K. pokazuje uczniom slajd przedstawiający
współczesne zdjęcie Areopagu (teczka pomocy)
i kontynuuje:
Opis tego wydarzenia znajdujemy w Dziejach
Apostolskich.
K. wybiera trzech uczniów do przedstawienia
fragmentu Dz 17,16.18-34 (podręcznik): narratora
i dwóch filozofów, dla siebie zostawia rolę św. Pawła. Maksymalnie przez 2 minuty
wszyscy przygotowują się do odegrania scenki. W tym czasie pozostali uczniowie
czytają tekst po cichu. Dla lepszego efektu K. i odgrywający role filozofów
uczniowie mogą mieć na sobie kolorowe prześcieradła. Narrator siada z boku,
natomiast „Paweł” i „filozofowie” stają na środku sali, skąd przedstawiają swoje
kwestie.
Czekając na towarzyszy w Atenach, Paweł burzył się wewnętrznie na wi-
dok miasta pełnego bożków. Niektórzy z filozofów epikurejskich i stoickich
rozmawiali z nim: „Cóż chce powiedzieć ten nowinkarz?” – mówili jedni,
a drudzy: „Zdaje się, że jest zwiastunem nowych bogów” – bo głosił Jezusa
i zmartwychwstanie. Zabrali go i zaprowadzili na Areopag, i zapytali: „Czy
moglibyśmy się dowiedzieć, jaką to nową naukę głosisz? Bo jakieś nowe
rzeczy kładziesz nam do głowy […]”. „Mężowie ateńscy – przemówił Paweł,
stanąwszy w środku Areopagu – widzę, że jesteście pod każdym względem
bardzo religijni. Przechodząc bowiem i oglądając wasze świętości jedną po
drugiej, znalazłem też ołtarz z napisem: «Nieznanemu Bogu». Ja wam głoszę
to, co czcicie, nie znając. Bóg, który stworzył świat i wszystko, co w nim istnieje,
On, który jest Panem nieba i ziemi, nie mieszka w świątyniach ręką zbudo-
wanych i nie odbiera posługi z rąk ludzkich, jak gdyby czegoś potrzebował,
bo sam daje wszystkim życie i tchnienie, i wszystko. On z jednego człowieka
wywiódł cały rodzaj ludzki, aby zamieszkiwał całą powierzchnię ziemi. […]
wzywa Bóg teraz wszędzie i wszystkich ludzi do nawrócenia, dlatego że wy-
znaczył dzień, kiedy to sprawiedliwie będzie sądzić świat przez Człowieka,
którego na to przeznaczył, po uwierzytelnieniu Go wobec wszystkich przez
wskrzeszenie Go z martwych”.
316
Gdy usłyszeli o zmartwychwstaniu, jedni się wyśmiewali, a inni powiedzieli: „Po-
słuchamy cię o tym innym razem”. Tak Paweł ich opuścił. Niektórzy jednak przyłączyli
się do niego i uwierzyli. (Dz 17,16.18-20.22-26.30-34a)
– Jaki widok oburzał Pawła w Atenach?
– Czego chcieli się dowiedzieć filozofowie od Pawła?
– Dlaczego Paweł podkreślał religijność ateńczyków?
– Jak Paweł przedstawił ateńczykom Nieznanego Boga?
– Gdzie nie należy Go szukać?
– Jak Paweł tłumaczył pochodzenie człowieka?
– Do czego Bóg wzywa wszystkich ludzi?
– O jakim dniu mówi Paweł do Ateńczyków?
– Co Paweł powiedział o Jezusie Chrystusie?
W Grecji kultura stała na bardzo wysokim poziomie: kwitła filozofia, rozwijała
się literatura. W wymiarze religijnym charakterystyczny był politeizm, czyli
wielobóstwo. W Atenach istniało wiele świątyń, ołtarzy i posągów poświęconych
różnym bóstwom, co wewnętrznie oburzało Pawła. Podjął rozmowę z Grekami
o Jezusie, wykorzystując fakt, że jeden z wielu ołtarzy poświęcili również
„Nieznanemu Bogu”.
Święty Paweł przełamywał schematy myślenia greckiego. Wyjaśniał
słuchaczom, że ów Nieznany Bóg jest Stwórcą całego świata i panuje nad nim.
Nie jest więc związany z żadnym miejscem, bo należy do Niego cały świat. Nie
potrzebuje ludzkich darów, bo sam daje życie. Bóg jest też Panem historii. Cała
ludzkość została przez niego stworzona.
Grecy wierzyli, że każdy naród ma swoje odrębne pochodzenie, a więc
i osobnego boga, który jest jego stwórcą. Paweł mówił o szukaniu jedynego
prawdziwego Boga przez wysiłek woli. To oznacza, że człowiek jest zależny od
Niego, ma Go czcić i służyć Mu. Wreszcie Paweł mówił o Jezusie Chrystusie
i wskazywał konieczność nawrócenia, czyli porzucenie dawnego sposobu życia,
a przyjęcie nowego.
2. Misja św. Pawła – praca z mapą, miniwykład
K. pokazuje uczniom mapę z zaznaczonymi podróżami św. Pawła (slajd – teczka
pomocy). Następnie poleca czterem uczniom, by odczytali głośno miejscowości
z czterech podróży zaznaczonych na mapie. K. mówi:
Paweł poświęcił swoje życie gło- MORZE CZARNE
szeniu Ewangelii. Odbył cztery po- Rzym
Puteoli
MACEDONIA
Tesalonika
Filippi
Neapol BITYNIA
PAFLAGONIA
Berea
dróże misyjne, a każda z nich obej- MORZE EGEJSKIE

Assos
Troada
Ankyra
GALACJA
AZJA
mowała coraz większy obszar. Pod- SYCYLIA

Syrakuzy
Regium
ACHAJA
Korynt Ateny Efez
Milet
Antiochia
Perge
Listra
Ikoniun
Derbe
KAPADOCJA
Attalia Tars
czas tych wypraw Paweł doświadczył MALTA
KRETA
RODOS
Patara Myra CYL ICJ
A
Seleucja Antiochia
Lasaja CYPR
wielu trudności i niebezpieczeństw, Pafos Salamina
SYRIA
Sydon
MORZE ŚRÓDZIEMNE Tyr Damaszek
a nawet zagrożenia życia. Wszystko

Pierwsza podróż misyjna
Druga podróż misyjna Cyrena
Trzecia podróż misyjna Cezarea
Możliwa trasa wg Dz 18,23
Podróż do Rzymu Jerozolima
po to, aby głosić Ewangelię wszędzie EGIPT

Aleksandria
317
tam, gdzie uda mu się dotrzeć. Były to ziemie zamieszkałe przez narody należące
do Imperium Rzymskiego.
K. pyta:
– Na jakim poziomie była kultura rzymska w stosunku do państw podbitych?
– Jaka religia panowała na terenie Imperium?
Rzym uchodził w tamtym czasie za najważniejsze miasto na świecie. Był
stolicą państwa z bardzo bogatym dorobkiem kulturalnym w dziedzinie litera-
tury, malarstwa, rzeźby, filozofii i teatru. W Imperium Rzymskim wyznawano
wielobóstwo. Warto dodać, że bardzo istotny wpływ na kulturę rzymską miała
kultura grecka, którą Paweł znał bardzo dobrze.
W głoszeniu Ewangelii bardzo pomocne okazało się staranne wykształcenie
św. Pawła. Znał powszechnie używane wówczas języki oraz osiągnięcia naukowe
swoich czasów. Umożliwiało mu to wejście w dialog z ludźmi o odmiennej niż
żydowska kulturze i religii.
Paweł głosił Ewangelię i zakładał gminy chrześcijańskie. Za pomocą listów
pisanych później do tych gmin rozwiązywał pierwsze problemy dotyczące wiary.
Listy te możemy znaleźć w Nowym Testamencie. Na ewangelizowanych przez
niego terenach chrześcijaństwo przyjmowało specyficzną, uzależnioną od tam-
tejszej kultury formę. To dzięki jego misjom chrześcijaństwo dotarło do Europy.
Państwa europejskie bardzo obficie czerpały z kultury antycznej: rzymskiej
i greckiej. Narody, które przyjmowały chrześcijaństwo od misjonarzy należących
do tych kultur, przejmowały ich łacińskie bądź greckie elementy.
3. Areopag ateński – praca z tekstem
Areopag, gdzie św. Paweł wygłosił swoją mowę, przeszedł do historii jako
miejsce spotkania różnych kultur i religii. Ateńczycy gromadzili się na nim, aby
posłuchać czegoś nowego. Było to również miejsce posiedzeń przedstawicieli
rady miejskiej. Paweł głosił tu Ewangelię, używając języka odpowiedniego
i zrozumiałego w tym środowisku. Nic Grekom nie nakazywał, ale poszukiwał
tego, co mogło być wspólne dla świata pogańskiego i chrześcijaństwa, szukał
wspólnych wartości. Doceniał swoich słuchaczy i podejmował z nimi dialog.
Chociaż pozornie wydaje się, że w rozmowie z filozofami na Areopagu Paweł
poniósł klęskę, to jednak spotkanie to było bardzo ważne. Było to pierwsze
wystąpienie św. Pawła w miejscu publicznym, skierowane do szerokiego kręgu
słuchaczy. Areopag stał się symbolem.
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać głośno z podręcznika fragment encykliki
„Redemptoris missio”:
„Areopag był wówczas ośrodkiem kultury wykształconego ludu ateńskiego
i dziś można go uznać za symbol nowych miejsc, w których należy głosić
Ewangelię”.
(Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris missio, p. 37c)
318
1. Głoszę Jezusa na współczesnych areopagach – projektowanie, praca
w grupach
K. mówi:
Po dwudziestu wiekach od narodzenia Chrystusa mamy nowe obszary
działalności człowieka, w których należy głosić Ewangelię.
– Gdzie poza kościołem możemy usłyszeć o Bogu?
– Co jest współczesnym areopagiem?
K. dzieli uczniów na 5 grup. Każdej daje karty pracy „Współczesny areopag”
w formacie A4 (lub A5), z rysunkiem przedstawiającym symbolicznie współczesny
areopag (teczka pomocy). K. wyjaśnia:
Jednym ze współczesnych areopagów są mass media, a wśród nich telewizja,
radio, aplikacje na telefon, Internet, z którego wszyscy korzystacie, np. czytając
lub tworząc blogi. Autorzy niemal wszystkich mediów mogą umieszczać
teksty, zdjęcia i filmy tak, by inni mieli do nich dostęp. Waszym zadaniem
będzie przygotowanie materiałów w różnych formach o Jezusie Chrystusie
skierowanych do współczesnych niewierzących osób.
Grupa 1. Zaprojektujcie aplikację na telefon, przez którą możecie

głosić Jezusa Chrystusa osobom w waszym wieku. Uwzględnijcie
w projekcie: tytuł, rysunek, krótki tekst, muzykę…
Grupa 2. Zaplanujcie krótką audycję radiową o Jezusie

Chrystusie dla współczesnego młodego człowieka. Uwzględnijcie
w projekcie: tytuł, krótki tekst, muzykę…
Grupa 3. Zaprojektujcie program telewizyjny, przez

który możecie głosić Jezusa Chrystusa współczesnym oso-
bom. Uwzględnijcie w projekcie: tytuł, krótki tekst, muzykę,
grafikę…
Grupa 4. Zaprojektujcie stronę internetową dla współ-

czesnego młodego człowieka o Jezusie Chrystusie. Uwzględ-
nijcie w projekcie: nazwę strony, krótki tekst, muzykę,
grafikę…
Grupa 5. Utwórzcie na blogu wpis o Jezusie Chrystusie

skierowany do współczesnego młodego człowieka. Uwzględ-
nijcie w projekcie: nazwę bloga, krótki tekst, obraz, grafikę…
319
Czas pracy: ok. 7 minut. Po upływie tego czasu przedstawiciele grup prezentują
swoje prace na forum klasy i zapisują na tablicy nazwy opracowywanych aeropagów.
K. podsumowuje:
Święty Paweł głosił Jezusa poganom, korzystając ze środków przekazu do-
stępnych w tamtych czasach. Również dzisiaj zadaniem chrześcijan jest głosić
Ewangelię w coraz szybciej zmieniających się warunkach życia. Aby móc dotrzeć
z Dobrą Nowiną do każdego człowieka i by przeniknęła ona wszystkie dziedziny
życia, konieczna jest tylko zmiana formy jej głoszenia, między innymi przez
wykorzystanie postępu technologicznego.
Wielu współczesnych chrześcijan dostrzega potrzebę głoszenia Jezusa w In-
ternecie, dzięki czemu powstały i wciąż powstają strony poświęcone ewangeliza-
cji, rozważaniu słowa Bożego czy informowaniu o coraz to nowych inicjatywach
podejmowanych przez parafie i wspólnoty chrześcijańskie.
2. Pokonać trudności w głoszeniu Jezusa – „gorące krzesła”
K. i uczniowie, którzy odgrywali role filozofów, ponownie ubierają się w prześcieradła
i wszyscy aktorzy siadają na krzesłach ustawionych na środku sali. Uczniowie pytają
o odczucia, jakie towarzyszyły im, gdy odgrywali biblijną scenkę. Przykładowe
pytania:
– Dlaczego postanowiliście zabrać Pawła na Areopag?
– Pawle, co czułeś, gdy filozofowie poprosili cię o wyjaśnienia na Areopagu?
– Pawle, jak się czułeś, gdy przemawiałeś?
– Co czuliście wy, wierzący w wielu bogów, gdy usłyszeliście, że Bóg jest jeden?
– Co pomyśleliście, słysząc o tak niewiarygodnej rzeczy jak zmartwychwstanie?
– Pawle, co czułeś, gdy usłyszałeś, że śmieją się z tego, co mówisz?
– Pawle, co czułeś, gdy niektórzy przyłączyli się do ciebie?
K. podsumowuje:
Spotkanie z inną kulturą czy światopoglądem nie zawsze jest łatwe. Trudność
może wypływać z nastawienia obu stron – nam może być trudno zrozumieć
odmienność kultury innych osób, a im – naszą. Reakcje na głoszenie Ewan-
gelii mogą być różne – tak jak i w przypadku spotkania św. Pawła i filozofów:
obojętność, śmiech, ale też zainteresowanie. Ważne jest jednak, by wszystkim
towarzyszyła otwartość i szacunek.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy listę współczesnych areopagów oraz wpis z wybranego
współczesnego Areopagu opracowanego w grupach.
4. Praca domowa
1. Odszukaj w Internecie i wypisz strony, na których możesz znaleźć
informacje pomocne w pogłębianiu wiary.
2. Obejrzyj stronę internetową twojej parafii i napisz, czego dowiedziałeś
się z niej o Jezusie Chrystusie.
3. Pomódl się o odwagę głoszenia Chrystusa nawet obcym ludziom.
320
5. Modlitwa
K. prosi uczniów, aby ustawili się w kręgu. Każdy kładzie rękę na ramieniu
osoby stojącej z prawej strony i w cichej modlitwie poleca tę osobę Panu Bogu,
prosząc o siły do przezwyciężania trudności, chęć poznawania innych kultur,
odwagę w przyznawaniu się do Chrystusa, łaskę wiary w Niego oraz poczucie
odpowiedzialności za głoszenie Ewangelii. Na zakończenie K. czyta modlitwę:
„Spójrz, o Panie, na całą ludzkość i okaż miłosierdzie tym, którzy szukają

Cię przez modlitwę i prawe życie, ale jeszcze Cię nie spotkali: objaw się im jako
Droga, która prowadzi do Ojca, jako Prawda, która wyzwala, jako Życie, które
nie ma końca. Pozwól nam, Panie, żyć w Twoim Kościele w duchu wiernej służby
i całkowitego poświęcenia, aby nasze świadectwo było wiarygodne i owocne.
Amen”.
(Jan Paweł II, Modlitwa za kapłanów)
Literatura
Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris missio, <http://www.opoka.org.pl/bibliote-
ka/W/WP/jan_pawel_ii/encykliki/r_missio_1.html#>, dostęp: 7.07.2019.
Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy św. w Atenach, 5 maja 2001, <http://www.
opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/ jan_pawel_ii/homilie/ateny_05052001.
html>, dostęp: 7.07.2019.
Jan Paweł II, Modlitwa za kapłanów, <http://www.wroclaw.odnowa.org/przed-
siewziecia/krucjata-modlitwy-za-kaplanow/279-modlitwy-za-kaplanow>,
dostęp: 7.07.2019.
Misja Mpanshya, <http://misjampanshya.blogspot.com/2013/10/20102013-po-
zegnanie-z-mpanshya.html>, dostęp: 7.07.2019.
Warto wykorzystać
Odpust w kaplicy św. Jana – Korogocho Slum, Kenia, <http://www.youtube.com/
watch?v=Mt8CQmVRdFo>, dostęp: 7.07.2019.
Afryka. Procesja z darami, <http://www.youtube.com/watch?v=bmgBAYUql-
pY>, dostęp: 7.07.2019.
321
42. CHRYSTIANIZACJA EUROPY
Cele katechetyczne
– Ukazanie etapów tworzenia się europejskiej cywilizacji oraz znaczenia
chrześcijaństwa w tym procesie.
– Kształtowanie przekonania o potrzebie poszanowania wartości
chrześcijańskich, na których zbudowana jest europejska cywilizacja.
Treści
Chrystianizacja poszczególnych ludów i terytoriów Europy.
Działalność pierwszych misjonarzy.
Szacunek wobec wartości chrześcijańskich.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia pojęcie „misjonarz”,
– charakteryzuje działalność ewangelizacyjną misjonarzy niosących Ewan-
gelię w różnych częściach Europy,
– podaje w zarysie kolejność chrystianizacji poszczególnych ludów i teryto-
riów Europy,
– opisuje przemiany cywilizacyjne związane z wprowadzeniem chrześcijań-
stwa,
– wyjaśnia, na czym polega misyjna natura Kościoła,
– uzasadnia wartość chrześcijańskich zasad w kształtowaniu się i rozwoju
europejskich społeczeństw.
Postawy
Uczeń:
– poznaje i szanuje chrześcijańskie wartości, na których opiera się cywilizacja
europejska.
Metody, techniki i formy: zgadywanka, analiza tekstu biblijnego, miniwykład,

praca z mapą, „Karta misjonarza”, rozmowa kierowana, śpiew, praca
w grupach.
Środki dydaktyczne: zdjęcia (slajdy) znanych europejskich kościołów, mapa
średniowiecznej Europy, „Karty misjonarzy” oraz ich życiorysy do pracy
w grupach, „Moja karta misjonarza” dla każdego ucznia.

1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza do wspólnej modlitwy: „Duchu Święty, który oświecasz…”
322
2. Dziedzictwo chrześcijańskie w Europie – zgadywanka
K. mówi:
Podczas podróży często zwiedzamy budowle, które powstały w przeszłości.
Pozwalają one poczuć klimat miejsca, w którym się znajdujemy. Dzięki nim
możemy poznać historię ludzi, którzy tam mieszkali. Obejrzycie zdjęcia kilku
takich budowli. Wszystkie one znajdują się w Europie. Waszym zadaniem
będzie zgadnąć, w jakim kraju i ewentualnie mieście znajduje się dany obiekt.
K. dzieli klasę na dwie drużyny. Następnie pokazuje uczniom zdjęcia lub slajdy (teczka
pomocy) zabytkowych kościołów europejskich. Zadaniem uczniów jest odgadnąć kraj,
w którym znajduje się dany kościół. Jeśli drużyna nie zna odpowiedzi, zgaduje drużyna
przeciwna. Każda poprawna odpowiedź to 1 punkt dla drużyny. Jeśli drużyna zgadnie
miasto – 2 punkty, jeśli poda, pod jakim wezwaniem jest dany kościół – 3 punkty.
Wygrywa ta, która zdobyła najwięcej punktów. Zwycięzców nagradzamy brawami.
Irlandia, katedra św. Patryka Austria, kościół św. Piotra Watykan, Bazylika św. Piotra
w Dublinie, XII w. w Wiedniu, od IV w. w Rzymie od IV w.
Francja, katedra Czechy, Kościół NMP Węgry, kościół Polska, Bazylika archika-
NMP w Paryżu, przed Tynem w Pradze św. Macieja, tedralna Wniebowzięcia
XII w. od XI w. Budapeszt, XIII w. NMP, Gniezno, IX w.
K. wyjaśnia:
Wszystkie te budowle to kościoły. Wprawdzie ich ostateczny wygląd nadały
im kolejne przebudowy, związane z pożarami czy zniszczeniami wojennymi,
ale budowa każdego z nich rozpoczęła się w średniowieczu. Przetrwały do dziś
i obecnie należą do dziedzictwa kultury poszczególnych narodów. Dla nas są
świadectwem wiary poprzednich pokoleń ludów europejskich.
3. Budowa na solidnym fundamencie – analiza tekstu biblijnego
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać z podręcznika tekst biblijny:
Jak więc przejęliście naukę o Chrystusie Jezusie jako Panu, tak dalej w Nim
postępujcie: zapuśćcie w Nim korzenie i na Nim dalej się budujcie, i umacniajcie
się w wierze, jak was nauczono, pełni wdzięczności. (Kol 2,6-7)
323
– Do czego zobowiązuje nas przyjęcie nauki Chrystusa?
– Co to znaczy budować życie na Chrystusie?
– Dlaczego mamy być wdzięczni za dar wiary w Chrystusa?
K. podsumowuje:
Święty Paweł zachęcał, aby swoje życie opierać na Chrystusie i Jego nauce.
Tak jak drzewo czerpie życiodajne soki dzięki mocnym korzeniom, tak człowiek
ma czerpać moc z Chrystusa.

1. Korzenie chrześcijaństwa w Europie – miniwykład, praca z mapą
K., mówiąc, wskazuje na mapie średniowiecznej Europy przywoływane obszary
oraz zapisuje na tablicy czas ewangelizacji (wiek lub rok) i plemiona bądź państwo.
Cywilizacja europejska nieodłącznie jest związana z pojawieniem się na tych
terenach chrześcijaństwa. Zaczęło się od apostołów, którzy swoją działalność
misyjną prowadzili przede wszystkim w różnych częściach Imperium Rzymskie-
go. Zakładali oni gminy chrześcijańskie i udzielali chrztu kolejnym osobom.
W Imperium Rzymskim chrześcijanie cierpieli prześladowania przez niemal
trzy wieki. Dopiero gdy dzięki cesarzowi Konstantynowi ogłoszono tzw. edykt
mediolański (313 r.), chrześcijaństwo umocniło się i rozrosło. Jeszcze przed
upadkiem Rzymu (IV i V w.), podczas wielkich wędrówek ludów, zwanych
barbarzyńskimi, z chrześcijanami zetknęły się plemiona germańskie. Następnie
chrześcijaństwo przyjęli Frankowie, których państwo w końcu V wieku obej-
mowało północną część dzisiejszej Francji, Belgię i zachodnie krańce Niemiec.
W 496 r. ich król Chlodwig został ochrzczony przez św. Remigiusza.
Dzięki działalności misyjnej św. Patryka, apostoła Irlandii (386–461), chrze-
ścijaństwo przyjęła Zielona Wyspa. Głównymi ośrodkami rozwoju Kościoła
stały się tam klasztory. W VI w. działalność misyjna mnichów irlandzkich objęła
Szkocję, a następnie część plemion germańskich, które zajmowały północne
tereny dzisiejszej Anglii. Chrystianizację plemion anglosaskich od południa roz-
począł na przełomie VI i VII w. św. Augustyn z Canterbury, działając w imieniu
papieża Grzegorza I Wielkiego.
Wkrótce misjonarze iroszkoccy i anglosascy wyruszyli na kontynent euro-
pejski, tworząc parafie, diecezje i archidiecezje. Jednym z najbardziej znanych
był św. Wilibrord, który w 690 r. rozpoczął pracę apostolską wśród germańskich
Fryzów, jednak największe zasługi w nawracaniu ludów germańskich, zwłaszcza
na terenie Niemiec, ma św. Bonifacy.
Pod koniec VIII i na początku IX wieku chrzest przyjęli Słowianie: Słoweńcy,
Chorwaci i Morawianie. Mieszkający na terenie tzw. Państwa Wielkomoraw-
skiego Czesi oraz przodkowie współczesnych Słowaków na prośbę miejscowego
księcia byli chrystianizowani przez św. Cyryla i Metodego.
Pod koniec IX w. Europa Środkowa przeżywała najazd Madziarów (Wę-
grów), którzy osiedliwszy się nad Dunajem, ulegali wpływom chrześcijaństwa.
324
Przyczynił się do tego św. Stefan, władca Węgier. Wcześniej Mieszko I, książę
Polan, ożenił się z księżniczką czeską Dąbrówką i za jej sprawą wraz ze swym
dworem przyjął chrzest. Na ziemiach polskich duże znaczenie miała działalność
św. Wojciecha, biskupa Pragi, a potem jego kult, ponieważ zginął on śmiercią
męczeńską z rąk pogańskich Prusów. Inną ważną postacią, niestety nieco
zapomnianą, był św. Bruno Bonifacy z Kwerfurtu, który pragnął naśladować
św. Wojciecha w pracy misyjnej i podobnie jak on zginął z rąk Jaćwingów (na
terenie dzisiejszego pogranicza polsko-litewskiego).
W drugiej połowie X w. rozpoczęła się chrystianizacja Rusi. W roku 957
księżna kijowska Olga przyjęła chrzest prawdopodobnie w Konstantynopolu,
ale sprowadzała łacińskich misjonarzy z Europy zachodniej. Po nawrocie po-
gaństwa na terenach Rusi Kijowskiej dzieło ewangelizacji kontynuował jej wnuk
– św. Włodzimierz, który przyjął chrzest w 988 r. i związał swój kraj z greckim
Kościołem w Konstantynopolu.
W połowie XIII w. Polscy misjonarze próbowali głosić Ewangelię na Litwie,
ale dopiero z końcem wieku XIV – dzięki małżeństwu wielkiego księcia litew-
skiego Władysława Jagiełły z królową Polski św. Jadwigą oraz zawarciu unii
polsko-litewskiej – chrystianizacja tego kraju zaczęła przynosić efekty.
(oprac. na podst.: J. Strzelczyk, Apostołowie Europy)
Na tablicy powstaje zapis:

Chrystianizacja Europy
Wiek/rok Państwo/plemię
I–IV w. cesarstwo rzymskie
496 r. Frankowie (płn. Francja)
V w. Irlandczycy
VI–VII w. Szkoci i Anglosasi
VIII/IX w. Niemcy, Fryzowie, Chorwaci, Słoweńcy, Czesi, Słowacy, Morawianie
966 r. Polska
974 r. Węgry
988 r. Ruś
1387/1388 r. Litwa
2. Budowniczowie chrześcijańskiej Europy – „Karta misjonarza”, praca

w grupach
K. wyjaśnia:
Pierwszym głosicielem Ewangelii był Jezus, następnie to zadanie przekazał
apostołom. Głoszenie Ewangelii to misja, dlatego misjonarzami nazywano tych,
którzy kontynuowali i kontynuują to dzieło. „Na Kościele ciąży konieczność
i równocześnie święte prawo głoszenia Ewangelii, a wobec tego działalność
325
misyjna tak dziś, jak i zawsze zachowuje w pełni swą moc i konieczność” (Dekret
Soboru Watykańskiego II Ad gentes divinitus, p. 7).
Znamy ogólny zarys zakorzeniania się chrześcijaństwa w Europie. Przyczynili
się do tego ludzie, którzy idąc za przykładem św. Pawła, głosili Chrystusa
tam, gdzie o nim jeszcze nie słyszano. Ci, którzy przybywali na terytoria już
zewangelizowane, umacniali wiarę mieszkańców.
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy. Każda otrzymuje „Kartę misjonarza” (teczka
pomocy), którą uczniowie mają uzupełnić. Czas pracy: maks. 6 minut. Po upływie
tego czasu przedstawiciele grup prezentują sylwetki misjonarzy.
Zestaw 1
Na podstawie życiorysu św. Patryka uzupełnijcie „Kartę misjonarza”.
Święty Patryk urodził się około 358 r. w Taberni (część Brytanii, należąca
do cesarstwa rzymskiego). Gdy miał szesnaście lat, porwali go irlandzcy kor-
sarze (piraci) i sprzedali do niewoli w Irlandii, gdzie przez sześć lat pracował
jako pasterz. W tym czasie nauczył się języka i poznał panujące na wyspie
obyczaje. Gdy udało mu się uciec, przybył do Galii (dziś Francja), gdzie zdobył
wykształcenie w dwóch szkołach misyjnych na północy kraju. W 432 r. powrócił
do Irlandii jako biskup.
Apostołował tam, gdzie jeszcze nie głoszono Ewangelii – na północy
i zachodzie. Nawrócił wielu wodzów plemion wraz z ich rodzinami i związanymi
z nimi ludźmi. W Irlandii nie było wówczas miast, tak jak w cesarstwie rzymskim,
dlatego też tworzył wspólnoty mnisze, początkowo złożone z kapłanów galijskich
(dzisiejsza Francja) i brytyjskich. Wkrótce zaczęli dołączać do nich księża
wywodzący się z Irlandii, a klasztory stały się ośrodkami powstających diecezji
i parafii. Świętemu Patrykowi przypisuje się założenie w roku 444 głównej stolicy
biskupiej w Irlandii – Armagh.
Święty Patryk pracował gorliwie i pozyskiwał ludzi dla Chrystusa, ale był
również krytykowany. W swojej obronie napisał dzieło Confessio (Wyznanie).
Ostatni okres życia spędził w jednej ze wspólnot zakonnych, oddając się
modlitwie i praktykom pokutnym. Zmarł 17 marca 461 r.
(oprac. na podst.: S. Hołodok, Święty Patryk)
Karta św. Patryka

Pochodzenie: Tabernia, Brytania
Tereny działalności misyjnej: Irlandia
Sposób działania: nawrócenie wodzów plemion,
tworzenie wspólnot mniszych, założenie stolicy
biskupiej w Armagh
Napisane dzieło: „Wyznania”
Data śmierci: 17 marca 461 r.
326
Zestaw 2
Na podstawie życiorysu świętych Cyryla i Metodego uzupełnijcie „Kartę
misjonarzy”.
Święci Cyryl i Metody urodzili się w Tesalonikach (dziś Macedonia Grecka),
gdzie stykało się osadnictwo słowiańskie i greckie. Obaj byli bardzo zdolni
i wykształceni.
Na polecenie cesarza Bizancjum udali się z misją do Chazarów – ludu nad
Morzem Czarnym. Tutaj uczestniczyli w dyskusjach między chrześcijanami,
Żydami i wyznawcami islamu. W 862 r., na zaproszenie księcia Rościsława,
przybyli głosić Ewangelię na Morawach. Bracia przyjęli zasadę odprawiania
liturgii w języku słowiańskim, do którego Cyryl utworzył oryginalny alfabet –
głagolicę. Następnie przetłumaczył na ten język teksty liturgiczne i biblijne.
Wobec zarzutów o herezję formułowanych przez misjonarzy niemieckich
Cyryl i Metody w 867 r. udali się do Rzymu – papież Hadrian II pozwolił na
odprawianie liturgii w języku słowiańskim.
Cyryl pozostał do końca życia w jednym z klasztorów rzymskich, a Metody
ponownie udał się na Morawy (wschodnie Czechy), by kontynuować
ewangelizację. Papież ustanowił go arcybiskupem przywróconej metropolii
Sirmium (niedaleko obecnego Belgradu) i zwierzchnikiem Kościoła na terenach
zachodniosłowiańskich. Mimo konfliktów z biskupami bawarskimi, które
doprowadziły nawet do czasowego uwięzienia św. Metodego, papież Jan VIII
mianował go legatem apostolskim do ewangelizacji Słowian.
Według tradycji św. Metody ochrzcił czeskiego księcia Borzywoja i jego
żonę Ludmiłę. Być może doprowadził także do chrztu księcia Wiślan. Zmarł
na Morawach.
(oprac. na podst.: B. Kumor, Historia Kościoła)
Karta św. Cyryla i Metodego

Pochodzenie: Tesaloniki
Przeprowadzone misje (terytoria):
9 Chazarowie 9 Księstwo Wielkomorawskie
Zasada w liturgii: język słowiański
Działalność Metodego po śmierci brata:
9 objęta metropolia – Sirmium
9 ochrzczeni władcy – książę Czech Borzywoj z żoną
św. Ludmiłą, być może książę Wiślan
K. podsumowuje:
Wytrwała praca Świętego Patryka oraz Świętych Cyryla i Metodego spo-
wodowała, że chrzest przyjmowały całe narody. Działo się tak dzięki przyjętej
wówczas metodzie pracy misyjnej: nawracaniu najpierw wodza plemienia lub
władcy, którzy następnie wpływali na swoich poddanych. Pierwsi ewangeliza-
327
torzy nie zawahali się ponieść największych ofiar, aby Ewangelia objęła jak
największe obszary Europy.
3. Owoce chrystianizacji Europy – rozmowa kierowana
K. pisze na tablicy: „Przyjęcie chrześcijaństwa” i pyta:
– Co dało przyjęcie chrześcijaństwa plemionom i państwom europejskim?
Uczniowie dzielą się swoją wiedzą, K. uzupełnia, a wybrany uczeń zapisuje
odpowiedzi na tablicy.
Przyjęcie chrześcijaństwa:
9 wprowadziło normy i zasady społeczne w oparciu o Ewangelię (np.
małżeństwo monogamiczne),
9 wzmocniło znaczenie państw na arenie międzynarodowej,
9 przyspieszyło tworzenie struktur państwowych,
9 pomogło w nawiązywaniu kontaktów handlowych,
9 przyczyniło się do rozwoju nauki, szkolnictwa,
9 przyczyniło się rozpowszechniania pisma.
To tylko niektóre z korzyści, jakie wiążą się z pojawieniem się chrześcijaństwa
w Europie. Dzięki przyjęciu chrztu narody zaczęły kształtować zasady społeczne
i państwowe w oparciu o dekalog i naukę Chrystusa. Nieoceniony jest wkład
chrześcijaństwa w tworzenie kultury, a działalność duchownych diecezjalnych
i zakonnych przyczyniła się w istotny sposób do rozwoju nauki. Czerpali oni
wzorce z kultury antycznej, tradycji i wartości ogólnoludzkich, ustalali pisownię
języków narodowych, zakładali szkoły i uniwersytety, poszerzali wiedzę z zakresu
medycyny i innych dziedzin, mieli duży wkład w rozwój techniki i wychowywali
całe społeczności i narody.
(oprac. na podst.: Ks. Cz. S. Bartnik, Co chrześcijaństwo dało Europie?)

1. Moje zadanie głoszenia Jezusa – „Karta misjonarza”, praca indywidualna
K. rozdaje uczniom do uzupełnienia karty pracy „Moja karta misjonarza” (teczka
pomocy). Po ok. 3 minut uczniowie prezentują je na forum klasy i wklejają do
zeszytu. Wcześniej K. wyjaśnia:
Mówiliśmy o tym, że misjonarzami są osoby, które głoszą Pana Jezusa w tych
miejscach na świecie, gdzie nie jest On znany. Ale misjonarzami możemy być
również my w naszym środowisku. W jaki sposób się nimi stajecie? Zastanówcie
się, uzupełniając własną kartę misjonarza.
328
Moja karta misjonarza
Imię: …………………………………
Pochodzenie: …………………………
Powołanie do: głoszenie Pana Jezusa
Cel głoszenia Ewangelii: zdobywanie ludzi dla Pana Jezusa, ich zbawienie
Metody przepowiadania: rozmowa, dobry przykład, wysyłanie SMS-ów
z dobrym słowem ……………………………
– W czym mogą być dla nas wzorem przy głoszeniu Ewangelii św. Patryk
oraz Cyryl i Metody?
– Jakie cechy charakteru musicie wypracować w sobie, by móc głosić
Jezusa?
– Jaki możecie mieć wpływ na wasze środowisko, mówiąc o Jezusie?
2. Bronię swoich korzeni chrześcijańskich – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jak możecie ubogacać swoją tożsamość chrześcijanina i Europejczyka?
– W jakich sytuacjach możecie bronić swoich chrześcijańskich korzeni?
– Dlaczego powinniśmy bronić swojej wiary?
Uczniowie podają swoje propozycje, następnie uzupełniają je treścią z „Zapamiętaj”
w podręczniku.
Moim obowiązkiem chrześcijanina jest:
9 poszerzać wiedzę na temat rozwoju chrześcijaństwa w Europie
i w Polsce,
9 brać udział w uroczystościach państwowych i dbać o ich religijny
charakter (np. udział we Mszy Świętej w dni świąt narodowych),
9 dbać o znaki obecności Boga w miejscach publicznych (np. krzyże
w salach, noszenie medalików),
9 stanowczo i odważnie bronić wiary przed wyśmianiem i prześladowaniem
(np. próbą zdejmowania krzyża, manifestacjami obrażającymi wartości
chrześcijańskie),
9 domagać się przestrzegania prawa do publicznego wyznawania swojej
wiary.
Wszystko to sprawi, że inni będą szanować wartości wypływające z wiary,
a my sami będziemy coraz mocniej w niej wzrastać.
3. Budują na Chrystusie – śpiew
K. uczy piosenki (podręcznik). Wcześniej robi wprowadzenie:
Treść piosenki, z którą polska młodzież jechała na Światowe Dni Młodzieży
do Madrytu w 2011 r., nawiązuje do powrotu do chrześcijańskich korzeni.
Zbudowani na Chrystusie, CG
w Nim zakorzenieni, a7 C h7
329
mocni w wierze i wdzięczni, ae
bo On jest źródłem życia. Ce
Nic nas nie zdoła odłączyć od Ciebie: G D e7 e7

ani śmierć, ani życie, utrapienie i prześladowanie. C a7 h7 h7
Nic nas nie zdoła odłączyć od Ciebie, G D e7 e7
ale we wszystkim tym odnosimy pełnię zwycięstwa C a7 h7 h7
dzięki Temu, który nas umiłował. C a7 C D C D
Alleluja, Alleluja. /3x C G a7 C h7 a e C e
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy tabelę „Chrystianizacja Europy” i treść karty
misjonarzy (św. Patryka oraz św. Cyryla i Metodego) oraz wklejają własną.
5. Praca domowa
1. Napisz, jakie budowle i dzieła sztuki znajdujące się w twojej miejscowości
lub twoim województwie są dziedzictwem kultury chrześcijańskiej.
2. Napisz mowę w obronie wartości chrześcijańskich, takich jak rola rodziny
czy wolność w wyznawaniu wiary.
3. Wieczorem pomódl się o odwagę do stawania w obronie swojej wiary.
6. Modlitwa
Skład apostolski.
Literatura
Ks. Cz. S. Bartnik, Co chrześcijaństwo dało Europie?, <http://www.apostol.
pl/czytelnia/rozne-artykuly/co-chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo-da-
%C5%82o-europie>, dostęp: 10.07.2019.
S. Hołodok, Święty Patryk, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/swieci-
/s_patryk.html#>, dostęp: 10.07.2019.
B. Kumor, Historia Kościoła, t. 2, Lublin 2003.
J. Strzelczyk, Apostołowie Europy, Poznań 2010.
330
43. ŚWIĘTY BENEDYKT I BENEDYKTYNI
Cele katechetyczne
– Zapoznanie z życiorysem i działalnością św. Benedykta.
– Ukazanie najbardziej charakterystycznych cech zakonu benedyktynów.
– Pobudzenie do poszukiwania wartości i życia zgodnego z tymi wartościami.
Treści
Życie i działalność św. Benedykta.
Wpływ zakonu benedyktynów na rozwój cywilizacji i kultury europejskiej.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcia: monastycyzm, reguła zakonna, benedyktyni,
– prezentuje koleje życia św. Benedykta z Nursji,
– podaje znaczenie sentencji „Ora et labora”,
– omawia zakonne życie benedyktynów,
– charakteryzuje benedyktyńską regułę zakonną, ukazując jej aktualność
dla współczesnego człowieka,
– uzasadnia wybór św. Benedykta na głównego patrona Europy,
– omawia wpływ benedyktynów na rozwój cywilizacji i kultury europejskiej,
– wyjaśnia zaangażowanie chrześcijan w tworzenie kultury.
Postawy
Uczeń:
– wyraża troskę o swój rozwój duchowy przez modlitwę i pracę,
– konsekwentnie walczy z bezczynnością i lenistwem,
– troszczy się o pomnażanie dobra w świecie.
Metody, techniki i formy: wywiad, rozmowa kierowana, analiza tekstu biblij-

nego, miniwykład, praca z tekstem, ustalanie reguł, świadectwo, praca
w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: dwa teksty wywiadu ze św. Benedyktem.

1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza do wspólnej modlitwy: „Duchu Święty, który oświecasz…”
2. Życie i działalność św. Benedykta – wywiad, rozmowa kierowana
K. wybiera 2 osoby do odegrania roli reportera i św. Benedykta i wręcza im
teksty (teczka pomocy). Uczniowie siadają przed klasą tak, jakby byli w studio
telewizyjnym. K. robi wprowadzenie:
331
Wyobraźmy sobie, że przenosimy się do studia programu „Między niebem
a ziemią”. Spotkamy się z założycielem zakonu benedyktynów. Benedyktyni
to zakon katolicki założony ok. 530 r. przez św. Benedykta z Nursji. Jego
członkowie składają cztery śluby: ubóstwa, posłuszeństwa, czystości i stałości
miejsca.
Reporter: Witam państwa w kolejnym programie. Dziś zaprosiliśmy do studia
św. Benedykta, aby bliżej go poznać i przyjrzeć się dziełu, którego dokonał.
Reporter zwraca się do św. Benedykta: Niech będzie pochwalony Jezus Chry-
stus. Benedykt to obecnie rzadko spotykane imię. Co ono oznacza?
Benedykt: Imię Benedykt pochodzi z języka łacińskiego. Wywodzi się od
słowa benedictus, oznaczającego „tego, o którym się dobrze mówi” lub „tego,
któremu się dobrze życzy”. Faktycznie, mimo przeciwności mogłem w moim
życiu dokonać wiele dobra dzięki łasce Boga.
R: Skąd pochodzisz?
B: Urodziłem się w zamożnej chrześcijańskiej rodzinie ok. roku 480 w Nursji,
niewiele ponad 100 km na północ od Rzymu. Tam też spędziłem dzieciństwo.
R: Ale studiowałeś w Rzymie.
B: Tak, jednak atmosfera panująca w mieście po upadku cesarstwa zachod-
niego nie odpowiadała mi. Ludzie nie żyli według nauki Jezusa. Postanowiłem
więc zostać pustelnikiem w miejscowości Enfide, oddalonej 60 km od Rzymu,
a następnie przeniosłem się w okolice Subiaco, w Górach Albańskich. Wieść
o moim sposobie życia szybko rozeszła się po okolicy i ludzie zaczęli przychodzić
do mnie, abym ich nauczał. Wtedy też mnisi z Vicovaro zwrócili się do mnie
z prośbą, bym został ich przełożonym. Kiedy jednak zacząłem egzekwować
większą dyscyplinę, natychmiast napotkałem na twardy opór. Doszło nawet do
tego, że zakonnicy próbowali mnie otruć. Jednak Bóg pozwolił mi rozpoznać
ich zamiary i szczęśliwie wróciłem do swej groty w Subiaco.
R: Mieszkałeś w Subiaco, jednak najstarszy i najbardziej znany klasztor
benedyktyński znajduje się na Monte Cassino.
B: Tak. Przeniosłem się na wzgórze Monte Cassino i założyłem tam klasztor.
Można powiedzieć, że tam wszystko się zaczęło…
R: Ułożyłeś pierwszą regułę zakonną. Co jest w niej główną zasadą?
B: Według mojej reguły mnisi mają poświęcać dużo czasu na wspólną modli-
twę w chórze zakonnym. Odmawiają oni tzw. liturgię godzin, złożoną z hymnów,
psalmów i czytań z Pisma Świętego oraz ojców i doktorów Kościoła. Bardzo
ważnym elementem życia oprócz modlitwy jest praca, stąd zasada: „Ora et
labora”, czyli „Módl się i pracuj”.
R: W 1964 r. papież Paweł VI ogłosił cię głównym patronem Europy. Cha-
rakteryzując twoją postawę, wymienił trzy słowa klucze: krzyż, pług i księga.
Przyniosłeś chrześcijańską kulturę ludom mieszkającym od Morza Śródziem-
nego do Skandynawii, od Irlandii aż do Polski. Do dziś w Polsce są klasztory
benedyktynów. Obecnie tylko 3: Biskupów, Lubiń i Tyniec, jednak w XVIII w.
było ich 6, a istniały też 23 inne placówki benedyktyńskie.
332
B: Tam, gdzie przybyli benedyktyńscy misjonarze, stawiali najpierw krzyż.
Krzyż to także znak ewangelizacji, której potrzebowała i wciąż potrzebuje
Europa. Z kolei pług to symbol pracy fizycznej. Pierwsi benedyktyni pracowali
często przy karczowaniu lasu, osuszaniu bagien, uprawie roli. Byli znakomitymi
ogrodnikami. Wiedzą dzielili się z ludźmi, wśród których przyszło im żyć. Tym
samym ówczesnych mieszkańców Europy uczyli szacunku do pracy i ziemi.
Dziś też często uprawiają ziemię i zajmują się uprawą ziół. Symbol księgi
przypomina, że klasztory benedyktyńskie stały się bezcennym ogniskiem pracy
umysłowej. Europa stała się chrześcijańska przede wszystkim dlatego, że
benedyktyni dbali o wszechstronne wykształcenie swoje i innych. Uczyli sztuki
i rzemiosła, ale przede wszystkim szerzyli ducha Ewangelii. Coraz liczniejsi
byli w klasztorach pisarze, którzy godzinami przy pulpitach prowadzili żmudne
dzieło przepisywania ksiąg. Stąd określenie „benedyktyńska praca”.
R: Jako europejczycy jesteśmy wdzięczni benedyktynom za ich wkład w eu-
ropejską kulturę. Wiemy, że około 90% ocalonego dorobku antycznego zacho-
wało się do czasów współczesnych za pośrednictwem opactw benedyktyńskich.
Bardzo dziękuję za spotkanie i do zobaczenia w niebie.
Po przeczytaniu wywiadu K. rozmawia z uczniami na jego temat. Mogą stawiać
pytania reporterowi bądź Benedyktowi. K. może również zapytać:
– Jakie hasło jest charakterystyczne dla zakonu benedyktynów?
– Co oznaczają symbole: krzyż, pług i księga związane ze św. Benedyktem?
Dziś zastanowimy się dokładniej, co sprawiło, że św. Benedykt został
ogłoszony głównym patronem Europy .
K. poleca zapisać temat: Święty Benedykt i benedyktyni.

1. Zasady życia chrześcijan – analiza tekstu biblijnego
K. wyznacza jednego ucznia do przeczytania tekstu biblijnego (podręcznik) i prosi
wszystkich, by wstali. Wcześniej wyjaśnia:
Tekst, który za chwilę usłyszycie, pochodzi z Dziejów Apostolskich i opisuje
życie pierwszych chrześcijan. Czytany jest 11 lipca, w dniu liturgicznego
wspomnienia św. Benedykta z Nursji.
Jeden duch i jedno serce ożywiały wszystkich, którzy uwierzyli. Żaden nie nazy-
wał swoim tego, co posiadał, ale wszystko mieli wspólne. Apostołowie z wielką mocą
świadczyli o zmartwychwstaniu Pana Jezusa, a wielka łaska spoczywała na wszystkich.
Nikt z nich nie cierpiał niedostatku, bo właściciele pól albo domów sprzedawali je
i przynosili pieniądze uzyskane ze sprzedaży, i składali je u stóp Apostołów. Każdemu
też rozdzielano według potrzeby. (Dz 4,32-35)
– Na czym polegało życie pierwszych chrześcijan?
K. pomaga uczniom odpowiadać, a odpowiedzi można zapisać na tablicy:
Pierwsi chrześcijanie:
posiadali wspólną własność,
głosili Jezusa,
333
działali wspólnie,
dzielili się tym, co posiadali.
2. Reguła zakonna św. Benedykta – miniwykład, praca z tekstem
Święty Benedykt był niezwykłym propagatorem życia według zasad
chrześcijańskich. Przyczynił się do tak znacznych zmian w Europie, że z owoców
jego działań korzystają do dziś wszyscy Europejczycy. Napisał regułę zakonną,
która miała wpływ na kształtowanie się Kościoła w Europie, a przez to również
na rozwój kultury. Poznamy teraz kilka pojęć, aby lepiej zrozumieć, na czym
polegała wyjątkowość działań Benedykta w tamtych czasach.
Wybrany uczeń czyta z podręcznika, K. w miarę potrzeby wyjaśnia pojęcia:
Reguła zakonna – zbiór podstawowych zasad życia w danym zakonie,
pochodzący najczęściej od założyciela tego zakonu lub przyjęty przez niego
jako podstawa prawna.
Monastycyzm – forma życia wspólnot zakonnych, wykształcona w IV wieku
wśród chrześcijan mieszkających w Egipcie. Wyłoniła się z ruchu pustelniczego.
W kulturze zachodniej Europy formy życia mniszego zostały w największym
stopniu rozwinięte przez św. Benedykta.
Uczniowie czytają z podręcznika fragmenty Reguły św. Benedykta. Po przeczytaniu

poszczególnych tekstów następuje ich krótkie omówienie.
Święty Benedykt stworzył podstawy do kształtowania wspólnot zakonnych.
„Prolog. Przede wszystkim, gdy coś dobrego zamierzasz uczynić, módl się
najpierw gorąco, aby On sam [Bóg] to do końca doprowadził.
O zwoływaniu braci na radę. Ilekroć trzeba w klasztorze podjąć jakąś
ważną decyzję, niechaj opat zwoła całą wspólnotę i przedstawi jej, o co chodzi.
Wysłuchawszy opinii braci, niech ją sam rozważy, a następnie zrobi to, co uzna
za bardziej wskazane.
Czy mnisi powinni posiadać coś na własność. Niech się nikt nie ośmiela
cokolwiek dawać lub przyjmować bez pozwolenia opata, ani czegokolwiek
posiadać na własność, choćby najmniejszej rzeczy, ani książki, ani tabliczek do
pisania, ani rylca, niczego w ogóle.
O codziennej pracy fizycznej. Bezczynność jest wrogiem duszy. Dlatego też
bracia muszą się zajmować w określonych godzinach pracą fizyczną i również
w określonych godzinach czytaniem duchownym.
O ubraniu i obuwiu mnichów. Ubrania należy braciom dawać dostosowane
do warunków miejscowych i klimatu (…), ponadto szkaplerz do pracy, na nogi
zaś pończochy i buty. Nad kolorem tych wszystkich rzeczy ani nad ich wyglądem
niech się bracia nie zastanawiają, ale niech noszą takie, jakie można znaleźć
w kraju, w którym żyją, albo jakie można taniej sprawić”.
(Reguła św. Benedykta, www.opoka.org.pl)
334
W regule zostały opisane bardzo różne aspekty życia: od modlitwy, przez
podejmowanie decyzji, po pracę i ubranie. Mimo że Benedykt ułożył swoją
regułę wiele wieków temu, jest ona nadal aktualna. Na jej podstawie do dzisiaj
powstają reguły innych zakonów.
K. rysuje na tablicy tabelę i chętny uczeń zapisuje hasłowo w pierwszej kolumnie
wybrane zasady z reguły. Druga kolumna będzie uzupełniana w III części katechezy.
Wybrane zasady reguły
modlitwa przed uczynkiem
wspólna narada
posłuszeństwo opatowi
niczego nie posiadać na własność
praca fizyczna
czytanie duchowe
skromne ubranie
K. podsumowuje:
Święty Benedykt był kontynuatorem myśli apostołów. W swojej regule
ustalił zasady wzorowane na sposobie życia pierwszych chrześcijan.
Benedyktyni przestrzegają ich do dziś. Rezygnują oni z własności na rzecz
tych, do których idą z Ewangelią. Ich praca dla rozwoju chrześcijaństwa jest
jednocześnie pracą nad rozwojem kultury w szerokim tego słowa znaczeniu.
Dzięki istnieniu zakonów rozwijało się piśmiennictwo, rozpowszechniała
się kultura, powstawały biblioteki i szkoły. Benedyktyni uczyli uprawy ziemi
i rozpowszechniali ziołolecznictwo. Święty Benedykt został wybrany na
głównego patrona Europy, ponieważ benedyktyni przyczynili się do rozwoju
cywilizacji i kultury europejskiej.
Benedyktyni nadal przyczyniają się do rozwoju kultury europejskiej. Prowa-
dzą szkoły i zajmują się ogrodnictwem i zielarstwem. Podejmują pracę duszpa-
sterską, organizując w swoich klasztorach rekolekcje. Ważnym elementem ich
działalności jest praca naukowa – pod kierunkiem benedyktynów tynieckich
dokonano przekładu Biblii z języków oryginalnych na język polski, nazwanego
Biblią Tysiąclecia. Wydają książki o życiu duchowym, prowadzą wykłady dla
studentów. To także dziedzictwo św. Benedykta.

1. Reguły w moim życiu – ustalanie reguł, praca w parach
K. wskazuje na zapis w tabeli z II części katechezy i dopisuje tytuł prawej kolumny:
„Reguły w moim życiu”. Wyjaśnia:
Nie jest możliwe, byśmy w pełni realizowali regułę św. Benedykta. Możemy
jednak znaleźć w niej wskazówki pomocne w uświęcaniu naszego życia,
335
a jednocześnie prowadzące do rozwoju kultury. Wpiszcie w parach, jak możecie
zastosować propozycje św. Benedykta w waszych domach i w szkole. Pomocne
mogą być przy tym zasady życia pierwszych chrześcijan, które wypisaliśmy
wcześniej.
Zasady z reguły św. Benedykta Reguły w moim życiu
modlitwa przed uczynkiem modlę się przed…
wspólna narada pytam o radę…
posłuszeństwo opatowi jestem posłuszny…
niczego nie posiadać na własność nie zabiegam o…
praca fizyczna pracuję solidnie nad…
czytanie duchowe czytam…
skromne ubranie ubieram się…
Po wypowiedziach uczniów K. podsumowuje:

Reguły, które wypisaliście, to sposób dążenia do świętości, a przez to
równocześnie do przemiany świata. Świętość nie jest zarezerwowana dla
zakonników czy sióstr zakonnych. Do świętości dąży się codzienną ciężką pracą,
zarówno fizyczną, jak i duchową. Wpisujemy się w ten sposób w dorobek świata,
w którym żyjemy. Budujemy kulturę: tę codzienną, a zarazem chrześcijańską
– w Polsce i w Europie. Życie chrześcijanina według zasad moralnych jest
udziałem w rozwoju cywilizacji.
2. Wszyscy są powołani do świętości – świadectwo
K. wyjaśnia:
Święty Josemaría Escrivá, założyciel wspólnoty Opus Dei, przypominał
prawdę, że wszyscy są powołani do świętości. W swoich dziełach pisał:
„Pobiegnę z jednego końca świata na drugi – przez wszystkie narody, przez
wszystkie ludy, przez szlaki i ścieżki – aby znaleźć pokój mej duszy. I znajduję
go w codziennych zajęciach, które nie są dla mnie przeszkodą; są raczej drogą
i powodem, by kochać Boga coraz bardziej i silniej się z Nim jednoczyć”.
(Josemaría Escrivá, Przyjaciele Boga. Ku świętości, p. 310)
„Wszystkie prace mogą mieć tę samą wartość nadprzyrodzoną; nie ma zadań

wielkich czy małych – wszystkie są wielkie, jeśli się je wypełnia z miłości. Te,
które uważa się za wielkie, karleją, gdy zatraca się chrześcijański sens życia.
I odwrotnie, są rzeczy na pozór małe, które mogą być bardzo wielkie z racji
rzeczywistych konsekwencji, jakie pociągają za sobą”.
(Rozmowy z prałatem Escrivá. Kobieta w życiu świata i Kościoła, p. 109)
336
3. Praca domowa
1. Znajdź na stronie opactwa benedyktyńskiego w Tyńcu (www.tyniec.
benedyktyni.pl), jakie formy działalności prowadzą tamtejsi zakonnicy,
i wypisz je w zeszycie.
2. Wybierz się na wirtualny spacer do klasztoru benedyktynów
w Tyńcu – zeskanuj kod QR.
3. Wyjaśnij znaczenie wyrażeń związanych z zakonem
benedyktynów: „Ora et labora” (łac. Módl się i pracuj)
oraz „benedyktyńska praca”.
4. Modlitwa
Wszyscy czytają tekst modlitwy z podręcznika:
„Boże, Ty przez nauczanie św. Benedykta zgromadziłeś w swoim Kościele
wiele narodów, spraw przez jego zasługi, abyśmy biegnąc z radosnym sercem
drogą Twoich przykazań, trwali w prawdziwej wierze i głębokim pokoju. Przez
Chrystusa Pana naszego. Amen.
(Modlitwa do św. Benedykta Patrona Europy)
Literatura
M. Banaszek, Historia Kościoła Katolickiego. Starożytność, Warszawa 1989.
J. Escrivá, Przyjaciele Boga. Ku świętości, p. 310, <http://www.pismaescrivy.org/
book/przyjaciele_boga-punkty-310.htm>, dostęp: 10.07.2019.
Historia benedyktynów w Polsce, <http://benedyktyni.pl/historia-benedyktynow-
-w-polsce/>, dostęp: 10.07.2019.
T. Manteuffel, Historia Powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1997.
Modlitwa do św. Benedykta Patrona Europy, <http://ps-po.pl/benedyktyni/mo-
dlitwy/>, dostęp: 10.07.2019.
Reguła św. Benedykta, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/regula_
osb_01.html#m>, dostęp: 10.07.2019.
Rozmowy z prałatem Escrivá. Kobieta w życiu świata i Kościoła, p. 109, <http://
www.pismaescrivy.org/book/rozmowy-punkty-109.htm>, dostęp:
10.07.2019.
A.M. Sicari, Księga Wielkich Świętych i Założycieli, Kielce 2008, s. 110-115.
Warto wykorzystać
Wirtualny spacer po opactwie w Tyńcu, <https://tusiezaczelo.wkraj.pl/index.
php?&pass=1#/69954/257,1>, dostęp: 10.07.2019.
337
44. DLACZEGO CHRZEST POLSKI NIE BYŁ STRATĄ,
LECZ ZYSKIEM?
Cele katechetyczne
– Przypomnienie i pogłębienie wiadomości na temat chrztu Polski, misji św.
Wojciecha oraz zjazdu gnieźnieńskiego.
– Ukazanie wpływu tych wydarzeń na rozwój państwa polskiego oraz ich
znaczenia dla Kościoła w Polsce.
– Kształtowanie postawy dobrego chrześcijanina i obywatela.
Treści
Chrzest Polski.
Misja św. Wojciecha.
Zjazd gnieźnieński.
Wymagania
Uczeń:
– przedstawia motywy osobiste i polityczne przyjęcia chrztu przez Mieszka I,
– wymienia pierwsze biskupstwa na ziemiach polskich,
– prezentuje życie i działalność misyjną św. Wojciecha,
– podaje datę liturgicznej uroczystości św. Wojciecha,
– wyjaśnia znaczenie chrztu Polski dla dalszych jej dziejów,
– uzasadnia doniosłość zjazdu gnieźnieńskiego.
Postawy
Uczeń:
– wyraża zainteresowanie historią kraju w aspekcie drogi chrześcijańskiej,
– prezentuje postawę patriotyzmu i szacunku dla historii ojczystej.
Metody, techniki i formy: czytanie i analiza tekstu biblijnego, rozmowa kie-

rowana, praca z tekstem, miniwykład, reportaż (widomość na Twittera),
celebracja, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: tekst o św. Wojciechu i o zjeździe gnieźnieńskim do pracy
w grupach.

1. Modlitwa
2. Chrzest daje nowe życie – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać tekst Rz 6,3-4 (podręcznik). Wcześniej
wyjaśnia:
338
W pierwszych wiekach chrześcijaństwa chrztu udzielano przez zanurzenie
w wodzie. W tekście biblijnym usłyszycie wyrażenie, że przez chrzest zostaliśmy
„zanurzeni w śmierć” Chrystusa oraz że „zostaliśmy razem z Nim pogrzebani”.
Święty Paweł podkreśla, że chrzest to nie tylko symboliczne obmycie wodą, ale
że przez chrzest uczestniczymy w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa.
Czyż nie wiadomo wam, że my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanu-
rzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć? Zatem przez
chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to,
abyśmy i my wkroczyli w nowe życie – jak Chrystus powstał z martwych dzięki
chwale Ojca. (Rz 6,3-4)
– W co zostaliśmy zanurzeni, przyjmując chrzest?
– Co to znaczy „wkroczyć w nowe życie”?
– Co się zmieniło w waszym życiu po otrzymaniu chrztu?
K. podsumowuje:
Przez sakrament chrztu zostaliśmy uwolnieni od grzechu pierworodnego.
Chrzest sprawił także, że wzrastamy w określonej wspólnocie Kościoła i stawia
się przed nami wymagania życia według przykazań. Dzięki niemu wzrastamy
w kulturze i religijności chrześcijańskiej. Chrzest przyjmują nie tylko pojedynczy
ludzie, ale także całe narody.
3. Chrzest Polski w historii – rozmowa kierowana
By zorientować się, jaki jest poziom wiedzy uczniów nt. chrystianizacji Polski, K.
zadaje pytania:
– W którym roku Polska przyjęła wiarę chrześcijańską?
– Kto wtedy panował w Polsce?
– Jak ma na imię święty czczony szczególnie w Gnieźnie?
– Jaki związek ma św. Wojciech z początkiem chrześcijaństwa w Polsce?
K. poleca zapisać temat: Dlaczego chrzest Polski nie był stratą, lecz zyskiem?

1. Tło historyczne chrztu Polski – praca z tekstem, praca w parach
Uczniowie rysują pod tematem tabelę, którą uzupełniają po przeczytaniu
z podręcznika tekstu o okolicznościach chrztu Mieszka (praca w parach).
„Mieszko, objąwszy księstwo, zaczął dawać dowody zdolności umysłu i sił
cielesnych i co raz częściej napastować ludy [sąsiednie] dookoła. Dotychczas
jednak w takich pogrążonych był błędach pogaństwa, że wedle swego zwyczaju
siedmiu żon zażywał. W końcu zażądał w małżeństwo jednej bardzo dobrej
chrześcijanki z Czech, imieniem Dąbrówka. Lecz ona odmówiła poślubienia
go, jeśli nie zarzuci owego zdrożnego obyczaju i nie przyrzeknie zostać chrze-
ścijaninem. Gdy zaś on [na to] przystał, że porzuci ów zwyczaj pogański i przyj-
mie sakramenta wiary chrześcijańskiej, pani owa przybyła do Polski z wielkim
orszakiem [dostojników] świeckich i duchownych, ale nie pierwej podzieliła
339
z nim łoże małżeńskie, aż powoli a pilnie zaznajamiając się z obyczajem chrze-
ścijańskim i prawami kościelnymi, wyrzekł się błędów pogaństwa i przeszedł
na łono matki-Kościoła”.
(Anonim tzw. Gall, Kronika Polska)
Życie Mieszka przed chrztem Życie Mieszka po chrzcie

– –
– –
– –
Źródła historyczne podają, że Mieszko przyjął chrzest w 966 r.
2. Przyczyny przyjęcia chrztu – miniwykład
K. wymienia przyczyny przyjęcia nowej religii przez Mieszka I oraz krótko je omawia:
¾ Wprowadzenie w życie Polaków wartości chrześcijańskich.
¾ Dążenie do umocnienia pozycji państwa polskiego na arenie międzynaro-
dowej (zyskiwalibyśmy nowego sprzymierzeńca – Czechy, które zmuszone
były w ten sposób zerwać sojusz z Wieletami).
¾ Chęć zapobieżenia izolacji pogańskiej Polski (możliwość prowadzenia
misji chrystianizacyjnych).
¾ Ugruntowanie pozycji księcia jako pomazańca Bożego (chęć uniezależ-
nienia się od Niemiec).
¾ Umocnienie jedności kraju i walka z tendencjami decentralistycznymi.
¾ Zamiar usprawnienia administracji państwowej, która została wzmoc-
niona przez wykształconych duchownych.
Chrześcijaństwo na ziemiach polskich rozwijało się przez kolejne 30 lat bez
znaczących wydarzeń. Sytuacja jednak zmieniła się, gdy na dworze Bolesława
Chrobrego pojawił się biskup Wojciech z czeskiego rodu Sławnikowiców, przy-
jaciel Ottona III. Wcześniej był biskupem w Pradze, skąd został wypędzony.
Przez pewien czas przebywał w klasztorze benedyktyńskim w Rzymie, ale papież
polecił mu wrócić do diecezji lub udać się na misje do pogan.
3. Owoce misji św. Wojciecha – reportaż (widomość na Twittera), praca
w grupach
K. dzieli klasę na 4 (bądź 6 grup) i połowie grup daje tekst o św. Wojciechu, a drugiej
o zjeździe gnieźnieńskim (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest przedstawienie
klasie wydarzeń związanych z chrztem Polski w formie krótkiej relacji (newsa) do
radia albo wiadomości na Twittera.
Tekst 1 – Św. Wojciech
Przeczytajcie tekst i przygotujcie krótką relację (newsa) do radia albo na
widomość na Twittera (nie więcej niż 280 znaków) o tym wydarzeniu, dla osób
żyjących w XXI w.
340
Święty Wojciech przybył na dwór Bolesława Chrobrego w latach dziewięć-
dziesiątych X wieku. W porozumieniu z Bolesławem postanowił zająć się chry-
stianizacją Prusów. Wyruszył w podróż misyjną ze swym przyrodnim bratem
Radzimem Gaudentym oraz prezbiterem Boguszą Benedyktem i najpierw
ochrzcił znaczną część mieszkańców Gdańska. Następnie udał się do Prus
(okolice Elbląga), gdzie rozpoczęli wspólnie działalność misyjną. Niestety nie
spotkała się ona z życzliwym przyjęciem i rozkazano Wojciechowi i jego towa-
rzyszom opuścić te tereny. Biskup nie chciał się na to zgodzić, wierząc, że uda
im się kogoś ochrzcić.
Po kilku dniach, gdy odpoczywali po Mszy Świętej (było to 23 kwietnia
997 r.), Prusowie napadli ich i zabili Wojciecha, po czym odcięli jego głowę
i zawiesili na palu. Pozostałym pozwolono odejść, by zanieśli tę wieść władcy.
Głowę z pala zdjął potajemnie i przewiózł do Gniezna nieznany Pomorzanin.
Wkrótce potem Chrobry wykupił resztę ciała Wojciecha, płacąc za nie tyle
złota, ile ważyło, i rozkazał je pochować w Gnieźnie. Biskup Wojciech stał się
pierwszym polskim męczennikiem. Szybko został uznany za świętego, a jego
grób odwiedzało wiele osób.
Uroczystość św. Wojciecha obchodzimy 23 kwietnia. Jest on jednym z głów-
nych patronów Polski.
Tekst 2 – Zjazd gnieźnieński

Przeczytajcie tekst i przygotujcie krótką relację (newsa) do radia albo na
wiadomość na Twittera (nie więcej niż 280 znaków) o tym wydarzeniu, dla osób
żyjących w XXI w.
„Trudno uwierzyć i opowiedzieć, z jaką wspaniałością przyjmował wówczas
Bolesław cesarza i jak prowadził go przez swój kraj aż do Gniezna. Gdy Otto
ujrzał z daleka upragniony gród, zbliżył się doń boso ze słowami modlitwy na
ustach. Tamtejszy biskup Unger [biskup poznański] przyjął go z wielkim sza-
cunkiem i wprowadził do kościoła, gdzie cesarz zalany łzami prosił świętego
męczennika o wstawiennictwo, by mógł dostąpić łaski Chrystusowej. Następ-
nie otworzył zaraz arcybiskupstwo. (…) Arcybiskupstwo to powierzył bratu
wspomnianego męczennika Radzimowi (…). Po załatwieniu tych wszystkich
spraw cesarz otrzymał od księcia Bolesława wspaniałe dary i wśród nich, co
największą sprawiło mu przyjemność, trzystu opancerzonych żołnierzy. Kiedy
odjeżdżał, Bolesław odprowadził go z doborowym pocztem aż do Magdeburga,
gdzie obchodzili uroczyście niedzielę palmową [24 marca]”.
(Thietmar, Kronika, początek XI w.)
Po prezentacji pracy uczniów, K. podsumowuje:

W marcu 1000 r. do grobu św. Wojciecha przybywa cesarz Świętego
Cesarstwa Rzymskiego Otton III. Historię tę opisał niemiecki biskup Thietmar.
Po modlitwie w katedrze cesarz spotkał się z księciem Bolesławem, a wynikiem
tego spotkania było utworzenie metropolii gnieźnieńskiej – pierwszej
341
metropolii kościelnej w Polsce podległej wyłącznie papieżowi. Na jej czele
postawiono brata św. Wojciecha – Radzima Gaudentego. Wraz z powstaniem
nowej metropolii utworzono podległe Gnieznu nowe biskupstwa-sufraganie:
w Krakowie (z biskupem Popponem), w Kołobrzegu (z biskupem Reinbernem)
i we Wrocławiu (z biskupem Janem).

1. Wartości chrztu Polski – miniwykład
Przyjęcie chrześcijaństwa przez Polskę podniosło jej znaczenie wśród innych
państw Europy. Wartości, które przyszły na ziemie polskie razem z wiarą
w Chrystusa, w istotny sposób wpłynęły na nasz naród, kształtując polską
tradycję i kulturę.
Chrześcijaństwo przyniosło wartości, które są dla nas tak oczywiste, że
nie zastanawiamy się nad nimi. Jedną z nich jest małżeństwo monogamiczne.
Mieszko miał kilka żon, ale tylko do czasu przyjęcia wiary w Chrystusa. To prawo
przyszło do Polski wraz z chrześcijaństwem i trwa do dziś.
Rytm naszego życia wskazują wydarzenia liturgiczne, które przeżywamy
w ciągu roku. Tak jest ze świętami Bożego Narodzenia, Wielkanocy czy tradycją
Wielkiego Postu. One kształtują nasz sposób myślenia, świętowania i życia
rodzinnego.
Razem z chrześcijaństwem w Polsce pojawiła się łacina, dzięki której możliwe
stało się zapisywanie i odczytywanie naszego języka. Bliższą nam czasowo
konsekwencją chrztu Polski był wybór Karola Wojtyły na papieża i rozsławienie
naszego kraju w Europie i na świecie. Fakt, że jesteście teraz na katechezie,
też jest skutkiem chrztu Mieszka I. Zauważcie, że jedno wydarzenie w 966 r.
zaważyło na życiu milionów Polaków i całej historii Polski.
2. Wierność przyrzeczeniom wynikającym z chrztu – celebracja
K. informuje, że intencją modlitwy będzie prośba o wierność przyrzeczeniom
wynikającym z chrztu. Następnie wybrany uczeń odczytuje wezwania (podręcznik).
Święty Wojciechu, patronie nasz, módl się za nami.

Święty Wojciechu, męczenniku i wyznawco…
Wierny naśladowco Chrystusa Pana…
Węgrom, Prusom i Polakom światło wiary niosący…
U pogan wobec śmierci nieustraszony…
Wiarę Chrystusową męczeństwem potwierdzający…
Za słowo Chrystusa śmierć ponoszący…
Patronie i Opiekunie Ojczyzny naszej…
Patronie uciśnionych i ubogich ludzi…
(fragmenty Litanii do Świętego Wojciecha)
342
K. kończy słowami:
Módlmy się: Boże, Ty umocniłeś nasz naród w wyznawaniu Twego imienia
przez nauczanie i chwalebne męczeństwo św. Wojciecha, biskupa. Spraw,
prosimy, aby ten, który na ziemi głosił naszym przodkom wiarę, wstawiał się
za nami w niebie. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują temat oraz jako notatkę reportaż (wiadomość na Twittera)
związane z działalnością św. Wojciecha i zjazdem gnieźnieńskim oraz tabelę „Życie
Mieszka przed chrztem i po chrzcie”.
4. Praca domowa
1. Napisz, co się zmieniło w dziejach Polski po chrzcie Mieszka.
2. Wymyśl i narysuj stronę komiksu pt. „O młodym Polaku, który nie boi
się żyć po chrześcijańsku”.
3. Ułóż modlitwę za Polskę przez wstawiennictwo św. Wojciecha.
Literatura
B. Gierlach, Początki chrześcijaństwa w Polsce, Warszawa 1988.
G. Labuda, Święty Wojciech, Wrocław 2000.
Litania do św. Wojciecha, <http://www.wojciech-nasielsk.plock.opoka.org.
pl/?q=node/82>, dostęp: 10.07.2019.
K. Śmigiel, Święty Wojciech Sławnikowic, Poznań 1993.
Thietmar, Kronika, cyt. za: M. Rożek, Katedry Romańskie, <https://opoka.
org.pl/biblioteka/I/IH/petrus_2010_katedra_wawel_00.html>, dostęp:
10.07.2019.
343
45. KORONA I KRZYŻ. ŚWIĘTY STANISŁAW
ZE SZCZEPANOWA
Cele katechetyczne
– Ukazanie życia i okoliczności męczeńskiej śmierci św. Stanisława.
– Kształtowanie postawy wdzięczności Bogu za dar życia i męczeństwa
św. Stanisława.
– Zachęcenie do naśladowania świętego męczennika w trosce o dobro.
Treści
Życie i męczeńska śmierć św. Stanisława.
Święty Stanisław patronem Polski.
Wymagania
Uczeń:
– podaje najważniejsze fakty z życia św. Stanisława,
– charakteryzuje konflikt pomiędzy bp. Stanisławem a królem Bolesławem
Śmiałym,
– relacjonuje wpływ męczeńskiej śmierci św. Stanisława na późniejsze zjed-
noczenie kraju,
– podaje datę liturgicznego wspomnienia św. Stanisława,
– uzasadnia, dlaczego św. Stanisław należy do głównych patronów Polski.
Postawy
Uczeń:
– oddaje cześć patronowi Polski przez udział w liturgii w dniu jego święta,
– stara się naśladować męstwo i bezkompromisowość św. Stanisława w walce
ze złem.
Metody, techniki i formy: analiza tekstu biblijnego, 12 pytań do… (konferen-

cja), plan wydarzeń, projektowanie sztandaru, celebracja, praca w parach,
praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, pytania i odpowiedzi do udziału w konfe-
rencji, szablon sztandaru (jeden na dwie osoby).

1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Pod Twoją obronę” w intencji ludzi, którzy cierpią nie-
sprawiedliwie.
2. Przyjąć prześladowanie ze względu na Jezusa – analiza tekstu Pisma Świętego
K. czyta fragment z Pisma Świętego lub z podręcznika:
344
Któż nas może odłączyć od miłości Chrystusowej? Utrapienie, ucisk czy
prześladowanie, głód czy nagość, niebezpieczeństwo czy miecz? Jak to jest
napisane: Z powodu Ciebie zabijają nas przez cały dzień, uważają nas za owce
na rzeź przeznaczone.
Ale we wszystkim tym odnosimy pełne zwycięstwo dzięki Temu, który nas
umiłował. I jestem pewien, że ani śmierć, ani życie, ani aniołowie, ani Zwierzch-
ności, ani rzeczy teraźniejsze, ani przyszłe, ani Moce, ani co jest wysoko, ani co
głęboko, ani jakiekolwiek inne stworzenie nie zdoła nas odłączyć od miłości
Boga, która jest w Chrystusie Jezusie, Panu naszym. (Rz 8,35-39)
K. pyta:
– Jakie przeciwności możemy pokonać przyjmując miłość Chrystusa?
– Co jest gotowy poświęcić ten, kto służy Jezusowi?
– Na czym polega zwycięstwo w Jezusie Chrystusie?
Na dzisiejszej katechezie poznamy człowieka, dla którego wierność chrze-
ścijańskim zasadom i troska o wiernych powierzonych mu przez Boga była
ważniejsza niż prześladowanie i śmierć.
K. prosi o zapisanie tematu w zeszytach: Korona i Krzyż – św. Stanisław ze
Szczepanowa.

1. Życie i męczeńska śmierć św. Stanisława – 12 pytań do…, konferencja
K. wybiera troje uczniów do udziału w konferencji i wręcza im teksty do roli św.
Stanisława, Wincentego Kadłubka oraz współczesnego historyka. Następnie rozdaje
12 uczniom pytania, które będą zadawać podczas konferencji (teczka pomocy). Dla
siebie zostawia rolę prowadzącego. Uczniowie stawiają pytania według określonej
kolejności.
Prowadzący: Szanowni państwo, zapraszam na konferencję prasową. Naszy-
mi gośćmi są św. Stanisław biskup i męczennik, kronikarz Wincenty Kadłubek
oraz współczesny historyk. Proszę o zadawanie pytań.
1. Pytanie do św. Stanisława: Święty Stanisławie, gdzie i kiedy się urodziłeś?
Św. Stanisław: Urodziłem się w Szczepanowie i stąd mój przydomek Stani-
sław ze Szczepanowa. Ponieważ nie prowadzono wtedy ksiąg narodzin, więc nie
znam dokładnej daty, ale było to prawdopodobnie między rokiem 1030 a 1039.
2. Pytanie do św. Stanisława: Jakie miałeś wykształcenie?
Św. Stanisław: Odebrałem staranne wykształcenie, najpierw domu rodzin-
nym, a w później w szkole katedralnej w Gnieźnie. Wyjechałem także uczyć
się poza granice kraju.
3. Pytanie do św. Stanisława: Jak to się stało, że zostałeś biskupem Krakowa?
Św. Stanisław: Gdy zmarł biskup krakowski Lambert w 1071 r., Bolesław
Śmiały mianował mnie na jego następcę. Był to czas, kiedy dostojnicy kościelni
byli jednocześnie urzędnikami królewskimi. Dlatego jako biskup podlegałem
papieżowi i jako urzędnik – królowi.
345
4. Pytanie do św. Stanisława: Co się działo w Polsce, gdy zostałeś biskupem?
Św. Stanisław: To był czas przywracania świetności państwa Piastów. Zo-
stała odnowiona metropolia gnieźnieńska i powstała nowa diecezja w Płocku.
Powstała także sieć klasztorów benedyktyńskich, które były ważnymi ośrodkami
religijnymi i naukowymi na terytorium Polski.
5. Pytanie do św. Stanisława: Co było powodem twojego konfliktu z królem
Bolesławem Szczodrym?
Św. Stanisław: Król przez siedem lat prowadził wojny i w tym czasie rzadko
wracał do kraju. Przebywając wśród pogan, przejął od nich zły zwyczaj okrutne-
go traktowania ludzi. Nie mogąc powstrzymać go od niegodziwych postępków
i okrucieństwa, udzieliłem mu upomnienia zgodnie z przepisami dyscypliny
kościelnej. Ponieważ nie posłuchał upomnienia, obłożyłem go klątwą i zabro-
niłem mu wejścia do kościoła.
6. Pytanie do Wincentego Kadłubka: Co takiego zrobił król, że biskup
nałożył na niego tak surową karę?
Wincenty Kadłubek: Podczas wyprawy na Ruś rycerze błagali króla, aby
wracał do kraju, ponieważ bali się o swoje rodziny i dobytek. W czasie, gdy
oni byli na wojnie, w Polsce szerzył się rozbój, i nie miał kto bronić ich domów
i rodzin. Niestety król w najlepsze całymi tygodniami się bawił, nie myśląc
o powrocie. Wtedy rycerze zaczęli go potajemnie opuszczać. Kiedy Bolesław
wrócił do kraju, zaczął się okrutnie mścić na nich i ich rodzinach. Wtedy biskup
stanął w ich obronie.
7. Pytanie do Wincentego Kadłubka: Dlaczego król potraktował napomnie-
nia biskupa Stanisława jako zdradę?
Wincenty Kadłubek: Bolesław Szczodry był królem, a biskup jego poddanym.
Ale jako biskup, który ma pod opieką swoje owce, odpowiadał przed samym
Bogiem za ich dobro. Król uważał, że ma rację, karząc rycerzy i ich żony, ale
biskup uważał, że robił to zbyt okrutnie.
8. Pytanie do Wincentego Kadłubka: Jak doszło do tragicznego wydarzenia
związanego ze śmiercią Stanisława?
Wincenty Kadłubek: 11 kwietnia 1079 r. Bolesław przybył na Skałkę, gdzie
biskup odprawiał Mszę Świętą. Król był bardzo okrutny. W czasie Mszy odebrał
życie biskupowi uderzeniem w głowę. Potem kazał poćwiartować jego ciało.
Ówczesnym zwyczajem bowiem ciało skazańca niszczono. Duchowni ze czcią
pochowali ciało Stanisława w kościele św. Michała na Skałce. W 1088 r. doko-
nano przeniesienia relikwii św. Stanisława do katedry krakowskiej.
9. Pytanie do Wincentego Kadłubka: Jaki wpływ miała śmierć Stanisława
ze Szczepanowa na dalsze losy Polski?
Wincenty Kadłubek: W swoim dziele przytaczam legendę, że po śmieci
Stanisława ciała strzegły orły, wspominam też o cudownym zrośnięciu się części
jego ciała. W ciągu wieków wielokrotnie przywoływano tę legendę. Kult Świę-
tego odegrał w XIII i XIV w. ważną rolę historyczną w kształtowaniu myśli
o zjednoczeniu Polski. Wierzono, że tak jak zrosło się ciało św. Stanisława,
346
tak też połączy się i zjednoczy podzielone wówczas na księstwa dzielnicowe
Królestwo Polskie.
10. Pytanie do historyka: Co się stało z królem Bolesławem Szczodrym?
Historyk: Za swoją porywczość król Bolesław Szczodry poniósł karę. Cały
naród stanął przeciwko niemu. Opuszczony przez wszystkich, musiał udać się
na banicję. Do końca życia przebywał prawdopodobnie w jednym z klasztorów
na terenie dzisiejszej Austrii. O wydarzeniach tych pisali m.in. Anonim zwany
Gallem, Wincenty Kadłubek oraz Jan Długosz. Wszyscy się zgadzają, że za-
chowanie biskupa Stanisława było związane z tym, że czuł się zobowiązany do
stawania w obronie godnego i chrześcijańskiego postępowania.
11. Pytanie do historyka: Kiedy biskup Stanisław został ogłoszony świętym?
Historyk: Papież Innocenty IV dokonał kanonizacji św. Stanisława 8 wrze-
śnia 1253 roku. Na ręce dostojników Kościoła w Polsce papież wręczył bullę
kanonizacyjną.
12. Pytanie do historyka: Kiedy obchodzimy uroczystość ku czci św. Stani-
sława?
Historyk: 8 maja 1254 r. biskup krakowski Prandota wyznaczył uroczystość
podniesienia relikwii Stanisława i ogłoszenia jego kanonizacji w Polsce. Stąd
wspominamy go w liturgii właśnie 8 maja. Święty Stanisław jest głównym patro-
nem Polski (obok NMP Królowej Polski i św. Wojciecha, biskupa i męczennika).
Prowadzący: Szanowni państwo, dziękujemy naszym gościom za przekazanie
informacji o św. Stanisławie, królu Bolesławie Szczodrym i losach Polski.
(oprac. na podst.: Święty Stanisław biskup i męczennik, www.brewiarz.pl)
2. Owoce męczeńskiej śmierci św. Stanisława – plan wydarzeń, praca

w grupach
Uczniowie pracując nad tekstem w podręczniku w 4-osobowych grupach, układają
plan wydarzeń.
Przeczytajcie fragmenty „Żywota Świętego Stanisława” Wincentego z Kielczy
i wypiszcie etapy konfliktu króla Bolesława Śmiałego z bp. Stanisławem. Możecie
również uzupełnić o treści usłyszane podczas wcześniejszego wywiadu.
„Ów Bolesław (…) na czele swego wojska przemierzył obce ziemie i stoczył
wiele walk z buntownikami, aby odzyskać dawne granice królestwa polskiego
(…). I oto siódmy rok już mijał, a on rzadko przebywał w kraju, ciągle w obozie,
a zawsze wśród wrogów. Przebywając zaś wśród pogan (…), nauczył się ich
spraw i służył ich niegodziwościom (…).
A biskup krakowski Stanisław widząc, że nie zdoła okrutnego Bolesława po
ojcowsku powstrzymać od jego niegodziwych postępków i okrucieństwa, (…)
udzielił mu zatem upomnienia zgodnie z przepisami dyscypliny kościelnej grożąc
mu najpierw zagładą królestwa, a następnie zawiesił nad nim miecz klątwy oraz
zabronił mu wejścia do kościoła. A on, nieczuły na ojcowskie wezwanie do
poprawy, (…) stał się jeszcze skłonniejszy do wszelkiego zła (…).
347
I oto gdy święty biskup sprawował służbę Bożą w kościele św. Michała na
Skałce (…), kazał porwać biskupa i odciągnąć od ołtarza. (…) Okrutnie mie-
czem powalił bezbożnik świętego, zbrodniarz pobożnego, świętokradca biskupa
(…). Tak okrutnik zbrodniczymi rękami zabija niewinnego, czyniąc go pełnym
chwały męczennikiem, i rozdarłszy go na kawałki, poszczególne członki (…)
rozrzuca na wszystkie strony świata (…).
W pobliżu ukazały się nadlatujące z czterech stron świata, wysłane przez
Boga cztery orły, które krążąc wysoko nad miejscem męki nie pozwalały, aby
sępy i inne krwiożercze ptaki zbliżały się do świętego ciała. (…) Ośmieleni tym
radosnym cudem i ożywieni gorliwą pobożnością niektórzy z ojców zapragnęli
zebrać rozrzucone szczątki członków i krok za krokiem zbliżyli się do miejsca
męki. Cud niewypowiedziany! Znaleźli ciało nienaruszone, zbroczone krwią,
lecz bez żadnego śladu blizn, podjęli je, zabrali i namaszczone kosztownymi
wonnościami złożyli w tymże kościele św. Michała”.
(Wincenty z Kielczy, Żywot Świętego Stanisława)
Proponowany zapis:
1. Walki króla poza granicami kraju.
2. Przejęcie pogańskiego sposobu życia.
3. Upomnienie króla przez biskupa Stanisława.
4. Nałożenie klątwy na króla.
5. Gniew Bolesława Śmiałego i skazanie biskupa na śmierć.
6. Zamordowanie św. Stanisława.
7. Cud zrośnięcia się ciała Świętego.
8. Ucieczka króla i jego pokuta w klasztorze.
K. podsumowuje dokonując zapisu na tablicy:
Szerzący się kult męczennika spowodował w 1088 r. przeniesienie jego
relikwii z kościoła na Skałce do katedry krakowskiej. Z czasem pojawiło
się również przekonanie, że rozbicie dzielnicowe Polski, było karą za czyn
świętokradczy (czyli zamordowanie biskupa). Kraj rozpadł się tak jak członki
ćwiartowanego biskupa, ale na wzór zrośnięcia się członków Męczennika
również Polska miała się zjednoczyć. Z tego powodu niezwykle ważnym
wydarzeniem dla podtrzymania duchowej jedności Polski i Polaków była
kanonizacja św. Stanisława w roku 1253.
Z cierpienia św. Stanisława wynikło dobro dla Polski.
Owoce śmierci Stanisława dla Polski:
zjednoczenie narodu,
nawrócenie króla,
Stanisław stał się wzorem oddania życia za wiarę i naród…

1. Męstwo św. Stanisława – projektowanie sztandaru, praca w parach
K. (lub uczeń) czyta tekst prefacji z podręcznika, wcześniej mówi:
348
W liturgiczne wspomnienie św. Stanisława ze Szczepanowa, tj. 8 maja, kapłan
modli się słowami:
„Ty ustanowiłeś Świętego Stanisława biskupem, aby rządził świętym ludem
Twoim i kierował go na drogę zbawienia. On umocniony przez Ciebie duchem
męstwa aż do śmierci walczył w obronie Twojego prawa i naśladując przykład
Dobrego Pasterza oddał życie za swoje owce. Ponieważ był wierny aż do śmierci,
wszedł do radości swojego Pana Jezusa Chrystusa”.
(Prefacja o św. Stanisławie biskupie i męczenniku)
K. pyta:
– Jakie przymioty ducha św. Stanisława wymienione zostały w tej modlitwie?
Męstwo i odwaga aż do przelania krwi to cechy, które wyróżniają św.
Stanisława. Oddał on życie, gdyż pragnął, aby powierzony mu lud żył według
Bożych przykazań. Wiedział, że ich przestrzeganie zapewnia pokój wszystkim
ludziom.
K. rozdaje karty pracy (teczka pomocy) po jednej na dwie osoby. Zadaniem uczniów
jest zaprojektowanie sztandaru ku czci św. Stanisława. K. mówi:
Przed grobem św. Stanisława składano wojenne trofea, między innymi
krzyżackie sztandary po zwycięstwie pod Grunwaldem, a po odsieczy wiedeńskiej
Jan III Sobieski umieścił tam wielką chorągiew wezyra. Zaprojektujcie sztandar
ku czci św. Stanisława. Wpiszcie w niego pięć cech biskupa, którymi zasłużył
na miano patrona Polski.
S Ł AW
ŚWIĘTY STANI
NIK
BIS Ę C ZEN
KU P I M
8 MAJA
Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują sztandary na forum klasy.

2. Pragnę być jak św. Stanisław – celebracja
K. prosi uczniów, by się wyciszyli, a następnie kolejno, w parach, podeszli do tablicy,
na której znajduje się temat. Uczniowie w ciszy umieszczają wokół niego swoje
sztandary. Następnie stają w kole i wsłuchują się w słowa K.:
Współczesny świat potrzebuje świadków Chrystusowej nauki. W rodzinie,
szkole, klasie, wśród kolegów na boisku potrzebny jest ktoś tak mężny jak św.
Stanisław. Chcemy go naśladować, jednak nie jest to łatwe.
Na początek pragniemy przeprosić za nasze niedomagania w tym względzie.
K.: Za to, że nie mamy odwagi reagować na zło, które popełniają inni.
U.: Przepraszamy Cię, Panie.
K.: Za to, że usprawiedliwiamy złe postępowanie innych.
349
K.: Za to, że pomagamy lub namawiamy innych do zła.
K.: Za to, że w naszym postępowaniu wobec innych często brakuje miłości.
K.: Za to, że tak rzadko kierujemy się dobrem wspólnym.
K.: Przychodzimy też z naszymi prośbami, gdyż życie według przykazania
miłości bez Twojej, Panie, pomocy, jest trudne.
O odwagę, sprawiedliwość, uczciwość, głęboką wiarę w Boga, bez której nie
da się dbać o innych i o dobro wspólne.
U.: Prosimy Cię, Panie.
K.: Za tych, którzy oddali swoje życie, by głosić słowo Boże.
U.: Prosimy Cię, Panie.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują plan wydarzeń ułożony w grupach oraz owoce śmierci św.
Stanisława dla Polski.
4. Praca domowa
1. Wyobraź sobie, że już po śmierci król Bolesław Śmiały spotkał się ze św.
Stanisławem. Napisz, o czym mogliby rozmawiać.
2. Wyjaśnij, dlaczego św. Stanisław ze Szczepanowa jest jednym z patronów
Polski.
3. Pomódl się o zgodę dla wszystkich Polaków.
5. Modlitwa
Na zakończenie dzisiejszej katechezy podziękujemy Panu Bogu za
odważnego pasterza św. Stanisława i poprosimy o dar mądrości i odwagi dla
wszystkich biskupów w Polsce.
„Ojcze nasz”.
Literatura
Prefacja o św. Stanisławie biskupie i męczenniku, <http://www.ordo.pallotyni.pl/
index.php/teksty-liturgiczne/45-prefacje/172-prefacja-o-sw-stanislawie-
biskupie-i-meczenniku>, dostęp: 20.08.2019.
Święty Stanisław biskup i męczennik, <https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/05-
-08a.php3>, dostęp: 20.08.2019.
Wincenty z Kielczy, Żywot Świętego Stanisława, <http://staropolska.pl/srednio-
wiecze/hagiografia/wincenty_z_kielczy.html>, dostęp: 28.08.2019.
350
46. KRÓLEWSKIE INSYGNIA Z DREWNA I SKÓRY
Cele katechetyczne
– Ukazanie historii chrześcijaństwa w Polsce za Jagiellonów.
– Budzenie chęci naśladowania cnót królowej Jadwigi w codziennym życiu.
Treści
Chrześcijaństwo w Polsce w czasach Jagiellonów.
Rola królowej Jadwigi w krzewieniu wiary.
Wymagania
Uczeń:
– podaje fakty z życia św. Jadwigi,
– wymienia jej zasługi dla chrześcijaństwa,
– podaje datę jej wspomnienia liturgicznego,
– charakteryzuje rolę królowej Jadwigi w krzewieniu wiary chrześcijańskiej.
Postawy
Uczeń:
– wyraża troskę o rozwój swojej wiary,
– wyraża postawę odpowiedzialności za szerzenie wiary.
Metody, techniki i formy: burza mózgów, elementy prezentacji, praca z tek-

stem, chronologia wydarzeń, aukcja, tworzenie plakatu, celebracja, praca
Środki dydaktyczne: karteczki w kolorach białym i czerwonym, mapa XIV-
-wiecznej Polski, obraz św. Jadwigi, teksty do pracy w grupach, kartki A4 na
plakaty, świeca, nagranie chorału gregoriańskiego (np. pieśń Crux Fidelis).

1. Modlitwa
K. wita się z uczniami i zaprasza ich do wspólnej modlitwy:
Na poprzedniej katechezie rozmawialiśmy o konflikcie św. Stanisława, bi-
skupa, z królem Bolesławem Śmiałymi i ofierze, jaką poniósł św. Stanisław dla
obrony wiary. Podczas dzisiejszej lekcji poznamy osobę, która również troszczyła
się o dobro Ojczyzny. Poprośmy Ducha Świętego o Jego światło.
2. Duma Polaków – burza mózgów, elementy prezentacji
K. rozdaje uczniom karteczki w kolorach białym i czerwonym. Uczniowie piszą
na nich, z kogo Polacy mogą być dumni. Po zakończeniu pracy chętni uczniowie
dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy, a jeden z uczniów zbiera karteczki
i umocowuje je na tablicy w ten sposób, aby utworzyły biało-czerwoną flagę.
351
Przykładowe odpowiedzi: Jan Paweł II, Robert Lewandowski, Adam Małysz,
Mikołaj Kopernik, Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Maria Skłodowska-
Curie, Fryderyk Chopin, Jan Matejko…
K. rozmawia z uczniami na temat ich odpowiedzi, a następnie podsumowuje:
W historii Polski, tej bliższej i tej dalszej, znajdujemy wiele osób, z których
możemy być dumni. Wśród nich jest kobieta, o której Jan Paweł II podczas
Mszy Świętej kanonizacyjnej, powiedział:
„Gaude, Mater Polonia! [Ciesz się, Matko Polsko]. (…) «Raduj się dziś,
Krakowie!» Raduj się, bo nadszedł wreszcie czas, że wszystkie pokolenia twych
mieszkańców mogą oddać hołd wdzięczności świętej Pani Wawelskiej. To
właśnie głębi jej umysłu i serca zawdzięczasz, królewska stolico, że stałaś się
znaczącym w Europie ośrodkiem myśli, kolebką kultury polskiej i pomostem
pomiędzy chrześcijańskim Zachodem i Wschodem, wnosząc niezbywalny wkład
w kształt europejskiego ducha”.
Dziś poznamy bliżej królową Jadwigę, której dobro Polski i rozwój nauki tak
bardzo leżały na sercu, że swoje insygnia królewskie ofiarowała na rzecz Aka-
demii Krakowskiej. Podczas ekshumacji jej ciała odkryto, że została pochowana
w skórzanej koronie i ze złoconym lipowym berłem i jabłkiem.
K. może pokazać uczniom zdjęcie berła i jabłka znalezionych w grobie Jadwigi
(dostępne np. na stronie <http://www.katedra-wawelska.pl/historia-katedry/
katedra-swietych/swieta-jadwiga/>, dostęp 5.07.2019).
Uczniowie zapisują temat: Królewskie insygnia z drewna i skóry.

1. Życie św. Jadwigi – chronologia wydarzeń, elementy prezentacji, praca w parach
K. prezentuje uczniom mapę XIV-wiecznej Polski i krótko przybliża jej sytuację
polityczną tuż przed objęciem tronu przez królową Jadwigę.
W roku 1370 w Polsce zakończyło się panowanie dynastii Piastów, rodu,
dzięki któremu powstało Królestwo Polskie. Właśnie zmarł król Kazimierz
Wielki, nie pozostawiając męskiego potomka. Na tron Polski został powołany
jego siostrzeniec Ludwik Węgierski, który również nie miał syna. Ogłaszając
przywilej koszycki, zdołał on jednak przekonać szlachtę do tego, aby zgodziła
się na objęcie tronu przez którąś z jego córek.
K. umieszcza w widocznym miejscu w sali portret królowej Jadwigi (teczka
pomocy). Uczniowie zapoznają się z życiorysem królowej Jadwigi zamieszczonym
w podręczniku, a następnie w parach wpisują na kartach pracy cyfry oznaczające
właściwą kolejność chronologiczną. Po zakończeniu zadania chętni uczniowie
prezentują wyniki swojej pracy.
Jadwiga była najmłodszą córką króla węgierskiego Ludwika, przyszła na świat

18 lutego 1374 roku. Gdy miała trzy lata, obiecano, że w przyszłości zostanie żoną
ośmioletniego wówczas księcia Wilhelma Habsburga. Sytuacja się zmieniła, gdy po
śmierci króla Ludwika wynikł problem obsadzenia polskiego tronu. Żona Ludwika,
352
królowa Elżbieta, obawiając się utraty władzy w Polsce, wysłała na Wawel dziesię-
cioletnią Jadwigę, która została koronowana na króla Polski. Elżbieta zgodziła się,
by polscy dostojnicy dobrali męża Jadwidze. Prowadzili oni w tej sprawie rozmowy
z wielkim księciem litewskim Jagiełłą. Równocześnie utrzymywano w mocy dawne
porozumienie małżeńskie Jadwigi z Wilhelmem Habsburgiem. Książę Wilhelm
przybył w 1385 roku do Krakowa, ale nie został wpuszczony na Wawel. Narze-
czeni spotykali się poza murami zamku w asyście swoich dworów. Gdy projekt
małżeństwa Jadwigi z Jagiełłą dojrzał do realizacji, panowie polscy odprawili
Wilhelma. Wtedy młoda królowa zamierzała zbiec z Wawelu, ale ubłagana przez
podskarbiego Dymitra z Goraja, po całonocnych modłach w katedrze, postanowiła
jednak poddać się woli decydujących za nią polityków. W akcie tym pokazała się
duchowa wielkość i dojrzałość Jadwigi, która zrezygnowała z osobistych planów,
składając tę ofiarę na rzecz pozyskania dla chrześcijaństwa narodu litewskiego.
Jagiełło przyjechał do Krakowa 15 lutego 1386 roku i w tym też dniu przyjął
chrzest, a następnie 18 lutego zawarł związek małżeński z Jadwigą. Uroczysta
koronacja Władysława Jagiełły na króla Polski miała miejsce 4 marca 1386
roku. Na mocy tego aktu Polska i Litwa zostały zjednoczone w jedno królestwo,
a Litwa przyjęła chrześcijaństwo.
Jadwiga cieszyła się miłością i wdzięcznością poddanych jak nikt przedtem
ani potem. Widziano w niej panią pełną szlachetności i dobroci.
Jan Długosz opisuje jedną z wielu podróży pary królewskiej po kraju. Chło-
pi uskarżali się na zdzierstwo wielmożów, a król postanowił wynagrodzić ich
krzywdę. Jadwiga miała wówczas powiedzieć: „A kto im łzy powróci?”. Z jej
inicjatywy i przy jej materialnym wsparciu znaczenie odzyskała Akademia Kra-
kowska, nazwana później Uniwersytetem Jagiellońskim. Królowa przyczyniła
się także do rozwoju klasztoru na Jasnej Górze. Jako dobra monarchini usilnie
zabiegała o utrzymanie pokoju. Komtur krzyżacki usłyszał od niej, że dopiero po
jej śmierci dosięgnie krzyżaków sprawiedliwość. Doprowadziła do pojednania
swego męża z jego stryjecznym bratem Witoldem (1393 r.). Poddanych ujmowała
jej niezwykła dobroć, ponieważ brała w obronę wszystkich pokrzywdzonych,
biednych i chorych, którzy zawsze znajdowali u niej zrozumienie. Troszczyła się
o wygląd świątyń i o sprzęty liturgiczne, a wiele ornatów wykonała osobiście.
Dużo się modliła. W katedrze wawelskiej znajduje się krzyż, przed którym
spędzała długie godziny. Nazwano go krzyżem królowej Jadwigi.
Jadwiga zmarła 17 lipca 1399 roku, w kilka dni po narodzinach i śmierci swej
córki. Żałoba po Jadwidze bardzo szybko przekształciła się w kult. Potwierdził go
uroczyście papież Jan Paweł II podczas swej pielgrzymki do Polski w 1979 roku,
beatyfikując królową, a jej świętość ogłosił w Krakowie 8 czerwca 1997 roku.
Próba ucieczki z Wawelu. (4)
Zaręczyny z Wilhelmem Habsburgiem. (2)
17 lipca 1399 r. śmierć królowej Jadwigi po urodzeniu córeczki. (9)
Chrzest Jagiełły. (6)
8 czerwca 1979 r. beatyfikacja królowej Jadwigi przez papieża Jana
Pawła II. (10)
353
Śmierć Ludwika Węgierskiego. (3)
Koronacja Jadwigi na króla Polski. (5)
8 czerwca 1997 r. kanonizacja królowej Jadwigi przez papieża Jana
Pawła II. (11)
18 lutego 1374 r. narodziny Jadwigi. (1)
Ślub królowej Jadwigi z Wielkim Księciem Litewskim Władysławem
Jagiełłą. (7)
Pełne troski o poddanych panowanie królowej Jadwigi. (8)
K. pyta:
– Co było najważniejsze dla królowej Jadwigi?
K. pisze na tablicy „Królowa Jadwiga”, po czym na podstawie wypowiedzi
uczniów rozpoczyna tworzenie charakterystyki królowej. Charakterystyka będzie
kontynuowana w kolejnej części zajęć. Przykładowy zapis:
KRÓLOWA JADWIGA
– pragnęła dobra narodów, których została królową,
– zrezygnowała ze szczęścia osobistego na rzecz dobra wspólnego…
2. Troskliwa Królowa – praca z tekstem, praca w grupach
K. dzieli klasę na pięć grup. Każda z nich otrzymuje kartkę z fragmentem homilii
Jana Pawła II wygłoszonej podczas Mszy Świętej kanonizacyjnej 8 czerwca 1997 r.
na krakowskich Błoniach (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest zapoznać się
z tekstem i odpowiedzieć na pytania. Czas pracy: maks. 5 minut.
Grupa 1
„Długo czekałaś, Jadwigo, na ten uroczysty dzień. Prawie sześćset lat minęło
od twej śmierci w młodym wieku. Umiłowana przez naród cały, ty, która stoisz
u początku czasów jagiellońskich, założycielko dynastii, fundatorko Uniwer-
sytetu Jagiellońskiego w prastarym Krakowie, długo czekałaś na dzień (…),
w którym Kościół ogłosi uroczyście, że jesteś świętą patronką Polski (…) za
twoją sprawą zjednoczonej z Litwą i Rusią: Rzeczypospolitej trzech narodów.
Dziś nadszedł ten dzień”.
(Jan Paweł II, Homilia podczas kanonizacji bł. Jadwigi Królowej, Kraków, 8.06.1997)
– Co zrobiła królowa Jadwiga dla narodu polskiego?

– Dlaczego zasłużyła na miano patronki Polski?
– Z jakich dzieł Jadwigi Polacy korzystają do dziś?
Grupa 2
„Przez dzieło królowej Jadwigi ochrzczeni w X wieku Polacy po czterech
wiekach podjęli misję apostolską i przyczynili się do ewangelizacji i chrztu swoich
sąsiadów. Jadwiga miała świadomość tego, że jej posłannictwem jest zanieść
Ewangelię braciom Litwinom. I dokonała tego wraz ze swoim małżonkiem,
królem Władysławem Jagiełłą. Nad Bałtykiem powstał nowy kraj chrześcijań-
ski, odrodzony w wodzie chrztu świętego, tak jak w X wieku ta woda odrodziła
synów i córki polskiego narodu”.
354
– Kto dzięki Jadwidze przyjął chrzest?
– W jaki sposób to dzieło Jadwigi trwa do dzisiaj?
Grupa 3
„Dobrze (…) wiedziała Jadwiga, iż wiara poszukuje zrozumienia, wiara
potrzebuje kultury i kulturę tworzy (…). I niczego nie szczędziła, aby ubogacić
Polskę w całe duchowe dziedzictwo (…). Nawet swoje królewskie berło oddała
uniwersytetowi, sama zaś posługiwała się pozłacanym berłem drewnianym.
Fakt ten, mając konkretne znaczenie, jest także wielkim symbolem. Za życia
nie królewskie insygnia, ale siła ducha, głębia umysłu i wrażliwość serca dawały
jej autorytet i posłuch. Po śmierci jej ofiara zaowocowała bogactwem mądrości
i rozkwitem kultury zakorzenionej w Ewangelii. Za to szczególne dzieło Jadwigi
dziękujemy dziś, gdy z dumą wracamy do owych sześciuset lat dzielących nas
od założenia Wydziału Teologicznego i odnowy uniwersytetu w Krakowie – lat,
rzec można, nieprzerwanej świetności nauki polskiej”.
– W jaki sposób Jadwiga wspierała uniwersytet?

– Jakie duchowe zalety miała Jadwiga?
– Z jakich dzieł królowej Jadwigi Polacy korzystają do dziś?
Grupa 4
„Nadszedł wreszcie czas, że wszystkie pokolenia twoich mieszkańców mogą
oddać hołd wdzięczności świętej Pani Wawelskiej. To właśnie głębi jej umysłu
i serca zawdzięczasz, królewska stolico, że stałaś się znaczącym w Europie ośrod-
kiem myśli, kolebką kultury polskiej i pomostem pomiędzy chrześcijańskim
Zachodem i Wschodem, wnosząc niezbywalny wkład w kształt europejskiego
ducha. Na Uniwersytecie Jagiellońskim kształcili się i wykładali ci, którzy na
cały świat rozsławili imię Polski i tego miasta, ze znawstwem włączając się w naj-
ważniejsze debaty swojej epoki. Dość wspomnieć wielkiego rektora krakowskiej
Wszechnicy – Pawła Włodkowica, który już na początku XV wieku kładł pod-
waliny pod nowożytną teorię praw człowieka, czy Mikołaja Kopernika, którego
odkrycia dały początek nowemu spojrzeniu na kształt stworzonego kosmosu”.
– Kto z wybitnych Polaków kształcił się na Uniwersytecie Jagiellońskim?

– W jaki sposób rozsławili Polskę?
– Co my zawdzięczamy królowej Jadwidze?
Grupa 5
„Gdybyśmy zdołali nawiedzić średniowieczne szpitale w Bieczu, Sandomierzu,
Sączu, na Stradomiu, dostrzeglibyśmy dzieła miłosierdzia, których wiele podjęła
polska władczyni. W nich chyba najwymowniej realizowała wezwanie Chrystusa
do miłowania czynem i prawdą”.
355
– W jaki sposób królowa Jadwiga realizowała dzieła miłosierdzia?
– Komu pomagała, organizując szpitale?
Po zakończeniu pracy przedstawiciele grup prezentują swoje odpowiedzi na forum

klasy. Wybrany przez K. uczeń na podstawie efektów pracy grup kontynuuje
tworzenie charakterystyki królowej.
Przykładowy zapis:
KRÓLOWA JADWIGA
– pragnęła dobra narodów, których została królową,
– zrezygnowała ze szczęścia osobistego na rzecz dobra wspólnego,
– przyczyniła się do chrztu Litwy,
– przyczyniła się do odnowienia Akademii Krakowskiej,
– oddała koronę i berło na rzecz uniwersytetu,
– służyła Polakom w życiu społecznym, politycznym, kulturalnym
i religijnym,
– jej działania na arenie międzynarodowej prowadziły do współpracy między
narodami,
– służyła pokojowi,
– pełniła dzieła miłosierdzia, fundując i wyposażając szpitale.
K. podsumowuje:
Polska może być dumna, że w swej historii miała królową, którą doprowadziły
na ołtarze mądrość, miłość do poddanych i wierność Chrystusowej Ewangelii.
Dziś możemy cieszyć się jej świętością i upraszać przez jej wstawiennictwo
łaski dla siebie i dla Polski. Jej święto przypada 8 czerwca, na pamiątkę daty jej
kanonizacji. Najczęściej jest przedstawiana w szatach królewskich z insygniami
władzy królewskiej, często także z herbami Polski i Litwy.

1. Królować to służyć – aukcja, tworzenie plakatu, praca w grupach
K. poleca wszystkim uczniom przeczytać Mt 20,25-26 (podręcznik).
Jezus […] rzekł: „Wiecie, że władcy narodów uciskają je, a wielcy dają im odczuć
swą władzę. Nie tak będzie u was. Lecz kto by między wami chciał stać się wielkim,
niech będzie waszym sługą”. (Mt 20,25-26)
K. dzieli klasę na połowę (można też utworzyć mniejsze grupy) i przydziela zadania.
Połowa klasy przygotowuje plakat na aukcję korony i berła Jadwigi, druga część
uczniów „formę zapłaty”, czyli coś, czym będzie można zapłacić za królewskie insygnia.
Macie dwa różne zadania, ale z wykorzystaniem tych samych treści.
Przygotowując plakat na aukcję korony i berła św. Jadwigi, musicie użyć fragmentu
przeczytanego tekstu biblijnego oraz wykorzystać duchowe zalety św. Jadwigi.
Druga połowa klasy w oparciu o ten sam tekst i czyny królowej przygotowuje
odpowiednią zapłatę, bo nie mogą to być pieniądze, lecz uczynki, np. czas
poświęcony drugiej osobie z ostatniego tygodnia, rezygnacja z przyjemności na
rzecz innych, modlitwa…
356
Po skończonej pracy K. może przeprowadzić aukcję. Jedna część klasy zachęca
do licytacji, druga proponuje coraz większe stawki. Po aukcji K. podsumowuje:
Według Jezusa być władcą to znaczy służyć. Święta Jadwiga doskonale to
rozumiała mimo swojej młodości. Miała dwanaście lat, gdy podejmowała decyzję
o ślubie z Jagiełłą i chrzcie Litwy. Po jej życiu pozostało dla nas bardzo wiele.
Zauważcie, jak jedna osoba – i to tak młoda – może mieć wpływ na cały naród
przez tyle wieków.
2. Chcę naśladować królową Jadwigę – celebracja
K. zapala świecę przed obrazem królowej Jadwigi, poleca uczniom wstać, następnie
stawia pytania do refleksji (może w tym czasie odtwarzać cicho chorał gregoriański,
np. Crux Fidelis – nagranie dostępne w Internecie).
Świętą Jadwigę warto obrać sobie na wzór. Umiała przypatrywać się
Chrystusowi i naśladowała Go. Owoce tej przyjaźni były widoczne w jej życiu.
Zastanówmy się, co możemy zrobić, aby się do niej upodobnić?
– Z czego jesteś w stanie zrezygnować na rzecz innych osób?
– Czy modlisz się przed podjęciem decyzji?
– Kiedy swoim zachowaniem wprowadzasz pokój i harmonię w swoim
otoczeniu?
– Jak wobec innych świadczysz o Panu Bogu?
– Jak rozwijasz swoją wiarę?
– Czy sumiennie się uczysz?
Po chwili ciszy K. wypowiada kilka wezwań z Litanii do św. Jadwigi. Uczniowie
po każdym wezwaniu mówią „Módl się za nami”.
Święta Jadwigo Królowo – módl się za nami.
Pani Wawelska i nasza…
Uległa Bogu we wszystkim…
Wpatrzona w Ukrzyżowanego…
Gorliwa Krzewicielko wiary…
Władczyni łącząca ziemskie królowanie z królestwem Chrystusa…
Jednocząca narody we wspólnym szukaniu dobra…
Szafarko pokoju…
Pani piękna i miłosierna…
Strażniczko chrześcijańskiej kultury i obyczajów…
(Litania do św. Jadwigi Królowej)
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają do zeszytu chronologicznie ułożony schemat historii życia
królowej Jadwigi oraz przepisują z tablicy listę jej cech.
4. Praca domowa
1. Napisz, którą z cech królowej Jadwigi warto naśladować, i uzasadnij
dlaczego.
357
2. Odszukaj i wpisz do zeszytu imię córeczki królowej Jadwigi.
3. Pomódl się o rozwój swojej wiary.
Literatura
Jan Paweł II, Homilia podczas kanonizacji bł. Jadwigi Królowej, Kraków,
8.06.1997, <https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/homilie/
krakow_08071997.html>, dostęp: 5.07.2019.
Litania do św. Jadwigi Królowej, <http://www.sodalicja.org/modlitwy/index.
php?strona=lidoswiejakI>, dostęp 5.07.2019.
S. Sroka, Królowa Jadwiga, Kraków 2007.

Język polski:
z Postawa wierności przekonaniom i wierze (np. postać Stasia z „W pustyni
i w puszczy” H. Sienkiewicza).
Historia:
z Pierwsi chrześcijanie – narodziny oraz rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa,
rola Rzymu i Bizancjum oraz misja Cyryla i Metodego.
z Smutne karty historii Kościoła – schizma wschodnia, zasięg ekspansji arab-
skiej i wpływ cywilizacji muzułmańskiej na Europę, przyczyny i skutki krucjat.
z Społeczeństwo i kultura średniowiecznej Europy.
z Rola Kościoła w rozwoju nauki, architektury i sztuki oraz w życiu codziennym.
Zakony – znaczenie w różnych dziedzinach życia społecznego.
z Chrzest Polski, św. Wojciech i św. Stanisław – okoliczności przyjęcia chrztu
przez Piastów i chrystianizacja Polski.
z Św. Jadwiga – unia Polski z Wielkim Księstwem Litewskim.
z Rola Kościoła (w tym zakonów) dla kultury i sztuki (np. architektura romańska
i gotycka).
Muzyka i plastyka:
z Dzieje św. Wojciecha – Drzwi gnieźnieńskie.

z Słownictwo religijne: np. krzyż, męczennik, prześladowanie oraz nazwy
niektórych zakonów.
358
VII.
PRZEWODNICY W DRODZE
DO SZCZĘŚCIA
Święci nie są nadludźmi, ani też nie urodzili się doskonali.

Są tacy jak my, jak każdy z nas.
Papież Franciszek

47. OPIEKUN DANY PRZEZ BOGA. ANIOŁ STRÓŻ
Cele katechetyczne
– Ukazanie zadań Aniołów Stróżów.
– Motywowanie do współpracy ze swoim Aniołem Stróżem.
Treści
Zadania Aniołów Stróżów.
Opieka Anioła Stróża jako przejaw Bożej opatrzności.
Wymagania
Uczeń:
– interpretuje teksty świętych odnoszące się do Aniołów Stróżów,
– charakteryzuje rolę Anioła Stróża w życiu człowieka,
– uzasadnia, że pomoc Anioła Stróża jest przejawem Bożej opatrzności,
– układa modlitwę do Anioła Stróża,
– podaje datę liturgicznego wspomnienia Aniołów Stróżów.
Postawy
Uczeń:
– modli się do swojego Anioła Stróża,
– ufa Bożej opatrzności.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, prezentacja zdjęć, czytanie

i analiza tekstu biblijnego, praca z tekstem, nauka i śpiew piosenki, reda-
gowanie modlitw, minicelebracja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, zdjęcia przedstawiające górską wspinacz-
kę, ikony przedstawiające Aniołów Stróżów, teksty świętych o Aniołach
Stróżach do pracy w grupach.
1. Modlitwa
K. zachęca uczniów do modlitwy słowami „Aniele Boży”.
2. Kto nas ubezpiecza? – rozmowa kierowana, prezentacja zdjęć
K. prezentuje zdjęcia (slajdy) przedstawiające wspinaczkę po górach (teczka
pomocy) i stawia pytania:
– Dlaczego ludzie wspinają się na szczyty gór?
– Co jest potrzebne, by bezpiecznie wspinać się po górach?
– Jaka jest rola osoby, która ubezpiecza wchodzących na szczyt?
– Dlaczego konieczna jest współpraca wspinającego się z tym, kto go ubez-
piecza?
360
Nasze życie możemy porównać do nieustannej wspinaczki. Każdy z nas
pragnie coś osiągnąć. Możemy zdobywać życiowe szczyty w nauce i pracy, ale
też w życiu duchowym. W tym wysiłku zdobywania potrzebujemy pomocy. Bóg
podarował nam Anioła Stróża, który towarzyszy nam i niejako nas ubezpiecza,
ale musimy z nim współpracować. Tylko dobra współpraca pomoże nam
bezpiecznie żyć, a kiedyś wejść na najważniejszy szczyt naszego życia, czyli
osiągnąć niebo.
K. poleca zapisać temat: Opiekun dany przez Boga. Anioł Stróż.
1. Symbolika pomocy Anioła Stróża – rozmowa kierowana, prezentacja zdjęć

K. prezentuje uczniom ikony (slajdy) przedstawiające Aniołów Stróżów (teczka
pomocy) i prosi, by porównali je ze zdjęciami przedstawiającymi osoby wspinające
się po górach. K. przypomina informacje o aniołach pytaniami:
– Jak wyobrażamy sobie aniołów?
– W jaki sposób na obrazach przedstawiana jest opieka Anioła Stróża nad
ludźmi?
– Dlaczego wyobrażamy sobie, że Anioł Stróż stoi za nami?
– Jaki gest wykonują aniołowie przedstawieni na ikonach?
– Jakie znaczenie mogą mieć symboliczne gesty aniołów?
– Jak zachowuje się dziecko na kolejnych ikonach?
361
Ikony i obrazy najczęściej przedstawiają aniołów stojących za człowiekiem.
Ich wyciągnięte ramiona zdają się ochraniać ludzi przed złem. Wyobrażamy
sobie, że Anioł Stróż, stojąc za nami, widzi niebezpieczeństwo, które jest przed
nami. Dlatego stara się nas przed nim uchronić. Im większe niebezpieczeństwo,
tym jesteśmy bliżej naszego anioła. Nie chodzi tu o bliskość fizyczną, ale
duchową. Anioł Stróż wskazuje nam właściwy kierunek na naszej życiowej
drodze. Jednym z zadań Aniołów Stróżów jest także chronienie nas przed
pokusami.
Wierzymy, że to Bóg posłał do każdego z nas anioła, który nieustannie się
nami opiekuje. Na obrazach najczęściej widzimy Anioła Stróża opiekującego
się dziećmi, ale powinniśmy pamiętać, że każdy z nas otrzymał go na całe życie.
2. Pomoc aniołów przejawem Bożej opatrzności – czytanie i analiza tekstu
biblijnego
K. poleca uczniom odszukać w podręcznikach tekst biblijny i chętny uczeń czyta
go głośno.
Bóg okryje cię swymi piórami
i schronisz się pod Jego skrzydła […].
W nocy nie ulękniesz się strachu
ani za dnia – strzały, co leci,
ani zarazy, co nadchodzi w mroku […].
Niedola nie przystąpi do ciebie,
a plaga się nie przybliży do twego namiotu,
bo swoim aniołom nakazał w twej sprawie,
aby cię strzegli na wszystkich twych drogach.
Na rękach będą cię nosili,
abyś nie uraził swej stopy o kamień.
(Ps 91,4-6.10-12)
– Przed czym Bóg będzie nas chronił?
– Jakie polecenie Bóg dał aniołom?
– Co może oznaczać wyrażenie, że aniołowie będą nas nosić na rękach?
– Co symbolizują skrzydła Boga w tekście psalmu?
K. podsumowuje:
Psalm 91 opisuje Bożą opiekę nad człowiekiem, którą nazywamy opatrzno-
ścią. Skrzydła, o których jest w nim mowa, są nawiązaniem do skrzydeł ptaka,
który nimi otacza i chroni swoje pisklęta. Symbolizują troskliwą opiekę Boga
nad człowiekiem. Stwierdzenie, że aniołowie „na rękach będą cię nosili”, mo-
żemy skojarzyć z postawą matki, która z miłością nosi na rękach swoje dziecko.
Wiecie, że mamy ze szczególną troską noszą na rękach dzieci wtedy, gdy są
chore i potrzebują pomocy.
Autor psalmu przypomina o wielkiej miłości Boga do człowieka, który posyła
Anioła Stróża, by pomagał człowiekowi. Człowiek zaś powinien odpowiedzieć
na Bożą opatrzność wiarą i ufnością.
362
3. Święci o Aniołach Stróżach – praca z tekstem, praca w grupach
K. dzieli klasę na 5 grup. Każda z nich otrzymuje jeden z tekstów wybranego
świętego dotyczący Aniołów Stróżów (teczka pomocy). Uczniowie po zapoznaniu
się z nimi odpowiadają na pytania. Odpowiedzi zapisujemy na tablicy w tabeli,
którą następnie uczniowie przepisują do zeszytów.
Grupa 1
Aniołowie „są przy tobie, nie tylko z tobą, ale i dla ciebie. Są, aby cię
bronić, są, aby pomagać. Jakkolwiek wydającym polecenie jest Bóg, to jednak
nie można nie okazywać im wdzięczności, skoro słuchają Go z tak wielką
miłością, a nam przychodzą z pomocą w tak licznych potrzebach. Bądźmy
przeto oddani, bądźmy wdzięczni tak niezwykłym stróżom. Odwdzięczajmy
się im z miłością, czcijmy, ile tylko potrafimy, ile powinniśmy. Jednakże cała
nasza miłość, cała cześć niech się zwraca ku Temu, od którego zarówno my, jak
i oni otrzymujemy łaskę miłowania i czczenia, dzięki czemu sami zasługujemy
na cześć i miłość”.
(Kazanie św. Bernarda)
– Jakie zadanie Pan Bóg wyznaczył Aniołom Stróżom?

– Jak możemy się odwdzięczyć Aniołowi Stróżowi za jego pomoc?
Grupa 2
Bóg „zechciał zesłać każdemu z nas anioła z nieba, by strzegł nas
nieustannie przez całe życie. Ten anioł nie może nas opuścić, póki nie stanie
razem z nami przed sądem Jezusa Chrystusa, by zdać Mu sprawę z wszelkich
naszych poczynań za życia”.
(św. Jan Maria Vianney)

– Komu Anioł Stróż zda relację z naszego życia?
Grupa 3
„Czcij tego dobrego anioła (…). Jakże wielką pociechą jest posiadanie
ducha, który od łona matki do grobu nie opuszcza nas ani na moment, nawet
w chwilach, gdy mamy czelność popełniać grzech. Tenże duch niebieski pro-
wadzi i chroni nas niczym przyjaciel lub brat. Znajdujemy pociechę w tym, że
nasz Anioł Stróż modli się za nas nieustannie, zanosząc Bogu wszelkie nasze
dobre uczynki, czyste myśli i pragnienia”.
(św. Pio z Pietrelciny)
– Jakie zadanie Pan Bóg wyznaczył Aniołom?

– Jak możemy odwdzięczyć się Aniołowi Stróżowi za jego pomoc?
363
Grupa 4
„Zaklinam cię: nie zapominaj nigdy o tym niewidocznym towarzyszu, który
jest stale obecny, nieustannie wsłuchuje się w nas i jest gotowy pocieszać. Co
za wspaniała bliskość! Co za szczęśliwe towarzystwo! Gdybyśmy tylko byli
w stanie objąć je rozumem! Trzymaj go zawsze przed oczami duszy. Wspominaj
często jego obecność, dziękuj mu, zanoś do niego swe modły i nieprzerwanie
podtrzymuj dobrą z nim relację”.

– Jak mamy współpracować z Aniołem Stróżem?
Grupa 5
„Otwórz się na [swojego Anioła Stróża] i powierz mu swoje cierpienie. Bój się
obrazić czystość jego spojrzenia, miej jego świadomość i pamiętaj, że nieustannie
ci towarzyszy. Jakże łatwo jest zranić tego wrażliwego ducha! Zwracaj się doń
w chwilach wielkiej udręki, a doznasz wsparcia. Nie mów nigdy, że stajesz
samotnie do bitwy z nieprzyjaciółmi swymi. Nie mów też, że nie masz przed
kim otworzyć swego serca i komu zaufać. Byłaby to wielka niesprawiedliwość
dla tego niebieskiego posłańca”.

– Jak mamy współpracować z Aniołem Stróżem?
Przykładowy zapis:
Zadania Anioła Stróża Moja współpraca z Aniołem Stróżem
broni, okazuję mu wdzięczność, miłość, cześć.
pomaga, pamiętam o jego obecności,
przychodzi z pomocą, dziękuję mu,
strzeże nas przez całe życie, modlę się do niego,
zda Jezusowi relację z naszych uczynków, podtrzymuję dobrą relację z nim,
nie opuszcza nas od poczęcia aż do śmierci, powierzam mu swoje cierpienie,
prowadzi i chroni nas jak przyjaciel lub otwieram przed nim serce,
brat, ufam mu.
modli się za nas,
wsłuchuje się w nas,
pociesza.
K. podsumowuje:
Nigdy nie jesteśmy sami. Anioł Stróż – Boży posłaniec – czuwa, podpowiada
nam dobre myśli i uczy, jak oprzeć się pokusie. Pomaga nam w drodze do
zbawienia, chroniąc przed złem i prowadząc ku dobru. Bardzo ważne jest,
byśmy o nim pamiętali i współpracowali z nim.
364
W kalendarzu liturgicznym święto Aniołów Stróżów obchodzimy
2 października. To liturgiczne wspomnienie przypomina nam o potrzebie
zaufania Bogu, który opiekuje się każdym człowiekiem za ich pośrednictwem.
1. Anioł Stróż jest ze mną – nauka i śpiew piosenki

K. uczy piosenki „Stań tu obok mnie” (podręcznik):
Stań tu obok mnie, wzmocnij moją wiarę, CFCCFG
Gdy ja modlę się, Ty przyjmij mą ofiarę. aeFG
I Bogu zanieś ją, przedstaw prośby moje. CFCCFG
Z Tobą, Stróżu mój, niczego się nie boję! aeFG
(Stań tu obok mnie, sł. i muz. Maria Druch)
2. Proszę o pomoc Anioła Stróża – redagowanie modlitw

Uczniowie w tych samych grupach co poprzednio układają tekst modlitwy w imieniu
własnym oraz innych osób. Czas pracy: ok. 5–7 minut.
Grupa 1
Ułóż modlitwę do Anioła Stróża w imieniu własnym oraz swojego
wychowawcy.
Grupa 2
Ułóż modlitwę do Anioła Stróża w imieniu własnym oraz pięcioletniego
dziecka.
Grupa 3
Ułóż modlitwę do Anioła Stróża w imieniu własnym oraz kobiety
spodziewającej się dziecka.
Grupa 4
Ułóż modlitwę do Anioła Stróża w imieniu własnym oraz ojca ucznia/
uczennicy piątej klasy.
Grupa 5
Ułóż modlitwę do Anioła Stróża w imieniu własnym oraz osoby nieuleczalnie
chorej.
3. Modlitwa z aniołami – minicelebracja
K. wycisza uczniów i przygotowuje ich do refleksji:
Modlitwa do Anioła Stróża może kojarzyć się nam z dzieciństwem, jednak
jest wyrazem wiary w obecność osobistego opiekuna każdego człowieka.
W naszym codziennym życiu potrzebujemy jego duchowej ochrony.
– Jak często modlisz się do swojego Anioła Stróża?
– Kiedy ostatni raz prosiłeś Anioła Stróża o pomoc?
– O co chcesz go poprosić dzisiaj?
Przedstawiciele grup czytają ułożone modlitwy, na zakończenie każdej z nich
wszyscy mówią „Amen”.
365
K. może również kontynuować modlitwę wybranymi wezwaniami z Litanii do
Anioła Stróża:
Święty Aniele, stróżu mój, módl się za nami
Święty Aniele, przewodniku mój…
Święty Aniele, doradco mój…
Święty Aniele, opiekunie mój…
Święty Aniele, duchowy bracie mój…
Święty Aniele, nauczycielu mój…
Święty Aniele, pomocniku mój…
Święty Aniele, pocieszycielu mój…
Święty Aniele, obrońco mój…
(fragmenty Litanii do Anioła Stróża)
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują do zeszytu zadania Aniołów Stróżów oraz sposoby współpracy
z nimi. Mogą dopisać zdanie:
Kościół wspomina świętych Aniołów Stróżów 2 października.
5. Praca domowa
1. Napisz, dlaczego opieka Anioła Stróża jest przejawem Bożej opatrzności.
2. Zastanów się, jak możesz współpracować ze swoim Aniołem Stróżem, i na-
pisz o tym list do niego.
3. Napisz własną modlitwę do Anioła Stróża.
Literatura
Anioł Stróż, w: Nowy leksykon biblijny, F. Kogler, R. Egger-Wenzel, M. Ernst
(red.), Kielce 2011, s. 24.
K. Bardski, W kręgu symboli biblijnych, <http://pracownicy.uksw.edu.pl/
KrzysztofBardski/publikacje/slowo-oczyma-golebicy-2/w-kregu-symboli-
biblijnych/>, dostęp: 20.08.2019.
I. Cousturié, Przed pójściem spać nie zapomnij o Aniele Stróżu. Modlitwa
św. Jana Marii Vianneya, <https://pl.aleteia.org/2018/11/21/przed-
pojsciem-spac-nie-zapomnij-o-aniele-strozu-modlitwa-sw-jana-marii-
vianneya/?fbclid=IwAR3-84s0ofvIOZ9nygFHBnvlHKp6H5AV--
RzCj0E-1VEo4e_enJGvXmDud4Ś>, dostęp: 20.08.2019.
O. Joven, Ojciec Pio uczy, jak obchodzić się z Aniołem Stróżem, <https://pl.ale-
teia.org/2016/06/29/ojciec-pio-jak-obchodzic-sie-z-aniolem-strozem/>,
dostęp: 20.08.2019.
Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 2002, p. 328-333.
Kazanie św. Bernarda, cyt. za: Liturgia godzin. T. IV, Poznań 1988, s. 1232-1233.
Litania do Anioła Stróża, <https://adonai.pl/anioly/?id=17>, dostęp: 20.08.2019.
Stań tu obok mnie, sł. i muz. Maria Druch, <https://www.siostryodaniolow.pl/
node/52>, dostęp: 20.08.2019.
366
48. DUCHOWY SIŁACZ. ŚWIĘTY STANISŁAW KOSTKA
Cele katechetyczne
– Ukazanie źródła oraz przejawów duchowej siły św. Stanisława Kostki.
– Kształtowanie postawy wdzięczności Bogu za dar patrona dzieci i mło-
dzieży.
– Motywowanie do naśladowania św. Stanisława Kostki w życiu.
Treści
Święty Stanisław Kostka patron dzieci i młodzieży.
Cechy potrzebne w osiąganiu świętości.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcia: święty, patron,
– wymienia wydarzenia z życia św. Stanisława Kostki świadczące o jego
duchowej sile,
– wykazuje związek fragmentu Mdr 4,7.9-10.13-15 z życiem św. Stanisława,
– podaje datę, kiedy Kościół oddaje cześć św. Stanisławowi,
– potrafi ocenić, co nam pomaga, a co przeszkadza w osiąganiu świętości,
– uzasadnia, dlaczego św. Stanisław Kostka został wybrany na patrona dzieci
i młodzieży.
Postawy
Uczeń:
– naśladuje św. Stanisława Kostkę w dążeniu do świętości,
– podejmuje pracę nad sobą.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, burza mózgów, puzzle logiczne,

quiz, praca z tekstem, redagowanie hasła, czytanie Pisma Świętego, anali-
za tekstu biblijnego, drzewko dobrych decyzji, refleksja, praca w grupach,
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, teksty o św. Stanisławie Kostce do pracy
w grupach oraz kartki A4, karty pracy „Pracuję nad sobą, by być duchowym
siłaczem” dla każdego ucznia.

1. Modlitwa
2. Święty patron – burza mózgów, rozmowa kierowana
K. pisze na tablicy słowo ŚWIĘTY i prosi, by uczniowie podali skojarzenia do niego.
367
jest w niebie
×
jest dobry Õ ŚWIĘTY Ö modli się
Ý Ø Þ
pomaga innym jest wzorem kocha Boga
– Jakich znacie świętych?

– Czym wyróżniali się wśród współczesnych im ludzi?
– Który święty jest waszym ulubionym świętym?
K. dopowiada:
Święty to człowiek pobożny, uczynny, modlący się codziennie, szanujący
bliźnich i Pana Boga, wytrwały w tym, co dobre. To człowiek, który tak bardzo
ukochał Boga, że wszystko, co robi w swoim życiu, robi z miłości do Niego.
Nie o wszystkich takich osobach się dowiadujemy, jednak niektóre z nich stają
się znane ze swojej wiary i Kościół ogłasza je świętymi. Wielu świętych zostaje
patronami, czyli szczególnymi opiekunami określonej grupy ludzi i wzorem do
naśladowania.
3. Jak zadania mają święci? – puzzle logiczne, quiz, praca w grupach
K. może tę część przeprowadzić na dwa sposoby:
a) K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i przydziela każdej kartę pracy „Zadania
świętych” (teczka pomocy). Uczniowie wybierają z podanych propozycji, czyimi
patronami są wymienieni święci. Po ok. 4 minutach pracy przedstawiciele grup
czytają imiona świętych i swoje uzupełnienia. K. może zapytać grupę (lub sam
dopowiada), co wydarzyło się w życiu świętych, że zostali wybrani na patronów
w takich dziedzinach życia.
Święty… to… Informacje dla katechety
Święty patron zagi- Wędrował przez miasta i wioski i nawołując do pokuty,
Antoni nionych ludzi pomagał ludziom odnaleźć drogę do Boga. Obecnie
i rzeczy prosimy go najczęściej o odnalezienie zagubionych osób
i rzeczy.
Święta patronka gór- Zginęła śmiercią męczeńską, dlatego jest patronką osób,
Barbara ników i hutni- które są najbardziej narażone na śmierć nagłą i niespo-
ków dziewaną, jak np. górnicy.
Święty patron Europy Przyczynił się do rozwoju chrześcijaństwa i kultury w Eu-
Benedykt ropie.
Święty patron rodzin Modlił się za rodziny, szczególnie długo oczekujące na
Jan Paweł II narodzenie dziecka.
Święty patron kierow- Niósł Chrystusa na swoich barkach. Opiekuje się kie-
Krzysztof ców i podróż- rowcami jako ich patron; do niego modlą się przed
nych wyruszeniem w drogę.
368
Święty patron dzieci Pomagał biednym dzieciom i pannom niemogącym wyjść
Mikołaj w potrzebie za mąż z powodu ubóstwa.
i ubogich
panien
Święty patron zako- Udzielał potajemnie ślubów zakochanym parom w czasie,
Walenty chanych gdy Rzymianie zabraniali zawierania związków małżeń-
skich przez mężczyzn, którzy nie służyli jeszcze w wojsku.
Został za to skazany na śmierć. Prawdopodobnie jako
pierwszy pobłogosławił związek małżeński między poga-
ninem i chrześcijanką.
Święty patron Polski Prowadził działania ewangelizacyjne na terenach pol-
Wojciech skich za czasów Bolesława Chrobrego, poniósł śmierć
męczeńską i został ogłoszony świętym przed 999 rokiem.
b) K. może także zadawać kolejno grupom pytania quizu i po każdej prawidłowej

dopowiadać, jaki związek z życiem świętego ma pełniony przez niego patronat.
Święty Antoni jest patronem: a) zaginionych ludzi i rzeczy, b) małych
dzieci, c) górników.
Święta Barbara jest patronką: a) kobiet spodziewających się dziecka,
b) górników i hutników, c) piekarzy.
Święty Benedykt jest patronem: a) Azji, b) Europy, c) Afryki.
Święty Jan Paweł II jest patronem: a) rzemieślników, b) marynarzy, c) rodzin.
Święty Krzysztof jest patronem: a) dziewcząt, b) kierowców i podróżnych,
c) pięcioletnich chłopców.
Święty Mikołaj jest patronem: a) dzieci w potrzebie i ubogich panien,
b) kierowców, c) kapłanów.
Święty Walenty jest patronem: a) Europy, b) lekarzy, c) zakochanych.
Święty Wojciech jest patronem: a) Polski, b) Hiszpanii, c) Niemiec.
K. podsumowuje:
Święci są patronami określonych grup ludzi lub pomagają nam w konkretnych
problemach, najczęściej w sprawach, w których sami byli silni duchowo. Na
przykład św. Antoni wędrował przez miasta i wsie, by pomóc ludziom odnaleźć
Boga, a przez to sens życia, a św. Walenty pomagał narzeczonym, udzielając im
ślubu z narażeniem własnego życia. Spośród świętych znacie już wyjątkowego
młodego człowieka – św. Stanisława Kostkę. Zastanowimy się teraz, w czym
był duchowym siłaczem.
K. poleca zapisać temat: Duchowy siłacz – św. Stanisław Kostka.

1. Droga do świętości Stanisława Kostki – praca z tekstem, redagowanie hasła,
praca w grupach
K. dzieli klasę na 6 grup, które otrzymują po jednym fragmencie z życia św.
Stanisława Kostki (teczka pomocy) i kartce A4. Ich zadaniem jest odkryć, w czym
369
święty był wyjątkowo silny duchowo (cecha charakteru) i przedstawić to za pomocą
krótkiego hasła. Czas pracy: maks. 5 minut. Po wykonaniu zadania uczniowie
czytają głośno tekst i przedstawiają swoje hasło, a następnie przypinają je do tablicy,
zgodnie z chronologią.
Grupa 1
Dzieciństwo Stanisława Kostki
Stanisław Kostka urodził się w Rostkowie na Mazowszu w końcu grudnia
1550 r. Dokładny dzień jego urodzenia nie jest znany. Pochodził z rodziny szla-
checkiej, miał trzech braci i dwie siostry, urodził się jako ostatni z rodzeństwa.
Nie mamy szczegółowych informacji o tym, jak wyglądało jego dzieciństwo,
wiemy jednak, że był bardzo wrażliwy. Z tego powodu ojciec w czasie przyjęć,
w których uczestniczył jego najmłodszy syn, napominał gości do umiaru w żar-
tach, gdyż zdarzało się, że Stanisław pod ich wpływem mdlał.
Zadanie do wykonania:
Przedstawcie za pomocą krótkiego hasła, w czym św. Stanisław był wyjątkowo
silny duchowo.
Grupa 2
Edukacja w Wiedniu
Stanisław najpierw uczył się w domu rodzinnym, gdzie przebywał do czter-
nastego roku życia. Następnie rodzice wysłali go razem ze starszym bratem
Pawłem do szkoły jezuitów w Wiedniu, gdzie dbano również o rozwój duchowy
uczniów. Codziennie odprawiano tam Mszę Świętą. Przynajmniej raz w miesiącu
studenci przystępowali do sakramentu pokuty i przyjmowali Komunię.
Początkowo Staś miał kłopoty z nauką, gdyż nie otrzymał dostatecznego
przygotowania w Rostkowie. Jednak pod koniec trzeciego roku należał już do
najlepszych uczniów. Władał płynnie językiem łacińskim i niemieckim, rozumiał
również język grecki.
Przez trzy lata pobytu w Wiedniu Stanisław wolny czas spędzał na lekturze
i modlitwie. Zadawał sobie także pokuty. Jego styl życia nie podobał się ko-
legom i bratu. Uważali go za dziwaka. Przez złośliwe nazywanie go „jezuitą”
i „mnichem”, a nawet bicie i znęcanie się, usiłowali go zmusić, by przestał być
pobożny i zachowywał się tak jak oni.
Grupa 3
Choroba
W grudniu 1565 r. Stanisław ciężko zachorował. Chciał przygotować się na
śmierć i przyjąć Komunię Świętą, ale nie było to możliwe, gdyż właściciel mieszka-
nia, które wynajmował, był protestantem i nie chciał wpuścić kapłana katolickiego.
Poprosił wtedy o pomoc św. Barbarę, patronkę dobrej śmierci, która przyszła do
niego w towarzystwie dwóch aniołów i przyniosła mu Komunię Świętą. Zjawiła
się również Najświętsza Maryja Panna z Dzieciątkiem i Stanisław został przez nią
uzdrowiony. Usłyszał też od niej polecenie, aby wstąpił do zakonu.
370
Grupa 4
Wielka ucieczka
Stanisław bardzo chciał wstąpić do zakonu, wbrew woli swojego ojca. Przebrał
się więc za żebraka i pełen zaufania do Boga udał się pieszo w drogę do przełożo-
nego zakonnego do Dylingi. Jego brat ruszył za nim w pogoń. Tak oto Stanisław
relacjonuje to wydarzenie w liście do przyjaciela w Wiedniu: „Kiedy koło południa
pokrzepiłem swoje ciało znużone u przeźroczystego źródła, usłyszałem głos kopyt
końskich. Podnoszę się i przyglądam jeźdźcowi. To mój brat, Paweł. Koń w pia-
nie, twarz brata rozpalona bardziej niż słońce. Możesz sobie wyobrazić, w jakim
musiałem być wtedy strachu, nie mając możności ucieczki. Stanąłem dla nabrania
sił i pierwszy, zbliżając się do jeźdźca, proszę jako pielgrzym o jałmużnę. Zaczął
dopytywać się o swojego brata. Opisał jego ubranie, wzrost i wygląd. Zwrócił uwagę,
że był podobny do mnie. Odpowiedziałem, że nad ranem tędy przechodził. Na to
on, nie tracąc chwili, spiął ostrogami konia i rzuciwszy mi pieniądz popędził w dalszą
drogę. Podziękowałem Najświętszej Pannie, Matce mej, i by uniknąć następnej
pogoni, skryłem się do pobliskiej groty, gdzie przeczekawszy trochę, puściłem się
w dalszą podróż”.
Przełożony skierował Stasia z Dylingi do Rzymu z listem polecającym do
generała zakonu. Również tam Stanisław udał się pieszo. Droga była długa
i uciążliwa. Z Wiednia do Dylingi przeszedł około 650 km, a z Dylingi do Rzy-
mu prawie 1200 km.
Grupa 5
W jezuickim nowicjacie
W Rzymie Stanisław został przyjęty do nowicjatu, gdzie obowiązywał na-
stępujący rozkład zajęć: modlitwy, praca umysłowa i fizyczna, posługi w domu
i w szpitalach, konferencje mistrza nowicjatu i przyjezdnych gości, dyskusje na
tematy życia wewnętrznego i kościelnego.
Stanisław rozpoczął nowicjat pełen szczęścia, że nareszcie spełniły się jego ma-
rzenia. Swoim wzorowym życiem, duchową dojrzałością i rozmodleniem budował
całe otoczenie. W pierwszych miesiącach 1568 r. Stanisław złożył śluby zakonne.
Grupa 6
Śmierć
Przed świętem Wniebowzięcia Matki Bożej, które przypada 15 sierpnia,
Stanisław z zapałem opowiadał kolegom, jak pięknie muszą ten dzień obchodzić
w niebie aniołowie i święci. Gdy 10 sierpnia przyjmował Komunię Świętą, modlił
się do św. Wawrzyńca, aby uprosił mu u Boga łaskę śmierci właśnie w święto
Wniebowzięcia. Napisał też list do Matki Bożej i schował go na swojej piersi.
Wieczorem tego dnia poczuł się bardzo źle, a 13 sierpnia jego stan zaczął się
pogarszać. Następnego dnia ze Stanisławem było jeszcze gorzej i późno w nocy
przyjął Komunię Świętą. Kiedy dano mu do ręki różaniec, ucałował go i wy-
szeptał: „To jest własność Najświętszej Matki”. Zapytany, czy nie ma jakiegoś
niepokoju, odparł, że nie, bo ma ufność w miłosierdziu Bożym i zgadza się
371
najzupełniej z wolą Bożą. W pewnej chwili, kiedy Stanisław się modlił, jego
twarz zajaśniała tajemniczym blaskiem. Gdy ktoś zapytał go, czy czegoś nie
potrzebuje, odparł, że widzi Matkę Bożą z orszakiem świętych. Po północy 15
sierpnia 1568 r. przeszedł do wieczności. Nie miał wtedy jeszcze nawet 18 lat.
Przykładowy zapis na tablicy:

Ö Dzieciństwo – wrażliwość…
Ö Edukacja w Wiedniu – pracowitość, pilna nauka, modlitwa…
Ö Choroba – ufna prośba do św. Barbary o pomoc, objawienie Matki Bożej
z Dzieciątkiem…
Ö Wielka ucieczka – spryt, zaufanie Bogu, wytrwałość…
Ö W jezuickim nowicjacie – wzorowe życie, duchowa dojrzałość,
rozmodlenie…
Ö Śmierć – pragnienie śmierci w święto Matki Bożej, bliska więź z Matką
Bożą, ufność w miłosierdzie Boże…
K. pyta, krótko podsumowując, i uzupełnia:
– Jaki był św. Stanisław?
– Co było charakterystyczne dla każdego okresu życia św. Stanisława?
– Skąd czerpał siłę do pokonywania trudów?
– Dlaczego św. Stanisław Kostka został patronem dzieci i młodzieży?
Dla młodego Stanisława najważniejsza była przyjaźń z Bogiem. To ze względu
na Niego ćwiczył w sobie wytrwałość w dobrym postępowaniu, mądrość i pra-
cowitość. Odwagę i siłę czerpał z modlitwy i Komunii Świętej. Został ogłoszony
patronem dzieci i młodzieży, ponieważ mimo młodego wieku był mądry i dobry.
Jest wzorem do naśladowania.
2. Sprawiedliwy znajdzie odpoczynek – czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu
biblijnego
K. prosi uczniów o powstanie, a następnie czyta z Biblii Mdr 4,7.9-10.13-15.
Sprawiedliwy, choćby umarł przedwcześnie,
znajdzie odpoczynek.
Sędziwością u ludzi jest mądrość,
a miarą starości – życie nieskalane.
Ponieważ spodobał się Bogu, został umiłowany,
a żyjąc wśród grzeszników, został przeniesiony.
Wcześnie osiągnąwszy doskonałość, przeżył czasów wiele.
Dusza jego podobała się Bogu,
dlatego pośpiesznie uszła spośród nieprawości.
A ludzie patrzyli i nie pojmowali
ani sobie tego nie wzięli do serca,
że łaska i miłosierdzie nad Jego wybranymi,
i o świętych Jego staranie.
K. prosi, by uczniowie jeszcze raz po cichu przeczytali w podręczniku ten fragment,
sprawdza, czy wszystkie słowa są zrozumiałe, a następnie pyta:
372
– W jakim wieku był człowiek, o którym mówi fragment z Księgi Mądrości?
– Jakie cechy miał ten młody człowiek?
– Jakie życie prowadził?
– Co to znaczy, że wcześnie osiągnął doskonałość?
– Dlaczego został zabrany przez Boga?
– Co wspólnego mają św. Stanisław Kostka i młody człowiek z Księgi Mą-
drości?
Księga Mądrości ukazuje nam człowieka, który żył sprawiedliwie i mimo
młodego wieku osiągnął mądrość, jaką mają osoby starsze. Prowadził nieskalane
życie, tzn. niewinne, czyste, i dlatego spodobał się Bogu. Bóg zabrał go do siebie
ze świata grzeszników. Ludzie nie zrozumieli, że odejście młodego człowieka
do Boga jest czymś pięknym, bo jest przebywaniem w Jego obecności na wieki.
Także św. Stanisław Kostka, choć młody wiekiem, przeszedł swoją drogę do
świętości, by zamieszkać z Bogiem.

1. Chcę być duchowym siłaczem – drzewko dobrych decyzji, praca w grupach,
praca indywidualna
K. daje każdemu uczniowi kartę pracy (teczka pomocy) „Pracuję nad sobą, by być
duchowym siłaczem”. Uczniowie pracują w grupach z fragmentem Listu Episkopatu
Polski na Rok Świętego Stanisława Kostki.
Przeczytaj opis charakteryzujący św. Stanisława Kostkę i uzupełnij schemat
drzewka.
¾ W miejscu korzeni wpisz, co dało Stanisławowi siłę do odważnego
dokonywania wyborów.
¾ Na wysokości pnia wpisz, jakie cechy charakteru wypracował w sobie.
¾ W miejsce konarów i liści wpisz, co osiągnął w swoim życiu.
„Żyjąc w XXI wieku nie powtórzymy dokładnie czynów św. Stanisława
Kostki. Naszym zadaniem jest raczej zrozumienie ducha tego świętego, który
nie dał się zwieść mirażowi wygodnego życia, zabezpieczonego majątkiem ro-
dziców. Miał odwagę przeciwstawić się panującym modom i naciskom grupy.
Nie chciał ani imponować, ani uczynić z życia jednej wielkiej rozrywki. Był silną
osobowością, miał swoją klasę i styl. Do końca zachował wolność. To nie był
młody człowiek, który nie wie, po co żyje, jest znudzony i apatyczny, żądający
od innych, a nie dający nic z siebie. Nie pozwalał sobie na eksperymenty w po-
szukiwaniu szczęścia. (…) Wiedział, że charakter (…) to rzetelna praca nad
sobą. Wiedział też, że stawać się dojrzałym człowiekiem, to podejmować trud
rozwoju. Nie był mięczakiem, który mówi: taki już jestem, a zło usprawiedliwia
słabością, obwinia innych, oskarża warunki i historię. Był czujnym ogrodnikiem
wyrywającym chwasty słabości i grzechu, aby wyrosły piękne kwiaty i owoce.
Uwierzył w miłość Boga i całym sobą na nią odpowiedział”.
(List Episkopatu Polski na Rok Świętego Stanisława Kostki)
373
Przykładowy zapis:
Pracuję nad sobą, by być duchowym siłaczem.
Święty Stanisław Ja ………….. (imię)
wolność …………………….
silna osobowość …………………….
sens życia …………………….
świętość …………………….
odwaga ………………………….
przeciwstawiania się modom ………………………….
klasa ………………………….
styl ………………………….
nie był mięczakiem…
wiara w miłość Boga …………………………………….

rzetelna praca nad sobą …………………………………….
Przedstawiciele grup prezentują klasie wyniki swojej pracy, a K. podsumowuje:

Święto św. Stanisław Kostka obchodzimy 18 września. Rok 2018 był obcho-
dzony w Kościele w Polsce jako Rok Świętego Stanisława Kostki. O tym wyborze
zdecydowała między innymi 450. rocznica jego śmierci. W roku 2018 w Kościele
polskim w sposób szczególny przypominana była także osoba Ducha Świętego
i Jego dary, które otrzymujemy w sakramencie bierzmowania. Stanisław Kostka
mimo młodego wieku został uzdolniony przez Ducha Świętego do „mężnego
wyznawania wiary” w dojrzały i niebanalny sposób. Stał się wzorem dla mło-
dzieży, bo z determinacją pełnił wolę Bożą wbrew wszelkim przeciwnościom.
Jego siła duchowa fascynuje do dzisiaj.
Uczniowie nadal pracują z kartą pracy, ale tym razem indywidualnie. Po ok.
4 minutach chętni czytają głośno swoje uzupełnienia.
Zastanów się nad swoimi decyzjami i możliwością pracy nad sobą.
¾ W miejscu korzeni wpisz, co może dać ci siłę do odważnego dokonywania
wyborów.
¾ Na wysokości pnia wpisz, jakie chcesz wypracować w sobie cechy charak-
teru, które pomogą ci dążyć do dobra.
¾ W miejsce konarów i liści wpisz, co możesz osiągnąć w swoim życiu
(i w wieczności), pracując nad sobą.
K. podsumowuje i uzupełnia wypowiedzi uczniów:
W pracy nad sobą, byśmy osiągnęli świętość, pomagają nam: modlitwa,
czytanie Pisma Świętego, częste przystępowanie do sakramentów pokuty i Ko-
munii Świętej, czytanie wartościowych książek, słuchanie rad ludzi życzliwych –
374
rodziców, wychowawców, nauczycieli, przebywanie w dobrym towarzystwie.
Zaniedbywanie codziennej modlitwy, lektury Pisma Świętego, nieprzystępo-
wanie do sakramentów, uleganie wpływowi osób, którym nie zależy na naszym
dobru – wszystko to oddala nas od świętości.
2. „Idę po śladach” św. Stanisława – refleksja
K. zadaje pytania, na które uczniowie odpowiadają w ciszy:
– W czym możesz dziś naśladować św. Stanisława Kostkę?
– Jak traktujesz osoby, które regularnie korzystają z sakramentów i modlą
się?
– Jakie pozytywne cechy charakteru chcesz kształtować, pracując nad sobą?
– Co zrobisz, gdy ktoś będzie cię namawiał do zrobienia czegoś złego?
– Czego potrzebujesz, by rozwijać w sobie odwagę i umieć stanąć w obronie
słabszych?
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy skojarzenia do słowa ŚWIĘTY i wklejają karty pracy
„Pracuję nad sobą, by być duchowym siłaczem”.
4. Praca domowa
1. Napisz, jakie dary Ducha Świętego rozwijał w sobie Stanisław Kostka.
2. O co warto by było zapytać św. Stanisława, gdybyśmy mogli się z nim
spotkać? Przygotuj pytania do wywiadu z nim.
3. Ułóż krótką modlitwę do św. Stanisława Kostki w intencji dzieci i mło-
dzieży.
5. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do wspólnej modlitwy pieśnią „Witaj, Kostko Stanisławie”
(podręcznik).
Literatura
P. Bieliński, Św. Walenty – biskup zakochanych, <https://ekai.pl/sw-walenty-
-biskup-zakochanych/>, dostęp: 27.082019.
Ks. T. Jaklewicz, Stanisław Kostka, czyli święty buntownik, <kosciol.wiara.pl/
doc/490443.Stanislaw-Kostka-Swiety-buntownik/2>, dostęp: 27.082019.
List Episkopatu Polski na Rok Świętego Stanisława Kostki, <https://episkopat.
pl/list-episkopatu-polski-na-rok-swietego-stanislawa-kostki/>, dostęp:
27.082019.
375
49. APOSTOŁKA BOŻEGO MIŁOSIERDZIA.
ŚWIĘTA FAUSTYNA
Cele katechetyczne
– Poszerzenie wiadomości na temat miłosierdzia Jezusa oraz życia i posłan-
nictwa św. Faustyny Kowalskiej.
– Kształtowanie postawy ufnego powierzania się Jezusowi Miłosiernemu.
– Zachęcenie do szerzenia czci Bożego miłosierdzia.
Treści
Boże miłosierdzie.
Życie i posłannictwo św. Faustyny Kowalskiej.
Formy szerzenia czci Bożego miłosierdzia.
Wymagania
Uczeń:
– interpretuje teksty biblijne mówiące o miłosierdziu Jezusa,
– określa, w czym się przejawia Boże miłosierdzie,
– wymienia najważniejsze wydarzenia z życia św. Faustyny,
– charakteryzuje rolę św. Faustyny w szerzeniu czci Bożego miłosierdzia,
– wymienia sposoby czci Bożego miłosierdzia,
– podaje przykłady sytuacji, w których potrzebujemy miłosierdzia ze strony
Boga i ludzi,
– wskazuje różnice między objawieniem Bożym a objawieniami prywatnymi,
– układa własną modlitwę do Jezusa Miłosiernego.
Postawy
Uczeń:
– angażuje się w szerzenie czci Bożego miłosierdzia w swoim środowisku,
– z ufnością kieruje do Jezusa swoją modlitwę,
– okazuje bliźnim współczucie, przebaczenie i pomoc.
Metody, techniki i formy: opowiadanie, rozmowa kierowana, praca z tekstem

biblijnym, zdania niedokończone, miniwykład, uzupełnianie „Linii życia”,
burza mózgów, uzupełnianie tabeli, celebracja.
Środki dydaktyczne: obraz przedstawiający św. Faustynę Kowalską, karty pracy
„Miłosierdzie” dla każdego ucznia, arkusz szarego papieru z narysowaną
„Linią życia siostry Faustyny”, obraz „Jezu, ufam Tobie”, świeca, nagranie
śpiewu słów „Jezu, ufam Tobie”.
376
1. Modlitwa
Śpiew kanonu „Jezu, ufam Tobie. Swe życie składam Tobie. Kocham Ciebie”.
2. Miłosierdzie – największa rzecz na świecie – opowiadanie
Przypomnimy sobie scenkę z baśni Marii Konopnickiej „O krasnoludkach
i sierotce Marysi”.
Dwa krasnoludki: Podziomek i Koszałek-Opałek wysłane przez swojego
króla na ziemię w poszukiwaniu wiosny dostały się w niewolę Cygana. Trzymał
je na łańcuchu i usiłował nauczyć sztuczek cyrkowych. Wkrótce krasnoludki
zostały zmuszone do występowania na jarmarku, podczas gdy w tym czasie
Cyganie – koledzy tego, który je więził – okradali widzów. Podziomek ostrzegł
ludzi. Powstało zamieszanie, podczas którego krasnoludkom udało się uciec.
Schroniły się w lesie, na polanie, na którą wkrótce przybył także ich dręczyciel.
Krasnoludki przeraziły się na jego widok i oto, co stało się dalej:
„Zerwie się i Koszałek-Opałek i już uciekać chce, kiedy go Podziomek za
rękaw chwyci i rzecze:
– Nie bój się, uczony mężu! (…) Toć w księdze twojej stało, że w nagłej
trwodze małe Krasnoludki w wielkich Krasnoludów zamienić się mogą! Jakże
to uczynić?
Ale Koszałek-Opałek tak zębami szczękał ze strachu, że i słowa przemówić
nie mógł.
– Prędzej, prędzej! – wołał Podziomek. A już Cygan do polanki dobiegał.
– Trze… trze… trzeba… – bełkotał Koszałek, dygocąc jak w febrze – trzeba
na… naz… nazwać… rzecz wielką! Jak największą…
A wtem ich Cygan spostrzegł i zakrzyknął:
– A tuście mi, ptaszki! Czekajcie, odpłacę ja wam teraz!
– Góra! – zawołał Podziomek drżącym trochę głosem. Ale się nawet na pół
cala nie podniósł.
– Mą… mą… mądrość! – wybełkotał Koszałek-Opałek. Ale i to nic nie
pomogło.
– Siła! – zakrzyknął Podziomek w najwyższej trwodze, bo już Cygan rękę
na nim kładł. Ale jak był, tak pozostał małym.
A wtem rozległ się w powietrzu głos cichy, jakby wiatr między drzewami
zagadał:
…Miłosierdzie!
Echo to było, od słów ubogiej kobiety odbite, która szła lasem, wielbiąc
Boże miłosierdzie.
Lecz kiedy się ten głos rozległ, zbladł Cygan i stanął jak wryty.
Małe krasnoludki zaczęły mu w oczach rość, rość, a Cygan cofał się… cofał.
377
Tymczasem Krasnoludki przerosły go o głowę, przerosły o dwie, o trzy,
aż zrównawszy się z borowymi sosnami, stały przed nim groźne, potężne,
olbrzymie, tak że ów Cygan wydawał się przy nich jak karzeł.
Rzucił się tedy przed nimi na ziemię i złożywszy ręce, wołać zaczął:
– Darujcie, jasne pany! Darujcie, wielkomożne pany! Ja myślał, że wy małpy,
a wy czarodzieje! Darujcie Cyganowi, jasne wielkoludy! (…)
Wtedy Podziomek rzekł:
– No, nie bój się, Cyganie! Wstań! Widziałeś moc i siłę naszą, to dość! Teraz
znów oto zamieniamy się w drobnych Krasnoludków”.
(M. Konopnicka, O krasnoludkach i sierotce Marysi)
K. pyta:
– Co uratowało krasnoludki przed zemstą Cygana?
– Jak zachowały się po przejściu niebezpieczeństwa?
Krasnoludki uratowało słowo „miłosierdzie”. Okazało się, że nie ma
większej rzeczy na świecie. To dzięki niemu stały się one tak wielkie, że
Cygan przestraszył się i zrezygnował z zemsty. Ale krasnoludki też potrafiły
być miłosierne. Nie mściły się na swoim dręczycielu. Chciały jedynie tego, aby
nie robił im krzywdy. Po przestraszeniu Cygana wróciły do swoich rozmiarów.
3. Miłosierdzie największym przymiotem Pana Boga – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Co to jest miłosierdzie?
Miłosierdzie jest największym przymiotem Boga. Oznacza to, że kocha
nas ogromną miłością, gotową do największych poświęceń. Pan Bóg chce nas
obdarzyć pełnią szczęścia w niebie, dlatego pragnie, abyśmy zerwali z grzechem
i nie szli drogą prowadzącą do kary wiecznej. Gdy żałujemy za grzechy,
przebacza nam.
Dziś przypomnimy św. Faustynę Kowalską oraz orędzie o Bożym miłosierdziu,
które nam przekazała.
K. umieszcza na tablicy obraz przedstawiający św. Faustynę Kowalską (teczka
pomocy) i poleca zapisać temat „Św. Faustyna – apostołka Bożego miłosierdzia”.

1. Miłosierdzie Mistrza z Nazaretu – praca z tekstem biblijnym, zdania nie-
dokończone
K. zapowiada pracę w parach. Uczniowie czytają w ciszy dwa teksty biblijne
(podręcznik). W tym czasie K. rysuje na tablicy tabelę, w którą wpisuje czasowniki.
Może również rozdać wszystkim uczniom karty pracy „Miłosierdzie” (teczka
pomocy). Uczniowie uzupełniają pierwszą kolumnę (działanie Jezusa). Po ok.
3 minutach chętni uczniowie czytają swoje uzupełnienia i dopisują je na tablicy
w odpowiednim miejscu. Pozostałe kolumny zostaną uzupełnione w następnych
etapach.
378
Jezus obchodził wszystkie miasta i wioski. Nauczał w tamtejszych synagogach,
głosił Ewangelię o królestwie i leczył wszystkie choroby i wszystkie słabości. A wi-
dząc tłumy, litował się nad nimi, bo byli znękani i porzuceni, jak owce nie mające
pasterza. (Mt 9,35-36)
Jeden ze złoczyńców, których tam powieszono, urągał Mu: „Czyż ty nie jesteś
Mesjaszem? Wybaw więc siebie i nas”. Lecz drugi, karcąc go, rzekł: „Ty nawet
Boga się nie boisz, chociaż tę samą karę ponosisz? My przecież – sprawiedliwie,
odbieramy bowiem słuszną karę za nasze uczynki, ale On nic złego nie uczynił”.
I dodał: „Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa”. Jezus mu
odpowiedział: „Zaprawdę, powiadam ci: Dziś będziesz ze Mną w raju”. (Łk 23,39-43)
MIŁOSIERDZIE
Jezus okazywał je przez to, że: Potrzebuję go, gdy… Okazuję je, gdy…
obchodził miasta i wioski
nauczał w synagogach
głosił Ewangelię
leczył choroby i słabości
litował się nad ludźmi
przebaczył łotrowi
K. podsumowuje:
Pan Jezus, żyjąc wśród ludzi, okazywał im miłosierdzie: uzdrawiał, pocieszał,
litował się, ale przede wszystkim przebaczał każdemu, kto o to poprosił. Tak było
z ukrzyżowanym obok Pana Jezusa łotrem, który wiedział, że źle postępował,
i szczerze tego żałował, a w Jezusie uznał prawdziwego Boga. Pan Jezus obiecał
mu spotkanie w niebie.
Największym przejawem miłosierdzia Pana Jezusa była Jego śmierć na
krzyżu: umarł za grzechy wszystkich ludzi, abyśmy mogli żyć wiecznie. Pełne
miłosierdzia słowa i czyny Pana Jezusa zostały przekazane w Piśmie Świętym
po to, aby ludzie wiedzieli, że Jezus wybacza nawet najcięższe grzechy.
2. Objawienia Boże a objawienia prywatne – miniwykład
K. informuje:
Podczas realizacji tematów o Biblii mówiliśmy, że Bóg pragnie, byśmy poznali
Jego samego i to, co On chce nam przekazać. To ukazywanie się Boga ludziom
nazywamy objawieniem Bożym.
Czasem Bóg wybiera także konkretne osoby, by przez nie przypomnieć
ludziom o prawdach objawionych już i zapisanych w Biblii. Takie objawienia
nazywamy objawieniami prywatnymi. Podczas objawień prywatnych Bóg nie
przekazuje czegoś nowego, lecz pragnie przypomnieć ludziom o ważnej, ale
zapomnianej przez nich prawdzie. Na przykład przez św. Faustynę Pan Jezus
przypomniał całemu Kościołowi prawdę o miłosierdziu Boga, objawioną już
w Starym i Nowym Testamencie. Ponieważ ludzie coraz mniej pamiętają
379
o Bogu, Pan Jezus w XX w. wybrał prostą dziewczynę z Polski – siostrę Faustynę
Kowalską, aby przypomniała światu orędzie o Bożym miłosierdziu.
3. Historia Apostołki Bożego Miłosierdzia – opowiadanie, uzupełnianie linii
życia
K. umieszcza na tablicy arkusz szarego papieru z narysowaną na nim „Linią życia
św. Faustyny”. Następnie czyta jej historię życia. Zatrzymuje się w momencie,
gdy pojawią się daty zaznaczone na „linii życia”. Wspólnie z uczniami ustala, co
powinno być dopisane przy danej dacie. Uzupełniony schemat uczniowie przepisują
do zeszytu.
Przykładowy zapis:
Linia życia św. Faustyny Kowalskiej
Narodziny Widzenie
Śmierć Kanonizacja
Jezusa
25.08.1905 22.02.1931 5.10.1938 30.04.2000
Helena Kowalska przyszła na świat 25 sierpnia w 1905 roku. Była trzecim

dzieckiem rolników z Głogowca koło Łodzi. Miała dziewięcioro rodzeństwa.
W dzieciństwie ciężko pracowała. Ukończyła trzy klasy szkoły podstawowej,
gdzie nauczyła się czytać, pisać i liczyć. Od szesnastego roku życia pracowała
jako pomoc domowa.
Gdy miała dwadzieścia lat, wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej
Miłosierdzia. W zakonie przyjęła imię Faustyna. Najdłużej przebywała
w domach zgromadzenia Płocku, Wilnie i Krakowie, pracowała w kuchni,
piekarni, uprawiając ogród i dyżurując na furcie klasztornej.
Faustyna prowadziła dzienniczek, w którym opisywała swoje spotkania
z Jezusem. Zanotowała w nim, że 22 lutego 1931 roku w Płocku otrzymała
od Pana Jezusa polecenie, aby mówiła o miłosierdziu Bożym i postarała się
o namalowanie obrazu „Jezu, ufam Tobie”. Wypełnienie tego polecenia
przysporzyło Faustynie wielu cierpień i upokorzeń.
Siostra Faustyna zmarła na gruźlicę 5 października 1938 roku, w trzydziestym
trzecim roku życia, zgodnie z zapowiedzią Pana Jezusa. Sława jej świętości
i posłannictwa szybko rosła i sięgała daleko poza granice Polski. Papież Jan
Paweł II ogłosił ją 18 kwietnia 1993 roku błogosławioną, a 30 kwietnia 2000
roku – świętą.
Do sanktuarium w Krakowie-Łagiewnikach, gdzie znajduje się obraz Jezusa
Miłosiernego i grób siostry Faustyny, pielgrzymują wierni z całego świata, by
w tym miejscu wielbić Boże miłosierdzie i wypraszać potrzebne łaski.
(oprac. na podst.: Święta siostra Faustyna Kowalska, www.milosierdzieboze.pl;
Święta Faustyna Kowalska, www.brewiarz.katolik.pl)
380
1. Oddaję cześć Bożemu miłosierdziu – rozmowa kierowana
K. przypomina wiadomości, stawiając pytania:
– Jakie sposoby uczczenia Bożego miłosierdzia przekazała nam siostra
Faustyna?
– Kiedy obchodzimy święto Miłosierdzia Bożego?
– Dlaczego czas modlitwy w Godzinę Miłosierdzia to godzina 15.00?
– Jak wygląda obraz Jezusa Miłosiernego namalowany według wskazówek
św. Faustyny?
– W jaki sposób odmawiania się „Koronkę do miłosierdzia Bożego”?
2. Potrzebuję miłosierdzia i okazuję miłosierdzie – burza mózgów, uzupełnianie
tabeli
K. zdejmuje z tablicy arkusz z „Linią życia siostry Faustyny”. Wpisuje w drugiej
kolumnie tabeli: „Potrzebuję go, gdy…”. Potem prosi uczniów, aby patrząc na
sposoby okazywania miłosierdzia przez Jezusa, zastanowili się, w jakich sytuacjach
sami potrzebują miłosierdzia. Następnie wspólnie z K. uzupełniają drugą kolumnę
tabeli.
K. wpisuje w nagłówku trzeciej kolumny: „Okazuję je, gdy…” i prosi uczniów,
aby zastanowili się, jak oni sami mogą okazywać miłosierdzie. Przykładowy zapis:
MIŁOSIERDZIE
Jezus okazywał je przez to, że: Potrzebuję go, gdy… Okazuję je, gdy…
obchodził miasta i wioski szukam pomocy pomagam
nauczał w synagogach szukam rady, gdy nie radzę, by ktoś postąpił
wiem, co zrobić dobrze
głosił Ewangelię chcę usłyszeć, że mnie mówię innym o Jezusie,
ktoś kocha Jego miłości
leczył choroby i słabości jestem chory pomagam w chorobie,
odwiedzam
litował się nad ludźmi jest mi źle pocieszam
przebaczył łotrowi zgrzeszę, skrzywdzę kogoś przebaczam
K. podsumowuje:
Pan Jezus okazywał ludziom miłosierdzie słowami i czynami. W naszym życiu
są sytuacje, kiedy jest nam trudno, gdy cierpimy i potrzebujemy, aby ktoś się
nad nami pochylił i pomógł nam – czyli okazał nam miłosierdzie. Również my
powinniśmy je okazywać, gdy widzimy kogoś w potrzebie.
Najpełniejszym przejawem miłosierdzia jest przebaczenie. Tego, jak
przebaczać, nauczył nas Pan Jezus, który chce, abyśmy my także przebaczali.
On, umierając, przebaczył swoim oprawcom wyrządzone Mu krzywdy. Również
dzisiaj przebacza nam nasze winy, za które cierpiał. Czyni to w sakramencie
381
pokuty i pojednania, który możemy nazwać sakramentem miłosierdzia. To
w nim najpełniej doznajemy Bożego miłosierdzia i otrzymujemy siły, by
przebaczać innym.
3. Ufam Bożemu miłosierdziu – celebracja
K. przypomina zasady odmawiania „Koronki do miłosierdzia Bożego”, eksponuje
obraz „Jezu, ufam Tobie” (teczka pomocy) i zapala świecę. Uczniowie mogą podać
intencje, w jakich chcą się modlić. Następnie K. rozpoczyna modlitwę znakiem
krzyża i czyta tekst biblijny:
„Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa”. Jezus mu od-
powiedział: „Zaprawdę, powiadam ci: Dziś będziesz ze Mną w raju”. (Łk 23,42-43)
K. odmawia wspólnie z uczniami dziesiątek koronki. Pierwsza osoba:
Ojcze Przedwieczny, ofiaruję Ci Ciało i Krew, Duszę i Bóstwo najmilszego
Syna Twojego, a Pana naszego Jezusa Chrystusa, na przebłaganie za grzechy
nasze i całego świata.
Dziesięć osób:
Dla Jego bolesnej męki miej miłosierdzie dla nas i całego świata.
Na zakończenie trzy osoby:
Święty Boże, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami i nad
całym światem.
Modlitwę można zakończyć śpiewem „Jezu, ufam Tobie” (np. na melodię „Siewców
Lednicy” ze strony <https://www.youtube.com/watch?v=XcDn8z97AF4>, dostęp:
27.08.2019).
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują (wklejają) uzupełnioną tabelę oraz przerysowują „Linię
życia św. Faustyny”.
5. Praca domowa
1. Ułóż krótką modlitwę do Jezusa Miłosiernego.
2. Wybierz jeden ze sposobów głoszenia Bożego miłosierdzia i zaprojektuj
plakat, w którym je zareklamujesz.
3. Rozejrzyj się, czy ktoś w twoim otoczeniu potrzebuje pomocy, i pomóż mu.
4. O godz. 15.00 pomódl się „Koronką do miłosierdzia Bożego”. Możesz
poprosić o pomoc domowników.
Literatura
M. Konopnicka, O krasnoludkach i sierotce Marysi, <https://wolnelektury.
pl/katalog/lektura/o-krasnoludkach-i-sierotce-marysi.html>, dostęp:
27.08.2019.
Objawienie Boże a objawienia prywatne. List Episkopatu Polski na Niedzielę
Biblijną – 17.04.2012, <https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WE/kep/bi-
blijna_14032012.html>, dostęp: 27.08.2019.
382
Święta Faustyna Kowalska, <https://www.brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/10-
-05a.php3>, dostęp: 27.08.2019.
Święta siostra Faustyna Kowalska, <https://www.milosierdzieboze.pl/faustyna.
php?text=20>, dostęp: 27.08.2019.
Warto wykorzystać
Siewcy Lednicy – Jezu, ufam Tobie! Pieśń Pielgrzyma na ŚDM 2016, <https://
www.youtube.com/watch?v=XcDn8z97AF4>, dostęp: 27.08.2019.
383
50. ŻYCIE ODDANE ZA BOGA I OJCZYZNĘ
Cele katechetyczne
– Ukazanie prawdy, że miłość do Ojczyzny wiąże się z miłością do Chrystusa.
– Kształtowanie postawy miłości do Ojczyzny i zaangażowania się dla jej dobra.
Treści
Służba Bogu jest służbą Ojczyźnie.
Słuszność walki o dobro Ojczyzny.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcie „ojczyzna”,
– wymienia polskie symbole narodowe,
– wymienia wartości płynące z przynależności do państwa polskiego,
– podaje przykłady bohaterów, którzy oddali życie za Ojczyznę,
– uzasadnia, że służba Bogu jest służbą Ojczyźnie,
– uzasadnia słuszność walki o dobro Ojczyzny,
– wyjaśnia znaczenie misji pokojowych,
– uzasadnia, że każdy jest odpowiedzialny za pokój na świecie.
Postawy
Uczeń:
– okazuje wdzięczność tym, którzy oddali życie za Ojczyznę,
– okazuje szacunek wobec symboli narodowych,
– modli się o pokój na świecie.
Metody, techniki i formy: prezentacja symboli narodowych, rozmowa kierowana,

czytanie i analiza tekstu biblijnego, przygotowywanie wystąpienia, miniwy-
kład, praca z tekstem, praca z utworem muzycznym, tekst luk, łamigłówka
matematyczna, refleksja, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: slajdy z symbolami narodowymi, karta pracy „Modlitwa
obozowa” z tekstem luk, karta pracy z łamigłówką matematyczną.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna lekcję modlitwą „Ojcze nasz”.
2. Symbole narodowe – prezentacja symboli narodowych, rozmowa kierowana
K. pyta:
– Co to jest Ojczyzna?
Ojczyzna to kraj, w którym się narodziliśmy i z którym czujemy się szczególnie
związani. Z innymi mieszkańcami tego kraju łączy nas wspólny język, historia,
tradycje, wartości i symbole narodowe.
384
– Jakie są polskie symbole narodowe?
Symbolami Polski, które wszyscy powinni otaczać szacunkiem, są: orzeł biały,
biało-czerwone barwy i „Mazurek Dąbrowskiego”.
K. wyświetla je na slajdach (teczka pomocy), a uczniowie krótko je omawiają.
Biały orzeł w złotej koronie przedstawiany na czerwonym tle to

nasze godło. Wywodzi się ono z herbu Piastów – pierwszych władców
Polski.
Biało-czerwona flaga – jest odwzorowaniem herbu: biały pas

reprezentuje orła, a czerwony – tarczę herbową.
„Mazurek Dąbrowskiego”, czyli pieśń patriotyczna powstała w roku 1797
dla Legionów Polskich stacjonujących we Włoszech, jest hymnem Polski od
1927 roku.
Jeszcze Polska nie zginęła, Marsz, marsz, Dąbrowski,
Kiedy my żyjemy. Z ziemi włoskiej do Polski.
Co nam obca przemoc wzięła, Za twoim przewodem
Szablą odbierzemy. Złączym się z narodem.
K. pyta:
– Gdzie najczęściej spotkamy symbole narodowe?
Szkoły, urzędy, biblioteki, banki, uniwersytety – to miejsca, w których
najczęściej spotykamy polskie symbole narodowe. Znajdziemy je również na
banknotach, odznaczeniach, sztandarach itp. Polski hymn jest śpiewany w czasie
uroczystości państwowych i patriotycznych.
Polskie symbole narodowe są wspólne dla wszystkich, których Ojczyzną
jest Rzeczpospolita Polska. Symbole te mówią o jej historii i przynależności
terytorialnej – ich pojawienie się w danym miejscu wskazuje, że należy ono do
Polski, że odegrało ważną rolę w naszej historii lub że są tam Polacy. Dlatego
otaczamy je szacunkiem.
– W jaki sposób okazujemy szacunek symbolom narodowym?
K. kontynuuje:
Z historii znamy wiele faktów, które świadczą o tym, że Polacy bardzo kochali
swoją Ojczyznę. W Polsce i na całym świecie znajdują się groby i pomniki
naszych rodaków, którzy walczyli w obronie kraju, a ich imiona na stałe zapisały
się w historii. Jedni rozsławili Polskę wiedzą i ofiarną pracą, inni bohaterską
postawą w walce o wolność. Nierzadko byli to ludzie głębokiej wiary, których
troska o Ojczyznę wypływała z wiary w Boga. Nie bali się oddać nawet życia,
aby Polska była wolna.
K. zapisuje temat: Życie oddane za Boga i Ojczyznę.
385
1. Troska o Ojczyznę troską o zbawienie – miniwykład
K. wyjaśnia:
Ojczyzna to miejsce, w którym dorastamy, uczymy się żyć, poznajemy świat,
ludzi i Boga. Żyjemy jej historią, kulturą, wartościami i wyznawaną religią.
Dlatego troska o ziemską Ojczyznę i zaangażowanie na rzecz jej dobra, walka
o niepodległość są także drogą do ojczyzny niebieskiej. Każdy, kto służy Bogu,
powinien dbać o swój kraj.
Podobnie w naszej historii myślało wielu Polaków. Pielęgnowali to, co naród
polski ma najcenniejszego: szlachetność, wiarę katolicką, tradycję, pracowitość,
odwagę tworzenia wolnego państwa polskiego i budowanie niepodległości
innych narodów. Nie wahali się oddać życia. Są dla nas bohaterami narodowymi
– patriotami, na których postawie możemy się wzorować.
Takimi bohaterami są polscy oficerowie zamordowani przez radziecką policję
polityczną ZSRR wiosną 1940 r. w Katyniu, Charkowie i Miednoje. Władze
państwa radzieckiego złamały wtedy wszelkie umowy międzynarodowe. Celem
było pozbawienie Polaków przywódców, którzy mogliby poprowadzić naród do
zwycięstwa w II wojnie światowej, a następnie przyczynić się do umocnienia
Polski na arenie międzynarodowej.
2. Walczyć za prawa i świątynię – czytanie i analiza tekstu biblijnego
Polacy zasłużeni dla Ojczyzny kierowali się zasadą, którą wiele wieków
wcześniej zalecił swym żołnierzom Juda Machabeusz – dowódca żydowskich wojsk
powstańczych.
K. poleca uczniom przeczytać po cichu tekst biblijny z podręcznika.
Juda po (…) naradzie ze starszyzną postanowił wyjść, (…) by wszystko roz-
strzygnąć przy Bożej pomocy. Oddając się w opiekę Stwórcy świata, upomniał
swoich żołnierzy, aby mężnie aż do śmierci walczyli za prawa, świątynię, miasto,
ojczyznę i zwyczaje ojczyste. (2 Mch 13,13-14)
K. pyta:
– W jaki sposób Juda postanowił rozstrzygnąć walkę?
– Komu oddał się pod opiekę?
– Do czego zachęcał swoich żołnierzy?
3. Przemówienie dowódcy – przygotowywanie wystąpienia, praca w grupach
K. dzieli klasę na grupy. Zadaniem każdej z nich jest wcielić się w rolę Judy
Machabeusza i przygotować wystąpienie dla żołnierzy zachęcające do walki. Czas
pracy: maks. 4 minuty. Po upływie tego czasu grupy prezentują swoje wystąpienia
na forum klasy.
Tekst przykładowego wystąpienia:
Drodzy rodacy!
Za chwilę będziemy walczyć z wrogiem. Wiem, że wielu z was obawia się
o swoje życie. Ale jestem pewien, że Bóg jest z nami. Nasz wróg jest potężny,
386
ale czy może on pokonać naród, który ufa Bogu? Niejeden z was zginie, ale
chwałą okryje siebie i swoją Ojczyznę.
Walczcie, dzielni żołnierze, za prawa, świątynię, miasto, Ojczyznę i zwyczaje
ojczyste. Bóg na pewno wynagrodzi nasze wysiłki.
Ku chwale Boga i Ojczyzny!
K. podsumowuje:
Juda nie miał wątpliwości, że drogą do zwycięstwa jest zaufanie Bogu. Wie-
dział, że należy bronić tego, co jest wartością dla narodu: prawa, wiary, tery-
torium. Świadczą o tym argumenty, jakimi zachęcał swoich żołnierzy do walki.
4. Służba w wojsku służbą pokoju – praca z tekstem, praca w parach
Uczniowie pracują w parach. Czytają w podręczniku fragment z Katechizmu
Kościoła katolickiego (p. 2310) i odpowiadają na pytania, które K. zapisuje na
tablicy. Czas pracy: maks. 2 minuty. Po upływie tego czasu K. wyznacza uczniów,
którzy udzielają odpowiedzi na forum klasy.
„Ci, którzy poświęcają się sprawie ojczyzny, służąc w wojsku, są sługami bezpie-
czeństwa i wolności narodów. Jeżeli wywiązują się należycie ze swojego zadania,
prawdziwie przyczyniają się do dobra wspólnego narodu i utrwalenia pokoju”.
– Kim dla Ojczyzny są żołnierze służący w wojsku?
– Do czego się przyczyniają?
K. podsumowuje:
Żołnierze dobrze wykonujący swoje obowiązki dają obywatelom poczucie
bezpieczeństwa. Chronią kraj przed agresją z zewnątrz i pomagają ludziom
podczas klęsk żywiołowych i katastrof, współpracując z policją i strażą pożarną.
Dzieje się tak chociażby przy umacnianiu wałów podczas zagrożenia powodzią
czy w przypadku ewakuacji ludzi z zalanych miejsc. Pełnią także funkcje repre-
zentacyjne, np. trzymają wartę przy Grobie Nieznanego Żołnierza.
Nierzadko polscy żołnierze uczestniczą w misjach pokojowych w krajach,
w których trwa wojna. Pełnią wówczas rolę pośredników między stronami, dążąc
do zawarcia pokoju, a jeśli nie jest to możliwe, dbają, aby konflikt się nie zaostrzał.
Zapewniają bezpieczeństwo ludności cywilnej, budują mosty, dostarczają wodę,
leki, rozbrajają miny.
Służba w wojsku może być zatem służbą pokoju. Dzieje się tak, jeśli jej celem
jest pomoc ludziom, obrona pokrzywdzonych i próba pogodzenia skłóconych
stron. Realizuje się przez nią wtedy to, do czego jesteśmy zobowiązani jako
chrześcijanie – budowanie pokoju.

1. „Modlitwa obozowa” – praca z utworem muzycznym, tekst luk
K. mówi:
Polacy potrafili walczyć o wolność. Niejednokrotnie byli z tego powodu
więzieni i zabijani. Wszędzie tam, gdzie się pojawiali, wnosili polskie wartości
387
narodowe. Dowodem są pieśni, które powstawały w czasach wojen i walki
o niepodległość. Taką pieśnią jest „Modlitwa obozowa”, która powstała
w październiku 1939 r. w obozie internowanych żołnierzy polskich na terenie
Rumunii. Po raz pierwszy tę pieśń wykonał w drugą niedzielę października
1939 r. chór obozowy złożony z żołnierzy i oficerów. „Modlitwa obozowa”
dotarła do okupowanej Polski za pośrednictwem cichociemnych – skoczków
spadochronowych. Śpiewały ją wszystkie formacje Polskich Sił Zbrojnych
na Zachodzie. Utwór był wielokrotnie drukowany w prasie podziemnej.
Stał się hymnem sławnych oddziałów partyzanckich „Ponurego” w Górach
Świętokrzyskich.
(oprac. na podst.: Modlitwa obozowa, bibliotekapiosenki.pl)
K. rozdaje uczniom kartę pracy z tekstem z lukami (teczka pomocy). Zadaniem

uczniów jest wysłuchać „Modlitwy obozowej” (np. ze strony: <https://www.youtube.
com/watch?v=smSr5QYJs_4>, dostęp: 20.08.2019, czas 2:55) lub obejrzeć
fragment filmu „Katyń” z podkładem tej pieśni i uzupełnić brakujące wyrazy. Po
wykonaniu tego zadania K. powtórnie odtwarza nagranie, a uczniowie sprawdzają
poprawność swoich wpisów.
„Modlitwa obozowa”
1. O, Panie, któryś jest na niebie,
Wyciągnij sprawiedliwą dłoń!
Wołamy z cudzych stron do Ciebie
O polski dach i polską broń.
Ref. O, Boże, skrusz ten miecz,

Co siekł nasz kraj,
Do wolnej Polski nam
Powrócić daj!
By stał się twierdzą nowej siły
Nasz dom, nasz dom.
2. O, usłysz, Panie, skargi nasze,

O, usłysz nasz tułaczy śpiew!
Znad Warty, Wisły, Sanu, Bugu
Męczeńska do Cię woła krew!
K. pyta:
– Gdzie przebywają żołnierze, o których mowa w pieśni?
– O co proszą żołnierze w „Modlitwie obozowej”?
388
2. Życie dla Ojczyzny – łamigłówka matematyczna, praca w parach
K. rozdaje uczniom karty pracy z łamigłówką (teczka pomocy) i mówi:
Możemy być dumni z tego, że jesteśmy Polakami. W historii mieliśmy wielkich
bohaterów. Jednym z nich był kard. Stefan Wyszyński, który przypominał
o miłości do Ojczyzny. Powiedział też ważne zdanie, które poznacie, rozwiązując
łamigłówkę matematyczną.
Uczniowie pracują w parach. Po wykonaniu zadania wybrany uczeń czyta
rozwiązanie na forum klasy.
Oblicz działania, następnie uszereguj wyniki od najmniejszego do
największego. Obok działań znajdują się wyrazy, które odczytane po
uszeregowaniu utworzą rozwiązanie łamigłówki.
największą 36:6= dobrze 23x3= sztuką 15x4=
jest 8x8= żyć 84x0= dla niej 11x9=
„Sztuką jest umierać dla Ojczyzny, ale największą sztuką jest dobrze żyć
dla niej”.
(kard. Stefan Wyszyński)
K. pyta:
– Co to znaczy umierać dla Ojczyzny?
– Jak możemy żyć dla Ojczyzny?
(nauką, pracą, modlitwą, otaczaniem troską miejsc pamięci, dbaniem
o otoczenie i środowisko naturalne)
3. Moje obowiązki wobec Ojczyzny – refleksja
K. poleca uczniom wyciszyć się i mówi:
Zastanów się, jak wypełniasz obowiązki względem Ojczyzny, i odpowiedz
na pytania.
– Jak troszczysz się o miejsca pamięci narodowej?
– Czy modlisz się za rządzących państwem, aby dobrze wypełniali swoje
obowiązki?
– Dlaczego twoim obowiązkiem jest modlić się za Polskę?
– Jak często modlisz się o pokój na świecie?
– Jakimi słowami pomodlisz się za tych, którzy polegli za wolność Ojczyzny?
– Jak wypełniasz swoje codzienne obowiązki?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują do zeszytu przemówienie Judy, które ułożyli w swojej grupie,
wklejają tekst „Modlitwy obozowej” oraz przepisują z tablicy zdanie kard.
Wyszyńskiego.
389
5. Praca domowa
1. Napisz, w jaki sposób okazujesz miłość do Ojczyzny.
2. Wyjaśnij słowa kard. Stefana Wyszyńskiego: „Sztuką jest umierać dla
Ojczyzny, ale największą sztuką jest dobrze żyć dla niej”.
3. Wieczorem pomódl się za Polaków, którzy pracowali dla Ojczyzny i ginęli,
walcząc o jej wolność.
6. Modlitwa
K. poleca uczniom odszukać w podręczniku „Modlitwę za Ojczyznę”. Następnie
wszyscy wstają i wspólnie modlą się jej słowami:
„Boże, Ty powołałeś mnie do życia z polskich rodziców i na polskiej ziemi.
Dziedzictwo mego Narodu kształtowało moje myśli, chleb polskiej ziemi żywił
moje ciało. Nie mogę kochać Twojego świata, nie kochając na pierwszym
miejscu mojej Ojczyzny. Proszę więc, ześlij na nią, błogosławieństwo swoje.
Niech rozkwita w pokoju i sprawiedliwości, a ja niech poznam moje wobec niej
obowiązki i z Twoją pomocą je wypełnię. Amen”.
(Modlitwa za Ojczyznę, www.guadalupe.opoka.org.pl)
Literatura
Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 2002, p. 2302-2317.
Modlitwa obozowa, <http://bibliotekapiosenki.pl/Modlitwa_obozowa>, dostęp:
20.08.2019.
Modlitwa za Ojczyznę, <http://www.guadalupe.opoka.org.pl/prowadzmnie/
ojcz1.html>, dostęp: 20.08.2019.
390
51. „JESTEM, PAMIĘTAM, CZUWAM”. APEL
JASNOGÓRSKI
Cele katechetyczne
– Zapoznanie z wartością duchową i patriotyczną „Apelu jasnogórskiego”.
– Kształtowanie potrzeby wspólnej modlitwy za przyczyną Pani Jasnogórskiej.
Treści
Duchowa i patriotyczna wartość „Apelu jasnogórskiego”.
Jasna Góra – duchową stolicą Polski.
Wymagania
Uczeń:
– omawia historię cudownego obrazu Matki Bożej Częstochowskiej,
– podaje treść i godzinę wspólnego odmawiania „Apelu jasnogórskiego”,
– wyjaśnia znaczenie jasnogórskiego sanktuarium dla Polaków,
– uzasadnia wartość modlitewnej jedności w godzinie „Apelu jasnogórskiego”,
– mówi (śpiewa) z pamięci „Apel jasnogórski”,
– potrafi odnaleźć na odbiorniku radiowym stacje transmitujące „Apel
jasnogórski”.
Postawy
Uczeń:
– modli się „Apelem jasnogórskim”,
– zachęca bliskich do wspólnego odmawiania „Apelu jasnogórskiego”.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, czytanie Pisma Świętego

z podziałem na role, prezentacja obrazu, praca z tekstem, miniwykład,
wysłuchanie nagrania „Apelu jasnogórskiego”, śpiew, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, prezentacja – ludzie podczas modlitwy oraz
Jasna Góra, teksty dla grup, nagranie „Apelu jasnogórskiego”.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Pod Twoją obronę”.
2. Apel – rozmowa kierowana
K. robi wprowadzenie w temat:
– Na czym polega szkolny apel?
– Na czym polega apel harcerski lub wojskowy?
391
K. uzupełnia:
Apel to wezwanie do działania lub wysłuchania jakiejś treści. Może być
skierowany bezpośrednio do jednej osoby lub do grupy osób. Apel kojarzy
się z pobudzeniem do jakiejś akcji. Osoby, do których jest skierowany, mają
obowiązek stanąć w gotowości działania. Mówimy też czasem o apelu poległych.
Jest to uroczyste wspomnienie osób, które oddały życie, walcząc za Ojczyznę.
Szczególnym rodzajem apelu jest modlitwa skierowana do Matki Bożej
Częstochowskiej, Królowej Polski w intencji Polski i Kościoła. Nazywamy ją
„Apelem jasnogórskim”. Deklarujemy w nim wobec Maryi naszą gotowości
do manifestowania wiary i do jej obrony. Dzwony jasnogórskie codziennie
o godzinie 21.00 wzywają na apel do kaplicy cudownego obrazu Matki Bożej
Częstochowskiej. Apel ten po raz pierwszy został odśpiewany na Jasnej Górze
8 grudnia 1953 r.
3. Maryja uczy słuchania Jezusa – czytanie Pisma Świętego z podziałem
na role
K. przydziela uczniom role: Jezus, Maryja, narrator, starosta. Pozostali uczniowie
Trzeciego dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była tam Matka
Jezusa. Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. A kiedy zabrakło
wina, Matka Jezusa rzekła do Niego: „Nie mają wina”. Jezus Jej odpowiedział:
„Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewiasto? Czy jeszcze nie nadeszła godzina
moja?” Wtedy Matka Jego powiedziała do sług: „Zróbcie wszystko, cokol-
wiek wam powie”. Stało zaś tam sześć stągwi kamiennych przeznaczonych
do żydowskich oczyszczeń, z których każda mogła pomieścić dwie lub trzy
miary. Jezus rzekł do sług: „Napełnijcie stągwie wodą”. I napełnili je aż po
brzegi. Potem powiedział do nich: „Zaczerpnijcie teraz i zanieście staroście
weselnemu”. Ci więc zanieśli. Gdy zaś starosta weselny skosztował wody,
która stała się winem – a nie wiedział, skąd ono pochodzi, ale słudzy, którzy
czerpali wodę, wiedzieli – przywołał pana młodego i powiedział do niego:
„Każdy człowiek stawia najpierw dobre wino, a gdy się napiją, wówczas
gorsze. Ty zachowałeś dobre wino aż do tej pory”. Taki to początek znaków
uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoją chwałę i uwierzyli w Niego
Jego uczniowie. (J 2,1-11)
– W czym uczestniczył Jezus ze swoją Matką?
– Jaką potrzebę dostrzegła Maryja?
– Co zrobił Jezus na prośbę swojej Matki?
– Jakimi słowami Maryja zwróciła się do sług?
K. uzupełnia:
Maryja oraz Jezus i Jego uczniowie uczestniczyli w zwykłej ludzkiej radości.
Maryja wrażliwym okiem kobiety dostrzegła problem gospodarzy wesela
i poprosiła Syna o pierwszy znak. Jezus nie odmówił swej Matce, która stała się
pośrednikiem między Jej Synem a uczestnikami wesela. Wydarzenie w Kanie
392
pokazuje, że możemy Ją prosić o pomoc w codziennych kłopotach. Maryja
wskazuje nam Jezusa i prowadzi nas do Niego: „Róbcie wszystko, cokolwiek
wam powie”. Kieruje do nas swoisty apel – mobilizuje nas, byśmy żyli zgodnie
ze słowami Jezusa.

1. Cudowny obraz Matki Bożej – prezentacja obrazu
K. umieszcza na tablicy obraz Matki Bożej Częstochowskiej (teczka pomocy)
i w trakcie wyjaśniania prosi chętnego ucznia o wskazywanie symboliki obrazu.
„Apel jasnogórski” prowadzi nas do Częstochowy przed obraz Matki Bożej.
Poznamy dziś historię tego obrazu.
Jasnogórski obraz Matki Bożej został namalowany na trzech deskach
lipowych techniką tempery. Nosi cechy ikony bizantyjskiej. Ma 121,8 cm
wysokości, 81,3 cm szerokości i 3,2 cm grubości. Przedstawia Maryję trzymającą
Dzieciątko Jezus na lewym ręku. Oboje patrzą z zadumą i powagą. Matka
Boża, okryta płaszczem, prawą ręką wskazuje na Syna. Jezus jedną rękę
unosi w geście nauczania lub błogosławieństwa, a w drugiej trzyma księgę
Ewangelii. Nad czołem Maryi widnieje sześcioramienna złota gwiazda – znak
Jej wieczystego dziewictwa, a na płaszczu są rozmieszczone lilie, wskazujące na
królewską godność Matki Bożej. Na prawym policzku Maryi można dostrzec
dwie charakterystyczne rysy.
2. Historia cudownego obrazu – prezentacja obrazu, praca z tekstem, praca
w grupach
K. dzieli uczniów na grupy. Każdej przydziela fragment tekstu z podręcznika
o historii obrazu. Po zapoznaniu się z tekstem liderzy grup krótko prezentują
najważniejsze fakty.
Według legendy obraz został namalowany przez św. Łukasza Ewangelistę
na desce stołu służącego Najświętszej Rodzinie. Cesarz Konstantyn przeniósł
wizerunek Bogurodzicy z Jerozolimy do Konstantynopola, gdzie zasłynął cudami.
W X wieku książę ruski będący w służbie cesarskiej poprosił Konstantyna, by
mu go podarował. Cesarz uległ prośbom księcia, który przeniósł wizerunek
Bogurodzicy do swych posiadłości. Tutaj także obraz zasłynął cudami. W czasie
wojny prowadzonej na Rusi przez Ludwika Węgierskiego ukryto cenną relikwię
w zamku bełskim. Bełz poddał się Ludwikowi, a ten powierzył zarząd Rusi
księciu opolskiemu – Władysławowi, który znalazł obraz. Taka jest historia
obrazu zawarta w najstarszym rękopisie, którego odpis jest przechowywany
w jasnogórskim archiwum.
Książę Władysław Opolczyk podarował obraz Matki Bożej do klasztoru
paulinów w Częstochowie prawdopodobnie 31 sierpnia 1384 r. Gdy wizerunek
Maryi pojawił się na Jasnej Górze, otoczony był już szczególną czcią i słynął
z wielu cudów. Klasztor jasnogórski stał się maryjnym sanktuarium.
393
W Wielkanoc 1430 roku obraz został zniszczony. Paulini zawieźli go wówczas do
Krakowa, gdzie został odrestaurowany, a tradycja głosi, że odnowiony obraz został
przeniesiony z Krakowa na Jasną Górę w uroczystej pieszej pielgrzymce. Często-
chowa stała się jednym z bardziej znanych sanktuariów w Europie Środkowej.
Podczas potopu szwedzkiego w 1655 r. Jasna Góra była oblegana przez
wojska szwedzkie. Obroną Częstochowy kierował przeor Augustyn Kordecki.
Oblężenie trwało 40 dni, a Szwedzi ponieśli olbrzymie straty. Udana obrona
Jasnej Góry miała wielkie znaczenie – pobudziła Polaków do walki ze Szwedami.
Król Jan Kazimierz 1 kwietnia 1656 roku w katedrze we Lwowie ogłosił Maryję
królową i opiekunką Polski – wydarzenie to jest nazywane ślubami lwowskimi.
Trzysta lat po ślubach Jana Kazimierza, 26 sierpnia 1956 r., około milion
wiernych złożyło w Częstochowie nowe Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego,
które ułożył kardynał Stefan Wyszyński.
(oprac. na podst.: O sanktuarium, www.jasnagora.pl)
3. Jasna Góra w historii narodu polskiego – miniwykład

K. opowiada:
Do Częstochowy przybywali liczni pielgrzymi już w XV wieku. Byli to przy-
bysze z Polski, Czech, Moraw, Śląska, Litwy, Prus, Węgier. Jasna Góra stała
się duchową twierdzą Polaków. Taką rolę odegrała podczas oblężenia klasz-
toru przez Szwedów, w czasach rozbiorów i w latach okupacji. Gdy wydawane
były zakazy organizowania pielgrzymek, Polacy przybywali indywidualnie lub
w niewielkich grupkach, by szukać wsparcia u Matki Boga. W okresie powojen-
nym kult Matki Boskiej Częstochowskiej dynamicznie się rozwijał, a obchody
tysiąclecia chrztu Polski w 1966 r. zgromadziły milion pielgrzymów.
K. prezentuje nagranie fragmentu przemówienia Jana Pawła II z pierwszej
pielgrzymki do Polski wygłoszonego w Częstochowie 4 czerwca 1979 r. Jeżeli nie
dysponujemy nagraniem, wybrany uczeń może odczytać słowa papieża (podręcznik).
„Tyle razy przybywaliśmy tutaj! Stawaliśmy na tym świętym miejscu, przy-
kładaliśmy niejako czujne pasterskie ucho, aby usłyszeć, jak bije serce Kościoła
i serce Ojczyzny w Sercu Matki (…). Bije zaś ono, jak wiemy, wszystkimi tonami
dziejów, wszystkimi odgłosami życia”.
(Jan Paweł II, Homilia podczas spotkania z pielgrzymami na Jasnej Górze, Częstochowa,
4.06.1997)

1. Odmawiam „Apel jasnogórski” – wysłuchanie nagrania apelu, śpiew
Również dzisiaj Maryja prowadzi nas do Jezusa i mówi: „Róbcie wszystko,
cokolwiek wam powie”. A my stajemy do apelu w pełni gotowi do wypełnienia
jej polecenia.
– Jakie są słowa „Apelu jasnogórskiego” ?
394
Maryjo, Królowo Polski,
jestem przy Tobie, pamiętam,
jestem przy Tobie, pamiętam,
czuwam.
Wersja młodzieżowa:
jestem przy Tobie, pamiętam o Tobie
i czuwam na każdy czas.
Maryjo, jesteśmy młodzi,

Maryjo, jesteśmy młodzi,
już dzisiaj zależy od Polskiej młodzieży
następne tysiąc lat.
Maryjo, Królowo nasza,

Maryjo, Królowo nasza,
my Ciebie prosimy uświęcaj rodziny,
uświęcaj każdego z nas.
K. włącza nagranie „Apelu jasnogórskiego” – uczniowie słuchają. Można go
wspólnie odśpiewać.
Po odśpiewaniu „Apelu jasnogórskiego” następuje krótkie rozważanie, potem
odmawia się dziesiątek różańca i na koniec udzielane jest błogosławieństwo.
Są dwie wersje słów „Apelu”, które różnią się od siebie, ale w obu są słowa
„Jestem, pamiętam, czuwam”.
Jan Paweł II, wyjaśniając słowa „Apelu”, mówił, że owo „Jestem” oznacza
Imię Boga, które usłyszał Mojżesz z płonącego krzewu:
„Jestem: (…) Tak odpowiedział głos z krzewu gorejącego Mojżeszowi, gdy
ten pytał Boga o imię. «JESTEM, KTÓRY JESTEM» (…). Patrzcie na krzyż,
w którym Boże „Jestem” znaczy „Miłość”. Patrzcie na krzyż i nie zapominajcie.
Niech słowem kluczowym waszego życia pozostanie: „Jestem przy Tobie”. (…)
Pamiętam. Człowiek (…) trwa przy Bogu poprzez to, że pamięta. Poprzez
to, że zachowuje słowa Boże i wielkie sprawy Boże, rozważając w sercu swoim
tak jak Maryja z Nazaretu. (…)
Czuwam oznacza postawę matki. Jej życie, jej powołanie wyraża się
w czuwaniu. Jest to czuwanie nad człowiekiem od pierwszych chwil zaistnienia.
(…) Macierzyńskie czuwanie Maryi”.
(Jan Paweł II, Apel jasnogórski, Częstochowa, 14.08.1991)
395
2. Duchowo łączę się z Jasną Górą – rozmowa kierowana
Do Matki Bożej Częstochowskiej pielgrzymują wszystkie pokolenia i stany.
Każdego roku z całej Polski przyjeżdżają maturzyści oraz dzieci komunijne.
W sierpniu z każdej diecezji wędrują piesze pielgrzymki. Są także organizowane
pielgrzymki rowerowe, na rolkach, na motorach… Swoje pielgrzymki mają
ludzie pracy, a wśród nich nauczyciele, prawnicy, górnicy…
Codziennie o godzinie 21.00 możemy łączyć się duchowo ze wszystkimi
Polakami. To wspólny apel wszystkich Polaków. Niektórzy we własnych domach,
inni w kaplicy jasnogórskiej, ale wszyscy deklarujemy Maryi to samo.
Wspólną modlitwę „Apelem jasnogórskim” umożliwiają nam katolickie
rozgłośnie radiowe i telewizyjne, transmitując go z kaplicy jasnogórskiej.
Które rozgłośnie radiowe i telewizyjne proponują modlitwę „Apelem
jasnogórskim” o 21.00?
¾ Telewizja Trwam,
¾ Radio Jasna Góra,
¾ Radio Fiat,
¾ Radio Maryja i inne.
3. Zapis do zeszytu
K. poleca zapisać notatkę:
Zawierzyć Maryi – to inaczej zaufać Jej, polegać na Niej i liczyć na Jej pomoc.
„Niech Maryja będzie przykładem i przewodniczką w naszej codziennej
i szarej pracy. Niech wszystkim pomaga wzrastać w miłości Boga i miłości ludzi,
budować wspólne dobro Ojczyzny, wprowadzać i umacniać sprawiedliwy pokój
w naszych sercach i środowiskach.”
(Jan Paweł II, Pozdrowienie skierowane do pielgrzymów, Częstochowa, 17.06.1999)
4. Praca domowa
1. Naucz się na pamięć tekstu „Apelu jasnogórskiego”.
2. Odszukaj na Facebooku Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej
i przeczytaj kilka wypowiedzi piszących tam osób.
3. Odszukaj w radiu, telewizji lub Internecie transmisję nabożeństwa z Jasnej
Góry o 21.00 i pomódl się w domu, odmawiając „Apel jasnogórski”.
5. Modlitwa
„Apel jasnogórski”.
Literatura
O sanktuarium, <https://jasnagora.pl/pl/o-sanktuarium//>, dostęp: 4.09.2019.
Jan Paweł II, Pozdrowienie skierowane do pielgrzymów, Częstochowa,
17.06.1999, <http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/719>, do-
stęp: 4.09.2019.
396
Jan Paweł II, Apel jasnogórski, Częstochowa, 14.08.1991, <https://opoka.org.
pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/modlitwy/54czestochowa_14081991.
html>, dostęp: 27.08.2019.
Jan Paweł II, Homilia podczas spotkania z pielgrzymami na Jasnej Górze,
Częstochowa, 4.06.1997, <https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pa-
wel_ii/homilie/czestochowa_04061997.html>, dostęp: 27.08.2019.
Jasna Góra – historia, <https://www.czestochowa.simis.pl/index.php?www=ja-
snagora,h_pl>, dostęp: 4.09.2019.
Ks. J. Kudasiewicz, Oto Matka twoja, Kielce 2007.
Ks. D. Olszewski, Jasna Góra w historii narodu, „Wychowawca” 7-8/98.

Język polski:
z Przykład bohatera literackiego poszukującego szczęścia (np. postać Edmun-
da z „Lew, czarownica i stara szafa” S.C. Lewisa).
z Postawa wierności przekonaniom i wierze (np. postać Stasia z „W pustyni i
w puszczy” H. Sienkiewicza).
Muzyka i plastyka:
z Pieśni związane z tradycją regionu oraz przykłady religijnej muzycznej
twórczości ludowej, obrzędów, zwyczajów…
z Praca plastyczna (np. zdjęcie, plakat, prezentacja).
397
VIII.
WYDARZENIA ZBAWCZE
Rozpoczynamy nowy rok liturgiczny,

to znaczy nową drogę ludu Bożego z Jezusem Chrystusem,
naszym Pasterzem, który prowadzi nas w dziejach
ku wypełnieniu się królestwa Bożego.
Papież Franciszek

52. ZWYKŁA MODLITWA O NIEZWYKŁEJ MOCY.
RÓŻANIEC
Cele katechetyczne
– Pogłębione zapoznanie z modlitwą różańcową oraz orędziem Matki Bożej
z Fatimy.
– Zachęcenie do powierzania swojego życia Bogu za pośrednictwem Maryi.
Treści
Historia różańca.
Orędzie Matki Bożej z Fatimy.
Modlitwa różańcowa powierzaniem siebie Bogu za pośrednictwem Maryi.
Wymagania
Uczeń:
– omawia historię różańca,
– omawia przesłanie orędzia Matki Bożej z Fatimy,
– mówi z pamięci części i tajemnice różańca,
– podaje prawdę, że odmawiając różaniec, zwracamy się do Boga za
pośrednictwem Maryi,
– podaje datę wspomnienia Matki Bożej Różańcowej,
– uzasadnia, że w tajemnicach różańca rozważamy wydarzenia z życia Pana
Jezusa i Jego Matki,
– charakteryzuje działalność kółek różańcowych.
Postawy
Uczeń:
– kształtuje swoje życie na wzór Jezusa i Maryi,
– łączy modlitwę różańcową z codziennym życiem,
– przejawia postawę szacunku i zaufania Bogu i Maryi.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana z elementami prezentacji, pra-

ca z tekstem, uzupełnianie kart pracy, świadectwo, przyporządkowanie,
analiza tekstu biblijnego, prezentacja orędzia, układanie dopowiedzeń,
minicelebracja, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: różaniec, karty pracy „Historia różańca” dla każdego
ucznia, zdjęcia Hiroszimy i Nagasaki zniszczonych wybuchem atomowym,
puzzle z częściami różańca i zestawami tajemnic (w kopertach) do pracy
w grupach, mapa Europy z okresu II wojny światowej, zdjęcie dzieci z Fa-
timy, treść orędzia z Fatimy na 6 kartkach, świeca.
400
1. Modlitwa
2. Pozdrowienie anielskie i różaniec – rozmowa kierowana z elementami pre-
zentacji
K. pyta:
– Czym najczęściej dekorowane są kapliczki Matki Bożej?
– Dlaczego dzieci i dorośli przynoszą kwiaty do kaplic i kapliczek z figurami
i obrazami Maryi?
– Jakie modlitwy odmawiane są przy kaplicach Matki Bożej?
K. pokazuje uczniom różaniec i kontynuuje:
– Na czym polega modlitwa różańcowa?
– Ile razy powtarzamy w niej modlitwę „Zdrowaś Maryjo?
Kwiaty, którymi dekoruje się kapliczki i figury, są symbolem modlitw
zanoszonych do Matki Bożej. Przypominają one o duchowej więzi między Maryją
i ludźmi proszącymi ją o wstawiennictwo do Jej Syna Jezusa. W październiku
cała wspólnota Kościoła modli się do Maryi, odmawiając różaniec.
Nazwa „różaniec” wywodzi się ze średniowiecza, kiedy modlitwy traktowano
jako duchowe kwiaty. Odmawianie różańca porównywano z ofiarowywaniem
róż Matce Bożej i dlatego modlitwę tę nazwano różańcem, czyli wieńcem z róż.
W niektórych rejonach Polski koła różańcowe nazywane są Różami Żywego
Różańca Świętego.
Modlitwę „Zdrowaś Maryjo”, którą wielokrotnie wypowiadamy podczas
różańca, nazywamy również „Pozdrowieniem anielskim”, ponieważ tymi
słowami anioł pozdrowił Maryję podczas zwiastowania. W ten sam sposób
pozdrowiła Maryję Elżbieta podczas nawiedzenia. Modlitwa ta w obecnym
kształcie, czyli z dodaną częścią zaczynającą się słowami „Święta Maryjo…”,
została zatwierdzona w XVI w. przez papieża św. Piusa V.
3. Historia różańca – praca z tekstem, praca w grupach
K. dzieli klasę na grupy 4-osobowe. Każdy uczeń otrzymuje kartę pracy „Historia
różańca” (teczka pomocy). Wszystkie grupy czytają w podręczniku historię różańca
i uzupełniają tabelkę. Po maksymalnie 4 minutach K. wylicza kolejno osoby
wymienione w pierwszej kolumnie i wskazuje grupę, która czyta swój wpis przy
wskazanej postaci. Pozostałe grupy sprawdzają poprawność wykonania zadania.
Za ojca różańca uważa się św. Dominika, który podczas swoich kazań
wielokrotnie odmawiał „Pozdrowienie anielskie”, przeplatając je „Modlitwą
Pańską”. Obecny kształt modlitwie różańcowej nadał dominikanin Alan de la
Roche [czyt. rosz]. Ustalił on liczbę 150 „Zdrowaś Maryjo” na wzór 150 psalmów
i podzielił je na dziesiątki poprzeplatane modlitwą „Ojcze nasz”. On też założył
pierwsze bractwo różańcowe.
401
Bardzo szybko okazało się, że modlitwa różańcowa jest potężną bronią
przeciwko złu. Jednym z przykładów jej skuteczności była bitwa morska pod
Lepanto, która rozegrała się 7 października 1571 r. Przed bitwą papież Pius V
wezwał wszystkich katolików do modlitwy różańcowej. Flota chrześcijańska
zwyciężyła flotę turecką i dzięki temu zatrzymała inwazję muzułmanów na
Europę. Pius V uczynił dzień 7 października świętem Matki Bożej Różańcowej.
W roku 1885 papież Leon XIII polecił odmawiać różaniec przez cały październik.
(oprac. na podst.: Najświętsza Maryja Panna Różańcowa, www.brewiarz.pl)
Wielkim czcicielem Matki Bożej i krzewicielem modlitwy różańcowej był

św. Jan Paweł II. W 2003 roku do piętnastu tajemnic różańca podzielonych
w XVI wieku na trzy części: radosną, bolesną i chwalebną, dodał nową część –
tajemnice światła.
Również sama Maryja wielokrotnie wzywała do modlitwy różańcowej
podczas swoich objawień, np. w Lourdes i Fatimie.
Przeczytaj historię różańca świętego z podręcznika i dopisz przy każdej z osób
jej wkład w rozwój modlitwy różańcowej.
Historia różańca
Osoba Jej wkład w rozwój modlitwy różańcowej
Maryja, Matka Boża wzywała do modlitwy różańcowej
św. Dominik podczas kazań wielokrotnie powtarzał „Pozdrowienie anielskie”
i „Modlitwę Pańską”
Alan de la Roche ustalił liczbę 150 „Zdrowaś Maryjo”
św. Pius V ustanowił święto Matki Bożej Różańcowej w dniu 7 października
Leon XIII polecił odmawiać różaniec przez cały październik
św. Jan Paweł II dodał tajemnice światła
4. Cuda różańcowe – świadectwo

Również dziś modlitwa różańcowa ma wielką duchową moc. Osoby modlące
się na różańcu otrzymują za pośrednictwem Matki Bożej wiele łask. Znane są
cuda związane z modlitwą różańcową.
W czasie II wojny światowej lotnictwo Stanów Zjednoczonych zaatakowało
dwa japońskie miasta: Hiroszimę i Nagasaki, zrzucając na nie bomby z głowicami
atomowymi. Tego rodzaju broń ma ogromną siłę rażenia. Eksplozja bomb
atomowych niszczy wszystko w promieniu wielu kilometrów od miejsca wybuchu.
W Hiroszimie i Nagasaki pół roku przed tym atakiem pojawiło się dwóch
mężczyzn, którzy mówili wszystkim, że jedynym ratunkiem przed zbliżającym
się nieszczęściem jest nawrócenie, pokuta i odmawianie różańca. Po ataku
atomowym okazało się, że w tych miastach prawie wszystko zostało zrównane
z ziemią…
402
K. może pokazać zdjęcia zniszczonych wybuchem atomowym Hiroszimy i Nagasaki
ze strony: <http://www.duchprawdy.com/cudowne_ocalenia_po_wybuchu_
bombyatomowej.htm>, dostęp: 26.08.2019 i kontynuuje:
…z wyjątkiem dwóch budynków, w których nie została zniszczona nawet
jedna szyba czy dachówka. Ludzie przebywający w tych domach przeżyli.
Specjaliści armii Stanów Zjednoczonych stwierdzili, że musiała tam zadziałać
jakaś nadprzyrodzona siła.
Uratowani opowiadali, że w noc poprzedzającą atak bombowy usłyszeli
pukanie do drzwi. Ukazał się im anioł, który zaprowadził ich do domu rodziny,
która przez sześć miesięcy modliła się na różańcu. Ocaleni żyli jeszcze przez
wiele lat.
Kolejnym przykładem mocy modlitwy różańcowej może być sytuacja
Portugalii w czasie II wojny światowej. Podczas objawień w Fatimie Matka
Boża prosiła trójkę dzieci, aby zachęcały cały kraj do modlitwy na różań-
cu, a wtedy skutki wojny ominą Portugalię. Większość mieszkańców była
posłuszna prośbie i rzeczywiście Portugalia prawie nie ucierpiała w czasie
II wojny światowej.
K. pokazuje mapę Europy z czasów II wojny światowej (teczka pomocy), zwracając
uwagę na fakt, że na terenie Portugalii nie były prowadzone działania wojenne.
O owocach odmawiania różańca świadczą liczne
wota w kościołach zawieszane przy obrazach Matki
Bożej Różańcowej. Są one znakiem wdzięczności
ludzi, którzy zostali uzdrowieni lub uratowani od
nieszczęść. Do dziś wielu ludzi zwraca się do Maryi
z prośbą o pomoc w bardzo trudnych sytuacjach.
Często są to sprawy, w których żaden człowiek nie
jest w stanie pomóc.
(oprac. na podst.: B. Ciastoń, Historia różańca świętego)
Dziś zastanowimy się, dlaczego różaniec ma

taką moc, że potrafi ochronić przed różnymi nieszczęściami, a nawet bombami
niosącymi śmierć i zniszczenie.
K. pisze na tablicy: Różaniec – zwykła modlitwa o niezwykłej mocy.

1. Części i tajemnice różańcowe – przyporządkowanie, praca w grupach
K. wyjaśnia:
Dzięki rozważaniu tajemnic różańcowych łatwiej jest nam zrozumieć Ewan-
gelię. Życie Pana Jezusa rozważane w różańcu dzielimy na cztery części. W czę-
ści radosnej przypominamy dzieciństwo Pana Jezusa, w tajemnicach światła
poznajemy Jego cuda i nauczanie, w tajemnicach bolesnych przeżywamy Jego
mękę, a w tajemnicach chwalebnych rozważamy wydarzenia związane z chwałą
Jezusa i Maryi.
403
Waszym zadaniem będzie teraz przyporządkować tajemnice do poszcze-
gólnych części.
Uczniowie pracują w tych samych grupach co poprzednio. Otrzymują od K. koperty
z nazwami części różańca i tajemnicami do przyporządkowania (teczka pomocy).
Pracują maksymalnie 4 minuty. Po upływie tego czasu chętne grupy czytają głośno
wszystkie tajemnice.
TAJEMNICE RADOSNE TAJEMNICE ŚWIATŁA
1. Zwiastowanie NMP 1. Chrzest Jezusa w Jordanie
2. Nawiedzenie św. Elżbiety 2. Cud Jezusa w Kanie Galilejskiej
3. Narodzenie Jezusa 3. Głoszenie królestwa i wzywanie do nawrócenia
4. Ofiarowanie Jezusa w świątyni 4. Przemienienie na górze Tabor
5. Odnalezienie Jezusa w świątyni 5. Ustanowienie Eucharystii
TAJEMNICE BOLESNE TAJEMNICE CHWALEBNE
1. Modlitwa Jezusa w Ogrójcu 1. Zmartwychwstanie Jezusa
2. Biczowanie Jezusa 2. Wniebowstąpienie Pana Jezusa
3. Cierniem ukoronowanie Jezusa 3. Zesłanie Ducha Świętego
4. Dźwiganie krzyża 4. Wniebowzięcie NMP
5. Ukrzyżowanie i śmierć Jezusa 5. Ukoronowanie Maryi na królową nieba i ziemi
K. podsumowuje:
Maryja przez całe swoje życie towarzyszyła Jezusowi. Była świadkiem Jego
nauczania i cudów, współcierpiała razem z Jezusem podczas drogi krzyżowej
i w czasie Jego konania na krzyżu oraz uczestniczyła w chwale i radości Jego
zmartwychwstania. W dniu Pięćdziesiątnicy trwała z apostołami na modlitwie
w Wieczerniku i otrzymała Ducha Świętego, a po wniebowzięciu dołączyła do
swego Syna w niebie i została ukoronowana na królową nieba i ziemi.
Rozważając tajemnice różańca, razem z Maryją uczymy się naśladować
Chrystusa. Rozmyślając nad wydarzeniami z życia Pana Jezusa i Jego Matki,
uczymy się kochać Boga i ludzi tak jak Maryja.
W modlitwie różańcowej składamy nasze potrzeby na ręce Matki Bożej,
a Ona zanosi je Panu Bogu i wstawia się za nami. Czy Jezus może odmówić swojej
Matce, która opiekowała się Nim, gdy żył na ziemi? To dzięki Jej wstawiennictwu
modlitwa różańcowa ma tak wielką moc. Miłość Maryi sprawia, że różaniec
ma większą siłę niż jakakolwiek broń wykonana przez człowieka. Jest to moc
miłości i dobra, która może pokonać każde zło. Warto modlić się wytrwale.
2. Moc wytrwałej modlitwy – rozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego
Uczniowie szukają w podręcznikach tekstu Łk 18,1:
O wartości takiej modlitwy mówił ludziom Pan Jezus. W Ewangelii według
św. Łukasza czytamy:
404
Jezus „opowiadał […] o tym, że zawsze powinni się modlić i nigdy nie
ustawać”. (Łk 18,1)
K. pyta:
– Co to znaczy „zawsze się modlić” i „nigdy nie ustawać”?
„Zawsze się modlić” – to znaczy każdego dnia, w każdej sytuacji, wesołej
i smutnej. W naszym życiu jest podobnie jak w wydarzeniach rozważanych
w różańcu. Przeżywamy chwile radosne, ale też pełne cierpienia, czas wytrwałej
pracy i czas, gdy otrzymujemy nagrodę za nią. Jezus zachęca, byśmy nigdy nie
ustawali w modlitwie. Jeśli z wiarą i za pośrednictwem Maryi będziemy Go
prosić o to, co jest dla nas dobre, na pewno to otrzymamy.
3. Orędzie Matki Bożej w Fatimie – prezentacja orędzia
K. może pokazać zdjęcie Łucji, Franciszka i Hiacynty z Fatimy (np. ze strony:
<http://www.naszdziennik.pl/wp/67492,mali-pastuszkowie-z-fatimy.html>,
dostęp: 26.08.2019). K. rozdaje wybranym uczniom 6 kartek ze słowami Maryi
skierowanymi do dzieci podczas każdego ze spotkań (teczka pomocy) i mówi:
Słowa Jezusa o potrzebie wytrwałej modlitwy potwierdzała Maryja w swoich
objawieniach. Do najbardziej znanych należą objawienia w Fatimie w Portugalii.
W 1917 r. Maryja spotykała się z trojgiem dzieci: Łucją, Franciszkiem i Hiacyntą.
Przychodziła do nich raz w miesiącu. Za każdym razem zostawiała im przesłanie:
Uczniowie czytają z kartek w kolejności chronologicznej (lub z podręcznika).
13 maja: „Odmawiajcie codziennie różaniec, aby uzyskać pokój dla świata
i koniec wojny”.
13 czerwca: „Chciałabym, (…) abyście każdego dnia odmawiali różaniec”.
13 lipca: „Trzeba w dalszym ciągu codziennie odmawiać różaniec”.
19 sierpnia: „Chcę, abyście nadal (…) odmawiali codziennie różaniec”.
13 września: „Odmawiajcie w dalszym ciągu różaniec, żeby uprosić koniec
wojny”.
13 października: „Trzeba w dalszym ciągu codziennie odmawiać różaniec”.
K. dodaje:
Maryja ukazywała się w Fatimie, w czasie gdy trwała I wojna światowa,
stąd w swoim orędziu prosiła o modlitwę na różańcu w intencji pokoju.
Przepowiedziała również wybuch II wojny światowej, jeśli ludzie nie zaczną
modlić się na różańcu i pokutować. Historia potwierdziła Jej słowa.
Także w Polsce Maryja rozmawiała z dwiema dziewczynkami w Gietrzwałdzie
w 1877 r. One również usłyszały prośbę o modlitwę różańcową.

1. Formy zaangażowania w modlitwę różańcową – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jakie znacie grupy, które zobowiązują się do odmawiania różańca?
– W jakich sytuacjach najczęściej odmawiamy różaniec?
405
W odpowiedzi na prośby Matki Bożej o modlitwę na różańcu powstały różne
formy zaangażowania w nią:
Październik jest miesiącem modlitwy różańcowej. Wierni gromadzą się
w kościołach i wspólnie odmawiają różaniec. W naszej parafii nabożeństwa
różańcowe odbywają się o godz. …
Podwórkowe Koła Różańcowe Dzieci – jest to wspólnota skupiająca
dzieci, które podejmują zobowiązanie codziennej modlitwy, co najmniej jednym
dziesiątkiem różańca. Informacje o przystąpieniu można znaleźć na stronie
www.pkrd.pl oraz podczas audycji w telewizji Trwam i w Radiu Maryja w każdą
sobotę o godz. 19.30.
Koła Żywego Różańca – wspólnoty osób powstające w parafiach.
Każdy członek koła codziennie modli się przynajmniej dziesiątkiem różańca,
rozważając wyznaczoną tajemnicę.
2. Różaniec z „refrenem” – układanie dopowiedzeń, praca w parach
K. mówi:
W środku modlitwy „Zdrowaś Maryjo” łącznikiem między pierwszą a drugą
częścią jest imię Jezus. Czasami przy pospiesznym odmawianiu umyka nam,
że modląc się, mamy rozmyślać o wydarzeniu z życia Chrystusa. Powstał więc
pomysł podkreślania imienia Jezus poprzez dodawanie do niego refrenu –
dopowiedzenia nawiązującego do rozważanej tajemnicy.
(oprac. na podst.: Jan Paweł II, List apostolski Rosarium Virginis Mariae, p. 33)
Na przykład podczas odmawiania dziesiątka w tajemnicy Zwiastowania

NMP wypowiadamy pierwszą część modlitwy „Zdrowaś Maryjo” do słów:
„błogosławiony owoc żywota Twojego Jezus”, a następnie dopowiadamy
„refren”, np. „którego narodzenie zwiastował Maryi anioł” lub „który zamieszkał
w łonie Maryi Dziewicy”. Następnie kontynuujemy modlitwę, odmawiając drugą
część od słów: „Święta Maryjo…”
K. demonstruje uczniom sposób odmawiania modlitwy „Zdrowaś Maryjo”
z dopowiedzeniami. Następnie dzieli uczniów na pary i każdej z nich przydziela jedną
tajemnicę różańcową. Zadaniem par jest ułożyć po 1 dopowiedzeniu do otrzymanej
tajemnicy. Czas pracy: maks. 3 minuty. Po upływie tego czasu K. wymienia tajemnice
w kolejności chronologicznej, a para, która układała do dopowiedzenia do danej
tajemnicy, czyta je głośno.
Przykładowe dopowiedzenia:
Nawiedzenie św. Elżbiety – któregoś Ty, Maryjo, niosła pod sercem do
Elżbiety; którego rozpoznał nienarodzony Jan Chrzciciel…
Narodzenie Jezusa – dla którego nie było miejsca w gospodzie; którego
Maryja porodziła w ubogiej stajence…
Ofiarowanie Jezusa w świątyni – którego Maryja i Józef ofiarowali
w świątyni; w którym Symeon rozpoznał Zbawiciela świata…
406
Odnalezienie Jezusa w świątyni – który udał się z Maryją i Józefem do
Jerozolimy na święto Paschy; którego ze zdumieniem słuchali uczeni
w Piśmie…
Chrzest Jezusa w Jordanie – który przyszedł do Jana, aby przyjąć chrzest;
na którego zstąpił Duch Święty w postaci gołębicy…
Cud Jezusa w Kanie Galilejskiej – który przyszedł na wesele; któremu
Maryja powiedziała, że zabrakło wina…
Głoszenie królestwa i wzywanie do nawrócenia – który głosił królestwo
Boże i wzywał do nawrócenia; który nauczał i uzdrawiał…
Przemienienie na górze Tabor – który zabrał Piotra, Jakuba i Jana na
wysoką górę; który przemienił się w obecności apostołów…
Ustanowienie Eucharystii – który spożywał Ostatnią Wieczerzę ze swoimi
uczniami; który w Wieczerniku umywał nogi swoim uczniom…
Modlitwa Jezusa w Ogrójcu – który modlił się i odczuwał trwogę; który
chciał, aby uczniowie z Nim czuwali…
Biczowanie Jezusa – którego żołnierze biczowali; którego żołnierze
przywiązali do kamiennego słupa…
Cierniem ukoronowanie Jezusa – któremu żołnierze włożyli na głowę koronę
z cierni; z którego żołnierze drwili…
Dźwiganie krzyża – który wziął na swoje ramiona drzewo krzyża; który niósł
krzyż na Golgotę…
Ukrzyżowanie i śmierć Jezusa – którego żołnierze przybili do krzyża; który
przebaczył tym, którzy go krzyżowali…
Zmartwychwstanie Jezusa – który trzeciego dnia po śmierci wyszedł z grobu;
który zmartwychwstał i żyje pośród nas…
Wniebowstąpienie Pana Jezusa – który wstąpił do nieba w obecności
apostołów; który polecił apostołom, aby głosili Ewangelię wszelkiemu
stworzeniu…
Zesłanie Ducha Świętego – który zesłał Ducha Świętego w postaci wichru
i ognistych języków; który przez Ducha Świętego żyje i działa w Kościele…
Wniebowzięcie NMP – który wziął Maryję z duszą i ciałem do nieba; który
pragnie, abyśmy Cię naśladowali…
Ukoronowanie Maryi na królową nieba i ziemi – który uczynił Cię królową
nieba i ziemi; który dzięki Tobie chce królować w naszych sercach…
3. Odpowiadam na wezwanie Maryi – minicelebracja
K. zapala świecę i przygotowuje uczniów do modlitwy dziesiątkiem różańca
z dopowiedzeniami:
Przedstawcie Maryi swoje prośby. Możecie to uczynić w ciszy swojego serca
lub wypowiedzieć głośno. Maryja przedstawi te prośby w waszym imieniu Bogu
Ojcu.
407
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają kartę pracy z tabelą. Przepisują ułożone w parach dopowiedzenia
i informację:
W naszej parafii nabożeństwa różańcowe odbywają się o godz. …
5. Praca domowa
1. Odszukaj stronę internetową Podwórkowych Kół Różańcowych Dzieci.
Wpisz do zeszytu imię i nazwisko ich założycielki oraz opisz historię ich
powstania.
2. Naucz się na pamięć tajemnic różańca świętego.
3. Pomódl się wieczorem dziesiątkiem różańca, rozważając dowolną
tajemnicę.
Literatura
M. Buczek, Mali pastuszkowie z Fatimy, <http://www.naszdziennik.pl/
wp/67492,mali-pastuszkowie-z-fatimy.html>, dostęp: 26.08.2019.
B. Ciastoń, Historia różańca świętego, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/M/
ML/historia%20rozanca3.html>, dostęp: 26.08.2019.
Jan Paweł II, List apostolski Rosarium Virginis Mariae, <https://opoka.org.pl/
biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/rosarium_virginis_16102002.html>,
dostęp: 26.08.2019.
Najświętsza Maryja Panna Różańcowa, <http://www.brewiarz.pl/czytelnia/
swieci/10-07a.php3>, dostęp: 26.08.2019.
Orędzie Matki Bożej, <http://www.sekretariatfatimski.pl/rozaniec/271-oredzie-
matki-bozej-fatimskiej>, dostęp: 26.08.2019.
Papież Franciszek, [Rozpoczynamy nowy rok…], Rozważanie przed modlitwą
„Anioł Pański”, 1 grudnia 2013, <https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/
franciszek_i/modlitwy/ap_01122013.html>, dostęp: 18.09.2019.
Podwórkowe Koła Różańcowe Dzieci, <http://www.pkrd.pl/>, dostęp:
26.08.2019.
408
53. BY KRUCHA PAMIĘĆ NIE ZNISZCZYŁA
WSPOMNIEŃ. GROBY BLISKICH
Cele katechetyczne
– Ukazanie chrześcijańskiego uzasadnienia modlitwy przy grobach naszych
zmarłych.
– Kształtowanie postawy troski o groby i motywowanie do modlitwy za
zmarłych.
Treści
Nadzieja zmartwychwstania w Chrystusie.
Grzebanie zmarłych jako uczynek miłosierdzia.
Formy modlitwy za zmarłych.
Wymagania
Uczeń:
– podaje prawdę, że grzebanie umarłych jest uczynkiem miłosierdzia
i chrześcijańskim obowiązkiem,
– uzasadnia potrzebę modlitwy za zmarłych i troskę o ich groby,
– wskazuje, że modlitwa za zmarłych jest pomocą duszom oczekującym
w czyśćcu,
– uzasadnia, że modlitwa za zmarłych jest przejawem wiary w życie wieczne
oraz wyrazem nadziei, która się spełni przy spotkaniu w niebie,
– wyjaśnia przesłanie prefacji o zmarłych,
– wyjaśnia, dlaczego na grobach stawia się krzyże.
Postawy
Uczeń:
– wierzy w zmartwychwstanie umarłych,
– modli się za bliskich zmarłych i troszczy się o groby.
Metody, techniki i formy: prezentacja zdjęć, rozmowa kierowana, pytania do

tekstu, śpiew, uzupełnianie tekstu luk, schematyczne przedstawienie treści,
miniwykład, wypisywanie karty wypominkowej, celebracja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: zdjęcia (slajdy) nazw ulic, pomników itp., zdjęcia grobów,
karta pracy „Nadzieja zmartwychwstania”, elementy (slajdy) schematu
„Wędrówka do domu Ojca”, kartki wypominkowe dla każdego ucznia,
biały obrus, świeca, koszyczek.

1. Modlitwa
„Akt nadziei”.
409
2. Formy pamięci o wielkich Polakach – prezentacja zdjęć, rozmowa kierowana
K. pokazuje uczniom zdjęcia przedstawiające tabliczki z nazwami ulic czy szkół,
które upamiętniają zasłużonych ludzi, oraz pomniki wielkich Polaków (teczka
pomocy).
Warszawa, ul. Ignacego Gdańsk, pomnik Rzeszów, pomnik

Paderewskiego św. Jana Pawła II Tadeusza Kościuszki
(z Ronaldem Reganem)
Kielce, pomnik Kraków, pomnik Kielce, Zespół Szkół

Henryka Sienkiewicza Adama Mickiewicza Ogólnokształcących im. Św. S. Kostki
K. pyta:
– Komu stawiamy pomniki?
– Dlaczego je stawiamy?
– Dlaczego ulicom, szkołom, uniwersytetom nadajemy nazwy upamiętnia-
jące zasłużonych ludzi?
Stawiamy pomniki ludziom wybitnym i umieszczamy w nazwach ulic i szkół
ich imiona i nazwiska, ponieważ chcemy zachować o nich pamięć, podkreślić
ich osiągnięcia, wiedzę czy patriotyzm, przejąć i twórczo rozwinąć dziedzictwo,
jakie nam pozostawili.
Podobnie dbanie o groby naszych bliskich jest wyrazem naszej pamięci
i szacunku. Odwiedzając groby zmarłych, przypominamy sobie o ich przymiotach
duchowych – o honorze, szlachetności, pracowitości, patriotyzmie…
K. zapisuje na tablicy temat: By krucha pamięć nie zniszczyła wspomnień. Groby
bliskich.
1. Chrześcijański obowiązek grzebania ciał – pytania do tekstu, praca

w grupach
K. dzieli klasę na 2 grupy. Każda z nich uważnie czyta fragment z Katechizmu
Kościoła katolickiego (podręcznik). Następnie grupa pierwsza przygotowuje pytania
i wyznacza przedstawicieli, którzy będą je zadawać grupie drugiej. Grupa druga
410
wyznacza osoby, które będą odpowiadać na forum (grupa może się naradzać). Gdy
obie grupy są gotowe, przedstawiciele pierwszej pytają, a przedstawiciele drugiej
odpowiadają. Jeśli grupa nie jest w stanie odpowiedzieć, odpowiedzi udziela K.
„Ciała zmarłych powinny być traktowane z szacunkiem i miłością wypływającą
z wiary i nadziei zmartwychwstania. Grzebanie zmarłych jest uczynkiem
miłosierdzia względem ciała; jest uczczeniem dzieci Bożych, będących świątynią
Ducha Świętego”. (Katechizm Kościoła katolickiego, p. 2300)
– Jak powinny być traktowane ciała zmarłych?
– Skąd wypływa szacunek i miłość do ciał zmarłych?
– Czym jest grzebanie zmarłych?
2. Wiara w zmartwychwstanie ciał – pytania do tekstu, praca w grupach
Klasa nadal pracuje w dwóch grupach. Każda czyta fragment z Youcatu
(podręcznik). Tym razem pytania przygotowuje grupa druga, a odpowiedzi będzie
udzielać grupa pierwsza:
„W momencie śmierci oddzielone zostają od siebie ciało i dusza. Ciało
ulega rozkładowi, podczas gdy dusza idzie do Boga i oczekuje na ponowne
zjednoczenie ze wskrzeszonym ciałem w dniu ostatecznym”. (Youcat, p. 154)
– Co dzieje się z ciałem i duszą w momencie śmierci?
– Jakim procesom podlega ciało?
– Co się stanie z duszą?
– Na co oczekuje dusza?
K. podsumowuje:
Po śmierci nasza dusza idzie do Boga, a ciało ulega rozkładowi. Wierzymy
jednak, że nasze ciało zmartwychwstanie. Sposób, w jaki to się stanie, pozostaje
dla nas tajemnicą.
3. Gdy kiedyś Pan – śpiew (fakultatywnie)
K. uczy piosenki „Gdy kiedyś Pan”.
1. Gdy kiedyś Pan /2x C
powróci znów, /2x
gdy kiedyś Pan powróci znów, G
abyśmy też tam byli, C C7 F f
gdy kiedyś Pan powróci znów. CGC
2. Gdy Święci swój opuszczą grób…
3. Gdy Boga tron otoczą w krąg…
4. Gdy Księgę swą otworzy Bóg…
5. Gdy po imieniu wezwie Pan…
6. Gdy ucztę nam zgotuje Bóg…
7. Gdy zabrzmi pieśń: Alleluja…
411
4. Nadzieja zmartwychwstania – prezentacja zdjęć, uzupełnianie tekstu luk,
praca w grupach
K. pokazuje kilka zdjęć grobów (teczka pomocy) i stawia pytania:
– Jak wyglądają groby zmarłych na polskich cmentarzach?

– Dlaczego chrześcijanie umieszczają na grobach krzyże?
Groby na cmentarzach są znakiem, że każdy bez wyjątku umrze, ale
umieszczony na nich krzyż przypomina nam o zmartwychwstaniu. To dzięki
śmierci Pana Jezusa na krzyżu możemy żyć wiecznie.
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i rozdaje wszystkim uczniom karty pracy
„Nadzieja zmartwychwstania” z 1. prefacją o zmarłych w formie tekstu luk (teczka
pomocy). Po wykonaniu zadania chętny uczeń czyta prawidłowo uzupełniony tekst.
Podczas Mszy Świętej pogrzebowej kapłan wypowiada modlitwę, która
zawiera słowa, że śmierć nie kończy naszego życia. Uzupełnijcie tekst wyrazami
z ramki.
„Zaprawdę, godne to i sprawiedliwe, słuszne i zbawienne, abyśmy zawsze

i wszędzie Tobie składali dziękczynienie, Panie, Ojcze święty, wszechmogący,
wieczny Boże, przez naszego Pana Jezusa Chrystusa.
W Nim zabłysła dla nas nadzieja chwalebnego zmartwychwstania i choć nas
zasmuca nieunikniona konieczność śmierci, znajdujemy pociechę w obietnicy
przyszłej nieśmiertelności. Albowiem życie Twoich wiernych, o Panie, zmienia
się, ale się nie kończy, i gdy rozpadnie się dom doczesnej pielgrzymki, znajdą
przygotowane w niebie wieczne mieszkanie”.
(1. prefacja o zmarłych)
* zbawienne * zmartwychwstania * śmierci * nieśmiertelności *

zmienia się * dom * mieszkanie *
K. podsumowuje:
Śmierć bliskich jest dla nas smutnym wydarzeniem, lękamy się również
własnej śmierci, ale dzięki Jezusowi nie oznacza ona końca. W chwili śmierci
nasze życie zmienia formę – przez bramę śmierci człowiek przechodzi do Boga,
do wieczności. A tam mamy przygotowane miejsce.
412
1. Mamy przygotowane mieszkanie w niebie – schematyczne przedstawienie
treści
Wiemy o tym ze słów, które Jezus wypowiedział podczas Ostatniej Wieczerzy.
K. lub chętny uczeń czyta z podręcznika tekst biblijny:
W domu Ojca mego jest mieszkań wiele. […[ Idę przygotować wam miejsce.
A gdy odejdę i przygotuję wam miejsce, przyjdę powtórnie i zabiorę was do
siebie, abyście i wy byli, gdzie Ja jestem. (J 14,2-3)
K. pyta:
– Co czeka na nas w domu Ojca?
– Co Jezus idzie przygotować?
– Co Jezus zrobi, gdy przyjdzie powtórnie na ziemię?
– Gdzie będziemy, gdy Jezus zabierze nas do siebie?
K. podsumowuje, umieszczając na tablicy planszę (slajd) ze schematem „Wędrówka
do domu Ojca” (jak dalej – teczka pomocy). W trakcie omawiania uzupełnia
schemat.
Od początku naszego życia mamy przygotowane miejsce w niebie. Zmie-
rzamy do niego każdego dnia. Kierunek wskazuje nam Pan Jezus, a w dojściu
do celu pomaga nam wspólnota Kościoła. Dzięki sakramentom, modlitwie,
dobrej radzie wzajemnie wspieramy się w dążeniu do domu Ojca. Miłość do
Pana Boga, życzliwość w stosunku do innych ludzi i dobre uczynki są kluczem,
który otwiera ten dom i pozwala nam w nim zamieszkać. Śmierć jest dla nas
przejściem do innego życia. „Kto umiera, nie wyrusza w podróż donikąd, lecz
wraca do domu ku miłości Boga, który go stworzył” (Youcat, p. 155).
Każdy człowiek ma przygotowane miejsce w niebie. W chwili śmierci może
jednak okazać się, że za życia uczynił zbyt mało dobra i wówczas do zamiesz-
kania w niebie przygotowuje się przez cierpienie w czyśćcu. Dusze czyścowe
nie mogą same sobie pomóc. Nie mogą cofnąć czasu i dołożyć do swojego życia
żadnego dobrego uczynku. Od chwili śmierci zdane są na pomoc tych, którzy
żyją na ziemi. Tylko nasza modlitwa i pokuta w ich intencji może przybliżyć
je do zamieszkania w domu Ojca. Dlatego ważne jest, abyśmy troszczyli się
o naszych bliskich zmarłych i modlili się w ich intencji. To przejaw naszej wiary
w życie wieczne i nadziei spotkania się w niebie z tymi, za których się modlimy.
413
Wędrówka do domu Ojca
moje miejsce, przygotowane przez Jezusa
modlitwa tych,
którzy żyją na ziemi
czyściec
śmierć
początek życia życie doczesne
2. Formy pomocy zmarłym – rozmowa kierowana, miniwykład

K. pyta:
– Jak możemy pomóc duszom oczekującym w czyśćcu?
– Kiedy modlimy się przy ich grobach?
– Na czym polegają „wypominki”?
– Jakie są warunki odpustu, który możemy ofiarować za cierpiących
w czyśćcu?
Pomocą dla dusz oczekujących w czyśćcu jest nasza modlitwa. Możemy modlić
się za zmarłych codziennie, a zwłaszcza przy okazji nawiedzenia ich grobów,
rocznicy śmierci czy za każdym razem, gdy ich wspominamy. W sposób szczególny
pamiętamy o modlitwie za zmarłych 2 listopada we Wspomnienie Wszystkich
Wiernych Zmarłych (Dzień Zaduszny). W tym czasie odwiedzamy ich groby.
Nasza modlitwa o miłosierdzie dla zmarłych może przyjąć formę wypominek.
Kapłan wymienia imiona zmarłych i razem z wiernymi zanosi do Boga modlitwę
w ich intencji. W listopadzie na cmentarzach i w kościołach zbierane są specjalne
kartki wypominkowe z imionami i nazwiskami tych, którzy już odeszli. Potem są
one odczytywane w ciągu roku przed niedzielnymi Mszami Świętymi i wszyscy
zgromadzeni w kościele modlą się za zmarłych.
Odpust to darowanie przez Boga kary za grzechy odpuszczone już
w sakramencie pokuty. W dniach od 1 do 8 listopada możemy codziennie
uzyskać odpust zupełny i ofiarować go za zmarłych. Aby go uzyskać, należy
przyjść na cmentarz i pomodlić się za zmarłych oraz spełnić podstawowe warunki
odpustu, którymi są: stan łaski uświęcającej, przyjęcie Komunii św. i modlitwa
w intencjach, w których modli się papież.
414
Inną formą pomocy zmarłym jest zamawianie za nich Mszy Świętych,
szczególnie w rocznicę ich śmierci, oraz tzw. Mszy gregoriańskich odprawianych
codziennie przez cały miesiąc w intencji jednego zmarłego.
Msza Święta, czyli uobecnianie ofiary Jezusa, który oddał za każdego
z nas swoje życie i zmartwychwstał, jest najlepszym sposobem wypraszania
miłosierdzia dla cierpiących w czyśćcu.
Wyjaśniając kolejne formy pomocy zmarłym, K. zapisuje na tablicy:
Pomagamy cierpiącym w czyśćcu przez:
modlitwę przy grobie, Mszę Świętą,
wypominki, Komunię Świętą przyjętą w ich intencji,
Msze gregoriańskie, ofiarowanie odpustu za zmarłych.
3. Pamiętam i modlę się za bliskich zmarłych – wypisywanie karty wypomin-
kowej, celebracja
K. rozdaje wszystkim uczniom kartkę wypominkową (teczka pomocy), na której
wypisują imiona i nazwiska zmarłych ze swoich rodzin. K. sugeruje również,
aby wypisali osoby zmarłe z sąsiedztwa, ze szkoły, z miejscowości itp., w celu
uwrażliwienia uczniów na potrzebę modlitwy za wszystkich, którzy odeszli.
Za naszych zmarłych możemy się modlić w każdym czasie i miejscu. Na
początek przypomnimy sobie ich imiona i nazwiska, a następnie pomodlimy
się o Boże miłosierdzie dla nich.
Wypominki
Miłosierdziu Bożemu polecamy dusze naszych zmarłych

1. ……………………………………………………………
2. ……………………………………………………………
3. ……………………………………………………………
4. ……………………………………………………………
5. ……………………………………………………………
6. ……………………………………………………………
7. ……………………………………………………………
8. ……………………………………………………………
Wieczny odpoczynek racz im dać, Panie…
Gdy uczniowie wypisują imiona i nazwiska zmarłych, K. przygotowuje salę do

modlitwy: biurko przykrywa białym obrusem i stawia na nim zapaloną świecę
oraz koszyczek na karty wypominkowe. Uczniowie w ciszy składają swoje kartki
do koszyczka i ustawiają się wokół biurka. K. czyta kolejno wypominki.
Polećmy Bożemu miłosierdziu dusze zmarłych…
Gdy zostaną odczytane wszystkie imiona i nazwiska osób polecanych przez uczniów,
K. wspomina dusze czyśćcowe, które najbardziej potrzebują Bożego miłosierdzia,
a następnie rozpoczyna modlitwę „Ojcze nasz”, „Zdrowaś Maryjo” oraz „Wieczny
odpoczynek”.
415
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przerysowują schemat dotyczący wędrówki do domu Ojca. Pod nim
umieszczają cytat:
„W domu Ojca mego jest mieszkań wiele” (J 14,2).
Następnie przepisują sposoby pomocy cierpiącym w czyśćcu.
5. Praca domowa
1. Zastanów się, która ze znanych ci zmarłych osób zasłużyła, by nazwać jej
imieniem ulicę lub szkołę. Napisz uzasadnienie swojego wyboru.
2. Odwiedź groby bliskich i zatroszcz się o nie.
3. W wieczornej modlitwie pomódl się w intencji osób z twojej miejscowości,
które zmarły w tym roku.
Literatura
1. prefacja o zmarłych, <http://www.ordo.pallotyni.pl/index.php/teksty-
liturgiczne/45-prefacje/182-1-prefacja-o-zmarlych>, dostęp: 30.08.2019.
S. A. Czajkowska, J. Krasnowska-Dyńka, Możemy podarować im niebo, <https://
opoka.org.pl/biblioteka/P/PR/echo201744-odpust.html>, dostęp:
30.08.2019.
Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 2002, p. 2300.
Ks. M. Pohl, Z troską o tych, co odeszli, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/Z/
ZD/rozaniec200811-groby.html>, dostęp: 30.08.2019.
p. 154, 155.
416
54. WOKÓŁ HISTORII ZBAWIENIA. ROK
LITURGICZNY
Cele katechetyczne
– Ukazanie cyklu roku liturgicznego jako aktualizacji zbawczych wydarzeń
(Bożego planu zbawienia człowieka).
– Kształtowanie postawy świadomego i aktywnego przeżywania poszczegól-
nych okresów i świąt w liturgii Kościoła.
Treści
Rok liturgiczny jako aktualizacja wydarzeń zbawczych.
Świadome przeżywanie poszczególnych okresów i świąt w roku liturgicznym.
Wymagania
Uczeń:
– podaje definicję roku liturgicznego,
– wymienia okresy w roku liturgicznym i obowiązujące święta kościelne,
– podaje, że rok liturgiczny przebiega według cyklu A, B, C,
– wyjaśnia, że Bóg przez konkretne wydarzenia w dziejach świata i konkret-
nych ludzi prowadzi nas do zbawienia,
– wyjaśnia, dlaczego w każdym roku liturgicznym powtarzamy uobecnianie
w liturgii wydarzeń zbawczych,
– opowiada, jak Kościół oddaje cześć świętym wspominanym w roku litur-
gicznym,
– przyporządkowuje nabożeństwa do okresów roku liturgicznego.
Postawy
Uczeń:
– wyraża gotowość czynnego udziału w roratach,
– dostrzega Boży plan zbawienia w wydarzeniach własnego życia.
Metody, techniki i formy: ustalanie chronologii, rozmowa kierowana, analiza

tekstu, gra „Szukam pary”, praca z kalendarzem liturgicznym, miniwykład,
zaznaczanie na linii czasu, refleksja, praca indywidualna, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: plansze (slajdy) z wydarzeniami z życia Pana Jezusa, teksty
prefacji do pracy w grupach, 3 zestawy kart do gry „Szukam pary”, plansza
(slajd) z kalendarzem roku liturgicznego.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna:
Panie Boże, dziękujemy Ci za Twoją miłość i plan zbawienia każdego
człowieka. Dziękujemy za Twojego Syna, który przyszedł na świat, aby
417
nas odkupić i dać życie wieczne. Dziękujemy za to, że możemy w liturgii
przypominać Twoje zbawcze dzieła.
„Chwała Ojcu”.
2. Etapy życia Pana Jezusa – ustalanie chronologii
K. umieszcza na tablicy w przypadkowej kolejności plansze (slajdy) z wypisanymi
wydarzeniami z życia Pana Jezusa (teczka pomocy). Następnie uczniowie wspólnie
ustalają ich kolejność. Wybrany uczeń umocowuje plansze we właściwej kolejności
pod napisem „Życie Pana Jezusa”.
Życie Pana Jezusa
Ö Oczekiwanie na przyjście Zbawiciela
Ö Narodzenie Jezusa
Ö Chrzest Jezusa w Jordanie
Ö Czterdzieści dni na pustyni i kuszenie Jezusa
Ö Nauczanie i cuda Jezusa
Ö Wjazd do Jerozolimy na osiołku
Ö Ostatnia Wieczerza
Ö Męka i śmierć Pana Jezusa
Ö Zmartwychwstanie
Ö Ukazywanie się Pana Jezusa uczniom
Ö Wniebowstąpienie
Ö Zesłanie Ducha Świętego
K. wyjaśnia:
Bóg Ojciec zesłał swojego Syna na ziemię, abyśmy mogli mieć życie wieczne.
Temu celowi służyło nauczanie Pana Jezusa potwierdzone Jego czynami,
zwłaszcza cudami. Dlatego we wspólnocie Kościoła wspominamy i przeżywamy
wydarzenia z życia Jezusa w ciągu roku nazywanego rokiem liturgicznym. Rytm
roku liturgicznego jest streszczeniem historii zbawienia zawartej w Biblii.
3. Historia zbawienia w roku liturgicznym – rozmowa kierowana, analiza
tekstu
K. pyta:
– Co to jest historia?
– Co to jest zbawienie?
– Czym jest historia zbawienia?
K. podsumowuje:
Historia zbawienia to działanie Boga w życiu ludzi. Bóg przez konkretne
wydarzenia w dziejach świata prowadzi nas do zbawienia. Ważnymi krokami na
tej drodze były wydarzenia opisane w Piśmie Świętym. Ich centralnym punktem
418
jest życie Jezusa, a szczególnie Jego śmierć na krzyżu i zmartwychwstanie, przez
które uwolnił świat od grzechu.
Bóg działa również w historii naszego życia. Pomocą w przyjęciu Bożego
zbawienia jest świadome przeżywanie roku liturgicznego.
K. przypomina informacje na temat roku liturgicznego, pytając:
– Jakie wyróżniamy okresy roku liturgicznego?
– Kiedy rozpoczyna się rok liturgiczny?
– Kiedy rok liturgiczny się kończy?
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać głośno z podręcznika fragment z Youcatu
i stawia pytania:
„Rok liturgiczny albo rok kościelny to rok tajemnic życia Chrystusa (…).
Rok liturgiczny, zaczynając się Adwentem, czasem oczekiwania na przyjście
Pana, swój pierwszy ważny punkt ma w (…) uroczystości Bożego Narodzenia,
a drugi, najważniejszy, podczas świąt wielkanocnych (…)”. (Youcat, p. 186)
– Jak inaczej możemy nazwać rok liturgiczny?
– Co przeżywamy w roku kościelnym?
– Jakie są dwa najważniejsze momenty roku liturgicznego?
– Dlaczego pierwszym ważnym punktem roku liturgicznego jest Boże
Narodzenie?
Podczas uroczystości Bożego Narodzenia przeżywamy tę prawdę wiary, że
Syn Boży stał się człowiekiem, rozpoczynając w ten sposób dzieło zbawienia
ludzi. Święta Wielkanocne – najważniejszy czas roku liturgicznego – ukazują
nam te wydarzenia z życia Jezusa, dzięki którym uwolnił nas z niewoli grzechu.
Rok liturgiczny, wprowadzając nas w historię zbawienia, skupia się wokół tych
dwóch momentów.
K. poleca zapisać temat: Wokół historii zbawienia – rok liturgiczny.
1. Narodzenie i zmartwychwstanie Jezusa w liturgii – analiza tekstu, praca

w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy. Połowa z nich otrzymuje zestaw 1, druga
połowa – zestaw 2 (teczka pomocy). Zadaniem grup jest przeczytać fragment
prefacji (podręcznik) i odpowiedzieć na podane pytania. K. robi wprowadzenie:
Do treści wydarzeń przeżywanych w ciągu roku liturgicznego nawiązują
modlitwy wypowiadane przez kapłana podczas liturgii. Każda grupa otrzyma
tekst liturgiczny, a jej zadaniem będzie odpowiedzieć na zadane pod nim pytania,
m.in. w jakim okresie tekst jest używany podczas Mszy.
Zestaw 1
„Zaprawdę, godne to jest, abyśmy Tobie, Ojcze święty, składali
dziękczynienie, i sprawiedliwe, abyśmy Ciebie wychwalali, przez naszego Pana
Jezusa Chrystusa. On, będąc niewidzialnym Bogiem, ukazał się naszym oczom
419
w ludzkim ciele, (…) aby podźwignąć wszystko, co grzech poniżył, odnowić całe
stworzenie i (…) ludzkość doprowadzić do królestwa niebieskiego”.
(2. prefacja o Narodzeniu Pańskim)
1. Komu Jezus ukazał się w ludzkim ciele?

2. Co Jezus Chrystus przyszedł podźwignąć?
3. Co Jezus Chrystus przyszedł odnowić?
4. Dokąd Jezus prowadzi ludzkość?
5. Ta modlitwa jest używana podczas Mszy w okresie:
a) Bożego Narodzenia, b) wielkanocnym.
Zestaw 2
„Zaprawdę, godne to i sprawiedliwe, słuszne i zbawienne, abyśmy Ciebie,
Panie, zawsze sławili, a zwłaszcza w tym dniu uroczyściej głosili Twoją chwałę,
gdy Chrystus został ofiarowany jako nasza Pascha. On bowiem jest prawdziwym
Barankiem, który zgładził grzechy świata. On przez swoją śmierć zniweczył
śmierć naszą i zmartwychwstając, przywrócił nam życie”.
(1. prefacja wielkanocna)
1. Kim jest Jezus?

2. Co Jezus zniweczył przez swoją śmierć?
3. Co Jezus nam przywrócił, zmartwychwstając?
4. Ta modlitwa jest używana podczas Mszy w okresie:
a) Bożego Narodzenia, b) wielkanocnym.
Po wykonaniu zadania grupy prezentują swoje odpowiedzi. K. podsumowuje:

Modlitwy kapłana pomagają nam zrozumieć i głębiej przeżyć tajemnice
życia Pana Jezusa, dzięki którym nas zbawił. Słyszymy je co roku podczas świąt
Bożego Narodzenia i Wielkanocy.
2. Kalendarz liturgiczny – gra „Szukam pary”, praca z kalendarzem, praca
w grupach
K. wyjaśnia:
Najważniejsze wydarzenia zbawcze przeżywamy zgodnie z kalendarzem
liturgicznym Kościoła, w którym uwzględnione są różne okresy oraz uroczystości
i święta. Dodatkową pomocą w zgłębianiu tajemnic naszego zbawienia są
specjalne nabożeństwa i liturgie, które nadają wyjątkowy i niepowtarzalny
klimat poszczególnym okresom roku liturgicznego.
Uczniowie nadal pracują w grupach. Każda z nich otrzymuje 1 z 3 zestawów
kart do gry „Szukam pary” (po 10 kart – teczka pomocy). Uczniowie w grupach
układają karty napisami w dół. Ich zadaniem jest znalezienie 2 identycznych kart.
Uczestnik odkrywa 2 karty. Jeśli są identyczne, odkłada je i odkrywa kolejną parę.
Jeśli karty nie były identyczne – odkłada je napisami w dół i kolejka przechodzi
na następnego uczestnika. Gdy drużyny odkryją wszystkie karty, układają
420
okresy (zestaw 1), uroczystości (zestaw 2) oraz liturgie i nabożeństwa (zestaw 3)
w kolejności chronologicznej.
Zestaw 1
2 karty z napisem „Adwent”,
2 karty z napisem „Okres Bożego Narodzenia”,
2 karty z napisem „Okres zwykły”,
2 karty z napisem „Wielki Post”,
2 karty z napisem „Okres wielkanocny”,
Zestaw 2
2 karty z napisem „Boże Narodzenie”,
2 karty z napisem „Wielkanoc”,
2 karty z napisem „Zesłanie Ducha Świętego”,
2 karty z napisem „Wniebowzięcie NMP”,
2 karty z napisem „Uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata”.
Zestaw 3
2 karty z napisem „Roraty – Adwent”,
2 karty z napisem „Droga krzyżowa i gorzkie żale – Wielki Post”,
2 karty z napisem „Nabożeństwo ku czci NMP – maj”,
2 karty z napisem „Nabożeństwo ku czci Najświętszego Serca Pana Jezusa
– czerwiec”,
2 karty z napisem „Nabożeństwo różańcowe – październik”.
K. umieszcza planszę z kalendarzem liturgicznym na tablicy lub wyświetla jako

slajd (teczka pomocy) i wspólnie z uczniami sprawdza poprawność ułożenia przez
nich okresów, uroczystości i nabożeństw. K. mówi:
W kalendarzu roku liturgicznego wyróżnia się w ustalonej kolejności kilka
okresów: Adwent, okres Bożego Narodzenia, okres zwykły, Wielki Post, okres
wielkanocny i drugą część okresu zwykłego. Poszczególnym okresom towarzyszą
uroczystości i święta przypominające konkretne wydarzenia z historii zbawienia,
np. uroczystość Narodzenia Pańskiego, Zesłania Ducha Świętego, Wniebowzię-
cia NMP, Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata. Ich układ w roku liturgicznym
pomaga nam przeżywać po kolei najważniejsze wydarzenia z historii zbawienia.
Temu też służą nabożeństwa odprawiane w niektórych okresach czy miesią-
cach roku: w Adwencie – roraty, w Wielkim Poście – droga krzyżowa i gorzkie
żale, w maju – nabożeństwo ku czci NMP, w czerwcu – nabożeństwo ku czci
Najświętszego Serca Pana Jezusa i w październiku – nabożeństwo różańcowe.
Ubogacają one rok liturgiczny, uczą modlitwy i umacniają wiarę.
421
3. Wspomnienia NMP i świętych i cykl czytań niedzielnych – rozmowa kiero-
wana, miniwykład
K. poleca uczniom odczytać z podręcznika nazwy i daty wspomnień liturgicznych
niektórych świętych.
Świętując w czasie roku liturgicznego wydarzenia z życia Pana Jezusa, Kościół
oddaje również cześć Najświętszej Maryi Pannie oraz świętym. Oto przykłady
niektórych wspomnień liturgicznych i uroczystości:
Liturgiczne obchody ku czci świętych:
9 Najświętszej Maryi Panny – 1 stycznia, 15 sierpnia,
9 św. Józefa – 19 marca i 1 maja,
9 św. św. Piotra i Pawła – 29 czerwca,
9 św. Jana Chrzciciela – 24 czerwca,
9 św. Jana Pawła II – 22 października,
9 św. Stanisława, biskupa i męczennika – 8 maja,
9 św. Wojciecha – 23 kwietnia.
K. dodaje:
Obchodząc święta maryjne i ku czci świętych, uwielbiamy Boga, który
obdarza nas swoimi łaskami. Święci, których wspominamy, są dla nas przykładem
współpracy z Bożą łaską w dążeniu do zbawienia. Wstawiając się za nami do
Boga, święci przyczyniają się również do naszej świętości.
Wydarzenia, które przeżywamy w danym okresie liturgicznym, możemy
lepiej zrozumieć, czytając Pismo Święte. Dlatego w ciągu roku kościelnego
podczas liturgii słowa słuchamy tekstów ze Starego i Nowego Testamentu.
Czytania w niedziele, uroczystości i niektóre święta powtarzają się co trzy lata.
Mówimy, że mają trzyletni cykl oznaczany literami: A, B, C (np. rok liturgiczny
2019/2020 tu rok A, 2020/2021 – B, 2021/2022 – C, 2022/2023 – A itd.). Uważnie
słuchając słów Pisma Świętego podczas Eucharystii, coraz pełniej poznajemy
prawdy wiary i świadomie uczestniczymy w liturgii.

1. Przeżywam wydarzenia zbawcze w roku liturgicznym – rozmowa kierowana
K. czyta z podręcznika fragment z Youcatu:
„Obchodzenie z wiarą roku kościelnego (…) czyni nas współczesnymi Jezusa.
(…) chodzi o to, (…) żeby to On, kiedy zrobię Mu miejsce, wszedł w mój czas
i moje życie wraz ze swoją mocą uzdrowienia i przebaczenia, potęgą swojego
zmartwychwstania”. (Youcat, p. 185)
– Dlaczego każdego roku przypominamy wydarzenia zbawcze?
– Co to znaczy „zrobić miejsce Jezusowi w naszym życiu”?
– Z jakimi darami przychodzi Jezus, gdy zaprosimy Go do naszego życia?
K. podsumowuje:
Każdego roku na nowo przeżywamy wydarzenia zbawcze z życia Jezusa.
Z roku na rok powinniśmy je przeżywać w głębszy sposób. Inaczej przeżywaliście
422
Adwent czy Wielki Post, mając sześć lat, a inaczej będziecie go przeżywać
w piątej klasie. Przygotowanie do świąt powinno się łączyć z przystąpieniem
do sakramentu pokuty i pojednania, by każdy mógł radośnie przyjąć Jezusa
w Komunii Świętej. Razem z Nim łatwiej nam będzie przebaczyć krzywdy, jakie
nas spotkały ze strony innych ludzi, a nasze serca chętniej będą się skłaniały
ku dobru.
2. Bóg w historii mojego życia – zaznaczanie na linii czasu, praca indywidualna
K. poleca uczniom narysować w zeszycie linię czasu obejmującą rok ich życia, od
1 stycznia do 31 grudnia. Uczniowie zaznaczają na niej ważne dla nich wydarzenia:
urodziny, dzień patrona – imieniny, Dzień Matki, Dzień Ojca, Dzień Dziecka,
wakacje, rozpoczęcie roku szkolnego oraz datę Bożego Narodzenia i Wielkanocy
(K. podaje uczniom datę przypadającą w danym roku liturgicznym).
Uczniowie obok daty wpisują okres liturgiczny, jaki wówczas przypada, i liturgię
lub nabożeństwo, w jakich mogą wziąć udział. Po wykonaniu zadania chętni
prezentują swoje linie czasu.
Przykładowe wpisy:
Dzień Matki – okres wielkanocny (okres zwykły), Msza Święta, nabożeństwo
majowe.
Dzień Ojca – okres zwykły, Msza Święta, nabożeństwo ku czci Najświętszego
Serca Pana Jezusa.
Dzień Dziecka – okres wielkanocny lub okres zwykły, Msza Święta,
nabożeństwo ku czci Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Wakacje – okres zwykły, niedzielne Msze Święte, uroczystość Wniebowzięcia
NMP (15 sierpnia).
Rozpoczęcie roku szkolnego – okres zwykły, Msza Święta…
3. Chcę dobrze przeżywać rok liturgiczny – refleksja
K. wycisza klasę i stawia pytania do rachunku sumienia:
– Czy zawsze uczestniczysz we Mszy Świętej w niedzielę i święta?
– Jak się do niej przygotowujesz?
– Dlaczego każdego roku przypominamy wydarzenia zbawcze?
– Jak się przygotowujesz do przeżywania najważniejszych wydarzeń z życia
Pana Jezusa?
– W jakich nabożeństwach w poszczególnych okresach liturgicznych
bierzesz udział?
Rozpoczynamy nowy rok liturgiczny.
– Jak się przygotowujesz na przyjście Zbawiciela?
– Czy planujesz wziąć udział w roratach?
– Jak możesz się do nich przygotować?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują wydarzenia z życia Pana Jezusa we właściwej kolejności oraz
informacje z kart do gry „Szukam pary” (okresy roku liturgicznego, uroczystości,
423
święta liturgie i nabożeństwa). Następnie rysują i opisują linię czasu. Mogą także
przepisać daty liturgicznych obchodów ku czci świętych.
5. Praca domowa
1. Napisz, jakiego koloru szaty liturgiczne są używane w poszczególnych
okresach roku kościelnego.
2. Wybierz jedno z nabożeństw i opisz, jak się odbywa.
3. W wieczornej modlitwie poproś Pana Jezusa, aby pomagał ci kierować
się w życiu prawdą, że On jest najważniejszy w życiu każdego człowieka
– zawsze.
6. Modlitwa
Maryja z radością czekała na narodziny Pana Jezusa. Poprośmy Ją o pomoc
w dobrym przeżyciu Adwentu słowami modlitwy „Zdrowaś Maryjo”.
Literatura
1. prefacja wielkanocna, <http://ordo.pallotyni.pl/index.php/mszal-rzymski/
prefacje/116-1-prefacja-wielkanocna>, dostęp: 20.08.2019.
2. prefacja o Narodzeniu Pańskim, <http://ordo.pallotyni.pl/index.php?optio-
n=com_content&view=article&catid=24%3Aprefacje&id=100%3A2
-prefacja-o-narodzeniu-paskim&Itemid=6>, dostęp: 20.08.2019.
Youcat. Katechizm Kościoła katolickiego dla młodych, Częstochowa 2011, p.186.
424
55. ŻŁÓBEK, KOLĘDA, OPŁATEK – CZY TYLKO
TRADYCJA?
Cele katechetyczne
– Poszerzenie wiadomości na temat chrześcijańskich tradycji związanych ze
świętami Bożego Narodzenia.
– Motywowanie do poszukiwania i zachowania chrześcijańskiego wymiaru
bożonarodzeniowych tradycji.
Treści
Wcielenie Syna Bożego.
Chrześcijańska symbolika tradycji świąt Bożego Narodzenia.
Wymagania
Uczeń:
– opowiada biblijną historię o narodzeniu Jezusa,
– omawia prawdę wiary o wcieleniu Bożego Syna,
– wymienia chrześcijańskie tradycje związane ze świętami Bożego Naro-
dzenia,
– uzasadnia wartość chrześcijańskich tradycji związanych ze świętami Bożego
Narodzenia,
– wyjaśnia tradycyjną symbolikę świąt Bożego Narodzenia,
– uzasadnia, że tradycja pomaga we właściwym przeżywaniu prawd wiary,
– śpiewa kolędy.
Postawy
Uczeń:
– włącza się w przygotowanie wieczerzy wigilijnej w domu rodzinnym oraz
spotkanie opłatkowe w klasie,
– wyraża gotowość pojednania się z bliskimi podczas dzielenia się opłatkiem.
Metody, techniki i formy: ustalanie chronologii wydarzeń, prezentacja multi-

medialna, uroczyste czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu biblijnego,
dzielenie się opłatkiem, składanie życzeń, śpiew, uzupełnianie tabeli,
rachunek sumienia, praca indywidualna.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, opłatek, biały obrus, żłóbek, świeca, stroik
świąteczny, zdjęcia (slajdy) przedstawiające zwyczaje wigilijne, tekst kolędy
„Dziś w stajence mały Jezus”.
Warto zadbać, by lekcja odbyła się w świątecznie udekorowanej sali.
425
1. Modlitwa
K. wita się z uczniami i zachęca do śpiewu kolędy „Wśród nocnej ciszy”:
Wkrótce w naszych domach zasiądziemy do wieczerzy wigilijnej i będziemy
wspominać wieczór, w którym aniołowie obwieścili pasterzom narodziny
Zbawiciela. Przywitajmy się z Panem Jezusem słowami kolędy, która właśnie
o tym mówi.
2. Wieczór wigilijny – ustalanie chronologii wydarzeń, prezentacja multime-
dialna
K. mówi:
Wieczór wigilijny ma swój jedyny i niepowtarzalny rytuał oraz klimat. Zgodnie
z polską tradycją przekazywaną z pokolenia na pokolenie wszystkie elementy
wieczerzy wigilijnej powinny następować w odpowiedniej kolejności. Przypomnijmy
więc, jak w polskich rodzinach obchodzona jest Wigilia Bożego Narodzenia.
K. pokazuje uczniom zdjęcia (slajdy) przedstawiające ludzi w kościele podczas
pasterki, stół wigilijny, otwieranie prezentu, ubieranie choinki, śpiewanie kolęd,
dzielenie się opłatkiem, Pismo Święte, pierwszą gwiazdkę (teczka pomocy).
Uczniowie ustalają, w jakiej kolejności występują poszczególne elementy Wigilii.
Wybrany uczeń umieszcza je w odpowiedniej kolejności na tablicy.
K. podsumowuje:
Dekorowanie choinki, przygotowywanie tradycyjnych potraw, oczekiwanie
na pierwszą gwiazdkę, czytanie fragmentu Pisma Świętego, dzielenie się
opłatkiem, wspólny posiłek, prezenty, śpiew kolęd, udział w pasterce – wszystkie
te czynności przypominają o wieczorze sprzed ponad dwóch tysięcy lat, kiedy
narodził się Ktoś, kto na zawsze zmienił historię świata.
Co jest najważniejsze w przeżywaniu wigilii? Czy to tylko tradycja, w której
bierzemy udział po to, by miło spędzić czas? Dziś spróbujemy odpowiedzieć
sobie na te pytania.
K. zapisuje na tablicy temat: Żłóbek, kolęda, opłatek – czy tylko tradycja?
426
1. Z narodzeniem było tak… – uroczyste czytanie Pisma Świętego, analiza
tekstu biblijnego
K. zapala świecę, poleca uczniom wstać i czyta opis narodzenia Jezusa z Pisma
Świętego.
K.: Z Ewangelii wg Świętego Mateusza.
Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. Po zaślubinach Matki Jego,
Maryi, z Józefem, wpierw nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za
sprawą Ducha Świętego. Mąż Jej, Józef, który był człowiekiem sprawiedliwym
i nie chciał narazić Jej na zniesławienie, zamierzał oddalić Ją potajemnie. Gdy
powziął tę myśl, oto anioł Pański ukazał mu się we śnie i rzekł: „Józefie, synu
Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha
Świętego jest to, co się w Niej poczęło. Porodzi Syna, któremu nadasz imię
Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów”. A stało się to wszystko,
aby się wypełniło słowo Pańskie powiedziane przez Proroka: „Oto Dziewica
pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emmanuel, to znaczy Bóg
z nami”. Zbudziwszy się ze snu, Józef uczynił tak, jak mu polecił anioł Pański:
wziął swoją Małżonkę do siebie, lecz nie zbliżał się do Niej, aż porodziła Syna,
któremu nadał imię Jezus. (Mt 1,18-25)
K. pyta:
– Kiedy Maryja stała się brzemienną za sprawą Ducha Świętego?
– Co zamierzał zrobić Józef?
– Kto ukazał się Józefowi we śnie?
– Co anioł polecił zrobić Józefowi?
– Jakie imię anioł polecił nadać Synowi Maryi?
– Co oznacza imię Emmanuel?
– Co zrobił Józef po zbudzeniu się ze snu?
– Jakie imię nadał Synowi Maryi?
K. podsumowuje:
W czasie świąt Bożego Narodzenia pochylamy się nad prawdą wiary do-
tyczącą wcielenia Syna Bożego, który przyszedł na świat jako człowiek – Syn
Maryi. Stało się to za sprawą Ducha Świętego. Nie wiemy jak to się dokonało,
dlatego mówimy o tajemnicy wcielenia.
Maryja zgodziła się, że zostanie Matką Zbawiciela, mimo że wiązało się to
z wieloma trudnościami. Była już przecież zaręczona z Józefem. Z pomocą
przyszedł anioł, który wyjaśnił Józefowi, że został wybrany na opiekuna Syna
Bożego oraz Jego Matki.
Święty Mateusz przytacza słowa proroka o narodzinach Emmanuela. Imię
Emmanuel znaczy „Bóg z nami”. Od dwudziestu wieków, od betlejemskiej
nocy, Pan Jezus – Syn Boży jest z nami. Rodzi się w ludzkim sercu, gdy człowiek
przyjmuje Ewangelię, gdy w znaku Dzieciątka dostrzega miłość Boga.
427
2. Jezus rodzi się wśród nas – dzielenie się opłatkiem, składanie życzeń
K. proponuje uczniom podzielenie się opłatkiem i złożenie życzeń. Sam ustala
formę tej części.
3. Miejsce dla Jezusa w Betlejem i moim sercu – śpiew
K. pyta:
– Gdzie narodził się Jezus?
– Dlaczego przyszedł na świat w stajence?
– Komu aniołowie oznajmili narodziny Syna Bożego?
K. podsumowuje:
Jezus urodził się w bardzo ubogich warunkach – bez lekarzy, pielęgniarek,
specjalnie wyposażonej sali, pieluszek i kaftaników. Żadna mama nie chciałaby,
aby jej dziecko rodziło się w stajni. Bóg przyszedł na ziemię jak żebrak…
z miłości do nas. O tej prawdzie, że Jezus nie miał godnego miejsca, w którym
mógłby się narodzić, mówią słowa znanej kolędy „Nie było miejsca”.
K. śpiewa z uczniami (tekst w podręczniku).
1. Nie było miejsca dla Ciebie e H7
w Betlejem w żadnej gospodzie H7 e
i narodziłeś się Jezu, e H7
w stajni, w ubóstwie i chłodzie. H7 e
Ref.: Nie było miejsca choć szedłeś E E7 a6
jako Zbawiciel na ziemię, D G H7
by wyrwać z czarta niewoli e H7
nieszczęsne Adama plemię. H7 e
2. Gdy lisy mają swe jamy
i ptaki swoje gniazdeczka,
dla Ciebie brakło gospody,
Tyś musiał szukać żłóbeczka.
Ref.: A dzisiaj czemu wśród ludzi,
tyle łez, jęków, katuszy?
Bo nie ma miejsca dla Ciebie
w niejednej człowieczej duszy.
4. Odkrywam przesłanie tradycji świątecznych – uzupełnianie tabeli
K. rysuje na tablicy tabelę składającą się z 3 kolumn (jak niżej). W tej części lekcji
uzupełniamy tylko dwie kolumny. K. wspólnie z uczniami ustala elementy tradycji.
Wybrany uczeń wpisuje je w pierwszą kolumnę. Następnie K. rozmawia z uczniami
o ich znaczeniu i uzupełnia wiadomości uczniów, wpisując je do drugiej kolumny.
K. mówi:
Wszystkie tradycje wieczoru wigilijnego mają nam pomóc w przyjęciu
z miłością nowo narodzonego Jezusa. Każde słowo, gest i czynność mają swoje
znaczenie.
428
Tradycja Znaczenie Mój udział w tradycji
rajskie drzewo, z którego zrywa się
choinka
owoce życia
ubóstwo stajenki, w której urodził
sianko
się Zbawiciel
dodatkowe miejsce dla nieoczekiwanego gościa,
nakrycie aby w tym dniu nikt nie był sam
przypomnienie wydarzeń nocy,
Pismo Święte
w której narodził się Syn Boży
miejsce złożenia przez Maryję
żłóbek
małego Jezusa
pierwsza gwiazda betlejemska, która świeciła
gwiazdka nad stajenką
dzielenie się
pojednanie z bliskimi
opłatkiem
oddawanie chwały Bogu, który
śpiewanie kolęd
przychodzi na ziemię jako człowiek
prezenty dzielenie się dobrem z innymi
oczekiwanie i modlitwa pasterzy
pasterka zmierzających do Betlejem, żeby
oddać chwałę Bogu
przedstawienia o narodzeniu Jezusa,
jasełka
przybliżające wydarzenia z Betlejem
zwyczaj powszechny w kulturach
kolędowanie po
rolnych i pasterskich mający na celu
domach
składanie życzeń noworocznych
przyjście Boga do naszych domów
kolęda – wizyta
i udzielenie nam błogosławieństwa
duszpasterska
za pośrednictwem kapłana
K. podsumowuje:
Przeżywając Boże Narodzenie, nie powinniśmy zatrzymywać się tylko na
tradycji. Musimy pamiętać, że Jezus tego wieczoru pragnie narodzić się w sercu
każdego z nas i pozostać z nami przez pozostałe 364 dni w roku.
Uczniowie przerysowują tabelę do zeszytu.

1. Mój udział w tradycji – rachunek sumienia, praca indywidualna
Uczniowie zastanawiają się, co już zrobili i co mogą zrobić, aby włączyć się
w wypełnianie tradycji w swoim domu. Zapisują to w formie pytań w 3 kolumnie.
429
K. mówi:
Trwają już przygotowania do świąt. Każdy z nas powinien wziąć w nich udział.
Zastanowimy się, w jaki sposób możemy włączyć się w nie, by wypełnianie
tradycji było przede wszystkim przeżyciem duchowym.
Tradycja Znaczenie Mój udział w tradycji

Czy włączyłem się w przygotowywa-
nie ozdób na choinkę?
dla chrześcijan – rajskie drzewo,
choinka Czy pomogłem ubrać choinkę?
z którego zrywa się owoce życia
Jak włączyłem się w dekorowanie
sali przed wigilią klasową?
ubóstwo stajenki, w której urodził Skąd mogę wziąć sianko pod
sianko
się Zbawiciel obrus?
miejsce dla nieoczekiwanego Kogo mogę zaprosić na wigilię?
dodatkowe
gościa, aby w tym dniu nikt nie
nakrycie
był sam
Gdzie w domu jest Pismo Święte?
Pismo przypomnienie wydarzeń nocy,
Który fragment Pisma Świętego
Święte w której narodził się Syn Boży
czytamy podczas wigilii?
miejsce złożenia przez Maryję Czy w domu jest żłóbek lub szop-
żłóbek małego Jezusa, przypomnienie ka?
o ich ubóstwie
Czy pamiętam o pierwszej gwiazd-
ce?
pierwsza gwiazda betlejemska, która świe- Jak pomogę w przygotowaniach,
gwiazdka ciła nad stajenką aby ze wszystkim zdążyć?
Jak włączam się w przygotowanie
wigilii klasowej?
dzielenie się Kogo muszę przeprosić, zanim
pojednanie z bliźnim
opłatkiem usiądę do wigilijnego stołu?
Które kolędy znam na pamięć?
śpiewanie oddawanie czci, chwały Bogu,
Które możemy śpiewać podczas
kolęd który przychodzi jako człowiek
wieczerzy?
chęć dzielenia się dobrem z in- Czy kupiłem lub zrobiłem prezenty?
prezenty
nymi
Kiedy pójdę do spowiedzi, by przy-
oczekiwanie i modlitwa pasterzy
jąć Jezusa w Komunii Świętej?
pasterka zmierzających do Betlejem, żeby
Czy planuję wziąć udział w paster-
oddać chwałę Bogu
ce?
przedstawienia o narodzeniu Czy biorę udział w jasełkach?
jasełka Jezusa, przybliżające wydarzenia W jaki sposób mogę pomóc bliskim
z Betlejem przeżyć wydarzenia z Betlejem?
430
zwyczaj powszechny w kulturach Z kim mogę śpiewać kolędy?
kolędowanie rolnych i pasterskich mający na
po domach celu składanie życzeń noworocz-
nych
kolęda – wi- przyjście Boga do naszych domów Jak przygotowuję się do wizyty
zyta duszpa- i udzielenie nam błogosławień- duszpasterskiej?
sterska stwa za pośrednictwem kapłana
K. podsumowuje:
Zewnętrzne przygotowania mogą nam pomóc dostrzec przychodzącego
Jezusa. Trzeba jednak włożyć w nie trochę trudu.
2. Śpiewamy dla małego Jezusa – śpiew
K. uczy kolędy „Dziś w stajence mały Jezus”.
1. Dziś w stajence mały Jezus się narodził CEFG
i pobożnie swoje małe rączki złożył. CEFG
Chociaż jest maleńki błogosławi już EaF
wszystkim, którzy zaśpiewali Mu. CGCG
Ref.: Zaśpiewajmy kolędę Jezusowi dziś, CFGa
niech kolęduje z nami cała ziemia. FGCG
Zaśpiewajmy kolędę Jezusowi dziś, CFGa
niech kolęduje z nami cały świat. FGC
2. W takt kolędy wieją wiatry, szumią drzewa,
cały świat kolędę Jezusowi śpiewa.
Niech kolędy nuta mocno w świecie brzmi
Maleńkiemu Jezusowi dziś.
3. „In excelsis Deo” śpiewajmy do Pana,
a śpiewając „Gloria”, zegnijmy kolana.
Wielka radość dzisiaj ogarnęła nas,
zaśpiewajmy Bogu jeszcze raz.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują do zeszytu tabelę, której 3 kolumnę uzupełniają indywidualnie.
4. Praca domowa
1. Ułóż życzenia z okazji świąt Bożego Narodzenia, w których wyrazisz
radość z przyjścia Jezusa na ziemię.
2. Opisz przebieg wieczerzy wigilijnej.
3. W wieczornej modlitwie poproś Jezusa, aby narodził się w twoim sercu.
5. Modlitwa
Śpiew kolędy „Dziś w stajence mały Jezus”.
431
Literatura
A. Grün, Choinka w symbolice Bożego Narodzenia, <http://www.deon.pl/religia/
duchowosc-i-wiara/zycie-i-wiara/art,107,choinka-w-symbolice-bozego-
narodzenia.html>, dostęp: 30.08.2019.
P. Siedlanowski, Boża obietnica spełnia się na naszych oczach, „Nasz Dziennik”
[online], 24.12.2013, <http://www.radiomaryja.pl/bez-kategorii/boza-
obietnica-spelnia-sie-na-naszych-oczach/>, dostęp: 30.08.2019.
432
56. NIEZWYKŁY PRZEWODNIK. GWIAZDA
BETLEJEMSKA
Cele katechetyczne
– Ukazanie przesłania perykopy o mędrcach ze Wschodu.
– Kształtowanie postawy otwartości w odczytywaniu Bożych wskazówek na
własnej drodze życia oraz wytrwałości w podążaniu za nimi.
Treści
Perykopa o mędrcach ze Wschodu (Mt 2,1-12).
Uroczystość Objawienia Pańskiego.
Tradycje związane z uroczystością Objawienia Pańskiego.
Wymagania
Uczeń:
– opowiada biblijną historię o mędrcach ze Wschodu,
– wyjaśnia symbolikę darów złożonych przez mędrców,
– uzasadnia, że Bóg daje znaki na naszej drodze do poznania i spotkania
Chrystusa,
– podaje datę uroczystości Objawienia Pańskiego,
– wymienia tradycje związane uroczystością Objawienia Pańskiego,
– wyjaśnia, dlaczego przyjście Jezusa na ziemię ma znaczenie dla całej
ludzkości,
– omawia działalność Papieskiego Dzieła Misyjnego Dzieci,
– podaje tytuły kolęd związanych z mędrcami ze Wschodu.
Postawy
Uczeń:
– modli się w intencji właściwego odczytywania znaków w swoim życiu,
– wyraża gotowość prowadzenia innych do Chrystusa.
Metody, techniki i formy: ustalanie listy, projekcja filmu, komunikaty GPS,

rozmowa kierowana, prezentacja, analiza tekstu, uzupełnianie gwiazdki,
refleksja, uzupełnianie kart pracy, miniwykład, konkurs, praca w grupach,
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne: pudełko na prezent, kartki z nazwami różnych darów,
karta pracy „Znaki prowadzące mędrców do Jezusa” do pracy w grupach,
zdjęcia (slajdy) przedstawiające złoto, kadzidło, mirrę i kolędników,
szablon gwiazdki oraz „Karta gotowości niesienia pomocy” dla każdego
ucznia.
433
1. Modlitwa
Śpiew kolędy „Mędrcy świata”.
2. Jaki dar dla Jezusa? – ustalanie listy
K. pokazuje uczniom ładnie zapakowane pudełko i mówi:
Gdy na świat przychodzi dziecko, wiele osób udaje się do niego z wizytą,
przynosząc mu podarunki. Jaki dar byłby odpowiedni dla nowo narodzonego
Syna Bożego?
K. otwiera pudełko, w którym znajdują się małe kartki z różnymi propozycjami
podarunków (teczka pomocy). Uczniowie losują je, czytają głośno nazwę, mówią,
który z darów byłby odpowiedni dla Jezusa, i uzasadniają dlaczego.
Przykładowe dary: pieluszki, poduszka, rower, telefon komórkowy, samochodzik,
grzechotka, laptop, kaftanik, kocyk, lampka, długopis, skarpetki, buciki, czapeczka,
wózek, odtwarzacz mp4, pieniądze…
2. Mędrcy w drodze do Jezusa – projekcja filmu
Jeśli jest taka możliwość, K. prezentuje krótki (2:57) film „Christmas story told
through Facebook, Twitter, YouTube…” (np. ze strony: <http://www.youtube.
com/watch?v=QE2Qk88yUZ0>, dostęp: 20.08.2019), a zadaniem uczniów jest
zwrócenie uwagi na dary, z jakimi trzej królowie wybierali się do Jezusa. Jeśli nie
ma takiej możliwości, K. rozmawia z uczniami:
Małego Jezusa również odwiedzano i otrzymał prezenty.
– Jakie to były dary?
– Co one oznaczały?
K. podsumowuje:
Nowo narodzony Jezus otrzymał od mędrców złoto, kadzidło i mirrę. W ten
sposób przywitali Go i oddali Mu hołd jako królowi. Ich wędrówka do Jezusa
wymagała wytrwałości, ponieważ droga była długa. Wymagała też uwagi, bo
do Jezusa prowadziły ich znaki, których nie można było stracić z oczu. Jednym
z nich była gwiazda. Dziś zastanowimy się, co lub kto nas prowadzi do Jezusa.
K. zapisuje na tablicy temat: Niezwykły przewodnik. Gwiazda Betlejemska.

1. Przewodnicy mędrców – komunikaty GPS, praca w grupach
K. dzieli klasę na grupy. Każda z nich otrzymuje kartę pracy „Znaki prowadzące
mędrców do Jezusa” z tekstem Pisma Świętego i poleceniem (teczka pomocy).
Zadaniem uczniów jest nazwać znaki zaznaczone w tekście, a następnie napisać, co
usłyszeliby mędrcy przy każdym znaku, gdyby wskazywał je GPS. Uczniowie pracują
maks. 8 minut. Po upływie tego czasu przedstawiają wyniki swojej pracy na forum klasy.
Gdy Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto
mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: „Gdzie jest nowo narodzony
434
Król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem Jego gwiazdę na Wschodzie1 i przybyliśmy
oddać Mu pokłon”. Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się, a z nim cała Je-
rozolima. Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał
ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. Ci mu odpowiedzieli: „W Betlejem judzkim,
bo tak zostało napisane przez Proroka2: A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś
zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie
władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela”.
Wtedy Herod przywołał potajemnie mędrców i wywiedział się od nich do-
kładnie o czas ukazania się gwiazdy. A kierując ich do Betlejem, rzekł: „Udajcie
się tam i wypytajcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi,
abym i ja mógł pójść i oddać mu pokłon”. Oni zaś, wysłuchawszy króla, ruszyli
w drogę. A oto gwiazda3, którą widzieli na Wschodzie, postępowała przed
nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. Gdy ujrzeli
gwiazdę, bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką4
Jego, Maryją; padli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby,
ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę. A otrzymawszy we śnie nakaz5,
żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali się z powrotem do swojego
kraju. (Mt 2,1-12)
Mędrcy ze Wschodu przyszli do Betlejem, kierując się znakami. Zostały one
oznaczone w tekście. Nazwijcie je, a następnie napiszcie, jaki komunikat przy
każdym znaku otrzymaliby mędrcy, gdyby wskazywał je GPS.
Znaki prowadzące mędrców do Jezusa

1 Gwiazda na Wschodzie Idź za gwiazdą.
2 Słowa proroka Idź do Betlejem. Kieruj się słowami proroka.
3 Gwiazda Idź za gwiazdą. Trzymaj się gwiazdy.
4 Dziecię z Matką Jesteś na miejscu.
5 Nakaz we śnie Kierunek – dom. Omijaj Jerozolimę. Omijaj pałac

Heroda.
Najciekawsze wypowiedzi można zapisać na tablicy, a uczniowie przepisują je do

zeszytów. K. podsumowuje:
Mędrcy dotarli do Betlejem, aby przywitać nowo narodzonego Jezusa,
dzięki rozpoznanym znakom: gwieździe i proroctwu, jakie usłyszeli u Heroda.
Znakiem było dla nich Dziecko, w którym rozpoznali Zbawiciela. Kolejny znak
otrzymali podczas snu: był to nakaz anioła, by wracali do ojczyzny, omijając
pałac Heroda.
Droga, którą przebyli mędrcy, była wytyczona znakami, które znajdywali
w przyrodzie i słowach proroctwa z Pisma Świętego. Z wielu informacji musieli
wybrać te właściwe. Do tego potrzeba wielkiej mądrości, przenikliwości
i otwartości na Boże prowadzenie. Mędrcy są dla nas wskazówką, że aby dotrzeć
do Jezusa, należy łączyć wiedzę o świecie ze słowem Bożym.
435
2. Symbolika darów: złoto, kadzidło i mirra – rozmowa kierowana, prezentacja
K. wyświetlając na slajdach złoto, kadzidło i mirrę (teczka pomocy), omawia ich
symbolikę:
Mędrcy to pierwsi poganie, którzy znaleźli drogę do Chrystusa. W ubogim
domu zobaczyli Dziecię z Matką. Nie tak prosto było dopatrzeć się tej scenie
króla i Boga. A jednak upadli przed Jezusem na twarz i oddali Mu pokłon, tak
jak oddaje się pokłon władcy lub samemu Bogu. Mędrcy jako pierwsi z ludzi
oddają Jezusowi cześć boską. Również dary złożone przez mędrców Jezusowi
były symboliczne.
Złoto oznacza wszystko, co piękne, bogate i wartościowe.
Kadzidło jest symbolem modlitwy, która wznosi się ku Bogu

jako wyraz oddawanej Mu czci i chwały.
Mirra jest cennym balsamem używanym podczas uroczystości.

Namaszczano nią także zmarłych i dodawano do wina skazańcom
jako środek znieczulający.
Mędrcy przynieśli w darze Jezusowi złoto – uznając w Nim króla, kadzidło –

uznając w Nim Boga i mirrę – uznając w Nim człowieka. Te trzy dary wskazują,
że Jezus jest królem, Bogiem i człowiekiem.
3. Uroczystość Objawienia Pańskiego – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Kiedy w liturgii Kościoła wspominamy pokłon mędrców?
Pokłon mędrców wspominamy w Kościele 6 stycznia w uroczystość
Objawienia Pańskiego. W Polsce potocznie nazywamy ten dzień świętem
Trzech Króli.
6 stycznia – uroczystość Objawienia Pańskiego
Mędrcy symbolizują pogan, którzy ze szczerym sercem i wytrwale szukają
Boga. Jezus oczekuje na nich, by dać im zbawienie.
– Jakie są tradycje związane z uroczystością Objawienia Pańskiego?
– Co błogosławi ksiądz w tym dniu w kościele?
– Co znaczymy kredą w domach?
Tego dnia w kościołach święcimy kredę i kadzidło. Poświęconą kredą
piszemy na drzwiach naszych domów napis: K M B oraz aktualny rok. Litery
te nawiązują do imion mędrców: Kacpra, Melchiora i Baltazara (imię Kacper
w języku łacińskim pisane jest przez C). Jest to także skrót od łacińskiego
wyrażenia Christus mansionem benedicat, czyli „Niech Chrystus błogosławi temu
domowi”. Napis ten pozostaje na drzwiach przez cały rok i jest świadectwem,
436
że w tym miejscu mieszka katolicka rodzina. Spalane kadzidło podkreśla, że
dom jest miejscem modlitwy.
K+M+B rok… lub C+M+B rok…
1. Kto i co mnie prowadzi do Jezusa? – uzupełnianie gwiazdki, refleksja

K. rozdaje uczniom gwiazdki (teczka pomocy). Uczniowie na jednej stronie piszą:
JEZUS, a na drugiej – co lub kto ich do Niego prowadzi. K. pyta:
– Co was prowadzi do Jezusa?
– Kto pomaga wam poznawać Jezusa?
Przykładowe wpisy: Pismo Święte, Eucharystia, kapłan, rodzice, nauczyciel,
katecheta, modlitwa…
Wielu z was ma swojego idola, ulubioną gwiazdę. Pomyślcie chwilę
i odpowiedzcie sobie na pytanie:
– Do czego prowadzą gwiazdy współczesnego świata?
– Która z nich może prowadzić do Jezusa?
– Jak rozpoznać, co lub kto może prowadzić nas do Jezusa?
2. Kogo mogę prowadzić do Jezusa? – uzupełnianie karty pracy, praca indy-
widualna
Podobnie jak mędrcy wskazali nam, kim jest Jezus, tak również każdy z nas
może wskazywać Go innym. Pomyślcie:
– Dla kogo możecie być gwiazdą, która prowadzi do Jezusa?
– W jaki sposób możecie prowadzić innych do Jezusa?
K. daje każdemu uczniowi „Kartę gotowości niesienia pomocy” (teczka pomocy),
którą uzupełnia indywidualnie. Po wykonaniu zadania chętni uczniowie
przedstawiają klasie swoje propozycje.
Przykładowe wpisy: pomoc w lekcjach, podzielenie się kanapką, pocieszenie
smutnego kolegi, czas dla rodzeństwa, odwiedzenie chorego, pomoc w obowiązkach
domowych, sumienne wykonywanie obowiązków szkolnych, pomoc w organizacji
różnych akcji szkolnych i klasowych…
437
Karta gotowości świadczenia pomocy
Prowadzę do Jezusa …………………………………………………………

…………………………………………………………………………………
Dobro, którym mogę się dzielić to: .…………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
3. Dzień Modlitwy i Pomocy Misjom – miniwykład, prezentacja

K. mówi:
Uroczystość Objawienia Pańskiego przypomina, że Jezus, Syn Boży, przyszedł
do wszystkich ludzi. Mędrcy rozpoczęli wędrówkę ludzkości drogą prowadzącą
do Chrystusa. Pochód ten trwa już ponad 2000 lat. Naród polski dołączył do tej
wędrówki, przyjmując chrzest w 966 roku.
Uroczystość Objawienia Pańskiego to dzień, w którym w szczególny sposób
świętuje Papieskie Dzieło Misyjne Dzieci. Chętne dzieci są wtedy włączane do
Dzieła Misyjnego jako nowi członkowie, a dzieci już do niego należące stają się
kolędnikami misyjnymi. Przebierają się w stroje symbolizujące 5 kontynentów
i wychodzą na ulice miast i miasteczek, by kolędować i zbierać ofiary na potrzeby
swoich rówieśników z krajów misyjnych.
K. według uznania może więcej opowiedzieć o Papieskim Dziele Misyjnym Dzieci,
pokazując zdjęcia kolędników (np. z teczki pomocy). Następnie poleca:
Dopiszcie do „Karty gotowości niesienia pomocy”, w jaki sposób możecie
pomagać poznawać Jezusa dzieciom z krajów misyjnych.
Od pewnego czasu popularne stały się Orszaki Trzech Króli przechodzące
ulicami miast w uroczystość Objawienia Pańskiego. Przemarsze te odbywają
się w wielu miejscowościach w Polsce i na świecie. 6 stycznia jest także dniem
wolnym od pracy.
4. Mędrcy w kolędach – konkurs, praca w grupach
Uczniowie pracują w grupach jak poprzednio. K. ogłasza konkurs na największą
liczbę kolęd i pastorałek. Zadaniem każdej grupy jest wypisać tytuły kolęd.
438
K. uprzedza, że za kolędę, w której jest mowa o mędrcach, grupa otrzyma 3 punkty,
za pozostałe – po 1 punkcie. Grupy pracują przez kilka minut. Wygrywa ta, która
zdobędzie najwięcej punktów. Zwycięzców nagradzamy brawami.
Przykłady kolęd, w których występują mędrcy: „Bóg się rodzi”, „Dzisiaj
w Betlejem”, „Do szopy, hej pasterze”, „Jakaś światłość nad Betlejem”, „Mędrcy
świata, monarchowie”, „Przybieżeli do Betlejem”.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy wybrane komunikaty GPS z pracy nad tekstem
biblijnym oraz notatkę:
Mędrcy, składając Dzieciątku Jezus złoto, kadzidło i mirrę, uznali, że jest
On królem, Bogiem i człowiekiem.
Uroczystość Objawienia Pańskiego obchodzimy 6 stycznia. Tego dnia
święcimy kadzidło i kredę. Poświęconą kredą piszemy na drzwiach napis:
K+M+B oraz aktualny rok. Napis ten jest świadectwem, że w tym miejscu
mieszka katolicka rodzina. Spalane kadzidło przypomina, że dom jest miejscem
modlitwy.
Uroczystość Objawienia Pańskiego jest świętem Papieskiego Dzieła
Misyjnego Dzieci.
Uczniowie wklejają także „Kartę gotowości niesienia pomocy”.
6. Praca domowa
1. Narysuj komiks przedstawiający pokłon mędrców ze Wschodu.
2. Napisz, kto jest dla ciebie znakiem prowadzącym do Boga, i uzasadnij,
dlaczego tak uważasz.
3. Wejdź na stronę www.orszak.org i na podstawie zamieszczonych tam
informacji w kilku zdaniach wyjaśnij, na czym polega inicjatywa „Orszak
Trzech Króli”.
4. W wieczornej modlitwie poproś Jezusa, abyś potrafił odczytywać znaki
prowadzące do Niego.
7. Modlitwa
Uczniowie biorą do ręki swoje gwiazdki i wstają. Najpierw śpiewają kolędę „Mędrcy
świata, monarchowie”, następnie podchodzą do gazetki klasowej, na której K.
umieszcza wcześniej napis „Moja gwiazda”, i w ciszy umocowują swoje gwiazdki.
K. kończy modlitwę słowami:
„Ujrzeliśmy gwiazdę Jego na wschodzie i przybyliśmy z darami pokłonić
się Panu”.
(Objawienie Pańskie. Antyfona na Komunię)
Literatura
Komunikat Przewodniczącego Komisji Episkopatu Polski ds. Misji na Dzień
Pomocy Misjom, Warszawa – Ełk, 11 listopada 2016 r., <https://episkopat.
439
pl/komunikat-przewodniczacego-komisji-episkopatu-polski-ds-misji-na-
dzien-pomocy-misjom/>, dostęp: 20.08.2019.
Ks. M. Kowalski, Światłość, której trzeba szukać, <https://biblista.pl/index.
php/ukryte/homilie/286-biblia-na-ambonie/2750-kazanie-na-uroczysto-
objawienia-paskiego-06012011.html>, dostęp: 20.08.2019.
Objawienie Pańskie. Antyfona na Komunię, <http://ordo.pallotyni.pl/index.
php/mszal-rzymski/narodzenie-panskie/438-objawienie-panskie>, dostęp:
20.08.2019.
Uroczystość Objawienia Pańskiego, <http://www.radiomaryja.pl/informacje/
uroczystosc-objawienia panskiego-2/>, dostęp: 20.08.2019.
Warto wykorzystać
Film Christmas story told through Facebook, Twitter, YouTube, Google, Wikipe-
dia, Amazon…, <http://www.youtube.com/watch?v=QE2Qk88yUZ0>,
dostęp: 20.08.2019.
440
57. PUSTYNIA MIEJSCEM PRÓBY
Cele katechetyczne
– Zapoznanie z misją Jezusa-Mesjasza oraz sposobami walki z pokusami
szatana.
– Kształtowanie postawy zaufania do Jezusa.
– Motywowanie do podejmowania postanowień wielkopostnych.
Treści
Perykopa o kuszeniu Jezusa (Łk 4,1-13).
Sposoby duchowej walki z pokusami.
Postanowienia wielkopostne.
Wymagania
Uczeń:
– omawia treść perykopy o kuszeniu Jezusa,
– wyjaśnia zadania Jezusa-Mesjasza,
– charakteryzuje postawę Jezusa wobec kusiciela,
– wyjaśnia duchowe znaczenie pustyni,
– podaje przykłady współczesnego konsumpcjonizmu,
– uzasadnia konieczność duchowej bliskości z Jezusem dla skutecznej walki
z pokusami,
– układa modlitwę związaną z odpieraniem pokus.
Postawy
Uczeń:
– z ufnością prosi Jezusa o pomoc w walce ze złem,
– podejmuje postanowienie na czas Wielkiego Postu.
Metody, techniki i formy: rozwiązywanie krzyżówki, czytanie Pisma Świętego

z podziałem na role, analiza tekstu biblijnego, uzupełnianie tabeli, rozmo-
wa kierowana, projektowanie duchowej tarczy, praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, świeca, krzyżówka oraz karta pracy „Sposoby
walki z pokusami szatana” dla każdego ucznia.

1. Modlitwa
K. robi wprowadzenie do modlitwy „Duchu Święty, który oświecasz…”:
Rozpoczniemy katechezę modlitwą do Ducha Świętego, by pomógł nam
zrozumieć i przyjąć nauczanie Jezusa.
441
2. Czas próby – rozwiązywanie krzyżówki, praca w parach
K. rozdaje uczniom krzyżówki z hasłem „Próba” (teczka pomocy), które mogą
rozwiązywać w parach lub indywidualnie. Czas pracy: 3-4 minuty.
1. P U S T Y N I A
2. C Z T E R D Z I E Ś C I
3. G Ł Ó D
4. D I A B E Ł
5. P O K U S A
1. Pustkowie pozbawione wody.
2. Tyle dni Pan Jezus przebywał na pustyni.
3. Odczucie związane z brakiem jedzenia.
4. Kusił trzykrotnie Jezusa.
5. Podpowiedź szatana, by zrobić coś złego.
K. pyta:
– Co może być czasem próby dla młodego człowieka?
– Czego możemy doświadczyć, podejmując trudne wyzwanie?
– Dlaczego warto podejmować wysiłek, by przejść próbę zwycięsko?
Każdego dnia nasz charakter, dobroć czy wytrwałość są poddawane próbie.
Możemy podejmować zadania, które są przed nami stawiane, i konsekwentnie
je realizować, ale możemy też nie chcieć ich wypełniać. Takie wystawianie na
próbę to kuszenie przez szatana, który bardzo inteligentnie proponuje nam zło.
Szatan wystawił na próbę także Jezusa. Przyjrzymy się dzisiaj, jaką metodę na
pokonanie szatana miał Jezus podczas Jego postu na pustyni.
K. poleca zapisać temat: Pustynia miejscem próby.

1. Kuszenie Jezusa – czytanie Pisma Świętego z podziałem na role
K. zapala świecę i wybiera uczniów do czytania z podziałem na role (narrator
i Jezus), dla siebie pozostawia rolę szatana. Uczniowie czytający wstają, a pozostali
Pełen Ducha Świętego, powrócił Jezus znad Jordanu, a wiedziony był przez
Ducha na pustyni czterdzieści dni, i był kuszony przez diabła. Nic przez owe
dni nie jadł, a po ich upływie poczuł głód. Rzekł Mu wtedy diabeł: „Jeśli jesteś
Synem Bożym, powiedz temu kamieniowi, żeby stał się chlebem”. Odpowiedział
mu Jezus: „Napisane jest: Nie samym chlebem żyje człowiek”.
Wówczas powiódł Go diabeł w górę, pokazał Mu w jednej chwili wszystkie
królestwa świata i rzekł do Niego diabeł: „Tobie dam potęgę i wspaniałość
tego wszystkiego, bo mnie są poddane i mogę je dać, komu zechcę. Jeśli więc
upadniesz i oddasz mi pokłon, wszystko będzie Twoje”. Lecz Jezus mu odrzekł:
„Napisane jest: Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon i Jemu samemu
służyć będziesz”.
442
Zawiódł Go też do Jerozolimy, postawił na szczycie narożnika świątyni
i rzekł do Niego: „Jeśli jesteś Synem Bożym, rzuć się stąd w dół. Jest bowiem
napisane: Aniołom swoim da rozkaz co do ciebie, żeby cię strzegli, i na rękach
nosić Cię będą, byś przypadkiem nie uraził swej nogi o kamień”. Lecz Jezus mu
odparł: „Powiedziano: Nie będziesz wystawiał na próbę Pana, Boga swego”.
Gdy diabeł dopełnił całego kuszenia, odstąpił od Niego. (Łk 4,1-13)
2. Jezus odrzuca podstęp szatana – analiza tekstu biblijnego
K. pyta:
– Jak długo Jezus przebywał na pustyni?
– Po co wybrał się na pustynię?
– Kto przyszedł do Jezusa będącego na pustyni?
Odpowiedzi na poniższe pytania K. lub wybrany uczeń zapisuje na tablicy w tabeli.
– Jakie propozycje szatan złożył Jezusowi?
– Co szatan chciał uzyskać od Jezusa w zamian za swoje propozycje?
– Jak odpowiadał Jezus na kolejne pokusy?
Propozycje szatana Zysk dla szatana Odpowiedź Jezusa

Zamiana kamienia Jezus miał spełnić polecenie Są rzeczy ważniejsze niż
w chleb. szatana, ulec jego namowom. pokarm.
Bogactwo świata. Jezus miał się pokłonić Tylko Bogu należy się pokłon.
szatanowi.
Rzucenie się w dół Jezus miał wystawić na próbę Nie można wymuszać od
z dachu świątyni. swojego Ojca. Pana Boga pomocy.
– Co mógł zyskać Jezus, spełniając propozycje szatana?

Jezus spełniając pokusy szatana, okazałby, że On, Bóg, jest od szatana słabszy.
Szatanowi wcale nie zależało na tym, by Pan Jezus nie czuł głodu, był bogaty
albo mógł bezpiecznie skoczyć z dużej wysokości. Miał zupełnie inne plany.
Ukrył je w podchwytliwych propozycjach, które pokazują pragnienia wielu
ludzi: nie być głodnym, nie martwić się o pieniądze i dokonywać niezwykłych
rzeczy. Jeżeli człowiek uważa, że te pragnienia muszą się spełnić w jego życiu
za wszelką cenę, stają się one ważniejsze od Boga.
Szatan kusi także każdego z nas, czyli wystawia nas na próbę.
3. Ukryte pokusy szatana – uzupełnianie tabeli
K. rysuje drugą tabelę na tablicy i wpisuje, co szatan proponuje dzisiaj uczniom
klasy V. Następnie z uczniami poszukuje ukrytych pokus i tego, co uczeń może
stracić, jeżeli się im podda. Może wykorzystać poniższe propozycje.
Propozycje szatana Ukryta pokusa Twoja strata

Możesz jeść w piątki Dbaj o swoje ciało, a nie Stracisz silną wolę.
mięso, będziesz silniejszy. o swego ducha.
443
Ubieraj się jak Zwracaj uwagę na twój Stracisz prawdziwych
najmodniej, będziesz wygląd, a nie na zachowanie. przyjaciół.
miał więcej kolegów Szukaj uznania, a nie
i koleżanek. przyjaciół.
Ściągaj na klasówce, Oszukuj nauczyciela. Stracisz zaufanie
będziesz miał lepsze Nie ucz się. nauczyciela.
oceny. Nie będziesz miał wiedzy.
K. podsumowuje:
Szatanowi nie zależy, byśmy zawsze byli najedzeni, mieli uznanie kolegów,
koleżanek czy żebyśmy mieli dobre oceny. On dąży do tego, byśmy mu się
podporządkowali i robili to, co on chce. Działa podstępnie i pokazuje zło jako
dobro, a nawet dobro potrafi przedstawić jako zło. Potrzeba mądrości, aby to
dostrzec.
Jezus po chrzcie w Jordanie poszedł na pustynię, by się modlić. Był napełniony
Duchem Świętym, który dodawał mu sił podczas modlitwy i wspierał w walce
z szatanem. Jezus odrzucił pokusy, co zapowiadało pokonanie szatana przez
śmierć na krzyżu i zmartwychwstanie. To było zadanie Mesjasza.

1. Odkryć własną duchową pustynię – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Dlaczego pustynia jest niebezpiecznym miejscem?
– W jakich sytuacjach szatan może nam podsuwać pokusy?
– Jakie miejsca możemy nazwać duchową pustynią?
– Jak wyjść zwycięsko z próby, w którą nas wciąga szatan?
Duchowe pustynie są tam, gdzie ludzie zachowują się tak, jakby nie było
Boga, gdy nie przestrzegają Jego przykazań. Wtedy króluje konsumpcjonizm,
czyli najważniejsze są takie rzeczy jak jedzenie tylko dla przyjemności, modne
ubranie, drogie telefony komórkowe czy niepotrzebne narażanie własnego życia.
Duchowa pustynia to miejsca próby dla nas. Co wybierzemy?
Możemy dokonać wyboru: zjem kanapkę sam czy podzielę się z głodnym
kolegą; idę na drogę krzyżową w piątek czy gram na komputerze; wymuszam
na rodzicach nowy telefon czy z wdzięcznością przyjmuję nowe ubranie.
Szatan nieustannie atakuje nas różnym pokusami. Jesteśmy głodni
posiadania coraz droższych ubrań, sprzętu komputerowego, najnowszych
telefonów komórkowych. Jesteśmy głodni uznania: marzymy, by nas chwalono,
byśmy mieli najlepsze oceny. Jesteśmy kuszeni, by mieć władzę w klasie, w domu,
na podwórku. Za wszelką cenę chcemy, by nasze zdanie było najważniejsze.
Często nie zauważamy, że wtedy krzywdzimy rodziców, rodzeństwo, kolegów
i koleżanki. „Taka jest miara sukcesu” – podpowiada szatan. Ale my musimy
dokonywać mądrych wyborów.
444
2. Sposoby walki ze złem – projektowanie duchowej tarczy
Każdy uczeń otrzymuje kartę pracy (teczka pomocy) z narysowaną tarczą
i wypisanymi propozycjami, co pomaga „uzbroić się” do walki z szatanem.
Uczniowie wpisują w tarczę własne lub wybrane z listy propozycje.
Sposoby walki z pokusami szatana Moja tarcza do walki ze złem
¾ Modlitwa do Ducha o mądrość.
¾ Umiejętność rozróżniania dobra i zła.
¾ Systematyczna modlitwa.
¾ Czytanie Pisma Świętego.
¾ Prawdziwa przyjaźń.
¾ Systematyczna spowiedź.
¾ Niedzielna Msza Święta.
¾ Przestrzeganie przykazań Bożych.
¾ Przestrzeganie przykazań kościelnych.
¾ Podejmowanie postanowień wielkopostnych.
¾ Dzielenie się z innymi (jałmużna).
¾ Rezygnacja z tego co przyjemne, ale nie konieczne (wyrzeczenia).
Po wykonaniu zadania grupy uzasadniają swój wybór „uzbrojenia”. Uzupełnione
karty pracy uczniowie wklejają do zeszytu. Napisane przez uczniów sposoby obrony
można wykorzystać do modlitwy na zakończenie katechezy. K. mówi:
My także możemy pokonać pokusy szatana w każdym miejscu, gdzie
jesteśmy, ale Jezus uczy nas, byśmy nie liczyli na własne pomysły i rozwiązania,
tylko na moc Boga.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują (według uznania K.) dwie tabele lub tylko pierwszą albo treść
kolumn „Propozycje szatana” i „Odpowiedź Jezusa” oraz wklejają karty pracy
„Sposoby walki z pokusami szatana” i krzyżówkę.
4. Praca domowa
1. Narysuj komiks. Przedstaw w nim, jak można pokonać pokusę, z którą
najczęściej zmagają się młodzi ludzie.
2. Na czas Wielkiego Postu podejmij postanowienie, które pomoże ci po-
konać wybraną pokusę.
3. Napisz modlitwę do Pana Jezusa – Mesjasza, w której poprosisz o siły do
pokonania pokus szatana.
5. Modlitwa
Uczniowie, rozpoczynając słowami: „Duchu Święty, proszę Cię”, układają modlitwę
prośby z wykorzystaniem sposobów walki z szatanem, np.: „Duchu Święty, proszę
Cię o umiejętność rozróżniania dobra i zła”.
445
58. ŚWIATŁO CHRYSTUSA. LITURGIA WIGILII
PASCHALNEJ
Cele katechetyczne
– Poszerzenie wiadomości na temat symboliki związanej z liturgią Wigilii
Paschalnej.
– Umocnienie wiary w zmartwychwstanie Chrystusa celebrowane w liturgii.
Treści
Perykopa o zmartwychwstaniu Jezusa (J 20,1-8).
Liturgia Wigilii Paschalnej.
Wymagania
Uczeń:
– opowiada o wydarzeniach związanych ze zmartwychwstaniem Jezusa
(J 20,1-8),
– omawia liturgię Wigilii Paschalnej,
– wymienia symbole paschalne i wyjaśnia ich znaczenie,
– podaje znaczenie słowa „rezurekcja”,
– wyjaśnia, dlaczego światło jest symbolem Chrystusa Zmartwychwstałego.
Postawy
Uczeń:
– wierzy w zmartwychwstanie Chrystusa,
– wyraża gotowość uczestnictwa w liturgii Wigilii Paschalnej.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, uroczyste czytanie Pisma Święte-

go, analiza tekstu biblijnego, śpiew, puzzle logiczne (prezentacja multime-
dialna), pisanie krótkich wiadomości tekstowych, refleksja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, świeca, tekst Rz 10,9, zdjęcia (slajdy) z sym-
bolami Wigilii Paschalnej (ogień, paschał, woda, baranek, figura zmartwych-
wstałego Jezusa) i plansze (slajdy) z ich wyjaśnieniami, tekst pieśni „Dziś
świętujemy Paschę”.

1. Modlitwa
„Duchu Święty, który oświecasz…”.
2. Czym jest wigilia? – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jakie znacie wigilie?
– Co znaczy słowo „wigilia”?
446
W polskiej tradycji słowo „wigilia” najczęściej kojarzy się z wigilią Bożego
Narodzenia. Wiąże się z uroczystym oczekiwaniem przeżywanym w naszych
rodzinach. Wigilia nie dotyczy jednak tylko tego jednego wieczoru w roku,
24 grudnia. Słowo to pochodzi od łacińskiego pervigilium, które oznacza „czuwanie,
straż nocną, wartę, czujność”. Wigilia to rozpoczęcie obchodów świątecznych po
zmroku w dniu poprzedzającym święto. Taki sposób świętowania przejęliśmy
z żydowskiej rachuby czasu, według której doba zaczyna się wieczorem i trwa
do zmierzchu następnego dnia. W Kościele katolickim każde święto ma swoją
wigilię, np. wigilią każdej niedzieli jest sobotni wieczór. Najbardziej uroczystą
wigilią, jaką przeżywamy w roku liturgicznym, jest Wigilia Paschalna.
(oprac. na podst.: Słownik łacińsko-polski)
3. Pascha Starego Przymierza – rozmowa kierowana

K. pisze na tablicy słowo PASCHA i stawiając pytania, przypomina:
– Co znaczy to słowo PASCHA?
– Co wydarzyło się podczas Paschy w Egipcie?
Dla Izraelitów słowo „Pascha” znaczy „przejście Boga” przez Egipt. Wieczorem,
przed ucieczką z niewoli, Izraelici przygotowali specjalną wieczerzę, podczas
której spożyli baranka. Od tamtego dnia do dziś Żydzi obchodzą każdego roku
Paschę na pamiątkę tych wydarzeń. Do wydarzeń, które rozegrały się w Egipcie
przed wyjściem Izraelitów z niewoli, nawiązuje treścią Wigilia Paschalna.
Baranek złożony w ofierze przez Izraelitów przed wyjściem z Egiptu
był zapowiedzią ofiary, którą złożył za nas Pan Jezus na krzyżu. Po pełnym
zadumy Wielkim Piątku, kiedy wspominamy śmierć Jezusa, z niecierpliwością
oczekujemy nocy Wigilii Paschalnej. Noc ta dla chrześcijan jest najważniejszym
momentem w roku – to pamiątka zmartwychwstania Jezusa, czyli Jego przejścia
ze śmierci do życia.
K. poleca zapisać temat: „Światło Chrystusa. Liturgia Wigilii Paschalnej”.

1. Pierwszy dzień po szabacie – uroczyste czytanie Pisma Świętego
Wszyscy wstają, K. zapala święcę i czyta tekst z Pisma Świętego, uczniowie śledzą
go w podręczniku.
Posłuchajcie, jak rozpoczęło się głoszenie radosnej nowiny o zmartwychwstaniu.
A pierwszego dnia po szabacie, wczesnym rankiem, gdy jeszcze było ciem-
no, Maria Magdalena udała się do grobu i zobaczyła kamień odsunięty od
grobu. Pobiegła więc i przybyła do Szymona Piotra oraz do drugiego ucznia,
którego Jezus kochał, i rzekła do nich: „Zabrano Pana z grobu i nie wiemy,
gdzie Go położono”. Wyszedł więc Piotr i ów drugi uczeń i szli do grobu. Bie-
gli obydwaj razem, lecz ów drugi uczeń wyprzedził Piotra i przybył pierwszy
do grobu. A kiedy się nachylił, zobaczył leżące płótna, jednakże nie wszedł
do środka. Nadszedł potem także Szymon Piotr, idący za nim. Wszedł on do
447
wnętrza grobu i ujrzał leżące płótna oraz chustę, która była na Jego głowie,
leżącą nie razem z płótnami, ale oddzielnie zwiniętą w jednym miejscu. Wtedy
wszedł do wnętrza także i ów drugi uczeń, który przybył pierwszy do grobu.
Ujrzał i uwierzył. (J 20,1-8)
K. pyta:
– Kto udał się do grobu wczesnym rankiem pierwszego dnia po szabacie?
– Co zobaczyła Maria Magdalena?
– Do kogo pobiegła z tą wiadomością?
– Co zrobił Szymon Piotr i drugi uczeń, którego Jezus kochał?
– Który z nich przybiegł pierwszy do grobu?
– Kto wszedł do grobu?
– Co Piotr zobaczył w grobie?
– Co zrobił drugi uczeń po wejściu Piotra do grobu?
K. dopowiada:
Ów drugi uczeń to św. Jan, autor Ewangelii, której fragment czytaliśmy.
Kiedy Jan zobaczył płótna i chustę, uwierzył, że Jezus zmartwychwstał.
2. Przyjęcie zbawienia – analiza tekstu biblijnego
K. wyświetla slajd z tekstem Rz 10,9 (teczka pomocy) lub uczniowie czytają
z podręcznika.
Zmartwychwstanie Chrystusa jest zapowiedzią naszego zmartwychwstania
do życia wiecznego. Do nas św. Paweł kieruje słowa:
„Jeżeli więc ustami swoimi wyznasz, że JEZUS JEST PANEM, i w sercu swoim
uwierzysz, że Bóg Go wskrzesił z martwych – osiągniesz zbawienie”. (Rz 10,9)
– Co musimy zrobić, aby osiągnąć zbawienie?
Chrystus przez swoją śmierć na krzyżu i zmartwychwstanie dał nam
szansę zbawienia, ale od nas samych zależy, czy uwierzymy, że On naprawdę
zmartwychwstał. Święty Paweł dodaje jeszcze, że ten, kto mówi z wiarą
o zmartwychwstaniu Jezusa, osiągnie zbawienie.
Świadectwem zmartwychwstania Jezusa jest liturgia Wigilii Paschalnej
i procesja rezurekcyjna. Także nasz udział w nich jest dawaniem świadectwa,
że wierzymy w zmartwychwstanie Chrystusa.
3. Świętujemy Paschę zbawienia – śpiew
O radości ze zmartwychwstania Jezusa mówią słowa piosenki, której się
nauczymy (teczka pomocy):
Dziś świętujemy Paschę zbawienia. cfc
Ta noc jaśnieje blaskiem jako nowy dzień. cfc
Zmartwychwstał Chrystus – nasza nadzieja. cfc
Pokonał zło i zwyciężył śmierć. cGc
O, alleluja, o, alleluja! cfc
Dziś cały Kościół się raduje, śpiewa tak: cfc
448
„Gdzie jest, o śmierci, twoje zwycięstwo?”. cfc
Śmierć pokonana, dziś króluje Chrystus Pan. cGc

1. Odkrywam bogactwo symboli – puzzle logiczne (prezentacja multimedialna)
K. pisze na środku tablicy „Wigilia Paschalna”. Rozdaje pięciu uczniom plansze
z nazwami symboli: „paschał”, „ogień”, „woda”, „baranek”, „figura Jezusa
Zmartwychwstałego” oraz kolejnym pięciu plansze z ich znaczeniem (teczka
pomocy). Uczniowie pokazują kolejno plansze z symbolami i umieszczają je na
tablicy, następnie w różnej kolejności uczniowie prezentują plansze ze znaczeniem
symboli. Klasa wskazuje, do jakiego symbolu ją dołączyć, a K. opowiada, jaka jest
rola danego symbolu w liturgii. K. może posłużyć się prezentacją multimedialną
(teczka pomocy).
O zmartwychwstaniu Chrystusa przypominają nam znaki i symbole obecne
podczas Wigilii Paschalnej i później w okresie wielkanocnym.
Na tablicy powstaje schemat (bez wyjaśnień K.):
WIGILIA PASCHALNA
Symbol Chrystusa rozpraszającego ciemności.
OGIEŃ
Liturgię Wigilii Paschalnej rozpoczyna liturgia światła. Przed kościołem

kapłan święci ogień.
Symbol zmartwychwstałego Jezusa – światło-

ści świata. Wyryty na nim krzyż przypomina
śmierć Chrystusa. Pięć czerwonych gwoździ
to symbole Jego ran. Litery Α i Ω oznaczają
panowanie nad czasem.
PASCHAŁ
Od poświęconego ognia kapłan zapala paschał – wielką woskową świecę,

symbol zmartwychwstałego Chrystusa, który jest światłością świata. Paschał
449
wnoszony jest do świątyni, w której jest zupełnie ciemno, a wierni zapalają od
niego swoje świece, przekazując sobie światło. Światła świec powoli oświetlają
cały kościół.
Symbol Chrystusa, który jest „źródłem wody żywej”.

– symbol życia i czystości,
– symbol narodzin i odrodzenia w chrzcie świętym.
WODA
Po liturgii słowa kapłan dokonuje poświęcenia wody, która będzie służyła

do sprawowania sakramentu chrztu. Wszyscy wierni odnawiają przyrzeczenia
chrzcielne, wyrzekając się grzechu, szatana i wszystkiego, co prowadzi do zła,
oraz wyznając wiarę w Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego. Wtedy rozpoczyna
się liturgia eucharystyczna, która kończy się przyjęciem Komunii Świętej.
Symbol Chrystusa – zwycięzcy śmierci, grzechu i szatana.
FIGURA JEZUSA
ZMARTWYCHWSTAŁEGO
Kolejną część obchodów Wigilii Paschalnej stanowi procesja rezurekcyjna.

Jej nazwa pochodzi z języka łacińskiego od słowa resurrectio – zmartwychwstanie.
Jest to więc procesja ogłaszająca światu, że Jezus zmartwychwstał. Nawiązuje
ona do wydarzenia opisanego w Ewangeliach, kiedy kobiety poszły wczesnym
rankiem do grobu Jezusa i widząc, że jest pusty, pobiegły ogłosić tę wieść
uczniom. Procesja może się odbywać bezpośrednio po zakończeniu liturgii
Wigilii Paschalnej bądź w Niedzielę Wielkanocną o świcie. Kapłan bierze
monstrancję z Najświętszym Sakramentem z grobu Pańskiego i wychodzi
z wiernymi na zewnątrz. Obchodząc trzykrotnie świątynię, wszyscy śpiewają
radosne „Alleluja”. W procesji niesiona jest również figura zmartwychwstałego
Jezusa, oznaczająca Jego zwycięstwo nad śmiercią, grzechem i szatanem. Po
procesji stawia się ją w kościele na ołtarzu.
Symbol Jezusa – Baranka Paschalnego, który oddał

swoje życie, by wyzwolić nas z niewoli grzechu i uczynić
wolnymi, aby dać nam życie wieczne.
BARANEK
450
Wszystkie symbole i znaki liturgii Wigilii Paschalnej pomagają nam lepiej
poznać tajemnicę zmartwychwstania Jezusa.
2. Dzielę się radosną nowiną – pisanie krótkich wiadomości tekstowych, praca
w grupach
K. dzieli uczniów na 4-osobowe grupy. Ich zadaniem będzie ułożenie krótkiej
wiadomości tekstowej o zmartwychwstaniu Jezusa. Czas pracy: maks. 3 minuty. Po
upływie tego czasu grupy prezentują efekty swojej pracy na forum klasy. K. wyjaśnia:
Wyobraźcie sobie, że wracacie z liturgii Wigilii Paschalnej lub rezurekcji.
Świętowaliście zmartwychwstanie Jezusa i chcecie się tą nowiną podzielić
z innymi. Napiszcie krótką wiadomość do swoich bliskich lub znajomych o waszej
radości ze zmartwychwstania Jezusa. Wiadomość może mieć formę SMS-a lub
innej krótkiej wiadomości tekstowej.
Przykładowe wiadomości:
Grób Jezusa jest pusty! Zostały tylko płótna i chusta. Zmartwychwstał!
Nasz Pan powstał z martwych! Grób jest pusty! Radujmy się. Alleluja!
Jezus zmartwychwstał! To niesłychane. Spełniło się to, co zapowiadał!
Mam niesamowitą wiadomość: grób Jezusa jest pusty! Syn Boży
zmartwychwstał.
Najlepsze teksty wybrany uczeń zapisuje na tablicy. K. podsumowuje:
Chrystus zmartwychwstał. To najradośniejsza i najważniejsza wiadomość,
jaką kiedykolwiek otrzymaliśmy. Śmierć nie jest końcem życia. Chrystus
zmartwychwstał! Apostołowie, którzy rozgłosili tę wiadomość po całym świecie,
mieli wielkie powody do radości. Ta wiadomość daje nam nadzieję, że my także
zmartwychwstaniemy.
3. Spotykam się z Jezusem Zmartwychwstałym – refleksja
K. poleca uczniom wyciszyć się, ponownie zapala świecę i mówi:
Chrystus przynosi życie tym, którzy w Niego wierzą… Znów stajemy przy
Jego grobie. Wszystko jest tak, jak było wtedy, ale przecież grób jest zupełnie
inny. Grób Jezusa jest dziś pusty. Bo Jego tam już nie ma. Zmartwychwstał!
Tę prawdę odkrywamy co roku na nowo.
Po chwili ciszy:
– Co dla ciebie jest najważniejsze podczas przygotowania się do świąt
wielkanocnych?
– Jak przygotowujesz się na spotkanie ze zmartwychwstałym Jezusem?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy symbole Wigilii Paschalnej z opisem ich znaczenia
oraz utworzone w grupach krótkie wiadomości o zmartwychwstaniu.
5. Praca domowa
1. Wykonaj wspólnie z kolegą lub koleżanką plakat, który zaprosi wszystkich
uczniów do wzięcia udziału w liturgii Wigilii Paschalnej.
451
2. Narysuj komiks przedstawiający Piotra i Jana rozmawiających w pustym
grobie Jezusa.
3. Wieczorem w Wielką Sobotę poproś Jezusa, aby obdarzył cię pokojem
i radością.
6. Modlitwa
Śpiew piosenki: „Dziś świętujemy Paschę zbawienia”.
Literatura
J. Gniadek, Pusty grób, <http://www.deon.pl/religia/duchowosc-i-wiara/zycie-
-i-wiara/art,955,pusty-grob.html>, dostęp: 22.08.2019.
Z. Janiec, Liturgia dla wszystkich, Sandomierz 2005.
Wigilia, w: Słownik łacińsko-polski, oprac. K. Kumaniecki, Warszawa 1988.
Ks. J. Zjawin, Słowniczek liturgiczny: Co to jest paschał?, <https://www.prze-
wodnik-katolicki.pl/Archiwum/2007/Przewodnik-Katolicki-42-2007/
Poradnik-duchowy/Slowniczek-liturgiczny-Co-to-jest-paschal>, dostęp:
22.08.2019.
452
59. SPOTKANIE Z JEZUSEM CHRYSTUSEM,
KTÓRY UMARŁ I ZMARTWYCHWSTAŁ
Cele katechetyczne
– Ukazanie wydarzeń paschalnych jako podstawy wiary chrześcijan i szczytu
roku liturgicznego.
– Motywowanie do umacniania wiary w zmartwychwstanie Chrystusa.
Treści
Perykopa o uczniach w Emaus (Łk 24,13-24).
Teksty biblijne i pozabiblijne o męce, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa.
Wymagania
Uczeń:
– omawia teksty biblijne i pozabiblijne o śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa,
– podaje przykłady spotkań z Chrystusem po Jego zmartwychwstaniu,
– wskazuje wydarzenia paschalne na schemacie roku liturgicznego,
– charakteryzuje znaczenie spotkań ze Zmartwychwstałym dla umocnienia
wiary Jego uczniów,
– uzasadnia potrzebę liturgicznych spotkań z Chrystusem.
Postawy
Uczeń:
– broni chrześcijaństwa, używając argumentów za zmartwychwstaniem
Jezusa,
– stara się przeżywać liturgię jako osobiste spotkanie z Chrystusem
Zmartwychwstałym.
Metody, techniki i formy: praca ze schematem, rozmowa kierowana, czytanie

z podziałem na role, analiza tekstu, praca z tekstem, medytacja obrazu,
wysłuchanie piosenki (pytania do obrazu), praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, schemat roku liturgicznego, nagranie pio-
senki „Ten, który nie poznał”, obraz Caravaggia „Wieczerza w Emaus”.

1. Modlitwa
„Wierzę w Boga”.
2. Wielki Post i Triduum Paschalne – praca ze schematem, rozmowa kierowana
K. prezentuje schemat roku liturgicznego i stawiając pytania, powtarza najważniejsze
informacje na temat Wielkiego Postu i Triduum Paschalnego. W trakcie rozmowy
453
prosi, aby uczniowie wskazali na schemacie najważniejsze wydarzenia. Na koniec
K. podsumowuje:
Wydarzenia paschalne, czyli męka, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa, są
najważniejszymi wydarzeniami roku liturgicznego. Jezus pokonał wówczas
śmierć i odkupił każdego z nas. Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa świętujemy
w każdą niedzielę. Dziś dowiemy się, z kim spotkał się Jezus po swoim
zmartwychwstaniu.
K. poleca uczniom zapisać temat: Spotkanie z Jezusem Chrystusem, który umarł
i zmartwychwstał.

1. W drodze do Emaus – czytanie z podziałem na role, analiza tekstu biblijnego
K. poleca odszukać w podręczniku (lub w Piśmie Świętym) fragment Łk 24,13-24
i wybiera uczniów do czytania z podziałem na role: narrator, Jezus, Kleofas, drugi
uczeń.
Tego samego dnia dwaj z uczniów byli w drodze do wsi, zwanej Emaus,
oddalonej o sześćdziesiąt stadiów od Jeruzalem. Rozmawiali oni ze sobą o tym
wszystkim, co się wydarzyło. Gdy tak rozmawiali i rozprawiali z sobą, sam Jezus
przybliżył się i szedł z nimi. Lecz oczy ich były jakby przesłonięte, tak że Go nie
poznali. On zaś ich zapytał: „Cóż to za rozmowy prowadzicie ze sobą w drodze?”
Zatrzymali się smutni. A jeden z nich, imieniem Kleofas, odpowiedział Mu: „Ty
jesteś chyba jedynym z przebywających w Jerozolimie, który nie wie, co się
tam w tych dniach stało”. Zapytał ich: „Cóż takiego?” Odpowiedzieli Mu: „To, co
się stało z Jezusem Nazarejczykiem, który był prorokiem potężnym w czynie
i słowie wobec Boga i całego ludu; jak arcykapłani i nasi przywódcy wydali Go
na śmierć i ukrzyżowali. A myśmy się spodziewali, że On właśnie miał wyzwo-
lić Izraela. Ale po tym wszystkim dziś już trzeci dzień, jak się to stało. Nadto,
jeszcze niektóre z naszych kobiet przeraziły nas: były rano u grobu, a nie zna-
lazłszy Jego ciała, wróciły i opowiedziały, że miały widzenie aniołów, którzy
zapewniają, iż On żyje. Poszli niektórzy z naszych do grobu i zastali wszystko
tak, jak kobiety opowiadały, ale Jego nie widzieli”. (Łk 24,13-24)
K. pyta:
– Co sprawiło, że uczniowie nie rozpoznali Jezusa?
– O jakich wydarzeniach wspominali w rozmowie z Jezusem?
– O czym zapomnieli?
Uczniowie słuchali nauk Jezusa i byli świadkami Jego cudów. Z pewnością
słyszeli, jak mówił o sobie, że będzie wydany poganom, wyszydzony; że będzie
ubiczowany i zabity, ale trzeciego dnia zmartwychwstanie (por. Łk 18,31-32).
Jednak o tym nie pamiętali.
Uczniowie czytają dalej (z podziałem na role).
Na to On rzekł do nich: „O, nierozumni, jak nieskore są wasze serca do
wierzenia we wszystko, co powiedzieli prorocy! Czyż Mesjasz nie miał tego
454
cierpieć, aby wejść do swej chwały?” I zaczynając od Mojżesza, poprzez
wszystkich proroków, wykładał im, co we wszystkich Pismach odnosiło się
do Niego.
Tak przybliżyli się do wsi, do której zdążali, a On okazywał, jakoby miał iść
dalej. Lecz przymusili Go, mówiąc: „Zostań z nami, gdyż ma się ku wieczorowi
i dzień się już nachylił”. Wszedł więc, aby zostać wraz z nimi. Gdy zajął z nimi
miejsce u stołu, wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał go i dawał
im. Wtedy otworzyły się im oczy i poznali Go, lecz On zniknął im z oczu. I mówili
między sobą: „Czy serce nie pałało w nas, kiedy rozmawiał z nami w drodze
i Pisma nam wyjaśniał?”
W tej samej godzinie zabrali się i wrócili do Jeruzalem. Tam zastali zebranych
Jedenastu, a z nimi innych, którzy im oznajmili: „Pan rzeczywiście zmartwychwstał
i ukazał się Szymonowi”. Oni również opowiadali, co ich spotkało w drodze i jak
Go poznali przy łamaniu chleba. (Łk 24,25-35)
– Co Jezus mówił o sobie?
– Po czym rozpoznali Go uczniowie?
– Jaka zmiana dokonała się w uczniach, gdy rozpoznali Jezusa?
– Komu opowiedzieli o spotkaniu ze zmartwychwstałym Jezusem?
2. Spotkania Jezusa Zmartwychwstałego – praca z tekstem, praca w grupach
Jezus wielokrotnie zapowiadał swoim uczniom, że będzie cierpiał, zostanie
ukrzyżowany a następnie powstanie z martwych. Nawet dla Jego uczniów fakt
ten był trudny do zrozumienia. Dlatego po zmartwychwstaniu Jezus ukazywał
się wielu osobom. Świadczą o tym teksty biblijne.
K. dzieli klasę na 3 zespoły i przydziela im do przeczytania tekst biblijny. Następnie
w ramach zespołu uczniowie w 4-osobowych grupach szukają tekstu w Piśmie
Świętym i przygotowują odpowiedzi na pytania:
– Kto spotkał Jezusa Zmartwychwstałego?
– Po czym Jezus został rozpoznany?
– Jaka zmiana dokonała się w osobach, które rozpoznały Jezusa?
Tekst 1 – Jezus ukazuje się Marii Magdalenie

Maria Magdalena natomiast stała przed grobem, płacząc. A kiedy tak pła-
kała, nachyliła się do grobu i ujrzała dwóch aniołów w bieli, siedzących tam,
gdzie leżało ciało Jezusa – jednego w miejscu głowy, drugiego w miejscu nóg.
I rzekli do niej: „Niewiasto, czemu płaczesz?” Odpowiedziała im: „Zabrano
Pana mego i nie wiem, gdzie Go położono”. Gdy to powiedziała, odwróciła się
i ujrzała stojącego Jezusa, ale nie wiedziała, że to Jezus. Rzekł do niej Jezus:
„Niewiasto, czemu płaczesz? Kogo szukasz?” Ona zaś, sądząc, że to jest ogrod-
nik, powiedziała do Niego: „Panie, jeśli ty Go przeniosłeś, powiedz mi, gdzie
Go położyłeś, a ja Go zabiorę”. Jezus rzekł do niej: „Mario!” A ona, obróciwszy
się, powiedziała do Niego po hebrajsku: „Rabbuni”, to znaczy: Mój Nauczycielu!
Rzekł do niej Jezus: „Nie zatrzymuj Mnie, jeszcze bowiem nie wstąpiłem do
455
Ojca. Natomiast udaj się do moich braci i powiedz im: «Wstępuję do Ojca mego
i Ojca waszego oraz do Boga mego i Boga waszego»”. Poszła Maria Magdalena
i oznajmiła uczniom: „Widziałam Pana i to mi powiedział”. (J 20,11-18)
Tekst 2 – Jezus ukazuje się apostołom
Wieczorem owego pierwszego dnia tygodnia, [w Wieczerniku] tam gdzie
przebywali uczniowie, choć drzwi były zamknięte z obawy przed Żydami, przy-
szedł Jezus, stanął pośrodku i rzekł do nich: „Pokój wam!” A to powiedziawszy,
pokazał im ręce i bok. Uradowali się zatem uczniowie, ujrzawszy Pana.
Ale Tomasz, jeden z Dwunastu, zwany Didymos, nie był razem z nimi, kiedy
przyszedł Jezus. Inni więc uczniowie mówili do niego: „Widzieliśmy Pana!”
Ale on rzekł do nich: „Jeżeli na rękach Jego nie zobaczę śladu gwoździ i nie
włożę palca mego w miejsce gwoździ, i ręki mojej nie włożę w bok Jego, nie
uwierzę”.
A po ośmiu dniach, kiedy uczniowie Jego byli znowu wewnątrz domu
i Tomasz z nimi, Jezus przyszedł, choć drzwi były zamknięte, stanął pośrodku
i rzekł: „Pokój wam!” Następnie rzekł do Tomasza: „Podnieś tutaj swój palec
i zobacz moje ręce. Podnieś rękę i włóż w mój bok i nie bądź niedowiarkiem,
lecz wierzącym”. Tomasz w odpowiedzi rzekł do Niego: „Pan mój i Bóg mój!”
(J 20,19-20.24-28)
Tekst 3 – Jezus ukazuje się uczniom nad Jeziorem Tyberiadzkim
Potem znowu ukazał się Jezus nad Jeziorem Tyberiadzkim. A ukazał się
w ten sposób: Byli razem Szymon Piotr, Tomasz, zwany Didymos, Natanael
z Kany Galilejskiej, synowie Zebedeusza oraz dwaj inni z Jego uczniów. Szy-
mon Piotr powiedział do nich: „Idę łowić ryby”. Odpowiedzieli mu: „Idziemy
i my z tobą”. Wyszli więc i wsiedli do łodzi, ale tej nocy nic nie ułowili. A gdy
ranek zaświtał, Jezus stanął na brzegu. Jednakże uczniowie nie wiedzieli, że
to był Jezus. A Jezus rzekł do nich: „Dzieci, macie coś do jedzenia?” Odpo-
wiedzieli Mu: „Nie”. On rzekł do nich: „Zarzućcie sieć po prawej stronie łodzi,
a znajdziecie”. Zarzucili więc i z powodu mnóstwa ryb nie mogli jej wyciągnąć.
Powiedział więc do Piotra ów uczeń, którego Jezus miłował: „To jest Pan!” […]
To już trzeci raz Jezus ukazał się uczniom od chwili, gdy zmartwychwstał.
(J 21,1-7a.14)
Uczniowie podają swoje odpowiedzi i zapisują je na tablicy jako krótką notatkę, np.:
Zmartwychwstałego Jezusa spotkali: Maria Magdalena, apostołowie, To-
masz, Szymon Piotr, Natanael, synowie Zebedeusza oraz dwaj inni uczniowie.
Rozpoznali Go podczas rozmowy i po dokonaniu cudu. Zobaczyli i uwierzyli.
K. podsumowuje:
Zmartwychwstały Jezus, ukazując się swoim uczniom, rozmawiał z nimi,
pokazywał im rany na swoim ciele i czynił cuda. Wszystko po to, by przypomnieć
im o tym, co czynił, będąc z nimi w czasie trzech lat swojego nauczania. Maria
Magdalena i uczniowie potrzebowali trochę czasu, by rozpoznać w Nim swojego
Nauczyciela i Pana i uwierzyć w Jego zmartwychwstanie.
456
3. Zmartwychwstanie Jezusa w tekstach pozabiblijnych – analiza tekstu
K. wyjaśnia:
Nie tylko teksty biblijne opisują mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa.
Znane są również dokumenty pozachrześcijańskie, w których historycy
wspominają o tych wydarzeniach. Dziś poznamy tylko Józefa Flawiusza, który
pisał o Jezusie w swoim dziele „Dawne dzieje Izraela”.
Uczniowie czytają w ciszy tekst z podręcznika, a następnie chętny uczeń mówi
własnymi słowami, co na temat śmierci i zmartwychwstania Jezusa pisze Józef
Flawiusz.
Józef Flawiusz „Dawne dzieje Izraela”
„W tym czasie żył Jezus, człowiek mądry, jeżeli w ogóle można go nazwać
człowiekiem. (…) A gdy wskutek doniesienia najznakomitszych u nas mężów
Piłat zasądził go na śmierć krzyżową, jego dawni wyznawcy nie przestali go
miłować. Albowiem trzeciego dnia ukazał im się znów jako żywy, co o nim, jak
i wiele innych zdumiewających rzeczy, przepowiadali boscy prorocy. I odtąd,
aż po dzień dzisiejszy, istnieje plemię chrześcijan, którzy od niego otrzymali
tę nazwę”.
(Dawne dzieje Izraela, 18,63-64)
– Kim był Jezus według słów Józefa Flawiusza?

– Jaką śmiercią umarł według jego przekazu?
– Co Józef Flawiusz pisze o zmartwychwstaniu?
K. podsumowuje:
Zmartwychwstanie Jezusa jest faktem niezaprzeczalnym. Zarówno
teksty biblijne, jak i pozabiblijne zawierają informacje na temat śmierci
i zmartwychwstania Jezusa.
1. Wieczerza w Emaus – medytacja obrazu, wysłuchanie piosenki (pytania

do obrazu)
K. umieszcza na tablicy ilustrację „Wieczerza w Emaus” Caravaggia (lub pokazuje
go w formie prezentacji multimedialnej – teczka pomocy).
a) Następnie włącza uczniom pierwsze dwie minuty nagrania piosenki „Ten, który
nie poznał” lub chętny uczeń czyta tekst.
Przyjrzyjcie się uważnie obrazowi i wsłuchajcie się w słowa piosenki.
Jak, Kleofasie, nie poznałeś,

Że obok Jezus zmartwychwstały
Na drodze do Emaus?
Jakeś nie poznał, Kleofasie,
Że się wypełnia słowo w czasie
Na drodze do Emaus?
457
Co też się z sercem twoim stało,
Że Pana Boga nie poznało
Na drodze do Emaus?
Ci, co po falach z nim wędrowali,

Zdradzili, wyparli się,
Nie uwierzyli, nie poznali…
Po chwili refleksji K. wyjaśnia:
Caravaggio w scenie z Emaus namalował Jezusa, dwóch siedzących uczniów
oraz oberżystę. W centrum obrazu umieścił postać Chrystusa. Światło pada
z lewej strony, widzimy blask bijący z twarzy Chrystusa. Zaskoczeni uczniowie
rozpoznają swego Mistrza, który błogosławi chleb.
b) K. może polecić uczniom, by po chwili medytacji obrazu ułożyli do niego jak
najwięcej pytań lub sam stawia pytania do refleksji, np.:
– Ile postaci namalował Caravaggio w scenie z Emaus?
– Kogo umieścił w centrum obrazu?
– Co jest źródłem światła w tej scenie?
– Co robi Jezus z chlebem?
– Jak reagują uczniowie na gest błogosławieństwa chleba?
– Co sobie mogli przypomnieć, widząc i słysząc słowa Jezusa nad chlebem?
Uczniowie rozpoznali Jezusa dopiero przy łamaniu chleba, czyli podczas
przemiany chleba w Ciało Chrystusa. Jezus wykonał taki gest i wypowiedział
takie słowa podczas Ostatniej Wieczerzy. Uczniowie uwierzyli, że naprawdę to
jest Jezus, że ich Mistrz zmartwychwstał.
2. Spotykam Zmartwychwstałego – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Gdzie my możemy spotykać Jezusa Zmartwychwstałego?
– Po czym możemy rozpoznać, że to Jezus?
– Jaka zmiana dokonuje się w nas podczas spotkania z Jezusem?
Najważniejszym spotkaniem z Jezusem Zmartwychwstałym jest Msza Święta.
Tam jednoczymy się z Chrystusem ukrytym pod postaciami chleba i wina.
Podczas każdej Mszy Świętej dokonuje się łamanie chleba, w którym możemy
uczestniczyć jak uczniowie w Emaus. Potrzeba wielkiej wiary, by w delikatnym
opłatku rozpoznać samego Boga. Zapewne każdego z nas ogarniają czasem
wątpliwości, czy rzeczywiście chleb staje się Ciałem Jezusa. Z Jezusem spotykamy
się również podczas modlitwy i w sakramentach, szczególnie w sakramencie
pokuty i pojednania, gdzie przychodzi do nas – słabych, grzesznych ludzi –
z ogromem swojego miłosierdzia.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy notatkę na temat spotkań Jezusa Zmartwychwstałego
z uczniami, mogą też wpisać ułożone pytania do obrazu Caravaggia.
458
4. Praca domowa
1. Napisz, dlaczego powinniśmy przeżywać Eucharystię jako osobiste spotkanie
z Chrystusem Zmartwychwstałym.
2. Napisz, jakich argumentów możesz użyć w rozmowie z osobami, które nie
wierzą, że Jezus zmartwychwstał.
3. Opisz swoje odczucia ze spotkania z Chrystusem Zmartwychwstałym
podczas Mszy Świętej.
5. Modlitwa
K. proponuje śpiew pieśni „Jezus zwyciężył”.
Jezus zwyciężył, to wykonało się, dg
szatan pokonany, Jezus złamał śmierci moc. CFA
Jezus jest Panem, o, alleluja, dg
po wieczne czasy Królem królów jest. dad
Jezus jest Panem. /4x dgCFA

Tylko Jezus jest Panem, d
Jezus jest Panem, g
On jest Panem ziemi tej. dAd
Literatura
Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, cz. 2, tłum. J. Radożycki, Warszawa 2001,
s. 786.
J. Radożycki, Świadectwo Józefa Flawiusza o Chrystusie (Testimonium Flavia-
num). Stan obecny zagadnienia autentyczności tekstu i próby rekonstrukcji
formy pierwotnej (Antiq. 18,63-64), w: Józef Flawiusz, Dawne dzieje
Izraela, cz. 2, Warszawa 2001, s. 884-897.
Ten, który nie poznał, Z. Książek, P. Rubik, <http://teksty.org/piotr-rubik,ten-
-ktory-nie-poznal,tekst-piosenki>, dostęp: 22.08.2019.
459
60. ZNAKI MOCY Z WYSOKA. ZESŁANIE DUCHA
ŚWIĘTEGO
Cele katechetyczne
– Poszerzenie wiadomości na temat działania Ducha Świętego i znaczenia
Jego biblijnych symboli.
– Kształtowanie postawy otwartości i współdziałania z Duchem Świętym.
Treści
Teksty biblijne o zstąpieniu Ducha Świętego (Mk 1,9-11; Dz 2,1-4).
Symbole Ducha Świętego.
Rozwijanie darów Ducha Świętego.
Wymagania
Uczeń:
– podaje prawdę, że podczas chrztu Jezusa zstąpił na Niego Duch Święty
pod postacią gołębicy,
– podaje prawdę, że Duch Święty zstąpił na apostołów w Wieczerniku w dniu
Pięćdziesiątnicy,
– wymienia znaki towarzyszące zesłaniu Ducha Świętego na apostołów,
– podaje prawdę, że w sakramencie bierzmowania Duch Święty umacnia
chrześcijan do bycia świadkami Chrystusa,
– wyjaśnia znaczenie znaków towarzyszących zesłaniu Ducha Świętego,
– interpretuje wymowę symboli Ducha Świętego.
Postawy
Uczeń:
– wyraża gotowość współpracy z Duchem Świętym w rozwoju swojej wiary.
Metody, techniki i formy: burza mózgów, czytanie i analiza tekstu biblijnego,

rozpoznawanie symboli, puzzle logiczne, rozmowa kierowana, układanie
modlitwy, podejmowanie postanowień, śpiew, praca w parach.
Środki dydaktyczne: tekst „Sekwencji do Ducha Świętego” na kartkach, karty
pracy „Znaki Ducha Świętego” dla każdego ucznia, plansze (slajdy) z sym-
bolami Ducha Świętego i ich wyjaśnieniami, świeca.

1. Modlitwa
K. przygotowuje uczniów do modlitwy, rozdaje wybranym uczniom kartki ze
zwrotkami „Sekwencji do Ducha Świętego” (teczka pomocy). Uczniowie odczytują
je kolejno po wstępie K.:
460
Ojcze, prosimy Cię, abyśmy w naszym życiu rozpoznawali obecność Ducha
Świętego i byli wrażliwi na Jego prowadzenie. Przez Chrystusa, Pana naszego.
Amen.
1. Przybądź, Duchu Święty, 4. Obmyj, co nieświęte,
Ześlij z nieba wzięty Oschłym wlej zachętę,
Światła Twego strumień. Ulecz serca ranę.
Przyjdź, Ojcze ubogich, Nagnij, co jest harde,
Przyjdź, Dawco łask drogich, Rozgrzej serca twarde,
Przyjdź, Światłości sumień. Prowadź zabłąkane.
2. O, najmilszy z gości, 5. Daj Twoim wierzącym,
Słodka serc radości, Tobie ufającym,
Słodkie orzeźwienie. Siedmiorakie dary.
W pracy Tyś ochłodą, Daj zasługę męstwa,
W skwarze żywą wodą, Daj wieniec zwycięstwa,
W płaczu utulenie. Daj szczęście bez miary.
3. Światłości najświętsza,
Serc wierzących wnętrza
Poddaj Twej potędze.
Bez Twojego tchnienia
Cóż jest wśród stworzenia?
Tylko cierń i nędze.
2. Kim jest Duch Święty? – burza mózgów, powtórzenie wiadomości
K. pisze na tablicy hasło: DUCH ŚWIĘTY, a następnie pyta:
– Kim jest Duch Święty?
– Jakie pamiętacie wydarzenia biblijne, w których zstępował Duch Święty?
Uczniowie wypisują wokół hasła wszystko, co wiedzą na temat Ducha Świętego
z poprzednich lat nauki. K. podsumowuje:
Duch Święty jest trzecią Osobą Boską. On obdarza nas darami i pomaga
w konkretnych sytuacjach tym, którzy Go o to proszą. Jezus mówił o Nim
w swoim nauczaniu. Duch Święty zstąpił też na Jezusa podczas Jego chrztu.
W Biblii opisane są różne znaki, które towarzyszyły zstąpieniu Ducha
Świętego. Na dzisiejszej katechezie będziemy się uczyć, jak je rozpoznawać.
K. poleca zapisać temat: Znaki mocy z wysoka. Zesłanie Ducha Świętego.

1. Do kogo przychodzi Duch Święty? – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać głośno z podręcznika fragment Mk 1,9-11:
W owym czasie przyszedł Jezus z Nazaretu w Galilei i przyjął od Jana chrzest
w Jordanie. W chwili gdy wychodził z wody, ujrzał rozwierające się niebo i Du-
cha jak gołębicę zstępującego na Niego. A z nieba odezwał się głos: „Tyś jest
mój Syn umiłowany, w Tobie mam upodobanie”.
461
– Co Jezus przyjął od Jana w rzece Jordan?
– Co ujrzał Jezus, gdy wychodził z wody?
– Co powiedział głos z nieba?
W czasie chrztu Jezusa w Jordanie ukazał się Duch Święty w znaku gołębicy,
a z nieba odezwał się głos Boga potwierdzający, że Jezus jest Jego umiłowanym
Synem.
Przed swoją męką i śmiercią Jezus zapowiadał apostołom, że ześle im
Parakleta – Pocieszyciela i Obrońcę. Duch Święty miał pocieszyć apostołów
po odejściu Jezusa oraz natchnąć ich odwagą do głoszenia Dobrej Nowiny
wszystkim narodom.
K. poleca kolejnemu uczniowi przeczytać głośno z podręcznika fragment Dz 2,1-4:
Kiedy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy
razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby ude-
rzenie gwałtownego wichru, i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały
się im też jakby języki ognia, które się rozdzielały, i na każdym z nich spoczął
jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi
językami, tak jak im Duch pozwalał mówić.
K. pyta:
– Gdzie przebywali apostołowie?
– Co apostołowie usłyszeli?
– Czym napełnił się dom, w którym przebywali apostołowie?
– Co zobaczyli?
– Co się stało z językami przypominającymi ogień?
– Co się stało z apostołami po tym, jak spoczęły na nich języki ognia?
K. podsumowuje:
Jezus wypełnił obietnicę i zesłał Ducha Świętego na apostołów. Ich wiara
została umocniona i stali się gotowi do głoszenia światu Ewangelii.
2. Znaki Ducha Świętego – rozpoznawanie symboli, praca w parach
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Znaki Ducha Świętego” z tekstami
Pisma Świętego i umieszcza na tablicy plansze (slajd) z symbolami gołębicy, wody,
ognia i wiatru (teczka pomocy). Uczniowie czytają podane fragmenty i dorysowują
obok nich odpowiedni symbol.
Nie wiemy, jak wygląda Duch Święty, dlatego przedstawiamy Go za pomocą
symboli: gołębicy, ognia, wody i wiatru. Odszukajcie je w tekstach i dorysujcie
obok nich odpowiedni symbol.
462
„W chwili gdy wychodził z wody, „Jezus zawołał donośnym gło-
ujrzał rozwierające się niebo sem: (…) Jak rzekło Pismo:
i Ducha jak gołębicę zstępują- Rzeki wody żywej popłyną
cego na Niego” (Mk 1,10). z jego wnętrza». A powiedział to o Duchu,
którego mieli otrzymać wierzący w Niego”
(J 7,37a. 38-39).
…………………………………………… ……………………………………………
„Nagle dał się słyszeć z nieba „Ukazały się im też jakby języki
szum, jakby uderzenie gwałtow- ognia, które się rozdzielały, i na
nego wichru, i napełnił cały każdym z nich spoczął jeden”
dom, w którym przebywali” (Dz 2,2). (Dz 2,3).
…………………………………………… ……………………………………………
K. podsumowuje:
Symbolami Ducha Świętego są gołębica, ogień, woda i wiatr. Symbole
te przypominają nam o tym, w jaki sposób Duch Święty działa w życiu
chrześcijanina.
3. Przesłanie symboli Ducha Świętego – puzzle logiczne (prezentacja multi-
medialna)
K. wybiera 4 uczniów i daje im plansze z wyjaśnieniem znaczenia symboli Ducha
Świętego (teczka pomocy). Uczniowie dopasowują wyjaśnienia do symbolu
i umieszczają je obok siebie. K. może także posłużyć się prezentacją multimedialną.
Wszyscy przepisują wyjaśnienia obok symboli na otrzymaną wcześniej kartę pracy.
Uzupełnione karty uczniowie wklejają do zeszytu.
wierność, czystość serca, łagodność, miłość, pokój
oświecenie, moc, miłość, gorliwość, oczyszczenie
życie, wzrost, oczyszczenie, uleczenie, zdrowie
wolność, aktywność, siła
463
K. wyjaśnia:
Symbole biblijne pomagają nam zrozumieć działanie Ducha Świętego w ży-
ciu człowieka. Działanie to rozpoznajemy przez porównanie go do niektórych
zjawisk w naturze: wiatru, deszczu, ognia czy cech przypisywanych gołębicy.
Ogień oczyszcza, ogrzewa i oświeca. Woda ożywia, oczyszcza i pobudza do
wzrostu. Wiatr kojarzy się z siłą i wolnością. Gołębica to uosobienie czystości,
łagodności i wierności. Musimy jednak pamiętać, że Duch Święty to nie jakaś
siła, wiatr, tchnienie czy moc, ale Osoba Boża.

1. Proszę Ducha Świętego o dary – rozmowa kierowana, układanie modlitwy
K. pyta:
– Kiedy otrzymaliśmy po raz pierwszy Ducha Świętego?
– W jakim sakramencie Duch Święty zstępuje na nas w sposób szczególny?
– W jakich sytuacjach modlimy się o dary Ducha Świętego?
Duch Święty jest obecny w każdym z nas od chwili chrztu. Obdarza nas
umiejętnością modlitwy i łagodnością, pomaga wybierać dobro, oczyszcza,
uczy wierności. Oświeca nas, czyli ukazuje, co powinniśmy czynić, aby pełnić
wolę Boga. Daje gorliwość, byśmy trwali w dobrych postanowieniach, i siłę do
przeciwstawiania się złu. Potrzebujemy Ducha Świętego, by być blisko Boga.
Ze szczególnymi darami Duch Święty przychodzi do nas w sakramencie bierz-
mowania.
Niedługo wy również przystąpicie do tego sakramentu. Zostaniecie wówczas
umocnieni darami mądrości, rozumu, rady, męstwa, umiejętności, pobożności
i bojaźni Bożej, abyście mogli odważnie dawać świadectwo swojej wiary słowem
i postępowaniem.
Aby przyjąć dary Ducha Świętego, musimy chcieć z Nim współpracować
i modlić się do Niego o pomoc w byciu dobrym chrześcijaninem. Popatrzcie
jeszcze raz na symbole Ducha Świętego i ich przesłanie. Wybierzcie ten dar,
który chcielibyście otrzymać i ułóżcie modlitwę, w której o niego poprosicie.
Uczniowie pracują indywidualnie 3 minuty. Ułożone przez siebie modlitwy wpisują
do zeszytu pod wklejoną kartą pracy.
2. Rozwijam dary Ducha Świętego – podejmowanie postanowień
K. wyjaśnia:
Rozwijanie darów Ducha Świętego wymaga wysiłku z naszej strony. Za-
stanówcie się, co możecie zrobić, aby wybrany przez was dar rozwinąć. Swoje
postanowienie wpiszcie pod tekstem ułożonej przez was modlitwy.
Uczniowie pracują indywidualnie 2 minuty. K. w razie potrzeby podpowiada
i naprowadza.
464
Przykładowe postanowienia:
wierność – postanawiam dotrzymywać danego słowa,
czystość serca – postanawiam dbać o to, aby moje myśli i słowa były
skromne,
łagodność – postanawiam cierpliwie słuchać, co inni mają do powiedzenia,
miłość – postanawiam działać, by służyć dobru drugiego człowieka,
pokój – postanawiam z szacunkiem słuchać innych i spokojnie wyjaśniać
swój punkt widzenia,
oświecenie – postanawiam przed każdą decyzją pytać o radę rodziców
lub nauczycieli,
moc – postanawiam stawiać sobie wymagania,
gorliwość – postanawiam być wiernym swoim obietnicom (modlitwy,
regularnej spowiedzi…),
oczyszczenie – postanawiam regularnie przystępować do sakramentu
pokuty,
życie – postanawiam dbać o łaskę uświęcającą przez przystępowanie do
sakramentów,
wzrost – postanawiam czytać dobre lektury, pytać osoby, które są
autorytetami,
uleczenie – postanawiam modlić się za osoby, które sprawiły mi przykrość,
zdrowie – postanawiam regularnie przystępować do sakramentów,
wolność – postanawiam zawsze czynić dobro,
aktywność – postanawiam angażować się w pomoc dla innych,
siła – postanawiam modlić się o siłę do pokonywania trudności.
3. Duch Święty spoczywa na nas – śpiew
K. zaprasza do wspólnego śpiewu piosenki „Spocznij na nas Duchu Pana”
(podręcznik).
Spocznij na nas, Duchu Pana, DAG
Duchu mądrości i rozumu, DAG
Duchu poznania i bojaźni Bożej, D A h fis
Duchu miłości i mocy. /2x G A D (D7)
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają uzupełnione karty pracy „Znaki Ducha Świętego” oraz wpisują
ułożone przez siebie modlitwy i swoje postanowienie.
5. Praca domowa
1. Odszukaj w Piśmie Świętym fragment Rz 8,26, przeczytaj go i napisz, kto
i kiedy przychodzi z pomocą naszej słabości.
2. W wieczornej modlitwie poproś Ducha Świętego o wrażliwość sumienia na
Jego głos.
465
6. Modlitwa
K. zapala świecę i rozpoczyna:
Duchu Święty, pragniemy dziś otworzyć się na Twoje działanie. Umacniaj
nas i uświęcaj, abyśmy zawsze doświadczali Twojej obecności.
Uczniowie w ciszy modlą się ułożonymi przez siebie modlitwami. Na zakończenie
wszyscy śpiewają kanon „Spocznij na nas, Duchu Pana”.
Literatura
Ks. P. Drozd, Co wiemy o Duchu Świętym, <http://www.niedziela.pl/arty-
kul/28469/nd/Co-wiemy-o-Duchu-Swietym>, dostęp: 22.08.2019.
Duch Święty duszą Kościoła, rozmowa z ks. T. Marcinkowskim, <http://mateusz.
pl/mt/tm/tm-dsdk.htm>, dostęp: 22.08.2019.
Ks. E. Staniek, Duch Święty działa, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TD/
gk201104-duchsw.html>, dostęp: 22.08.2019.

Język polski:
z Tworzenie wypowiedzi (np. życzenia świąteczne).
z Odczytywanie tekstów poprzez przekład intersemiotyczny (np. drama,
inscenizacja sceny biblijnej, udział w jasełkach lub misterium paschalnym).
Muzyka i plastyka:
z Pieśni związane z rokiem liturgicznym oraz przykłady religijnej muzycznej
twórczości ludowej, obrzędów, zwyczajów, tradycji regionu.
z Praca plastyczna (np. projektowanie i wykonanie kartek świątecznych).

z Wartości i tradycje ważne w rodzinie, w tym wspólne świętowanie, organi-
zacja i przeżywanie wolnego czasu.
z Komunikowanie uczuć, wyrażanie pamięci, składanie życzeń z okazji rodzin-
nych uroczystości.
z Podział obowiązków; praca i rekreacja; tworzenie atmosfery świętowania.

z Słownictwo religijne: np. Adwent, Boże Narodzenie, Wielki Post, Wielkanoc.
z Modlitwy: np. wybrana kolęda…
466
NARZĘDZIE POMIARU EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
Proponowane narzędzie pomiaru zostało opracowane do treści podręcz-

nika pt. „Szczęśliwi, którzy szukają prawdy”.
I. ARKUSZ DLA NAUCZYCIELA

1. Tytuł pomiaru
Test sprawdzający wiedzę i umiejętności ucznia w zakresie przedmiotu
religii w piątej klasie szkoły podstawowej.
2. Cel pomiaru dydaktycznego
Zmierzenie osiągnięć (wiedzy i umiejętności) uczniów w stosunku do
podstawy programowej i programu nauczania religii „Przez prawdę, piękno
i dobro zdobywamy świętość” na zakończenie piątej klasy szkoły podstawowej.
3. Opis charakteru pomiaru i jego przeznaczenie
Narzędzie pomiaru dydaktycznego z założenia jest pomiarem diagnozu-
jącym. Jego zadaniem jest obiektywizacja efektów nauczania. Wyniki testu
mogą (ale nie muszą) przekładać się na konkretną ocenę szkolną.
4. Instrukcja dla nauczyciela
§ Test zawiera 20 zadań.
§ Zaproponowano zadania typu: test wyboru, prawda/fałsz, uzupełnianie
zdań, zadania na dobieranie, zadania wielokrotnego wyboru, przypo-
rządkowanie.
§ Maksymalna liczba punktów, które może uzyskać uczeń – 70.
§ Możliwość uzyskania punktów w poszczególnych zadaniach: minimalna
wynosi 1, a maksymalna 8.
§ Punktacja wszystkich zadań:
Zadanie Pkt. Zadanie Pkt. Zadanie Pkt.
Zadanie 1 7 Zadanie 8 8 Zadanie 15 5
Zadanie 7 1 Zadanie 14 4 Razem 70
467
5. Uproszczona kartoteka testu
Poniższy zapis zawiera wybrane wymagania w zakresie wiedzy i umiejęt-
ności. Nauczyciel może rozszerzyć ich zakres, dostosowując do możliwości
uczniów oraz potrzeb związanych z pomiarem ich wiedzy i umiejętności.
Nazwa umiejętności Poziom Numer
Uczeń: wyma- zadania
gań w teście
1. Definiuje, czym jest modlitwa. (D.1.1.) Podsta- 1, 17
wowy
2. Wymienia i wyjaśnia rzeczy ostateczne człowieka. (A.8.2.) Podsta- 2, 3
wowy
3. Podaje i wyjaśnia wybrane informacje na temat Pisma Świętego. Podsta- 4, 5, 6
(A.10.1., A.9.3., A.9.4.) wowy
4. Przedstawia podstawowe wydarzenia historii zbawienia w Sta- Podsta- 8, 9, 11
rym Testamencie w porządku chronologicznym (od stworzenia wowy
świata do epoki sędziów). (A.11.1.)
5. Prezentuje najważniejsze wydarzenia z życia wybranych postaci Podsta- 7, 10, 12
starotestamentalnych (A.11.2.) wowy
6. Opisuje przejawy miłości Boga do człowieka w historii zbawie- Podsta- 19, 13

nia (od stworzenia) i w teraźniejszości (A.5.3.) wowy
7. Wymienia główne części Mszy Świętej i omawia poszczególne Podsta- 14, 15,
jej elementy. (B.6.3.) wowy 16
8. Opisuje początki chrześcijaństwa w Polsce. (E.5.1.) Podsta- 18
wowy
9. Charakteryzuje poszczególne okresy roku liturgicznego. Podsta- 20
(B.2.1.) wowy
II. KLUCZ ODPOWIEDZI DLA NAUCZYCIELA

Zadanie 1:
a) spotkanie i rozmowa z Bogiem – P
b) rozmowa z koleżanką – F
c) śpiew „Apelu jasnogórskiego” – P
d) włączanie się w śpiew psalmu podczas liturgii Mszy Świętej – P
e) postawa ciała przyjmowana na znak szacunku i zaangażowania się
w liturgię – P
f) gra w szachy – F
g) odmawianie różańca – P
Zadanie 2: śmierć, sąd Boży, niebo albo piekło.
468
Zadanie 3:
Sąd szczegółowy – dokona się po naszej śmierci; ukaże prawdę o naszych
czynach.
Sąd ostateczny – odbędzie się, gdy Chrystus powróci na ziemię; otrzymamy
wtedy wieczną zapłatę (niebo albo piekło).
Zadanie 4: b) Bóg i człowiek przez Niego natchniony.
Zadanie 5: Wiele możliwych odpowiedzi, poprawność sprawdza nauczyciel.
Zadanie 6: a) poematem (hymnem) ku czci Boga.
Zadanie 7: a) nieśmiertelna dusza, wolna wola, rozum.
Zadanie 8:
1. Stworzenie świata.
2. Stworzenie człowieka.
3. Grzech pierwszych rodziców.
4. Wygnanie Adama i Ewy z raju.
5. Złożenie ofiary przez Kaina i Abla.
6. Budowa arki przez Noego i potop.
7. Budowa wieży Babel.
Zadanie 9: b) jest duchem, więc nie ma ciała.
Zadanie 10: a) opuścił rodzinny dom i wyruszył do kraju, który On mu

wskaże,
Zadanie 11:
a) Pascha, c) Spożycie Baranka paschalnego, d) Mojżesz wyprowadza wodę
ze skały, f) Bóg zsyła mannę i przepiórki, h) Przymierze na górze Synaj.
Zadanie 12: a) tablice z Dekalogiem.
Zadanie 13: b) trzy pierwsze przykazania.
Zadanie 14:
1. Obrzędy wstępne. 2. Liturgia słowa. 3. Liturgia eucharystyczna. 4. Ob-
rzędy zakończenia.
469
Zadanie 15:
I czytanie – ze Starego Testamentu.
Psalm responsoryjny.
II czytanie – z Nowego Testamentu.
Śpiew przed Ewangelią.
Ewangelia.
Homilia lub kazanie.
Wyznanie wiary – Credo.
Modlitwa powszechna.
Zadanie 16: b) przeistoczenie (przemiana chleba i wina w Ciało i Krew

Chrystusa).
Zadanie 17:
a) Gest znaku krzyża jest wyznaniem wiary w Boga Trójjedynego – P
b) Gesty wykonywane podczas Mszy Świętej nie mają żadnego znaczenia – F
c) Postawa siedząca wyraża gotowość słuchania słów Bożych – P
d) Znak krzyża przed Ewangelią (na czole, wargach i piersiach) wyraża
pragnienie przyjęcia słowa Bożego umysłem, zachowania go w sercu
i mówienia o nim innym – P
e) Postawa stojąca wyraża szacunek wobec Boga – P
f) Przyjmujemy różne postawy, by było nam wygodnie, więc nic nie wyra-
żają – F
g) Postawa klęcząca wyraża uniżenie się przed Bogiem – P
Zadanie 18:
a) Święty Benedykt, założyciel zakonu benedyktynów, jest głównym patro-
nem Europy.
b) Święci Cyryl i Metody to bracia, którzy głosili Ewangelię między innymi
w Księstwie Wielkomorawskim.
c) Mieszko I przyjął chrzest w 966 roku, dzięki czemu Polska stała się krajem
chrześcijańskim.
d) Święty Wojciech poniósł śmierć męczeńską podczas wyprawy misyjnej
do Prus.
e) Święty Stanisław ze Szczepanowa w konflikcie z królem Bolesławem
Śmiałym bronił wiary i Ojczyzny.
f) Święta królowa Jadwiga przyczyniła się do przyjęcia chrześcijaństwa przez
Litwę.
470
Zadanie 19:
1. Obraz Jezusa Miłosiernego.
2. Koronka do miłosierdzia Bożego.
3. Godzina Miłosierdzia.
4. Święto Miłosierdzia Bożego.
Zadanie 20:
1. Adwent B. Roraty
2. Wielki Post C. Droga krzyżowa i gorzkie żale
3. Maj A. Nabożeństwo ku czci Najświętszej Maryi Panny
4. Czerwiec E. Nabożeństwo ku czci Najświętszego Serca Pana Jezusa
5. Październik D. Nabożeństwo różańcowe
471
III. ARKUSZ DLA UCZNIA
„Szczęśliwi, którzy szukają prawdy”
…………….. …………………………………….
(data) (kod imienia i nazwiska)
Czas na rozwiązanie testu: 45 minut.
1. Zastanów się, które z poniższych określeń dotyczących modlitwy jest

prawdziwe, a które fałszywe. Zaznacz P przy zdaniu prawdziwym, a F
przy zdaniu fałszywym. (7 pkt.)
Modlitwą jest:
a) spotkanie i rozmowa z Bogiem P / F
b) rozmowa z koleżanką P / F
c) śpiew „Apelu jasnogórskiego” P / F
d) włączanie się w śpiew psalmu podczas liturgii Mszy Świętej P / F
e) postawa ciała przyjmowana na znak szacunku i zaangażowania się
w liturgię P / F
f) gra w szachy P / F
g) odmawianie różańca P / F
2. Z podanych propozycji wybierz i podkreśl rzeczy ostateczne człowieka.

(3 pkt.)
*czyściec *śmierć *sąd Boży *choroba *niebo albo piekło *odpust
3. Zastanów się, które z wyjaśnień odnoszą się do określenia „sąd ostateczny”,

a które do „sąd szczegółowy”, i połącz je prawidłowo. (2 pkt.)
Odbędzie się, gdy Chrystus Sąd szczegółowy Dokona się po naszej śmierci
powróci na ziemię
Otrzymamy wtedy wieczną Sąd ostateczny Ukaże prawdę o naszych czynach

zapłatę (niebo albo piekło)
4. Zaznacz prawidłową odpowiedź. (1 pkt.)

Autorem Pisma Świętego są:
a) wybitni pisarze i poeci nagrodzeni literacką nagrodą Nobla,
b) Bóg i człowiek przez Niego natchniony,
c) mnisi żyjący w pustelni.
472
5. Wpisz nazwy sześciu wybranych ksiąg ze Starego lub Nowego Testamentu.
(6 pkt.)
1. …………………………………….
2. …………………………………….
3. …………………………………….
4. …………………………………….
5. …………………………………….
6. …………………………………….

Biblijny opis stworzenia świata jest:
a) poematem (hymnem) ku czci Boga,
b) naukowym wyjaśnieniem stworzenia świata,
c) dokumentem prawnym.
7. Wyjątkowe dary, które otrzymali od Boga Adam i Ewa (a następnie

wszyscy ludzie), to: (1 pkt.)
a) nieśmiertelna dusza, wolna wola, rozum,
b) dom, ubranie, wolność,
c) materiały do budowy domu, rośliny.
8. Ponumeruj wydarzenia z historii zbawienia zgodnie z kolejnością, w jakiej

zostały opisane w Biblii: (8 pkt.)
Grzech pierwszych rodziców Stworzenie człowieka
Stworzenie świata Budowa wieży Babel
Złożenie ofiary przez Kaina Obietnica zesłania Zbawiciela

i Abla (Protoewangelia)
Noe i budowa arki oraz potop Wygnanie z raju Adama i Ewy

Anioł: a) ma ciało, b) jest duchem, więc nie ma ciała, c) ma ciało i duszę.
10. Bóg polecił Abrahamowi, aby: (1 pkt.)

a) opuścił rodzinny dom i wyruszył do kraju, który On mu wskaże,
b) odwiedził swoich krewnych,
c) poszedł do Egiptu.
473
11. Podkreśl tylko te wydarzenia, które są związane z wyjściem Izraelitów
z Egiptu i ich wędrówką do Ziemi Obiecanej. (5 pkt.)
a) Pascha
b) Narodzenie Samuela
c) Spożycie baranka paschalnego
d) Mojżesz wyprowadza wodę ze skały
e) Walka Samsona z lwem
f) Bóg zsyła mannę i przepiórki
g) Sprzedanie Józefa egipskiego przez braci
h) Przymierze na górze Synaj
12. Mojżesz otrzymał od Boga: (1 pkt.)

a) tablice z Dekalogiem,
b) kamienne płyty ze swoim imieniem,
c) tablicę nagrobną.
13. Zaznacz prawidłową odpowiedź na pytanie: (1 pkt.)

Które spośród dziesięciu przykazań mówią o relacji człowieka z Bo-
giem?
a) Przykazania od piątego do ósmego.
b) Trzy pierwsze przykazania.
c) Przykazanie dziesiąte.
14. Napisz główne części Mszy Świętej: (4 pkt.)

1. …………………………………….
2. …………………………………….
3. …………………………………….
4. …………………………………….
15. Wpisz brakujące części liturgii słowa: (5 pkt.)

1. I czytanie – ze Starego Testamentu.
2. …………………………………….
3. ………………… – z Nowego Testamentu.
4. Śpiew przed Ewangelią.
5. …………………………………….
6. Homilia lub kazanie.
7. …………………………………….
8. ………………… wiernych.
474
16. Zaznacz prawidłową odpowiedź: (1 pkt.)
Najważniejszy moment Mszy Świętej to:
a) wyznanie wiary (Credo),
b) przeistoczenie – przemiana chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa,
c) obrzędy zakończenia.
17. Zastanów się, co wyrażają gesty i postawy przyjmowane podczas litur-

gii Mszy Świętej. Określ, które z poniższych określeń jest prawdziwe,
a które fałszywe, zaznaczając P przy zdaniu prawdziwym, a F przy zdaniu
fałszywym. (7 pkt.)
a) Gest znaku krzyża jest wyznaniem wiary w Boga Trójjedynego – P / F
b) Gesty wykonywane podczas Mszy Świętej nie mają żadnego znaczenia
–P/F
c) Postawa siedząca wyraża gotowość słuchania słów Bożych – P / F
d) Znak krzyża przed Ewangelią (na czole, wargach i piersiach) wyraża
pragnienie przyjęcia słowa Bożego umysłem, zachowania go w sercu
i mówienia o nim innym – P / F
e) Postawa stojąca wyraża szacunek wobec Boga – P / F
f) Przyjmujemy różne postawy, by było nam wygodnie, więc nic nie wy-
rażają – P / F
g) Postawa klęcząca wyraża uniżenie się przed Bogiem – P / F
18. Dokończ poniższe zdania, wybierając właściwą odpowiedź spośród po-

danych poniżej: (6 pkt.)
a) Święty Benedykt, założyciel zakonu benedyktynów, ………………………
b) Święci Cyryl i Metody to bracia, którzy ………………………………………
c) Mieszko I ……………………………………………………………………
d) Święty Wojciech ………………………………………………………….…
e) Święty Stanisław ze Szczepanowa …………………………………………
f) Święta królowa Jadwiga ……………………………………………………
* poniósł śmierć męczeńską podczas wyprawy misyjnej do Prus.

* jest głównym patronem Europy.
* przyczyniła się do przyjęcia chrześcijaństwa przez Litwę.
* przyjął chrzest w 966 roku, dzięki czemu Polska stała się krajem chrze-
ścijańskim.
* głosili Ewangelię między innymi w Księstwie Wielkomorawskim.
* w konflikcie z królem Bolesławem Śmiałym bronił wiary i Ojczyzny.
475
19. Wpisz cztery sposoby czci Bożego miłosierdzia, które przekazał Pan
Jezus przez św. Faustynę Kowalską. (4 pkt.)
1. ………………………………………………………….
2. ………………………………………………………….
3. ………………………………………………………….
4. ………………………………………………………….
20. Przyporządkuj nabożeństwa miesiącom lub okresom roku liturgiczne-

go, w których są one odprawiane. Wybierz je spośród podanych i wpisz
w tabeli odpowiednie litery. (5 pkt.)
1. Adwent
2. Wielki Post
3. Maj
4. Czerwiec
5. Październik
A. Nabożeństwo ku czci Najświętszej Maryi Panny.

B. Roraty.
C. Droga krzyżowa i gorzkie żale.
D. Nabożeństwo różańcowe.
E. Nabożeństwo ku czci Najświętszego Serca Pana Jezusa.
IV. ZAPIS TESTU

Nauczyciel może obliczyć wynik testu procentowo i opracować graficznie
w formie wykresu słupkowego przy wykorzystaniu systemów informatycz-
nych.
476
SPIS TREŚCI
I.
SZUKAM PRAWDY
1. Szczęśliwi, którzy szukają prawdy ............................................................... 8
2. Jak powiedzieć Bogu „tak”? ..................................................................... 15
3. Droga, którą mam do przebycia ............................................................... 22
4. Co w życiu liczy się najbardziej? ............................................................... 27
5. Szczęśliwi, którzy szukają Jezusa ............................................................. 32
6. Królestwo niebieskie jest pośród nas. Przypowieści o chwaście
i o sieci ........................................................................................................ 37
II.
PISMO ŚWIĘTE W ŻYCIU CHRZEŚCIJANINA
7. Biblia księgą spotkania z Bogiem ............................................................. 48
8. Jak odkrywać prawdę biblijnych opowieści? ........................................... 55
9. Kto stworzył dinozaury? Bóg Stwórca świata .......................................... 63
10. Moje drzewo rodowe, czyli kto pochodzi od małpy,
a kto od Adama i Ewy? .............................................................................. 71
11. Komu służą aniołowie? .............................................................................. 78
12. Dlaczego trzeba było opuścić Eden? ........................................................ 86
13. Dlaczego podziwiać a nie zazdrościć? Kain i Abel ................................ 94
14. Jak ocalić najbliższych? Noe ................................................................... 101
15. Zyski i straty budowniczych. Wieża Babel ............................................. 107
III.
HISTORIA ZBAWIENIA: PATRIARCHOWIE
16. Wyjdź ze swej ziemi. Abraham ............................................................... 116
17. Ojcze, a gdzie jest baranek? Izaak.......................................................... 123
18. Jak masz na imię: Jakub czy Izrael? ...................................................... 129
19. Stał się narzędziem Boga. Józef egipski ................................................. 136
20. Wyjście z niewoli. Mojżesz ...................................................................... 144
21. Trudna podróż. Wędrówka narodu wybranego przez pustynię ........... 154
477
22. Umowa wyryta na kamiennych tablicach. Przymierze na Synaju ........ 162
23. Boże kryteria wyboru ludzi. Gedeon ...................................................... 170
24. Korzystanie z Bożej mocy. Samson ........................................................ 176
25. Jak słuchać Boga? Samuel....................................................................... 183
IV.
SPOTKANIE Z JEZUSEM W SAKRAMENTACH:
CHRZEST, EUCHARYSTIA
26. Pierwszy z sakramentów .......................................................................... 190
27. Jak spotkać żywego Jezusa? Obowiązek, ale i przywilej udziału
we Mszy Świętej ....................................................................................... 199
28. Z kim rozmawiam w kościele? Liturgia słowa ....................................... 209
29. „Oto wielka tajemnica wiary”. Eucharystia w centrum liturgii
i życia ......................................................................................................... 217
30. Kiedy klękać, a kiedy siadać? Znaki, symbole, postawy liturgiczne .... 225
31. Być światłem i solą. Sakramentalia w życiu chrześcijanina .................. 234
32. Pozdrowienie chrześcijańskie wyrazem mojej wiary ............................ 241
V.
MOJA CODZIENNOŚĆ
33. To moje życie – sam o sobie decyduję.................................................... 252
34. Zasady bezpieczeństwa duchowego w moim życiu .............................. 258
35. Tajemnica szczęśliwego życia – udane relacje z innymi ....................... 266
36. Kto ma rację, a kto nie? Konflikty w okresie dorastania ...................... 273
37. Moje obowiązki, które mnie rozwijają ................................................... 280
38. Na co wydaję zaoszczędzony czas? ........................................................ 287
39. Chcę pomagać innym. Wolontariat ....................................................... 293
VI.
DZIEJE KOŚCIOŁA
40. Świadectwo wiary pierwszych chrześcijan .............................................. 302
41. Chrześcijaństwo a świat antyczny ........................................................... 313
42. Chrystianizacja Europy............................................................................ 322
43. Święty Benedykt i benedyktyni ............................................................... 331
44. Dlaczego chrzest Polski nie był stratą, lecz zyskiem? ........................... 338
478
45. Korona i krzyż. Święty Stanisław ze Szczepanowa ............................... 344
46. Królewskie insygnia z drewna i skóry ..................................................... 351
VII.
PRZEWODNICY W DRODZE
DO SZCZĘŚCIA
47. Opiekun dany przez Boga. Anioł Stróż.................................................. 360
48. Duchowy siłacz. Święty Stanisław Kostka ............................................. 367
49. Apostołka Bożego miłosierdzia. Święta Faustyna ................................. 376
50. Życie oddane za Boga i Ojczyznę ........................................................... 384
51. „Jestem, pamiętam, czuwam”. Apel jasnogórski .................................. 391
VIII.
WYDARZENIA ZBAWCZE
52. Zwykła modlitwa o niezwykłej mocy. Różaniec .................................... 400
53. By krucha pamięć nie zniszczyła wspomnień. Groby bliskich .............. 409
54. Wokół historii zbawienia. Rok liturgiczny ............................................ 417
55. Żłóbek, kolęda, opłatek – czy tylko tradycja? ....................................... 425
56. Niezwykły przewodnik. Gwiazda betlejemska ...................................... 433
57. Pustynia miejscem próby ......................................................................... 441
58. Światło Chrystusa. Liturgia Wigilii Paschalnej ...................................... 446
59. Spotkanie z Jezusem Chrystusem, który umarł i zmartwychwstał ...... 453
60. Znaki mocy z wysoka. Zesłanie Ducha Świętego ................................ 460
Narzędzie pomiaru efektów kształcenia........................................................ 467
479
WYKAZ ILUSTRACJI
Użyte oznaczenia: g - u góry, d - na dole, p - po prawej, l - po lewej, s - na środku
Zdjęcia
Archiwum Wydawnictwa „Jedność”: 72p, 194g, 316g, 317, 410dp, 415, 450s,
450d. Ks. Michał Haśnik: 426dp. Shutterstock.com: 64, 72l, 82, 83, 109,
117, 147, 151, 156, 157, 164, 166, 185, 187, 192,193,194s, 194d, 213, 238, 239,
270, 316d, 319, 323, 349, 361, 374, 385, 410, 412, 414, 426, 436, 438, 445,
449, 450, 462, 463. Wikimedia Commons: 403 San Jose, Alokastaderivative
work: Alokasta (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Second_world_war_
europe_1940_map_pl.png) / CC BY-SA (http://creativecommons.org/licenses/by-
sa/3.0/); 458 Caravaggio / Public domain (https://commons.wikimedia.org/wiki/
File:Caravaggio.emmaus.750pix.jpg).
Rysunki
Ola Makowska: 53, 76, 102, 182, 204, 223, 229, 230, 414.

KL 5. Szczęśliwi, Którzy Szukają Prawdy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

KL 5. Szczęśliwi, Którzy Szukają Prawdy

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KL 5. Szczęśliwi, Którzy Szukają Prawdy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SZCZĘŚLIWI, KTÓRZY SZUKAJĄ PRAWDY

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Konsultacja katechetyczna Konsultacja historyczna

Korekta Redakcja techniczna

Projekt okładki Rysunki

Za zezwoleniem Władzy Duchownej

© Copyright by Wydawnictwo „JEDNOŚĆ”, Kielce 2020

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, prezentacja, czytanie Pisma

I. SZUKAM TEGO, CO WAŻNE

II. ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

Po 3-4 minutach chętni uczniowie czytają zaznaczone wartości i pseudowartości.

III. ZOSTAJĘ UBOGACONY I DZIAŁAM

2. Mój przewodnik, czyli kto mówi prawdę? – reﬂeksja

Metody, techniki i formy: świadectwo, rozmowa kierowana, czytanie Pisma

I. SZUKAM TEGO, CO WAŻNE

– Czego pragnęła Wiktoria?

II. ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

III. ZOSTAJĘ UBOGACONY I DZIAŁAM

Metody, techniki i formy: czytanie w ciszy, scenka, tworzenie opisu sytuacji,

III. ZOSTAJĘ UBOGACONY I DZIAŁAM

Metody, techniki i formy: ankieta, prezentacja ﬁlmu, indywidualne czytanie

I. SZUKAM TEGO, CO WAŻNE

Osiągnięcia liczba osób w%

– Dlaczego warto szukać tego, co nadaje sens życiu?

II. ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

III. ZOSTAJĘ UBOGACONY I DZIAŁAM

Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, czytanie Pisma Świętego z po-

I. SZUKAM TEGO, CO WAŻNE

1. Modlitwa sposobem odnalezienia Jezusa – ogłoszenie (plakat), praca

Metody, techniki i formy: świadectwo, czytanie i analiza tekstu biblijnego, puzzle

II. ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

5. Sąd Boży – miniwykład, prezentacja multimedialna

Wszyscy kiedyś umrzemy. Po śmierci spotkamy się ze Zbawicielem podczas

KORELACJA Z EDUKACJĄ SZKOLNĄ

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Metody, techniki i formy: opowiadanie, rozmowa kierowana, praca z tekstem

I. SZUKAM TEGO, CO WAŻNE

– Jak Pismo Święte znalazło się ścianie domu?

II. ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

Grupa 2: Rdz 35,9-11 – Jakub

Grupa 3: Wj 19,18-20 – Mojżesz

Grupa 4: 1 Sm 3,3.10.19 – Samuel

Grupa 5: 1 Krl 19,11-13 – Eliasz

Grupa 6: 2 Krl 19,14-16a – Ezechiasz

Po skończonej pracy przedstawiciele grup udzielają odpowiedzi na forum klasy.

2. Bóg wychodzi na spotkanie człowieka – celebracja, śpiew

Metody, techniki i formy: quiz, rozmowa kierowana, prezentacja (multimedialna),

skrót księgi numer rozdziału

Tego fragmentu będziemy szukać w Pierwszym Liście św. Jana w rozdziale

III. ZOSTAJĘ UBOGACONY I DZIAŁAM

K. sprawdza, czy uczniowie znaleźli właściwy fragment. Po zakończeniu pracy K.

Metody, techniki i formy: prezentacja multimedialna, elementy trybunału,

– Dlaczego dziś nie znajdziemy wśród zwierząt dinozaurów?

2. Materiały dla sędziego

3. Materiały dla autora natchnionego