Logika dla inżynierów

(informatyków)
Kierunek Infromatyka, studia
niestacjonarne I stopnia
Wykład nr 1
dr Adam Marszałek
Katedra Informatyki

Politechnika Krakowska

Informacje ogólne
Wykład:
9h, Prowadzący: dr Adam Marszałek (amarszalek@pk.edu.pl).

Ćwiczenia:
9h, Prowadzący: dr Adam Marszałek (amarszalek@pk.edu.pl).

Warunki zaliczenia przedmiotu:

Obecności na ćwiczeniach (dopuszczalne 1 nieobecności nieusprawiedliwione).
Pozytywne zaliczenie kolokwiów/kartkówek (??).
Pozytywne zaliczenie kolokwium zaliczeniowego.

Ocena końcowa = Ocena z kolokwium zaliczeniowego

Cele przedmiotu
Głowne cele przedmiotu to:

Zapoznanie studentów z klasycznym rachunkiem zdan, rachunkiem predykatów oraz przedstawienie

podstawowych reguł wnioskowania i metod dowodzenia.
 Zapoznanie studentów z podstawowymi metodami i algorytmami wnioskowania w rachunku predykatów
pierwszego rzedu.
Nabycie przez studentów umiejetnosci rozwiazywania prostych problemów badania
spełnialnosci/prawdziwosci formuł rachunku zdan i rachunku predykatów oraz równowaznosci formuł.

Literatura
Literatura podstawowa:
M. Ben-Ari — Logika matematyczna w informatyce, Warszawa, 2005, WNT
W. Marek, W. Onyszkiewicz — Elementy logiki i teorii mnogosci w zadaniach, Warszawa, 2004, PWN
A. W. Mostowski, Z. Pawlak — Logika dla inzynierów, Warszawa, 1970, PWN

Zdania logiczne w matematyce są to wyrażenia, które mogą przyjąć wartość logiczną prawdy albo fałszu.

Logika wykorzystuje tylko zdania oznajmujące. Są to zdania prawdziwe lub fałszywe.

Z tego wynika, że wszelkiego rodzaju inne zdania np. zdanie pytające nie są zdaniami logicznym z punktu
widzenia logiki matematycznej.
Wartość logiczna zdania może być: prawda lub fałsz. Prawdę symbolicznie oznaczmy przez 1, zaś fałsz przez
0.
Zdania logiczne zwykle oznaczamy przez małe literki p,q,r itd.

Przykłady zdań w logice:

Śnieg topi się w temperaturze wyższej niż 0°C (zdanie prawdziwe=1)

Krowa umie latać (zdanie fałszywe=0)
123 ∈ N (zdanie prawdziwe=1)
3 = 5 (zdanie fałszywe=0)
Każdy kwadrat jest rombem (zdanie prawdziwe=1)
Każdy romb jest kwadratem (zdanie fałszywe=0)

Zmienna zdaniowa to litera, którą w danej nauce może oznaczać dowolne zdanie. Zmienna zdaniowa podobnie
jak zdanie logiczne może przyjmować jedną z wartości logicznych, zależnie od tego jakie ona zdanie oznacza.

Jeśli za zmienna zdaniową p podstawiono zdanie prawdziwe, mówimy wtedy, że dokonano podstawienia p = 1 ,
jeśli natomiast za p podstawiono zdanie fałszywe, mówimy wtedy, że podstawiono p = 0 .

Funkcją zdaniową lub formą zdaniową nazywamy wyrażenie zawierające zmienne. Wyrażenie to staje się
zdaniem logicznym, jeśli w miejsce zmiennych podstawimy odpowiednie wartości. Zbiór wszystkich wartości,
które możemy podstawić w miejsce zmiennych do formy zdaniowej, nazywamy dziedziną formy zdaniowej.

Mówimy, że pewien element spełnia funkcję zdaniową, jeśli po podstawieniu tego elementu do funkcji
zdaniowej w miejsce zmiennej, otrzymamy zdanie logiczne prawdziwe.

Przykłady form zdaniowych:

Dla formy zdaniowej: x − 7 < 5 dziedziną jest R.

wstawiając za x liczbę 3, otrzymujemy −4 < 5 - zdanie logiczne prawdziwe

wstawiając za x liczbę 20, otrzymujemy 13 < 5 - zdanie logiczne fałszywe.
Mówimy, że liczba 3 spełnia tę funkcję zdaniową, a liczba 20 jej nie spełnia.

Przykładami form zdaniowych są równania i nierówności.

Równanie 2x + 7 = 0 jest formą zdaniową jednej zmiennej x, której dziedziną jest zbiór liczb rzeczywistych, a
elementem spełniającym liczba −3, 5.

Operatory bool'owskie (logiczne)

Niech B = {T , F }

-argumentowym operatorem bool'owskim nazywamy dowolne odwzorowanie o: B

n
n → B

Wszytkich n-argumentowych operatorów bool'owskiech jest dokładnie 2

n
2

Operatory logiczne jedno-argumentowe

1
2
2 = 4

operatory o 1
, o4 to operatory stałe.
operator o to operator identyczności.
2

operator o to operator negacji (¬).

3

Operatory logiczne dwu-argumentowe

2
2
2 = 16
Wybrane operatory logiczne dwu-argumentowe

Składnia rachunku zdań

Formuły rachunku zdań budujemy ze zmiennych zdaniowych i spójników logicznych (funktorów

zdaniotwórczych): fałszu F , prawdy T , negacji ¬, koniunkcji ∧, alternatywy ∨, implikacji ⇒ i równoważnosci ⇔
w następujący sposób:

1. Symbole F i T są formułami rachunku zdań.

2. Każda zmienna zdaniowa jest formułą rachunku zdań.
3. Jeżeli ϕ, ϕ i ϕ są formułami rachunku zdań, to są nimi także: (¬ϕ), (ϕ
1 2 1
∧ ϕ2 ), (ϕ 1
∨ ϕ2 ), (ϕ 1
⇒ ϕ2 )i(
ϕ1 ⇔ ϕ2 ).

Wszystkie formuły rachunku zdań można zbudować przy pomocy reguł opisanych w punktach 1–3.

Formuły zdaniowe będziemy oznaczac literami: ϕ, ψ, ρ itd., często również z indeksami: ϕ , ϕ itd. 1 2
Priorytety operatorów

Dla pełnej jednoznaczności składni nasze formuły są, w pełni nawiasowane. W praktyce wiele nawiasów
pomijamy, stosując przy tym nastęepujące priorytety:

1. Negacja.
2. Koniunkcja i alternatywa.
3. Implikacja.

Zatem na przykład wyrażenie ¬ϕ ∨ ψ ⇒ θ oznacza ((¬ϕ ∨ ψ) ⇒ θ) , ale napis ϕ ∨ ψ ∧ θ jest niepoprawny.

Wartościowanie

Przez wartościowanie zdaniowe rozumiemy dowolną funkcję ρ, która zmiennym zdaniowym przypisuje
wartości logiczne 0 lub 1. Wartość formuły zdaniowej ϕ przy wartościowaniu ρ oznaczamy przez [[ϕ]] i ρ

określamy przez indukcję:

[[F ]]ρ = 0 oraz [[T ]] ρ = 1

[[p]]ρ = ρ(p) , gdy p jest symbolem zdaniowym

[[¬ϕ]]ρ = 1 − [[ϕ]]ρ

[[ϕ ∨ ψ]]ρ = max{[[ϕ]]ρ , [[ψ]]ρ }

[[ϕ ∧ ψ]]ρ = min{[[ϕ]]ρ , [[ψ]]ρ }

[[ϕ ⇒ ψ]]ρ = 0 , gdy [[ϕ]] ρ

= 1 i [[ψ]] ρ
= 0

[[ϕ ⇒ ψ]]ρ = 1 , w przeciwnym przypadku

Minimalny zbiór operatorów

W istocie okazuje się, że w logice klasycznej wystarczy używać wyłącznie implikacji i fałszu.

¬ϕ można wyrazić jako ϕ ⇒ F

T można wyrazić jako ¬F

ϕ ∨ ψ można wyrazić jako ¬ϕ ⇒ ψ

ϕ ∧ ψ można wyrazić jako ¬(ϕ ⇒ ¬ψ)

ϕ ⇔ ψ można wyrazić jako (ϕ ⇒ ψ) ∧ (ψ ⇒ ϕ)

Notacja i terminologia

Jeśli [[ϕ]] ρ
= 1 to piszemy też ρ ⊨ ϕ lub ⊨ ϕ[ρ] i mówimy, że ϕ jest spełniona przez wartościowanie ρ.

Jeśli Γ jest zbiorem formuł zdaniowych, oraz ρ ⊨ γ dla wszystkich γ ∈ Γ , to piszemy ρ ⊨ Γ . Wreszcie Γ ⊨ ϕ

oznacza, że każde wartościowanie spełniające wszystkie formuły z Γ spełnia także formułę ϕ. Mówimy wtedy, że
ϕ jest semantyczną konsekwencją zbioru Γ. Jeśli Γ = ∅ to zamiast Γ ⊨ ϕ piszemy po prostu ⊨ ϕ. Oznacza to,
że formuła ϕ jest spełniona przez każde wartościowanie.

Formuami równoważnymi nazywamy takie formuły ϕ i ψ, których wartości przy każdym wartościowaniu są takie
same (tj. takie, że równoważność ϕ ⇔ ψ jest tautologią).

Tautologie

Formuła ϕ jest spełnialna, gdy ρ ⊨ ϕ zachodzi dla pewnego wartościowania ρ.

Jeśli zaś ⊨ ϕ to mówimy, że ϕ jest tautologią (klasycznego) rachunku zdań.

Oczywiście ¬ϕ jest spełnialna wtedy i tylko wtedy, gdy ϕ nie jest tautologią.

Podstawienia
Niech S będzie funkcją przypisujacą symbolom zdaniowym pewne formuły.

Jeśli ϕ jest formułą zdaniową, to przez S(ϕ) oznaczymy formułę otrzymaną z ϕ przez jednoczesną zamianę
każdego wystąpienia zmiennej zdaniowej p na formułę S(p).

Mówimy, że formuła S(ϕ) jest instancją schematu zdaniowego ϕ. Używamy oznaczenia S(Γ) = {S(ψ)|ψ ∈ Γ}

Jeżeli Γ jest zbiorem formuł rachunku zdań i Γ ⊨ ϕ , to także S(Γ) ⊨ S(ϕ) . W szczególności, jeśli ϕ jest
tautologią to S(ϕ) jest też tautologią.

Następujące formuły (i wszystkie ich instancje) są tautologiami rachunku zdań:

1. F ⇒ p

2. p ⇒ (q ⇒ p)

3. (p ⇒ (q ⇒ r)) ⇒ ((p ⇒ q) ⇒ (p ⇒ r))

4. ((p ⇒ q) ⇒ p) ⇒ p

5. p ∨ ¬p
6. p ⇒ ¬¬p oraz ¬¬p ⇒ p

7. (p ⇒ q) ⇒ (¬q ⇒ ¬p) oraz (¬q ⇒ ¬p) ⇒ (p ⇒ q)

8. p ⇒ (p ∨ q), q ⇒ (p ∨ q) oraz (p ⇒ r) ⇒ ((q ⇒ r) ⇒ (p ∨ q ⇒ r))

9. (p ∧ q) ⇒ p, (p ∧ q) ⇒ q oraz (r ⇒ p) ⇒ ((r ⇒ q) ⇒ (r ⇒ (p ∧ q)))

10. ((p ∧ q) ⇒ r) ⇔ (p ⇒ (q ⇒ r))

11. ¬(p ∨ q) ⇔ (¬p ∧ ¬q)

12. ¬(p ∧ q) ⇔ (¬p ∨ ¬q)

13. (p ⇒ q) ⇔ (¬p ∨ q)

14. ((p ⇔ q) ⇔ r) ⇔ (p ⇔ (q ⇔ r))

15. p ∨ F ⇔ p oraz p ∧ T ⇔ p

Sprawdzanie czy formuła jest tautologią

1. Metoda zero-jedynkowa (tabelka)

1. Skrócona metoda zero-jedynkowa (kontrprzykład)

Postać normalna formuł

Każdą zmienną zdaniową i negacją zmiennej zdaniowej nazwijmy literałem.

Mówimy, że formuła zdaniowa ϕ jest w koniunkcyjnej postaci normalnej, gdy ϕ jest koniunkcją alternatyw
literalów, tj.

1 k1 1 kr
ϕ = (p ∨ ⋯ ∨ p ) ∧ ⋯ ∧ (pr ∨ ⋯ ∨ pr ),
1 1

gdzie r ,
≥ 0 ki ≥ 0 , dla i = 0, … r , a wszystkie p są literałami. Przy tym pustą koniunkcję (r
i
j
= 0)

utożsamiamy ze stalą T , a stała F to tyle co koniunkcja z jednym pustym składnikiem (15).

Dla każdej formuły zdaniowej istnieje równoważna jej formuła w koniunkcyjnej postaci normalnej.

Zupełność zbiorów spójników (operatorów)

Zbiór spójników logicznych jest zupełny, jeżeli dowolną funkcję boolowską można opisać za pomocą formuły
zdaniowej zawierającej jedynie spójniki z tego zbioru i zmienne.

Zbiór spójników jest 2-zupełny, jeżeli każdą co najwyżej dwuargumentową funkcję boolowską można opisać za
pomocą formuły zdaniowej zawierającej jedynie spójniki z tego zbioru i zmienne.

Teorie

Γ ⊨ ϕ oznacza, że każde wartościowanie spełniające wszystkie formuły z Γ spełnia także formułę ϕ. Mówimy
wtedy, że ϕ jest semantyczną konsekwencją (konsekwencją logiczną) zbioru Γ.

Zbiór formuł T nazywamy teorią wtw, gdy jest on zamknięty ze względu na konsekwencje logiczne. Zbiór T jest
zamknięty ze względu na konsekwencje logiczne wtw, gdy dla wszystkich formuł ϕ zachodzi zależność: jeśli
T ⊨ ϕ , to ϕ ∈ T . Elementy zbioru T nazywamy twierdzeniami.

Niech Γ będzie zbiorem formuł. T (Γ) = {ϕ|Γ ⊨ ϕ} nazywamy teorią zbioru Γ. Formuły ze zbioru Γ nazywamy
aksjomatami, a o teorii T (Γ) mówimy, że jest aksjomatyzowalna.

Kilka twierdzeń

Niech Γ = {ϕ1 , ϕ2 , … , ϕn }

Jeśli Γ jest spełnialny, to spełnialny jest zbiór Γ − {ϕ i} dla dowolnego 1 ≤ i ≤ n .

Jeśli Γ jest spełnialny, a formuła ψ jest prawdziwa, to spełnialny jest zbiór Γ ∪ {ψ}.
Jeśli Γ jest niespełnialny, to dla dowolnej formuły ψ zbiór Γ ∪ {ψ} jest niespełnialny.

Jeśli Γ jest niespełnialny, a dla pewnego 1 ≤ i ≤ n formuła ϕ jest prawdziwa, to zbiór Γ − {ϕ

i i} jest
niespełnialny.

Γ ⊨ ϕ wtw, gdy ⊨ ϕ1 ∧ … ∧ ϕn ⇒ ϕ .

Jeśli Γ ⊨ ϕ , to dla dowolnej formuły ψ zachodzi Γ ∪ {ψ} ⊨ ϕ .

Jeśli Γ ⊨ ϕ ψ , zaś formułą prawdziwą, to Γ − {ψ} ⊨ ϕ .

Wyprowadzanie formuł

Twierdzenia teorii T (Γ) to logiczne konsekewencje zbioru aksjomatów Γ.

Niech dana będzie formuła ϕ, sprawdźmy czy należy ona do teorii T (Γ) .

Γ ⊨ ϕ wtw, gdy ⊨ ϕ1 ∧ … ∧ ϕn ⇒ ϕ

A zatem ϕ ∈ T (Γ) wtw, gdy prawa strona powyżej jest tautologią.

Problemy:

Zbiór aksjomatów może być nieskończony. Np. tworząc aksjomatykę arytmetyki, możemy określić, że
wszystkie formuły postaci (x = y) ⇒ (x + 1 = y + 1) są aksjomatami.
Tylko dla nielicznych systemów logicznych istanieją procedury decyzyjne, takiej jak dla rachunku zdań.
Procedura decyzyjna może nie dawać wglądu w związki między aksjomatami a twierdzeniem.
Procedura decyzyjna daje tylko odpowiedż "tak" lub "nie", czyli nie możemy poznać pośrednich wyników,
lematów.

Rozwiązanie:

W logice stosuje się podejście oparte na wyborze zbioru aksjomatów oraz zbioru reguł składniowych
służących do wyprowadzania nowych formuł ze zbioru aksjomatów.

System dowodzenia składa się ze zbioru aksjomatów oraz zbioru reguł dowodzenia.
Wyprowadzeniem(dowodem) w systemie dowodzenia nazywamy ciąg zbiorów formuł takich, że każda formuła
należąca do jednego z tych zbiorów jest aksjomatem lub może być wyprowadzona z poprzenich formuł ciągu
przy użyciu pewnej reduły dowodzenia. Jeśli ostatnim elementem ciągu jest {ϕ}, to ϕ nazywamy twierdzeniem,
a ciąg zbiorów formuł nazywamy dowodem(lub wyprowadzeniem) formuły ϕ. Mówimy również, że ϕ jest
wyprowadzalne, co zapisujemy ⊢ ϕ.

Wyprowadzenie jest operacją czysto składniową. Podejście to rozwiązuje wcześniej podane problemy:

Liczba aksjomatów może być nieskończona, lecz tylko ich skończona liczba występuje w każdym dowodzie.
Każdy dowód składa się ze skończonego ciągu zbiorów formuł, a poprawność każdego wyprowadzenia
można łatwo i sprawnie określić na podstawie składni formuł.
Z dowodu fromuły jasno wynika, jakich aksjaomatów, twierdzeń oraz reguł użyto i do czego. Wzorzec
dowodu można przenieść do innych podobnych dowodów lub zmodyfikować go na potrzeby innych
dowodów.
Udowodnione twierdzenie może być używane w następnych dowodach jako aksjomat.

Nowy problem:
 W większości systemów dowodzenia możemy użyć dowolnego aksjomatu, niezależnie czy jest, czy też nie
jest podformułą dowodzonej formuły. Wyprowadzenie wymaga zatem pomysłowośći a nie siłowego
przeszukiwania.

System hilbertowski H

System H jest systemem dowodzenia złożonym z trzech schematów aksjomatów oraz jednej reguły dowodzenia.

Dla dowolnych formuł ϕ, ψ, θ

Aksjomaty:

(A1) ⊢ ϕ ⇒ (ψ ⇒ ϕ)

(A2) ⊢ (ϕ ⇒ (ψ ⇒ θ)) ⇒ ((ϕ ⇒ ψ) ⇒ (ϕ ⇒ θ))

(A3) ⊢ ¬¬ϕ ⇒ ϕ ( inny zapis ⊢ (¬ψ ⇒ ¬ϕ) ⇒ (ϕ ⇒ ψ) )

Reguła:

⊢ ϕ ⊢ ϕ ⇒ ψ
(MP) reguła odrywania (modus ponens).
⊢ ψ

Przykład

Niech p będzie zmienną zdaniową. Pokażemy, że formuła p ⇒ p jest twierdzeniem systemu hilbertowskiego.

1. (p ⇒ ((p ⇒ p) ⇒ p)) ⇒ ((p ⇒ (p ⇒ p)) ⇒ (p ⇒ p)) (A2)

1. p ⇒ ((p ⇒ p) ⇒ p) (A1)

1. (p ⇒ (p ⇒ p)) ⇒ (p ⇒ p) (MP: 1,2)

1. p ⇒ (p ⇒ p) (A1)

1. p ⇒ p (MP: 3,4)

Zauważmy, że w powyższym przykładzie możemy wszędzie zastąpić zmienną p przez dowolną formułę ϕ
dostając dowód formuły ϕ ⇒ ϕ .

Niech U będzie zbiorem fromuł, ϕ zaś formułą. Sumbol U ⊢ ϕ oznacza, że formuły ze zbioru U są założeniami
w dowodzie formuły ϕ. Jeśli ϕ i
∈ U , to dowód U ⊢ ϕ może zawierać elementy postaci U ⊢ ϕi .

Twierdzenie o dedukcji (reguła dedukcji):

Dla dowolnego zbioru formuł U oraz dowolnych fromuł ϕ, ψ, jeśli U ∪ {ϕ} ⊢ ψ , to U ⊢ ϕ ⇒ ψ .

Twierdzenia i reguły pochodne systemu H

Tw: ⊢ (A ⇒ B) ⇒ [(B ⇒ C) ⇒ (A ⇒ C)]

1. {A ⇒ B, B ⇒ C, A} ⊢ A (Założenie)

1. {A ⇒ B, B ⇒ C, A} ⊢ A ⇒ B (Założenie)

1. {A ⇒ B, B ⇒ C, A} ⊢ B (MP: 1,2)
 1. {A ⇒ B, B ⇒ C, A} ⊢ B ⇒ C (Założenie)

1. {A ⇒ B, B ⇒ C, A} ⊢ C (MP: 3,4)

1. {A ⇒ B, B ⇒ C} ⊢ A ⇒ C (RD: 5)

1. {A ⇒ B} ⊢ (B ⇒ C) ⇒ (A ⇒ C) (RD: 6)

1. ⊢ (A ⇒ B) ⇒ [(B ⇒ C) ⇒ (A ⇒ C)] (RD: 7)

Reguła kontrapozycji

U ⊢ ¬ψ ⇒ ¬ϕ
Reguła kontrapozycji jest powszechnie używana w matematyce.
U ⊢ ϕ ⇒ ψ

Reguła przechodniości

U ⊢ ϕ ⇒ ψ U ⊢ ψ ⇒ θ

U ⊢ ϕ ⇒ θ

Reguła wymiany poprzednika

U ⊢ ϕ ⇒ (ψ ⇒ θ)

U ⊢ ψ ⇒ (ϕ ⇒ θ)

Tw: ⊢ [A ⇒ (B ⇒ C)] ⇒ [B ⇒ (A ⇒ C)]

Tw: ⊢ ¬A ⇒ (A ⇒ B)

Tw: ⊢ A ⇒ (¬A ⇒ B)

1. ⊢ ¬A ⇒ (A ⇒ B) (poprzednie tw.)

1. ⊢ A ⇒ (¬A ⇒ B) (Reguła wymiany: 1)

Tw: ⊢ ¬¬A ⇒ A

1. {¬¬A} ⊢ ¬¬A ⇒ (¬¬¬¬A ⇒ ¬¬A) (A1)

1. {¬¬A} ⊢ ¬¬A (Założenie)

1. {¬¬A} ⊢ ¬¬¬¬A ⇒ ¬¬A (MP: 1,2)

1. {¬¬A} ⊢ ¬A ⇒ ¬¬¬A (reg. kontrapozycji: 3)

1. {¬¬A} ⊢ ¬¬A ⇒ A (reg. kontrapozycji: 4)

1. {¬¬A} ⊢ A (MP: 2,5)

1. ⊢ ¬¬A ⇒ A (RD: 6)

Reguła podwójnego zaprzeczenia

U ⊢ ¬¬ϕ

U ⊢ ϕ

Regułę kontrapozycji oraz regułę podwójengo zaprzeczenia można zapisać odwrotnie:

Tw: ⊢ (A ⇒ B) ⇒ (¬B ⇒ ¬A)

Tw: ⊢ A ⇒ ¬¬A

Niech T (prawda) będzie skrótem formuły p ⇒ p , a F (f ałsz) skrótem ¬(p ⇒ p) .

Z twierdzenia ⊢ ϕ ⇒ ϕ wynika, że ⊢ T , a z reguły podwójenego zaprzeczenia, że ⊢ F .

Tw: ⊢ (A ⇒ F ) ⇒ ¬A

Reguła: Reductio ad absurdum

U ⊢ ¬ϕ ⇒ F

U ⊢ ϕ

Reguła ta jest bardzo użyteczną (choć kontrowersyjną) regułą dowodzenia: załóż, że zachodzi sprzeczne
twierdzenie i pokaż, że prowadzi to do sprzeczności.

Tw: ⊢ (A ⇒ ¬A) ⇒ ¬A

Tw: ⊢ (¬A ⇒ A) ⇒ A

Twierdzenia dla innych operatorów

Dotychczas używaliśmy jedynie implikacji i negacji.

Można podać aksjomatyzacje systemu hilbertowskiego, w której występują inne operatory logiczne (ale o tym
później).

Na tą chwilę zdefiniujemy koniunkcję, alternatywę oraz równoważność jako skróty formuł:

A ∧ B := ¬(A ⇒ ¬B)

A ∨ B := ¬A ⇒ B

A ⇔ B := (A ⇒ B) ∧ (B ⇒ A)

Tw: ⊢ A ⇒ (B ⇒ (A ∧ B))

Twierdzenia o osłabianiu:

Tw: ⊢ A ⇒ (A ∨ B))

Tw: ⊢ B ⇒ (A ∨ B))

Tw: ⊢ (A ⇒ B) ⇒ ((C ∨ A) ⇒ (C ∨ B))

Przemienność: Tw: ⊢ (A ∨ B) ⇔ (B ∨ A)

Łączność: Tw: ⊢ (A ∨ (B ∨ C)) ⇔ (A ∨ (B ∨ C))

Twierdzenia o przemienności i łączności można również sformułować dla operatorów koniunkcji i

równoważności.

Poprawność i pełność systemu H

Twierdzenie o poprawności: System hilbertowski H jest systemem poprawnym, czyli jeśli ⊢ ϕ, to ⊨ ϕ (ϕ jest
tautologią). W szczególności, jeśli U ⊢ ϕ , to U ⊨ ϕ .

Twierdzenie o pełności: System hilbertowski H jest systemem pełnym, czyli jeśli ⊨ ϕ, to ⊢ ϕ.

Niesprzeczność

System dowodzenia umożliwiający zarówno wyprowadzenie pewnej formuły jak i jej zaprzeczenia jest
bezużyteczny.

Zbiór formuł U nazywamy sprzecznym wtw, gdy dla pewnej formuły ϕ zachodzi: U ⊢ ϕ oraz U ⊢ ¬ϕ . Zbiór U
jest niesprzeczny wtw, gdy nie jest sprzeczny.

Tw: Zbiór U jest sprzeczny wtw, gdy U ⊢ ϕ dla dowolnej formuły ϕ.

Wn: Zbiór U jest niesprzeczny wtw, gdy U ⊬ ϕ dla pewnej formuły ϕ.

Tw: U ⊢ ϕ wtw, gdy zbiór U ∪ {¬ϕ} jest sprzeczny.