1.

1 በሲቪል ሰርቫንቱ መካከል ያለው ሙስና በተለያዩ መንገዶች ሊገለጽ ይችላል። አንዳንድ የተለመዱ የሙስና
ዓይነቶች የሚከተሉትን ያካትታሉ:

 ጉቦ፡- ሲቪል ሰርቫንቶች ቅድሚያ የሚሰጠውን ህክምና ለመስጠት፣ ሂደቶችን ለማፋጠን ወይም የህግ ወይም
የቁጥጥር መስፈርቶችን በመዘንጋት ምትክ ጉቦ ሊቀበሉ ይችላሉ።
 ምዝበራ፡- የመንግስት ሰራተኞች የህዝብን ሃብት ወይም ሃብት ለግል ጥቅማቸው በማዋል ከታለመላቸው
አላማ እንዲወጡ ማድረግ ይችላሉ።
 ወገንተኝነት እና አድሎአዊነት፡- ሲቪል ሰርቫንቶች ለጓደኞቻቸው፣ ለቤተሰባቸው አባላት ወይም
ለምያውቋቸው እንደ ቅጥር፣ እድገት ወይም የኮንትራት ሽልማት ባሉ ጉዳዮች ላይ አድልዎ ሊያሳዩ ይችላሉ።
 ምዝበራ፡- የመንግስት ሰራተኞች የስልጣን ዘመናቸውን በመጠቀም ግለሰቦችን ወይም የንግድ ድርጅቶችን
በማስገደድ ጉቦ እንዲከፍሉ ወይም ሌሎች ጥቅማጥቅሞችን እንዲሰጡ ማድረግ ይችላሉ።
 ማጭበርበር፡- የመንግስት ሰራተኞች የማጭበርበሪያ ተግባራትን ለምሳሌ ሰነዶችን ማጭበርበር፣
መዝገቦችን ማጭበርበር ወይም መረጃን ለግል ጥቅማቸው ማዛባት የመሳሰሉ የማጭበርበሪያ ተግባራትን
ማከናወን ይችላሉ።

1.2 ብዙ ጥረቶች ቢደረጉም በፀረ-ሙስና ትግሉ ላይ ከፍተኛ ለውጥ አለመኖሩ በተለያዩ ምክንያቶች ሊጠቀስ ይችላል።

 ስር የሰደዱ የሙስና አውታሮች፡- ሙስና በህብረተሰብ እና በተቋም መዋቅር ውስጥ ስር ሰዶ

ሙሉ በሙሉ ለማጥፋት አስቸጋሪ ያደርገዋል።
 በቂ ያልሆነ ማስፈጸሚያ፡ ደካማ የማስፈጸሚያ ዘዴዎች፣ ውስን ሀብቶች፣ በህግ አስከባሪ
ኤጀንሲዎች ውስጥ ያለው ሙስና እና የፖለቲካ ፍላጎት ማጣት ውጤታማ የፀረ-ሙስና ጥረቶችን ሊያደናቅፉ
ይችላሉ።
 የሙስና ውስብስብ እና ማደግ ተፈጥሮ፡- የሙስና ዘዴዎች እና አሰራሮች ከጊዜ ወደ ጊዜ
ሊሻሻሉ ይችላሉ, ይህም ቀጣይነት ያለው መላመድ እና በፀረ-ሙስና ስልቶች ውስጥ ፈጠራን ይጠይቃል።
 ልጽነትግልጽነት እና ተጠያቂነት አለመኖር፡- በመንግስት ስራዎች ላይ በቂ ግልፅነት የጎደለው
እና የተጠያቂነት አሰራር ደካማ ሙስናን እንዲቀጥል ያስችላል።
 ማህበረ-ኢኮኖሚያዊ ሁኔታዎች፡ ድህነት፣ እኩልነት እና የመሠረታዊ አገልግሎቶች አቅርቦት
ውስንነት ለሙስና ምቹ ሁኔታን ይፈጥራል።

1.3 ቴክኖሎጂ ግልፅነትን፣ ተጠያቂነትን እና ቅልጥፍናን በማሳደግ ሙስናን ለመከላከል ወሳኝ ሚና ይጫወታል።
ቴክኖሎጂን ለመጠቀም አንዳንድ መንገዶች የሚከተሉትን ያካትታሉ።

 የኢ-መንግስት መድረኮች፡ የመንግስት አገልግሎቶችን እና ሂደቶችን ዲጂታል ማድረግ በሲቪል

ሰርቫንት እና በዜጎች መካከል ያለውን ቀጥተኛ ግንኙነት በመቀነስ የሙስና እድሎችን ይቀንሳል።
 የመስመር ላይ መግቢያዎች እና የሪፖርት ማቅረቢያ ስርዓቶች፡- ሙስናን ለመዘገብ
ደህንነታቸው የተጠበቁ እና የማይታወቁ ቻናሎችን መዘርጋት የሀሰት ወሬዎችን ማበረታታት እና
ምርመራዎችን ሊያመቻች ይችላል።
 የመረጃ ትንተና እና አርቴፊሻል ኢንተለጀንስ፡ የተራቀቁ ቴክኖሎጂዎችን መጠቀም
የሙስና ቅርጾችን ለመለየት፣ ያልተለመዱ ነገሮችን ለመለየት እና የአደጋ ግምገማ እና የመከላከያ
እርምጃዎችን ለማሻሻል ይረዳል።
  የብሎክቼይን ቴክኖሎጂ፡- ብሎክቼይንን መተግበር በፋይናንሺያል ግብይቶች ላይ ግልጽነትን እና
ክትትልን ያጎለብታል፣ ይህም የሙስናን አቅም ይቀንሳል።
 የዳታ ውጥኖችን ክፈት፡ የመንግስት መረጃዎችን በነጻ ለህዝብ ማድረስ ግልፅነትን ያጎናጽፋል እና
ዜጎች ባለስልጣናትን ተጠያቂ ለማድረግ ያስችላል።

1.4 ሙስናን በብቃት ለመቀነስ፣ የመከላከል እና የቅጣት እርምጃዎችን በመቅረፍ ሁሉን አቀፍ ስትራቴጂ ሊወጣ
ይገባል። የዚህ ስትራቴጂ አንዳንድ ቁልፍ ነገሮች የሚከተሉትን ያካትታሉ:

 የሕግ ማዕቀፎችን ማጠናከር፡- ጠንካራ የፀረ-ሙስና ሕጎችን ማውጣትና መተግበር፣ ወንጀለኞች

ተገቢውን ቅጣት በማረጋገጥ።
 ግልጽነትን እና ተጠያቂነትን ማሳደግ፡ በመንግስት ስራዎች፣ በፋይናንሺያል ግብይቶች እና በውሳኔ አሰጣጥ
ሂደቶች ላይ ግልፅነትን ማሳደግ። ኃላፊዎችን ተጠያቂ ለማድረግ ገለልተኛ አካላትን ማቋቋም።
 ታማኝነትን እና ስነምግባርን ማሳደግ፡- የመንግስት ሰራተኞች የስነምግባር ደንቦችን መተግበር፣ የስነምግባር
ስልጠና መስጠት እና በመንግስት ተቋማት ውስጥ የታማኝነት ባህልን ማዳበር።
 የዜጎችን ተሳትፎ ማበረታታት፡ ዜጐች ሙስናን በንቃት በመከታተልና ሪፖርት እንዲያቀርቡ
ማበረታታት፣ የመረጃ ጠቋሚዎችንም መጠበቅ።
 ተቋማትን ማጠናከር፡ የሙስና ጉዳዮችን አጣርቶ ለህግ ለማቅረብ ጠንካራና ገለልተኛ የፍትህ ስርዓት፣
የህግ አስከባሪ ኤጀንሲዎች እና የፀረ-ሙስና ኮሚሽኖችን መገንባት።
 ዓለም አቀፍ ትብብር፡- ድንበር ዘለል ሙስናን ለመዋጋት እና የተዘረፉ ንብረቶችን ለማስመለስ
ከሌሎች አገሮች እና ዓለም አቀፍ ድርጅቶች ጋር ይተባበሩ።

1.5 ሙስና በተለያዩ መንገዶች በሀገር ላይ ከፍተኛ ጉዳት ያደርሳል፡-

ኢኮኖሚያዊ ተፅእኖ፡- ሙስና ሃብትን ከህዝብ አገልግሎትና ከመሰረተ ልማት ዝርጋታ በማራቅ የኢኮኖሚ
እድገትን በማደናቀፍ ድህነትንና እኩልነትን እያባባሰ ይገኛል።

እምነትን እና ህጋዊነትን ማዳከም፡ ሙስና ህዝቡ በመንግስት ተቋማት ላይ ያለውን እምነት በመሸርሸር
በህግ የበላይነት እና በዲሞክራሲያዊ ሂደቶች ላይ እምነት እንዲያጣ ያደርጋል።

ልማትን ማደናቀፍ፡ ሙስና ውጤታማ አስተዳደርን ያደናቅፋል፣ የፐብሊክ ሰርቪስ አቅርቦትን ያዳክማል፣
የውጭ ኢንቨስትመንትን ተስፋ ያስቆርጣል፣ አጠቃላይ የልማት ጥረቶች ላይ እንቅፋት ይፈጥራል።

ማህበራዊ እኩልነት፡- ሙስና ጥቅማጥቅሞችን ጥቂቶች ፍትሃዊ ያልሆነ ጥቅም እንዲያገኙ በማድረግ
ማህበራዊ መከፋፈልን በማባባስ እና ተጋላጭ ህዝቦችን በማግለል ህብረተሰባዊ እኩልነትን እንዲቀጥል ያደርጋል።

ተቋማትን ማዳከም፡- ሙስና የመንግስት ተቋማትን ውጤታማነትና ተአማኒነት በመሸርሸር የህዝብን ጥቅም
የማገልገል እና ማህበራዊ ስርዓትን የማስጠበቅ አቅማቸውን ይጎዳል።

ሙስናን መፍታት ለዘላቂ ልማት፣ መልካም አስተዳደር እና የህብረተሰብ ደህንነት ወሳኝ ነው።