Hipoterapia

Katarzyna Szczecina
AWF Katowice
Fizjoterapia rok III
 Definicja
Hipoterapia jest to ukierunkowane działanie
terapeutyczne mające służyć poprawie
funkcjonowania człowieka w sferach
fizycznej, emocjonalnej, poznawczej
i społecznej, podczas którego, specjalnie
przygotowany koń, stanowi integralną część
procesu terapeutycznego.

“hippos” (koń), “hippke” (sztuka

jeżdżenia)
 Historia
Wykorzystanie koni do celów medycznych
sięga czasów staroż ytnej Grecji. Hipokrates
z Kos, ojciec medycyny i autor słynnej
przysięgi lekarskiej, swoją praktykę
rozpoczął już w 400 r. p.n.e., zalecając jazdę
konną jako sposób na pokonanie niepokoju
i bezsenności. Jednak dopiero od drugiej
połowy XX wieku koń zaczął być
wykorzystywany w Anglii, Francji
i Skandynawii przy pierwszych projektach
rehabilitacyjnych dla dzieci i dorosłych
z zaburzeniami motorycznymi. Za narodziny
hipoterapii, uznaje się rok 1952. W Polsce
hipoterapia zaczęła się pojawiać w 1985 roku,
w Swoszowicach. Grupa krakowskich lekarzy
rozpoczęła organizowanie pierwszych
turnusów hipoterapeutycznych dla dzieci
i młodzież y. Dwa lata później odbył się
pierwszy kurs rehabilitacyjny stosujący jazdę
konną dla dzieci, dotkniętych poraż eniem
mózgowym dziecięcym.
 WSKAZANIA
Dzieci:
Zespoły neurologiczne
1. Mózgowe poraż enie dziecięce, konieczna samodzielna kontrola głowy i czynna pozycja siedząca
pacjenta.
2. Stany po urazach czaszkowo-mózgowych.
3. Minimalne uszkodzenia mózgu.
4. Choroby mięśni (przy sile mięśni ocenianej w skali Lovetta na min. 3 punkty), konieczna
indywidualizacja intensywności i czasu zajęć.
5. Dzieci niedowidzące i niewidome.
6. Choroby i zaburzenia psychiczne.
Zespoły ortopedyczne
1. Wady postawy.
2. Skoliozy do 20° wg Coba z wyjątkiem progresujących skolioz idiopatycznych.
3. Stany po amputacji i wady rozwojowe kończyn.
Inne
1. Zespoły genetyczne, np. Zespół Down'a (z obowiązkowym zdjęciem rtg - bocznym i czynnościowym -
odcinka szyjnego kręgosłupa).
2. Przepukliny oponowo-rdzeniowe, w zależ ności od wysokości uszkodzenia, obrazu klinicznego,
współwystępowania wodogłowia.
3. Zespoły psychologiczne: zaburzenia emocjonalne, upośledzenia umysłowe, niedostosowanie społeczne.
4. Opóźnienie psychoruchowe o nieustalonej etiologii.
 WSKAZANIA
Dorośli:

1. Stwardnienie rozsiane.
2. Stany po udarze.
3. Stany po urazach czaszkowo - mózgowych.
4. Inne choroby narządu ruchu na tle neurologicznym i ortopedycznym.
5. Choroby i zaburzenia psychiczne.
6. Uzależ nienia.
7. Patologie społeczne.
 PRZECIWWSKAZANIA
Bezwzględne:
- Uczulenie na sierść, pot lub zapach konia.
- Nie wygojone rany.
- Nietolerancja tej formy terapii przez pacjenta, np. niepohamowany lęk.
- Odklejanie siatkówki, wzmożone ciśnienie śródgałkowe.
- Brak kontroli głowy w rozwoju motorycznym i czynnej pozycji siedzącej.
- Wodogłowie bez wszczepionej zastawki.
- Niestabilność kręgów szyjnych występująca np. w zespole Down’a.
- Zwichnięcia i podwichnięcia stawów biodrowych.
- Skoliozy powyżej 20° wg Coba oraz progresujące skoliozy idiopatyczne.
- Choroby mięśni przy sile mięśni ocenianej poniżej 3 punktów w skali Lowetta.
- Pogorszenie stanu w zespołach neurologicznych, stanach po urazach
czaszkowo-mózgowych, ADHD, chorobach mięśni.
- Ostre stany chorób i zaburzeń psychicznych.
- Podwyższona temperatura.
- Ostre choroby infekcyjne.
 PRZECIWWSKAZANIA
Względne:

- Padaczka.
- Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim.
- Zaburzenia mineralizacji kości.
- Utrwalone deformacje i zniekształcenia, przykurcze, ograniczenia zakresu
ruchu układu kostno-stawowego.
- Przepuklina oponowo-rdzeniowa zlokalizowana w odc. lędźwiowym.
- Dyskopatia.
- Hemofilia oraz inne skazy krwotoczne.
- Schorzenia okulistyczne – wymagana konsultacja.
 Oddziaływanie
HIPOTERAPII

Strefa fizyczna Strefa emocjonalno-

motywacyjna

Strefa poznawcza Strefa społeczna

 Wpływ terapii
Hipoterapia powoduje:
1) Kodowanie w mózgu prawidłowego wzorca ruchu miednicy podczas chodu. Działanie to
wykorzystywane jest w terapii dzieci z chorobami narządu ruchu.
2) Normalizację napięcia mięśniowego. Często jeźdźców cechuje zbyt silne lub obniż one napięcie mięśni
ciała. Prawidłowe ułoż enie na koniu, rytmicznie kołyszące ruchy konia i jego ciepło, sprawiają, ż e
dochodzi do zmniejszenia napięcia lub jego wzmocnienia.
3) Doskonalenie równowagi i koordynacji wzrokowo-ruchowej, a takż e orientacji w przestrzeni,
poczucia rytmu. Trudno znaleźć sprzęt rehabilitacyjny, który tak dobrze stymulowałby poczucie
równowagi i koordynacji jak jazda na końskim grzbiecie, a przy tym sprawiał radość. Ciało człowieka
jadącego na koniu poddawane jest ruchowi aż w trzech wymiarach (z góry na dół, na boki oraz do przodu
i do tyłu).
4) Zwiększenie poczucia własnej wartości. Wiele zdrowych osób nie jest w stanie wyobrazić sobie radości
dziecka, zazwyczaj poruszającego się na wózku, z tego, ż e siedząc na końskim grzbiecie moż e udać się
na przejaż dż kę.
5) Zmniejszanie zaburzeń emocjonalnych. Umiejętnie prowadzona hipoterapia w połączeniu
z psychoterapią stanowi cenny sposób pomocy osobom doświadczającym zaburzeń natury
psychologicznej.
6) Rozwijanie pozytywnych kontaktów społecznych. Dzieci niepełnosprawne bardzo często, oprócz
cierpienia spowodowanego chorobą, doświadczają takż e bólu, który jest związany z poczuciem
społecznego odrzucenia. Dlatego też często w ośrodkach hipoterapii waż nym celem zajęć jest to, aby
dzieci zdrowe spędzały czas wspólnie z dziećmi niepełnosprawnymi. Moż liwość kontaktu
z rówieśnikami i dorosłymi pomaga chorym dzieciom w samoakceptacji.
Hipoterapia, podobnie jak inne formy terapii z udziałem zwierząt domowych, może być
wykorzystywana, aby:
zapewnić większą empatię;
zapewnić lepsze umiejętności z zakresu życia społecznego;
dostarczyć większą predyspozycję do otwarcia się na innych;
poprawić zdolności motoryczne;
poprawić warunki równowagi fizycznej;
zwiększyć interakcje werbalne między członkami grupy;
poprawić umiejętności koncentracji uwagi;
zmniejszyć niepokój;
zmniejszyć poczucie samotności;
wspomóc pamięć krótkotrwałą/długotrwałą;
zachęcić do przestrzegania zasad;
wzbudzić poczucie odpowiedzialności oraz uświadomić znaczenie troski o inne żywe
istoty.
 Formy terapii
Fizjoterapia na koniu – gimnastyka lecznicza na koniu poruszającym się stępem, mająca na
celu usprawnienie ruchowe; prowadzona przez fizjoterapeutę lub pod jego kierunkiem.
Psychopedagogiczna jazda konna i woltyż erka – zespół działań jeździeckich,
pedagogicznych i psychologicznych podejmowanych w celu usprawnienia intelektualnego,
poznawczego, emocjonalnego i fizycznego; prowadzona przez psychologa, pedagoga,
terapeutę zajęciowego lub pod ich kierunkiem.
Terapia kontaktem z koniem – celem terapii jest nawiązanie kontaktu pacjenta ze
zwierzęciem, z otaczającym środowiskiem, wreszcie z innymi ludźmi, jej istotą jest kontakt
pacjenta z koniem, stworzenie sytuacji terapeutycznej, a nie samo dosiadanie konia;
prowadzona przez psychologa, pedagoga, lekarza psychiatrę lub pod ich kierunkiem.
Ponadto wyróż nia się jazdę konną dla osób niepełnosprawnych (rekreacyjną i sportową),
która nie stanowi części hipoterapii, ale jest z nią ściśle związana i moż e mieć aspekt
terapeutyczny.
 Przebieg
TERAPII
ĆWICZENIA I POZYCJE PRZYRZĄDY I POMOCE
Powinny być dobierane Zmodyfikowany sprzęt
w zależ ności od potrzeb jeździecki i sprzęt
terapeutycznych i wydolności rehabilitacyjny dostosowany
pacjenta, najlepiej po konsultacji do potrzeb pacjenta
z innymi specjalistami
prowadzącymi pacjenta.

CZAS TRWANIA ZAJĘĆ

ELEMENTY TERAPII W zależ ności od potrzeb
a) część wstępna pacjenta (średnio 30
b) część aktywna minut).
c) odpoczynek
 Dobór konia
Konie stosowane w hipoterapii dobiera się starannie pod kątem pożądanych
cech (przede wszystkim cech charakteru). Muszą one być m.in.: łagodne,
posłuszne, o odpowiedniej budowie i wieku. Jedną z najpopularniejszych ras
koni stosowanych w Polsce do hipoterapii są konie huculskie. Ponadto, koń
powinien być dobrany do jeźdźca, do jego wzrostu i potrzeb rehabilitacyjnych
 Kto może prowadzić zabiegi
hipoterapeutyczne?
Hipoterapia prowadzona jest przez wykwalifikowanego hipoterapeutę zgodnie
z zaleceniami lekarza kierującego na terapię i we współpracy z innymi
specjalistami prowadzącymi danego pacjenta.
Do końca 2010 r. uprawnienia do prowadzenia hipoterapii posiadali
instruktorzy rekreacji ruchowej ze specjalnością hipoterapii, a ich legitymacja
była wydawana przez Ministerstwo Sportu. Osoby te nadal posiadają
uprawnienia. Od roku 2011 uprawnieni do prowadzenia hipoterapii są
również absolwenci kursów realizowanych przez Polskie Towarzystwo
Hipoterapeutyczne posiadający tytuł zawodowy instruktora hipoterapii
udokumentowany legitymacją i certyfikatem wydanym przez PTHip.
 ZESPÓŁ
HIPOTERAPEUTYCZNY
1) Lekarz prowadzący lub konsultujący zespół.
2) Wykwalifikowany hipoterapeuta.
3)Współpracownicy: fizjoterapeuta, psycholog, pedagog, pedagog
specjalny, logopeda, neurolog, ortopeda lub inny specjalista
w zależ ności od specyfiki problemu pacjenta.
 ZASADY BEZPIECZEŃSTWA

1. Zajęcia hipoterapii prowadzone są indywidualnie (1 hipoterapeuta = 1

pacjent).
2. Sposób asekuracji dobiera się w zależ ności od potrzeb pacjenta.
Stosuje się asekurację z góry, z dołu, obustronną z dołu. W przypadku
psychopedagogicznej jazdy konnej i woltyż erki stosuje się asekurację
właściwą dla tych dyscyplin.
3. Konia podczas zajęć hipoterapii prowadzi osoba mająca przeszkolenie
i doświadczenie w obsłudze konia.
Mechaniczne siodło
do hipoterapii
 Biblografia
Kanony Polskiej Hipoterapii PTHip Zarząd główny 2007
Hipoterapia jako forma rehabilitacji i wsparcia włączania społecznego osób
niepełnosprawnych Małgorzata Bednarczyk Student Niepełnosprawny Nr 15, 2015
Podstawy fizjoterapii: Wybrane metody fizjoterapii cz. III J. Nowotny, Wydawnictwo
KASPER, Kraków 2005