1

KAALAMAN SA SEKSWAL AT REPRODUKTIBONG KALUSUGAN:

EPEKTO SA PAGPAPASYA NG MGA ISKOLAR NG PSHS-CMC

DONNAVILLE A. BAURA
ELVIN SEAN F. PABUA
JUNE MAXINNE RAMIREZ
DARL BEATRIZ RANIDO
CHRIST DUSTLY G. TAN

YUNIT PANGWIKA
PHILIPPINE SCIENCE HIGH SCHOOL
CENTRAL MINDANAO CAMPUS

Mayo 2022
 1

KAALAMAN SA SEKSWAL AT REPRODUKTIBONG KALUSUGAN:

EPEKTO SA PAGPAPASYA NG MGA ISKOLAR NG PSHS-CMC

ISANG SULATING PANANALIKSIK

Na Iniharap sa
Yunit Pangwika
Philippine Science High School
Central Mindanao Campus
Nangka, Balo-i, Lanao del Norte

Bilang Bahagi
ng mga Pangangailangan sa Kursong
PANANALIKSIK SA FILIPINO

DONNAVILLE A. BAURA
ELVIN SEAN F. PABUA
JUNE MAXINNE RAMIREZ
DARL BEATRIZ RANIDO
CHRIST DUSTLY G. TAN

Mayo 2022
 1

DAHON NG PAGPAPATIBAY

Ang sulating pananaliksik na ito na pinamamagatang KAALAMAN SA SEKSWAL

AT REPRODUKTIBONG KALUSUGAN: EPEKTO SA PAGPAPASYA NG
MGA ISKOLAR NG PSHS-CMC na inihanda nina DONNAVILLE A, BAURA,
ELVIN SEAN F. PABUA, JUNE MAXINNE RAMIREZ, DARL BEATRIZ
RANIDO at CHRIST DUSTLY G. TAN bilang bahagi ng mga pangangailangan para
sa kursong Pananaliksik sa Filipino ay inirerekomendang tanggapin at pagtibayin

IAN CRIS L. CADILE, M.A.

Tagapayo

LESLIE ANN G. SAYLES, RGC RIZZA MARIE B. GONZALES

Miyembro Miyembro

JOCELYN O. PATTUINAN, PH.D

Miyembro

Inirekomendang Pagtibayin:

RIZZA MAE B. GONZALES

Puno ng Yunit Pangwika

Pinagtibay:

JASMIN C. ESPERANTE FRANKLIN S. SALISID, MSCIED

Chief, Curiculum and Instruction Division Campus Director
 iii

ABSTRAK

Isa sa mga pinakapangunahing solusyon upang mabawasan ang sekswal na

maling pag-uugali ay ang magtatag ng naaangkop na komprehensibong edukasyong
sekswal sa mga kabataan. Gayunpaman, ito ay nananatiling isang kontrobersyal na
desisyon sa maraming mga institusyon sa kasalukuyang panahon. Sa gayon, kailangang
maunawaan kung paano nakakaapekto ang kaalaman sa kalusugang sekswal at
reproduktibo sa sekswal na pag-uugali at pag-uugali. Upang maunawaan ang hindi
pangkaraniwang bagay na ito, ang pag-aaral na ito ay mag-iimbestiga sa antas ng
kaalaman ng mga iskolar ng PSHS-CMC at iugnay ito sa kanilang sekswal na pag-
uugali at pag-uugali. Sa pamamagitan ng talatanungan, ang kanilang antas ng kaalaman
ay sinuri sa pamamagitan ng isang talatanungan na binubuo ng 12 mga katanungan
tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan kung saan kailangan nilang sagutin
nang tama. Kalakip sa talatanungan na ito ang mga sitwasyon upang suriin ang kanilang
mga pag-uugali at paniniwala sa pakikipagtalik at pag-uugali. Mula sa mga nakolektang
datos, maihahanuha na pinakamarami sa mga respondente ang may sapat na kaalaman
sa sekswal at reproduktibong kalusugan. Kasama rito ang sapat na pagkilala nila sa mga
kontrasepsiyon at mga impeksyon na nakukuha sa pakikipagtalik. Nakita na ang mga
babae ay nangunguna sa pagkakaroon ng sapat at magaling na kaalamang sekswal at
reproduktibo na maihahambing sa mga lalaki na nangunguna sa pagkakaroon ng hindi
sapat at kapos na kaalaman. Ayon sa mga respondente, kumukuha sila ng karamihan sa
kanilang kaalaman mula sa internet. Nakuha rin mula sa kanilang mga sagot sa mga
bukas na tanong ang pag-aatubili sa paghingi ng tulong o payo pagdating sa mga isyung
ito sa kanilang mga magulang dahilan sa kahihiyan at takot sa magiging reaksyon. Ang
mga resulta ng pag-aaral na ito ay nagmumungkahi na walang ugnayan sa pagitan ng
antas ng kaalaman ng mag-aaral sa kalusugang sekswal atat kanilang sekswal na pag-
uugali at paniniwala, dahilan sa kakulangan ng tumpak na ugnayan ng kanilang
kaalaman at pagpapasya pagdating sa sekswal at reproduktibong kalusugan.
Gayunpaman, napagmasdan na halos lahat ng mga sumasagot ay hilig sa mas
konserbatibong paniniwala. Ang kababalaghang ito ay iniuugnay sa teorya ng
Conservatism kung saan ang mga tradisyonal na halaga at kultura ay itinataguyod at
pinapanatili sa pulitika at iba pang pilosopiya. Ang mga resulta ng pag-aaral na ito ay
maaaring magsilbing batayan para maunawaan ang konserbatismo sa konteksto ng
Pilipinas at ang intelektwal at asal na mga salik nito sa kabataan at pangkalahatang
populasyon
 iv

Buong pusong inihahandog ang pananaliksik na ito sa aming mga magulang at

kapatid na patuloy sumosuporta sa aming mga pag-aaral.

Inihahandog din namin ito sa aming mga kaibigan at iba pang mga mananaliksik
upang maipagpatuloy ang pagsagawa ng mga makabuluhang pananaliksik para sa
pagsiyasat sa mga katotohan.
 1

PASASALAMAT

Ang papel at pananaliksik na ito ay hindi magiging posible kung wala ang
tulong at suporta ng maraming indibidwal sa buong proseso. Nais ng mga mananaliksik
ipaabot ang taos-pusong pasasalamat sa mga sumusunod.

Kay Sir Ian, na ang guro sa Filipino, para sa kaniyang pagpapakita ng suporta
at gabay mula sa simula hanggang sa katapusan ng pananaliksik na ito. Binigyan niya
ang mga mananaliksik ng mga kapaki-pakinabang na mungkahi sa panahon ng mga
konsultasyon at tumulong sa mga papel na kailangan para sa huling pagtatanggol ng
mga mananaliksik.

Kina Ma’am Leslie, Ma’am Joy, at Ma’am Gee, na naggagandahang miyembro

ng panel, para sa kanilang ibinahaging mga komento at rekomendasyon ukol sa
pananaliksik na nakatulong sa pagsasagawa at pag-aanalisa.

Sa mga respondente ng panananaliksik, na kusang sumali at sumagot sa

talatanungan. Ang kanilang mga tugon at kabatiran ay nagsilbing datos at lubos sa
nakatulong sa pananaliksik.

Sa Philippine Science High School - Central Mindanao Campus, bilang

paaralan ng mga respondente na pumayag sa pagsagawa ng pananaliksik na ito.

Panghuli, para sa mga magulang at kaibigan ng mga mananaliksik, dahil sa

kanilang suporta at tulong na nagbigay sa amin ng motibasyon na magpatuloy sa
pananaliksik at pag-aaral.
 vi

TALAAN NG NILALAMAN

Pahina

DAHON NG PAGPAPATIBAY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii
ABSTRAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii
DEDIKASYON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv
PASASALAMAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v
TALAAN NG TALAHANAYAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi
TALAAN NG LARAWAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii
KABANATA

I INTRODUKSYON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Panimula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Paglalahad ng Suliranin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Layunin ng Pag-aaral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Kahalagahan ng Pag-aaral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

II MGA KAUGNAY NA LITERATURA AT PAG-AARAL . 5

Mga Kaugnay na Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Mga Kaugnay na Pag-aaral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Batayang Teoritikal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

III METODOLOHIYA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Pamamaraan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Pag-aanalisa ng mga Datos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Mga Respondente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Lokal ng Pag-aaral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

IV PAGLALAHAD, PAG-AANALISA AT PAGPAPAHALAGA

NG MGA DATOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

V BUOD, KONGKLUSYON AT REKOMENDASYON . . . . . 65

Buod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Konklusyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Rekomendasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

TALASANGGUNIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

APENDIKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

A. Liham Pahintulot para sa CID Chief . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

B. Liham Pahintulot para sa Magulang ng mga Respondente 86
C. Liham Pahintulot para sa mga Respondente . . . . . . . . . . . 87
D. Kopya sa Talatanungan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
E. Mapa ng Lokal ng Pag-aaral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
F. Pangangalap ng Datos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
G. Pag-aanalisa ng Datos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
 vii

H. Tabulasyon ng mga Datos at Transkripsyon ng Panayam 100

I. Larawan sa Pinal na Padedepensa ng Pananaliksik . . . . . 103

ANG MGA MANANALIKSIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

PANUNUMPA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
 viii

TALAAN NG TALAHANAYAN
Pahina
TALAHANAYAN

1 Iskala sa Kaalamang Sekswal at Reproduktibong

Kalusugan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

2 Kabuuang Bilang ng mga Respondante na Mag-aaral

mula sa PSHS-CMC sa School Year 2021-2022 . . . . . . . . 34

3 Mga Napiling Respondente na Mag-aaral mula sa

PSHS-CMC sa School Year 2021-2022 . . . . . . . . . . . . . . . 34

4 Sagot ng mga G12 Iskolar sa mga Pahayag Tungkol sa

Sekswal at Reproduktibong Kalusugan . . . . . . . . . . . . . . 37

5 Saloobin ng mga G12 Iskolar Hinggil sa Usapang Isyu

ng Sekswal at Reproduktibong Kalusugan Kasama ang
Magulang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

6 Pananaw ng mga G12 Iskolar Hinggil sa Pagkuha ng

Impormasyon Tungkol sa Sekswal at Reproduktibong
Kalusugan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

7 Saloobin ng mga G12 Iskolar Hinggil sa Edukasyong

Sekswal at Reproduktibong Kalusugan sa Paghihikayat
at Pagpapataas ng mga Kasanayan sa
Pakikipagtalik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
 ix

TALAAN NG LARAWAN
Pahina
LARAWAN

1 Iskala sa Kaalamang Sekswal at Reproduktibong

Kalusugan ng mga G12 Ayon sa Kasarian . . . . . . . . . . . . 39

2 Kinikilalang Paraan sa Pagpigil sa Pagbubuntis ng

mga G12 Iskolar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

3 Kinikilalang mga Sexually Transmitted Diseases ng

mga G12 Iskolar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

4 Pinagkukunan ng Impormasyon Tungkol ng mga G12

Iskolar sa Pagbibinata at Pagdadalaga . . . . . . . . . . . . . . . 42

5 Pinagkukunan ng Impormasyon ng mga G12 Iskolar

Tungkol sa Reproduktibong Sistema ng mga Lakaki at
Babae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

6 Pinagkukunan ng Impormasyon ng mga G12 Iskolar

Tungkol sa mga Relasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

7 Pinagkukunan ng Impormasyon ng mga G12 Iskolar

Tungkol sa Kontrasepsiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

8 Pinagkukunan ng Impormasyon ng mga G12 Iskolar

Tungkol sa Sexually Transmitted Diseases . . . . . . . . . . . . 44

9 Buod ng Pinagkukunan ng Impormasyon Tungkol sa

Sekswal at Reproduktibong Kalusugan . . . . . . . . . . . . . . 45

10 Pagdalo ng Klase o Diskusyon sa Paaralan ng mga G12

Iskolar Hinggil sa Sekswal at Reproduktibong
Kalusugan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

11 Hinihingian ng Tulong ng mga G12 Iskolar Pagdating

sa Problema o Tanong Tungkol sa Sekswal at
Reproduktibong Kalusugan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

12 Bilang ng mga G12 Iskolar na Hindi Handa

Makikipagtalik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

13 Bilang ng mga G12 Iskolar na Naniniwala na Mali

ang Pakikipagtalik Bago ang Kasal . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

14 Bilang ng mga G12 Iskolar na may Takot Mabuntis o

Makabuntis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
 x

15 Bilang ng mga G12 Iskolar na may Takot Magkaroon

ng Impeksyon Sa Pakikipagtalik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

16 Bilang ng mga G12 Iskolar na Nakaramdam ng Pressure

sa mga Sekswal na Aktibidad Dahil sa Impluwensya
ng Iba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

17 Bilang ng mga G12 Iskolar na Tatanggihan Makipagtalik

sa Isang Tao na Hindi Handang Gumamit ng
Kontrasepsiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

18 Bilang ng mga G12 Iskolar na Mahihiya Bumili o

Maghanap ng Kontrasepsiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

19 Bilang ng mga G12 Iskolar na Kilalanin Muna ang Isang

Tao Bago Gumawa ng mga Sekswal na Aktibidad
Kasama Sila . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

20 Bilang ng mga G12 iskolar na Hindi Magpapa-test para

sa STD kung Walang Naranasan na Sintomas . . . . . . . . . 57

21 Bilang ng mga G12 iskolar na Hindi Gagawa ng mga

Sekswal na Aktibidad Kung Marami Pa Hindi
Naiintindihan at Hindi pa Handa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

22 Bilang ng mga G12 Iskolar na Naniniwala na Bawat

Sekswal na Aktibidad ay Dapat Walang Pamimilit at
Sakit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

23 Bilang ng mga G12 Iskolar na Naniniwala na Dapat

Mayroon Sapat na Kaalaman sa mga Isyu ng Sekswal at
Reproduktibong Kalusugan ay Bilang Isang
Responsableng Indibidwal sa Lipunan . . . . . . . . . . . . . . . . 59
 1

KABANATA I

INTRODUKSIYON

Panimula

Sa harap ng paglago ng kapanahunan ng teknolohiya at kamalayan sa

pagsasalita ng mga kabataan, ang konsepto ng kalayaan ay unti-unting nakasanayan
nang nakararami. Kasama nito ang pag-usbong ng mga kabataan pagdating sa mga
isyung panlipunan katulad ng sekswal at reproduktibong kalusugan. Saklaw ng
malawak na paksang ito ang paggawa ng mga desisyong makakaapekto sa kinabukasan
at kalusugan. Ang mga kaso ng pagbubuntis, pagkakasakit dahilan sa pakikipagtalik, at
mga sekswal na karahasan ay maiuugnay sa kamalayan at kaalaman tungkol sa mga
impormasyong kalakip sa komprehensibong sekswal at reproduktibong edukasyon.
Ang kawalang-malay tungkol sa panlipunang estigma na maaaring magdulot ng
maling pag-iisip at pagdedesisyon ay nagsisimula sa pamantayang itinatatag sa loob ng
tahanan, kung saan ipinagbawal ang pag-uusap ng mga paksang may kaugnayan sa
sekswal at reproduktibong aspeto ng pamumuhay (Nelson et al, 2016). Dagdag pa nina
Gallao et al. (2020), ang saklaw ng kaalamang sekswal ng mga kabataang nasa
pansekondaryang antas ng pag-aaral ay nasa karaniwang antas lamang, kaya ang
pagturo sa kanila tungkol sa mga paraan ng pag-iwas sa pagbubuntis at mga STD ay
kinakailangan upang lumaki bilang mga indibidwal na may wastong gabay sa paggawa
ng mga desisyon.
Ang pagkakaroon ng sapat at wastong kaalaman tungkol sa sekswal at
reproduktibong kalusugan ay may positibong epekto sa araw-araw na pagpapasya ng
mga iskolar ng Philippine Science High School - Central Mindanao Campus. Nang
dahil dito, ang pagsasaliksik sa epektong ito ay mahalaga para sa mga mag-aaral upang
matugunan ang laganap na suliraning ito na nakakaapekto sa kanila.
Upang maisagawa ito, ang mga iskolar ng Philippine Science High School
School - Central Mindanao Campus na nasa ika-12 na baitang ay ang napiling mga
kalahok para sa sarbey.
 2

Paglalahad ng Suliranin

Nais malaman ng pag-aaral na ito kung ano ang epekto ng pagkakaroon ng

kaalaman tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan sa araw-araw na pagpapasya
ng mga iskolar ng Philippine Science High School - Central Mindanao Campus. Upang
masagot ang pangunahing tanong na ito, nararapat na tugunan ang mga sumusunod na
mga tiyak na katanungan:

1. Gaano kalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa sekswal at

reproduktibong kalusugan?
2. May pagkakaiba ba ang sagot ng mga respondente ayon sa kanilang kasarian?
3. Saan nakuha ng mga mag-aaral ang kasalukuyang kaalaman na mayroon sila?
4. Ano-ano ang mga dahilan ng kakulangan ng kaalaman pagdating sa sekswal at
reproduktibong kalusugan?
5. May kaugnayan ba sa araw-araw na pagpapasya ng mga mag-aaral na may
kaalaman sa sekswal at reproduktibong kalusugan at sa mga iskolar na walang
alam sa paksa?

Layunin ng Pag-aaral

Naglalayon ang pag-aaral na ito na malaman ang kabuuang epekto ng kaalaman

sa sekswal at reproduktibong kalusugan sa araw-araw na pagpapasya ng mga iskolar ng
Philippine Science High School - Central Mindanao Campus upang magbigay ng gabay
at magsilbing batayan sa mga tao dahil dito makikita kung may koneksyon ang
pagkakaroon ng sapat na kaalaman sa sekswal at reproduktibong kalusugan sa kung
gaano kahusay ang isang tao sa araw-araw na pagpapasya.

Layunin din ng pag-aaral na malaman kung kinakailangan magpatupad ng kurso

tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan sa kurikulum ayon sa mga
makukuhang resulta upang magamit bilang batayan ng Curriculum Instructions
Division (CID) office ng paaralan sa kanilang pagturo at paggabay sa mga iskolar.
 3

Kahalagahan ng Pag-aaral

Ang mga resulta ng pananaliksik na ito ay mahalaga dahil ito ay nagdudulot ng

pagkakaunawaan kung ang kaalaman sa sekswal at reproduktibong kalusugan ay
nakakaapekto sa araw-araw na pagpapasya ng mga iskolar ng PSHS-CMC. Ang mga
resulta ay nakakatulong din sa mga sumusunod:

Sa mga iskolar ng PSHS-CMC at mga kabataan. Bilang isang iskolar ng

bayan at miyembro ng kabataan, kapaki-pakinabang ang pananaliksik na ito sa
pagtugon at paggabay ng kanilang pagbibinata. Ang komprehensibong edukasyon sa
sekswal at reproduktibong kalusugan ay lalong makabuluhan sa yugtong ito ng
kanilang buhay kung saan minabuting mahanda at maturuan sila nang tama bago
malagay sa mga sitwasyong maaaring makasasama at makapipinsala. Ang pagtuklas sa
epekto ng kaalamang sekswal at reproduktibong kalusugan sa kanilang pagpapasya ay
makatutulong upang maitaguyod ang mas mahusay na pagdedesisyon at nang
maiwasan ang panliligalig.

Sa mga magulang. Kasunod nito, ang mga resulta ng pag-aaral na ito ay

maaaring mag-ambag sa pagdadala ng bagong kaalaman sa mga magulang. Maaari
itong maliwanagan sa mga magulang na naniniwala na bawal malaman ng kanilang
anak ang tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan dahil ito ay pinaniniwalaang
hindi wasto. Kailangang maging bukas ang isipan ng mga magulang tungkol sa isyu na
ito dahil ang pakikilahok ng mga magulang sa paggawa ng desisyon ng isang bata ay
lumilikha ng isang positibong kapaligiran para sa pamilya at nagpapabuti sa mental at
emosyonal na kagalingan ng bata.

Sa administrasyon ng paaralan. Kaugnay nito, ang mga natuklasan ng pag-

aaral na ito ay makatutulong sa administrasyon ng paaralan sa pagsangkot at pagturo
ng pangkasariang edukasyon sa mga mag-aaral. Sa ganitong pamamalakad,
mapakikinabangan ang mga iskolar patungo sa pagbunga ng mga
mapagkukumpetensiyang siyentista na maagap sa paglutas ng mga problemang umiiral
sa lipunan gamit ang kanilang kaalaman sa sekswal at reproduktibong kalusugan.

Sa lipunan at bansa. Isa rin sa mga kahalagahan ng mga mananaliksik ay ang

ipaalam sa nakararami ang aral na mapupulot sa pananaliksik na ito. Sa ganitong
paraan, mas malaki ang sukat ng pagbabagong magaganap upang labanan ang estigma
 4

tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan. Hindi dapat eksklusibo sa lokal na

lugar ang aksyon na magaganap bilang tugon sa pananaliksik sapagka’t mas nakabubuti
kung ang lipunan ay kikilos bilang kabuuan para sa ikabubuti ng bansa.

Sa mga susunod na mananaliksik. Ang mga resulta ng pananaliksik ay

kapaki-pakinabang sa mga interesado sa parehong larangan dahil ang pag-aaral na ito
ay maaaring itakda bilang isang pundasyon sa mga paparating na pag-aaral at mag-
aambag ng bagong kaalaman sa mga umiiral na aklatan ng sekswal at reproduktibong
kalusugan.
 5

KABANATA II

MGA KAUGNAY NA LITERATURA AT PAG-AARAL

Mga Kaugnay na Literatura

Ang pagbibinata at pagdadalaga ay kinikilala bilang isang kritikal na panahon

sa kurso ng buhay, kung kailan ang mabilis na pag-unlad ng utak, katawan, at pag-
uugali ay nakakaapekto sa kalusugan at kapakanan. Ayon sa pag-aaral nina Viner et al.
(2017), ang prosesong ito ay nagreresulta sa napakabilis na paglaki ng somatic, pag-
unlad ng utak, sekswal na maturasyon, at pagkakaroon ng reproduktibong kapasidad.
Kalakip nito ay hanay ng mga panlipunang determinants ng kalusugan kaya ang
pagtukoy sa mga kritikal na punto para maiwasan ang akumulasyon ng mga panganib
na salik sa kalusugan ay kinakailangang pagtuunan ng pansin upang ang pag-unlad ng
kabataan ay mapapahalagahan.

Upang maitalakay ang kaugnayan ng reproduktibong kalusugan ng mga

kabataan, napakahalagang matakda muna ang mga proseso na nagdidikta sa kalagayan
nito. Batay dito, inulat ni Conrad (2019) na ang pagdadalaga at pagbibinata ay ang
panahon ng pagkamit ng pagkamayabong at kabilang ang sekswal na pagkamayabong
dito. Parehong mga lalaki at babae ay sumasailalim sa pisikal at biyolohikal na mga
pagbabago upang magkaroon ng kakayahan magkaanak. Ang edad ng pagdadalaga at
pagbibinata ay naiiba mula sa indibidwal, kung saan ang mga babae ay nagsisimula
nang mas maaga sa edad na 10-14 kumpara sa mga lalaki sa edad na 12-16. Ang mga
babae ay makakaranas muna ng mga pisikal na pagbabago, tulad ng paglaki ng dibdib,
pagtubo ng buhok sa bahagi ng ari at kilikili, growth spurt na sinusundan ng regla. Ang
reproduktibong sistema ng mga babae ay nagbibigay sa babae ng kakayahang makabuo
ng bata sa pamamagitan ng paggawa ng mga itlog (Harding, 2018). Ang mga
pangunahing bahagi ng babaeng reproductive system ay binubuo ng ari, matris, obaryo,
at fallopian tubes. Kasunod nito, ang unang pagbabagong mararanasan ng mga lalaki
ay ang pagpapalaki ng parehong bayag at titi. Ang susunod na pagbabago ay ang
paglaki ng buhok sa bahagi ng ari at ang mga kilikili, makaranas ng growth spurt,
paglalim sa boses, paglaki ng kalamnan, pagtubo ng buhok sa mukha, at ang
 6

pagkakaroon ng testosterone ay nagsisimula sa paggawa ng tamod. Ang

reproduktibong sistema sa lalaki ay kinabibilangan ng titi, eskroto, bayag, epididymis,
vas deferens, prostata, at seminal glands. Ang sistemang ito ay kailangan para sa
pagpaparami (Santhakumar, 2021).

Dagdag pa rito, parehong mga lalaki at babae ay maaaring sumailalim sa mga

emosyonal na pagbabago kasama sa mararaming pisikal na pagbabago ng pagdadalaga
at pagbibinata, at marami ang nakakaranas ng mas malakas at matinding emosyon,
mood swings, at pakiramdam ng kawalan ng katiyakan at pagkabalisa. Ang mga
emosyonal na pagbabago ay isang pangkaraniwan na pangyayari dahil ang pagdadalaga
at pagbibinata ay oras kung saan ang kabataan ay natututo tungkol sa kanyang mga
interes at layunin at kung paano makipag-ugnayan sa iba nang mas may edad.

Isa sa mga konseptong makakaharap nila sa kanilang paglaki ay ang

sekswalidad. Ayon sa UNFPA (2016), ang sekswal at reproduktibong kalusugan ay ang
estado ng pisikal, mental, at panlipunang kagalingan na may kaugnayan sa sekswalidad
at reproduktibong sistema. Ang magaling na kalusugan ay nagpapahiwatig sa ligtas na
pakikipagtalik, pagkamayabong, at alam kung kailan gawin ito (UNFPA, 2016). Para
mapanatili ang sekswal at reproduktibong kalusugan, ang mga tao ay nangangailangan
na makamit sa tumpak na impormasyon, abot-kayang contraception, ligtas na serbisyo
sa panganganak, at higit sa lahat, dapat protektahan ang kanilang mga sekswal at
reproduktibong karapatan (UNFPA, 2016, WHO, 2006). Ang pagtanggi sa mga
karapatang ito ay maaaring humantong sa kahirapan at hindi pagkakapantay-pantay ng
kasarian na mahalaga sa panlipunan at pang-ekonomiyang pag-unlad ng mga
komunidad at bansa (UNFPA, 2016, WHO, 2006).

Sa kabila ng pag-unlad ng kapanahunan, nananatiling ipinagbabawal na paksa

sa mga tahanan ang mga sekswal na karahasan at mismong ang tema ng sekswalidad at
pakikipagtalik. Sa isang artikulo na isinulat ni Jaymalin (2019), nabanggit na ang
pagbawal at pagbigay ng estigma sa pagtalakay tungkol sa mga importanteng paksa
tulad ng maagang pagbubuntis, pagtatalik na premarital, at mga sakit na nakukuha mula
sa pakikipagtalik ay naghihimok sa mga kabataan na maghanap ng impormasyon
tungkol dito na maaaring hindi mapagkakatiwalaan. Dagdag pa niya na subalit itinuturo
na ang sekswal na edukasyon sa mga paaralan, ang karagdagang pagtuturo nito sa
tahanan ay kailangan pa rin para sa mga kabataang Pilipino. Ang pagtanggal sa mga
 7

sekswal na estigma ay makakatulong sa pagpapatupad ng komprehensibong sekswal na

edukasyon.

Ayon ni Barkan (2018), ang mga magulang ang pinakamahalagang ahensya ng

pakikisalamuha ng mga bata ngayon. Ang kanilang mga saysay at pag-uugali ay
nakakaapekto rin sa kanilang mga anak sa mga nabanggit na aspeto. Dagdag pa niya,
ang mga magulang ay ang tanging nagpapakilala sa konsepto ng kasarian sa mga bata,
kung saan ang mga lalaki ay tinuturuan ng “panlalaking mga asal” at ang mga babae
naman ang “pambabaeng mga asal.” Kaugnay nito, inihayag nina Ashcraft at Murray
(2017) na ang kahalagahan ng mga magulang at tagapag-alagang tumatayo bilang mga
magulang sa lahat ng aspeto ng pag-unlad ng kabataan ay hindi maaaring palakihin,
ngunit ang kanilang papel sa sekswal na edukasyon ay napakahalaga. Sa kasamaang
palad, maaaring ipagpaliban ng mga magulang ang mga pag-uusap tungkol sa
sekswalidad dahil sa takot nilang bigyan ng mga ideya ang kanilang anak bago sila
maging "handa" o dahil itinutumbas nila ito sa pagbibigay ng lihim na pahintulot na
tuklasin ang mga sekswal na pag-uugali. Sa resulta ng pag-aaral nila (Muhwezi et al.,
2015), karamihan daw sa parent-adolescent communication ay nakitang nakatuon sa
impeksyon na nakukuha sa pakikipagtalik at mga pagbabago sa katawan. Ang mga
talakayan ng pakikipagtalik at pakikipag-date sa mga kabataan ay itinuturing na bihira.
Sa isang pagsasaliksik ni Olubayo-Fatiregan (2012), ibinunyag na ang karamihan ng
mga magulang sa kasalukuyan, ay umiiwas sa pagtatalakay ng mga konseptong
maiuugnay sa sekswalidad dahil naniniwala sila na nakakasigla ito sa kuryusidad ng
mga bata sa pakikipagtalik.

Ang Romano Katoliko, na siyang nangungunang relihiyon sa mga Pilipino, ay

humubog sa konserbatibong mga pagpapahalaga at paniniwala na nakapaligid sa sex at
mga gawaing sekswal sa mga pamilya at indibidwal (Delgado-Infante & Ofreneo, 2014;
Nadal 2009). Halimbawa ay ang pahayag ni Nadal (2009) na nagsasabing ang
impluwensya ng Katolisismo ay humahantong sa mga magulang na maniwala na ang
kabataan ay malabong makisali sa premarital sex. Ayon nila Anderson et al. (2013),
madalas na itinuturing ang kasal bilang tanging konteksto kung saan pinapayagan ang
mga kabataan maging sexually active, kaya ang mga kabataang walang asawa subalit
aktibong sekswal ay madalas tinatanggihan na makatanggap ng mga sekswal na
serbisyong pangkalusugan at impormasyon.
 8

Ang reproduktibong kalusugan ay kritikal para sa kabuuang kalusugan at

kapakanan ng mga kabataan bilang ito ang tumitiyak na sila ay namumuhay ng
produktibo. Ayon sa Youth Power (2021), ang pagsiguro sa mabuting reproduktibong
kalusugan ng mga kabataan ay nagbibigay-daan sa kanila na magkaroon ng mga
tumpak na impormasyon at serbisyo hinggil sa pag-iwas ng pagbubuntis, pangangalaga
pagkatapos ng panganganak, at mga impeksyong nakukuha sa pakikipagtalik. Dagdag
pa nila na kapag ang mga kabataan ay nakakakuha ng mga ganitong dekalidad na paraan
sabay ang maayos na pagplano ng kanilang mga kinabukasan at pamilya, mas magiging
maunlad sila sa tahanan, paaralan, at buhay. Ayon kay Nagai (2019), laganap sa buong
bansa ang mga napalampas na pagkakataon ng pagpaplano ng pamilya. Dahil dito,
makatarungan na suportahan ang mga programa at patakaran na magsisikap upang
maitaguyod ang reproduktibong kalusugan ng mga kabataan.

Pagdating sa usapang reproduktibong kalusugan, may mahalagang papel ang

personal na kalinisan at pangangalaga. Sa taong 2015, may naitalang halos 2.1 milyon
na bagong impeksiyon sa HIV at kada taon, mayroong tinatayang 357 milyon na
bagong impeksyon dahilan sa pakikipagtalik, tulad ng chlamydia, gonorrhea, syphilis
at trichomoniasis, bilang nangungunang apat (Huggett et al., 2019). Dagdag pa nina
Huggett et al. (2019), may koneksyon ang sekswal at reproduktibong kalusugan sa
tubig, sanitasyon, at kalinisan, kung saan ang pagkakaroon ng malinis na tubig at ang
pangangalaga sa katawan ay mabuting pangangasiwa sa pagreregla at sintomas ng mga
sakit na nakukuha sa pakikipagtalik.

Sa isa pang kaugnay na isyu rito, ang ligtas na pakikipagtalik ay mangyayari

lamang kapag ang isang tao ay nakikipagtalik na may pinakamababang panganib na
magkaroon ng anumang sakit na nakukuha sa pakikipagtalik. Kung walang wastong
pag-iingat sa kaligtasan, ang tao ay maaaring makakuha ng mga sekswal na sakit.
Halimbawa, ang mga STD, o sexually transmitted diseases, ay mga impeksyong
nakukuha sa pamamagitan ng pakikipagtalik sa isang taong nahawaan na. Bagama't
parehong lalaki at babae ay maaaring magkaroon sa sakit, ang mga kaso ng kalusugan
sa mga kababaihan ay mas malala kaysa sa mga lalaki. Ayon sa Missouri Department
of Health Senior Services, ang impeksyon ay maaaring magkaroon ng pangmatagalang
epekto sa katawan, tulad ng pagkabaog. Maaari nitong gawing mahina ang katawan sa
mas malalang sakit, tulad ng HIV, depende kung ang impeksyon ay bayrus o impeksyon
 9

na bacteria. Ang mga STD na hindi ginagamot ay maaaring makapinsala sa iba't ibang
sistema ng organo sa katawan. Ang HIV na tinatawag ding human immunodeficiency
virus, ay sumisira sa mga selula sa immune system hanggang sa hindi na malabanan ng
katawan ang impeksyon. Maaaring makuha ng isang tao ang sakit sa pamamagitan ng
pakikipagtalik sa isang taong nahawahan. Ayon sa Centers for Disease Control and
Prevention, kapag ang isang tao ay may HIV, mayroon na siya nito habang buhay. Ang
AIDS ay ang lumago na yugto ng HIV kung saan ang immune system ng isang tao ay
lubhang nasira.

Isang paraan upang maiwasan ang mga sakit na ito ay ang paggamit condom,
isang uri ng contraceptive. Alam ng kabataan na ang mga iba’t ibang uri ng
contraceptive ay pumipigil sa pagbubuntis ngunit hindi nila alam na may mga partikular
na uri at ito ay dahil sa mga maling akala (Breakthrough Research, 2020). Ang
paghahatid ng mga epektibong paraan ng pagpipigil sa pagbubuntis ay nangangailangan
ng mas malawak na legal, patakaran, panlipunan, kultural, at mga istruktura na hadlang
ay matugunan, at kasama ng mga diskarte sa sistema para sa pagpapabuti ng
pagkakaroon at kalidad ng pagpapayo (Nagai, 2019).

Ang mga kaso ng teenage pregnancy ay karaniwan din kapag ang mga
kontraseptibo at tamang paraan ng ligtas na pakikipagtalik ay binabalewala. Ang
kakulangan ng mga talakayan sa edukasyong sekswal sa paaralan o bahay dahil sa
nakatatak na bawal na paksa ayon sa pamantayan ay humahantong sa kakulangan ng
kaalaman para maiwasan ang mga ganitong sakit at insidente. Ang mga batang ina ay
may posibilidad na makaranas ng mga paghihirap sa mga gastos sa pananalapi, suporta
sa pamilya, at paghinto sa pag-aaral upang alagaan ang bata. Ang mga batang ama, ay
nakakaranas din ng mga katulad na paghihirap sa pananatili sa paaralan at
paghahanapbuhay (Carey, 2018). Bukod dito, ang pasanin ng responsibilidad sa
pagpapalaki ng isang bata ay humahantong sa emosyonal na pagkabagabag,
pagkabalisa, at sa pinakamasamang kaso, pag-iisip ng pagpapakamatay. Sa
pangkalahatan, may mataas na potensyal para sa mga problema sa kalusugan ng isip na
mapinsala ng mga problema sa kalusugang sekswal at reproduktibo, at ang kalusugan
ng isip ay maaaring maging mahina sa mga panganib sa sekswal at reproduktibo na
kalusugan (Sage Journals, 2011).
 10

Bilang kaugnay ng kalusugang sekswal ng mga kabataan, ang sekswalidad ay

isang mahalagang bahagi ng buhay ng tao, pagkakakilanlan, at pakiramdam ng sarili.
Ang sekswalidad ay kung kanino ang tao ay emosyonal, mental, at pisikal na naaakit,
o maaari rin itong tumukoy sa kakayahan ng isang tao para sa sekswal na damdamin
(Australian Government Department of Health, 2019). Higit sa pangangailangang
magparami, ang sexual drive ay isang mahalagang bahagi ng emosyonal na
pagpapahayag ng tao at malalim na koneksyon. Ang pagiging nasa mabuting sekswal
na kalusugan ay nangangahulugan na ang tao ay may kaalaman, maingat, at may respeto
sa sarili at sa iba. Nangangahulugan din ito ng sekswal na kasiyahan sa paraang
komportable (familydoctor, 2020).

Sa tungkulin ng pagtatanghal ng sekswal na pag-uugali ng mga kabataan,

inilarawan nina Lanari et al. (2020) ang epekto ng sekswal na pag-uugali sa pang-
akademikong pagganap ng mga kabataan. Ayon sa kanila, ang pagdadalaga ay isang
panahon ng pagtutubo na inilalarawan sa pagbabagong-kalagayan ng pisikal, kognitibo,
sosyal, at emosyonal na pagdama sa mga romantiko at pansekswal na mga relasyon.
Batay sa palagay na ito, isinalaysay nila na ang pagiging aktibo sa sekswal na
pamumuhay ay nakapipinsala sa pagganap ng mga nagbibinatang mag-aaral batay sa
kanilang resulta na nagpapakita ng tuwirang koneksyon ng sekswal na aktibidad sa
marka ng mga kalahok sa kanilang mga pagsusulit. Bunga raw ito sa mahabang
panahon ng pagsisikap na inihiling ng pagpapanatili ng isang relasyon, romantiko o
kaya’t sekswal.

Itinataguyod ang literaturang ito sa mga nakaraang mga pag-aaral nina Kahn et
al. (2002) at nina Sandfort et al. (2008) na naniniwala na ang pagkakaroon ng sekswal
na aktibidad at mga romantikong relasyon sa maagang edad ng pamumuhay ay
nakakadagdag sa posibilidad ng pagkasira ng kakayahan ng mga mag-aaral nang dahil
sa mahabang panahon na ipinamahagi sa mga gawaing ito.

Sa ibang bahagi naman ng pagbibinata, inilarawan nina Xu et al. (2021) ang

mga paulit-ulit na mga asal ng pansekswal na pag-uugali ng mga kabataan at ang
kaugnayan nito sa kanilang pangkaisipang kalusugan pagpasok sa karampatang gulang.
Ayon sa kanila, ang mga kabataang nakakaranas ng mga sekswal na aktibidad katulad
ng paghahalik, paghahawakan sa ilalim ng mga damit, at paghahawakan ng mga ari ay
 11

nabibilang sa mga matandang nag-aabuso ng mga bisyo at madalas na sumusubukang

manakit ng sariling katawan.

Batay sa mga panganib na itinala, napakahalagang makapagpatatag ang bansa

ng isang napapanatiling edukasyon upang matuto ang mga kabataan tungkol sa mga
konseptong pansekswal. At upang tayahin ang kahalagahan ng pagtatag ng edukasyong
pansekswal sa kurikulum ng sistemang edukasyon, inimbestigahan nina Gallao et al.
(2020) ang antas ng kaalaman ng mga kabataan sa siyudad ng Vigan. Ayon sa kanila,
bunga sa pagkawalan ng nararapat na pagkatuto ng kabataan, ang pangkalahatang
populasyon ng mga kabataang naroon sa pansekondaryang antas ng pag-aaral ay
nabibilang sa kategoryang “low consumption of sexual education” at “average sexual
knowledge and opinion.” Subalit, sa isang pagsalungat sa pangunahing resulta,
natuklasan nila ang makabuluhang pag-impluwensya ng oryentasyong pansekswal sa
mga opinyon ng kabataan tungkol sa sekswal na mga gawain na karaniwang itinuturing
bilang taboo o pinagbawalan. Ito’y nagmumungkahi na mas mapusok at napalaya ang
impresyon ng mga kabataan tungkol sa mga sekswal na mga kausapan sa pagkakulang
ng nararapat na pagkatuto.

Upang mapapatibay naman ang pundasyon ng pagpapasigla ng sistemang

edukasyon sa pagtatag ng kurikulum para sa mga paksang pansekswal, sumikap na
inilarawan nina Nelson et al. (2016) ang klima ng pansekswal na pamumuhay ng
kabataan upang mabigyan-diin ang pagtuturo sa mga paksang nabibilang dito. Sa
kanilang paniniwala, ang kakulangan ng aksesibilidad ng pangmatagalang edukasyon
sa mga rural na lokalidad ay pumipigil sa mga kabataan na makapag-aral ng mga
nararapat na mga katangian upang mabatid ang mga hindi pamilyar na mga paksa sa
kritikal na pamamalakad at maging bukas-isip sa mga taboo na mga paksang naaayon
sa sekswal na larangan. Karagdagan nito, ang pagkukulang ng mga edukadong pigura
sa buhay ng mga kabataan ay higit na nakakaapekto sa pagtuklas ng mga paksang
pansekswal na hindi sumapat sa loob ng tahanan.

Kabilang sa mga nakakaimpluwensya ng mga kabataan hinggil sa sekswalidad

ay ang mass media, kung saan kadalasang nakikita ang temang ito bilang parte ng mga
palabas, kwento, at kanta. Maging ang social media ay naging isang kasangkapan na
rin upang magbahagi ng mga karanasan tungkol sa sekswalidad. Ayon kay Scull et al.
 12

(2014), sa kabila ng malawakang pagbahagi ng mga sekswal na mensahe, marami sa

mga mensaheng iyon ay maaaring hindi wasto o nakabubuti. Dagdag pa nila,
napakaunti lamang sa mga palabas ng media ang nagbabanggit sa mga responsibilidad
at panganib na kalakip sa pakikipagtalik, tulad ng paggamit ng contraception,
pagbubuntis, at mga sakit na maaaring makuha. Sa pagsisikap na tulungan ang mga
kabataan sa paggawa ng mga mahusay na desisyong sekswal, kinakailangang masali
ang konteksto ng media literacy education sa pagpapatupad ng komprehensibong
sekswal na edukasyon na naaayon sa mga kabataan.

Isa pang salik na nakakaapekto sa pag-uugali ng mga kabataan ay ang

impluwensya ng kaniyang mga kasamahan, bilang dokumentado na rin ito sa mga
gawaing paggamit ng droga at ang paglihis sa mga pamantayan ng lipunan. Ayon sa
pag-aaral nina Widman et al. (2016), ang impluwensya ng mga kasamahan ay partikular
na nauugnay sa sekswal na pag-uugali at pananaw ng mga kabataan. Gayunpaman,
dagdag nila na hindi lahat ng kabataan ay pare-parehong madaling kapitan sa
impluwensya ng mga kasama dahil nakikita ng ilan ang peligrosong pag-uugali ng
kasamahan ngunit nananatiling angkop sa sarili, samantalang ang iba ay madaling
tumatalima sa mga nakakasama.

Kadalasang nakaharap ang mga kabataan sa diskriminasyon at mapanghusgang

saloobin mula sa mga tagapagbigay ng serbisyo kapag naghahanap sila ng reproduktibo
at sekswal na serbisyong pangkalusugan (Anderson et al., 2013). Sa gayon, ang social
media ang pangunahin at pinakagustong mapagkukunan ng impormasyon ukol sa
reproduktibong kalusugan at family planning dahil sa accessibility at anonymity nito
(Improving Reproductive Health and Family Planning Outcomes Among Out-of-
School Adolescents and Youth in the Philippines, n.d.). Subalit, walang kasiguraduhan
na lahat ng impormasyon na makikita online ay mapagkakatiwalaan.

Bilang pagtatanggol ng mga diskriminasyon, nagtatag ang pamahalaan ng batas

panlaban nito, ngunit kaunti pa lamang ang batas sa Pilipinas na nakatutok sa sekswal
at reproduktibong kalusugan na ang Republic Act 10354 o “The Responsible
Parenthood and Reproductive Health Act (RPRH) of 2012”, “Revised Implementing
Rules and Regulations 2017 (IRR),” ang Executive Order No. 12 2017 na mahigpit na
pagpapatupad para “zero unmet need for modern family planning” at Executive Order
 13

No. 141 2021 para tugunan ang mga ugat na dahilan ng pagtaas ng bilang ng mga
teenage pregnancy.

Ang kalagayan ng mga kabataan sa Pilipinas hinggil sa kanilang kalusugang

sekswal at reproduktibo ay sumasangkot ng maraming nakapipinsalang isyu na matagal
nang nagpapatuloy. Ang mga kaso ng sekswal na pang-aabusong sekswal sa mga
kabataan ay isa sa mga pinakakaraniwang isyu na hinahawakan ng Department of
Social Welfare and Development (DSWD) pagkatapos ng pag-abandona at
pagpapabaya (Yap, 2016). Ayon sa isang artikulo ng Cameleon Association (2020),
ang kahinaan ng mga bata ay dulot ng iba't ibang mga kadahilanan tulad ng kahirapan,
impluwensya ng alkohol o droga, hindi pagkakapantay-pantay na batay sa kasarian, ang
paraan ng pag-iisip ng mga magulang sa kanilang mga anak, at ang kakulangan ng
sekswal na edukasyon. Ang kakulangan ng pangkalahatang edukasyon, lalo na ang
komprehensibong sekswal na edukasyon, ay dahilan kung bakit karamihan sa mga
kabataan ay hindi nag-uulat ng pang-aabuso, sapagka’t hindi nila batid na ito ay sekswal
na karahasan.

Maliban sa mga kabataan, karamihan sa mga biktima ng sekswal na pang-

aabuso at panliligalig ay ang mga kababaihan. Ang mahinang pagtugon sa malalang
sitwasyong ito ay maiuugnay sa patuloy na kultura ng diskriminasyon sa mga
kababaihan at ang kakulangan ng serbisyo at kagamitan upang mapangalagaan ang mga
biktima. Ayon sa UNFPA Philippines (2016), ang karahasan laban sa kababaihan ay
nananatiling nababalot ng isang kultura ng katahimikan, kung saan ang kanilang
kadalasang kahihinatnan ay permanenteng kapansanan, hindi gustong pagbubuntis,
matagalang sikolohikal na trauma, mga impeksiyong nakukuha sa pakikipagtalik
kagaya ng HIV, at maging ang kamatayan.

Ang kakulangan sa pagtuturo ng sekswal na edukasyon sa Pilipinas ay

nagtataguyod ng mga mapanganib na sekswal na asal katulad ng nasabing karahasan at
panggagahasa nang dahil sa kawalang-alam ng mga kabataan sa mga mabubuti at
nararapat na asal tungkol sa pakikipagtalik sa murang edad pa lamang. Dagdag pa nito,
ang paglaganap ng social media sa mga kabataan ngayon ay mapanganib sa kanilang
pagkakalantad ng mga bagay-bagay na hindi para sa kanila at maaaring mali at
makakapahamak pa ng iba kung ito ay kanilang susubukan dahil sa kanilang
 14

kuryusidad. Nang dahil dito, ipinatupad ng bansa ang mga naturang batas para
protektahan ang mga Pilipino sa mga ganitong pangyayari.) Ayon kay Guanzon (2008),
nagkaroon ng maraming batas sa Pilipinas na nagpoprotekta sa kababaihan at kabilang
sa mga ito ay: Republic Act 6955 o “An Act declaring unlawful the matching of Filipino
mail order brides to foreigners,” Republic Act 7877 o “The Anti-Sexual Harassment
Act of 1995,” Republic Act 8353 o “The Anti-Rape Act of 1997,” Republic Act 8369 o
“The Family Courts Act of 1997,” Republic Act 8505 o “Rape Victims Assistance Act,”
Republic Act 9208 o “Anti-Trafficking in Persons Act of 2003,” Republic Act 9262 o
“The Anti-Violence against Women and their Children Act of 2004.”

Kahit na itinatag ang mga batas na ito upang palubagin ang mga kriminal na
mga kasong maiuugnay sa sekswal na pagsasamantala, pang-aabuso, at diskriminasyon,
nananatili ang mga ito bilang laganap na problema sa lipunan. Nang dahil dito,
kinakailangan pa ng mas mabisang pamamagitan upang malutas ang mga problema
laban sa sekswalidad at reproduktibong kalusugan.

Sa kabila ng maraming batas, wala itong gaanong pabor, lalo na sa mga menor
de edad. Hindi pinapayagan ng RPRH ang mga menor de edad na magkaroon ng
pagkakamit sa mga kontraseptibo nang walang nakasulat na pahintulot mula sa
kanilang mga magulang at tagapag-alaga. Bukod pa rito, nilalampasan nito ang
Executive Order No. 12 2017. Dapat ding tandaan na ipinagbabawal ng FDA ang mga
contraceptive na nagdudulot ng aborsyon, humihinto sa pagbuo ng fertilized egg, o
pagkamatay ng fetus. Bukod pa rito, ipinagbabawal ang mga ospital ng gobyerno na
bumili at kumuha ng mga kontraseptibo.

Kaya’t kamakailan lamang, inilunsad ang Convergence on the Comprehensive

Sexuality Education and Adolescent Reproductive Health (CSE-ARH) ng DepEd,
DOH, at POPCOM (Hernando-Malipot, 2021). Gayunpaman, nasa yugto pa ito ng
pagbabalangkas at hindi pa naipapatupad ang programa sa mga napiling pilot school
nito. Kaya naman, ang epekto nito sa mga mag-aaral na Pilipino ay dapat pa ring
masukat (DepEd, 2021).

Sa paglalarawan ng mga positibong epekto ng pagkakaroon ng edukasyong

pansekswal sa kasalukuyang kurikulum, inulat ng Centers for Disease Control and
Prevention (2020) na ang de-kalidad na Sexual Health Education (SHE) ay nagbibigay
 15

sa mga mag-aaral ng kaalaman at kasanayan upang matulungan silang maging malusog

at maiwasan ang human immunodeficiency virus (HIV), sexually transmitted disease
(STD), at hindi sinasadyang pagbubuntis. Ang Comprehensive Sexuality Education
(CSE) ay may mga positibong epekto, kabilang ang pagtaas ng kaalaman ng mga
kabataan at pagpapabuti ng kanilang mga saloobin na may kaugnayan sa sekswal at
reproductikbong kalusugan at pag-uugali (UNESCO, 2018).

Napakahalagang maiulat ang mga salik na nakaiimpluwensiya sa mga pananaw

at mga asal ng kabataan tungkol sa sekswal na aktibidad upang mabigyang-pansin ang
mga suliraning dapat lutasin upang palubagin ang mga masasamang kaso ng
panghuhusga, sekswal na karahasan, diskriminasyon, at pagpapasa ng mga STD na
silang nakapipinsala sa kalagayan ng mga mamamayang Pilipino sa kasalukuyan. Ang
paglalapat ng mga salik na ito ay nagbibigay ng kabuuang pagtatasa sa kakulangan ng
kaalaman ng mga mamamayan tungkol sa mga nararapat na pag-uugali ukol sa sekswal
na asal na siyang nagdudulot ng mga masasamang suliraning umiiral sa bansa ngayon.
At sa ganitong pamamaraan, mababatid ang kahalagahan ng pagkakaroon ng
komprehensibong pagtuturo ng kaalamang pansekswal upang mapalago ang mga
mabubuting kaugalian ukol sa sekswal na mga gawain at mapapagaan ang mga
masasamang pagkilos. Dahil ang sekswal na edukasyon ay malawak at hindi madaling
paksa, ang mga tinalakay na kaugnay na literatura ay makakatulong sa mga mambabasa
na maunawaan ang bawat subtopic sa sekswal na edukasyon upang matulungan ang
mga mambabasa na maunawaan ang kasalukuyang pag-aaral.

Kaugnay na Pag-aaral

Ayon sa pag-aaral nina Korri, Hess, Froeschl, at Ivanova (2021) na

pinamagatang “Sexual and reproductive health of Syrian refugee adolescent girls: a
qualitative study using focus group discussions in an urban setting in Lebanon”, ang
mga kabataang refugee na babae ay nalantad sa mga hindi kanais-nais na kondisyon,
kung saan sila ay mas madaling kapitan ng mga problema sa sekswal at reproduktibong
kalusugan. Nilalayon ng pananaliksik tungkol dito na masisiyasat ang mga pananaw at
mga karanasan hinggil sa sekswal at reproduktibong kalusugan ng mga nagdadalagang
babae na refugee na naninirahan sa lungsod ng Bourj Hammoud, Lebanon. Isang
 16

qualitative na disenyo na may walong focus group discussion ang ginamit sa kanilang
pananaliksik kasama ang 40 na Syrian Arab at Syrian Kurdish na kabataang babae. Ang
bawat grupo ay binubuo ng limang kalahok na may edad 13 hanggang 17 taon. Sa
pamamagitan ng isang semi-structured na gabay na sumasaklaw sa maraming tema,
matagumpay na natatalakay ang tungkol sa regla, pagdadalaga, sekswal na panliligalig,
at kamalayan sa sekswal at reproduktibong kalusugan. Ang mga diskusyon sa bawat
grupo ay sinalin at sinuri gamit ang thematic analysis. Napag-usapan nang madalas ng
mga kalahok ang panlipunang estigma pagdating sa regla at ang panlipunang ugnayan
ng pagdadalaga, kahandaan ng isang babae para sa pagkakasal, at ang kanilang
pangangailangan na maging maingat laban sa panliligalig. Karamihan sa kanila ay
walang sapat na impormasyon tungkol sa reproduktibong sistema ng mga babae at
sumangguni lamang sa kanilang mga ina upang malaman ang tungkol sa mga isyu ng
sekswal at reproduktibong kalusugan. Gayunpaman, nagpahayag sila ng
pangangailangan ng mahusay na kaalamang payo mula sa mga espesyalista sa isang
ligtas na kapaligiran. Ang lahat ng mga batang babae ay nag-ulat ng mga insidente ng
sekswal na panliligalig na nangyari sa kanila o sa iba pang mga batang babae na kilala
nila. Higit pa rito, nakaramdam sila ng panghihina ng loob at takot sa iba pang
kahihinatnan, tulad ng mga akusasyon at pagbawal sa pagpasok ng paaralan.
Samakatuwid, ang mga kalahok ng pag-aaral ay nagpapahayag ng matinding
pangangailangan ng matatag na impormasyon tungkol sa sekswal at reproduktibong
kalusugan. Ang tungkulin ng mga ina ay dapat kilalanin bilang mga mapagkukunan ng
impormasyon. Panghuli, ang sekswal na panliligalig sa mga batang babae ay dapat na
maunawaan upang makatulong na maiwasan ang sekswal at karahasan na nakabatay sa
kasarian. Ang kanilang pananaliksik ay magkatulad sa kasalukuyang pag-aaral
sapagka’t pareho itong nagnanais na suriin ang mga persepsyon at karanasan ng mga
kabataan tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan. Naiiba ang pag-aaral sa
kasalukuyang pag-aaral dahil sa mga kalahok kung saan nakatutok lamang ito sa mga
kabataang refugee na babae habang ang kasalukuyang pag-aaral ay sa mga
estudyanteng lalaki at babae. Ang kasalukuyang pag-aaral ay gumamit ng isang sarbey
upang mangalap ng mga datos habang ang pag-aaral na sinuri ay nagsagawa ng mga
talakayan ng focus group.

Ang pananaliksik nila Gallao, Danielle, Faylogna, Galivo, Guerrero, Taqueban

(2020) na pinamagatang “Sex education: Level of knowledge and its effects on the
 17

sexual behavior and opinions among the government senior high school students of
Vigan City” ay tumatalakay sa antas ng kaalaman tungkol sa sekswal na edukasyon ng
mga mag-aaral mula sa lungsod ng Vigan at kung paano nakakaapekto ang kaalamang
ito sa kanilang sekswal na pag-uugali at opinyon. Ang mga kabataan na nag-enganyo
sa hindi ligtas na pakikipagtalik ay maaaring humantong sa teenage pregnancy at mga
sakit na nakukuha sa pakikipagtalik. Dahil dito, ang layunin ng pananaliksik na ito ay
magbigay ng kasaysayan tungkol sa kanilang kasalukuyang kaalaman sa sekswal na
edukasyon, pag-uugali, at opinyon bago ipatupad ang sekswal na edukasyon sa
kurikulum. 846 na mag-aaral mula sa Vigan City na nasa edad 15-20, ang boluntaryong
lumahok sa pananaliksik na ito gamit ang quota sampling. Gumamit ang mga
mananaliksik ng non-experimental at descriptive-correlational na disenyo ng
pananaliksik upang ipaliwanag, ilarawan, at itatag ang mga relasyon tungkol sa sekswal
na kaalaman, pag-uugali, at opinyon ng mga kalahok. Mga talatanungan ay ginagamit
upang magtipon ng datos, at ang mga datos na nakalap ay mahigpit na pinananatiling
kumpidensyal. Ipinakita ng mga resulta na sa 846 na kalahok, 162 ang nakipagtalik,
kung saan 7 ang pinakabatang edad kung saan sila una nakipagtalik at 19 ang
pinakamatanda. Ang kanilang kaalaman tungkol sa kalusugan ng reproduktibo ay
katamtaman, ngunit sila ay mayroon ding 'kaunting' kaalaman sa iba't ibang uri ng
kontraseptibo, at hindi nila alam ang mga pakinabang ng paggamit ng mga
kontraseptibo. Mababa rin ang kanilang pangkalahatang kaalaman tungkol sa
reproduktibong sistema at sa mga gawaing sekswal. Ang mga resultang ito ay
nagpapakita ng pangangailangang ipatupad ang sekswal na edukasyon sa kurikulum ng
bansa. Kailangan pa ring matutunan ang tungkol sa mga kontraseptibo, reproduktibong
kalusugan, at mga gawaing sekswal. Bukod pa rito, may makabuluhang kaugnayan sa
pagitan ng kaalamang sekswal sa opinyong sekswal at sekswal na edukasyon.
Samakatuwid, ang kanilang mga sekswal na opinyon ay sumasalamin sa kanilang
kasalukuyang pinagsama-samang impormasyon sa edukasyong sekswal. Kinikilala ng
parehong pananaliksik ang kahalagahan ng pagpapatupad ng edukasyong sekswal sa
kurikulum ng bansa. Ang sekswal na edukasyon ay hindi nagpapataas ng sekswal na
aktibidad. Sa halip, itinataguyod nito ang pagiging maingat at paggamit ng
kontraseptibo at wastong pag-uugali sa pakikipagtalik. Ang pagkakaiba lamang ng
dalawang pag-aaral ay ang kasalukuyang pag-aaral ay nakatuon sa antas ng kaalaman
ng mga iskolar at ang epekto nito sa kanilang pagpapasya lamang. Sa kaibahan, ang
 18

kanilang pag-aaral ay nakatuon sa antas ng kaalaman ng mga mag-aaral mula sa

lungsod ng Vigan at ang epekto nito sa kanilang sekswal na pag-uugali at opinyon.

Ang pananaliksik nina Pasay-an, Magwilang at Pangket (2020) na

pinamagatang, “Knowledge, attitudes, and practices of adolescents regarding sexuality
and reproductive issues in the Cordillera administrative region of the Philippines”, ay
tumatalakay sa pagtatasa sa antas ng kaalaman, saloobin, at kasanayan hinggil sa
sekswalidad at sa mga reproduktibong isyu ng mga kabataan sa Cordillera
administrative region ng Pilipinas. Ayon nina Pasay-an, Magwilang at Pangket, dahil
sa kakulangan ng sekswal na edukasyon, ang mga kabataan na nakikipagtalik na walang
proteksyon ay maaaring humantong sa mahina na kalusugan at mga negatibong
kahihinatnan sa lipunan. Samakatuwid, ang pangunahing layunin ng pananaliksik ay
magbigay ng impormasyon upang makabuo ng angkop na serbisyong pangkalusugan
para sa mga kabataan sa rehiyon. Higit pa rito, ang pananaliksik na ito ay naglalayong
bigyan ang mga propesyonal sa kalusugan ng mas mahusay na pagkaunawa sa aktwal
na katayuan ng populasyon ng kabataan. Gumamit ang pananaliksik ng quantitative,
cross-sectional technique na pinagsama sa demograpikong datos. Pitong daan at
tatlumpu't siyam mula sa ilalim ng 13 taong gulang hanggang 16 taong gulang na mga
kabataan ang nakibahagi pagkatapos gumamit ang mga mananaliksik ng online sample
size calculator na may 95% confidence interval. Ang mga datos ay nakolekta sa
pamamagitan ng isang talatanungan tungkol sa kaalaman, saloobin at kasanayan sa
sekswalidad at mga isyu sa reproduktibong kalusugan, at ang demograpikong
impormasyon ng mga respondente at ito ay sinuri gamit ang dalas at porsyento.
Nagsagawa ng multiple-choice upang masuri ang kaalaman sa talatanungan. Ang
palatanungan ng saloobin ay sinukat gamit ang 4-point Likert scale, habang ang
palatanungan ng kasanayan ay sinusukat gamit ang 3-point Likert scale. Ang average
rating ay ginamit upang suriin ang datos para sa mga tanong sa kaalaman, habang ang
weighted mean ay ginamit upang siyasatin ang datos para sa mga tanong sa saloobin at
kasanayan. Ang kabuuang average na mga marka ng kaalaman tungkol sa kategoryang
sekswalidad at sa reproduktibong kalusugan ay itinuturing na mababa, na may average
na mga marka na 0.30 at 0.33, ayon sa pagkakabanggit. Sa mga saloobin at kasanayan
naman, ang kabuuang average na mga marka tungo sa mga isyu sa sekswalidad ay mas
mataas kumpara sa reproduktibong kalusugan. Gamit ang resulta sa one-way ANOVA
test na isinagawa sa iba't ibang edad at resulta ng edukasyon, masasabing mayroong
 19

mga makabuluhang pagkakaiba sa kaalaman, saloobin, at kasanayan tungo sa dalawang

kategorya, ang sekswalidad at reproduktibong kalusugan. Nakitaan din ng linear na
pagtaas sa kaalaman tungo sa sekswalidad at reproduktibong kalusugan habang
tumataas ang edad ng mga respondente. Tungkol naman sa indibidwal na t-test na
isinagawa sa natitirang mga kadahilanan, hindi lahat ng mga pagkakaiba na natagpuan
sa sekswalidad at reproduktibong kalusugan ay makabuluhan. Sa mga tuntunin ng
kasarian ng mga kabataan, tanging ang saloobin sa parehong kategorya ang nagpapakita
ng makabuluhang pagkakaiba. Para sa huling salik na status sa edukasyon, ang mga
makabuluhang pagkakaiba ay makikita sa kaalaman, saloobin, at kasanayan tungo sa
sekswalidad habang sa reproduktibong kalusugan ay matatagpuan lamang sa kaalaman
at saloobin. Sa kabuuang bilang ng mga respondente, ang mga pumasok sa paaralan ay
gumawa ng mga makabuluhang pagkakaiba sa kaalaman, saloobin, at kasanayan
hinggil sa sekswalidad. Hinggil naman sa reproduktibong kalusugan, ang mga
makabuluhang pagkakaiba ay makikita lamang sa kaalaman at saloobin. Ang
natuklasan ng mga kabataan sa pangkalahatan ay nagtataglay ng mababang antas ng
kaalaman tungkol sa mga isyu sa sekswalidad at reproduktibong kalusugan ay
nagpapahiwatig ng pangangailangan para sa mas advanced na edukasyon sa
sekswalidad at reproduktibong kalusugan. Maaaring ang mababang pangkalahatang
kaalaman ng mga kabataan ay maiuugnay sa kakulangan ng impormasyon na nakuha
mula sa kanila dahil sa malawakan at lubos na sinusunod na konserbatibo o folkloric
background sa rehiyon, gayunpaman, sila ay may positibong saloobin at mabuting
kasanayan tungo sa sekswalidad at reproduktibong kalusugan. Ang saloobin ng mga
kabataan sa kasalukuyang pag-aaral ay nagpapakita na ang mga pag-uugali na kanilang
nasaksihan mula sa kanilang mga pamilya, kamag-anak, at mga kaibigan ay may epekto
sa pagpapatibay ng gayong mga pag-uugali, na nagbunga ng mga bagong pamantayan.
Para sa mga kadahilanan, makikita sa datos na ang pagtaas ng edad at edukasyon ay
mayroong kinalaman sa pagdami ng kaalaman. Ang kawalan ng makabuluhang
pagkakaiba sa pagitan ng kaalaman at mga kasanayan na may kaugnayan sa kasarian
ng mga kabataan ay nagpapahiwatig na ang mga antas ng kanilang kaalaman at
kasanayan sa mga tuntunin ng sekswalidad at reproduktibong kalusugan anuman ang
kanilang kasarian ay pantay o walang makabuluhang pagkakaiba sa pagitan ng mga
lalaki at babae. Kaugnay nito, ang pag-aaral sa paaralan ay higit na nakapabuti sa mga
kaalaman, pag-uugali, at mga kasanayan tungkol sa sekswalidad. Subalit, naaangkop
 20

lang ang pagpapabuti nito sa kaalaman at pag-uugali para sa reproduktibong kalusugan.

Ang pag-aaral ay katulad ng kasalukuyang pag-aaral dahil tinutuklasan nito ang
kaalaman, saloobin, kasanayan ng mga respondente tungkol sa sekswalidad at
reproduktibong kalusugan. Karagdagan nito, gumamit ang pag-aaral ng survey
questionnaire para sa pangangalap ng datos na ang paksa ng mga katanungan nito ay
sumusunod sa kasalukuyang pag-aaral (tungkol sa sekswalidad at reproduktibong
kalusugan). Subalit, naiiba naman ito sa kasalukuyang pag-aaral sa lokalidad kung saan
isinasagawa ang pag-aaral. Ang mga respondente ng pag-aaral ay ang mga kabataan sa
loob at sa labas ng mga paaralan sa rehiyon ng CAR at ang lokalidad ng kasalukuyang
pag-aaral ay nakatuon lamang sa PSHS-CMC campus. Dagdag pa nito, ang
talatanungan ng kasalukuyang pag-aaral ay sumasaklaw sa pinagkukunan ng
impormasyon ng mga kabataan tungkol sa sekswalidad at reproduktibong kalusugan.

Ang pag-aaral nina Melgar, Melgar, Festin, Hoopes, at Chandra-Mouli (2018)

na pinamagatang “Assessment of country policies affecting reproductive health for
adolescents in the Philippines” ay tungkol sa epekto sa mga patakaran ng Pilipinas sa
reproduktibong kalusugan ng mga kabataan. Dahil ang mga kabataan ng Pilipinas ay
nahaharap sa maraming legal at panlipunan na hadlang upang magkaroon ng sekswal
at reproduktibong kalusugan (SRH) serbisyo, nalalagay sila sa mga problema sa
kalusugan at pag-unlad katulad ng HIV, pagbubuntis, at iba pa. Layunin ng pag-aaral
na suriin ang mga normatibong dokumento sa SRH at alamin kung sang-ayon ang mga
ito sa mga karapatang pantao gamit ang World Health Organization (WHO) Ensuring
Human Rights in the Provision of Contraceptive Information and Services Guidance
and Recommendations sa pagtiyak at pagbigay ng impormasyon ayon sa serbisyong
kontraseptibo. Ang pagsusuri ng mga normatibong dokumento kasama ang
Reproductive Health Law (2012), iyang pinakabagong mga tuntunin at regulasyon sa
pagpapatupad (2017), executive order para sa mahigpit na pagpapatupad (2017), mga
desisyon ng Korte Suprema (2014-2017), binagong penal code sa aborsyon (1930), ang
pinakabagong mga alituntunin sa pagpaplano ng pamilya ng Department of Health
(DOH) at ang postpartum supplement nito (2014), gabay sa kurikulum sa kalusugan ng
Department of Education (DepEd) (2016), Adolescent and Youth Health Programme
ng DOH, at mga patakaran sa online na database ng DOH ay tinasa sa kanilang
kasunduan o hindi kasunduan sa mga rekomendasyon ng WHO, at ang pagkakaroon o
kawalan ng nilalamang partikular sa kabataan. Ang resulta ng pag-aaral ay sa siyam na
 21

rekomendasyon ng WHO, ang mga normatibong dokumento ng Pilipinas ay sumasang-

ayon sa apat, lalo na sa pagkatanggap, partisipasyon, pananagutan, at kalidad, at may
mga probisyong partikular sa kabataan sa tatlo. Bahagyang sumasang-ayon sa
natitirang limang buod na rekomendasyon ng WHO, lalo na sa kakayahang magamit,
pagbabawal ng diskriminasyon, accessibility, kaalam-alam magpasya, at privacy. Sa
dalawampu't apat na sub-rekomendasyon ng WHO, ang mga normatibong dokumento
ng Pilipinas ay sumasang-ayon sa labinlima, hindi sumasang-ayon sa lima, at
bahagyang sumasang-ayon sa apat. Marami sa patakaran ng Pilipinas ang sumasang-
ayon sa mga karapatang pantao ng kabataan pagdating sa impormasyon at serbisyo ng
kontraseptibo gaya ng inirerekomenda ng WHO. Gayunpaman, ang isang
makabuluhang bilang ay mahigpit, na nagpapakita ng malakas na impluwensya ng mga
konserbatibong paniniwala sa relihiyon. Ang pag-aaral ay katulad ng kasalukuyang
pag-aaral dahil tinutuklasan nito kung paano nakakaapekto ang mga patakaran sa
Pilipinas sa sekswal at reproduktibong kalusugan ng mga iskolar kabilang ang kanilang
pang-araw-araw na pagpapasya. Magkatulad din sila kung paano ang pokus ng
parehong pag-aaral ay sa kabataan. Ang pag-aaral ay iba sa kasalukuyang pag-aaral sa
metodolohiya kung saan ito ay pagsusuri sa mga patakaran ng Pilipinas na may
kaugnayan sa sekswal at reproduktibong kalusugan kung ito ay sumasang-ayon sa mga
rekomendasyon ng WHO habang ang metodolohiya ng kasalukuyang pag-aaral ay
isang sarbey na isinagawa sa mga mag-aaral upang masuri ang kanilang kaalaman
hinggil sa sekswal at reproduktibong kalusugan, ang kanilang mga paniniwala, at ang
kanilang pang-araw-araw na pagpapasya.

Ayon sa pag-aaral ni Cabrera (2017) na pinamagatang, “Gender Role Strain and

the Psychological Health of Filipino Gay Men”, mayroong kaugnayan ang pagkakaiba
sa itinatag na pamantayang kasarian o karaniwang tinatawag na gender norms sa
pangkaisipang kalusugan ng tao. Ang mga indibidwal na ito ay itinutukoy bilang gender
non-conforming sa pamantayan ng lipunan. Ayon ni Cabrera, nang dahil daw sa
kabiguan ng mga kalalakihan na nabibilang sa gender non-conforming group na
sumapat sa mainam na “panlalaking” pag-uugali, nakakaranas sila ng backlash o
diskriminasyon na nakakapagpababa ng pagtingin sa sariling pagkatao at nakakadulot
ng pagbuo ng mababang self-esteem. Ang mababa na self-esteem ay nagpapahiwatig sa
matinding pagdudulot sa pagbuo ng social anxiety disorder (Hulme, Hirsch, & Stopa,
2012). Nang dahil dito, nilalayon ng pag-aaral ni Cabrera na mapatunayan ang haka na
 22

ang pagkakaiba sa itinatag na gender norms ay nakakadulot ng masamang epekto sa

pangkaisipang kalusugan ng tao. Upang mapatunayan ito, 205 na lalaking nasa edad na
18 hanggang 50 at nagmumula sa mga malalaking lungsod ng NCR katulad ng Manila
City, Baguio City, at San Fernando City ay tinipon bilang respondente ng isang
komprehensibong talatanungan na binubuo ng mga tanong tungkol sa demograpikong
pinagmulan ng mga respondente, pag-uugali at opinyon ng mga respondente ukol sa
Filipino masculinity ideals, at ang kalagayan ng pangkaisipang kalusugan ng mga
respondente (ukol sa depression, anxiety, at stress levels). Isang Likert-scale analysis
ang ginamit upang maikuwenta ang mga ito. Batay sa nakalap na mga tugon,
nagpapahiwatig ng pag-aaral na ang presyon sa pagkakasya ng mga gender non-
conforming sa inaasaahang pag-uugali ng lipunan ay tiyak na maiugnay sa pagkalubha
ng pangkaisipang kalusugan at sa pagdagdag ng posibilidad ng pagkakaroon ng
depression, social anxiety, at chronic stress. Sa mga baklang lalaki, ang kanilang
pagkukulang ng kasapatan sa naisip nilang uliran sa pagkalalaki na idinidikta ng
lipunan ay nagdudulot ng pagkabalisa. Isang pangangatwiran nito ay nagmumungkahi
na ang pagpapanggap ng mga “panlalaking” pag-uugali ay isang coping mechanism ng
mga baklang lalaki upang maiwasan ang negatibong puna mula sa kanilang pamilya at
mga kaibigan. Sa pamamaraang ito, matunas ang pagkabalisa. Nang dahil din dito,
mayroong pagkiling sa pagiging “mas lalaki” o masculine, dahil idinikta ito bilang
nakakaakit na ugali para sa mga lalaki. Ang pag-aaral ni Cabrera ay katulad sa
kasalukuyang pag-aaral sapagkat ito’y naglalayong makapagtatag ng nararapat na
pagtuturo sa kahalagahan ng sekswalidad bilang pangunahing suporta sa mga sekswal
na minorya sa harap ng lumalagong diskriminasyon. Sa pamamaraang ito, maaaring
normalisahin ang pagtatalakay ng mga ideyang isinaalang-alang bilang taboo sa
nakaraang panahon, at ito’y nakapagpabukas ng pagtingin ng kabataan. Subalit, naiiba
naman ito sa kasalukuyang pag-aaral sapagkat ang pangunahing pagtatasa nito ay
tungkol sa sekswalidad ng tao at sa kasalukuyang pag-aaral naman ay tungkol sa
kaalaman ng tao tungkol sa sekswalidad.

Sa pamamagitan ng isang pananaliksik na ipinatupad nina Nelson, Kabamalan,

at Cruz (2016) na pinamagatang “Correlates of sources of information on sex and
reproduction and discussion of sex at home and in school of the youth in
CALABARZON”, matagumpay na naimbestigahan ang kaugnayan ng mga socio-
economic na katangian ng kabataan ng rehiyong CALABARZON sa kanilang naaayong
 23

kakayahang makakamit ng impormasyon tungkol sa sekswal at reproduktibong

kalusugan. Dagdag pa nito, inimbestigahan ang mga suliraning nararanasan ng mga
respondente na may kaugnayan sa paksang pinag-aralan upang mailarawan ang estado
ng kabataan sa pagkakaliterato ng mga makabuluhang konsepto ng sekswal at
reproduktibong kalusugan sa Pilipinas ngayon. Sa pamamagitan ng pag-iimbestiga nito,
mapaliwanag din ang pag-iiral ng mapanganib na mga asal ng kabataan na nagdudulot
ng masamang epekto sa sekswal at reproduktibong kalusugan ng iba upang
makapaggawa ang pamamahala ng mga nararapat na hakbang upang malutas ang mga
suliraning ito. Sa ganitong pamamalakad, ang pananaliksik na ito ay namumuno ng
isang sarbey sa 1,137 mga respondente ng CALABARZON na nasa 15 hanggang 24 na
taong gulang mula sa labinlimang pasumalang sambahayan bawat lungsod ng
CALABARZON. Itinanong ang mga respondente tungkol sa kanilang batayan ng mga
kaalamang nauugnay sa sekswal at reproduktibong kalusugan kapag nakakaranas sila
ng mga problemang kaugnay nito. Bilang karagdagan, isinala ang mga sagot ng mga
respondente batay sa kanilang mga socio-economic na katangian katulad ng kasarian,
edad, uri ng tirahan, pang-edukasyong kakayahan, kabanalan, at kayamanan upang
masusuri ang relasyon ng mga ito sa antas ng kaalaman ng kabataan. Pagkatapos ng
pagtitipon ng mga datos, isang chi-square test of independence ay naisakatuparan
upang masuri ang kaugnayan ng pinagkukunan ng pansekswal na impormasyon at mga
socio-economic na katangian ng kabataan. Inilantad ng mga tugon mula sa talatanungan
na ang mayorya ng kabataan (86.8%) ay hindi nagtatalakay ng kausapang pansekswal
sa loob ng bahay. Sa halip nito, ang higit sa kalahati ng kabataan (58.6%) ay natututo
ng mga konseptong pansekswal sa ibang paraan katulad ng mga babasahin o kaya’y
mga panuorin na mga materyales. Sa kalahating ito, sangkapat ng kabataan (24.5%)
ang kumukunsulta ng ibang tao lamang bilang pagkukunan ng impormasyon, at maliit
na porsyento (4.2%) ang umaasa sa mga materyales lamang upang makapag-aral ng
mga konsepto. Bukod dito, ang mga natuklasan ng pananaliksik ay nagpapahiwatig na
ang mga pangunahing pinagkukunan ng impormasyong may kaugnayan sa sekswal at
reproduktibong kalusugan ng kabataan ay ang kanilang kapamilya, ang mga tauhan sa
kanilang paaralan, ang mga pari, ang mga medikal na propesyonal, at ang kanilang mga
kaibigan. Kasunod naman nito ay ang mass media, na sa panahon ngayon ay umanyo
bilang isa sa pinakamaimpluwensyang kasangkapan na humuhubog sa asal ng kabataan
sa kasalukuyan. Naaayon sa pag-aaral na mas karaniwang gumagamit ang kabataan ng
 24

Internet upang humanap ng impormasyon tungkol sa kanilang katawan at mga paraan

sa pakikipagtalik. Upang maitaguyod ito, mayroong isang panlokal na pag-aaral nina
Cruz, Laguna, and Raymundo (2017) na nagpapahiwatig na mas inaasahang maaakit
ang kabataan sa premarital sex kapag palaging ipinapakita ito ng mga pahayagan at
mga bidyo. Ayon sa pag-aaral na ito, kabilang sa anim na uri ng medya katulad ng
telebisyon, pelikula, musika, internet, mga pahayagan, at bidyo, ang panonood ng
telebisyon ay tinutukoy bilang pinakamatulunging uri ng medya sa pagbabahagi ng
impormasyon tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan. Ang lahat ng mga
nababanggit na medyum sa pagbabahagi ng pang-edukasyonal na impormasyon ay
maaaring makapagbawas ng posibilidad sa pagtupad ng mapanganib na asal ng
kabataan. Malinaw ring ipinahayag na ang mga batang mas matagal na nag-aaral ay
mas may kakayahang makakamit ng mga impormasyon galing sa mga maaasahang
pagkukunan katulad ng mga tauhan sa paaralan at medikal na propesyonal. Kaya
napakahalagang matuturuan ang kabataan ngayon tungkol sa bahaging sekswal at
reproduktibong kalusugan upang makilala nila ang kabutihang asal pagdating sa
paksang ito. Kaugnay sa pag-aaral na iniimbestigahan ng mga mananaliksik sa papel
na ito, ang kaugnay na literaturang ibinanggit dito ay magkatulad sa kasalukuyang
pananaliksik sa aspetong kanilang pangunahing layunin sa paglalarawan sa estado ng
antas ng kaalaman ng kabataan tungkol sa sekswal at reproduktibong kaalaman ngayon.
Ngunit, nag-iiba lamang ang dalawang pananaliksik sa lokalidad na pinagkukunan ng
data sa sarbey. Sa pamamaraang ito, makakapag-ambag ang kasalukuyang pananaliksik
sa pagheneralisa sa estado ng Pilipinas hinggil sa antas ng kaalaman ng mga kabataan
nito sa larangan ng sekswal at reproduktibong kalusugan.

Sa pag-aaral nina Rodriguez, Galang, Balila, at Mergal (2014) na pinamagatang

“Influence of Socio-cultural and Economic Environment on Adolescents’ Sexual
Behavior as Mediated by Knowledge, Attitude and Beliefs” tungkol sa sekswal na pag-
uugali ng mga kabataan, kanilang naisaliksik ang impluwensiya ng socio-cultural at
pang-ekonomiya na kapaligiran sa sekswal na pag-uugali ng mga kabataan bilang
pinamagitan ng kaalaman, saloobin at paniniwala. Dahil sa tumataas na antas ng
mapanganib na sekswal na pag-uugali at aktibidad sa bansa, layunin ng pag-aaral na
masiyasat ang estado at kapaligiran ng mga kabataan pagdating sa salik ng pamilya,
paaralan, kasamahan, socio-economic na katayuan, kaalaman, relihiyon, saloobin,
paniniwala, kasarian, at edad upang matukoy ang epekto nito sa sekswal na pag-uugali
 25

at pakikisalamuha ng mga kabataan. Umabot sa 290 na miyembro ng kabataang nasa

edad 11-19 taong gulang na nagmula sa dalawang pansekondaryang antas ng pag-aaral
at dalawang unibersidad ang napiling respondente sa pag-aaral na ito sa pamamagitan
ng simple random sampling. Gamit ang descriptive-correlation bilang disenyo ng
kanilang pananaliksik, ang kaalaman, saloobin at paniniwala ng mga respondente ay
ginamit bilang baryabol na namamagitan sa salik ng kapaligiran at sekswal na pag-
uugali. Isang nilikhang talatanungan batay sa mga deskriptibong pag-aaral ang ginamit
upang mailarawan ang demograpiko, socio-cultural at socio-economic na kapaligiran
ng mga kalahok, pati ang pagtatasa sa kanilang antas ng kaalaman, saloobin at
paniniwala sa sekswalidad at sekswal na pag-uugali. Sa pagtukoy ng mga kaugnayan
pagitan sa mga baryabol, ginamit ang Structural Equation Modelling (SEM) sa pagsuri
ng regresyon ng mga nabanggit na salik, at ang Analysis of Moment Structures (AMOS)
sa pagtukoy ng epekto ng kinalakihang kapaligiran, kaalaman, saloobin at paniniwala
ng mga respondente. Ang maramihang pagsusuri ng regresyon ay isinagawa upang
interpretahin ang sekswal na pag-uugali ng mga kabataan. Ang mga mean at standard
deviation ay kinakalkula at nagpakita na mayroong positibong makabuluhan na
relasyon ang kapaligiran sa paaralan, kaalaman, saloobin, edad, at kasarian sa sekswal
na pag-uugali ng mga respondente, kung saan ang mga nagbibinatang lalaki ay may
mas malaking posibilidad na magkaroon ng mapanganib na pag-uugaling sekswal
kaysa sa mga nakababata. Samantalang may negatibong makabuluhan na relasyon
naman ang socio-economic na kapaligiran sa sekswal na pag-uugali ng mga
respondente. Nakita rin na walang makabuluhang kaugnayan ang mga paniniwala ng
mga respondente sa kanilang sekswal na pag-uugali. Ang mga nasaliksik na resulta ay
nagpakita na ang saloobin, edad, kasarian at kapaligirang pang-ekonomiya ay
makakapagdirekta ng sekswal na pag-uugali ng kabataan. Batay sa mga nakuhang
kaugnayan, mas malaki ang posibilidad na makisali sa mapanganib na pag-uugaling
sekswal kapag higit na positibo ang saloobin sa sekswalidad, mas matanda ang edad at
mataas ang antas ng kaalaman. Mas malaki rin ang posibilidad na makisali sa
mapanganib na pag-uugaling sekswal kapag mas mababa ang estado ng socio-economic
at komunidad na kapaligiran ng pamilya. Mayroong pagkakatulad ang tinalakay na pag-
aaral sa kasalukuyang pag-aaral pagdating sa layunin na masiyasat ang kaalaman,
saloobin at paniniwala ng mga respondente ayon sa paksang sekswal at matukoy ang
epekto nito sa kanilang pag-uugali. Ang pagkakaiba ng kasalukuyang pag-aaral ay ang
 26

partikular na napiling respondente na mula sa isang paaralan lamang at dalawang

baitang. Naiiba rin ang dalawang pag-aaral sa pinagtutuunang salik, kung saan
isinasaalang-alang ang kaalaman sa reproduktibong kalusugan sa pagtiyak ng epekto
nito sa pagpapasya ng mga respondente, at hindi nakapokus sa kanilang sekswal na
pag-uugali lamang.

Batayang Teoretikal

Conservatism. Ayon sa teoryang ito, ang mga tradisyonal na halaga at kultura

ay itinataguyod at pinapanatili sa pulitika at iba pang pilosopiya. Ang mga institusyong
tulad ng relihiyon, at ang parlyamento ay may mas malaking epekto sa panlipunan,
kultura, at pampulitikang tanawin ng bansa. Tinatanggihan nito ang mga inobasyon ng
mga tao at sa halip ay binibigyang-diin ang mga ideya ng mga tradisyon (Contributors
of Britannica, n.d.). Bilang kaugnayan sa pag-aaral na ito, ang Pilipinas ay isang
dominanteng konserbatibong bansa at ito ay makikita sa mga luma nitong batas at
patakaran tulad ng The Revised Penal Code na ginagawang ilegal ang aborsyon.
Kasama rin dito ang kakulangan ng mapagkakatiwalaang mapagkukunan ng
impormasyon para sa sekswal at reproduktibong kalusugan o sa mga kontraseptibo
dahil sa mga hadlang na dulot ng mga konserbatibong desisyon (Nagai, 2019).

Ayon naman sa Culture of Violence Theory, maaaring hikayatin o pahintulutan

ng mga kultura at lipunan ang karahasan. Ito ay nagpapaliwanag kung paano umiiral
ang karahasan at kung paano sila lehitimo o pinapahintulutan. Ang mga halimbawa ng
ito ay ang rape myths at victim-blaming na karaniwang nagaganap kung saan ang
responsibilidad ay iniatang sa biktima sa halip na sa nagkasala (Suarez & Gadalla,
2010). Kaugnay sa pag-aaral na ito, ang mga kabataang babae katulad ng mga Syrian
refugees ay bihirang mag-ulat ng mga insidente ng sekswal na panliligalig dahil sa takot
na sisihin o mapipilitang tumigil sa pag-aaral (Korri et al., 2021).

Ang Sexual and Reproductive Health Rights ay ipinahihiwatig na ang mga tao
ay maaaring magkaroon ng isang kasiya-siya at ligtas na sekswal na buhay, ang
kakayahang magparami, at ang kalayaang pumili kung, kailan, at gaano kadalas gawin
ito (United Nations Population Fund, 2018). Kapag ang isang tao ay may kumpletong
pisikal, mental, at panlipunang kagalingan sa lahat ng aspeto ng reproduktibong
 27

sistema, ang tao na tinutukoy ay may magandang sekswal at reproduktibong kalusugan.

Ayon sa Office of the High Commissioner for Human Rights (2019), ang sexual and
reproductive health rights ay konektado sa maraming karapatang pantao tulad ng
karapatan sa buhay, kalayaan mula sa tortyur, karapatan sa privacy, karapatan sa
edukasyon, at pagbabawal ng diskriminasyon. Ang bawat indibidwal ay may karapatan
na gumawa ng kanilang sariling mga pagpipilian tungkol sa kanilang sekswal at
reproduktibong kalusugan at may karapatang pumunta sa mga pasilidad para sa
reproduktibong kalusugan, produkto, at serbisyo na may magandang kalidad, abot-
kaya, at walang diskriminasyon. Ang pag-aaral na ito ay may kaugnayan sa
kasalukuyang pag-aaral dahil ang kaalaman tungkol sa mga karapatang ito ay maaaring
maging batayan ng kanilang kaalaman tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan.
Ang pagkakaroon ng kamalayan sa mga sexual at reproductive rights ay pasimula ng
kanilang pagkatuto at pagkuha ng tamang impormasyon tungkol sa sekswal at
reproduktibong kalusugan, pagtataguyod ng ligtas na pakikipagtalik, at paggawa ng
mga responsableng desisyon tungkol sa kanilang sekswal at reproduktibong kalusugan.

Ang Health Belief Model ay isang konseptwal na balangkas na malawakang

ginagamit sa mga pananaliksik tungkol sa pag-uugali kaugnay sa kalusugan, kung saan
ito ay nagsisilbing gabay sa pagsulong ng mabuting kalusugan at mga programa sa pag-
iwas sa sakit. Ang modelong ito ay binuo ni Hochbaum, Rosenstock, at ibang mga
social psychologists mula sa U.S. Public Health Service noong 1950s at patuloy na
pinapalawak simula noon (Champion & Skinner, 2008). Ang mga pangunahing
konsepto nito na nagtatasa sa pagkamaramdamin, kalubhaan, mga pahiwatig sa
pagkilos, mga benepisyo, mga hadlang, at self-efficacy ng isang panganib ay tumutuon
sa mga indibidwal na paniniwala ng tao tungkol sa mga kondisyon ng kalusugan na
siyang magiging dahilan sa kanilang pag-uugali kaugnay sa kalusugan (Rural Health
Information Hub, 2018). Pagdating sa pagkakaroon ng kaalaman tungkol sa sekswal at
reproduktibong kalusugan, mahalagang maisaalang-alang ang modelong ito dahil
nakasalalay sa mga persepyon ng indibidwal ang kanilang kilos at asal hinggil sa
kalusugan at kagalingan ng katawan. Magagamit ang modelong ito sa pangangatwiran
ng kanilang mga paniniwala na humahantong sa paggawa ng desisyon batay sa kanilang
mga napagtantong impormasyon. Sa pagpapasya at pagtitimbang ng mga opsyon ng
isang tao, kinakailangan nilang paniwalaan na ang mga pipiliing aksyon o pag-uugali
ay hahantong sa mga kanais-nais na kinalalabasan. Sa pagkakaroon ng sapat at wastong
 28

kaalaman tungkol sa mga importanteng impormasyon tungkol sa sekswal at

reproduktibong kalusugan, magbibigay ito ng kumpiyansa sa kanila na makamit ang
maayos na kinalabasan at maitataguyod ang mahusay na pag-uugali at pagkilos
pagdating sa mga aktibidad na kalakip nito. Ito ay nagpapakita na mayroong positibong
epekto sa pagpapasya ang pagkakaroon ng angkop kaalaman hinggil sa sekswal at
reproduktibong kalusugan sapagka’t maiiwasan ang mga iba’t ibang panganib at sakit
kapag maayos na naituro ang mga tamang tuntunin nito.

Ang Social Cognitive Theory na binuo ni Albert Bandura ay inilalarawan ang

impluwensya ng mga indibidwal na karanasan, mga aksyon ng iba, at mga salik sa
kapaligiran sa mga indibidwal na pag-uugali sa kalusugan (Rural Health Information
Hub, 2019). Pinapaboran ng teoryang ito ang isang modelo ng sanhi na kinasasangkutan
ng triadic reciprocal determinism. Sa teoryang ito, ang pag-uugali, mga impluwensya
sa kapaligiran, kaalaman at iba pang mga pansariling salik ay gumagana bilang mga
nakikipag-ugnayang determinant na nakakaimpluwensya sa isa't isa sa dalawang
direksyon (Bandura, 1989). Ang Social Cognitive Theory ni Bandura sa paggana ng tao
ay nagbibigay-diin sa kritikal na papel ng paniniwala sa sarili sa mga katalusan,
pagganyak, at pag-uugali ng tao. Nagbibigay ang teorya ng katanyagan sa isang self-
system na nagbibigay-daan sa mga indibidwal na gumamit ng sukat ng kontrol sa
kanilang mga iniisip, damdamin, at mga aksyon (Schunk & Pajares, 2010). Magagamit
ang teoryang ito sa kasalukuyang pag-aaral, partikular sa bahagi ng paggawa ng
desisyon ng mga mag-aaral. Makakatulong ito na ipaliwanag kung ano ang mga
kadahilanan na nagresulta sa pagbibigay ng positibong epekto sa pagpapasya.

Upang mapatunayan ang pananahilang relasyon ng paglaki ng tao at kanyang

naipon na mga asal sa pag-uunlad, ang pananaliksik na ito ay bumatay sa teorya ni Erik
Erikson na pinamagatang Psychosocial Theory na nagpapalagay na ang pag-unlad ng
pag-uugali ng tao ay nakakamit sa iba’t ibang yugto ng kanyang buhay. Naniniwala si
Erikson na ang paglaki ng isang tao ay nabubuo sa walong yugto kung saan naihasa ang
isang partikular na pag–uugali na napakahalagang matutunan upang makapagpatuloy
sa susunod na yugto. Ayon sa kanya, ang mga asal na itinanghal ng isang tao na siyang
nagdikta sa kanyang mga kilusan at pag-uugali sa kanyang paligid ay maaaring
nakakamit o kaya’y pinakawalan depende sa katangian ng mga tao sa kanyang paligid
na nakakaimpluwensiya sa kanyang asal sa tuwing paglaki niya. Ang pagkabigo sa
 29

pagkatuto ng mga asal na ito sa bawat yugto ng pag-unlad ay maaaring lumikha ng mga
problema sa pakikipag-ugnayan sa kapwa ng isang nagbibinata. Ang teoryang ito ay
madalas na ginagamit bilang batayan ng mga pag-aaral tungkol sa pag-uugali ng tao at
ang mga kinahinatnan ng paglalago nito sa lipunan. Ang pag-aaral na ito ay nakapokus
sa yugto ng pagbibinata na tinalakay ni Erikson bilang isang yugto ng pagtuklas at
pagsaliksik ng sariling pagkatao. Ang yugtong ito ay tinukoy niya bilang Identity vs.
Role Confusion, kung saan inilarawan niya ang pagkabigo ng isang binata sa pagtuklas
ng sariling pagkatao sa yugtong ito ay dahil sa kanyang mapang-api na paligid na
naglilikha ng estado ng pagkalito sa sariling buhay (Cherry, 2021).

Matapos matatag ang teorya ni Erikson bilang isang tanyag na pagkakaunawa

sa kaugaliang pag-uunlad ng isang tao, itinatag ni James Marcia ang Statuses of Ego
Identity Theory bilang karugtong sa mga gawain ni Erikson. Batay sa yugto ng
pagbibinata na itinatag ni Erikson, nagsagawa si Marcia (1966) ng teorya na
nagtatalakay sa apat na uri ng sariling pagkakakilanlan o self-identity na nakakaapekto
sa pag-uugali ng tao sa pakikipag-ugnayan sa lipunan. Ayon sa kanya, nabibilang ang
isang binata sa alin na mga antas ng pagkakilala ng sarili batay sa kanilang dalas ng
pagsisiyasat ng mga makabagong karanasan na tinutukoy bilang crisis o exploration, at
commitment na nailalarawan bilang pagtanggol ng sariling pagkakakilanlan. Ang isang
binata ay maaaring maging identity-achieved, moratorium, foreclosed, at identity-
diffused. Ayon kay Marcia, ang pagiging lito sa sariling pagkatao ay nauugnay sa
pagiging konserbatibo at pag-iwas ng pagtuklas ng mga makabagong karanasan sa
buhay. Sa kabilang dako, nauugnay niya ang matibay na pagkakakilanlan ng sarili sa
pagbubukas ng isip sa mga makabagong konsepto o mga ideolohiya at pagiging aktibo
sa kaunlaran at estado ng lipunan. Sa isang kaugnay na pag-aaral ni Wight (2000),
ginamit ang teoryang ito upang imbestigahan ang kaugnayan ng antas ng
pagkakakilanlan ng sarili at ang pagkakaroon ng mga negatibong kaugalian sa sekswal
na asal. Sa pananaliksik na ito, nais ipahatid ng mga mananaliksik ang mga pananaw
nina Erikson at Marcia sa larangan ng edukasyong pansekswal upang maitatag ang
kahalagahan ng pagkakilala ng mga ideolohiyang ito sa pag-uunlad ng estado ng
lipunan.

Napakahalagang talakayin ang mga batayan ng pag-aaral upang mas

maunawaan ang kahalagahan ng pagsasagawa ng pananaliksik at ang kasangkot na
 30

suliranin na nais lutasin nito. Sa pamamagitan ng mga teoryang nabanggit,

naipapaliwanag ang mga posibleng sanhi ng pagkakalikha ng mga problemang
maiugnay sa sekswalidad sa sikolohikal at panlipunang pananaw na siyang pundasyon
ng kaalaman na lumalayong mailarawan ang pagkikilos ng tao.
 31

KABANATA III

METODOLOHIYA

Inilahad at inilarawan sa kabanatang ito ang mga pamamaraang ginamit sa pag-

aaral kasama ang mga hakbang sa pagsusuri at pagpapakahulugan. Ipinakita rito ang
mga kalahok sa pananaliksik, mga instrumentong ginamit, at pamamaraan sa
pangangalap ng datos mula sa mga respondente.

Pamamaraan

Ang pag-aaral na ito ay isinagawa ayon sa disenyo ng deskriptibong

metodolohiya. Sa pamamagitan ng descriptive survey research design, ang
talatanungan o survey questionnaire ay ginamit upang maitala at makolekta ang datos
sa epekto ng kaalaman sa sekswal at reproduktibong kalusugan sa pagpapasya ng mga
respondente mula sa Baitang 12 na mga iskolar ng Philippine Science High School –
Central Mindanao Campus. Makikita sa Apendiks F ang pagpapadala ng talatanungan
na masasagutan sa Google Forms sa kani-kanilang mga school email. Sa pamamaraang
ito, mas napadali ang pangangalap ng datos mula sa napiling baitang. Ang sampling
method na ginamit ay Convenience Sampling at ang sample size ay tinukoy sa
pamamagitan ng Slovin’s Formula.

Upang mabigyan ng kasiguruhan ang mga kalahok sa kanilang mga ibinahaging

impormasyon, kasama sa pagpapadala ng talatanungan ang pagbigay muna ng liham-
pahintulot para sa Curriculum Instructions Division (CID) office, mga magulang ng
respondente, at sa respondente mismo bago masagutan ang talatanungan. Makikita ang
nilagdaang mga liham-pahintulot na ito sa Apendiks A, B, at C, ayon sa
pagkakabanggit.

Ang talatanungan na may apat na bahagi: ang demograpikong profile,

pinagkukunan ng impormasyon, kaalaman sa sekswal at reproduktibong kalusugan, at
ang epekto sa pagpapasya; ay ang pangunahing instrumento sa pangangalap ng datos
mula sa mga respondente na ginamit sa pag-aaral. Ito ay hango at binuo mula sa isang
 32

illustrative questionnaire para sa mga interview-surveys sa mga kabataan galing sa

World Health Organization (Cleland, n.d.). Kasama sa isinagawang survey ang
pagsagot ng mga open-ended questions at pagtasa ng mga Likert-type na senaryo
tungkol sa kanilang kaalaman at persepsyon sa sekswal at reproduktibong kalusugan,
kasama ang mga situational at behavioural na mga pahayag para sa kanilang
pagpapasya. Nakalakip ang talatanungan na ginamit sa Apendiks D upang lubos na
maunawaan ang komposisyon nito.

Pag-aanalisa ng mga Datos

Ang pananaliksik na ito ay nagpakita ng kabuuang epekto ng kaalaman sa

sekswal at reproduktibong kalusugan sa paggawa ng desisyon ng mga mag-aaral. Sa
gayon, naglayon ang pananaliksik na ito na malaman ang kaalaman at persepsyon ng
mga respondente sa sekswal at reproduktibong kalusugan nang maiugnay ito sa
kanilang pagpapasya. Ang pag-aanalisa ng mga nakuhang datos ay ginawa sa
pamamaraang angkop at naaayon upang malaman ang mga impormasyong tumutugon
sa paksa, layunin, pangunahing tanong ng pananaliksik. Ito ay isinagawa matapos
makalap ang mga datos, kung saan ang mga sagot mula sa mga respondente sa bawat
tanong ng talatanungan ay itinala, binilang, at sinuri, na makikita sa Apendiks G at H.
Ang ginamit sa pag-aanalisa ng mga datos ay descriptive statistics, katulad ng
percentage distribution, kasama ang thematic analysis para sa paglalarawan ng
implikasyon ng kanilang katangian, marka, at antas ng kaalaman tungkol sa sekswal at
reproduktibong kalusugan.

Upang maibuod ang mga datos mula sa una, pangalawa, at pangatlong bahagi
ng talatanungan, kinakalkula ang mga frequency distributions ng mga pinili na sagot at
inilarawan ito gamit ang percentage distribution na may pormulang:

𝑓
% = ( ) × 100
𝑛
kung saan,
f - bilang ng mga tugon
n - bilang ng mga respondente
 33

Mula sa pangatlong bahagi ng talatanungan, sinuri ang kaalaman ng mga

respondente tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan sa pamamagitan ng
pagtatanong sa kanila na tinukoy ang kawastuhan ng labindalawang pahayag. Ang
bawat tamang sagot ay itinuri na isang (1) puntos, habang ang bawat maling sagot o
“hindi ako sigurado” ay walang nakuha na puntos. Ang antas ng kanilang kaalaman ay
makikita sa Talahanayan 1 base sa kanilang kabuuang iskor upang maibuod ang
karunungan ng mga respondente tungkol sa mga paksa.

Kabuuang Iskor Kaukulang Deskripsiyon

0-3 Kapos

4-6 Hindi sapat

7-9 Sapat

10-12 Magaling

Talahanayan 1. Iskala sa Kaalamang Sekswal at Reproduktibong Kalusugan

Ang mga datos na nakuha sa ikaapat na bahagi ng talatanungan ay base sa mga

Likert-type na tanong. Nabuod ang mga datos gamit ang nakuhang mode at frequency
ng bawat pahayag. Sa thematic analysis naman, binigyang-diin ang pagtukoy, pagsuri,
at pagbigay-kahulugan sa mga matutuklasang patterns. Iniugnay ang mga istatistikang
resulta at ang pagsuri ng tema at nilalaman upang malaman kung mayroong positibong
epekto ang kaalamang sekswal at reproduktibong kalusugan sa pagpapasya ng mga
mag-aaral.

Ang mga resulta ay inilahad sa pamamagitan ng talahanayan at tsart na

presentasyon, kasama ang tekstwal na analisis at pagpapaliwanag upang maorganisa
ang mga natuklasan.
 34

Mga Respondente

Talahanayan 2. Kabuuang Bilang ng mga Respondente na Mag-aaral mula sa PSHS-

CMC sa School Year 2021-2022

Pangkat na Kinabibilangan
Kabuuang bilang ng mga
Mag-aaral sa population size Grade 12

84 84

Talahanayan 2. Kabuuang Bilang ng mga Respondente na Mag-aaral mula sa PSHS-

CMC sa School Year 2021-2022

Ang kabuuang bilang ng mga mag-aaral ay walongpu’t apat (84) mag-aaral mula sa
Specialization Year Program ng Philippine Science High School - Central Mindanao
Campus. Ang sample size ay tinukoy gamit ang Slovin’s formula:

𝑁
𝑛=
1 + 𝑁𝑒 2

kung saan,
n - sample size
N - population size
e - margin of error

Ang nakalkulado na sample size sa pangkalahatan ay isang daan at dalawampu't

apat (69) na mag-aaral, na may margin of error na 0.05.

Pangkat na Kinabibilangan
Kabuuang bilang ng mga
mag-aaral sa sample size Grade 12

69 69

Talahanayan 3. Mga Napiling Respondente na Mag-aaral mula sa PSHS-CMC sa

School Year 2021-2022
Ang sample size ng mga respondente ay isang animnapu’t siyam (69) na mag-
aaral mula sa ika-12 na baitang ng PSHS-CMC.
 35

Napiling maging respondente ang mga mag-aaral sa ilalim ng Specialization

Year Program ng PSHS-CMC dahil sila ay nasa angkop na edad kung saan ang temang
sekswal at reproduktibong kalusugan ay higit na naiintindihan at makabuluhan dahil
maaaring sila ay mailantad sa mga sitwasyong maiuugnay dito.

Lokal ng Pag–aaral

Ang pag-aaral ay ginawa sa loob ng kampus ng Philippine Science High School

- Central Mindanao Campus (PSHS-CMC) na matatagpuan sa Nangka, Balo-I, Lanao
del Norte, (9217) na may laking 4.9 milyong ektarya. Ito ay may pangkalahatang anim
na daan (600) na mag-aaral at kalakip na rito ang siyamnapu (90) na mga magtatapos
na mag-aaral sa taon 2020-2021. Ang lokasyon nito ay makikita sa mapang kalakip sa
Apendiks D. Ang PSHS-CMC ay isa sa labing-anim na kampus na tumatakbo sa ilalim
ng Philippine Science High School System. Ang pagtatatag ng kampus ay pinasimulan
ng noo'y Gobernador at ngayo'y Kinatawan ng 2nd District ng Lanao del Norte, Hon.
Abdullah Bobby D. Dimaporo na nag-isip ng isang nangungunang science high school
na may kurikulum na lubos na pinayaman sa agham at matematika para sa mga batang
may likas na kaisipan ng lalawigan nang libre.

Ang paaralang ito ay itinatag bilang Philippine Science High School Lanao Del
Norte Campus sa pamamagitan ng Batas Republika No. 8461 noong Enero 19, 1998 at
pinalitan ng pangalan sa pamamagitan RA No. 9036 bilang Philippine Science High
School Central Mindanao Campus noong Hulyo 1, 1998. Ito’y nakapwesto sa
Maranding Central Elementary School sa Maranding, Lala, Lanao del Norte sa unang
pagtatag at inilipat naman sa isang pansamantalang lokasyon sa Mindanao Civic
Center, Tubod noong Abril 2001 hanggang Marso 2007 upang maipatupad ang
paglalago ng mga pasilidad ng paaralan katulad ng pagtatag ng mas maraming silid-
aralan, mga laboratoryo, mga dormitoryo, at iba pang pasilidad para sa mga tauhan nito.
Inilipat ito sa kanyang permanenteng lokasyon sa Nangka, Balo-i, Lanao del Norte
noong Abril 2007.

Sa kasalukuyan, ang PSHS-CMC ay binubuo ng higit na dalawampu (20) na

mga gusali para sa pagtanggap ng mga tauhan at pagganap ng mga pang-agham na mga
gawain na siyang bumubuo sa mga pasilidad ng kampus. Mayroon tatlong (3) gusaling
 36

pang-akademiko kung saan makikita ang mga silid-aralan, silid-aklatan, opisina ng mga
guro (STEM at Humanities), klinika, laboratoryong pang-agham, silid ng mga
kompyuter, at opisina ng Curriculum Instruction Services Division (CID) at opisina ng
Guidance Counselor. Ang kampus ay may gusaling pang-administrabo kung saan
matatagpuan ang opisina ng Faculty and Administrative Division (FAD), opisina ng
campus director, at opisina ng registrar. Katabi nito, may gusaling pinangalanang
Student Learning and Research Center (SLRC) kung saan matatagpuan ang mga
makabagong pasilidad ng kampus katulad ng Ampitheater, Communication Room,
ADTECH Lab, Computer Laboratory, at 3D Printer Room.

Ang mga gusaling nagsusuporta ng tirahan ng mga interns ay binubuo ng

dalawang dormitoryo para sa mga kababaihan at kalalakihan. Mayroong ding isang
kantina na namamahagi ng pagkain para sa mga tauhan ng kampus. Mayroong open
basketball court at katabi nito isang soccer field na maaaring ipaglibangan ng mga mag-
aaral. Sa harap ng mga ito, mayroong gymnasium kung saan makakita ang malaking
basketball court kung saan isinasagawa ang mga panlaro na mga aktibidad.

PSHS-CMC ang napiling lokal ng pag-aaral dahil may kakulangan ng

komprehensibong pagtalakay ng mga kinalilibutang konsepto ng edukasyong
pansekswal sa kurikulum. Itinalakay lamang ito sa ika-9 na baitang (Grade 9) at
nilalayong panatilihin ito upang kilalanin ang kabuluhan nito sa mga mag-aaral ng
PSHS-CMC. Karagdagan nito, mas madaling malapitan ang mga respondente dahil ang
mga mananaliksik ay nag-aaral sa PSHS-CMC.
 37

KABANATA IV

PAGLALAHAD, PAGSUSURI, AT PAGPAPAHALAGA NG DATOS

Nakakuha ng siyamnapu’t anim (69) na tugon mula sa mga mag-aaral ng ika-

12 na baitang ng Philippine Science High School - Central Mindanao Campus ang
talatanungan na ipinadala. Ang mga tugon sa sarbey ay ikinolekta upang matasa ang
antas ng kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa sekswal and reproduktibong kalusugan
at ang kanilang mga kaasalan sa dakong sekswal na pagkikilos. Ang resulta ay isinuri
gamit ng descriptive statistics at thematic analysis, kasama ang pagbigay ng kahulugan
batay sa mga teorya na natalakay sa mga nakaraan na mga pagtatalakay ng
pananaliksik.

Hindi ako
Pahayag Tama Mali
sigurado

Ang isang babae ay hindi maaaring mabuntis

9(13%) 52(75%)* 8(12%)
sa unang beses na siya ay nakipagtalik.

Maaaring mabuntis ang isang babae sa

0(0%) 68(99%)* 1(1%)
pamamagitan ng paghalik o paghawak.

Sa loob ng menstrual cycle, mayroong isang

panahon na mataas ang posibilidad na 46(67%)* 4(6%) 19(28%)
mabuntis.

Ang withdrawal ay isang mabisang paraan ng

17(25%) 25(36%) 27(39%)*
pagpigil sa pagbubuntis.

Ang pakikipagtalik sa higit sa isang tao ay

nagpapataas sa pagkakataon na magkaroon 62(90%)* 2(3%) 5(7%)
ng STD.

Ang mga babae ang responsable para sa

2(3%) 64(93%)* 3(4%)
proteksyon habang nakikipagtalik.

Ang condom ay isang mabisang paraan ng

pagprotekta laban sa HIV at iba pang mga 59(86%)* 3(4%) 7(10%)
STD

Ang mga paraan ng pagpipigil sa

pagbubuntis tulad ng mga tabletas, 20(29%) 10(14%) 39(57%)*
injectable, implants at intrauterine device ay
 38

may negatibong epekto sa kalusugan ng mga

nagdadalaga na babae.

Ang panganib o risk ng impeksyon ay nag-

21(30%) 10(14%) 38(55%)*
iiba ayon sa kasarian.

Ang isang tao ay hindi makakakuha ng HIV

12(17%) 25(36%) 32(46%)*
mula sa oral sex.

Ang mga taong may STD ay makakaranas ng

malinaw at makikita na mga sintomas ng 20(29%) 14(20%) 35(51%)*
impeksyon.

Ang virginity ay ang pinakamahalagang pag-

11(16%) 47(68%)* 11(16%)
aari ng isang babae.

Kinapalan ang tamang sagot at nilagyan ng * ang nangungunang sagot sa bawat

pahayag.
Talahanayan 4. Sagot ng mga G12 Iskolar sa mga Pahayag Tungkol sa Sekswal at
Reproduktibong Kalusugan.

Makikita sa Talahanayan 4 ang resulta sa maikling pagsusulit na naglalaman ng

labindalawang pahayag na ipinasagot sa mga respondente upang malaman ang kanilang
kaalaman sa sekswal at reproduktibong kalusugan. Ipinapahiwatig sa mga makapal na
resulta ang tamang sagot sa bawat pahayag. Para sa unang pahayag, pitumpu't limang
porsyento (75%) o limampu't dalawa (52) sa mga respondente ang nakakuha ng tamang
sagot. Sa pangalawang pahayag, siyamnapu't siyam na porsyento (99%) o animnapu't
walo (68) sa mga respondente ang nakakuha ng tamang sagot. Sa pangatlong pahayag
naman, animnapu't pitong porsyento (67%) o apatnapu't anim (46) sa mga respondente
and nakakuha sa tamang sagot. Samantalang sa ikaapat na pahayag, tatlumpu't anim na
(36%) o dalawampu't limang (25) sa mga respondente ang nakakuha sa tamang sagot
ngunit nangungunang sagot ang “hindi ako sigurado”, kung saan tatlumpu't siyam na
porsyento (39%) o dalawampu't pitong (27) respondente ang pumili nito. Sa ikalimang
pahayag, siyamnapung porsyento (90%) o animnapu't dalawang (62) respondente and
nakakuha ng tamang sagot. Sa ikaanim na pahayag, siyam na pu't tatlong porsyento
(93%) o animnapu't apat (64) sa mga respondente ang nakakuha sa tamang sagot. Sa
ikapitong pahayag walumpu't anim na porsyento (86%) o limampu't siyam (59) sa mga
respondente and nakakuha sa tamang sagot. Sa ikawalong pahayag naman, labing-apat
na porsyento (14%) o sampu (10) sa mga respondente ang nakakuha sa tamang sagot,
ngunit nangungunang sagot ang “hindi ako sigurado,” kung saan limampu't pito (57%)
 39

o tatlumpu't siyam (39) na respondente ang pumili nito. Parehong resulta ang natagpuan
sa ikasiyam na pahayag, kung saan labing-apat na porsyento (14%) o sampu (10) sa
mga respondente ang nakakuha sa tamang sagot at limampu't lima (55%) o tatlumpu't
walo (38) ang sumagot ng “hindi ako sigurado” bilang nangungunang sagot. Sa
ikasampung pahayag, labimpitong porsyento (17%) o labindalawang (12) respondente
ang nakakuha sa tamang sagot, ngunit apatnapu't anim (46%) na porsyento o tatlumpu't
dalawang (32) respondente ang sumagot ng “hindi ako sigurado” bilang nangungunang
sagot. Sa ikalabing-isang pahayag, dalawampung porsyento (20%) o labing-apat (14)
na respondente ang nakakuha sa tamang sagot, ngunit limampu’t isang porsyento (51%)
o tatlumpu't limang (35) respondente ang sumagot ng “hindi ako sigurado” bilang
nangungunang sagot. Sa ikalabindalawang pahayag naman, animnapu't walong
porsyento (68%) o apatnapu't pitong (47) respondente ang nakakuha sa tamang sagot.
Makikita na sa bawat aytem, nahahati ang kanilang mga sagot. Ito ay nagpapahiwatig
na may pagkakaiba sa antas ng kaalaman sa mga respondente. Bukod dito, matataas din
halos ang mga sumasagot ng “hindi sigurado” kaya masasabi na marami ang nalilito sa
mga respondente pagdating sa sekswal at reproduktibong kalusugan. Itinala ang iskor
ng bawat respondente, kung saan hindi binilang ang mga maling sagot o “hindi ako
sigurado” para sa pagbase ng kanilang antas ng kaalaman sa sekswal at reproduktibong
kalusugan.

Larawan 1. Iskala sa Kaalamang Sekswal at Reproduktibong Kalusugan ng mga

G12 Iskolar Ayon sa Kasarian.

Makikita natin sa Larawan 1 ang resulta sa pag-aantas ng mga iskor ng mga

respondente ayon sa iskala na base sa Talahanayan 1 ng kanilang kaalamang sekswal
at reproduktibong kalusugan. Tatlumpu’t anim (36) o limampu’t dalawa at dalawang
porsyento (52.2%) ay may sapat na kaalaman, dalawampu’t pito (27) o tatlumpu’t
 40

siyam at isang porsyento (39.1%) ay may hindi sapat na kaalaman, tatlo (3) o apat at
tatlong porsento (4.3%) ay may magaling na kaalaman at tatlo (3) apat at tatlong
porsyento (4.3%) naman ay may kapos na kaalaman pagdating sa sekswal at
reproduktibong kalusugan. Mahihinuha natin na mayroong sapat na kaalaman sa
sekswal at reproduktibong kalusugan ang karamihan sa mga respondente, ngunit
masasabi rin na marami sa kanila ang may hindi sapat na kaalaman dahil ito ang
pangalawa sa pinakamataas na antas. Makikita rin sa grapiko na nangunguna ang mga
babae sa pagkakaroon ng sapat at magaling na kaalamang sekswal at reproduktibo. Ito
ay maihahambing sa mga lalaki na nangunguna sa pagkakaroon ng hindi sapat at kapos
na kaalamang sekswal at reproduktibong kalusugan. Ang mga babae ay mas may
kaalaman kaysa sa mga lalaki dahil ang mga babae ay kailangang matuto nang higit pa
tungkol sa kanilang sekswal at reproduktibong kalusugan tulad ng regla at kanilang
reproduktibong sistema na lubhang nakakaapekto sa pang-araw-araw na pamumuhay
ng isang tao (Harding, 2018). Ito ay sinusuportahan ng Health Belief Model dahil
nagsisilbing gabay sa pagsulong ng mabuting kalusugan ang kanilang ugali tulad ng
pag-aaral tungkol sa regla upang mamuhay ng komportableng buhay nagdadalaga.

Larawan 2. Kinikilalang Paraan sa Pagpipigil sa Pagbubuntis ng mga G12 Iskolar.

Sa Larawan 2 makikita ang mga kinikilalang paraan ng pagpigil sa pagbubuntis

o mga uri ng kontrasepsiyon. Nangunguna ang condom na isang daan na porsyento
(100%) at ang pill na siyamnapu’t walo at anim porsyento (98.6%), kung saan kinikilala
ito ng halos lahat ng mga respondente. Ito ay sinusundan ng male at female sterilization
na pitumpu’t siyam at pitong porsyento (79.7%) at pitumpu’t tatlo at siyam na
porsyento (73.9%), at withdrawal na pitumpu’t isang porsyento (71%). Ang mga
natirang paraan ng kontrasepsiyon ay mababa sa limampu, kung saan ang lactation
amenorrhea method na sampu at isang porsyento (10.1%) ang hindi gaanong kaalam-
 41

alam na paraan. Mahihinuha na ang mga respondente ay may pangunahing kaalaman

sa mga karaniwang pamamaraan ng pagpipigil sa pagbubuntis. Maaaring sapat na ang
kaalamang ito para sa kanilang edad dahil mayroon silang oras upang malaman ang
tungkol sa mga mas masulong at modernong pamamaraan ng pagpipigil sa pagbubuntis
habang sila ay lumalaki.

Larawan 3. Kinikilalang mga Sexually Transmitted Diseases ng mga G12 Iskolar.

Sa Larawan 3 naman makikita ang mga kinikilalang Sexually Transmitted

Diseases o STDs ng mga respondente. Makikita na ang HIV/AIDS na may isang daan
na porsyento (100%), ang nangungunang kinikilalang sakit, na sinundan naman ng
chlamydia na walumpu’t dalawa at anim porsyento (82.6%), genital herpes na
walumpu’t dalawa at anim porsyento (82.6%), syphilis na walumpu’t isa at dalawang
porsyento (81.2%), at gonorrhoea na pitumpu’t tatlo at siyam porsyento (73.9%). Ang
human papillomavirus naman na apatnapu’t tatlo at limang porsyento (43.5%) ang
hindi gaanong kilala ng mga respondente, ngunit ayon sa CDC (2022), ito ang
pinakakaraniwang STD. Ang pagkikilala at pagkakaroon ng sapat na kaalaman tungkol
sa mga karaniwang sakit na ito ay mahalaga upang maiwasan ang mga panganib at
pagkalat nito. Kaugnay sa Talahanayan 1, ang karamihan sa mga respondente ay may
maling akala at pagkalito ukol sa transmisyon at mga sintomas ng mga sakit na ito.
 42

Larawan 4. Pinagkukunan ng Impormasyon Tungkol ng mga G12 Iskolar sa

Pagbibinata at Pagdadalaga.

Makikita sa Larawan 4 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar na

pinagkukunan ng impormasyon tungkol sa pagbibinata at pagdadalaga. Walumpu’t isa
at dalawa porsyento (81.2%) o limang pu’t anim (56) ay sa magulang. Dalawampu’t
anim porsyente (24.6%) o labimpito (17) ay sa kapatid. Animnapu’t walo at isang
porsyento (68.1%) o apatnapu’t pito (47) ay sa kaibigan. Walampu’t pitong porsyento
(87%) o animnapu (60) ay sa guro. Apatnapu’t siyam at tatlong porsyento (49.3%) o
tatlumpu’t apat (34) ay sa doktor. Pitumpu’t walo at tatlong porsyento (78.3%) o
limampu’t apat (54) ay sa aklat/magasin. Animnapu’t walo at isang porsyente (68.1%)
o apatnapu’t pito (47) ay sa pelikula/bidyo. Siyamnapu’t isa at tatlong porsyento
(91.3%) o animnapu’t tatlo (63) ay sa internet. Isa at apat na porsyento (1.4%) o isa (1)
naman ay sa pinsan. Mula sa mga resultang ito, mahihinuha na karamihan sa mga G12
iskolar ay umaasa sa internet, kanilang mga magulang, at guro sa mga impormasyon
tungkol sa pagbibinata at pagdadalaga. Maaaring ito ay dahil ang paksang ito ay
itinuturo sa kanila habang sila ay lumalaki at natatagpuan online habang nararanasan
nila ito.

Larawan 5. Pinagkukunan ng Impormasyon ng mga G12 Iskolar Tungkol sa

Reproduktibong Sistema ng mga Lakaki at Babae.
 43

Mapapansin din sa Larawan 5 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang

iskolar na pinagkukunan ng impormasyon tungkol sa sekswal at reproduktibong
sistema ng mga lakaki at babae. Dalawampu’t isa at pitong porsyento (21.7%) o
labinlima (15) ay sa magulang. Lima at walong porsyento (5.8%) o apat (4) ay sa
kapatid. Limampu’t lima at isang porsyento (55.1%) o tatlumpu’t walo (38) ay sa
kaibigan. Walumpu’t siyam at siyam porsyento (89.9%) o animnapu’t dalawa (62) ay
sa guro. Apatnapu’t dalawa porsyento (42%) o dalawampu’t siyam (29) ay sa doktor.
Walumpu’t lima at limang porsyento (85.5%) o limampu’t siyam (59) ay sa
aklat/magasin. Animnapu’t dalawa at tatlong porsyento (62.3%) o apatnapu’t tatlo (43)
ay sa pelikula/bidyo. Siyamnapu’t isa at tatlong porsyento (91.3%) o animnapu’t tatlo
(63) ay sa internet. Mula sa mga resultang ito, mahihinuha na karamihan sa mga G12
iskolar ay nakakakuha ng impormasyon tungkol sa reproduktibong sistema ng mga
lalaki at babae sa internet, kanilang mga guro at sa aklat/magasin. Maaaring ito ay dahil
tinuturuan sila tungkol sa paksang ito habang sila ay lumalaki, at makakakuha sila ng
higit pang impormasyon tungkol dito online at sa mga aklat.

Larawan 6. Pinagkukunan ng Impormasyon ng mga G12 Iskolar Tungkol sa mga

Relasyon.

Ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar na pinagkukunan ng

impormasyon tungkol sa impormasyon sa relasyon ay makikita rin sa Larawan 6.
Pitumpu’t anim at walong porsyento (76.8%) o limampu’t tatlo (53) ay sa magulang.
Tatlumpu’t isa at siyam porsyento (31.9%) o dalawampu't dalawa (22) ay sa kapatid.
Walumpu’t apat at isang porsyento (84.1%) o limampu’t walo (58) ay sa kaibigan.
Pitumpu’t dalawa at limang porsyento (72.5%) o limampu (50) ay sa guro. Labinlima
at siyam na porsyento (15.9%) o labing-isa (11) ay sa doktor. Animnapu’t tatlo at
walong porsyento (63.8%) o apatnapu’t apat (44) ay sa aklat/magasin. Pitumpu’t lima
at apat porsyento (75.4%) o limampu’t dalawa (52) ay sa pelikula/bidyo. Walumpu’t
 44

siyam at siyam porsyento (89.9%) o animnapu’t dalawa (62) ay sa internet. Mula sa

mga resultang ito, mahihinuha na karamihan sa mga G12 iskolar ay nakakakuha ng
impormasyon tungkol sa mga relasyon sa internet, mga kaibigan at mga magulang.
Maaaring ito ay dahil ang mga kabataan ay nalalantad sa internet tungkol sa mga
relasyon. Nasisiyahan silang makipag-usap tungkol dito sa kanilang mga kaibigan o
makakuha ng usapan tungkol sa mga relasyon sa kanilang pamilya.

Larawan 7. Pinagkukunan ng Impormasyon ng mga G12 Iskolar Tungkol sa

Kontrasepsiyon.

Nasa Larawan 7 rin ang bilang ng mga ikalabing-dalawang baitang iskolar na

pinagkukunan ng impormasyon tungkol sa kontrasepsiyon. Labinlima at siyam na
porsyento (15.9%) o labing-isa (11) ay sa magulang. Apat at tatlong porsyento (4.3%)
o tatlo (3) ay sa kapatid. Apatnapu’t apat at siyam na porsyento (44.9%) o tatlumpu’t
isa (31) ay sa kaibigan. Limampu’t tatlo at anim porsyento (53.6%) o tatlumpu’t pito
(37) ay sa guro. Tatlumpu’t isa at siyam porsyento (31.9%) o dalawampu’t dalawa (22)
ay sa doktor. Animnapu at siyam porsyento (60.9%) o apatnapu’t dalawa (42) ay sa
aklat/magasin. Animnapu’t dalawa at tatlong porsyento (62.3%) o apatnapu’t tatlo (43)
ay sa pelikula/bidyo. Siyamnapu’t pito at isang porsyento (97.1%) o animnapu’t pito
(67) ay sa internet. Nagpapahiwatig ang mga resultang ito na karamihan sa mga G12
iskolar ay nakakakuha ng impormasyon tungkol sa mga kontrasepsiyon mula sa
internet. Maaaring ito ay dahil ang paksang ito ay hindi gaano kabukas na pinag-
uusapan sa pamilya at paaralan kaya nangunguna ang mga online at media na
mapagkukunan dahil nakakasalubong nila ito rito habang sila ay lumalaki.
 45

Larawan 8. Pinagkukunan ng Impormasyon ng mga G12 Iskolar Tungkol sa

Sexually Transmitted Diseases.

Panghuli, makikita rin sa Larawan 8 ang bilang ng mga ikalabing-dalawang

baitang iskolar na pinagkukunan ng impormasyon tungkol sa mga sexually transmitted
diseases. Labintatlong porsyento (13%) o siyam (9) ay sa magulang. Apat at tatlong
porsyento (4.3%) o tatlo (3) ay sa kapatid. Apatnapu at anim porsyento (40.6%) o
dalawampu’t walo (28) ay sa kaibigan. Pitumpu't tatlo at siyam porsyento (73.9%) o
limampu’t isa (51) ay sa guro. Apatnapu’t tatlo at limang porsyento (43.5%) o tatlumpu
(30) ay sa doktor. Animnapu’t dalawa at tatlong porsyento (62.3%) o apatnapu’t tatlo
(43) ay sa aklat/magasin. Animnapu't siyam porsyento (60.9%) o apatnapu’t dalawa
(42) ay sa pelikula/bidyo. Siyamnapu’t lima at pitong porsyento (95.7%) o animnapu’t
anim (66) ay sa internet. Base sa mga resultang ito, mahihinuha na ang karamihan sa
mga G12 iskolar ay kumukuha ng impormasyon tungkol sa mga STD mula sa internet
at kanilang guro. Ito ay maaaring dahil ang paksang ito nakikita online at natuturo sa
mga paaralan.
 46

Larawan 9. Buod ng Pinagkukunan ng Impormasyon Tungkol sa Sekswal at

Reproduktibong Kalusugan.

Mula sa mga datos, maaaring pagtibayin ang kaalwanan ng pagkamit ng

impormasyon mula sa internet. Makikita sa mga larawang inilahad na sa lahat ng aspeto
ng sekswal at reproduktibong kalusugan na inibahagi, ang internet ang pangunahing
pinagkukunan ng impormasyon, lalo na sa mga paksang ipinalagay bilang isang taboo
na paksa sa loob ng tahanan. Ang pag-uugali na ito ay hindi kataka-taka sapagkat ang
mga nasabing paksa ay hindi hinihikayat ng mga magulang. Ito ay maaaring suportahan
na ayon sa Ashcraft at Murray (2017), ang mga magulang ay may pangamba na ang
pagtalakay sa mga nasabing paksa ay maaaring magbigay ng mga ideya sa mga
kabataan bago sila handa o magamit upang makita ang sekswal na pag-uugali. Ayon
kay Muhwezi et al. (2015), karamihan sa komunikasyon sa pagitan ng magulang at ng
nagdadalaga ay sa mga STI, at sa mga pagbabago sa katawan at mga talakayan tungkol
sa pakikipagtalik at mga relasyon ay bihira. At ito ay suportado pa ni Olubayo-Fatiregan
(2012) na sinisikap ng mga magulang na iwasang pag-usapan ang mga nasabing paksa
dahil baka mag-umpisa ito ng kuryosidad sa nagdadalaga-tao tungkol sa pakikipagtalik.
Ang mga resulta ng pag-aaral ay sinusuportahan ng Conservatisms, kung saan ang mga
ideya ng sekswal at reproduktibong kalusugan ay hindi hinihikayat na talakayin lalo na
sa mga kabataan na nangangailangan ng impormasyon bilang bahagi ng kanilang pag-
unlad. Ang internet ang nangungunang pagpipilian dahil ito ay naa-access sa lahat
kumpara sa mga guro at doktor na nangangailangan ng pera upang ma-access ang
impormasyon at ang mga artikulo at video ay masyadong mahaba para sa tagal ng
 47

panahon ng isang tao. Ngunit ang internet ay madaling kapitan ng maling impormasyon
na maaaring humantong sa mga peligrosong gawi sa mga kabataan. Dahil sa
kakulangan ng mga serbisyong sekswal at reproduktibong kalusugan na naa-access ng
mga kabataan lalo na ang mga menor de edad, bumaling sila sa internet para sa
impormasyon. Makikita rin na pinakakaunti ang kumukuha ng impormasyon mula sa
mga doktor, na maituturing natin pinakamaaasahan tungkol sa mga paksang ito. Ito ay
maaaring dahil sila ang hindi gaanong naa-access ng karamihan sa mga mag-aaral.

Larawan 10. Pagdalo ng Klase o Diskusyon sa Paaralan ng mga G12 Iskolar

Hinggil sa Sekswal at Reproduktibong Kalusugan.

Mapapansin sa Larawan 10 ang bilang ng mga ikalabing-dalawang baitang

iskolar na sumang-ayon o tumanggi sa pagdalo ng klase o diskusyon sa paaralan hinggil
sa sekswal at reproduktibong kalusugan. Pitumpu’t siyam at pitong porsyento (79.7%)
o limampu’t lima (55) ay sumang-ayon. Dalawampu at tatlong porsyento (20.3%) o
labing-apat (14) ay tumanggi. Nagpapahiwatig ang resultang ito na naipatupad at
naitalakay sa mga mag-aaral ng Philippine Science High School - Central Mindanao
Campus ang sekswal at reproduktibong kalusugan na kinakailangan ng mga mag-aaral
sa kanilang edad upang maiwasan ang mga pahamak na pangyayari at pang-uugali,
ayon kay Jaymalin (2019).
 48

Nararamdaman mo ba na maaari mong pag-usapan ang mga isyu tungkol sa mga

paksang ito sa iyong mga magulang?

Oo 28 (40.6%)
Bilang
Hindi 34 (49.3%)

Walang Sagot 7 (10.1%)

Oo dahil nasa tamang edad na at kailangan itong pag-

usapan
Karaniwang tugon
Hindi dahil konserbatib at tradisyunal ang pamilya,
takot mahusgahan, nakakahiya

Talahanayan 5. Saloobin ng mga G12 Iskolar Hinggil sa Usapang Isyu ng Sekswal

at Reproduktibong Kalusugan Kasama ang Magulang
Mapapansin sa Talahanayan 5 ang saloobin ng mga ikalabindalawang baitang
iskolar hinggil sa usapang isyu ng seskwal at reproduktibong kalusugan. Dalawampu’t
walo (28) o apatnapu at anim na porsyento (40.6%) ay oo. Tatlumpu’t apat (34)
apatnapu't siyam at tatlo (49.3%) ay hindi. Pito (7) o sampu at isang porsyento (10.1%)
ay walang sagot. Karaniwang tugon sa oo ay “dahil nasa tamang edad na at kailangan
itong pag-usapan.” Karaniwang tugon sa hindi ay “dahil konserbatib at tradisyunal ang
pamilya, takot mahusgahan, nakakahiya.” Base sa datos na nakalap mula sa bukas na
tanong, nanaig pa rin ang bilang ng mga sumagot ng "hindi" kung ikukumpara sa mga
sumagot ng "oo" pagdating sa pagiging komportable sa usapang sekswal at
reproduktibong kalusugan sa mga magulang. Kaunti man ang pagkakaiba, ito parin ay
nagpapahiwatig na ang karamihan sa mga respondente ay hindi nakikita ang kanilang
sarili na makipag-usap sa kanilang mga magulang ukol sa mga paksang sekswal at
reproduktibong kalusugan at mga isyu rito. Iba't iba ang kanilang rason kung bakit ito
ang kanilang pahayag ngunit ang kadalasan nilang sagot ay nahihiya raw sila o hindi
kaya ay natatakot sila sa magiging reaksyon ng kanilang mga magulang. Ang dahilan
kung bakit nahihiya silang magbahagi ng ganitong uri ng impormasyon ay malamang
na dahil sa kung paano ang paksa ay hindi karaniwang pinag-uusapan sa mga
kabahayan. Hindi maitatanggi na ang Pilipinas ay itinuturing bilang isa sa mga
konserbatibong bansa magpahanggang ngayon, kaya naman, ang mga kabataan ay hindi
nagtatapat sa kanilang mga magulang sa takot na mapagalitan at maipangaral sa mga
 49

gawaing panrelihiyon na dapat sundin. Batid din ng mga ibang respondente na sila ay
nag-aalinlangan na simulan ang paksa dahil ang kanilang pagkamausisa ay maaaring
bigyang-kahulugan bilang interes na gumawa ng mga sekswal na bagay. Habang ang
natitirang mga respondente na sumagot ng “hindi” ay sadyang hindi kumportable
ibahagi ang kanilang personal na isyu sa kanilang mga magulang. Sa madaling salita,
ang kagustuhang magbahagi ng mga respondente ay nakadepende sa kabukasan ng isip
ng kanilang mga magulang at sa estado ng relasyon sa pagitan nila. Alam ng mga
kabataan ang kahalagahan ng pakikipag-usap sa kanilang mga magulang ukol sa
sekswal at reproduktibong kalusugan ngunit hindi lahat ay nabiyayaan ng pagkakataong
ibahagi ang mga ito nang walang pagpipigil. Kahit na ang ilan sa mga respondente na
sumagot ng oo ay nagsabi na nahihiya silang pag-usapan ito at kailangan pa nilang
salain kung ano ang kanilang sasabihin sa kanilang mga magulang.

Sa tingin mo ba ay madaling makakuha ng impormasyon tungkol sa kalusugang

sekswal at reproduktibo?

Oo 51 (73.9%)

Bilang Hindi 12 (17.4%)

Walang Sagot 6 (8.7%)

Oo dahil nasa internet, ngunit kailangan

mapagkakatiwalaan ang pinagmumulan
Karaniwang tugon Hindi dahil ito ay taboo na paksa at maraming maling
impormasyon na nakakalat at maaaring makuha

Talahanayan 6. Pananaw ng mga G12 Iskolar Hinggil sa Pagkuha ng

Impormasyon Tungkol sa Sekswal at Reproduktibong Kalusugan

Mapapansin sa Talahanayan 6 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang

iskolar na naniniwala na madaling makakuha ng impormasyon sa seskwal at
reproduktibong kalusugan. Limampu’t isa (51) o pitumpu't tatlo at siyam porsyentong
(73.9%) ay oo. Labindalawa (12) o labimpito at apat na porsyento (17.4%) ay hindi.
Anim (6) o walo at pitong porsyento (8.7%) ay walang sagot. Karaniwang tugon sa oo
ay “dahil nasa internet, ngunit kailangan mapagkakatiwalaan ang pinagmumulan.”
Karaniwang tugon sa hindi ay “dahil ito ay taboo na paksa at maraming maling
impormasyon na nakakalat at maaring makuha.” Batay sa mga nakalap na mga tugon
 50

mula sa katanungan tungkol sa kaalwanan ng pagkamit ng mga impormasyon tungkol

sa sekswal at reproduktibong kalusugan, maaaring hatiin ang mga paniniwala ng mga
mag-aaral sa dalawa: ang kadalian ng pagkamit ng impormasyon sa pamamagitan ng
online na pagkukunan at ang hindi mapagkakatiwalaan ng mga impormasyon na
nanggaling sa internet tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan. Lahat na
sumang-ayon sa tanong na ibinanggit ay nangangatwiran tungkol sa kalawakan ng
mapagkukunan ng impormasyon sa internet. Sa ganitong pamamaraan, maaaring
makamit ang kahit anong impormasyong nais makamit. Sa ganitong pagsusuri,
maaaring pagtibayin na ang kabataan ngayon ay gumagamit ng internet bilang
pangunahing pagkukunan ng impormasyon bukod sa lahat. Lalo na’t nagpatuloy ng
umunlad ang teknolohiya sa kasalukuyan at ang panahon ng online medya ay nananaig.
Sa kabilang dako naman, ang mga tumanggi sa tanong ay nagpapahayag sa kanilang
mga pagdududa sa kapani-paniwalaan ng mga impormasyong kumalat sa internet. Ang
paglitaw ng tinatawag ng fake news ay isa sa pinakalaganap na suliranin na nilikha ng
pag-usbong ng internet at isang palansak na pagsisikap ang ipinilit laban sa suliraning
ito. Ngunit, ang pagbuwag ng fake news ay halos walang saysay at ito’y nagdudulot ng
matiyagang pagsusuri at pagdududa sa lahat na gumagamit ng internet. Sa mga
sensitibong paksa katulad ng tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan,
napakahalagang makapagkamit ng mga impormasyon galing sa mapapaniwalaan na
mga pagkukunan sapagkat ang mga ito ay nakakaimpluwensya sa mga pag-uugali at
pagkikilos ng mga sumusunod nito na maaaring makapagdulot ng peligro sa kapakanan
ng tao. Bilang karagdagan nito, ibang mga tugon na tumanggi sa tanong ay
nagpapahayag sa kakulangan ng pagtayo ng pagkukunan ng mga impormasyon tungkol
sa mga taboo na mga paksa sa pisikal na anyo na maaaring matukoy sa pagbabalewala
ng pagtatalakay ng mga ganitong bagay sa pormal na edukasyon.
 51

Larawan 11. Hinihingian ng Tulong ng mga G12 Iskolar Pagdating sa Problema o

Tanong Tungkol sa Sekswal at Reproduktibong Kalusugan

Makikita sa Larawan 11 ang mga taong hinihingian ng tulong ng mga

ikalabindalawang baitang iskolar pagdating sa problema o tanong tungkol sa
kalusugang sekswal at reproduktibong kalusugan. Makikita na ang doktor ang
nangungunang hiningian ng tulong pagdating sa problema, kung saan pitumpu’t lima
at apat porsyento (75.4%) o limampu’t dalawa (52) ang pumili nito. Ito ay sinundan
naman ng pamilya na may animnapu't siyam na porsyento (60.9%) o apatnapu’t dalawa
(42), kaibigan na may limampu't limang punto isang porsyento (55.1%) o tatlumpu't
walo (38), guro na may dalawampu't anim na punto isang porsyento (26.1%) o labing-
walo (18), at internet na may labintatlo (13%) o siyam (9) na respondente. Mahihinuha
rito na pinakamarami ang pumili ng doktor dahil mas seryoso ang usapang problema at
mga katanungan tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan, alam ng mga mag-
aaral na kinakailangang maaasahan ang kaning ikokonsulta. Pangalawa ang pamilya at
kaibigan dahil maaaring pakiramdam nila na kailangan nilang magtapat sa isang taong
mapagkakatiwalaan o maaasahan pagdating sa paksang ito. Ang guro ay hindi gaanong
napili dahil maaaring hindi bukas at matatag ang relasyon nila rito pagdating sa mga
paksang ito. Panghuli naman ang internet dahil maaaring may kamalayan ang mga mag-
aaral na maaari silang makakuha ng mali at hindi maaasahan na sagot at payo tungkol
sa mga paksang ito.

Sa palagay mo ba ang edukasyong sekswal at reproduktibong kalusugan ay

maghihikayat at magpapataas ng mga kasanayan sa pakikipagtalik?

Oo 40 (58%)
Bilang
Hindi 14 (20.3%)
 52

Hindi Sigurado 15 (21.7%)

Oo, kasi mas malawak ang kanilang kaalaman.

Hindi, para ito turuan maging responsable at magsanay

ng ligtas na pakikipagtalik.

Hindi, dahil sadya nila itong iiwasan pagkatapos

Karaniwang tugon malaman ang mga panganib.

Hindi, dahil naniniwala akong ang kaalaman ay hindi

magagamit nang praktikal.

Hindi sigurado.

Talahanayan 7. Saloobin ng mga G12 Iskolar Hinggil sa Edukasyong Seskwal at

Reproduktibong Kalusugan sa Paghihikayat at Pagpapataas ng mga Kasanayan sa
Pakikipagtalik
Mapapansin sa Talahanayan 7 ang salobin ng mga ikalabindalawang baitang
iskolar hinggil sa edukasyong sekswal at reproduktibong kalusugan sa paghihikayat at
pagpapataas ng mga kasanayan sa pakikipagtalik. Apatnapu’t (40) o limampu't walong
porsyento (58%) ay oo. Labing-apat (14) o dalawampu at tatlong porsyento (20.3%) ay
hindi. Labinlima (15) o dalawampu at pitong porsyento (20.7%) ay hindi sigurado.
Karaniwang tugon ay “Oo, kasi mas malawak ang kanilang kaalaman, Hindi, para
turuan maging responsable at magsanay ng ligtas na pakikipagtalik, Hindi, dahil sadya
nila itong iiwasan pagkatapos malaman ang mga panganib, Hindi, dahil naniniwala
akong ang kaalaman ay hindi magagamit nang praktikal, Hindi sigurado.” Batay sa mga
tugon ng mga respondente mula sa bukas na tanong, nangunguna ang pagsasang-ayon
na nakakahikayat at nakakataas ng kasanayan sa pakikipagtalik ang pagkakaroon ng
edukasyong sekswal at reproduktibong kalusugan dahil ayon sa kanilang karaniwang
pangangatwiran, kasama sa pagkakaroon ng sapat at tamang edukasyong pansekswal
ang responsibilidad pagdating sa mga aktibidad na kaugnay rito. Marahil naniniwala
sila na ang pagkakaalam sa tamang impormasyon hinggil sa mga sekswal na aktibidad
at pag-iwas ng mga panganib dala rito ay nagbibigay sa kanila ng kumpiyansa sa
pagsubok nito dahil alam nila kung paano ito gawin nang ligtas. Gayunpaman, marami
rin ang tumugon ng hindi pagsasang-ayon sa tanong at hindi sigurado dahil naniniwala
sila na ang layunin ng edukasyong sekswal at reproduktibong kalusugan ay upang
 53

turuan ng wastong kaalaman sa pakikipagtalik at responsibilidad, at ang mga

pagkatutong ito ay hindi ibinabahagi upang mailapat nang praktikal. Gayundin, may
naniniwala na ang pagkakaroon ng kaalaman at kamalayan sa mga panganib na dala at
nauugnay sa pakikipagtalik ay magdudulot ng pag-iwas sa mga gawaing ito.

Para sa kadagdagang pag-aanalisa ng pagpapasya ng mga respondente, ang mga

resulta sa mga Likert-type na taong ay sinuri. Makikita sa mga grapikong
representasyong ang pag-uugnay sa mga sitwasyon at ang antas ng kanilang kaalaman.
Nakalagay ang 5-point na iskalang ginamit sa talatanugnan, kung saan
nangangahulugan ang 1 bilang lubos na hindi pagsasang-ayon at ang 5 bilang lubos na
pagsasang-ayon.

Larawan 12. Bilang ng mga G12 Iskolar na Hindi Handa Makikipagtalik

Mapapansin sa Larawan 12 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar

na hindi handa makikipagtalik. Apat at tatlong porsyento (4.3%) o tatlo (3) ay lubos na
hindi sumasang-ayon. Labing-isa at anim porsyento (11.6%) o walo (8) ay hindi
sumasang-ayon. Dalawampu’t isa at pito porsyento (21.7%) o labinlima (15) ay neutral.
Dalawampu’t pito at lima porsyento (27.5%) o labing-siyam (19) ay sumasang-ayon.
Tatlumpu’t apat at walo porsyento (34.8%) o dalawang pu’t apat (24) ay lubos na
sumasang-ayon. Mahihinuha sa resultang ito na karamihan sa mga G12 iskolar ay hindi
pa handang makipagtalik.
 54

Larawan 13. Bilang ng mga G12 Iskolar na Naniniwala na Mali ang

Pakikipagtalik Bago ang Kasal

Mapapansin sa Larawan 13 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar

na naniniwala na mali ang pakikipagtalik bago ang kasal. Apatnapu't at anim porsyento
(40.6%) o dalawampu’t walo (28) ay lubos na hindi sumasang-ayon. Labimpito at apat
porsyento (17.4%) o labindalawa (12) ay hindi sumasang-ayon. Labinwalo at walo
porsyento (18.8%) o labintalo (13) ay neutral. Labing-apat at lima porsyento (14.5%)
o sampu (10) ay sumasang-ayon. Walo at pitong porsyento (8.7%) o anim (6) ay lubos
na sumasang-ayon. Mahihinuha rito na karamihan sa mga G12 iskolar ay naniniwala
na hindi mali ang pakikipagtalik bago ang kasal.

Larawan 14. Bilang ng mga G12 Iskolar na may Takot Mabuntis o Makabuntis

Mapapansin sa Larawan 14 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar

na may takot mabuntis o makabuntis. Apat at tatlo porsyento (4.3%) o tatlo (3) ay lubos
na hindi sumasang-ayon. Isa at apat porsyento (1.4%) o isa (1) ay hindi sumasang-ayon.
Walo at pito porsyento (8.7%) o anim (6) ay neutral. Labimpito at apat porsyento
 55

(17.4%) o labindalawa (12) ay sumasang-ayon. Animnapu’t walo at isa porsyento

(68.1%) o apatnapu’t siyam (47) ay lubos na sumasang-ayon. Mahihinuha sa mga
resultang ito na karamihan sa mga G12 iskolar ay takot mabuntis o makabuntis.

Larawan 15. Bilang ng mga G12 Iskolar na may Takot Magkaroon ng Impeksyon
Sa Pakikipagtalik

Mapapansin sa Larawan 15 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar

na may takot magkaroon ng impeksyon sa pakikipagtalik. Dalawa at siyam porsyento
(2.9%) o dalawa (2) ay lubos na hindi sumasang-ayon. Sero porsyento (0%) o sero (0)
ay hindi sumasang-ayon. Apat at tatlo porsyento (4.3%) o tatlo (3) ay neutral.
Dalawampu’t isa at siyam (21.7%) o labinlima (15) ay sumasang-ayon. Pitongpu’t isa
porsyento (71%) o Apatnapu’t siyam (49) ay lubos na sumasang-ayon. Base sa mga
resultang ito, mahihinuha na karamihan sa mga G12 iskolar ay takot magkaroon ng
HIV/AIDS o ibang impeksyon na nakukuha sa pakikipagtalik.

Larawan 16. Bilang ng mga G12 Iskolar na Nakaramdam ng Pressure sa mga

Sekswal na Aktibidad Dahil sa Impluwensya ng Iba
 56

Mapapansin sa Larawan 16 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar

ay nakaramdam ng pressure sa mga sekswal na aktibidad dahil sa impluwensiya ng iba.
Apatnapu’t pito at walo porsyento (47.8%) o tatlumpu’t tatlo (33) ay lubos na hindi
sumasang-ayon. Dalawampu’t siyam porsyento (29%) o dalawampu (20) ay hindi
sumasang-ayon. Labintatlo porsyento (13%) o siyam (9) ay neutral. Lima at walong
porsyento (5.8%) o apat (4) ay sumasang-ayon. Apat at tatlo porsyento (4.3%) o tatlo
(3) ay lubos na sumasang-ayon. Mabibigyang kahulugan ang mga resultang ito bilang
karamihan sa mga G12 iskolar ay hindi nakaramdam ng pressure na maranasan ang
mga sekswal na aktibidad dahil sa impluwensya ng iba.

Larawan 17. Bilang ng mga G12 Iskolar na Tatanggihan Makipagtalik sa Isang

Tao na Hindi Handang Gumamit ng Kontrasepsiyon

Mapapansin sa Larawan 17 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar

ay tatanggi sa makikipagtalik sa isang tao na hindi handang gumamit ng contraceptive.
Sero porsyento (0%) o sero (0) ay lubos na hindi sumasang-ayon. Sero porsyento (0%)
o sero (0) ay hindi sumasang-ayon. Labingwalo at walo porsyento (18.8%) o labintalo
(13) ay neutral. Dalawampu’t isa at pito (21.7%) o labinlima (15) ay sumasang-ayon.
Limampu’t siyam at apat porsyento (59.4%) o apatnapu’t isa (41) ay lubos na
sumasang-ayon. Ang mga resultang ito ay nagpapahiwatig na karamihan sa mga G12
iskolar ay tatangging makipagtalik sa isang tao na hindi handang gumamit ng
kontrasepsiyon. Maganda ang implikasyon na ito upang maiwasan ang mapanganib na
sekswal na pakikitungo.
 57

Larawan 18. Bilang ng mga G12 Iskolar na Mahihiya Bumili o Maghanap ng

Kontrasepsiyon

Mapapansin sa Larawan 18 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar

ay mahihiya bumili o maghanap ng kontrasepsiyon. Labing-apat at lima porsyento
(14.5%) o sampu (10) ay lubos na hindi sumasang-ayon. Lima at walo porsyento (5.8%)
o apat (4) ay hindi sumasang-ayon. Dalawampu’t siyam porsyento (29%) o dalawampu
(20) ay neutral. Tatlumpu’t apat at walo porsyento (34.8%) o dalawampu’t apat (24) ay
sumasang-ayon. Labinlima at siyam na porsyento (15.9%) o labing-isa (11) ay lubos na
sumasang-ayon. Ayon sa mga resultang ito, masasabi na karamihan sa mga G12 iskolar
ay nahihiyang bumili o maghanap ng kontrasepsiyon, ngunit marami rin ang pumili sa
neutral na tugon. Nagpapahiwatig ito na marami ang bukas sa kamalayan na normal
lamang ang sitwasyon na ito at hindi dapat ikinahihiya.

Larawan 19. Bilang ng mga G12 Iskolar na Kilalanin Muna ang Isang Tao Bago
Gumawa ng mga Sekswal na Aktibidad Kasama Sila

Mapapansin sa Larawan 19 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar

ay kilalanin muna ang isang tao bago gumawa ng mga sekswal na aktibidad kasama
 58

sila. Sero porsyento (0%) o sero (0) ay lubos na hindi sumasang-ayon. Dalawa at siyam
porsyento (2.9%) o dalawa (2) ay hindi sumasang-ayon. Lima at walo porsyento (5.8%)
o apat (4) ay neutral. Dalawampu at tatlo porsyento (20.3%) o labing-apat (14) ay
sumasang-ayon. Pitumpu’t isa porsyento (71%) o apatnapu’t siyam (49) ay lubos na
sumasang-ayon. Mahihinuha sa mga resultang ito na karamihan sa mga G12 iskolar ay
naniniwala na dapat kilalanin muna ang isang tao bago gumawa ng mga sekswal na
aktibidad kasama sila. Maganda rin ang implikasyon na ito upang maiwasan ang
mapanganib na sekswal na pakikitungo.

Larawan 20. Bilang ng mga G12 iskolar na Hindi Magpapa-test para sa STD kung
Walang Naranasan na Sintomas

Mapapansin sa Larawan 20 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar

ay hindi magpapa-test para sa STD kung walang naranasan ng sintomas. Tatlumpu’t
pito at pito porsyento (37.7%) o dalawampu’t anim (26) ay lubos na hindi sumasang-
ayon. Dalawampu’t pito at lima porsyento (27.5%) o labinsiyam (19) ay hindi
sumasang-ayon. Dalawampu’t siyam porsyento (29%) o dalawampu (20) ay neutral.
Apat at tatlo porsyento (4.3%) o tatlo (3) ay sumasang-ayon. Isa at apat porsyento
(1.4%) o isa (1) ay lubos na sumasang-ayon. Nagpapahiwatig ang mga resultang ito na
karamihan sa mga G12 iskolar ay magpapa-test para sa STD kahit na walang
nararanasan na sintomas. Maganda ang implikasyon nito dahil ang may mga STD na
walang nakikita o hindi nahahalatang sintomas, ayon kay Cackovik (2019).
 59

Larawan 21. Bilang ng mga G12 iskolar na Hindi Gagawa ng mga Sekswal na
Aktibidad Kung Marami Pa Hindi Naiintindihan at Hindi pa Handa

Mapapansin sa Larawan 21 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar

ay hindi gagawa ng mga sekswal na aktibidad kung marami pa hindi naiintindihan at
hindi pa handa. Sero porsyento (0%) o sero (0) ay lubos na hindi sumasang-ayon. Sero
porsyento (0%) o sero (0) ay hindi sumasang-ayon. Walo at pito porsyento (8.7%) o
anim (6) ay neutral. Dalawampu’t siyam porsyento (29%) o dalawampu (20) ay
sumasang-ayon. Animnapu’t dalawa at tatlo porsyento (62.3%) o apatnapu’t tatlo (43)
ay lubos na sumasang-ayon. Base sa mga resultang ito, mahihinuha na karamihan sa
mga G12 iskolar ay hindi gagawa ng mga sekswal na aktibidad kung marami pa ang
hindi nauunawaan at hindi pa handa.

Larawan 22. Bilang ng mga G12 Iskolar na Naniniwala na Bawat Sekswal na

Aktibidad ay Dapat Walang Pamimilit at Sakit
Mapapansin sa Larawan 22 ang bilang ng mga ikalibandalawang baitang iskolar
ay naniniwala na bawat sekswal na aktibidad ay dapat walang pamimilit at sakit. Sero
porsyento (0%) o sero (0) ay lubos na hindi sumasang-ayon. Isa at apat porsyento
 60

(1.4%) o isa (1) ay hindi sumasang-ayon. Sampu at isa porsyento (10.1%) o pito (7) ay
neutral. Labimpito at apat porsyento (17.4%) o labindalawa (12) ay sumasang-ayon.
Pitumpu’t isa porsyento (71%) o apatnapu’t siyam (49) ay lubos na sumasang-ayon.
Mahihinuha sa mga resultang ito na karamihan sa mga G12 iskolar ay naniniwala na
ang bawat sekswal na aktibidad ay dapat walang pamimilit at pananakit na nangyayari.

Larawan 23. Bilang ng mga G12 Iskolar na Naniniwala na Dapat Mayroon Sapat
na Kaalaman sa mga Isyu ng Sekswal at Reproduktibong Kalusugan ay Bilang
Isang Responsableng Indibidwal sa Lipunan
Mapapansin sa Larawan 23 ang bilang ng mga ikalabindalawang baitang iskolar
na naniniwala na dapat mayroon sapat na kaalaman sa mga isyu ng sekswal at
reproduktibong kalusugan ay bilang isang responsableng indibidwal sa lipunan. Sero
porsyento (0%) o sero (0) ay lubos na hindi sumasang-ayon. Sero porsyento (0%) o
sero (0) ay hindi sumasang-ayon. Dalawa at siyam porsyento (2.9%) o dalawa (2) ay
neutral. Labinlima at siyam porsyento (15.9%) o labing-isa (11) ang sumang-ayon.
Walumpu’t isa at dalawa porsyento (81.2%) o limang pu’t anim (56) ang lubos na
sumasang-ayon. Nagpapahiwatig ang mga resultang ito na karamihan sa mga G12
iskolar ay naniniwala na dapat mayroong sapat na kaalaman sa mga isyu ng sekswal at
reproduktibong kalusugan ang bawat isa upang maging responsableng indibidwal sa
lipunan.

Napagmasdan sa resulta na marami ang hindi pa handa na makisali sa mga

sekswal na aktibidad, at ito rin ay nauugnay na marami ang hindi makikipagtalik kung
sila ay kulang sa kaalaman tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan o hindi
handa tulad ng pagkilala sa kanilang mga kapareha, at paggamit ng mga contraception,
at hindi pakikipagtalik sa kanilang mga kapareha nang walang contraception at
 61

pagpapa-test para sa mga STI at STD nang hindi nagpapakita ng anumang mga sintomas
na nagbubuod na iniisip din ng karamihan ng mga mag-aaral na hindi dapat magdulot
ng pinsala ang pakikisali sa mga sekswal na aktibidad. Sa kabila ng pagpipigil sa
pagbubuntis na magagamit at naa-access, maraming mga mag-aaral ang nakakahiya na
bumili ng pagpipigil sa pagbubuntis. Ang karamihan sa mga iskolar ay natatakot din na
makisali sa mga sekswal na aktibidad dahil sa takot na mabuntis o mabuntis ang isang
tao at magkaroon ng mga STI at STD. Napansin na ang karamihan sa mga mag-aaral ay
nag-iisip na ang pakikipagtalik sa labas ng kasal ay hindi mali at ang karamihan ay
hindi nakakaramdam ng pressure ng kanilang mga kasamahan na makisali sa mga
sekswal na aktibidad. Iniisip din ng karamihan sa mga iskolar na ang pagkakaroon ng
kaalaman tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan ay pagiging responsableng
miyembro ng lipunan.

Ayon sa familydoctor (2020), ang pagiging nasa mabuting sekswal na

kalusugan ay nangangahulugan na ang tao ay may kaalaman, maingat, at may respeto
sa sarili at sa iba. Ayon naman sa Youth Power (2021) ang pagsiguro sa mabuting
reproduktibong kalusugan ng mga kabataan ay nagbibigay-daan sa kanila na
magkaroon ng mga tumpak na impormasyon at serbisyo hinggil sa pag-iwas ng
pagbubuntis, pangangalaga pagkatapos ng panganganak, at mga impeksyong nakukuha
sa pakikipagtalik. Nagpapaliwanag kung bakit hindi pa handa ang karamihan sa mga
iskolar na makisali sa mga sekswal na aktibidad dahil ang sekswal at reproduktibong
kalusugan ay isang mahalagang bahagi ng buhay ng isang tao para maayos na pagplano
ng kanilang mga kinabukasan at pamilya, mas magiging maunlad sila sa tahanan,
paaralan, at buhay.

Kaugnay nito sa pag-aaral ni Gallao et al. (2020) tungkol sa antas ng kaalaman

tungkol sa sekswal na edukasyon ng mga mag-aaral mula sa lungsod ng Vigan at kung
paano nakakaapekto ang kaalamang ito sa kanilang sekswal na pag-uugali at opinyon
na kung saan kailangan pa ring matutunan ang tungkol sa mga kontraseptibo,
reproduktibong kalusugan, at mga gawaing sekswal. Kaugnay din sa Social Cognitive
Theory ni Albert Bandura sa bahagi ng paggawa ng desisyon ng mga mag-aaral ay
makakatulong ito na ipaliwanag kung ano ang mga kadahilanan na nagresulta sa
pagbibigay ng positibong epekto sa pagpapasya na nagpapaliwanag na karamihan ay
 62

hindi pa nakikibahagi sa mga sekswal na aktibidad dahil sa kakulangan ng kaalaman sa

halip na gumawa ng mga sekswal na aktibidad nang walang paunang kaalaman.

Ipinapahiwatig ng resulta ang kakulangan ng tiyak na kaugnayan ng antas ng

kaalaman ng mag-aaral tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan at ang kanyang
pagpapasya sa araw-araw na buhay kung saan maibilang ang mga paniniwala at pag-
uugali nito tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan. Ang kinalabasan na ito ay
sumasalungat sa itinakdang pag-aaral nina Gallao et al. (2020) na nagpapatibay na mas
mapusok at napalaya ang impresyon ng mga kabataan tungkol sa mga sekswal na mga
kausapan sa pagkakulang ng nararapat na pagkatuto, kung saan ang isinuri na mga datos
ay nagpapatibay sa pagkakapantay ng pag-uugali ng mga mag-aaral tungkol sa sekswal
na pamumuhay sa kahit anong antas ng kaalaman tungkol sa sekswal at reproduktibong
kalusugan. Karagadagan nito, sumasalungat din ang mga nakalap na datos sa pag-aaral
nina Nelson et al. (2016) na naniniwala na ang pagkakaroon ng kaalaman tungkol sa
sekswal at reproduktibong kalusugan ay nakakabukas ng isip ng kabataan tungkol sa
mga taboo na mga gawain.

Subalit, sa kabila ng pagkakaiba nito sa inaasahang kinalabasan na itinukoy

bilang tesis na pahayag ng pag-aaral, ito’y hindi depinitibong katwiran upang kaltasin
ang tesis sapagkat maraming baryabol ang hindi naibilang sa pagtasa ng mga kaalaman
at mga asal ng mag-aaral. Sa katunayan, ang teorya ng Conservatism ay ibinibintang
bilang namumunong peligrosong baryabol na nag-iimpluwensiya sa pag-uugali ng mga
mag-aaral sa pag-aaral na ito.

Napakahalagang mapagtanto na ang pagbubukas ng isip ng isang tao ay hindi

napapasiya sa kanyang pag-uugali tungkol sa kinalaman niya. Nang dahil dito,
isinangguni ang pag-iiral na ito sa teoryang Conservatism, kung saan ang mga
tradisyonal na halaga at kultura ay itinataguyod at pinapanatili sa pulitika at iba pang
pilosopiya. Ang mga institusyong tulad ng relihiyon, at ang parlyamento ay may mas
malaking epekto sa panlipunan, kultura, at pampulitikang tanawin ng bansa. Kaugnay
sa kinalabasan ng pagsusuri na ito, maaaring maiugnay ang pagkawalan ng tiyak na
kaugnayan sa antas na kaalaman ng mga mag-aaral at kanilang mga asal sa pagkakaroon
ng konserbatibong kapaligiran, lalo na’t ang Pilipinas ay panirahanan ng maraming mga
pananampalataya na sinusundan ng mayorya kung saan ipinagbawal ang mga malaswa
na mga paksa katulad ng premarital sex o same-sex marriage. Nang dahil dito,
 63

nagkakaroon ng estigma sa sambayanan laban sa mga paksang kinabibilangan ng

sekswal at reproduktibong kalusugan katulad ng kontrasepsyon, STDs, at sekswalidad.
Ang pakikipagtalik ay itinanghal bilang isang makasalanang gawain at ipinagbabawal
ng mga magulang na talakayin sa loob ng tahanan. Nang dahil dito, marami sa mga
kabataan ngayon ay umiiwas sa pakikipag-ugnayan sa mga ganitong mga gawain upang
tumalilis sa parusa at kahiyaan. Ito tuloy ay humugis sa kaasalan ng mga kabataan
ngayon na tumalima sa mga naroroon na mga konserbatibong katiwalaan. Sa kabila ng
pagsisikap patungo sa normalisasyon ng pagtatalakay ng mga ganitong paksa sa
kabataan, marami parin ay nag-aalangan sa paglipat ng katiwalaan sa harap ng parusa
at kahiyaan. Ito’y nangangahulugan na kahit may kaalaman ang kabataan sa mga
nararapat na talakayan tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan, ang pag-uugali
nito, lalo na sa pansekswal na pag-uugali, ay tumalima parin sa mga konserbatibong
mga katiwalaan. Sa ganitong pagsusuri, mapaliwanag ang hindi pagkatumbas ng
inaasahang kinalabasan ng pag-aaral at ang isinuri na datos sa sikolohikal at
panlipunang pananaw.

Sa mga nabanggit, maaaring magpalagay mula sa mga resultang nakalap ng

mananaliksik na mayroong sapat na ebidensya upang hindi tanggapin ang tesis na
pahayag na nagsasabing “Ang pagkakaroon ng sapat at wastong kaalaman tungkol sa
sekswal at reproduktibong kalusugan ay may positibong epekto sa araw-araw na
pagpapasya ng mga iskolar ng Philippine Science High School - Central Mindanao
Campus” sapagkat, sa mga itinalakay na mga paliwanag sa mga nakaraang talata,
pinagtibay na ang antas ng kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa sekswal at
reproduktibong kalusugan ay hindi nakakaapekto sa araw-araw na pagpapasiya nito.
Ang pangyayaring ito ay ipinalagay bilang isang makabuluhang dulot ng Conservatism
kung saan ang kabataan ngayon ay natigilan sa pagpapahayag ng kanilang mga
nararapat na kaalaman sa paglutas ng mga problema tungkol sa sekwsal at
reproduktibong kalusugan dahil sa kakulangan ng paghahangad sa pagnonormalisa nito
sa kasalukuyan. Nang dahil sa estigma na umiiral sa lipunan tungkol sa mga paksang
naaayon sa sekswal at reproduktibong kalusugan, ang kabataan ngayon ay nahihirapan
sa pagtanggap ng mga panibagong mga paniniwala na maaaring makapagdulot ng
negatibong pagsalubong sa kanilang paligid.
 64

Bilang sagot sa pangunahing tanong na “ano ang epekto ng pagkakaroon ng

kaalaman tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan sa araw-araw na pagpapasya
ng mga iskolar ng Philippine Science High School - Central Mindanao Campus.” Ang
mga iskolar ay may kaalaman, may positibong pananaw sa paksa, at handang maging
praktikal sa kanilang kaalaman sa sekswal at reproduktibong kalusugan ngunit dahil sa
mga hadlang tulad ng konserbatibong kapaligiran at kakulangan ng
mapagkakatiwalaang mga mapagkukunan na maaaring limitahan ang potensyal ng
iskolar na ilapat ito sa kanilang sarili.
 65

KABANATA V

BUOD, KONKLUSYON AT REKOMENDASYON

Buod

Ang pananaliksik na ito ay sumusunod sa deskriptibong pag-aaral. Sa

pamamagitan ng pagsusuri sa mga tugon ng talatanungan, naglalayon ang pag-aaral na
ito na malaman ang kabuuang epekto ng kaalaman sa sekswal at reproduktibong
kalusugan sa araw-araw na pagpapasya ng mga iskolar ng Philippine Science High
School - Central Mindanao Campus. Layunin din ng pag-aaral na malaman kung
kinakailangan magpatupad ng kurso tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan
sa kurikulum ayon sa mga makukuhang resulta. Upang maisakatuparan ito, ginamit ang
isang talatanungan upang masagot ang sumusunod na mga sekondaryang tanong:

1. Gaano kalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa sekswal at

reproduktibong kalusugan?
2. May pagkakaiba ba ang sagot ng mga respondente ayon sa kanilang kasarian?
3. Saan nakuha ng mga mag-aaral ang kasalukuyang kaalaman na mayroon sila?
4. Ano-ano ang mga dahilan ng kakulangan ng kaalaman pagdating sa sekswal at
reproduktibong kalusugan?
5. May kaugnayan ba sa araw-araw na pagpapasya ng mga mag-aaral na may
kaalaman sa sekswal at reproduktibong kalusugan at sa mga iskolar na walang
alam sa paksa?

Batay sa pag-aanalisa ng nakalap na datos mula sa animnapu't siyam (69) na

mga respondenteng nasa ika-12 baitang ng PSHS-CMC, natuklasan ang mga
sumusunod:

1. Sa kabuuan ng mga respondente, tatlumpu’t anim (36) o limampu’t dalawa

at dalawang porsyento (52.2%) ay may sapat na kaalaman, dalawampu’t
pito (27) o tatlumpu’t siyam at isang porsyento (39.1%) ay may hindi sapat
na kaalaman, tatlo (3) o apat at tatlong porsyento (4.3%) ay may magaling
na kaalaman at tatlo (3) apat at tatlong porsyento (4.3%) naman ay may
kapos na kaalaman pagdating sa sekswal at reproduktibong kalusugan.
 66

Pagdating sa kaalamang kontrasepsiyon, nangunguna ang condom na isang

daan na porsyento (100%) at ang pill na siyamnapu’t walo at anim porsyento
(98.6%), kung saan kinikilala ito ng halos lahat ng mga respondente. Ito ay
sinusundan ng male at female sterilization na pitumpu’t siyam at pitong
porsyento (79.7%) at pitumpu’t tatlo at siyam na porsyento (73.9%), at
withdrawal na pitumpu’t isang porsyento (71%). Ang mga natirang paraan
ng kontrasepsiyon ay mababa sa limampu, kung saan ang lactation
amenorrhea method na sampu at isang porsyento (10.1%) ang hindi
gaanong kaalam-alam na paraan. Pagdating sa mga STDs, ang HIV/AIDS
na may isang daan na porsyento (100%), ang nangungunang kinikilalang
sakit, na sinundan naman ng chlamydia na walumpu’t dalawa at anim
porsyento (82.6%), genital herpes na walumpu’t dalawa at anim porsyento
(82.6%), syphilis na walumpu’t isa at dalawang porsyento (81.2%), at
gonorrhoea na pitumpu’t tatlo at siyam porsyento (73.9%). Ang human
papillomavirus naman na apatnapu’t tatlo at limang porsyento (43.5%) ang
hindi gaanong kilala ng mga respondente
2. Kapag tungkol sa kaalamang sekswal at reproduktibong kalusugan ng mga
respondante ayon sa kasarian, nangunguna ang mga babae sa pagkakaroon
ng sapat at magaling na kaalamang sekswal at reproduktibo. Ito ay
maihahambing sa mga lalaki na nangunguna sa pagkakaroon ng hindi sapat
at kapos na kaalamang sekswal at reproduktibong kalusugan. Sa mga babae,
limampu’t lima at anim porsyento (55.6%) o dalawampu (20) ay may sapat
na kaalaman, apatnapu’t apat at limang porsyento (44.5%) o labindalawa
(12) ay may hindi sapat na kaalaman, animnapu’t anim at pitong porsyento
(66.7%) o dalawa (2) ay may magaling na kaalaman at sero porsyento (0%)
o sero (0) ay may kapos na kaalaman. Habang sa mga lalaki, apatnapu’t apat
at limang porsyento (44.5%) o labing-anim (16) ay may sapat na kaalaman,
limampu’t lima at anim porsyento (55.6%) o labinlima (15) ay may hindi
sapat na kaalaman, tatlumpu’t tatlo at tatlong porsyento (33.3%) ay may
magaling na kaalaman at isang daan na porsyento (100%) o tatlo (3) ay may
kapos na kaalaman.
3. Kapag tungkol sa pagbibinata at pagdadalaga, walumpu’t isa at dalawa
porsyento (81.2%) o limampu’t anim (56) na respondente ay kumukuha ng
 67

impormasyon sa magulang. Dalawampu’t anim porsyente (24.6%) o

labimpito (17) ay sa kapatid. Animnapu’t walo at isang porsyento (68.1%)
o apatnapu’t pito (47) ay sa kaibigan. Walumpu’t pitong porsyento (87%)
o animnapu (60) ay sa guro. Apatnapu’t siyam at tatlong porsyento (49.3%)
o tatlumpu’t apat (34) ay sa doktor. Pitumpu’t walo at tatlong porsyento
(78.3%) o limampu’t apat (54) ay sa aklat/magasin. Animnapu’t walo at
isang porsyente (68.1%) o apatnapu’t pito (47) ay sa pelikula/bidyo.
Siyamnapu’t isa at tatlong porsyento (91.3%) o animnapu’t tatlo (63) ay sa
internet. Isa at apat na porsyento (1.4%) o isa (1) naman ay sa pinsan.
Hinggil sa reproduktibong sistema ng lalaki at babae, dalawampu’t isa at
pitong porsyento (21.7%) o labinlima (15) ay sa magulang kumukuha ng
impormasyon. Lima at walong porsyento (5.8%) o apat (4) ay sa kapatid.
Limampu’t lima at isang porsyento (55.1%) o tatlumpu’t walo (38) ay sa
kaibigan. Walumpu’t siyam at siyam porsyento (89.9%) o animnapu’t
dalawa (62) ay sa guro. Apatnapu’t dalawa porsyento (42%) o dalawampu’t
siyam (29) ay sa doktor. Walumpu’t lima at limang porsyento (85.5%) o
limampu’t siyam (59) ay sa aklat/magasin. Animnapu’t dalawa at tatlong
porsyento (62.3%) o apatnapu’t tatlo (43) ay sa pelikula/bidyo.
Siyamnapu’t isa at tatlong porsyento (91.3%) o animnapu’t tatlo (63) ay sa
internet. Pagdating sa mga relasyon, pitumpu’t anim at walong porsyento
(76.8%) o limampu’t tatlo (53) ay sa magulang kumukuha ng impormasyon.
Tatlumpu’t isa at siyam porsyento (31.9%) o dalawampu't dalawa (22) ay
sa kapatid. Walumpu’t apat at isang porsyento (84.1%) o limampu’t walo
(58) ay sa kaibigan. Pitumpu’t dalawa at limang porsyento (72.5%) o
limampu (50) ay sa guro. Labinlima at siyam na porsyento (15.9%) o labing-
isa (11) ay sa doktor. Animnapu’t tatlo at walong porsyento (63.8%) o
apatnapu’t apat (44) ay sa aklat/magasin. Pitumpu’t lima at apat porsyento
(75.4%) o limampu’t dalawa (52) ay sa pelikula/bidyo. Walumpu’t siyam
at siyam porsyento (89.9%) o animnapu’t dalawa (62) ay sa internet.
Tungkol sa kontrasepsiyon naman, labinlima at siyam na porsyento (15.9%)
o labing-isa (11) ay sa magulang. Apat at tatlong porsyento (4.3%) o tatlo
(3) ay sa kapatid. Apatnapu’t apat at siyam na porsyento (44.9%) o
tatlumpu’t isa (31) ay sa kaibigan. Limampu’t tatlo at anim porsyento
 68

(53.6%) o tatlumpu’t pito (37) ay sa guro. Tatlumpu’t isa at siyam porsyento

(31.9%) o dalawampu’t dalawa (22) ay sa doktor. Animnapu at siyam
porsyento (60.9%) o apatnapu’t dalawa (42) ay sa aklat/magasin.
Animnapu’t dalawa at tatlong porsyento (62.3%) o apatnapu’t tatlo (43) ay
sa pelikula/bidyo. Siyamnapu’t pito at isang porsyento (97.1%) o
animnapu’t pito (67) ay sa internet. Pagdating sa mga STD, labintatlong
porsyento (13%) o siyam (9) ay sa magulang kumuluha ng impormasyon.
Apat at tatlong porsyento (4.3%) o tatlo (3) ay sa kapatid. Apatnapu at anim
porsyento (40.6%) o dalawampu’t walo (28) ay sa kaibigan. Pitumpu't tatlo
at siyam porsyento (73.9%) o limampu’t isa (51) ay sa guro. Apatnapu’t
tatlo at limang porsyento (43.5%) o tatlumpu (30) ay sa doktor. Animnapu’t
dalawa at tatlong porsyento (62.3%) o apatnapu’t tatlo (43) ay sa
aklat/magasin. Animnapu at siyam porsyento (60.9%) o apatnapu’t dalawa
(42) ay sa pelikula/bidyo. Siyamnapu’t lima at pitong porsyento (95.7%) o
animnapu’t anim (66) ay sa internet.
4. Mapapansin ang saloobin ng mga ikalabingdalawang baitang iskolar hinggil
sa usapang isyu ng seskwal at reproduktibong kalusugan. Dalawampu’t
walo (28) o apatnapu at anim na porsyento (40.6%) ay oo. Tatlong pu’t apat
(34) apatnapu't siyam at tatlo (49.3%) ay hindi. Pito (7) o sampu at isang
porsyento (10.1%) ay walang sagot. Karaniwang tugon sa oo ay “dahil nasa
tamang edad na at kailangan itong pag-usapan.” Karaniwang tugon sa hindi
ay “dahil konserbatib at tradisyunal ang pamilya, takot mahusgahan,
nakakahiya.” Apatnapu’t siyam at tatlong porsyento (49.3%) ng mga
respondente ay hindi nakikita ang kanilang sarili na makipag-usap sa
kanilang mga magulang ukol sa mga paksang sekswal at reproduktibong
kalusugan at mga isyu rito. Iba't iba ang kanilang rason kung bakit ito ang
kanilang pahayag ngunit ang kadalasan nilang sagot ay nahihiya raw sila o
hindi kaya ay natatakot sila sa magiging reaksyon ng kanilang mga
magulang. Batid din ng mga ibang respondente na sila ay nag-aalinlangan
na simulan ang paksa dahil ang kanilang pagkamausisa ay maaaring
bigyang-kahulugan bilang interes na gumawa ng mga sekswal na bagay.
Habang ang natitirang mga respondente na sumagot ng “hindi” ay sadyang
 69

hindi kumportable ibahagi ang kanilang personal na isyu sa kanilang mga

magulang.
5. Mapapansin ang bilang ng mga ikalabingdalawang baitang iskolar na
naniniwala na madaling makakuha ng impormasyon sa seskwal at
reproduktibong kalusugan. Limampu’t isa (51) o pitumpu't tatlo at siyam
porsyentong (73.9%) ay oo. Labindalawa (12) o labimpito at apat na
porsyento (17.4%) ay hindi. Anim (6) o walo at pitong porsyento (8.7%) ay
walang sagot. Karaniwang tugon sa oo ay “dahil nasa internet, ngunit
kailangan mapagkakatiwalaan ang pinagmumulan.” Karaniwang tugon sa
hindi ay “dahil ito ay taboo na paksa at maraming maling impormasyon na
nakakalat at maaring makuha.” Batay naman sa mga nakalap na mga tugon
mula sa katanungan tungkol sa kaalwanan ng pagkamit ng mga
impormasyon tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan, maaaring
hatiin ang mga paniniwala ng mga mag-aaral sa dalawa: ang kadalian ng
pagkamit ng impormasyon sa pamamagitan ng online na pagkukunan at ang
hindi mapagkakatiwalaan ng mga impormasyon na nanggaling sa internet
tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan. Lahat na sumang-ayon sa
tanong na ibinanggit ay nangangatwiran tungkol sa kalawakan ng
mapagkukunan ng impormasyon sa internet. Ang mga tumanggi sa tanong
ay nagpapahayag sa kanilang mga pagdududa sa kapani-paniwalaan ng mga
impormasyong kumalat sa internet. May ibang mga tugon din na tumanggi
sa tanong ay nagpapahayag sa kakulangan ng pagtayo ng pagkukunan ng
mga impormasyon tungkol sa mga taboo na mga paksa sa pisikal na anyo.
6. Mapapansin sa mga tugon ng mga respondente tungkol sa pasalaysay na,
“Parang hindi pa ako handa makikipagtalik” na karamihan sa mga G12
iskolar ay hindi pa handang makipagtalik. Apat at tatlong porsyento (4.3%)
o tatlo (3) ay lubos na hindi sumasang-ayon. Labing-isa at anim porsyento
(11.6%) o walo (8) ay hindi sumasang-ayon. Dalawampu’t isa at pito
porsyento (21.7%) o labinlima (15) ay neutral. Dalawampu’t pito at lima
porsyento (27.5%) o labing-siyam (19) ay sumasang-ayon. Tatlumpu’t apat
at walo porsyento (34.8%) o dalawang pu’t apat (24) ay lubos na sumasang-
ayon. Mahihinuha sa resultang ito, kung saan animnapu’t dalawa at tatlong
porsyento (62.3%) ay sumang-ayon, na marami ang hindi pa handa na
 70

makisali sa mga sekswal na aktibidad, at ito rin ay nauugnay na marami ang

hindi makikipagtalik kung sila ay kulang sa kaalaman tungkol sa sekswal at
reproduktibong kalusugan o hindi handa tulad ng pagkilala sa kanilang mga
kapareha, at paggamit ng mga kontrasepsiyon, at hindi pakikipagtalik sa
kanilang mga kapareha nang walang kontrasepsiyon at pagpapa-test para sa
mga STI at STD nang hindi nagpapakita ng anumang mga sintomas na
nagbubuod na iniisip din ng karamihan ng mga mag-aaral na hindi dapat
magdulot ng pinsala ang pakikisali sa mga sekswal na aktibidad. Sa kabila
ng pagpipigil sa pagbubuntis na magagamit at naa-access, maraming mga
mag-aaral ang nakakahiya na bumili ng pagpipigil sa pagbubuntis. Ang
karamihan sa mga iskolar ay natatakot din na makisali sa mga sekswal na
aktibidad dahil sa takot na mabuntis o mabuntis ang isang tao at magkaroon
ng mga STI at STD. Napansin na ang karamihan sa mga mag-aaral ay nag-
iisip na ang pakikipagtalik sa labas ng kasal ay hindi mali at ang karamihan
ay hindi nakakaramdam ng pressure ng kanilang mga kasamahan na
makisali sa mga sekswal na aktibidad. Iniisip din ng karamihan sa mga
iskolar na ang pagkakaroon ng kaalaman tungkol sa sekswal at
reproduktibong kalusugan ay pagiging responsableng miyembro ng lipunan.
Nagpapahiwatig ang mga resulta ng kakulangan ng tiyak na kaugnayan ng
antas ng kaalaman ng mag-aaral tungkol sa sekswal at reproduktibong
kalusugan at ang kanyang pagpapasya sa araw-araw na buhay kung saan
maibilang ang mga paniniwala at pag-uugali nito tungkol sa sekswal at
reproduktibong kalusugan.

Konklusyon

Ayon sa pag-aanalisa ng mga nakalap na datos, mahihinuha mula sa mga resulta

ng pananaliksik ang sumusunod na mga konklusyon:

1. Mayroong sapat na kaalaman sa sekswal at reproduktibong kalusugan ang

karamihan sa mga respondente, ngunit masasabi rin na marami sa kanila ang
may hindi sapat na kaalaman dahil ito ang pangalawa sa pinakamataas na antas.
2. Nangunguna ang mga babae sa pagkakaroon ng sapat at magaling na kaalamang
sekswal at reproduktibo. Ito ay maihahambing sa mga lalaki na nangunguna sa
 71

pagkakaroon ng hindi sapat at kapos na kaalamang sekswal at reproduktibong

kalusugan.
3. Mayroong pangunahing kaalaman sa mga karaniwang pamamaraan ng
pagpipigil sa pagbubuntis ang mga G12 iskolar, kung saan halos lahat sa kanila
ay kinikilala ang condom at pill bilang paraan sa pagpigil ng pagbubuntis.
4. Kinikilala ng karamihan sa mga G12 iskolar ang mga pinakakaraniwang STD
ngunit karamihan sa kanila ay may maling akala at pagkalito ukol sa
transmisyon at mga sintomas ng mga sakit na ito.
5. Ang internet ang pangunahing pinagkukunan ng impormasyon pagdating sa
aspeto ng sekswal at reproduktibong kalusugan.
6. Batay sa mga nakalap na datos, maaaring pagtibayin na ang internet ang
pangunahing pinagkukunan ng impormasyon ng mga mag-aaral sa mga paksang
ipinalagay bilang isang taboo na paksa sa loob ng tahanan na umuukol sa
sekswal at reproduktibong kalusugan. Ang pangyayaring ito ay sumasang-ayon
sa pagtutuklas nina Ashcraft at Murray (2017) na nagsasabi na ang mga
magulang ay may pangangamba sa pagtalakay sa mga nasabing paksa sapagkat
ito’y maaaring makapagbigay ng mga ideya sa mga kabataan bago sila handa o
magamit upang makita ang sekswal na pag-uugali. Karagdagan nito, ayon pa ni
Olubayo-Fatiregan (2012) na sinisikap ng mga magulang na iwasang pag-
usapan ang mga nasabing paksa dahil baka mag-umpisa ito ng kuryosidad sa
nagdadalaga-tao tungkol sa pakikipagtalik. Kaugnay sa paghahambing na ito,
ayon din kay Muhwezi et al. (2015) na karamihan sa komunikasyon sa pagitan
ng magulang at ng nagdadalaga ay sa mga STI, at sa mga pagbabago sa katawan,
ngunit ang mga talakayan tungkol sa pakikipagtalik at mga relasyon ay bihira.
Ang pagtuklas ni Muhwezi et al. (2015) ay napatunayan sa mga wastong mga
tugon ng mga respondente sa mga tanong na may kaugnayan sa STI at
pagbubuntis kung saan higit siyamnapu’t porsyente (>90%) ng mga
respondente ang nakawasto sa mga katanungang ito.
7. Sa kabuuang pagsusuri ng datos na nagtataya sa antas ng kaalaman ng mga mag-
aaral tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan, mapapansin na
mayroong ibang mga mag-aaral na kumukulang sa nararapat na kaaalaman
tungkol sa mga ito. Sapagkat, maaaring masusuportahan ang mga kakulangan
ng kaalaman tungkol sa sekswal at reproduktubong kalusugan ayon sa
 72

Conservatism, kung saan ang mga ideya ng sekswal at reproduktibong

kalusugan ay hindi hinihikayat na talakayin lalo na sa mga kabataan na
nangangailangan ng impormasyon bilang bahagi ng kanilang pag-unlad.
Kaugnay nito, ang internet ang nangungunang pagpipilian dahil ito ay naa-
access sa lahat kumpara sa mga guro at doktor na nangangailangan ng pera
upang ma-access ang impormasyon at ang mga artikulo at video ay masyadong
mahaba para sa tagal ng panahon ng isang tao. Dahil sa kakulangan ng mga
serbisyong sekswal at reproduktibong kalusugan na naa-access ng mga
kabataan lalo na ang mga menor de edad, bumaling sila sa internet para sa
impormasyon. Makikita rin na pinakakaunti ang kumukuha ng impormasyon
mula sa mga doktor, na maituturing pinakamaaasahan tungkol sa mga paksang
ito. Ito ay maaaring dahil sila ang hindi gaanong naa-access ng karamihan sa
mga mag-aaral.
8. Naipatupad at naitalakay sa mga mag-aaral ng Philippine Science High School
- Central Mindanao Campus ang sekswal at reproduktibong kalusugan dahil
karamihan sa kanila ay nakapagdalo ng klase o diskusyon sa paaralan tungkol
sa sekswal at reproduktibong kalusugan.
9. Ang kagustuhang magbahagi ng mga respondente tungkol sa usapang isyu ng
sekswal at reproduktibong kalusugan ay nakadepende sa kabukasan ng isip ng
kanilang mga magulang at sa estado ng relasyon sa pagitan nila. Alam ng mga
kabataan ang kahalagahan ng pakikipag-usap sa kanilang mga magulang ukol
sa sekswal at reproduktibong kalusugan ngunit hindi lahat ay nabiyayaan ng
pagkakataong ibahagi ang mga ito nang walang pagpipigil.
10. Lahat na sumang-ayon sa tanong na ibinanggit ay nangangatwiran tungkol sa
kalawakan ng mapagkukunan ng impormasyon sa internet. Sa kabilang dako
naman, ang mga tumanggi sa tanong ay nagpapahayag sa kanilang mga
pagdududa sa kapani-paniwalaan ng mga impormasyong kumalat sa internet.
Mayroon ding naniniwala na may kakulangan ng pagtayo ng pagkukunan ng
mga impormasyon tungkol sa mga taboo na mga paksa sa pisikal na anyo na
maaaring matukoy sa pagbabalewala ng pagtatalakay ng mga ganitong bagay sa
pormal na edukasyon.
11. Pinakamarami ang pumili ng doktor pagdating sa hihingian ng tulong hinggil sa
mga tanong o problema dahil mas seryoso ang usapang problema at mga
 73

katanungan tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan, alam ng mga mag-

aaral na kinakailangang maaasahan ang kaning ikokonsulta. Pangalawa ang
pamilya at kaibigan dahil maaaring pakiramdam nila na kailangan nilang
magtapat sa isang taong mapagkakatiwalaan o maaasahan pagdating sa paksang
ito. Ang guro ay hindi gaanong napili dahil maaaring hindi bukas at matatag
ang relasyon nila rito pagdating sa mga paksang ito. Panghuli naman ang
internet dahil maaaring may kamalayan ang mga mag-aaral na maaari silang
makakuha ng mali at hindi maaasahan na sagot at payo tungkol sa mga paksang
ito.
12. Nangunguna ang pagsasang-ayon na nakakahikayat at nakakataas ng kasanayan
sa pakikipagtalik ang pagkakaroon ng edukasyong sekswal at reproduktibong
kalusugan dahil ayon sa kanilang karaniwang pangangatwiran, kasama sa
pagkakaroon ng sapat at tamang edukasyong pansekswal ang responsibilidad
pagdating sa mga aktibidad na kaugnay rito. Marami rin ang tumugon ng hindi
pagsasang-ayon sa tanong at hindi sigurado dahil naniniwala sila na ang layunin
ng edukasyong sekswal at reproduktibong kalusugan ay upang turuan ng
wastong kaalaman sa pakikipagtalik at responsibilidad, at ang mga pagkatutong
ito ay hindi ibinabahagi upang mailapat nang praktikal. Gayundin, may
naniniwala na ang pagkakaroon ng kaalaman at kamalayan sa mga panganib na
dala at nauugnay sa pakikipagtalik ay magdudulot ng pag-iwas sa mga gawaing
ito.

13. Karamihan sa mga G12 iskolar ang hindi komportable sa usapang sekswal at
reproduktibong kalusugan sa mga magulang dahil sa kahihiyan at takot sa
magiging reaksyon.
14. Naniniwala ang mga G12 iskolar na madali ang pagkamit ng impormasyon
tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan sa pamamagitan ng online na
pagkukunan ngunit karamihan din sa kanila ang naniniwala na sa kalawakan
ng mapagkukunan ng impormasyon sa internet, marami dito ang hindi
mapagkakatiwalaan na impormasyon.
15. Karamihan sa mga G12 iskolar ay hihingi ng tulong sa doktor, pamilya, at
kaibigan pagdating sa problema o tanong sa sekswal at reproduktibong
kalusugan.
16. Karamihan sa mga G12 iskolar ay hindi pa handang makipagtalik.
 74

17. Karamihan sa mga G12 iskolar ang naniniwala na hindi mali ang pakikipagtalik
bago ang kasal.
18. Karamihan sa mga G12 iskolar ay takot mabuntis o makabuntis.
19. Karamihan sa mga G12 iskolar takot magkaroon ng HIV/AIDS o ibang
impeksyon na nakukuha sa pakikipagtalik.
20. Karamihan sa mga G12 iskolar ay hindi nakaramdam ng pressure na maranasan
ang mga sekswal na aktibidad dahil sa impluwensya ng iba.
21. Karamihan sa mga G12 iskolar ay tatangging makikipagtalik sa taong hindi
handang gumamit ng condom o kontrasepsiyon.
22. Karamihan sa mga G12 iskolar ay nahihiyang bumili at maghanap ng condom.
23. Karamihan sa mga G12 iskolar ay naniniwala na kailangan munang kilalanin
ang isang tao bago gumawa ng sekswal na aktibidad kasama sila.
24. Karamihan sa mga G12 iskolar ay naniniwala na kinakailangang magpapa-test
para sa STD kahit walang nararanasan na sintomas.
25. Karamihan sa mga G12 iskolar ay hindi gagawa ng sekswal na aktibidad kung
marami pa ang hindi naiintindihan at hindi pa handa hinggil dito.
26. Karamihan sa mga G12 iskolar ay naniniwala na bawat sekswal na aktibidad ay
dapat walang pamimilit at sakit.
27. Karamihan sa mga G12 iskolar ay naniniwala na dapat mayroong sapat na
kaalaman sa isyu ng sekswal at reproduktibong kalusugan para maging isang
responsableng indibidwal sa lipunan.
28. Ayon sa familydoctor (2020), ang pagiging nasa mabuting sekswal na
kalusugan ay nangangahulugan na ang tao ay may kaalaman, maingat, at may
respeto sa sarili at sa iba. Ayon naman sa Youth Power (2021) ang pagsiguro sa
mabuting reproduktibong kalusugan ng mga kabataan ay nagbibigay-daan sa
kanila na magkaroon ng mga tumpak na impormasyon at serbisyo hinggil sa
pag-iwas ng pagbubuntis, pangangalaga pagkatapos ng panganganak, at mga
impeksyong nakukuha sa pakikipagtalik. Nagpapaliwanag ito kung bakit hindi
pa handa ang karamihan sa mga iskolar na makisali sa mga sekswal na aktibidad
dahil ang sekswal at reproduktibong kalusugan ay isang mahalagang bahagi ng
buhay ng isang tao para maayos na pagplano ng kanilang mga kinabukasan at
pamilya, mas magiging maunlad sila sa tahanan, paaralan, at buhay.
 75

29. Kaugnay din sa Social Cognitive Theory ni Albert Bandura sa bahagi ng

paggawa ng desisyon ng mga mag-aaral , makakatulong ito na ipaliwanag kung
ano ang mga kadahilanan na nagresulta sa pagbibigay ng positibong epekto sa
pagpapasya na nagpapaliwanag na karamihan ay hindi pa nakikibahagi sa mga
sekswal na aktibidad dahil sa kakulangan ng kaalaman sa halip na gumawa ng
mga sekswal na aktibidad nang walang paunang kaalaman.
30. Isinangguni ang pag-iiral ng kakulangan ng tiyak na kaugnayan sa kaalaman ng
mga mag-aaral tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan at pagpapasya
nila sa teoryang Conservatism, kung saan ang mga tradisyonal na halaga at
kultura ay itinataguyod at pinapanatili sa pulitika at iba pang pilosopiya. Sa
ganitong pamamaraan, maaaring maiugnay ang pagkawalan ng tiyak na
kaugnayan sa antas na kaalaman ng mga mag-aaral at kanilang mga asal sa
pagkakaroon ng konserbatibong kapaligiran, lalo na’t ang Pilipinas ay
panirahanan ng maraming mga pananampalataya na sinusundan ng mayorya
kung saan ipinagbawal ang mga malaswa na mga paksa katulad ng premarital
sex o same-sex marriage. Nang dahil dito, nagkakaroon ng estigma sa
sambayanan laban sa mga paksang kinabibilangan ng sekswal at
reproduktibong kalusugan katulad ng kontrasepsyon, STDs, at sekswalidad. Ito
tuloy ay humugis sa kaasalan ng mga kabataan ngayon na tumalima sa mga
naroroon na mga konserbatibong katiwalaan at ito’y nangangahulugan na kahit
may kaalaman ang kabataan sa mga nararapat na talakayan tungkol sa sekswal
at reproduktibong kalusugan, ang pag-uugali nito, lalo na sa pansekswal na pag-
uugali, ay tumalima parin sa mga konserbatibong mga katiwalaan. Sa ganitong
pagsusuri, mapaliwanag ang hindi pagkatumbas ng inaasahang kinalabasan ng
pag-aaral at ang isinuri na datos sa sikolohikal at panlipunang pananaw.

Bilang sagot sa pangunahing tanong, mahihinuha na walang epekto ang

pagkakaroon ng sapat at wastong kaalaman tungkol sa sekswal at reproduktibong
kalusugan sa pagpapasya ng mga iskolar ng Philippine Science High School - Central
Mindanao Campus. Maaaring magpalagay mula sa mga resultang nakalap ng
mananaliksik na mayroong sapat na ebidensya upang hindi tanggapin ang tesis na
pahayag na nagsasabing “Ang pagkakaroon ng sapat at wastong kaalaman tungkol sa
sekswal at reproduktibong kalusugan ay may positibong epekto sa araw-araw na
pagpapasya ng mga iskolar ng Philippine Science High School - Central Mindanao
 76

Campus” sapagkat pinagtibay na ang antas ng kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa

sekswal at reproduktibong kalusugan ay hindi nakakaapekto sa araw-araw na
pagpapasiya nito. Sa kabila ng pagkakaiba nito sa inaasahang kinalabasan na itinukoy
bilang tesis na pahayag ng pag-aaral, ito’y hindi depinitibong katwiran upang kaltasin
ang tesis sapagkat maraming baryabol ang hindi naibilang sa pagtasa ng mga kaalaman
at mga asal ng mag-aaral. Ang kakulangan ng tiyak na kaugnayan ng antas ng kaalaman
ng mag-aaral tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan at ang kanilang
pagpapasya sa araw-araw na buhay ay mahihinuha na sanhi ng conservatism, kung saan
karamihan sa mga mag-aaral ay pinamumunuan ng mga tradisyonal na halaga at kultura
na pinapanatili sa pulitika at iba pang pilosopiya na kanilang kinalakihan. Nang sa
gayon, maiuugnay ang pagkawalan ng tiyak na kaugnayan sa antas na kaalaman ng mga
mag-aaral at kanilang mga asal sa pagkakaroon ng konserbatibong kapaligiran.
Nangangahulugan ang mga resultang ito na kahit may kaalaman ang kabataan sa mga
nararapat na talakayan tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan, ang pag-uugali
nito, lalo na sa pansekswal na pag-uugali, ay tumalima parin sa mga konserbatibong
mga katiwalaan.

Rekomendasyon

Batay sa mga nabuong konklusyon, narito ang sumusunod na mga

rekomendasyon:

1. Para sa mga iskolar ng PSHS-CMC at mga kabataan, mag-aral upang marunong

maghanap ng mapagkakatiwalaang impormasyon tungkol sa sekswal at
reproduktibong kalusugan.

2. Para sa mga magulang, baguhin ang kanilang pananaw at suportahan ang

kanilang mga anak sa mga problema at tanong tungkol sa sekswal at
reproduktibong kalusugan.

3. Para sa administrasyon ng paaralan, ipaabot sa mga tagapamahala ng

Curriculum and Instructions Division (CID) at Philippine Science High School
System (PSHSS) upang maplanuhan ang pagtupad ng komprehensibong
edukasyon sa sekswal at reproduktibong kalusugan sa kurikulum. Ipaabot sa
Student Services Division (SSD), Guidance Counselor Services, at mga
 77

organisasyon ng paaralan tulad ng Supreme Council of Scholars (SCS) at

Science Mathematics Association of Responsible Teenagers (SMART) upang
maplanuhan ang pagpapalaganap ng mapagkakatiwalang impormasyon tungkol
sa sekswal at reporduktibong kalusugan.

4. Para sa lipunan at bansa, alisin ang estigma sa sekswal at reproduktibong

kalusugan para ang mga tao hindi matatakot mag-access sa ano makakatulong
sa kanilang kalusugan.

5. Para sa mga susunod na mananaliksik, maaaring mas mapalalim ang

pananaliksik sa pamamagitan ng pagsama sa iba pang antas ng baitang (G7-
G11) ng mga mag-aaral at mga guro ng PSHS-CMC upang lalong maunawaan
ang mga indibidwal na saloobin ukol sa kinalakihang kaalaman tungkol sa
modernong sekswal at reproduktibong kalusugan. Inirerekomenda rin na
magsagawa ng parehong pag-aaral sa labas ng PSHS-CMC.
 78

TALASANGGUNIAN

Aklat

Bandura, A. (1989). Social cognitive theory. In R. Vasta (Ed.), Annals of child

development. Vol.6. Six theories of child development (pp. 1-60). Greenwich,
CT: JAI Press.

Barkan, S. E. (2018). Sociology : understanding and changing the social world : brief
edition. Flat World.

Champion, V. L., & Skinner, C. S. (2008). The health belief model. In K. Glanz, B.
K. Rimer, & K. Viswanath (Eds.), Health behavior and health education:
Theory, research, and practice (pp. 45–65). Jossey-Bass.

Online Report

Cleland, J. (n.d.). Illustrative questionnaire for interview -surveys with young people.
World Health Organization.
https://www.who.int/reproductivehealth/topics/adolescence/questionnaire.pdf

Department of Education. (2021, November 8). Office Memo No. 307 s. 2021.
https://region6.deped.gov.ph/wp-content/uploads/2021/11/Office-Memo-No.-
307-s.-2021-Comprehensive-Sexuality-Education-CSE-Adolescent-
Reporductive-Health-ARH-Convergence-Pilot-Implementation.pdf

Guanzon, S. V. (2008, December). Laws on violence against women in the Philippines.

A Parliamentary Response to Violence Against Women.
http://archive.ipu.org/PDF/publications/vaw_en.pdf

Pahayagan

Ashcraft, A. M., & Murray, P. J. (2017). Talking to Parents About Adolescent

Sexuality. Pediatric Clinics of North America, 64(2), 305–320.
https://doi.org/10.1016/j.pcl.2016.11.002

Breakthrough RESEARCH. (2020). Improving Reproductive Health and Family

Planning Outcomes Among Out-of-School Adolescents and Youth in the
Philippines. https://breakthroughactionandresearch.org/wp-
content/uploads/2020/10/BR_Phil_AYRH_Brief_Qual.pdf
 79

Cabrera, R. (2017). Gender Role Strain and the Psychological Health of Filipino Gay
Men. IAFOR Journal of Psychology & the Behavioral Sciences, 3(2).
https://doi.org/10.22492/ijpbs.3.2.04

Cackovic, M. (2019, April 10). STIs you can have with no symptoms. Osu.edu.
https://wexnermedical.osu.edu/blog/stis-without-symptoms

Conrad, M. (2019, December 12). Puberty. MedicineNet.

https://www.medicinenet.com/puberty/article.html

Cruz, G. T., Laguna, E. P., & Mejia-Raymundo, C. (2017). Family influences on the
lifestyle of Filipino youth. Scholarspace.manoa.hawaii.edu.
https://scholarspace.manoa.hawaii.edu/handle/10125/3632

Delgado-Infante, M. L., & Ofreneo, M. A. P. (2014). Maintaining a “good girl”

position: Young Filipina women constructing sexual agency in first sex within
Catholicism. Feminism & Psychology, 14, 390-407.
https://doi.org/10.1177/0959353514530715

DJ Yap. (2016, July). Child abuse on rise, DSWD report shows. INQUIRER.
https://newsinfo.inquirer.net/798772/child-abuse-on-rise-dswd-report-shows

Gallao, M., Danielle, P., Faylogna, D. S., Galivo, A., Guerrero, N. J. & Taqueban, M.
A. (2020). Sex education: Level of knowledge and its effects on the sexual
behavior and opinions among the government senior high school students of
Vigan City. The Southeast Asian Conference on Education 2020: Official
Conference Proceedings. https://papers.iafor.org/wp-
content/uploads/papers/seace2020/SEACE2020_55943.pdf

Hernando-Malipot, M. (2021, September 17). DepEd, partners launch convergence of

comprehensive sexuality education and adolescent reproductive health.
Manila Bulletin. https://mb.com.ph/2021/09/17/deped-partners-launch-
convergence-of-comprehensive-sexuality-education-and-adolescent-
reproductive-health/

Huggett, C., Zielinski, D., & Nee, M. (2019). A shared agenda: Exploring links
between water, sanitation, hygiene, and sexual and reproductive health and
rights in sustainable development. MSI Reproductive Choices International.
https://www.msichoices.org/media/3673/a-shared-agenda.pdf
 80

Hulme, N., Hirsch, C., & Stopa, L. (2012). Images of the self and self-esteem:
do positive self-images improve self-esteem in social anxiety? Cognitive
Behaviour Therapy, 41(2), 163-173.
https://doi.org/10.1080/16506073.2012.664557

Jaymalin, M. (2019, April 01). Sex discussions still taboo in Filipino homes. Philstar.
https://www.philstar.com/headlines/2019/04/01/1906327/sex-discussions-still-
taboo-filipino-homes-popcom

Korri, R., Hess, S., Froeschl, G., & Ivanova, O. (2021). Sexual and reproductive
health of Syrian refugee adolescent girls: a qualitative study using focus group
discussions in an urban setting in Lebanon. Reproductive Health, 18.
https://doi.org/10.1186/s12978-021-01178-9

Marcia, J. E. (1966). Development and validation of ego-identity status. Journal of

Personality and Social Psychology, 3(5), 551–558.
https://doi.org/10.1037/h0023281

Melgar, J. L. D., Melgar, A. R., Festin, M. P. R., Hoopes, A. J., & Chandra-Mouli, V.
(2018). Assessment of country policies affecting reproductive health for
adolescents in the Philippines. Reproductive Health, 15(1).
https://doi.org/10.1186/s12978-018-0638-9

Muhwezi, W. W., Katahoire, A. R., Banura, C., Mugooda, H., Kwesiga, D., Bastien,
S., & Klepp, K.-I. (2015). Perceptions and experiences of adolescents, parents
and school administrators regarding adolescent-parent communication on
sexual and reproductive health issues in urban and rural Uganda. Reproductive
Health, 12(1). https://doi.org/10.1186/s12978-015-0099-3

Nagai, M., Bellizzi, S., Murray, J., Kitong, J., Cabral, E. I., & Sobel, H. L. (2019).
Opportunities lost: Barriers to increasing the use of effective contraception in
the Philippines. PLOS ONE, 14(7), e0218187.
https://doi.org/10.1371/journal.pone.0218187

Nelson, G. L. M., Kabamalan, M. M. M., & Cruz, C. J. P. (2016). Correlates of sources

of information on sex and reproduction and discussion of sex at home and in
school of the youth in CALABARZON. Working Paper Series.
https://rpo4a.popcom.gov.ph/wp-content/uploads/2019/06/06-Region-4-1.pdf

Olubayo-Fatiregun, M. (2012). The parental attitude towards adolescent sexual

behaviour in Akoko-Edo and Estako-West local government areas, Edo State,
 81

Nigeria. World Journal of Education, 2(6), 24-31.

https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1158924.pdf

Pasay-an, E., Magliwang, J. O., & Pangket, P. (2020). Knowledge, attitudes, and
practices of adolescents regarding sexuality and reproductive issues in the
Cordillera administrative region of the Philippines. Makara Journal of Health
Research, 24(3). https://doi.org/10.7454/msk.v24i3.1245

Rodriguez, J., Galang, D., Balila, E., & Mergal, V. (2014). Influence of Socio-cultural
and Economic Environment on Adolescents’ Sexual Behavior as Mediated by
Knowledge, Attitude and Beliefs. International Journal of Scientific and
Research Publications, 4(5). http://www.ijsrp.org/research-paper-0514/ijsrp-
p29123.pdf

Sage Journals. (2011). Mental health aspects of sexual and reproductive health in
adolescents. International Journal of Social Psychiatry, 57(1), 86–97.
https://doi.org/10.1177/0020764010396697

Santhakumar, S. (2021, August 08). What to know about the anatomy of the male
reproductive system. Medical News Today.
https://www.medicalnewstoday.com/articles/male-reproductive-organ-
anatomy

Schunk, D. H., & Pajares, F. (2010). Self-Efficacy Beliefs. International

Encyclopedia of Education, 668–672. doi:10.1016/b978-0-08-044894-
7.00620-5

Scull, T. M., Malik, C. V., & Kupersmidt, J. B. (2014). A Media Literacy Education
Approach to Teaching Adolescents Comprehensive Sexual Health Education.
The Journal of Media Literacy Education, 6(1), 1–14.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4828968/

Suarez, E., & Gadalla, T. M. (2010). Stop Blaming the Victim: A Meta-Analysis on
Rape Myths. Journal of Interpersonal Violence, 25(11), 2010–2035.
https://doi.org/10.1177/0886260509354503

Viner, R. M., Allen, N. B., & Patton, G. C. (2017). Puberty, Developmental Processes,
and Health Interventions. Child and Adolescent Health and Development, 3 (8),
107–118. https://doi.org/10.1596/978-1-4648-0423-6_ch9
 82

Widman, L., Choukas-Bradley, S., Helms, S. W., & Prinstein, M. J. (2016).

Adolescent Susceptibility to Peer Influence in Sexual Situations. Journal of
Adolescent Health, 58(3), 323–329.
https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2015.10.253

Wight, D. (2000). From psycho-social theory to sustainable classroom practice:

developing a research-based teacher-delivered sex education programme.
Health Education Research, 15(1), 25–38. https://doi.org/10.1093/her/15.1.25

Website

Association CAMELEON. (2020, May 9). Context in the Philippines.

https://www.cameleon-association.org/contexte-aux-philippines/?lang=en

Anderson R., C. Panchaud, S. Singh, and K. Watson. (2013). Demystifying Data: A

Guide to Using Evidence to Improve Young People’s Sexual Health and
Rights. Guttmacher Institute.
https://www.guttmacher.org/sites/default/files/pdfs/pubs/demystifying-
data.pdf

Australian Government Department of Health. (2019, July 11). Sexuality.

https://www.headtohealth.gov.au/supporting-yourself/support-for/sexuality

Carey, E. (2018, July 30). Teenage Pregnancy. Healthline.

https://www.healthline.com/health/adolescent-pregnancy#takeaway

Centers for Disease Control and Prevention. (2022, March 23) STD Facts - Human
papillomavirus (HPV). https://www.cdc.gov/std/hpv/stdfact-hpv.htm

Centers for Disease Control and Prevention. (2021). Common Reproductive Health
Concern for Women.
https://www.cdc.gov/reproductivehealth/womensrh/healthconcerns.html

Centers for Disease Control and Prevention. (2020, February 3). What Works: Sexual
Health Education. CDC. https://www.cdc.gov/healthyyouth/whatworks/what-
works-sexual-health-education.htm

Cherry, K. (2021, July 18). Erik Erikson’s stages of psychosocial development.

VeryWell Mind. https://www.verywellmind.com/erik-eriksons-stages-
ofpsychosocial-development-2795740
 83

Contributors of Britannica. (n.d.). conservatism - General characteristics.

Encyclopedia Britannica. Retrieved December 23, 2021, from
https://www.britannica.com/topic/conservatism/General-characteristics

familydoctor. (2020, June 17). Importance of sexual health.

https://familydoctor.org/importance-of-sexual-health/

Harding, M. (2018). The female reproductive system (anatomy, the menstrual cycle,
and ovulation). Patient.info. https://patient.info/news-and-features/the-female-
reproductive-system

King, P. (1993). Adolescent Sexual Behavior and Identity Development Adolescent

Sexual Behavior and Identity Development. https://digitalcommons.usu.edu/
cgi/viewcontent.cgi?article=3405&context=etd

Missouri Department of Health & Senior Services. (2017). Sexually Transmitted

Diseases/Infections (STDs).
https://health.mo.gov/living/healthcondiseases/communicable/stds/

Office of the High Commissioner for Human Rights. (2019). Sexual and reproductive
health and rights. Ohchr.org.
https://www.ohchr.org/en/issues/women/wrgs/pages/healthrights.aspx

Rural Health Information Hub. (2018). The Health Belief Model.

https://www.ruralhealthinfo.org/toolkits/health-promotion/2/theories-and-mod
els/health-belief

Rural Health Information Hub. (2019). Social Cognitive Theory Model.

www.ruralhealthinfo.org/toolkits/health-promotion/2/theories-and-models/soci
al-cognitive.

United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. (2018, February

15). Why comprehensive sexuality education is important.
https://en.unesco.org/news/why-comprehensive-sexuality-education-
important#:~:text=Sexuality%20education%20has%20positive%20effects,or
%20STI%2FHIV%20infection%20rates.

United Nations Population Fund (2016, November 16). Sexual and reproductive
health. https://www.unfpa.org/sexual-reproductive-health#summery105858
 84

United Nations Population Fund Philippines. (2016, November 17). Gender-Based

violence prevention and response. https://philippines.unfpa.org/en/node/15307

Who Health Organization. (2006). Defining sexual health.

https://www.who.int/teams/sexual-and-reproductive-health-and-research/key-
areas-of-work/sexual-health/defining-sexual-health

Youth Power (2021). Family Planning and Reproductive Health (FP/RH).

https://www.youthpower.org/youthpower-issues/topics/1-family-planning-
and-reproductive-health-fprh
 85

APENDIKS A

LIHAM-PAHINTULOT PARA SA CID CHIEF

 86

APENDIKS B

LIHAM-PAHINTULOT PARA SA MAGULANG NG MGA RESPONDENTE

 87

APENDIKS C

LIHAM-PAHINTULOT PARA SA MGA RESPONDENTE

 88

APENDIKS D

TALATANUNGAN

Magandang araw!

Kami ay sina sina Donnaville Baura, Elvin Sean Pabua, June Maxinne Ramirez,
Darl Beatriz Ranido at Christ Dustly Tan, mga mag-aaral mula sa Baitang 12 - Baltazar
na nagsasagawa ng pananaliksik na naglalayong malaman ang kabuuang epekto ng
kaalaman sa sekswal at reproduktibong kalusugan sa araw-araw na pagpapasya ng mga
iskolar ng Philippine Science High School - Central Mindanao Campus.

Maaaring makumpleto ang talatanungan na ito sa loob lamang ng pito (7)

minuto. Ang tapat na pagbahagi ng iyong mga sagot at saloobin ay higit na
makakatulong sa aming pananaliksik. Matitiyak, ang aming mga makukuhang datos ay
gagamitin para sa layunin ng pangangailangang ito lamang at ang lahat ay pananatiliing
kompidensyal alinsunod sa Data Privacy Act of 2012.

Siguraduhing ang liham pahintulot na aming ipinadala sa inyong school email

ay inyong nabasa at naunawaan. Para sa anumang katanungan, maaaring makipag-
ugnayan sa amin sa pamamagitan ng pag-email sa cdgtan@cmc.pshs.edu.ph

I. PANGUNAHING IMPORMASYON
Pangalan: .
Baitang at Pangkat: .
Edad: .
Kasariang Biological (Sex):
● Female
● Male
● Iba: .
Kasariang Sosyal o Pangkultura (Gender):
● Lalaki
● Babae
● Iba: .
 89

Relihiyon:
● Katoliko
● Muslim
● Protestante
● Iba: .
Komposisyon ng Pamilya (nakatira sa iisang tahanan kasama mo):
● Ina
● Ama
● Kapatid
● Iba: .
Socio-economic Status ng Pamilya:
● Poor (mas mababa sa ₱11,690 kada buwan ang kinikita)
● Lower Income (nasa ₱11,690-₱23,381 kada buwan ang kinikita)
● Lower Middle Income (nasa ₱23,381-₱46,761 kada buwan ang kinikita)
● Middle Middle Class (nasa ₱46,761-₱81,832 kada buwan ang kinikita)
● Upper Middle Income (nasa ₱81,832-₱140,284 kada buwan ang kinikita)
● Upper Income (nasa ₱140,284-₱233,806 kada buwan ang kinikita)
● Rich (higit sa ₱233,806 kada buwan ang kinikita)

II. PINAGKUKUNAN NG IMPORMASYON SA SEKSWAL AT

REPRODUKTIBONG KALUSUGAN

1. Saan ka nakakakuha ng impormasyon tungkol sa:

A. Pagbibinata at pagdadalaga o puberty (ang mga pagbabago sa katawan
ng mga lalaki at babae sa panahon ng kanilang teenage years)
● Magulang
● Kapatid
● Kaibigan
● Guro
● Doktor
● Aklat/magasin
● Pelikula/bidyo
● Internet
● Iba: .
 90

B. Sekswal at reproductive system ng mga lalaki at babae (kung saan

ginagawa ang mga itlog at sperm at kung paano nangyayari ang
pagbubuntis)
● Magulang
● Kapatid
● Kaibigan
● Guro
● Doktor
● Aklat/magasin
● Pelikula/bidyo
● Internet
● Iba: .
C. Mga relasyon (kung paano dapat tratuhin ng mga lalaki ang mga babae
at vice versa)
● Magulang
● Kapatid
● Kaibigan
● Guro
● Doktor
● Aklat/magasin
● Pelikula/bidyo
● Internet
● Iba: .
D. Mga contraceptive (mga pamamaraan o kagamitan upang maiwasan
ang pagbubuntis)
● Magulang
● Kapatid
● Kaibigan
● Guro
● Doktor
● Aklat/magasin
● Pelikula/bidyo
● Internet
 91

● Iba: .
E. Sexually Transmitted Diseases o STDs (mga sakit at impeksyon na
nakukuha sa pakikipagtalik)
● Magulang
● Kapatid
● Kaibigan
● Guro
● Doktor
● Aklat/magasin
● Pelikula/bidyo
● Internet
● Iba: .

2. Dumalo ka na ba sa mga klase sa paaralan sa alinman sa mga paksang ito?

● Oo
● Hindi

3. Nararamdaman mo ba na maaari mong pag-usapan ang mga isyu tungkol sa

mga paksang ito sa iyong mga magulang?
Sagot: __________________________________________________

4. Sa tingin mo ba ay madaling makakuha ng impormasyon tungkol sa kalusugang

sekswal at reproductive?
Sagot: __________________________________________________

5. Kung mayroon kang problema o mga tanong tungkol sa kalusugang sekswal at

reproduktibo, saan ka hihingi ng tulong?
● Pamilya
● Doktor
● Guro
● Kaibigan
● Internet
● Other: .

III. KAALAMAN SA SEKSWAL AT REPRODUKTIBONG KALUSUGAN

 92

1. Aling mga paraan ng pagpipigil sa pagbubuntis ang narinig o alam mo na?

● Female sterilization
● Male sterilization (Vasectomy)
● Pill
● Intrauterine device (IUD)
● Implant
● Lactation amenorrhea method
● Injection
● Condom
● Diaphragm, Foam, Jelly, Suppository
● Rhythm or Calendar Method
● Withdrawal
● Wala rito

2. Aling mga sexually transmitted disease (STD) ang narinig o alam mo na?
● Human papillomavirus (HPV)
● Gonorrhoea
● Syphilis
● Chlamydia
● HIV/AIDS
● Genital herpes / sore
● Wala rito

3. Ipahiwatig kung sa tingin mo ay tama, mali, o hindi mo alam ang mga

sumusunod na pahayag:

Hindi ako
Pahayag Tama Mali
sigurado

Ang isang babae ay hindi maaaring mabuntis sa unang

beses na siya ay nakipagtalik.

Maaaring mabuntis ang isang babae sa pamamagitan ng

paghalik o paghawak.

Sa loob ng menstrual cycle, mayroong isang panahon na

mataas ang posibilidad na mabuntis.

Ang withdrawal ay isang mabisang paraan ng pagpigil sa

 93

pagbubuntis.

Ang pakikipagtalik sa higit sa isang tao ay nagpapataas sa

pagkakataon na magkaroon ng STD.

Ang mga babae ang responsable para sa proteksyon

habang nakikipagtalik.

Ang condom ay isang mabisang paraan ng pagprotekta

laban sa HIV at iba pang mga STD.

Ang mga paraan ng pagpipigil sa pagbubuntis tulad ng

mga tabletas, injectable, implants at intrauterine device ay
may negatibong epekto sa kalusugan ng mga nagdadalaga
na babae.

Ang panganib o risk ng impeksyon ay nag-iiba ayon sa

kasarian.

Ang isang tao ay hindi makakakuha ng HIV mula sa oral

sex.

Ang mga taong may STD ay makakaranas ng malinaw at

makikita na mga sintomas ng impeksyon.

Ang virginity ay ang pinakamahalagang pag-aari ng isang

babae.

4. Sa palagay mo ba ang edukasyong sekswal at reproduktibong kalusugan ay

maghihikayat at magpapataas ng mga kasanayan sa pakikipagtalik?
Sagot: __________________________________________________

IV. EPEKTO SA PAGPAPASYA

Tasahin ang mga pahayag kung naaangkop ito sa iyo gamit ang linear scale.

1. Parang hindi pa ako handang makipagtalik.

Lubos na hindi sumasang-ayon 1 2 3 4 5 Lubos na sumasang-ayon

2. Sa tingin ko, mali ang pakikipagtalik bago ang kasal.

Lubos na hindi sumasang-ayon 1 2 3 4 5 Lubos na sumasang-ayon

3. Takot akong mabuntis o makabuntis.

Lubos na hindi sumasang-ayon 1 2 3 4 5 Lubos na sumasang-ayon
 94

4. Natatakot akong magkaroon ng HIV/AIDS o ibang impeksyon na

nakukuha sa pakikipagtalik.
Lubos na hindi sumasang-ayon 1 2 3 4 5 Lubos na sumasang-ayon

5. Nakaramdam ako ng pressure na maranasan ang pakikipagtalik at iba

pang aktibidad na sekswal dahil sa impluwensya ng iba.
Lubos na hindi sumasang-ayon 1 2 3 4 5 Lubos na sumasang-ayon

6. Tatanggihan kong makipagtalik sa isang tao na hindi handang

gumamit ng condom o contraceptive.
Lubos na hindi sumasang-ayon 1 2 3 4 5 Lubos na sumasang-ayon

7. Masyado akong mahihiya na bumili o maghanap ng condom.

Lubos na hindi sumasang-ayon 1 2 3 4 5 Lubos na sumasang-ayon

8. Dapat ko munang kilalanin ang isang tao bago gumawa ng mga

sekswal na aktibidad kasama sila.
Lubos na hindi sumasang-ayon 1 2 3 4 5 Lubos na sumasang-ayon

9. Hindi ako magpapa-test para sa STD kung wala akong nararanasan na

sintomas.
Lubos na hindi sumasang-ayon 1 2 3 4 5 Lubos na sumasang-ayon

10. Hindi ako gagawa ng mga sekswal na aktibidad kung marami pa akong
hindi naiintindihan at hindi pa ako handa.
Lubos na hindi sumasang-ayon 1 2 3 4 5 Lubos na sumasang-ayon

11. Naniniwala ako na ang bawat pakikipagtalik at iba pang aktibidad na

sekswal ay dapat na walang pamimilit at sakit.
Lubos na hindi sumasang-ayon 1 2 3 4 5 Lubos na sumasang-ayon

12. Para maging handa bilang isang responsableng indibidwal sa lipunan,

dapat mayroon akong sapat na kaalaman sa mga isyu ng sekswal at
reproduktibong kalusugan.
Lubos na hindi sumasang-ayon 1 2 3 4 5 Lubos na sumasang-ayon
 95

APENDIKS E

MAPA NG LOKAL NG PAG-AARAL

 96

APENDIKS F

PANGANGALAP NG DATOS

Pigura F.1 Pagpapadala ng Talatanungan at mga Liham-Pahintulot sa mga G12 iskolar ng

PSHS-CMC.

Pigura F.2 Pangangalap ng mga responses gamit ang Google Forms.

 97

APENDIKS G

PAG-AANALISA NG DATOS

Pigura G.1 Pagtatala ng iskor para sa kaalamang sekswal at reproduktibong

kalusugan ng mga respondente.

Pigura G.2 Pag-uugnay ng kasarian ng mga respondente at ang kanilang kaalaman

tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan.
 98

Pigura G.3 Pag-uugnay ng pagpapasya ng mga respondente ayon sa Likert scale at

ang kanilang kaalaman tungkol sa sekswal at reproduktibong kalusugan.

G.4 Paggawa ng grapikong representasyon sa ugnayan ng kaalaman at pagpapasya

ng mga respondente.
 99

G.5 Pag-aanalisa ng mga sagot at tema mula sa tugon ng mga respondente sa mga
bukas na katanungan.
 100

APENDIKS H

TABULASYON NG MGA DATOS AT TRANSKRIPSIYON NG PANAYAM

Baitang at Pangkat

12 - Baltazar 31.9% o 22

12 - Nebres 30.4% o 21

12 - Zara 37.7% o 26

Edad

17 4.3% o 3

18 81.2% o 56

19 14.5% o 10

Kasariang Biological (Sex)

Female 49.3% o 34

Male 50.7% o 35

Kasariang Social o Kultura (Gender)

Babae 49.3% o 34

Lalaki 50.7% o 35

Relihiyon

Katoliko 65.2% o 45

Islam 14.5% o 10

Protestante 8.7% o 6

Born Again Christian 4.3% o 3

 101

Baptist 1.4% o 1

Bible Baptist 1.4% o 1

Agnostic 1.4% o 1

Pentecostal 1.4% o 1

Born Again 1.4% o 1

Komposisyon ng Pamilya

Ina 89.9% o 62

Ama 81.2% o 56

Kapatid 82.6% o 57

Lola 2.9% o 2

Kaisa-isang anak 1.4% o 1

Sister-in-Law 1.4% o 1

Lola, Lolo at Tiyahin 1.4% o 1

Tita Lola 1.4% o 1

Cousin 1.4% o 1

Lahat 1.4% o 1

Godmothers and Lolo 1.4% o 1

Grandmother 1.4% o 1

Lola, Pinsan 1.4% o 1

Socio-economic Status ng Pamilya

 102

Poor 11.6% o 8

Lower Income 15.9% o 11

Lower Middle Income 27.5% o 19

Middle Middle Class 31.9% o 22

Upper Middle Income 10.1% o 7

Upper Income 2.9% o 2

Rich 0% o 0

Pigura H.1 Demograpiko ng mga respondente.

 103

APENDIKS I

LARAWAN SA PINAL NA PAGDEDEPENSA NG PANANALIKSIK

I.1 Ebidensya ng matagumpay na pagdepensa ng pag-aaral sa harap ng panel.

 104

TUNGKOL SA MANANALIKSIK

Pangalan: Donnaville A. Baura

Kasarian: Babae
Kapanganakan: Julyo 6, 2003
Mga Magulang:
Ama: Edilberto D. Baura
Ina: Almavilla M. Absin
Tirahan: Baroy, Lanao Del Norte
Relihiyon: Romano Katoliko

Edukasyon:
Sekondarya: Philippine Science High School – Central Mindanao Campus
Elementarya: Baroy Central Elementary School (March 31, 2016)

Mga Organisasyong Sinalihan:

ACSESS – Creatives Head
The Honeycomb Project – Volunteer
Scientific Society PH – Ambassador
 105

Pangalan: Elvin Sean F. Pabua

Kasarian: Lalaki
Kapanganakan: Enero 8, 2004
Mga Magulang:
Ama: Elvis Pabua
Ina: Shiela Figuracion
Tirahan: Cagayan de Oro City, Misamis Oriental
Relihiyon: Romano Katoliko

Edukasyon:
Sekondarya: Philippine Science High School – Central Mindanao Campus
Elementarya: Rosevale School (March 31, 2016)

Mga Organisasyong Sinalihan:

ACSESS – Marketing and Research Manager

 106

Pangalan: June Maxinne Ramirez

Kasarian: Babae
Kapanganakan: June 18, 2003
Mga Magulang:
Ama: Mark Aaron L. Roperos
Ina: Alma Faith A. Ramirez
Tirahan: Cagayan de Oro City, Misamis Oriental
Relihiyon: Romano Katoliko

Edukasyon:
Sekondarya: Philippine Science High School – Central Mindanao Campus
Elementarya: Rosevale School (March 31, 2016)

Mga Organisasyong Sinalihan:

ACSESS – Public Relations & Social Media Manager, Project Head
Aaanihin – Ambassador
 107

Pangalan: Darl Beatriz A. Ranido

Kasarian: Babae
Kapanganakan: September 22, 2003
Mga Magulang:
Ama: Jose Noli L. Llagas
Ina: Arscil Chavez Ranido
Tirahan: Casinglot, Tagoloan, Misamis Oriental
Relihiyon: Romano Katoliko

Edukasyon:
Sekondarya: Philippine Science High School – Central Mindanao Campus
Elementarya: Bugo Central School (March 31, 2016)

Mga Organisasyong Sinalihan:

ACSESS – Social Media Manager
Pioneers – Marketing Ambassador
The Honeycomb Project – Ambassador
 108

Pangalan: Christ Dustly G. Tan

Kasarian: Lalaki
Kapanganakan: Nobyembre 24, 2003
Mga Magulang:
Ama: Dustin Jam H. Tan
Ina: Lovely Navales Go
Tirahan: Ozamiz City, Misamis Occidental
Relihiyon: Romano Katoliko

Edukasyon:
Sekondarya: Philippine Science High School – Central Mindanao Campus
Elementarya: Ozamiz City Central School – SPED Center (March 31, 2016)

Mga Organisasyong Sinalihan:

MULTI Entertainment - Chief Executive Officer

ACSESS – Secretary-General
A Learning Oppurtunity Network – Executive Officer
The Honeycomb Project – Queen Bee
Scientific Society PH – Public Relations Head
ClimaX – Internals Project Coordinator Head
Nuevo Youth – Ambassador
Aanihin – Ambassador
Pioneers – Marketing Ambassador
Atom Pinoy – Analyst Ambassador
EnvironmentaleE – Researcher
 109

PANUNUMPA

Pinanunumpaan ng mga mananaliksik na ang sulating pananaliksik na ito ay

isang orihinal at hindi plagiarized na pananaliksik.

Kaya naman, kami nina DONNAVILLE A. BAURA, ELVIN SEAN F.

PABUA, JUNE MAXINNE RAMIREZ, DARL BEATRIZ RANIDO at CHRIST
DUSTLY G. TAN na nasa pangkat na Baltazar ng ika-12 na baitang ng paaralang
PHILIPPINE SCIENCE HIGH SCHOOL – CENTRAL MINDANAO CAMPUS ay
lubos na nagpapahayag ng aming panunumpa at pagpapatunay na ang lahat ng aming
binanggit at sinulat sa pananaliksik na may pamagat na KAALAMAN SA SEKSWAL
AT REPRODUKTIBONG KALUSUGAN: EPEKTO SA PAGPAPASYA NG
MGA ISKOLAR NG PSHS-CMC ay pawang totoo, orihinal at hindi plagiarized.

Pinanumpaan ngayong ika-12 ng May, 2022 sa Nangka, Balo-I, Lanao del

Norte.

Nilagdaan nina:

DONNAVILLE A. BAURA ELVIN SEAN F. PABUA

Mananaliksik Mananaliksik

JUNE MAXINNE RAMIREZ DARL BEATRIZ RANIDO

Mananaliksik Mananliksik

CHRIST DUSTLY G. TAN

Mananaliksik