Professional Documents
Culture Documents
ადამიანის თავის ტვინი ყველაზე უფრო დახვეწილი და მაღალგანვითა
ადამიანის თავის ტვინი ყველაზე უფრო დახვეწილი და მაღალგანვითა
ადამიანის თავის ტვინი ყველაზე უფრო დახვეწილი და მაღალგანვითა
ვიდრე თავის ტვინის რომელიმე სხვა ნაწილი. თავის ტვინის ქერქის სპეციფიკური
უბნების ფუნქციონირებას, ისეთს, როგორიცაა ინფორმაციის მიღება შეგრძნებებიდან,
სხეულისთვის ინსტრუქციის მიცემა, რომ იმოძრაოს და იაზროვნოს. ის ზოგადი რიგი,
რომლითაც კორტიკალური უბნები ვითარდება, შეესატყვისება ამ თვისებების
წარმოშობას ჩვილსა და ბავშვში მეტყველების უნარის უბნები განსაკუთრებით აქტიურია
გვიანდელი ჩვილობიდან სკოლამდელ წლებამდე. სივრცობრივი საგანგებო უნარ-
ჩვევების უბნების აქტივობა იზრდება ადრეულ და ბავშვობის შუა პერიოდში, მსუბუქი
ნახტომით 8 და 10 წლის ასაკში თავის ტვინის ქერქის ლატერალიზაცია თავის ტვინს აქვს
ორი ნახევარსფერო ანუ მხარე _ მარცხენა და მარჯვენა, რომლებიც განსხვავებულ
ფუნქციებს ასრულებენ. ზოგიერთი ამოცანა მხოლოდ ერთი ნახევარსფეროთი
სრულდება, სხვები კი _ მეორეთი. მაგალითად, თითოეული ნახევარსფერო იღებს
სენსორულ ინფორმაციას სხეულის ერთი მხრიდან და აკონტროლებს მხოლოდ ამ მხარეს
ანუ მის საწინააღმდეგო მხარეს. უმეტესი ჩვენგანისთვის მარცხენა ნახევარსფერო არის
ძირითადად პასუხისმგებელი ვერბალურ უნარსა (ისეთზე, როგორიცაა ზეპირი და
წერითი მეტყველება) და პოზიტიურ ემოციაზე (მაგალითად, სიხარულზე). მარჯვენა
ნახევარსფერო არეგულირებს სივრცობრივ უნარ-ჩვევებს (მანძილს, რუკის წაკითხვასა და
გეომეტრიული ფორმების ცნობას) და ნეგატიურ ემოციებს (დისტრესს) (Bანისჰ &
Hელლერ, 1998; Nელსონ & Bოსქუეტ, 2000). ეს მოდელი შეიძლება შეცვლილი იყოს
ცაციებისთვის, მაგრამ უფრო ხშირად ცაციების თავის ტვინი მემარჯვენეებისაზე
ნაკლებად სპეციალიზებულია. ორი ნახევარსფეროს სპეციალიზაციას ლატერალიზაცია
ეწოდება. დ მარცხენა ნახევარსფერო უკეთესად ახდენს ინფორმაციის გადამუშავებას
თანამიმდევრული, ანალიტიკური გზით, რაც კარგი მიდგომაა საკომუნიკაციო
ინფორმაციის დასამუშავებლად – როგორც ვერბალურის (ენა), ისე ემოციურისა
(მხიარული ღიმილი). ამის საპირისპიროდ, მარჯვენა ნახევარსფერო ინფორმაციის
დამუშავებას ახდენს ჰოლისტური, ინტეგრაციული სტილით, რაც იდეალურია
სივრცობრივი ინფორმაციიდან აზრის გამოსატანად და უარყოფითი ემოციების
დასარეგულირებლად (Bანისჰ, 1998). ლატერალიზებული ტვინი მართლაც რომ
ადაპტირებულია: ის ბევრი ფუნქციის ეფექტურად განხორცილების საშუალებას იძლევა,
ვიდრე ამას ორივე მხარე გააკეთებდა.
ლევ ვიგოტსკი ასევე თვლიდა, რომ ბავშვები ცოდნას აქტიურად ეძიებენ, მაგრამ ის ხაზს
უსვამდა, რომ მათ აზროვნებაზე ღრმა გავლენას სოციალური და კულტურული
კონტექსტი ახდენს მისი მოწოდების მთავარი არსია უარის თქმა განვითარების
ინდივიდუალურ შეხედულებაზე, სოციალურად ჩამოყალიბებული აზროვნების
სასარგებლოდ.
უფრო მოწინავე კოგნიტური უნარი წარმოიშობა. ისე ასევე არაფერს ამბობს, თუ როგორ
ითვისებენ ბავშვები სოციალურ გამოცდილებებს მათი გონებრივი ფუნქციონირების
დასახმარებლად.
ინტელექტი
მათი ტესტი ასევე პირველი გახლდათ, რომელიც კითხვებს ასაკის ზრდასთან ერთად
სირთულის ზრდით აერთიანებდა (შტერნბერგ & ჟავენ, 2003). ამან, ბინესა და საიმონს
საშუალება მისცა შეეფასებინათ, რამდენად ჩამორჩებოდა ან უსწრებდა ბავშვი
თანატოლებს გონებრივ განვითარებაში.
კატელის მიხედვით (1971, 1987), “Z” ინტელექტი შედგება ორი ძირითადი ფაქტორისაგან:
კრისტალიზებული გონიერებისგან, რომელიც დაგროვილი ცოდნისა და შეგრძნებების
ოსტატობის განსასაზღვრისკენაა მიმართული. საღი აზრები და სოციალური წესების
ფლობა _ ეს უნარები იმიტომ ჩნდება, რომ მათ ღირებულებას ინდივიდების კულტურა
განსაზღვრავს.
სტრატეგიების გამოყენება
რელევანტური და მეტაკოგნიტური ცოდნის მიღება
თვითრეგულაციის ამუშავება
ადაპტირება
განსაზღვრა და/ან მუშა მეხსიერების განთავისუფლება
არჩევა კომპლექსური აზროვნებისათვის.
გარემო, რომელიც შეესაბამება პიროვნულ მიზნებსაც და ყოველდღიურ
მოთხოვნებსაც.
ემოციის მიღება
ემოციის ჩართვა კოგნიტურ პროცესში
ემოციის გაგება
ემოციის მართვა (რეგულირება)
მეტყველების განვითარება
ბიჰევიორისტული თვალსაზრისი
ნატივისტული თვალსაზრისი
ინტერაქციული თვალსაზრისი
პირველი ბგერები
პრაგმატული განვითარება
ადრეული და შუა ბავშვობისას აშკარაა მტრული აგრესიის სულ მცირე, სამი სახეობა: