Stuvia 4091387 Samenvatting Nederlands B Syllabus Notities Les PWP Leerpaden Volop Taal

Samenvatting Nederlands B (syllabus +
notities les + PWP + leerpaden + Volop

Taal)
geschreven door
maritgoudeseune
De website voor het Kopen en Verkopen van je Samenvattingen
Op Stuvia vind je de beste samenvattingen, notities en ander studiemateriaal. Voor alle toetsen,
examens en cursussen. Bekijk het aanbod op Stuvia.
www.stuvia.com
Gedownload door: turiscampo6 | turiscampo6@gmail.com Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?
Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
Nederlands B
Module 1: je eigen schrijfvaardigheid aanscherpen
opfrissing Nederlands A
didactiek lezen
● ontluikend lezen: kleuterklas → in contact met letters en woorden → leggen link tussen
gesproken en geschreven taal (pseudolezen = zonder te kunnen lezen, de ik nadoen)
● aanvankelijk lezen: grafeem-foneem koppeling, woorden hakken en plakken
→ begin tot einde: inzetten op begrijpend lezen
● technisch lezen: letterclusters (spr) en spellingspatronen (sturen→ “stuuren”), niet meer

hakken en plakken
● voortgezet technisch lezen: woord meteen lezen, letters niet apart lezen
→ begin tot einde: inzetten op leesmotivatie
Didactiek schrijven: schrijffasen

oriënteren → plannen → formuleren → reviseren → vormgeven & publiceren → reflecteren
1
didactiek spelling
● hoorwoorden: je hoort hoe je het schrijft
● weetwoorden: deze woorden moet je onthouden, bv. pauw, bureau, paleis
● regelwoorden
inzicht in leesmotivatie
● gecontroleerde motivatie: moeten
○ externe regulatie: straf, beloning, verwachting → ik moet van mijn ouders
○ introjectie: schaamte, schuld, trots, angst → omdat ik me schuldig zou voelen als ik
het niet doe
● autonome motivatie: willen

○ identificatie: waarde, zinvolheid, betekenisvol → ik vind het zinvol en waardevol
○ intrinsieke motivatie: plezier, passie, interesse → ik vind het echt boeiend
Module 2: Begrijpend lezen, incl. differentiatie

Volop Taal
1. Wat is lezen?
Lezen is een complex proces waarbij de lezer (ontvanger) een boodschap van een schrijver
(zender) ontcijfert die in een schriftelijke code werd verpakt
● voortdurende wisselwerking tussen de 4 componenten van het leesproces: de lezer, zijn
socioculturele context, zijn denkactiviteiten en de tekst.
4 componenten die invloed hebben op het leesproces
2
1. de lezer
● kennis van de wereld en de interesses dat lezer heeft , maar ook talige competenties spelen
rol → verschilt van kind tot kind
○ autonoom gemotiveerde lezers : ze lezen omdat ze ervan genieten
○ gecontroleerde gemotiveerde lezers : lezen is een verplichting van buitenaf
2. De denkactiviteit
● verschillende mentale processen → lezer moet actief met de tekst aan de slag gaan
3. De tekst
● verschillende tekstkenmerken : onderwerp, structuur, vormgeving en tekstverbanden
● complexiteit van de tekst : woordkeuze, zinsbouw, rode draad, hoeveelheid info…
4. De socioculturele context
● in welke omstandigheden wordt er gelezen?
○ kinderen moeten opgroeien in geletterde thuisomgeving
○ kansarme en sociaal kwetsbare lln lopen groter risico op leesachterstand
2. Waarom inzetten op lezen?

● Lezen is een heel belangrijke vaardigheid in de huidige samenleving. We maken zeer vaak
gebruik van schriftelijke communicatie voor heel wat verschillende doelen.
● lezen is een hefboom voor
○ maatschappelijke participatie : berichtje, nieuws lezen, formulier invullen…
○ schoolsucces : leerinhouden via cursussen
○ taalvaardigheid en woordenschatverwerving
○ cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling : probleemoplossend denken,
voorkennis verbinden aan nieuwe info, in de gevoelswereld van andere plaatsen…
○ cultuurbeleving : teksten (fictie of non-fictie)
○ het ontwikkelen van je literaire competentie : inzicht literatuur, eigen oordeel
vellen…
3
3. Hoe leren leerlingen lezen?

→ je moet enerzijds oog hebben voor de leesontwikkeling van elke leerling afzonderlijk en
anderzijds rekening houden met de beginsituatie van de klas in haar geheel
1. houd rekening met de beginsituatie
start van de lagere school

● ontluikende geletterdheid in kleuterklas → aanvankelijk lezen in 1ste leerjaar
○ werken met boeken
○ lln kans geven om te lezen
○ regelmatig functionele activiteiten plannen
○ speelse activiteiten rond klanken en letters (3de kleuter)
start van de activiteit

→ rekening houden met leerlingen, leerinhouden, context
De leerlingen
● leesactiviteit afstemmen op interesses, leefwereld & voorkennis
● lat hoog leggen → een gedifferentieerd aanbod aan teksten
De leerinhouden
● cyclische leerlijn : bepaalde leesstrategieën worden in meerdere lessen gebruikt
● streven naar toenemende zelfstandigheid en flexibiliteit
De context
● zorg dat de context uitnodigt tot lezen : boek van de maand, nieuwe genres, leeshoek →
effectieve en motiverende leeractiviteiten
2. vertrek vanuit doelen
3 belangrijke pijlers (de driespan)

● leestechniek aanbrengen en automatiseren
● leesbegrip stimuleren en ontwikkelen
● autonome leesmotivatie aanwakkeren
4
3. kies voor een doordachte leesdidactiek
de 5 sleutels voor krachtige leesdidactiek
1. functionaliteit: uitdagende en betekenisvolle teksten en opdrachten

● lln in situatie brengen waarin ze nood ervaren om bepaalde soort tekst te lezen met specifiek
doel voor ogen
○ ze hebben in die situatie nood aan bepaalde/kennis
■ bv. voice-over van natuurdocumentaire over olifanten → gaan op zoek naar
informatie over olifanten
○ ze zijn op zoek zijn naar een verhaal om er iets mee te doen
■ bv. scenario’s maken voor poppenkast → selecteren verhaal uit aantal keuzes
○ ze willen weten hoe je iets doet
■ bv. servetten vouwen voor schoolfeest
○ ze willen iets maken
■ bv. knutselwerk voor vadertjesdag
○ ze willen iets organiseren
■ iets voor de warmste week
○ iemand spreekt hen schriftelijk aan
■ brief van pennenvriend
○ ze zijn ergens geïnteresseerd in en ze willen er meer over weten
→ deze contexten zorgen voor interactie met LK en lln onderling
belang van woordenschat uitbreiding

● de viertakt
○ voorbewerken: woord aanbieden in een context
○ semantiseren: betekenis aan woord geven
○ consolideren: woord in diverse contexten gebruiken, zoveel mogelijk verbindingen
leggen met het woord
○ controleren: controleren of leerlingen het woord begrijpen
● routines, grafische modellen en coöperatieve werkvormen
○ routine: steeds dezelfde vragen stellen
● oppervlakkig een diepgaande woordenschatverwerving
● aanschouwelijk werken: veel visuele ondersteuning
5
uitgangspunten bij selecteren van bruikbare teksten

● genoeg aanknopingspunten voor de lln: onderwerp interessant en relevant voor lln?
● is de inhoud bevattelijk: worden de onderwerpen op een manier gebracht dat lln ze
begrijpen?
● leestechnische moeilijkheidsgraad van de tekst en het leesniveau van de kinderen
● vormgeving van de tekst
● kwaliteit
● is het authentiek leesmateriaal
tekstsoorten en teksttypes
Tekstsoorten Teksttypes
informatieve teksten = geven informatie om naslagwerken, informatieve websites, artikelen

kennis over de werkelijkheid te delen in kranten….
overtuigend/imperatieve teksten = willen de reclame, sollicitatiebrieven,

opvattingen van de lezer met argument verkiezingsprogramma's, banners…
beïnvloeden + willen lezer aanzetten tot actie
instruerende/demonstratieve teksten = leggen instructies, handleidingen,

uit hoe iets werkt en / of hoe je moet handelen gebruiksaanwijzingen, recepten,
wegbeschrijvingen
verhalende teksten = vertellen verhaal soorten verhalen
beschouwende teksten = geven verslag columns, recensies, open brieven…

werkelijkheid + eigen mening
ontspannende/diverterende teksten = wil lezer moppen, cartoons, raadsels , anekdotes…

entertainen
evocatieve teksten = roepen bepaalde sfeer op gedichten, gebeden, spreuken, odes…
2. interactie:
● interactie tussen LK en lln
● interactie tussen leerlingen onderling
● gebruik maken van coöperatieve werkvormen (samenwerkend leren)
● nodig om processen tijdens het verwerven zichtbaar te maken
● denkstimulerende vragen
6
3. strategie-instructie:
= lln strategieën aanleren die ze inzetten om hun leesbegrip te ondersteunen, te monitoren of te
herstellen
metacognitieve strategieën leesstrategieën herstelstrategieën
- oriënteren op de tekst - voorspellen - langzamer lezen

- tekstbegrip bewaken - vragen stellen - aandachtiger lezen
en verhelderen - visualiseren - stukje opnieuw lezen
- beoordelen - verbindingen maken - stukje verder lezen
- samenvatten - hardop lezen
- afleiden - naar illustratie kijken
- hulp vragen
metacognitieve strategieën of sturingsstrategieën

= eigen leerproces te plannen, te monitoren en bij te sturen
1. oriënteren op de tekst en het leesdoel bepalen: leesdoel bepalen + voorkennis activeren +
voorspellingen maken
2. tekstbegrip bewaken en verhelderen: lezen tekst actief, leesgedrag monitoren + bijsturen
3. beoordelen: beoordelen of tekst voldoet aan verwachtingen + kansen tot reflectie
leesstrategieën
= teksten lezen en begrijpen
1. voorspellen: inhoud raden a.d.h.v. (tussen)titels, inleiding, afbeeldingen → voor én tijdens
lezen
2. vragen stellen: krachtig middel om tekstbegrip te bevorderen → actief nadenken en in

interactie gaan met de teks en met elkaar (zorgt voor grote betrokkenheid)
3. visualiseren: iets bij voorstellen

a. concreet: hoe personage of locatie eruit ziet
b. abstract: hoe een personage zich voelt
c. kan ook schematische voorstelling, bv. mindmap, zijn
4. verbindingen maken
a. met eerdere ervaringen en kennis van de wereld
b. zinnen worden verbonden via signaalwoorden
c. verbinden met eerder gelezen teksten
7
5. samenvatten: belangrijkste informatie uit tekst halen → kern van de boodschap via W- en
h-vragen: wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe
6. afleiden
a. tussen de lijnen lezen: zaken die niet letterlijk worden verwoord toch door hebben
b. verwijswoorden koppelen aan juiste antecedent.
herstelstrategieën
= leerproces loopt moeizaam
● langzamer lezen
● stukje opnieuw lezen
● aandachtiger lezen
● hardop lezen
● hulp vragen
● verder lezen
● illustraties bekijken
de instructie zelf
● leren lezen vraagt om voldoende en systematische instructie voor, tijdens en na lezen
○ klassikale instructie: onderwijsleergesprek
○ modeling
○ verlengde instructie
○ instructie op actie
● lln moeten aanpak leren verwoorden
○ afhankelijk van leesdoel, tekstsoort en context
● reflecteren met lln op gebruikte strategieën
● leerlingen moeten evolueren naar meer zelfsturing en autonomie
● prikkel het voorstellingsvermogen van de kinderen
○ tekst voorspellen
○ vertellen over context van de tekst
○ achtergrondinfo laten verzamelen
○ illustraties bekijken + dingen afleiden uit illustraties
○ visuele elementen laten toevoegen
○ verband leggen met eigen leefwereld
8
4. leesmotivatie
● gecontroleerde motivatie: moeten
a. externe regulatie: straf, beloning, verwachting → ik moet van mijn ouders
b. introjectie: schaamte, schuld, trots, angst → omdat ik me schuldig zou voelen als ik
het niet doe
● autonome motivatie: willen

c. identificatie: waarde, zinvolheid, betekenisvol → ik vind het zinvol en waardevol
d. intrinsieke motivatie: plezier, passie, interesse → ik vind het echt boeiend
5. transfer:
● het kind past lezen toe in diverse contexten
● koppel de verwerking van de info uit de gelezen tekst aan een ander leergebied
● over leerjaren heen
● stimuleer om thuis te lezen over hetzelfde thema met ruimer aanbod
● werk samen met de bibliotheek
● de 5 sleutels vertonen een sterke parallellen met de 7 principes van krachtig taalonderwijs
○ creëer een motiverende leesomgeving → door in interactie te treden worden
leerlingen intrinsiek gemotiveerd
○ aandacht voor genietend lezen → leesgesprekken voeren over gelezen boeken en
teksten + bieden kans tot reflectie
○ uitdagende en functionele leestaken zijn cruciaal voor leesmotivatie
○ in alle leergebieden teksten functioneel verwerken
● vertrek vanuit de leesdoelen

○ informeren
○ overtuigen
○ instrueren
○ vermaken
manieren om te lezen
● oriënterend lezen : zo snel mogelijk achterhalen waarover de tekst gaat
● diagonaal / globaal lezen : oppervlakkig de tekst lezen om hoofdgedachte te achterhalen
● zoekend lezen : op zoek gaan naar specifieke info → SCANNEN
● intensief lezen : tekst volledig begrijpen
● studerend lezen : leerinhouden verwerken en internaliseren
● kritisch lezen : mening vormen over de boodschap
● genietend lezen : voor het plezier
9
4. ontwerp je leesactiviteit: instructies, werkvormen en leermiddelen
leermiddelen: een gevarieerd en kwaliteitsvol lesaanbod

● speel in op uiteenlopende leesvoorkeuren → prikkelt de intrinsieke motivatie van lln
● divers leesaanbod
○ boekendans, speuren naar stukje tekst, websites van de bib…
● laat de lln zelf boeken en teksten selecteren
○ verwerken: door de leeskaart in te vullen, nieuwe kaft ontwerpen, kijkdoos, vlog
maken, boek van de maand kiezen…
tijd en ruimte voor lezen

● neem vaste leesroutines op in de planning van een schooldag
○ stimuleren de leesattitude en motivatie + brengt rust en structuur
● stimuleer leerlingen op buiten de schooluren te lezen
de leescirkel van Aidan Chambers
een gevarieerd, kwaliteitsvol leesaanbod

en voldoende tijd en ruimte zijn 2
kernelementen in de leescirkel
een lezer verricht voor, tijdens en na het

lezen verschillende handelingen die
onlosmaakbaar met elkaar verbonden zijn:
selecteren, lezen en reageren +
volwassene heeft centrale rol
selecteren
= aanbod, beschikbaarheid en toegankelijkheid en presentatie van de boeke spelen belangrijke rol
● aanbod: bij klein aanbod is de kans klein een boek te vinden dat je wilt
● toegankelijkheid: een mooi boekenkast dat alleen de vrijdag open gaat voor paar minuten,
waar je je boek de maandag al terug moet brengen, is niet toegankelijk voor kinderen, daar
hebben kinderen niets aan
● beschikbaarheid
● presentatie : manier hoe boeken in de kast staan
10
lezen
= gebruiken bij verschillende activiteiten
● bekijken van een boek, zoeken naar een boek, paginanummers zoeken behoren allemaal tot
het ‘Lezen’
● het kost tijd en meestal een hoge concentratie vereist
● ontdekken van patronen in verschillende boeken
● opbouwen of verzamelen van positieve leeservaringen
● in je omgeving : de mogelijkheden voor concentratie zijn optimaal
reageren
= lezen lokt twee soorten reacties
● je wilt de ervaring graag herhalen : nog zo’n boek lezen/ tweede keer lezen
● je bent zo enthousiast dat je wel over het boek MOET praten
sterke (strategie)-instructies
voor het lezen

● oriënteren op de tekst: laat leerlingen voorspellen
● dit doe je door:
○ het onderwerp of tekst thema te introduceren: wat weten ze er al over?
○ stil staan bij tekstsoort en teksttype
○ expliciet wijzen op aspecten van de tekst
● leesdoel bepalen
tijdens het lezen

● leesstrategieën te demonstreren en samen hardop nadenken
● herstelstrategieën gebruiken bij moeilijke woorden
na het lezen
● reflectie over tekst, maar ook over leesproces
modeling
● het als leerkracht voortonen, luidop lezen, duiden welke leesstrategie je gebruikt
11
preteaching
= een kort instructiemoment, voorafgaand aan de les, waarbij je proactief inspeelt op grote
niveauverschillen, zodat de leerlingen goed voorbereid zijn op de les.
● laat je inspelen op verschillende beginsituaties door
○ bepaalde woordenschat die voorkomt in tekst te semantiseren
○ voorkennis te activeren vertrekkend vanuit persoonlijke vragen
○ leestechnieken of strategieën te herhalen
○ leesmotivatie en leesplezier vergroten door filmpjes, genietend lezen…
○ (een deel van) tekst samen te lezen, inhoud kort bespreken of samenvatten
○ herstel en sturingsstrategieën optimaliseren
■ hoe ga je het aanpakken?
■ hoe heb je dat vroeger gedaan?
■ welke stappen heb je gezet?
■ hoe ga je nu verder?
(inter)actieve werkvormen en instructiewijzen
interactief voorlezen
● interactie tussen LK en lln: gesprek over tekst die samen hardop voorgelezen wordt
● leerlingen leren impliciet leerstrategieën toepassen
interactief groepswerk
● interactie tussen lln onderling: ze lezen tekst in groep en maken opdrachten
herhaald lezen
● effectief middel bij technisch en begrijpend lezen
● leerlingen komen tot dieper tekstbegrip
● interactie lln onderling + met de LK
tutorlezen en partnerlezen
● tutor = vaardige lezer
● tutee = andere leerling
● leerlingen kunnen tutor als tutee zijn, tutor kan zlf van een andere klas of leraar zijn
● werken interactief samen
12
syllabus + powerpoints
5. Hoe differentieer je bij begrijpend lezen?
1. een gedifferentieerde aanpak

differentiatie is het proactief, positief en planmatig omgaan met verschillen tussen de lln
waarbij deze verschillen kunnen verkleinen, gelijk blijven of vergroten om zo tegemoet te
komen aan de psychologische basisbehoeften van elke leerling: autonomie, competentie en
verbondenheid
2. niveaudifferentiatie
= differentiëren vertrekkend vanuit de beginsituatie (niveau, leerprofiel, interesse) en de doelen
(elementair, minimum of uitbreidings)
behoeften van leerlingen die moeite hebben met begrijpend lezen

● instructie waarbij LK instructie hardop denkend voordoet
● instructie waarbij aandacht is voor leesstrategieën die een gebrek aan woordenschat,kennis
van de wereld en metacognitieve vaardigheden kunnen compenseren
● interactie met LK en lln onderling
● teksten iets boven leesniveau
● sterk coherente teksten
● korte preteaching waarbij LK tekst voorbereid met leerling
● een kortere tekst
● visuele ondersteuning
● mondelinge verwerking of uitvoering van de opdrachten
13
preteaching
= een kort instructiemoment, voorafgaand aan de les, waarbij je proactief inspeelt op de grote
niveauverschillen zodat de lln goed voorbereid zijn op de les.
● met 1 of meerdere leerlingen de tekst kort voorbewerken

○ voorkennis activeren en achtergrondkennis uitbreiden
○ deel van tekst laten luisteren
○ deel samen lezen en inhoud kort bespreken
○ moeilijke woorden uitleggen a.d.h.v. de viertakt en uitleggen, uitbeelden, uitbreiden
○ leesstrategie modelen
■ voorspellen van de inhoud
■ woordbetekenis afleiden uit de context
■ verbinden: informatie uit paragraaf verbinden met voorkennis of
persoonlijke ervaringen
■ verbinden: relatie inzien tussen twee of meer zinnen (verwijswoorden)
■ verbinden: relaties leggen in volledige tekst
■ verbinden: relaties leggen tussen tekstgegevens met gegevens buiten de tekst
■ herstel-en sturingsstrategieën inzetten
● homogeen groeperen is geen goed idee → kan negatief effect hebben op groepsgevoel
verlengde instructie in het BHV-model

● leerstrategieën hardop denkend voordoen + samen oefenen
● leerstrategieën die een gebrek compenseren
● kritisch blijven bij het bepalen van de lln aan wie je verlengde instructie geeft
● emotioneel klasklimaat is cruciaal
● wissel van groepje → niet alleen zwakke leerlingen helpen
14
hoe kan je NT2-leerders ondersteunen

= Nederlandse taal nog niet voldoende machtig, hebben nood aan visuele ondersteuning,
mondelinge oefeningen en uitbreiding van hun woordenschat
enkele suggesties:
● ontwikkel via begrijpend luisteren de vaardigheden die voorbereiden op begrijpend lezen
○ zie voorbeeld syllabus p.28
● biedt voldoende achtergrondkennis aan en activeer voorkennis
● besteedt extra aandacht aan signaalwoorden, verbindingswoorden en schrijftaalwoorden
● besteedt aandacht aan leestechnisch moeilijke woorden
● zorg voor verwerkingsopdracht net boven hun niveau
○ aantal schriftelijke opdrachten mondeling
○ open vragen
● thuistaal kan gebruikt worden als opstap voor het leren
● maak gebruik van scaffolding
○ high fives geven geeft leerlingen extra dopamine
behoeften van leerlingen die sterk zijn in begrijpend lezen

● teksten gebruiken die boven hun niveau liggen
● meer metacognitieve leerstrategieën die het denkvermogen prikkelen : samenvatten, mening
geven, hoofdgedachte bepalen…
● taxonomie van Bloom: onthouden, begrijpen, toepassen, analyseren, evalueren en creëren
○ voorbeeld p. 30 syllabus
voorbeeld zinvolle differentiatie: weroles rond brood

!!!!! lezen p.32-p.34!!!!!
3. interessedifferentiatie
● motivatie aanwakkeren
● zelfde leerplandoel, ander onderwerp
● andere betekenisvolle taak (presentaties, kennisclip…)
● klassikale nabespreking wordt moeilijker
15
4. tempodifferentiatie
● vertrekpunt van de leerlingen is gelijk, maar verwerken elk op hun eigen tempo de leerstof
● trage lezers/ leesproblemen
○ meer leestijd
○ ingrepen in de tekst
○ aantal oefeningen beperken
● snelle lezers
○ uitdagende activiteit
○ motiverende activiteit
○ aansluit bij behoefte van leerlingen (ontspanning, creatief, vrije keuze…)
Module 3: differentiatie bij schrijfonderwijs

Volop taal
1. Wat is schrijven
1. de verschillende functies
● de communicatieve functie: je geeft een concrete boodschap aan iemand anders
○ brieven, mails, flyers
● de expressieve functie: je gevoelens en gedachten uiten op papier
○ liedjesteksten, gedichten, dagboekfragmenten
● de conceptualiserende functie: ideeën te ordenen, samenvattingen maken → grip krijgen op
complexe inhouden
○ poster, mindmap…
● sociale functie: hoe je schrijft, bepaalt tot welke groep je behoort
2. schrijven in een complex proces

● de schrijfstrategieën
○ doel, publiek, en tekstsoort bepalen
○ ideeën verzamelen, selecteren en ordenen
○ de juiste woorden zoeken
○ zinnen, bouwen, een samenhangende tekst creëren
○ kritisch nalezen en bijschaven
○ checken op taalfouten
○ vormgeven en publiceren
○ reflecteren
16
● ondersteuning: feedback, feed up, feed-forward

● het schrijfproces: schrijver → denkactiviteiten → tekst
○ schrijver verpakt boodschap in een code
○ schrijver verzendt die naar de lezer
○ moet worden gecodeerd door de lezer
○ bevat een boodschap die schrijven in code verpakte
1. de schrijver
● schrijfmotivatie
○ autonomie: hebben de lln nog vrijheid om zelf keuzes te maken in de
schrijfopdracht?
○ betrokkenheid/verbondenheid: band met de lezer(s), hoe geïnteresseerd is de
schrijver zelf in de boodschap?
○ competentie: hoeveel schrijfervaring,l houvast
● taalvaardigheid
○ hoe goed kan die zich uitdrukken in het Nederlands?
○ hoe goed is hij/zij in mondelinge vaardigheden en begrijpend lezen,
○ welke strategieën kan deze persoon al goed
● voorkennis
○ kennis van de wereld
○ wat weet hij/zij over het onderwerp
○ wat weet hij/zij over de context
○ beschikt die over de passende woordenschat
2. de tekst
● wat is het onderwerp?
● welke tekstsoort is het?
● welk teksttype is het?
○ kenmerken van de tekst? (laat leerlingen voorbeelden lezen en analyseren =
begrijpend lezen)
17
3. de denkactiviteiten
● schrijffasen: oriënteren → plannen → formuleren → reviseren → vormgeven en publiceren →
reflecteren
1. oriënteren
● functioneel / nut (verschillende doelen = verschillende teksten)
● publiek
● tekstsoorten verkennen
○ welke tekstsoort is het en welk teksttype?
○ wat zijn de kenmerken daarvan?
○ voorbeelden bekijken en bespreken!
● onderwerp verkennen
○ brainstorm over de inhoud: vanuit concrete ervaringen van de lln, vaak met concrete
materialen bv. foto’s, voorwerpen
● eventueel al vooruitblikken op de verzending/publicatie, bv. verslag van uitstap komt op

klaswebsite
● mogelijke differentiatie:
○ schakel voorkennis in
■ mindmap, visualiseer, deel vbn uit, bespreek kenmerken, schrijfdoel en
publiek zodat lln voeling krijgen met tekst
2. plannen
● informatie verzamelen: wat kan/moet er in mijn tekst aan bod komen?
● selecteren: welke informatie ga ik gebruiken?
● ordenen: welke informatie in welke alinea? → bouwplan
● woordenschat aanbieden
● mogelijke differentiatie:
○ werken met verschillende bronnen, je kan een bouwplan maken (eerder formuleren),
zo weet je wat je nodig hebt, maak een vragenlijstje: waar, wnr, voor wie…
○ bv: sclera.be gebruiken voor visualisering
18
3. formuleren
ondersteuning bieden via:

● schrijfkaders
○ vooraf geformuleerde/eerste zinnen
○ eerste woorden van een zin
○ al deels geschreven tekst die aangevuld kan worden
○ al een bouwplan met een structuur
● voorbeeldteksten
● tijdens formuleren: rondlopen voor feedback inzetten op ‘begrijpelijkheid van de

tekstinhoud, (niet op spelling! = demotiverend)
● nadruk op een focus die in de les aan bod komt, bv: variatie in zinsbouw, verbindingswoord
● mogelijke differentiatie?
○ maak een bouwplan en werk uit
4. reviseren
● fase met veel leerkansen, nochtans vaak vergeten
● laat wat tijd tussen formulering fase en revisiefase
● mogelijk aanpak:
○ verbeter enkele taken zodat de leerlingen met jouw feedback aan de slag kunnen
gaan
○ organiseer een klassikale tekstbespreking, niet de beste, niet de slechtste tekst
○ geef de leerlingen kijkwijzers op maat van de tekst
○ laat leerlingen elkaars tekst nalezen
● werken met een checklist zwiso

○ zinnen en zinsbouw: zijn de zinnen goed geformuleerd?
○ woordenschat: variëren in woordkeuze
○ inhoud: wordt in de tekst duidelijk wat ik bedoel?
○ spelling: juiste spellingsregels, hoofdletters…
○ opbouw: goed opgebouwd, alinea’s…
19
5. vormgeven en publiceren
● op papier of digitaal?
● hulpmiddelen
● opsturen, uithangen, uitdelen, bundelen,...
6. reflecteren
● een belangrijke fase voor jou en de leerlingen
○ wat vonden de leerlingen moeilijk?
○ vonden ze de juiste woorden, zinsbouw, tekstopbouw?
○ welke houvast hadden ze? (bordplan, voorbeelden, schrijfkaders,..)
Hoe heeft die feedback van een klasgenoot of van jou geholpen?
4. de socio-culturele context
● welke omstandigheden wordt er gelezen: rijke geletterde omgeving?
● hoe kan je NT2 leerders nog meer ondersteunen?
3. moeilijkheden die kinderen ondervinden bij het schrijven

● geen duidelijke schrijfdoel en publiek
● te beperkte kennis van tekstsoort of teksttype
● moeite om de juiste inhoud te verzamelen
● geen inspiratie om personages en situaties te verzinnen voor verhaal
● moeite om de juiste woorden te vinden
● niet nalezen of niet goed weten hoe je de tekst moet reviseren
● geen publicatie : niet tot een verbeterde versie komen die echt verstuurd wordt
2. waarom inzetten op schrijven?

schrijven = hét communicatiemiddel van de 21ste eeuw
● Een diversiteit in schrijven:
○ formeel taalregister
○ informeel taalgebruik
● schrijven staat in verbinding met andere domeinen van Nederlands
○ lezen
○ mondelinge verwoording
○ taalvaardigheid
● schrijven → meest synthetiserende competentie
= samenspel van alle vaardigheden en kennis die een taalleerder beheerst
20
3. hoe leren leerlingen schrijven?

Beginsituatie = de situatie waarin de lln zich bevinden bij het aankomen in de lagere school
OF
Beginsituatie = de situatie in het begin van de les
Start lagere school : in de kleuterklas

● kleuterklas : tekenen is de eerste voorloper van schrijven
● Kleuterklas : elementaire spelhandeling → korte, eenlettergrepige, klankzuivere woorden
zoals vis, mop , aap , vis → niet bed want bed eindigt op ‘d’ maar je zegt ‘t’
Start van de activiteit
De leerlingen
● beginsituatie is van elke leerling anders
● goed observeren tijdens schrijfproces
● differentiëren is heel makkelijk bij schrijven
De leerinhouden
● rekening houden met vormelijke aspecten : Eerste keer dat ze flyer maken?
De context
● De klascontext is heel bepalend
○ tijdsdruk → een jachtig en onvolmaakt schrijfproces
○ samenstelling en grootte klasgroep
● schrijven best op school → LK kan juiste ondersteuning bieden
○ thuis: je weet niet welke ouders hun kind gaan helpen

● mensen informeren, overtuigen, instrueren of vermaken
○ tekstsoorten en teksttypen (zie bij lezen)
21
3. kies voor een doordachte schrijfdidactiek

krachtig onderwijs: combinatie van impliciet en expliciet leren
positief schrijfklimaat
● lln laten inzien dat schrijven een krachtige tool is om gedachten te uiten, niet omdat ‘gewoon
maar in de eindtermen staat’
● voldoende tijd en ruimte geven om positieve schrijfhouding, schrijfdurf en creativiteit te
ontwikkelen
de 6 fasen van het schrijfproces
1) Oriënteren
● functioneel
○ Heeft het schrijven nut, binnen een bepaalde context? Bv. uitnodiging
○ Verschillende tekstsoorten met verschillende doelen Bv. informeren
● publiek
○ Wie zal de tekst lezen? (niet LK om punten te geven)
○ Wat weet je over de lezer?
● tekstsoort verkennen
○ welke tekstsoort / teksttype?
○ Wat zijn de kenmerken?
2) Plannen ( Verwerven)
● brainstorm over de inhoud
○ benedenbouw: vanuit ervaring lln
○ bovenbouw : tekstinhoud abstracter
● inspiratie met concrete materialen
● duo-gesprekken, taalronde
● Selecteren: Welke info ga ik gebruiken?
● Ordenen: Welke informatie in welke alinea?
● extra woordenschat aanbieden
22
3) Formuleren (Verwerken)
● schrijfkaders
○ vooraf geformuleerde zinnen
○ eerste woorden van een zin
○ al deels geschreven tekst die aangevuld kan worden
○ bouwplan met structuur
● voorbeeldteksten
● samen schrijven met lln
● feedback geven op inhoud tekst
● nadruk op focus van de les herhalen
4) Reviseren
● Fase met veel leerkansen
● laat tijd tussen formuleren en reviseren
● klassikale tekstbespreking, niet de beste of slechtste tekst
● checklist: ZWISO
○ Z: zinnen en zinsbouw
○ W: woordenschat
○ I: Inhoud
○ S: Spelling
○ O: Opbouw
● laat lln elkaar tekst nalezen
● expliciete instructies waar nodig
5) Vormgeven en publiceren
● Op papier of digitaal?
● Hulpmiddelen
● Opsturen, uithangen, uitdelen, bundelen…
6) Reflecteren ( Afronden)
Belangrijke fase voor LK en lln
● Wat vonden de lln moeilijk?
● Vonden ze de juiste woorden, zinsbouw, tekstopbouw
● welke houvast hadden ze?
23
Strategieën bevorderen tijdens schrijfactiviteiten

Strategieën bij…
1) oriënteren : voor ze beginnen met schrijven , denken ze na over schrijfdoel, publiek,
tekstsoort…
2) plannen : een goede voorbereiding maken
3) formuleren: hulpbronnen inschakelen : LK, medeleerling → het schrijfproduct moet
nagelezen worden
4) reflecteren: nadenken over wat je gemaakt hebt en de manier waarop
4. ontwerp je schrijfactiviteit: instructies, werkvormen en leermiddelen
Instructies
● modeling van schrijfgedrag en strategieën
○ lln moeten merken in welke situatie je aan het schrijven bent: kattebelletje, een mail,
een samenvatting → belangrijk voor een brede geletterdheid ontwikkeling
○ lK denkt hardop na
● expliciete schrijfinstructie
○ Het hele schrijfproces klassikaal aanpakken → lln worden zich ervan bewust dat ze
aan hun schrijfvaardigheid werken
Werkvormen
● vrij schrijven : dagboek, vriendenboek → verhoogt het schrijfplezier
● lijstje maken: grote variatie met onderwerpen voor inspiratie
● Woordspin
● Duowerk
○ interactie helpt de kinderen
○ is noodzakelijk voor een basis van vertrouwen in veilig klasklimaat
● klassikale tekstbespreking (formuleer fase)
○ feedback geven zodat leerlingen teksten beter kunnen maken
○ tijd voor reflectie
Leermiddelen
● werken vanuit concrete situaties : multisensorieel waarnemen
● schrijfkaders = gestructureerde sjablonen met enkele voorgevormde zinnen
24
syllabus + PWP
4. Hoe differentieer je bij schrijfonderwijs
1. samenwerkend leren
● peer-assisted schrijven
● schrijven in tweetallen: goede manier om hardop te leren denken en over teksten te praten
○ groepsdiscussies (planningsfase)
■ leerlingen brainstormen samen
○ peerfeedback (revisiefase)
■ lln lezen elkaars teksten en geven feedback
○ peerrevisie (revisiefase)
■ lln herwerken elkaars teksten
○ peertutoring (elke fase van schrijfproces)
■ meer ervaren schrijver begeleidt minder ervaren schrijver
tips voor werken met schrijfduo’s

● wederkerig vertrouwen moet aanwezig zijn: goede dynamiek tussen groepsleden
● gedeelde verantwoordelijkheid
● cognitief conflict: LK moet nadenken over cognitief uitdagende en functionele
schrijfopdrachten
● de samenwerking moet gestructureerd zijn zodat de leerlingen weten wat van hen verwacht
wordt
2. heterogeen of homogeen groeperen

● variatie is belangrijk!
● heterogeen: sterkere met zwakkere
● homogeen: sterkere bij sterkere, zwakkere bij zwakkere
25
3. niveaudifferentiatie
behoeften van leerlingen die moeite hebben met schrijven

● zwakke schrijvers hebben instructie, opdrachten en leeractiviteiten nodig waarbij
○ LK hardop denkend voordoet (modelt)
○ LK veel ondersteuning biedt tijdens alle aspecten van het schrijfproces
■ verzamelen van stof om over te schrijven
■ hanteren van opbouw: inleiding, midden, slot
■ het construeren van zinnen
■ bedenken van woorden die weergeven wat ze willen schrijven
■ …
ondersteuning van leerlingen die moeite hebben met schrijven
tijdens oriëntatiefase
● zwakke leerlingen meer betrekken bij oriëntatiefase
● concreet materiaal inzetten: meer zintuigen worden gebruikt
● leerlingen een lijstje laten maken om te helpen kiezen uit veelheid aan onderwerpen
● inzetten op voldoende voorkennis en motiverende schrijftaken
tijdens de instructiefase en/of schrijffase

● door middel van modeling of dialogic teaching (LK-leerling interactie) samen schrijven, de
hele groep of aparte groepjes (voorbeeld p.41)
tijdens de schrijffase
● differentiatie is vooral tijdens schrijffase
○ zwakke schrijvers kunnen aan instructietafel of individueel wat meer ondersteund
worden bij het eerst mondeling verwoorden van hun ervaring
● zwakke schrijvers ondersteunen bij eerst mondeling verwoorden
● zwakke schrijvers laten werken in tweetallen
● zwakke schrijvers herhaald verwijzen naar voorbeeldteksten
● zwakke schrijvers sleutelzinnen of -woorden aanreiken
● individuele ondersteuning
○ tekst hardop voorlezen
○ schrijver nog eens te laten vertellen wat hij bedoelt
○ doorvragen
○ schrijfopdracht herhalen
○ samen hardop schrijven
26
tijdens revisiefase
● modelen en dialogic teaching
○ veilig klasklimaat onontbeerlijk (voorbeelden p.45)
● teksten positief voorlezen
hoe kan je NT2-leerders ondersteunen?

● werken met heterogene schrijf duo's, individuele ondersteuning, aanmoediging en feedback
● feedback geven op inhoud, in beperkte mate op de vorm
● voorbeelden
○ overschrijven van een tekst
○ het invullen van woorden in een tekst
○ het overschrijven van gegeven zinnen in juiste volgorde
○ het gebruik maken van visuele ondersteuning
○ het schrijven van een of meerdere zinnen bij afbeeldingen, foto’s
○ het aanvullen van een tekst met gegeven startzinnen
○ schrijven a.d.h.v. hulpvragen
behoeften van leerlingen die sterk zijn in schrijven

● langere en complexere teksten te schrijven
● opdrachten waarbij het schrijven van een informatieve tekst gestimuleerd worden om meer
bronnen
● extra, vrije schrijfopdrachten
● extra uitdagingen voor het eindproduct
○ bedenk een origineel begin en slot
○ bedenkt een plot met spannende en onverwachte gebeurtenissen
○ gebruik synoniemen in plaats van dezelfde woorden
○ schrijf het verhaal in de verleden tijd
○ geef voorbeelden
○ ….
4. tempodifferentiatie
● het eigen werk herschrijven op basis van feedback of criteria
● feedback geven op het werk van een medeleerling
● tekst illustreren of de opmaak van de tekst met tekstverwerkingsprogramma verzorgen
● nadenken over vormen van ‘publicatie’
● het verhaal in een storyboard gieten
● koppelen aan andere vaardigheden
● nieuwjaarswensen schrijven en verzamelen
27
Module 4: voortgezet technisch lezen met differentiatie
1. wat is technisch lezen, wat is spelling?

● technisch lezen = omzetten van geschreven of gedrukte woorden, woordgroepen en zinnen
in gesproken taal en het relateren van woorden aan hun betekenis → leren decoderen
● technisch lezen = taal omzetten van de schriftelijke code (letters, geschreven woorden,
zinnen en teksten) naar de mondelinge code (klanken, mondelinge woorden, zinnen en
teksten) naar betekenis
○ hercoderen: schriftelijke code naar mondelinge code
○ decoderen: mondelinge code naar betekenis
● een geschreven tekst = de schriftelijke weergave van een talige boodschap

○ mondeling taalgebruik : primaire vorm om taal te gebruiken, boodschap wordt
omgezet in talige code die bestaat uit klankcombinaties of fonemen
○ schriftelijk taalgebruik: secundaire vorm om taal te gebruiken, deze vorm is een
hercodering → de codering van de boodschap in klanken wordt omgezet naar
codering in letters (grafemen)
■ complex proces omdat onze taal geen 1-op-1 relatie is tussen klanken en
letters
3 pijlers van goed leesonderwijs

1. technisch lezen: snelle ontwikkeling van het (voortgezet) technisch lezen
2. begrijpend lezen, expressief lezen: aandacht voor leesbegrip
3. leesbevordering: leesrijk klimaat
Een goede technische leesvaardigheid

● geeft hersenen ruimte om processen van begrijpend lezen toe te passen
● instructies over leestechnieken → goede modeling
● moeten zelf ook graag en veel lezen
28
2. Waarom inzetten op technisch lezen?
Belang van technisch lezen

● schrijven en lezen is een typisch schoolse vaardigheid : sommige kinderen krijgen dit niet
mee van thuis → hebben een systematische en expliciete instructie nodig op school
● leren lezen → de relatie tussen bouwstenen mondelinge taal (nl klanken/fonemen) en de
bouwstenen van schriftelijke taal (nl letters/grafemen) staat centraal
● leerlingen leren leestechnieken aan
○ kleuterklas : elementaire handeling : korte, eenlettergrepige, klankzuivere woorden
zoals vis, mop , aap , vis → niet bed want bed eindigt op ‘d’ maar je zegt ‘t’
wat vooraf gaat: de elementaire leeshandeling

1. visuele analyse: de lezer kijkt naar het woord
2. grafeem-foneemkoppeling (hakken/plakken): de lezer herkent de grafemen
a. P E N
3. fonemen op volgorde onthouden: temporeel ordenen
4. auditieve synthese: fonemen aan elkaar plakken en als één woord uit te spreken
5. betekenis geven: de lezer herkent het woord
Herkennen van leestechnische moeilijkheden
3 opvallende groepen van kinderen met leesproblemen

1) kinderen met dyslexie
2) radende lezers = zijn niet accuraat op letters aan het focussen, maar meer bezig met
betekenis
3) spellende lezers = lezen teveel letter-voor-letter en zijn niet bezig met de context
29
3. Hoe leren kinderen technisch lezen?
Aanvankelijk technisch lezen

→ eerste leerjaar : inzetten op leesbegrip en leesmotivatie door elementaire leestechnieken
1. visuele analyse / hakken en plakken = de lezer kijkt naar het woord en herkent de grafemen.
a. huis → h ui s
2. auditieve synthese = De lezer moet de volgorde van de klanken onthouden (temporeel
ordenen) , om ze dan aan elkaar te plakken en als één woord uit te spreken
3. betekenis ophalen: de lezer herkent het woord
Kennismaken met doelen technisch lezen / waarom voortgezet technisch

lezen nog nodig is na aanvankelijk technisch lezen
1. directe woordherkenning : vlot, correct en nauwkeurig lezen zonder de omweg van
verklanking en met betekeniskoppeling
2. de meerlettergrepige en andere moeilijke woorden vlot en foutloos lezen
3. grotere leesvelden of leesbogen leren lezen (niet meer woord voor woord)
4. zich bewust zijn van hun leesdoel en hun leertempo daaraan aanpassen
5. expressief lezen: op een natuurlijke manier voorlezen met juiste uitspraak van de woorden +
expressie
6. begrijpen wat je leest
7. AVI-niveau E6/AVI-plus bereiken

→ uiteindelijk gaat het leesbegrip en leesplezier , technisch
lezen is een middel maar geen doel
30
Voortgezet technisch lezen : de leestechnieken

(elementaire handeling is ook leestechniek, maar in kleuterklas)
doelen → zie hierboven
● inzetten van andere leestechnieken dan de elementaire leeshandeling om
○ niet-klankzuivere woorden → bv. bed (hoort t, maar schrijft d)
○ meerlettergrepige woorden
○ woorden met moeilijke spellingpatronen of letterclusters vloeiend te lezen
Lezen met behulp van letterclusters en spellingpatronen (indirecte woordherkenning)

● letterclusters = clusters van letters die ook correct zouden gelezen worden wanneer ze elk
apart verklankt zouden worden en dan pas samen → Spr in springen
● spellingpatronen = zijn meerdere letters samen, maar die niet samen verklankt zouden
worden als ze eerst apart gedecodeerd zouden worden → SJ in sjaal
lezen met behulp van morfologische analyse

● kijken naar opbouw van moeilijkere woorden
○ in een vervoeging
■ de STAM van het WERKWOORD + uitgang,
■ bv. blaast, gniffelt
○ in een verbuiging
■ GRONDWOORD + uitgang
■ bv. diep, dieper, diepst – diepe
○ in een samenstelling
■ de VERSCHILLENDE WOORDEN die samengevoegd werden
■ bv. stokstijf, bosbessen
○ in een afleiding
■ GRONDWOORD + voorvoegsel en/of achtervoegsel
■ bv. verzwijgen, feestelijk, lastig…
● bommeldingen → bom + melding = melding van een bom
lezen met behulp van visuele woordvorm

● een boom : ze weten wat dit is omdat ze dit visueel voorstellen
lezen met behulp van de context = anticiperend lezen

● lezer maakt gebruik van tekstbegrip en kennis van de wereld
31
Vloeiend lezen≠ snel lezen

Belangrijkste kenmerken
1. nauwkeurig decoderen van woorden
2. directe woordherkenning: het woord herkennen door het te zien, zonder het eerst te moeten
verklanken
3. lezen met natuurlijke intonatie
4. lesopbouw technisch lezen
Bouwstenen van een les technisch lezen

Oriëntatie
● gesprek over thema van het boek
● motivatie om te lezen: functionele context
● voorkennis van de te oefenen leestechniek
● voorkennis verhaal
● leerinhoud/ doel meegeven
● voorlezen + inhoud van het voorgelezen stuk kort bespreken
Verwerving
● instructie leestechnische moeilijkheden + oefenen op woordniveau met eventueel spelvorm
○ !!voorbeelden PWP module 4 canvas
● voordoen leestechniek = modeling
Verwerking
● in stilte lezen
● inhoud van het gelezen stuk kort bespreken
● leesbeurten
● feedback geven op het voorlezen
Afronding
● reflectie op leerinhoud/doel
● leesproces evalueren
● verhaal en functionele context afronden
32
5. differentiatie bij technisch lezen
niveaudifferentiatie
● bij 4 op een rij: moeilijkheidsgraad wisselrijtjes aanpassen
● al dan niet grondwoorden/moeilijkheden/ voor-en achtervoegsels in een andere kleur
voorzien
○ bloempje, eerlijk, waarheid, verkopen
● een ‘spiekkaartje’ voorzien waarbij grondwoorden en voor- of achtervoegsels een beetje uit
elkaar staan
● bij duowerk over samenstellingen: sterke lln de woorden van zwakke lezers uitbreiden tot
○ samenstellingen tot drie grondwoorden
○ afleidingen
● de moeilijkheden isoleren per spel (bv. bingo enkel voor werkwoordsuitgangen)
● visuele hulpmiddelen voorzien bij woordzoekers of woordstickers
● letterwisselspel inkorten
● bij pictionary een ‘moeilijke’ en ‘gemakkelijke’ stapel voorzien in een andere kleur
tempodifferentiatie
● woordzoeker voor klas rond een bepaald thema
● vervolg lezen van een verhaal, dit vervolg expressief oefenenen en dit dan voor de klas
brengen
● een voorwerp/meubelstuk in klas zoeken, plak er zoveel mogelijk kaartjes op met
samenstellingen waarbij één van de grondwoorden het voorwerp/meubelstuk zelf is
● verzin zelf samenstellingen en verzin uitleg bij , klas kan achteraf raden wat je bedoelt
● verzin zelf voorbeelden van zinnen waarbij het verkleinwoord een andere functie krijgt
○ iets klein schattig
○ iets erg wordt met verkleinwoorden onschuldiger
33
Module 5: didactiek taalbeschouwing
1. wat is taalbeschouwing?
● taalbeschouwing = nadenken over alle aspecten van taal
● door taalsysteem, taalgebruik en taalgedrag met elkaar te verbinden, maak je
taalbeschouwing concreet, relevant, functioneel en boeiend → kinderen ontwikkelen
taalgevoel
de taal aspecten
1. Categorie 1: het taalsysteem

● makkelijkst ‘meetbaar’
● verschillende niveaus van taal
○ klanken : fonemen → fonologie
■ bv. onomatopeeën (=klanknabootsing)
○ woorden : morfemen → morfologie
■ bv. verwarrende werkwoorden (lopen wordt liep, hopen wordt niet hiep)
○ woordgroepen en zinnen → syntaxis
○ teksten
○ spellingsvormen → orthografie
○ betekenissen → semantiek
■ bv. letterlijk en figuurlijk taalgebruik
○ woordenschat → lexicologie
■ bv. nieuwe en verdwenen woorden
2. Categorie 2: taalgebruik en taalgedrag

● nadenken over eigen taalgebruik: bewust bepaalde spreek-, luister-, lees- en
schrijfstrategieën inzetten en daarop reflecteren,
en nadenken over het taalgebruiken van anderen
● nadenken over taalgedrag: Wie zegt/schrijft iets?

Wat? Aan wie? Waarover? Met welke bedoeling?
Hoe? In welke context? Via welke weg/middelen?
Met welk effect?
→ 9 vragen van het communicatiemodel
○ bv. hoe mensen praten tegen baby’s
34
2. Waarom inzetten op taalbeschouwing?
3 belangrijke doelen van taalbeschouwing

1. kennis over en inzicht in taal verwerven: inzicht in Nederlands
- inzicht in het taalsysteem
- talige diversiteit (linken met thuistaal)
- vreemde talen leren
2. nadenken over eigen taalgebruik en dat van anderen (taal sturing)

→ taal doelgerichter en beter leren gebruiken
3. de algemene culturele kennis vergroten: inzicht in cultuur

- conceptualiserende functie: grip krijgen op de wereld om ons heen
- praten over taal: metataal
- diverse talige en culturele identiteiten
a. culturen met veel woorden voor snor, maar geen woord voor psychische
problemen
b. Inuit hebben meer woorden voor sneeuw
3 doelen om taalcompetent te worden

1. kennis over en inzicht in taal verwerven (taal als systeem en taalgebruik)
2. taalvaardigheden ontwikkelen (luisteren, spreken, lezen en schrijven)
3. een positieve talige grondhouding ontwikkelen (attitude)
35
3. hoe leren leerlingen taal beschouwen
beginsituatie bij start van de lagere school

● bij de jongste kleuters : het taalbeschouwelijk vermogen groeit op een natuurlijke manier
vanuit de kinderlijke verwondering over aspecten van taal
● bij de oudere kleuters:
○ taal analyseren → klappen woordjes in stukken, in klankgroepen
■ als kinderen bewust worden dat woorden uit aparte klanken bestaan, leidt
dit tot inzicht in het taalsysteem en leidt dit tot lezen en schrijven
○ ze leren ook dat ze deftig spreken tegen burgemeester, of dat sommige een andere
taal spreken thuis dan op school
■ inzicht in het taalgebruik en taalgedrag
● het natuurlijk proces van die kinderlijke verwondering over aspecten van taal
○ kan incidenteel (de kans doet zich toevallig voor), als intentioneel (bewust)
○ kan zowel binnen taallessen als daarbuiten
■ kan in een cursorische les (taalbeschouwing is voornaamste focus), maar
kan ook in een geïntegreerde lessenreeks (taalbeschouwing komt aanbod als
taalvaardigheid)
voorbeeld: gebruik je en u
● taalsysteem: juiste persoonlijke voornaamwoorden kiezen in elke situatie ‘je’ en ‘u’
● taalgedrag: wanneer gepast/ongepast om ‘je’ te gebruiken?
● taalconcept: culturele bagage, is dat ook zo in het NL? in het Fr? Het zit in onze cultuur om
formeel te communiceren met een volwassene die we niet kennen
● taalbewustzijn: aanvoelen wanneer iets ongepast is
● taalsturing: beseffen dat je fout zit qua taalgedrag en jezelf bijsturen
beginsituatie bij opstart leeractiviteit

● een analyse van de beginsituatie maken a.d.h.v. vragen
○ over leerlingen: wie zijn de leerlingen in mijn klas? talige achtergrond? taalsterk?
thuistaal inzetten? in klas of individueel? gemotiveerd of niet?
○ over leerinhouden: welke voorkennis? wat bij de volgende stap? wat herhalen in
complexere situaties?
○ over context: hoe verbinding maken met taalvaardigheidsonderwijs dat ik bied? kan
ik transfer maken met (onderdelen van) het vreemdetalenonderwijs op school?
36

● leerlingen moeten kunnen reflecteren over taalgebruik en taalsysteem en deze inzichten
toepassen in talige handelingen
● leerlingen moeten kunnen stilstaan bij taalgebruik in communicatieve situaties: mondeling,
schriftelijk, bij zichzelf en dat van anderen + reflectie over taalvariatie
○ wanneer standaardtaal?
● taalvariatie: taalbeschouwing overlapt met (inter)culturele gerichtheid: leerlingen hun talige
identiteit krijgt plaats op school
● de eindtermen
○ schrijven dat lln inzicht moeten hebben in het taalsysteem en hierover kunnen
reflecteren
○ omvatten een lijst van taalbeschouwelijke termen die leerlingen bij het beëindigen
van de basisschool zeker moeten kunnen gebruiken om over taal te praten
3. kies voor een doordachte taalbeschouwelijke didactiek

● taal gebruiken = combinatie van betekenis en vorm
○ ‘bv. 'Ga je handen wassen!’
■ betekenis: kind moet handen gaan wassen
■ vorm: bevelvorm
○ jonge kinderen maken geen onderscheid tussen betekenis en vorm
■ als je vraagt aan kind welk woord het langste klinkt ‘reus’ of ‘kabouter’, zal
het kind ‘reus’ antwoorden omdat een reus veel groter is dan een kabouter
de algemene aanpak van taalbeschouwelijke activiteiten

● taalbeschouwing moet zoveel mogelijk geïntegreerd worden in betekenisvolle lees-, luister-,
schrijf- en spreektaken
● taalbeschouwing moet ook verwondering en interesse in taal aanwakkeren in authentieke
en natuurlijke taalgebruiksituaties
● functionele benadering staat centraal
de les taalbeschouwing
● zelfontdekkend leren : vertrek vanuit probleemstelling
○ wordt best op een inductieve manier gebracht → lln gaan op actieve wijze op zoek
naar kenmerken van taalsysteem, maar worden niet aan lot overgelaten + leggen zelf
hun vondsten uit
○ voordeel zelfontdekkend leren: leerling zijn veel actiever bezig met hun leerinhoud,
maar het is heel afhankelijk van voorkennis
37
taalbeschouwing buiten de taalles

● op een impliciete manier te maken met taalbeschouwing: voorgelezen uit verhaal en hier
dan later expliciet naar terugverwijzen
● komt vaak op een incidentele manier aan bod → hebben veel zin maar intentionele lessen met
expliciete instructie blijven de noodzaak
taalbeschouwing en (inter)culturele competenties

● openheid, respect en nieuwsgierigheid voor andere talen
Talensensibilisering
= werken aan een positieve talige grondhouding en taalbeschouwelijke attitudes
● doel: leerlingen gevoelig en bewust maken van het bestaan van een veelheid aan talen en
onderliggende culturen
○ we bereiden kinderen van jongs af aan voor op een samenleving waarin talige en
culturele diversiteit de norm is
● doelen situeren zich op 3 vlakken

○ attitude: openheid, tolerantie en respect voor culturen, talen en taalvariëteiten
(vreemde taal, dialect, gebarentaal…)
○ kennis: algemene kennis over verschillende talen en culturen
○ vaardigheden: leerlingen kunnen verschillende talen en taalvariëteiten herkennen en
gelijkenissen en verschillen tussen talen onderscheiden
functioneel veeltalig leren

= thuistalen inzetten ter ondersteuning van taalbeschouwelijke vaardigheden en kennis
● functioneel veeltalig leren houdt in dat de thuistalen op een strategisch en functionele

manier worden ingezet
● doel: meertalige kinderen krijgen de kans op hun volledige linguïstische repertoire te

benutten in hun leerproces
○ dit gaat verder dan talensensibilisering → meertalige leerlingen schakelen hun kennis
en vaardigheden uit de thuistaal in om de schooltaal te leren en leerinhouden te
verwerven
38
Richtlijn 1: strategisch en functioneel

● wordt gebruikt als rode draad door het lesgebeuren
○ veel korte spontane momenten waarop LK inspeelt op thuistalen
● principe van scaffolding

○ bv.praktijkverhaal juf Martine → in meertalige zinnen op zoek gaan naar plaats van
woordsoorten , meertalige leerlingen leren patronen in talen met elkaar te
vergelijken, zij worden even taal expert
● functioneel veeltalig leren kan ook een meerwaarde betekenen wanneer leerlingen teksten
bestuderen en/of woorden analyseren
richtlijn 2: nederlands in de hoofdrol

● onderwijstaal, Nederlands, blijft de prioriteit
○ thuistalen hebben een belangrijke waarde bij taalvaardigheid in het Nederlands te
versterken en het taalbewustzijn te vergroten, maar Nederlands blijft in de hoofdrol
richtlijn 3: taalafspraken maken

● taalafspraken maken met de lln : spreek af wanneer en waarom de lln hun thuistaal mogen
gebruiken en wanneer weer overgeschakeld wordt naar het Nederlands
strategieën bevorderen
● in taalbeschouwing is het ook belangrijk om te reflecteren over gebruikte strategieën
39
kies voor een inductieve aanpak !!

→ !! belangrijk: wordt niet in VT vermeld, maar wel in de les
de lus van Dekkers
● stap 1: een bijzondere taaluiting/taal frappant opmerken of onder de aandacht brengen

○ bv.je begint over een feestje met een kopje thee en het zonnetje dat schijnt en dat je
hebt opgevangen dat iemand een liefje heeft
○ bv2.: een vrouw sprak me aan in het station en ze vroeg me waar ze kon pinnen
● stap 2: andere voorbeelden zoeken/noemen in taalmateriaal

○ op zoek naar voorbeelden in bestaan materiaal: kranten, artikels, folders,
kinderprogramma’s, radio, tv… waarin ze opzoek gaan naar verkleinwoorden
○ op zoek in allerlei bestaand materiaal naar teksten, woorden en zinnen die gezegd
of gezongen worden in het Vlaams of Nederlands
● stap 3: voorbeelden vergelijken

○ je staat stil bij de verzamelde verkleinwoorden en vergelijkt ze + de lln maken clusters
en beschrijven op basis van wat ze die clusters maken
○ welke uitdrukkingen zijn typisch Vlaams? Nederlands?
→ leerlingen denken na over taalsystematiek en taalgedrag
40
● stap 4: een regel/conclusie formuleren

○ “verkleinwoorden worden niet alleen gebruikt om aan te geven dat iets kleins is,
maar kunnen een woord een positieve of negatieve bijklank geven”
○ bv2: “in Vlaanderen zijn voor sommige dingen andere woorden dan in Nederland
● stap 5: de regel vergelijken met de oorspronkelijke uiting

○ leerlingen concluderen dat “feestje’ niet klein is, maar eerder gezellig. het zonnetje
krijgt een positieve bijklank
○ in vlaanderen spreken we over een bankautomaat i.p.v. pinautomaat
4. lesopbouw voor een taalbeschouwelijke activiteit of les
1. oriëntatiefase
● druk je eigen verwondering uit over taaluiting van de leerlingen
● maak gebruik van die verwondering die een leerling uit of geuit heeft over een aspect van
taal
● kom zelf met opmerkelijke taaluitingen/taalfrappanten
● vertrek vanuit een spreek-, schrijf-, lees-, of schrijftaak die de lln gedaan hebben of nog
moeten uitvoeren
2. verwervingsfase
● ga aan de slag met authentiek materiaal
● werk inductief (concreet→ abstract, exemplarisch → algemener)
● laat de lln zich ontpoppen tot ware taalonderzoekers door hen voorbeelden te laten zoeken
in levensecht taalmateriaal
○ leerlingen moeten uiteindelijk zelf tot een soort conclusie komen
● varieer zinvol in werk-en groeperingsvormen
3. verwerkingsfase
● inoefenen – inzichten gebruiken in betekenisvolle contexten
● voorbeelden
○ zelf bijvoeglijke nw toevoegen aan sprookje
○ aansprekingen schrijven voor postkaarten die personages uit een verhaal naar elkaar
sturen
○ sms’en omzetten naar volzinnen
41
4. afrondingsfase
● conclusies formuleren, evaluatie, aandachtspunten formuleren
● terugkoppelen naar oorspronkelijke input
● terugblik op de les
○ waarover ging de les?
○ welke inzichten nemen we eruit mee?
○ wat hebben we over taal geleerd?
○ wat ging vlot?
Module 6: didactiek spelling - hoe differentiëren?
1. hoe leren leerlingen spellen?

● leerlingen schrijven te weinig functioneel → onderwijs mag geen expliciet
spellingsonderwijs worden → veel beter om spelling te integreren in andere lessen
● leerlingen zijn gemotiveerd om spellingsvaardigheid te ontwikkelen in de context van een

functionele, betekenisvolle schrijfopdracht
○ schrijven en spelling zijn dus nauw aan elkaar verbonden
○ directe spellingsstrategie: we schrijven een woord zonder nadenken juist, omdat het
woord al vaker hebben geschreven
○ indirecte spellingsstrategie: we hebben een aantal denkstappen nodig om het woord
juist te kunnen opschrijven
● spelling loopt ook hand in hand met taalbeschouwing

○ opzoek gaan naar authentiek taalmateriaal zodat leerlingen op een inductieve
manier veel systematiek in spelling ontdekken
● doel: leerlingen moeten zich bewust worden van de regelmaat in de spellingsregels, en die
automatisch leren toepassen
○ door veel te oefenen en veel variatie in de instructie- en oefenvormen
○ zorgt voor motivatie zodat ze hun positieve talige grondhouding bevorderen
42
principes van de Nederlandse spelling
Principe van de standaarduitspraak = basisbeginsel

● ik schrijf wat ik hoor
● goede uitspraak LK is belangrijk
Principe van gelijkvormigheid

● woord of woorddeel steeds op dezelfde wijze spellen
● goed met een ‘d’ ook horen we een ‘t’ → goede en goedaardig
Principe van etymologie

● behouden van herkomst van het woord
● ‘apotheek’ → je hoort geen h, maar toch schrijf je een
spellingsstrategieën
De hoorstrategie of fonologische strategie

● ‘Ik schrijf wat ik hoor’
● gebaseerd op elementaire spellinghandeling : per klank een teken

○ auditieve analyse: het gesproken woord opsplitsen. huis → h ui s
○ foneem-grafeemkoppeling: fonemen worden omgezet in grafemen
■ grafeem is vb e
■ 2 fonemen in ‘meter’ → als eeee uitspreken en als u
○ visuele synthese: leerling onthoudt juiste volgorde van de grafemen , om ze dan aan
elkaar te plakken en als een woord op te schrijven
● Hoorwoorden
○ 1ste lj: eenlettergrepige, klankzuivere woorden: doos, jas, pen, koek
○ 2de lj: woorden met -ng zoals bang
○ 3de lj: klankzuivere samenstellingen zoals boekentas, hoekenwerk
43
De geheugenstrategie of onthoudstrategie
● ‘ik onthoud hoe het woord geschreven wordt’
● etymologie principe
● onthoud- of weetwoorden
○ 2de lj: woorden met ei of ij
○ 3de lj: afleidingen met doffe achtervoegsel: -ig en -lijk
○ 4de lj: leenwoorden met helde a waarbij verdubbelingsregel niet wordt toegepast :
kapitein, alarm, kanarie
○ 5de lj: leenwoorden zoals logeren, douche, chauffage
○ 6de lj: woorden waarin lange klinker is als y wordt geschreven: baby, pony, lolly…
De regelstrategie
● ‘Als… dan..’ redenering
● principe van gelijkvormigheid
● regelwoorden en net als-woorden

○ 2de lj: aanbreng verenkelen en verdubbelen (apen- en kattenafspraak)
○ 3de lj: hoofdletters in namen van personen en plaatsen
○ 4de lj: werkwoorden met stam op -d in OTT : antwoorden, worden…
○ 5de lj: woorden met meervoud op ‘s : auto’s, paraplu’s
■ na lange klank a e i o u → ‘s
■ bij medeklinker + y → ‘s bv. baby’s
■ bij klinker + y → s bv. jockeys
■ na doffe e of é → s
○ 6de lj: woorden met trema op de e na i: patiënt, oriëntatie
■ klemtoon op ie → ën bv. strategieën
■ zonder klemtoon → ¨n bv. bacteriën
De analogiestrategie
● ‘net als’-redenering
● ik schrijf een woord zoals een kapstokwoord

● woorden waarvoor we ook andere strategie kunnen gebruiken
○ onthoudwoorden : vakantie als politie
44
2. focus op selectie van woorden

● woordfrequentielijsten : woorden die kinderen zelf vaak gebruiken
○ woorden die op gelijkaardige wijze gespeld zijn
Enkele belangrijke aandachtspunten

● aandacht hebben voor de betekenis van woorden
● zoveel mogelijk inductief werken en de woorden aan brengen in betekenisvolle context
● de uitspraak controleren met de schrijfwijze
● de woorden laten schrijven door leerlingen
● de denkstappen laten verwoorden → spellingstrategie
● variatie in werkvormen
● differentiatie
3. systematische aanpak
● eerste jaren lagere school hebben lln een expliciete instructie nodig
a. incidenteel : focus ligt hier niet op
b. intentioneel : op voorhand gepland door de leerkracht
● volgens thema of bepaalde spellingmoeilijkheid : liefst beide
● aanbieden via een verhaal, leestekst, raadsel…
● routine en herhalen → automatisering
● lagere jaren: vaker cursorische lessen, hogere jaren: meer geïntegreerd
4. vorderingen opvolgen
● spelling wordt vaak geëvalueerd a.d.h.v. dictees
○ focust veel te eenzijdig op spellingsfouten
● je moet bij spellingsfouten echt achterhalen wat die fouten heeft veroorzaakt → een
foutenanalyse geef je een idee van de vorderingen van je individuele leerlingen
● gebruik verschillende evaluatie-instrumenten om te kijken of het doel van de les is gehaald

en of de transfer is gemaakt met andere leerinhouden die eerder aan bod gekomen zijn
○ een schrijfportfolio is hiervoor perfect!
45
Module 7: didactiek mondelinge vaardigheden
1. wat is luisteren, wat is spreken?

● begrijpend luisteren: in allerlei contexten luisteren naar gesproken communicatie
○ bv. verhaal luisteren, reportage, reclame…
● communicatief spreken: in allerlei contexten mondeling een boodschap overbrengen

○ bv. informatie geven over iets, instructies geven, oproep doen, presentatie geven…
1. mondelinge taalvaardigheid
● verschillen tussen mondeling en schriftelijke taal
○ spreken heeft enige druk, je hebt minder tijd om na te denken en moet bij een
communicatieprobleem je ‘flow’ doorbreken
○ bij luisteren is communicatie vergankelijk, je kan niet zoals bij lezen teruggrijpen
naar de tekst
● gelijkenissen tussen mondelinge en schriftelijke taal

○ spreken en schrijven: je produceert een boodschap en je geeft die door → productieve
vaardigheden
○ luisteren en lezen: je ontvang een boodschap → receptieve vaardigheden
● maar vooral gesprekken voeren!

○ onderwijsleergesprekken
○ exploratieve gesprekken: samen overleggen om een opdracht tot goed einde te
brengen (= probleemoplossende gesprekken
○ gesprekken om iets te laten weten, informatie te vragen, iets af te spreken…
○ gesprekken om instructies te krijgen
○ gesprekken om een mening kenbaar te maken (bv. debat, discussie)
○ gesprekken om een transactie te doen (bv. met verkoper)
○ competitieve gesprekken: lln zijn aan het vechten voor eigen gelijk (hier ontbreken
argumenten)
○ cumulatieve gesprekken: alles ‘optellen’, nieuwe zaken opstapelen → lln gaan niet
argumenteren
46
2. het proces van luisteren en spreken

● luisteren en spreken hangen niet alleen onderling samen, maar zijn ook verbonden met
andere aspecten van taal, zoals woordenschat (WDS) en taalbeschouwing (TBS)
○
1. de socioculturele context
● kinderen verwerven taal o.b.v. betekenis taalaanbod, interactie en gerichte feedback
● zowel impliciet als expliciet
2. de boodschap
● mondelinge communicatie begint bij de spreker en wil die aan de luisteraar overbrengen
3. de denkactiviteiten bij luisteren en spreken

● spreker zet zijn idee om in een soort code
○ preverbaal: voordat de spreker zijn idee überhaupt heeft uitgesproken
● verzendt deze boodschap naar luisteraars → zij decoderen de boodschap: ze koppelen
begrippen aan de woorden en analyseren de zinnen
47
2. waarom inzetten op luisteren en spreken?

● communicatie is cruciaal in deze samenleving en dit verloopt mondeling
3 goede redenen waarom spreken en luisteren belangrijk zijn in onderwijs

1. leraren brengen hun leerinhouden vooral mondeling over
a. mondelinge taal is dus een werkmiddel, lln ervaren pas succes als ze goed zijn in
luisteren want ze moeten de kernboodschap achterhalen in de informatie die ze te
verwerken krijgen
2. mondelinge taalvaardigheid is een leerinhoud op zich

a. leerlingen moeten leren welke strategieën ze kunnen gebruiken en welke aspecten
belangrijk zijn om succes te kunnen ervaren wanneer ze luisteren en spreken
3. de mate waarin kinderen betrokken worden bij leergesprekken heeft invloed op hun
denken en leren en op hun leerprestaties op latere leeftijd
● mondelinge en schriftelijke vaardigheden zijn trouwens met elkaar verbonden → luisteren is

relevant op zich, maar is ook nodig als voorbereiding op begrijpend lezen
● elke mondelinge activiteit biedt een kans op taalbeschouwing → we staan even stil bij de
manier waarop we ons uitdrukken
3. hoe leren leerlingen luisteren en spreken
beginsituatie aan start van de lagere school

● kleuters besteden aandacht aan begrijpend luisteren, maar ook aan technisch luisteren
○ technisch luisteren in een onderliggende vaardigheid voor begrijpend luisteren
○ bv. de dierengeluiden herkennen en benoemen
● ook auditieve discriminatie = spraakklanker kunnen opmerken en onderscheiden
● klankbewustzijn is van groot belang in het kleuteronderwijs
● kleuters doen aan begrijpend luisteren wanneer er wordt voorgelezen of verteld in de klas,
maar ook als ze instructies, uitnodiging, opdrachten of andere mondelinge boodschappen
verwerken
● technisch spreken = de vaardigheid om klanken te onderscheiden en uit te spreken
● communicatief spreken komen ook aanbod in kleuteronderwijs : onthaalmomenten,
themagesprekken…
48
beginsituatie aan de start van de activiteit

● de leerlingen: beginsituatie van je leerlingen kan erg verschillend zijn
● de leerinhouden: maken deel uit van je groter geheel van lessen, je lesdoelen groeien mee
met de lln
● de context: voldoende tijd en ruimte krijgen om te oefenen op luisteren en spreken +

samenstelling van klasgroep en inrichting van de klas is belangrijk

● globaal luisteren: gevoel wil ondergaan
● intensief luisteren: iets te weten willen komen
● kritisch luisteren: mening wilt vormen
● gericht luisteren: nadien een bepaalde handeling uitvoeren
● sprekers hebben verschillende doelen: informeren, instrueren, overtuigen of vermaken
● de spreek- en luisterdoelen in de eindtermen:

1. op het vlak van luisteren moeten lln de belangrijkste informatie uit relevante
boodschappen kunnen halen + ze moeten informatie uit boodschap kunnen ordenen
+ oordeel kunnen uitspreken over wat aanbod komt in gesprekken met
leeftijdsgenoten
2. er wordt nadruk gelegd op het belang van een gepast taalregister in schoolse
situaties
● de doelen van spreken en luisteren lopen parallel met die schrijven en lezen
● gesprekken zijn geen apart onderdeel maar zitten in de eindtermen verweven
49
3. kies voor een doordachte didactiek
de algemene aanpak van luisteren spreekactiviteiten
luisteren
● leerlingen moeten de inhoud van de boodschap die ze hebben beluisterd, kunnen
doorgronden
spreker
● veel spreekkansen zijn belangrijk
4 belangrijke aspecten van spreken

1. de spreker moet de inhoud duidelijk kunnen overbrengen aan de luisteraar, dit doe je door
een heldere structuur te voorzien
2. de gespreksvorm die de leerlingen hanteren, kan een monoloog, een dialoog of een polyloog
zijn
a. monoloog: je onderbreekt de spreker niet
b. dialoog: je geeft antwoord bij de vraag die werd gesteld
c. polyloog: je moet je beurt afwachten om aan het woord te komen
3. de taal: woordkeuze, zinsbouw, formulering van vragen…
4. presentatie: de manier waarop een boodschap non-verbaal wordt gebracht: stemgebruik,

tempo, articulatie, oogcontact, mimiek…
gesprekken voeren
gesprekken tussen leraar en leerling(en)

● incidenteel of intentioneel
● kringgesprek, onderwijsleergesprek
● LK stelt open vragen

○ leerlingen moeten nadenken en complexe taalfuncties gebruiken: ordenen,
vergelijken, redeneren en argumenteren
50
gesprekken tussen leerlingen (monologen, dialogen of polylogen)

● competitief gesprek: leerlingen luisteren niet actief naar elkaar, laten elkaar niet uitspreken
en dringen mening op → er wordt weinig doelgericht gewerkt
● cumulatief gesprek: elkaar weinig vragen stellen, argumenteren in beperkte mate, vinden
het belangrijk om goede sfeer in de groep te houden → maken oefeningen ‘om er vanaf te zijn’
● exploratieve gesprekken: leerlingen hebben gespreksregels en luisteren naar elkaar en er is

respect voor elke mening of stellingname
○ leerlingen moeten zeven basisregels toepassen
1. elk groepslid mag zijn eigen idee/mening uiten
2. we luisteren actief naar elkaar
3. we respecteren elkaar ideeën en meningen
4. we geven (tegen)argumenten voor ideeën en meningen
5. we vragen andere groepsleden naar hun ideeën/meningen en hun
argumenten
6. we geven constructieve kritiek op wat er gezegd wordt
7. we streven naar een besluit dat iedereen goed vindt
strategieën bevorderen tijdens luisteren spreekactiviteiten
luisterstrategieën
1. oriënteren op de boodschap en luisterdoelen stellen: voorkennis activeren en inhoud van de
boodschap voorspellen
2. verbindingen maken: inhoud boodschap verbinden met kennis over het onderwerp →
boodschap krijgt meer betekenis
3. vragen stellen: leerlingen stellen zelf vragen, omdat ze dan actief en bewust nadenken
4. visualiseren: leerlingen vormen een beeld van wat ze hebben beluisterd
5. samenvatten: leerlingen toont aan dat hij essentie heeft begrepen
6. structuur van de boodschap herkennen: inzicht hebben hoe boodschap is opgebouwd
7. begrip bewaken en verhelderen: zichzelf afvragen of hij helemaal mee is en eventueel

bijsturen
51
spreekstrategieën
1. strategieën bij het oriënteren: voor je spreekt, nadenken over wat je spreekdoel, publiek…
2. strategieën bij het plannen: de voorbereiding, enkele aantekeningen
3. strategieën bij het presenteren: de kern van het proces
4. strategieën bij het reflecteren: spreker denkt na over de manier waarop boodschap is
gebracht, hij reflecteert dus over de strategieën die hij heeft gebruikt
4. ontwerp je luisteren spreekactiviteit: instructies, werkvormen en

leermiddelen
instructie
● modeling: hardop denken → je spreekt uit wat er in je hoofd afspeelt
● demonstreren: je doet zelf iets voor of je geeft een voorbeeld
● aanwijzingen geven: je kunt de lln vertellen hoe ze iets moeten doen
werkvormen
● sandwichluisteren: het luisterfragment is ‘het beleg’ en de verrijkende en functionele context
is ‘ de sandwich’
1. leerlingen worden geprikkeld om meer te weten te komen over het
onderwerp
2. leerlingen luisteren naar een beeld of audiofragment, ze krijgen een
opdracht om iets met de informatie te doen
3. de leerlingen verwerken de vragen in hun opdracht en voeren die uit, hier
mondt luisteren uit in een opdracht waarbij taalvaardigheden zoals spreken
en lezen aan bod komen
● de spreekbeurt
○ alternatieven voor klassieke spreekbeurt: praten voor kleinere groepen
● dialogen en polylogen: samenwerking valt met een uitdagende opdracht die 3 principes
verenigt:
○ functionaliteit: de leerlingen hebben elkaar nodig
○ ondersteuning: een goede organisatie en taakverdeling, de gepaste leermiddelen
○ reflectie: over verloop en resultaat van het groepswerk
52
leermiddelen
● fictie en non-fictie
○ fictie: wanneer LK een verhaal expressief en interactief voorleest, krijgen de
leerlingen de kans om luisteren spreekstrategieën te oefenen
non-fictie: doorheen de dag luisteren ze ook naar radio, tv-uitzendingen..
● spreekkader: kan handig hulpmiddel zijn tijdens voorbereiding van of tijdens

spreekopdracht
● visuele ondersteuning: praat en luister kaartjes, kaartjes die spreekkader bieden…
5. lesopbouw van een les mondelinge vaardigheden
1. oriëntatiefase
● voorkennis oproepen
● functionele, communicatieve situatie
creëren: spreekdrang en luisterhonger
opwekken
● praten over het soort gesprek en de typische
kenmerken ervan a.d.h.v. het
communicatiemodel en de 9 vragen
2. verwervingsfase
● verschillende mogelijkheden om instructie te geven
● de strategieën die je nodig hebt bespreken
○ modeling
○ klassikale instructie
○ instructie op actie
○ verlengde instructie
3. verwerkingsfase
● veel spreek- en luisterkansen!
● groepjes of doorschuifsysteem: hoge mate van leerlingenactiviteit en veel luisteren
spreekkansen
● de leerlingen ervaren het nut van luisteren spreekstrategieën en werken taakgericht
○ lln voeren een écht gesprek
○ de taak die lln krijgen een doorslag van het echte leven
○ de leerlingen spreken en luisteren met een duidelijk doel voor ogen
53
● de taak die ze uitvoeren binnen betekenisvolle context vormt een ware uitdaging waarbij ze
voldoende ondersteuning krijgen
○ leerlingen verleggen grenzen
○ Instructie is belangrijk!
○ voldoende oefenkansen binnen veilig context met aanmoediging en houvast
● ondersteuning en houvast
○ feedback geven: feedback, feed-up en feedforward
○ leerling reflecteren zelf (voorzie kijkwijzers of observatiekaarten)
○ voorzie een bordschema met aandachtspunten
○ laat leerlingen samen aan de slag gaan
○ thuistaal inzetten
4. afrondingsfase
● reflectie op de geoefende strategieën – evaluatie van het proces en het product
○ hoe hebben ze ervoor gezorgd dat ze klaar waren om de luister- of spreektaak uit te
voeren?
○ wat hielp hen om de opdracht vlot te laten verlopen?
○ wat vonden ze makkelijk of moeilijk?
○ vonden ze bij spreektaak de juiste woorden?
○ op welke manier kon je iemand anders goed begrijpen?
● de lln reflecteren hoe andere de luister - of spreektaak hebben aangepakt
● als leerkracht kan ook de groep feedback geven
● afronding van gecreëerde context
4. differentiatie bij mondelinge vaardigheden
ondersteuning bij mondelinge vaardigheden

● zet auditief en visueel materiaal in : video’s, geluidsfragmenten over het onderwerp
● modeling
● argumentatieschema en spreekkaders
● leer gespreksregel expliciet aan
● stimuleer lln om actief deel te nemen aan gesprek
○ praatstok, naamkaartjes
○ rolverdeling in groepswerk: organisator, verslaggever, penningmeester, planner…
● zorg voor een begrijpelijk taalaanbod, door je taalgebruik aan te passen aan het taalniveau
van de leerlingen
○ zinsbouw
○ herhaling
○ tempo, intonatie en klemtonen
54
● geef feedback
● werk aan begrijpend luisteren
○ voorkennis activeren
○ woordenschat uitbreiden
○ opbouw van een verhaal leren kennen
● deel taak op in kleine stappen + biedt ondersteuning
○ bv. stappenplan (ondersteuning)
herhaling: 7 principes van taalkrachtig onderwijs

● functioneel: ouders erbij halen, voor klasgenoten
● contextrijk
● interactief: vertellen en luisteren
● positief talige grondhouding: per twee (veilig), in kleine groepjes
● ondersteuning: visueel stappenplan
● impliciet en expliciet leren
● kansen tot reflectie
55
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

Stuvia 4091387 Samenvatting Nederlands B Syllabus Notities Les PWP Leerpaden Volop Taal

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Stuvia 4091387 Samenvatting Nederlands B Syllabus Notities Les PWP Leerpaden Volop Taal

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Stuvia 4091387 Samenvatting Nederlands B Syllabus Notities Les PWP Leerpaden Volop Taal

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Samenvatting Nederlands B (syllabus +

notities les + PWP + leerpaden + Volop

De website voor het Kopen en Verkopen van je Samenvattingen

Gedownload door: turiscampo6 | turiscampo6@gmail.com Wil jij €76 per

Module 1: je eigen schrijfvaardigheid aanscherpen

● technisch lezen: letterclusters (spr) en spellingspatronen (sturen→ “stuuren”), niet meer

Didactiek schrijven: schrijffasen

● autonome motivatie: willen

Module 2: Begrijpend lezen, incl. differentiatie

4 componenten die invloed hebben op het leesproces

2. Waarom inzetten op lezen?

3. Hoe leren leerlingen lezen?

1. houd rekening met de beginsituatie

start van de lagere school

start van de activiteit

2. vertrek vanuit doelen

3 belangrijke pijlers (de driespan)

3. kies voor een doordachte leesdidactiek

de 5 sleutels voor krachtige leesdidactiek

1. functionaliteit: uitdagende en betekenisvolle teksten en opdrachten

belang van woordenschat uitbreiding

uitgangspunten bij selecteren van bruikbare teksten

informatieve teksten = geven informatie om naslagwerken, informatieve websites, artikelen

overtuigend/imperatieve teksten = willen de reclame, sollicitatiebrieven,

instruerende/demonstratieve teksten = leggen instructies, handleidingen,

verhalende teksten = vertellen verhaal soorten verhalen

beschouwende teksten = geven verslag columns, recensies, open brieven…

ontspannende/diverterende teksten = wil lezer moppen, cartoons, raadsels , anekdotes…

evocatieve teksten = roepen bepaalde sfeer op gedichten, gebeden, spreuken, odes…

metacognitieve strategieën leesstrategieën herstelstrategieën

- oriënteren op de tekst - voorspellen - langzamer lezen

metacognitieve strategieën of sturingsstrategieën

2. vragen stellen: krachtig middel om tekstbegrip te bevorderen → actief nadenken en in

3. visualiseren: iets bij voorstellen

● autonome motivatie: willen

● vertrek vanuit de leesdoelen

4. ontwerp je leesactiviteit: instructies, werkvormen en leermiddelen

leermiddelen: een gevarieerd en kwaliteitsvol lesaanbod

tijd en ruimte voor lezen

de leescirkel van Aidan Chambers

een gevarieerd, kwaliteitsvol leesaanbod

een lezer verricht voor, tijdens en na het

voor het lezen

tijdens het lezen

(inter)actieve werkvormen en instructiewijzen

5. Hoe differentieer je bij begrijpend lezen?

1. een gedifferentieerde aanpak

behoeften van leerlingen die moeite hebben met begrijpend lezen

● met 1 of meerdere leerlingen de tekst kort voorbewerken

verlengde instructie in het BHV-model

hoe kan je NT2-leerders ondersteunen

behoeften van leerlingen die sterk zijn in begrijpend lezen

voorbeeld zinvolle differentiatie: weroles rond brood

Module 3: differentiatie bij schrijfonderwijs

2. schrijven in een complex proces

● ondersteuning: feedback, feed up, feed-forward

● eventueel al vooruitblikken op de verzending/publicatie, bv. verslag van uitstap komt op

● selecteren: welke informatie ga ik gebruiken?