WYKŁAD 1.

PEDAGOGIKA JAKO NAUKA I JEJ SUBDYSCYPLINY.

PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE.

Zespół dyscyplin zajmujących się człowiekiem i jego, życiem społecznym (zjawiskami i

procesami społecznymi) wyodrębniono jako nauki społeczne
Pedagogika jest nauka praktyczną, formułującą podstawy do planowej działalności
wychowawczej, czyli do realizacji określonych zamierzeń wychowawczych.

Bogdan Suchodolski
Dla pedagoga człowiek nie jest takim, jakim jest, lecz jest zawsze takim, jakim się staje pod
wpływem wychowania, a nawet nie jest tym kim jest, lecz tym kim mógłby być, gdyby
zostały dopełnione warunki jego wzrostu i przemian
Pedagogika jest nauka o wychowaniu człowieka gr. paidagogos (pais – chłopiec, ago –
prowadzę) W starożytnej Grecji niewolnika odprowadzającego dziecko swego pana do szkoły
nazywano właśnie paidagogos. Jej aparat pojęciowy i zasób naukowej analizy zagadnień
wychowania ukształtował się pod koniec XIX wieku.

ZADANIE PEDAGOGIKI
Pedagogika jako nauka ma za zadanie opisywać, wyjaśniać i rozumieć formy praktyki
edukacyjnej

TERMINOLOGIA
Krzysztof Rubacha, Bogusław Śliwerski:
Edukacja – ogół oddziaływań służących formowaniu się (zmienianiu, rozwijaniu) życiowych
zdolności człowieka (wszystkie obszary funkcjonowania człowieka: intelektualne,
emocjonalne, interpersonalne, motywacyjne, fizyczne).
Ogół oddziaływań – systematyczne i niesystematyczne, świadome i nieświadome, celowe i
przypadkowe, instytucjonalne i indywidualne

Tadeusz Wujek:
Wychowanie – całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka oraz
przygotowujących go do życia w społeczeństwie – dokonywane świadomie i celowo. Inne
wpływy oddziaływania to socjalizacja.
Wincenty Okoń:
Wychowanie to świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia
względnie stałych skutków w osobowości wychowanka

Tadeusz Wujek:
Kształcenie – ogół czynności i procesów umożliwiających orientację w otaczającej
rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, zdobywanie określonego zasobu wiedzy,
umiejętności i sprawności, a także w konsekwencji nawyków.
Wincenty Okoń:
System działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznawanie
świata, przygotowanie do zmieniającego się świata i ukształtowanie własnej osobowości

Wincenty Okoń:
Nauczanie – rodzaj działalności społecznej, wykonywanej przez nauczycieli w stosunku do
uczniów, której celem jest dokonanie zmiany.
Uczenie się: proces nabywania względnie stałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu
(wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego
poznawania rzeczywistości (doświadczenia i ćwiczenia)

Stanisław Kawula
DZIEDZINY PEDAGOGIKI JAKO NAUKI, ZATEM PODZIAŁ NA SUBDYSCYPLINY :
Ujęte w postaci kryteriów

1. Kryterium celów działalności edukacyjnej

– czyli formowanie się zdolności życiowych człowieka (nauczanie- uczenie się,
umiejętności instrumentalne) - DYDAKTYKA
- kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji moralnych – formowanie postawy
wobec świata (działalność wychowawcza)- TEORIA WYCHOWANIA
2. Kryterium metodologiczne
- obszar analiz odnoszący się do pedagogiki jako samej nauki oraz uwarunkowań
procesów i czynności edukacyjnych tu znajduje się PEDAGOGIKA OGÓLNA wraz z
METODOLOGIĄ PEDAGOGIKI i HISTORIA WYCHOWANIA. Pedagogika
ogólna nie tylko opisuje praktykę edukacji, ale stanowi formę autorefleksji samej
pedagogiki
- obszar analiz akcentujących czynniki społeczne procesów i czynności edukacyjnych,
a więc oddziaływanie różnych środowisk wychowawczych i socjalizacyjnych –
PEDAGOGIKA SPOŁECZNA

3. Kryterium rozwojowe
Szeregujące subdyscypliny pedagogiczne według etapów życia człowieka poddanego
oddziaływaniom edukacyjnym PEDAGOGIKA WIEKU PRZEDSZKOLNEGO,
WCZESNOSZKOLNEGO, DZIECI I MŁODZIEŻ, ANDRAGOKIKA (dorosłych),
GERONTOLOGIA (wiek poprodukcyjny).
Subdyscypliny te zajmują się badaniem warunków, które najbardziej sprzyjają
rozwojowi podmiotów z różnych poziomów praktyki edukacyjnej (np.
eksperymentalne badanie skuteczności metod).

4. Kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka

Tu wyróżniona PEDAGOGIKA SPECJALNA z podziałem na oligofrenopedagogikę,
surdopedagogikę, tyflopedagoikę, pedagogikę rewalidacyjna, pedagogikę
resocjalizacyjną, bada możliwości wsparcia rozwoju.

5. Kryterium instytucjonalne
Konkretna działalność praktyczna przebiegająca w instytucjach: PEDAGOGIKA
PRZEDSZKOLNA, PEDAGOGIKA SZKOLNA, PEDAGOGIKA SZKOŁY
WYŻSZEJ. Zajmuje się badaniem organizacji szkolnictwa

6. Kryterium problemowe
Typ problematyki, jaka się zajmujemy – np. systemy edukacyjne na świecie –
PEDAGOGIKA PORÓWNAWCZA
Zawód nauczyciela – PEDEUTOLOGIA
7. Kryterium dziedzin działalności ludzkiej
Analiza rodzajów działalności człowieka, które objęte są zainteresowaniem
pedagogiki
PEDAGOGIKA PRACY SOCJALNEJ, PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZA,
PEDAGOGIKA TERAPEUTYCZNA, PEDAGOGIKA CZASU WOLNEGO

System pojęć pedagogicznych