Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa

CLB Hỗ trợ học tập

Tuần 1
Chương 1: Logic - Tập hợp - Ánh xạ - Số phức
Logic, tập hợp

I Logic

1 Kiến thức cần nhớ

1.1 Các phép toán logic

I Phủ định A = 1 ⇔ A = 0
I Hội A ∧ B = 1 ⇔ A = B = 1
I Tuyển A ∨ B = 0 ⇔ A = 
B=0

A = 1

I Kéo theo A → B = 0 ⇔
B = 0




A = B = 0

I Khi và chỉ khi A ↔ B = 1 ⇔
A = B = 1



1.2 Tương đương logic

Ký hiệu: X ⇔ Y . Nghĩa là X ↔ Y là hằng đúng

1.3 Tính chất

I Đồng nhất A ∧ T ⇔ A , A∨F ⇔A

I Trội A ∨ T ⇔ T , A∧F ⇔F
I Lũy đẳng A ∧ A ⇔ A , A∨A⇔A
I Phủ định kép A ⇔ A
I Giao hoán A ∧ B ⇔ B ∧ A , A∨B ⇔B∨A
I Kết hợp (A ∧ B) ∧ C ⇔ A ∧ (B ∧ C) , (A ∨ B) ∨ C ⇔ A ∨ (B ∨ C)
I Phân phối A ∧ (B ∨ C) ⇔ (A ∧ B) ∨ (A ∧ C) , A ∨ (B ∧ C) ⇔ (A ∨ B) ∧ (A ∨ C)
I De Morgan A ∨ B ⇔ A ∧ B , A∧B ⇔A∨B

Nhóm Đại số - CLB Hỗ trợ học tập 1

If you fall asleep, you will dream. If you study now, you will live your dream
 Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
CLB Hỗ trợ học tập
I Một số tính chất khác A → B ⇔ B → A , A→B ⇔A∨B

2 Ví dụ minh họa

VD1 Chứng minh các mệnh đề sau đúng

 
a) A ∧ (A ∨ C) → C


b) (A → B) ∧ (B → C) → (A → C)
Giải

a) (Cách 1: Sử dụng biến đổi tương đương)

   
A ∧ (A ∨ C) → C ⇔ A ∧ (A ∨ C) ∨ C
 
⇔ A ∨ A ∨ C) ∨ C
  
⇔ A∨ A∧C ∨C
   
⇔ A∨A ∧ A∨C ∨C
  
⇔ T ∧ A∨C ∨C
 
⇔ A∨C ∨C
 
⇔A∨ C ∨C ⇔T

(Cách 2: Sử dụng bảng giá trị chân lý)

A B C A∨C A ∧ (A ∨ C) A ∧ (A ∨ C) → C
1 1 1 1 0 1
1 1 0 1 0 1
1 0 1 1 0 1
1 0 0 1 0 1
0 1 1 1 1 1
0 1 0 0 0 1
0 0 1 1 1 1
0 0 0 0 0 1

Dựa vào bảng giá trị chân lý, ta được đpcm

b) Giả sử mệnh đề sai

Nhóm Đại số - CLB Hỗ trợ học tập 2

If you fall asleep, you will dream. If you study now, you will live your dream
 Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
 CLB Hỗ trợ học tập

A→B=1
 



 
(A → B) ∧ (B → C) = 1

 
A → C = 1
⇔ ⇔
A → C = 0

 

 A=1


C = 0



Vì A = 1 nên A → B = 1 ⇔ B = 1, ta cũng có C = 0 nên A → C = 1 ⇔ A = 0

Nhưng A → B = 1, mâu thuẫn. Vậy giả sử sai, ta có đpcm
Chú ý Ngoài cách làm trên, ta còn có thể kẻ bảng giá trị chân lý
VD2 Cho các mệnh đề A, B, C thỏa mãn các điều kiện sau là đúng
(A ∧ C) → (B ∧ C)
(A ∨ C) → (B ∨ C)
Chứng minh rằng mệnh đề A → B là đúng

Giải


A=1


Giả sử A → B = 0 ⇔ . Khi đó ta có:
B = 0



1 = (A ∧ C) → (B ∧ C) = (1 ∧ C) → (0 ∧ C) = C → 0 ⇔ C = 0
1 = (A ∨ C) → (B ∨ C) = (1 ∨ C) → (0 ∨ C) = 1 → C ⇔ C = 1 (Mâu thuẫn)
Vậy giả sử sai, ta phải có A → B = 1 (đpcm)

II Tập hợp

1 Kiến thức cần nhớ

1.1 Các phép toán tập hợp

 
I Hợp A ∪ B = x x ∈ A hoặc x ∈ B
 
I Giao A ∩ B = x x ∈ A và x ∈ B
n o
I Hiệu A \ B = x x ∈ A nhưng x ∈
/B

1.2 Tính chất

I Giao hoán A ∪ B = B ∪ A , A∩B =B∩A

I Kết hợp A ∪ (B ∪ C) = (A ∪ B) ∪ C , A ∩ (B ∩ C) = (A ∩ B) ∩ C

Nhóm Đại số - CLB Hỗ trợ học tập 3

If you fall asleep, you will dream. If you study now, you will live your dream

I Phân phối (A ∩ B) ∪ C = (A ∪ C) ∩ (B ∪ C) ,
I De Morgan A ∩ B = A ∪ B , A∪B =A∩B
I Một số tính chất khác A \ B = A ∩ B
Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
CLB Hỗ trợ học tập
(A ∪ B) ∩ C = (A ∩ C) ∪ (B ∩ C)
, X \ (A ∪ B) = (X \ A) ∩ (X \ B)

1.3 Ví dụ

Chứng minh:
a) A ∩ (B \ C) = (A ∩ B) \ (A ∩ C)
b) (A \ B) \ C = A \ (B ∪ C)
Giải

Ta có biến đổi
a) (A ∩ B) \ (A ∩ C) = (A ∩ B) ∩ A ∩ C
  A
= (A ∩ B) ∩ A ∪ C
   
= (A ∩ B) ∩ A ∪ (A ∩ B) ∩ C
      B C
= A∩A ∩B ∪ A∩ B∩C


= (B ∪ ∅) ∪ A ∩ B \ C


=A∩ B\C

b) Ta có biến đổi
(A \ B) \ C = (A \ B) ∩ C A
 
= A∩B ∩C
 
=A∩ B∩C
B C
=A∩B∪C

= A \ (B ∪ C)

Nhóm Đại số - CLB Hỗ trợ học tập 4

If you fall asleep, you will dream. If you study now, you will live your dream
 Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
CLB Hỗ trợ học tập

Tuần 2
Chương 1: Logic - Tập hợp - Ánh xạ - Số phức
Ánh xạ, Cấu trúc đại số, Số phức

I Ánh xạ

I Ánh xạ
Một ánh xạ f đi từ tập hợp X sang tập hợp Y là một quy tắc cho mỗi phần tử của x ứng với một
phần tử xác định y ∈ Y
f :X→Y
x 7→ y = f (x)

I Tập ảnh, tập nghịch ảnh


f (A) = y ∈ Y | ∃x ∈ A : f (x) = y là tập ảnh của A
f −1 (B) = x ∈ X | f (x) = B là tập nghịch ảnh của B


I Tích các ánh xạ

Cho hai ánh xạ f : X → Y và g : Y → Z. Tích của f và g là h : X → Z mà h(x) = g f (x)
Ký hiệu h = g ◦ f
I Đơn ánh, toàn ánh, song ánh
f là đơn ánh nếu với x1 6= x2 thì f (x1 ) 6= f (x2 )
f là toàn ánh nếu với ∀y ∈ Y thì ∃x ∈ X để f (x) = y
f là song ánh nếu f vừa là đơn ánh, vừa là toàn ánh

VD1 Cho f (x) = x2 + 1 và A = (1; 2), B = [4; 5]. Tìm f (−1), f (B), f −1 (A)

Giải

f (x) = x2 + 1 nên f (−1) = (−1)2 + 1 = 2

Ta có f 0 (x) = 2x = 0 ⇔ x = 0, do đó hàm số đồng biến trên (0, +∞), nghịch biến trên (−∞, 0)
f (1) = 2, f (2) = 5 do đó f (A) = (2; 5)
√ −1
h √ i h√ i
f (x) = 4 khi x = ± 3, f (x) = 5 khi x = ±2, do đó f (B) = −2, − 3 ∪ 3, 2

VD2 Cho f (x) = x3 + x2 − 2x. Tìm a, b biết f −1 {a} = {0; 1; b}

Giải

Nhóm Đại số - CLB Hỗ trợ học tập 1

If you fall asleep, you will dream. If you study now, you will live your dream
 Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
CLB Hỗ trợ học tập
Vì f −1 {a} = {0; 1; b} nên f (0) = f (1) = f (b) = a. Mà f (0) = f (1) = 0 nên a = 0

Phương trình x3 + x2 − 2x = 0 có 3 nghiệm {−2; 0; 1}, do đó b = −2

VD3 Cho f : R2 → R2 xác định bởi f (x, y) = (x + y, x − y)

a) Chứng minh f là song ánh
n o
2 2 2
b) Xác định f (A) với A = (x, y) ∈ R x + y = 1

Giải

a) Xét (x1 , x2 ), (y1 , y2 ) ∈ R2 thỏa mãn f (x1 , x2 ) = f (y1 , y2 )


x + x = y + y
1 2 1 2
⇔ ⇒ (x1 , x2 ) = (y1 , y2 )
x1 − x2 = y1 − y2

Do đó f là đơn ánh  
2 a+b a−b
Xét (a, b) ∈ R tùy ý, dễ thấy f , = (a, b). Do đó f là toàn ánh
2 2
Vậy f là song ánh


b) Ta có x2 + y 2 = 1, khi đó (x + y)2 + (x − y)2 = 2 x2 + y 2 = 2
n o
2 2 2
⇒ (x, y) ∈ A thì f (x, y) ∈ B = (x0 , y0 ) ∈ R x0 + y0 = 2
 2  2
2 2 x0 + y0 x0 − y 0
Mặt khác với (x0 , y0 ) ∈ B hay x0 + y0 = 2 thì + = 1. Do đó với mỗi bộ
 2  2
x0 + y 0 x0 − y 0
(x0 , y0 ) ∈ B, tồn tại một bộ (u, v) = , ∈ A để f (u, v) = (x0 , y0 )
n 2o 2
Vậy f (A) = B = (x, y) ∈ R2 x2 + y 2 = 2

VD4 Xét xem các ánh xạ sau có là đơn ánh, toàn ánh, song ánh hay không
a) f (x) = x3 + 1
b) f (x, y) = (x + 2y, x + 3y)
Giải

a) Xét x1 , x2 ∈ R : f (x1 ) = f (x2 ) ⇔ x31 + 1 = x32 + 1 ⇔ x1 = x2 . Do đó f là đơn ánh

√ √ 
Xét a ∈ R tùy ý, f (x) = a ⇔ x3 + 1 = a ⇔ x = 3 a − 1 hay f 3 a − 1 = a. Do đó f là toàn
ánh
Vậy f là song ánh
b) Xét (x1 , x2 ), (y1 , y2 ) ∈ R2 thỏa mãn f (x1 , x2 ) = f (y1 , y2 )
  
x + 2x = y + 2y x + 2x = y + 2y x = y
1 2 1 2 1 2 1 2 1 1
⇒ ⇔ ⇔
x1 + 3x2 = y1 + 3y2 x2 = y2 x2 = y2

Do đó f là đơn ánh

Nhóm Đại số - CLB Hỗ trợ học tập 2

If you fall asleep, you will dream. If you study now, you will live your dream
 Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
 CLB Hỗ trợ học tập
x + 2x = a
2 1 2
Chọn (a, b) ∈ R tùy ý: f (x1 , x2 ) = (a, b) ⇔ ⇔ (x1 , x2 ) = (3a − 2b, b − a)
 x1 + 3x2 = b
Do đó f là toàn ánh
Vậy f là song ánh

II Các cấu trúc đại số

I Phép toán hai ngôi
Phép toán hai ngôi là ánh xạ ∗
G×G→G
(x, y) 7→ x ∗ y

I Cấu trúc nhóm

(G, ∗) là một nhóm nếu phép toán ∗ có các tính chất sau
(1) Tính kết hợp: (x ∗ y) ∗ z = x ∗ (y ∗ z)
(2) Tồn tại phần tử trung hòa e ∈ G: x ∗ e = e ∗ x = x, ∀x ∈ G
(3) Tồn tại phần tử đối xứng: ∃x0 để x ∗ x0 = x0 ∗ x = e, ∀x ∈ G
(G, ∗) là một nhóm giao hoán (Nhóm Abel) nếu phép toán ∗ có tính giao hoán:
x ∗ y = y ∗ x, ∀x, y ∈ G
I Cấu trúc vành
(G, +, .) tạo thành một vành nếu thỏa mãn các tính chất sau
(1) (G, +) là một nhóm Abel
(2) (xy)z = x(yz), ∀x, y, z ∈
G
(x + y)z = xz + yz
(3) (Tính chất phân phối) ∀x, y, z ∈ G
z(x + y) = zx + zy
I Cấu trúc trường
(G, +, .) tạo thành một trường nếu nó là vành giao hoán có đơn vị 1 6= 0 sao cho mọi phần tử 6= 0
đều có phần tử đối xứng

VD1 Chứng minh R \ {0} với phép toán nhân thông thường lập thành nhóm Abel

Giải

Dễ thấy tính chất giao hoán và kết hợp được thỏa mãn
Phần tử trung hòa là 1 vì x.1 = 1.x = x, ∀x ∈ R \ {0}
1
Với mỗi x ∈ R \ {0} thì tồn tại x−1 = ∈ R \ {0} để xx−1 = x−1 x = 1
x

Nhóm Đại số - CLB Hỗ trợ học tập 3

If you fall asleep, you will dream. If you study now, you will live your dream
 Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
CLB Hỗ trợ học tập


Vậy R \ {0}, . là nhóm Abel

VD2 Xét xem các tập sau với phép nhân thông thường có lập thành nhóm hay không
n √ o
a) A = a + b 2 | a, b ∈ Z \ {0}
n √ o
b) B = a + b 2 | a, b ∈ Q \ {0}
Giải

a) Nhận thấy 1 là phần tử trung hòa của (A, .)

√  √  √ 
Xét a + b 2 ∈ A. Giả sử c, d ∈ Z : a + b 2 c + d 2 = 1. Khi đó
√
(ac + 2bd) + (ad + bc) 2 = 1 (1)
√
Do a, b, c, d ∈ Z nên (ad + bc) 2 ∈
/ Z. Do đó không tồn tại a, b, c, d ∈ Z thỏa mãn (1), hay không
tồn tại phần tử nghịch đảo. Vậy (A, .) không là một nhóm
b) Nhận thấy 1 là phần tử trung hòa của (B, .)
√
Xét x = a + b 2 ∈ B. Khi đó
√
−1 1 a−b 2 a −b √
x = √ = 2 2
= 2 2
+ 2 2
2
a+b 2 a − 2b a − 2b a
| {z } | {z } − 2b
a0 ∈ Q b0 ∈ Q
√ √
Do đó với mỗi x = a + b 2 ∈ B, tồn tại phần tử nghịch đảo x−1 = a0 + b0 2 ∈ B
Dễ thấy phép toán "." có tính chất kết hợp, giao hoán trong B
Vậy (B, .) là một nhóm, hơn nữa còn là một nhóm Abel

III Số phức
I Định nghĩa
Số phức là số có dạng z = a + bi, với a, b ∈ R và i2 = −1
Ký hiệu Re(z) = a là phần thực của số phức z, Im(z) = b là phần ảo của số phức z
I Phép toán Với số phức z = a + bi, ta có:
(1) (Các phép toán thông thường)
(a + bi) ± (c + di) = (a ± c) + (b ± d)i
(a + bi)(c + di) = (ac − bd) + (ad + bc)i
(2) (Số phức liên hợp) z = a − bi
√
(3) (Phép lấy môđun) |z| = a2 + b2
I Dạng lượng giác của số phức
Ngoài cách biểu diễn z = a + bi, ta còn có cách biểu diễn khác của số phức như sau
z = a + bi = r(cos ϕ + i sin ϕ)

Nhóm Đại số - CLB Hỗ trợ học tập 4

If you fall asleep, you will dream. If you study now, you will live your dream
  Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
 √ CLB Hỗ trợ học tập
r = |z| = a2 + b 2


trong đó
ϕ = Arg(z) : Argument của số phức z



Ta có một số phép toán của số phức dưới dạng lượng giác zk = rk (cos ϕk + i sin ϕk ) như sau:


(1) z1 z2 = r1 r2 cos(ϕ1 + ϕ2 ) + i sin(ϕ1 + ϕ2 )
(2) (Công thức De Moivre) z1n = r1n (cos nϕ + i sin nϕ)
√ √
 
ϕ + 2kπ ϕ + 2kπ

(3) Nếu z 6= 0 thì z = r cos
n n
+ i sin k = 1, n
n n
I Công thức Euler
eiϕ = cos ϕ + i sin ϕ, ∀ϕ ∈ R
Với ϕ = π, ta có
eiπ = −1

VD1 Viết các số phức sau dưới dạng chính tắc

4
√ 2020

 1+i
c) (a + bi)n a2 + b2 6= 0, n ∈ N∗


a) 1 + i 3 b)
1−i

Giải
√ !2020 2020
√ 2020

 1 3 π π
a) 1+i 3 = 22020 +i =2 2020
cos + i sin
2 2 3 3
√ !
√
 
2020 2020π 2020π 2020 1 i 3
=2 cos + i sin =2 − − = −22019 − i22019 3
3 3 2 2
 4  4
1 i π π
 4 √ +√ cos + i sin
1+i 2 2 4 4 cos π + i sin π
b) = 4 =  4 = =1
1−i 1 i −π −π cos(−π) + i sin(−π)
√ −√ cos + i sin
2 2 4 4
a a b
c) Đặt ϕ = arccos √ . Khi đó cos ϕ = √ và sin ϕ = √
2
a +b 2 2
a +b 2 a + b2
2
!n
√

a b
(a + bi)n = a2 + b 2 √ + i√
2
a +b 2 a + b2
2

n
n
= a2 + b2 2 (cos ϕ + i sin ϕ)n = a2 + b2 2 (cos nϕ + i sin nϕ)
VD2 Tìm tất cả các nghiệm phức của các phương trình sau
a) z 2 − 4iz + 3 = 0 b) z 4 − 3iz 2 + 4 = 0

Giải

a) z 2 − 4iz + 3 = 0
 √ 2
2 2
⇔ (z − 2i) = −3 + (2i) = −7 = i 7

Nhóm Đại số - CLB Hỗ trợ học tập 5

If you fall asleep, you will dream. If you study now, you will live your dream
 Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
CLB Hỗ trợ học tập

√
  √ 
z = 2+ 7 i
z − 2i = i 7
⇔ √ ⇔ 

 √ 
z − 2i = −i 7 z = 2− 7 i

b) z 4 − 3iz 2 + 4 = 0
 2  2  2
2 3i 3i 25 5i
⇔ z − = −4 + =− =
2 2 4 2

!2 √ √ 

z 2 = 8i = 2 √1 + √i
 
3i 5i
z = ± 2+i 2
2
z − 2 = 2  2 2 2
⇔ ⇔
    
3i 5i 2 1 i
z=± √ −√

z2 −
 
=− 2i 1 i

 2
2 2 z =− = √ −√ 2 2
2 2 2
VD3
 √ 
a) Giải phương trình x8 i + 3 = 2
b) Tính tổng các căn bậc 8 phức của 1
Giải
√
2 3 i −π −π
a) x8 = √ = − = cos + i sin
3+i 2 2 6 6
π π
− + 2kπ − + 2kπ
Khi đó x = cos 6 + i sin 6 , k = 0, 7
8 8
b) Gọi ε0 = 1, ε1 , ε2 , ..., ε7 là các căn bậc 8 phức của 1. Khi đó ε8i = 1. Do đó εi là nghiệm của
phương trình x8 − 1 = 0. Theo định lý Viete, ta có
X8
εi = 0
k=0

Nhóm Đại số - CLB Hỗ trợ học tập 6

If you fall asleep, you will dream. If you study now, you will live your dream