Schaduw of stadionlicht?

Vrouwelijke voetballers, zoals de 21-jarige Isa de Vries, zijn openlijk over hun geaardheid, terwijl
mannen vaak terughoudend zijn. Dit contrast in acceptatie binnen de voetbalwereld roept de vraag
op: Waarom wordt homoseksualiteit meer geaccepteerd bij vrouwenvoetbal dan bij mannenvoetbal?

Door Indy Bakker

Sjaals van verschillende professionele voetbalclubs bedekken de muren van de kantine van
voetbalclub KSV in Heerhugowaard. Op twee grote schermen wordt de wedstrijd tussen AZ en FC
Twente uitgezonden. Het geluid van de wedstrijd vult de hele kantine, terwijl op de achtergrond het
nummer “Kali” van Django Wagner wordt afgespeeld. Achter de bar, het middelpunt van deze
kantine, staan drie ervaren mannen met glimmende kale hoofden. Gekleed in blauwe polo's met het
vertrouwde KSV-logo, tappen ze bier met een bedrevenheid die alleen komt met jarenlange ervaring.
Het plezier is aanstekelijk, lachende gezichten en vriendelijke schouderklopjes zijn in deze kantine net
zo overvloedig als de traytjes met bier. “De derde helft is de beste helft”, zegt Isa de Vries (21)
lachend wanneer ze met twee Amstel biertjes aan komt zetten. Ze haalt haar hand door haar
kortgeknipte blonde haar en zwaait naar haar teamgenoten die aan de andere kant van de kantine zitten
te kletsen met de jongens uit het eerste team van KSV.

In vergelijking met mannenvoetbal lijkt vrouwenvoetbal een meer open en accepterende omgeving te
bieden voor homoseksuele spelers. Hoewel officiële cijfers ontbreken, zijn er talrijke voorbeelden van
lesbische en biseksuele profvoetbalsters die openlijk voor hun geaardheid uitkomen, zowel
internationaal zoals Megan Rapinoe en Pernille Harder, als nationaal met namen zoals Vivianne
Miedema en Merel van Dongen. Ondanks het feit dat vrouwenvoetballers wereldwijd fungeren als
rolmodellen voor vrouwelijke homoseksuele speelsters blijft dit onderwerp in het Nederlandse
mannenvoetbal onbesproken. In de NOS-Podcast "De Schaduwspits" deelt een professionele
Nederlandse voetballer, die momenteel op het hoogste niveau speelt, voor het eerst waarom hij niet
openlijk voor zijn geaardheid uitkomt. Dit doet hij anoniem, omdat hij zijn geaardheid niet
publiekelijk bekend wil maken. Dit is momenteel de dichtstbijzijnde stap in de richting van openheid
over de seksuele geaardheid van een mannelijke Nederlandse voetballer.

In de drukte van de voetbalkantine van de club waar ze al jaren speelt, zijn dit de eerste woorden die
Isa de Vries uitspreekt wanneer ze zich voorstelt: "Ik ben Isa de Vries en ik val op vrouwen.” Toen ze
vijftien jaar oud was, besefte ze dat ze op vrouwen viel nadat ze verliefd werd op een meisje uit haar
voetbalteam. Isa begon op vijfjarige leeftijd met voetballen bij KSV, eerst in een jongensteam en toen
ze veertien werd, maakte ze de overstap naar een meidenteam. “Ik besloot het hogerop te zoeken en
toen ben ik naar Always Forward gegaan, hier heb ik één seizoen gevoetbald. Vervolgens heb ik de
overstap gemaakt naar VV Alkmaar, wat nu AZ is. Dit vond ik helemaal niks en toen ben ik weer
teruggegaan naar KSV.” Isa speelt ook al sinds haar zestiende zaalvoetbal.

In haar voetbalteam is Isa nooit écht uit de kast gekomen. “Niet in de zin van, ‘meiden, ik ga jullie iets
vertellen, ik val op vrouwen’”. Volgens Isa kwam er op een gegeven moment een leeftijd waarop haar
teamgenoten aan elkaar gingen vragen hoe het gaat met de liefde en of je wel eens een vriendje hebt
gehad. Bij het woord ‘vriendje’ geeft Isa mij een knipoog. “Op het moment dat dit aan mij werd
gevraagd vertelde ik dat ik een vriendin had en eigenlijk reageerde iedereen hier heel leuk op! Mijn
teamgenoten waren geïnteresseerd en het is nooit een probleem geweest.” Isa heeft tegen haar
teamgenoten nooit hoeven zeggen dat ze op vrouwen valt. “Het was gewoon zoals het was.” Zegt ze
met een lach op haar gezicht. Isa speelt momenteel in het tweede vrouwenteam van KSV. In dit team
is zij niet de enige die op vrouwen valt, er spelen namelijk nog drie andere vrouwen in dit team die
ook op vrouwen vallen.
De 21-jarige Pheadra Appelboom herkent het gemak waarmee Isa haar seksuele identiteit heeft
kunnen delen in haar voetbalteam. “Ik heb geen moeite gehad met uit de kast komen in mijn
voetbalteam. Dit kwam mede doordat ik bij de club kwam als ‘de vriendin van…’ want mijn ex-
vriendin speelde al bij deze club. Hierdoor wist eigenlijk iedereen al dat ik op vrouwen val en ik heb
hier alleen maar positieve reacties op gekregen.” Volgens Pheadra is haar voetbalclub een hele sociale,
fijne en een tikkeltje boerse omgeving en maakt het daar niet uit wie of wat je bent. “Op de club is
iedereen bevriend met elkaar, er wordt totaal geen aandacht geschonken aan waar je op valt.” Hoewel
Isa en Pheadra KSV als een prettige en respectabele omgeving beschouwen, kunnen ze beiden geen
homoseksuele mannelijke voetballer opnoemen die bij hun club speelt.

Uit een onderzoek van het Europees Instituut Voor Gendergelijkheid blijkt dat vrouwensporten,
waaronder voetbal, historisch gezien minder te maken hebben gehad met de strikte genderstereotypen
die vaak in mannensporten aanwezig zijn. Hierdoor voelen vrouwelijke voetballers zich vaak vrijer om
openlijk te zijn over hun seksuele geaardheid. In het mannenvoetbal zijn deze stereotypen nog altijd
aanwezig. Volgens een artikel in Trouw denkt 80 procent van de mannelijke spelers dat voetballers
niet uit de kast komen omdat ze het mikpunt kunnen worden in stadions. Als obstakel wordt naar ‘de
machocultuur’ gewezen. Thijs Smeenk, sportjournalist bij het ANP en algemeen bestuurslid,
workshopleider en -coördinator bij de John Blankenstein Foundation, legt uit dat dit inderdaad te
maken heeft met de heersende ‘machocultuur’. "In de mannenwereld wordt homoseksualiteit gezien
als zwakte vanwege deze machocultuur. Het komt voort uit vooroordelen en angst. Mannen zijn vaak
bang voor het idee: ‘oh, wat als diegene op mij valt?’”

In een recent artikel van de Volkskrant wordt een opsomming gegeven van recent uit de kast gekomen
voetballers. In 2021 kwam de Australische speler Joshua Cavallo uit de kast, gevolgd door de Engelse
jeugdspeler Jake Daniels. De Tsjechische profvoetballer Jakub Jankto kwam in 2022 uit de kast. Hij
was de eerste op het hoogste niveau in Europa die openlijk voor zijn homoseksualiteit uitkwam. Er
worden verschillende onderzoeken gedaan naar de acceptatie van homoseksualiteit in de sportsector.
Volgens recent onderzoek van het Mulier Instituut voor sportonderzoek, wat zich richtte op seksuele
diversiteit binnen sportverenigingen, zou het merendeel van de teamsporters geen probleem hebben
met een homoseksuele medespeler. Deze positieve houding geldt ook voor een groot deel van de
mannelijke teamsporters, waar ongeveer 84 procent aangeeft geen bezwaar te hebben tegen een
homoseksuele teamgenoot. Hoewel vergelijkbare onderzoeken positieve resultaten laten zien, blijft het
aantal mannelijke profvoetballers die openlijk homoseksueel zijn nog steeds beperkt en ontbreekt het
in Nederland volledig aan rolmodellen op dit gebied.

In het vrouwenvoetbal zijn er meer dan genoeg rolmodellen aanwezig. Isa de Vries vertelt dat haar
ontmoeting met Vivianne Miedema, de spits van het Nederlands elftal, een keerpunt voor haar is
geweest. “Ik vind haar een fantastische voetballer en toen ik erachter kwam dat zij op vrouwen valt
heeft dit mij enorm geholpen met uit de kast komen aangezien ik iemand had waarmee ik mij kon
identificeren op het gebied van sport én seksualiteit.” Met dit verhaal in haar achterhoofd is Isa eerst
uit de kast gekomen in haar voetbalteam en daarna bij haar vrienden en familie. Volgens
sportjournalist Thijs Smeenk hebben lesbische rolmodellen in het vrouwenvoetbal een positieve
invloed gehad op hoe er nu wordt gekeken naar lesbische voetbalsters. “Er wordt open over gesproken
en hierdoor denk ik dat meisjes die zelf ook voetballen sneller de neiging hebben om open te zijn over
hun seksualiteit.”

Stein Kösters, een 23-jarige voetballer, maakt deel uit van een herenteam en is openlijk homoseksueel.
Hij voetbalt al sinds zijn jeugd bij een voetbalclub in Alkmaar en speelt momenteel in een
vriendenteam op ‘kelderklasse’ niveau. “Ik heb het eigenlijk heel lang voor me gehouden dat ik op
mannen val omdat ik mij niet prettig voelde bij het idee om te vertellen dat ik op mannen val, zeker
gezien het stigma wat er hangt op homoseksualiteit in de mannenvoetbalwereld.”
Stein vond het lastig dat hij zijn vriend niet altijd mee kon nemen naar voetbalwedstrijden, omdat hij
telkens een excuus moest bedenken om zijn aanwezigheid te verklaren bij de jongens uit zijn team.
Uiteindelijk heeft hij een opmerking laten vallen: “Ik gaf toe dat ik een keer met een man heb
gezoend," en dat leidde tot een gesprek. In eerste instantie reageerden de meesten hier een beetje vaag
op, of maakten ze een sarcastisch grapje.”

Uiteindelijk hebben de teamgenoten van Stein volledig geaccepteerd dat hij homoseksueel is. Wat de
tegenstanders betreft, is dit nog wel een ander verhaal. “Als ik op het veld sta, staan er regelmatig
toeschouwers langs de lijn die scheldwoorden als ‘homo’ of ‘flikker’ in hun mond nemen. Ik zou
liegen als ik zeg dat dit mij niks doet.” Er is één situatie waar Stein extra moeite mee heeft. “Het is
heel cliché, maar vooral het douchen in de kleedkamer. Het is niet zozeer dat ik er zelf problemen mee
heb, maar ik wil niet dat mijn teamgenoten zich ongemakkelijk voelen doordat ze het idee zouden
krijgen dat ik op een andere manier naar ze kijk.” Niet alleen Stein heeft last van dit probleem. “Bij
het douchen in de kleedkamer zullen mannen denken, ‘oh als hij maar niet naar mij kijkt.’ Bij vrouwen
is dit helemaal geen issue. Dit is wederom een grote factor waarom voetballende lesbische vrouwen
meer worden geaccepteerd dan voetballende homoseksuele mannen.”

Jef Brouwers, sportpsycholoog bij TICkA, suggereert dat het percentage homoseksuele mannen onder
Nederlandse voetballers minimaal 10 tot 15% zou moeten zijn, gebaseerd op de algemene percentages
van homoseksuele mannen in Nederland. In de voetbalwereld blijven een hoop vooroordelen over
seksualiteit heersen. “Bij vrouwen wordt er gelijk gedacht dat iedereen op vrouwen valt, als er gezegd
wordt dat een van hen een vriend heeft dan verschiet iedereen. Bij mannen is het ‘raar’ als je een
relatie hebt met iemand van hetzelfde geslacht, terwijl het bij de vrouwen juist bijzonder is als dit niet
zo is, dat is het fundamentele verschil.” vertelt Brouwers. Thijs Smeenk voegt hieraan toe dat wanneer
je aan de buitenkant niks ‘ziet’ de verleiding om in de kast te blijven heel groot is. “Omdat ze nooit
van mensen te horen krijgen dat ze homoseksueel zijn, is de afweging die zij maken, ‘kies ik voor mijn
eigen geluk, of voor het voetbal?’ Het is heel gek dat, zeker in 2023, voetballers nog steeds die
afweging moeten maken.”

Het feit dat voetballers zich niet kenbaar maken aan de buitenwereld heeft volgens Brouwers te maken
met dat deze mannen wel eens nadelige gevolgen zouden kunnen ondervinden van het feit dat diegene
op mannen valt. Een voorbeeld van deze nadelige gevolgen zijn spreekkoren tijdens wedstrijden. Uit
een artikel in Trouw blijkt dat nadat de Australische voetballer Joshua Cavallo openlijk voor zijn
geaardheid uitkwam, hij als mikpunt van homofobie werd gezien in het stadion. Een ander nadelig
gevolg wat wordt opgenoemd door een anonieme homoseksuele profvoetballer die zijn verhaal doet in
aflevering vier van NOS-podcast De Schaduwspits, zijn de transfers naar het buitenland. “Als speler
wil je een transfer maken naar het buitenland, en in een mooie club spelen. In Nederland is
homoseksualiteit in de sport al niet zo aanvaard, maar in andere landen zou ik helemaal geen kansen
meer krijgen.”

Thijs Smeenk is regelmatig aanwezig bij presentaties van de KNVB, met name bij onderwerpen als
racisme en discriminatie. “Het gaat de eerste anderhalf uur voornamelijk over ‘kleur’. Het is heel
belangrijk en heel goed dat ze dit doen maar het is nog steeds zo in het voetbal ‘oh ja, we hebben ook
nog de homo’s.’ Homoseksuele voetballers zijn nog steeds een beetje het ondergeschoven kindje en
dat maakt het ingewikkeld.” aldus Smeenk.

Smeenk vertelt dat zichtbaarheid een grote invloed heeft op de acceptatie van homoseksualiteit in
voetbal. Denk aan Coming-Out Day op 11 oktober, regenboogsymbolen en het dragen van een
regenboog aanvoerdersband. Volgens Smeenk mag de rol van heteroseksuelen wat groter worden.
“Mensen die niet tot deze groep behoren maar het wel een belangrijk onderwerp vinden mogen zich
wat meer uitspreken.” De profvoetballers Bart Vriends en Bram van Polen hebben in het afgelopen
jaar wel hun steun uitgesproken voor een openlijk homoseksuele teamgenoot.

Ondanks de open en accepterende omgeving waar Isa de Vries en Pheadra Appelboom zich in
bevinden, blijft dit voor mannelijke voetballers zoals Stein Kösters nog steeds een uitdaging. De
heersende machocultuur, de angst voor negatieve reacties van fans en teamgenoten en bezorgdheid
over mogelijke carrierèbeperkingen zorgen voor aanzienlijke obstakels. “Het wordt tijd dat het geen
probleem meer is in de sport,” benadrukt Brouwers.