Podstawy teoretyczne i praktyczne wykonywania

masażu tensegracyjnego

Spis treści
Teoretyczne uzasadnienie wykorzystania zasady tensegracji w masażu
Zasady wykonania masażu tensegracyjnego
Wskazania i przeciwwskazania do wykonania masażu tensegracyjnego
Pozycja ułożeniowa stosowana w masażu tensegracyjnym
Podstawowa dokumentacja masażysty
Techniki stosowane w masażu tensegracyjnym
Anatomia topograficzna stosowana w masażu tensegracyjnym
I układ masażu tensegracyjnego
II układ masażu tensegracyjnego
III układ masażu tensegracyjnego
IV układ masażu tensegracyjnego
Podsumowanie czterech układów masażu tensegracyjnego
Wykaz źródeł
 Podstawy teoretyczne i praktyczne wykonywania
masażu tensegracyjnego

Teoretyczne uzasadnienie wykorzystania zasady tensegracji w masażu

Zasady wykonania masażu tensegracyjnego
Wskazania i przeciwwskazania do wykonania masażu tensegracyjnego
Pozycja ułożeniowa stosowana w masażu tensegracyjnym
Podstawowa dokumentacja masażysty
Techniki stosowane w masażu tensegracyjnym
Anatomia topograficzna stosowana w masażu tensegracyjnym
I układ masażu tensegracyjnego
II układ masażu tensegracyjnego
III układ masażu tensegracyjnego
IV układ masażu tensegracyjnego
Podsumowanie czterech układów masażu tensegracyjnego
Wykaz źródeł
Teoretyczne uzasadnienie wykorzystania zasady
tensegracji w masażu

Masaż tensegracyjny jest masażem opierającym się na zależnościach, które występują

pomiędzy elementami kostnymi i tkankami miękkimi tworzącymi narząd ruchu człowieka.
Swoją teorię masaż ten opiera głównie na zasadzie tensegracji. Zasada ta mówi o procesie
równoważenia napięcia spoczynkowego elementów tworzących układy strukturalne.

Masaż tensegracyjny opiera na prawach fizyki, które były stosowane również do konstrukcji
technicznych, takich jak np. budowa mostów. Zgodnie z zasadą tensegracji napięcie
w układzie jest przenoszone na wszystkie elementy tworzące dany układ po to, aby
zrównoważyć zwiększenie sił pociągania. Wzrost napięcia w jednym z elementów układu
może przyczynić się do wzrostu napięcia w pozostałych jego elementach.

Przenosząc podstawy teoretyczne do faktycznej budowy anatomicznej człowieka można

zauważyć, że budowa narządu ruchu jest skonstruowana właśnie w taki sposób, że
poszczególne mięśnie tworzą swoiste układy mające wspólne miejsca przyczepu kostnego.

Zrównoważenie działania sił mięśni, które mają wspólny przyczep, ale wykonują często
przeciwstawne ruchy jest kluczowe dla utrzymania elementu kostnego w niezmienionej
pozycji.

Kiedy jeden z elementów danego układu zwiększa swoje napięcie spoczynkowe dochodzi
do przeniesienia napięcia na pozostałe elementy układu. W momencie w którym miejsce
wspólnego przyczepu kilku mięśni jest wskutek tej reakcji miejscem sumowania się sił
pociągania może dojść do miejscowego stanu zapalnego i powstania dolegliwości bólowych.
Wiedza o tym jest niezwykle istotna z punktu widzenia opracowania tkanek, ponieważ
zgodnie z zasadą tensegracji miejsce powstania dolegliwości nie będzie związane
z lokalnym problemem, a jedynie wynikiem zaburzenia napięcia w obrębie zespołu tkanek.

Dodatkowo może doprowadzić to do zaburzenia transportu wewnątrz naczyń

krwionośnych i limfatycznych oraz zaburzenia przewodnictwa w obrębie dna nerwów.
Dzieje się tak, ponieważ w obrębie struktur należących do danych układów bardzo często
w bliskim sąsiedztwie znajdują się naczynia tętnicze, żylne, naczynia chłonne oraz nerwy
obwodowe. Wzrost napięcia spoczynkowego danego elementu układu może doprowadzić
do ograniczenia dopływu krwi tętniczej i w konsekwencji wpłynąć na niedokrwienie
danego obszaru. Może również spowodować zmniejszenie odpływu krwi żylnej z danego
obszaru i wtórnie powstanie lokalnego obrzęku. Przetrwałe napięcie może skutkować
nadmiernym uciskiem w obrębie nerwów obwodowych i spowodować zaburzenia czucia
powierzchownego oraz zmniejszyć pobudliwość mięśni na impulsy nerwowe. W przypadku
ucisku naczyń chłonnych zwiększenie napięcia może wywołać zaburzenie odpływu
chłonki i powstanie lokalnego obrzęku.

Badania elektromiograficzne przeprowadzone na elementach układu masażu

tensegracyjnego wykazały, że w trakcie wykonywania technik powodujących powstanie
odkształceń w obrębie tkanek miękkich dochodzi do zjawiska przenoszenia się tych
odkształceń nie tylko w obszarze miejsca masowanego, ale również na struktury położone
dystalnie. Pozwala to sądzić, iż teoretyczne podstawy masażu tensegracyjnego znajdują
uzasadnienie w występowaniu dolegliwości bólowych, które spowodowane są
przeniesieniem napięcia i tym bardziej zwraca uwagę na problematykę bólu
przeniesionego. Publikacje naukowe wykazują skuteczność technik masażu
tensegracyjnego w przywróceniu prawidłowego rozkładu napięcia spoczynkowego mięśni
oraz ich wpływ na zmniejszenie dolegliwości bólowych po różnego rodzaju urazach lub
chorobach przeciążeniowych.

Rycina 1. Schemat układu tensegracyjnego i rozkładu napięcia

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treści

Zasady wykonania masażu tensegracyjnego

Przed przystąpieniem do masażu należy przeprowadzić szczegółowy wywiad z pacjentem

oraz ocenić występowanie ewentualnych przeciwwskazań do wykonania zabiegu.
Następnie należy wykonać badanie palpacyjne, które przeprowadza się w pozycji leżenia
przodem lub bokiem. Masażysta powinien odpowiednio przygotować stanowisko pracy,
zapewniając pacjentowi komfort i okrywając nieopracowywane części ciała kocem. Masaż
wykonuje się w pozycji leżenia bokiem, w której kończyna górna i dolna ułożone są na
długich klinach ze ścięciem. Pozycja ta ma zapewnić pacjentowi pełne rozluźnienie tkanek
oraz odpowiedni odpływ krwi i chłonki. Pozycja leżenia bokiem nie powinna doprowadzać
do zwiększenia napięcia poszczególnych elementów tworzących odpowiednie układy.
Masaż każdego z układów obejmuje opracowanie specyficznych grup mięśniowych, pasm
powięzi i więzadeł. Dlatego niezwykle ważnym elementem jest odpowiednia znajomość
anatomii prawidłowej i palpacyjnej. Badanie palpacyjne wykonuje się przed rozpoczęciem
masażu, ale również po jego zakończeniu, aby ocenić efektywność terapii.

Jeżeli poszczególne punkty danego układu wykazują dalej bolesność należy je ponownie
opracować. Średnia ilość sesji uzależniona jest od stanu pacjenta, jednakże zaleca się
wykonywanie masażu jeden do dwóch razy w tygodniu, aż do uzyskania satysfakcjonującego
efektu – zmniejszenia dolegliwości bólowych i zrównoważenia napięcia w poszczególnych
elementach układu.

Masaż tensegracyjny oparty jest również o cztery wymienione poniżej podstawowe zasady,
które zawsze muszą być spełnione, aby otrzymać efekt terapeutyczny.

Zasada warstwowości – stan pacjenta warunkuje wybór rodzaju zastosowanych technik.

Silne dolegliwości bólowe wymagają technik powierzchownych, które nie będą
prowokować dolegliwości, natomiast mniej zaawansowane dolegliwości pozwalają na
opracowanie tkanek przy pomocy technik głębokich.

Zasada dozowania bodźca – odpowiednie techniki i ich intensywność powinny zawsze

dążyć do wyciszenia dolegliwości i być dostosowane do stanu pacjenta.

Zasada kolejności opracowywania struktur – zasada ta dzieli postępowanie w zależności od

nasilenia dolegliwości. W momencie występowania dużego nasilenia dolegliwości bólowych
powinno się rozpocząć od pracy z tkankami, które wykazują mniejsze nasilenie
dolegliwości i mniejsze napięcie. W stanach łagodnych powinno się opracować cały układ
zgodnie z przyjętym schematem pracy.

Zasada kierunkowości – wszystkie techniki powinny być wykonywane zgodnie

z przebiegiem naczyń żylnych i limfatycznych.
Powrót do spisu treści
Wskazania i przeciwwskazania do wykonania
masażu tensegracyjnego

Wskazania i przeciwskazania do wykonywania masażu tensegracyjnego obejmują podobne

choroby jak w masażu klasycznym.

Tabela 1. Wskazania i przeciwskazania w masażu tensegracyjnym

Przeciwskazania Wskazania

wysoka temperatura ciała (gorączka powyżej

38°C),
choroby nowotworowe (aktywne)
w wywiadzie,
zwiększone napięcie
tętniaki,
mięśniowe,
aktywna choroba zakaźna,
zmiany przeciążeniowe
ostry stan zapalny,
kręgosłupa i kończyn,
znacznego stopnia zaburzenia krążenia np.
bóle mięśni,
zakrzepica żył głębokich,
bóle stawowe,
znacznego stopnia żylaki kończyn dolnych,
napięciowe bóle głowy,
ciąża patologiczna,
nietrzymanie moczu,
infekcje skórne,
zaparcia,
owrzodzenia, egzema,
rwa kulszowa, rwa barkowa,
przerwanie ciągłości skóry, otwarte rany,
rwa udowa,
choroby krwi, np. hemofilia,
zapalenie rozcięgna
krwawienie,
podeszwowego,
znacznego stopnia osteoporoza,
entezopatie,
niewyrównane nadciśnienie,
zespół kanału nadgarstka,
postępujący zanik mięśni,
kolano skoczka/biegacza.
choroby dróg piramidowych i móżdżku,
zaawansowane objawy ucisku korzeni
nerwowych,
choroby pasożytnicze.

Powrót do spisu treści

Pozycja ułożeniowa stosowana w masażu
tensegracyjnym

Masaż tensegracyjny wykonuje się w pozycji leżenia bokiem. W pozycji tej masażysta
umieszcza długie kliny ze ścięciem wzdłuż krawędzi stołu do masażu. Pacjent kładzie się
na boku, umieszczając swoją kończynę górną na klinach w pozycji zgięcia w stawie
ramiennym (około 70 stopni) i zgięcia w stawie łokciowym. Ręka pacjenta nie powinna
znajdować się poza klinami. Kończyna dolna pacjenta powinna również leżeć na klinach
w pozycji zgięcia w stawie biodrowym (około 70‐80 stopni), oraz zgięcia w stawie
kolanowym (około 80 stopni). Stopa pacjenta musi również spoczywać na klinie. Pod głową
pacjenta powinna znajdować się profilowana poduszka zapewniająca odpowiedni komfort.

Szczegółowe przygotowanie pozycji ułożeniowej znajduje się w sekwencjach filmowych.

Przejdź do: Sekwencja filmowa „Przygotowanie pozycji ułożeniowej – leżenie bokiem”

Rycina 2. Pozycja ułożeniowa leżenie bokiem

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treści

Podstawowa dokumentacja masażysty

Należy pamiętać, aby zawsze przed przystąpieniem do wywiadu i zbierania danych

poprosić pacjenta o podpisanie zgody na przetwarzanie danych osobowych.

Karta oceny pacjenta oprócz informacji podstawowych, takich jak np. imię i nazwisko oraz
dane kontaktowe pacjenta zawiera rozpoznanie lekarskie, opis ewentualnie wykonanych
badań dodatkowych (takich jak np. zdjęcia RTG) oraz opis dolegliwości i miejsce ich
lokalizacji. Karta zawiera również informacje dotyczące przebiegu choroby pacjenta, które
dotyczą przede wszystkim długości i nasilenia objawów. Masażysta ma dodatkowo
możliwość oznaczenia w karcie miejsc ewentualnych urazów, złamań oraz blizn. Z uwagi na
dolegliwości masażysta powinien również oznaczyć w karcie charakter pracy wykonywanej
przez osobę masowaną (np. fizyczna lub biurowa) oraz rodzaj uprawianego sportu, jeżeli
pacjent o takiej aktywności informuje.

W celu dokładnego opisania badania palpacyjnego niezwykle przydatna jest karta oceny
palpacyjnej pacjenta, która zawiera podział na układy oraz na strony ciała.

Masażysta umieszcza w karcie zabiegowej datę badania i oznacza dokładne elementy

układów, w jakich wystąpiło podwyższone napięcie lub dolegliwości bólowe.
Karta oceny stanu pacjenta dla potrzeb masażu tensegracyjnego
Plik o rozmiarze 27.83 KB w języku polskim

Powrót do spisu treści

Techniki stosowane w masażu tensegracyjnym

Omawiając techniki i chwyty masażu tensegracyjnego można stwierdzić, że wywodzi się on

z masażu klasycznego. Jednakże techniki masażu tensegracyjnego są zmodyfikowane
w celu uzyskania przez masażystę maksymalnego odkształcenia tkanek, takich jak: powięź,
mięśnie, rozcięgna, przegrody międzymięśniowe oraz więzadła. Każdy terapeuta
przeprowadzający masaż powinien czuć pod rękoma opór generowany przez struktury
anatomiczne. Ważne jest, aby zwrócić uwagę na wykonywane przez siebie techniki,
w szczególności techniki głaskania, rozcierania, przemieszczania, rolowania i ugniatania.
Kierunek rozpoczynania masażu powinien być zgodny z kierunkiem przebiegu naczyń
chłonnych powierzchownych i żylnych.

Techniki głaskania głębokiego i przemieszczania powinny być wykonywane przy użyciu

całej powierzchni rąk, wywołując przesuwanie skóry z jednoczesnym utrzymywaniem
kontaktu rąk z ciałem. Dodatkowo techniki rozcierania spiralnego wpływają efektywnie na
napięcie powięzi, natomiast technika ugniatania poprzecznego mięśnia skutecznie działa
na tkankę mięśniową.

Techniką wyróżniającą masaż tensegracyjny jest rozcieranie wzdłuż przegród

międzymięśniowych. Ma to na celu oddzielenie powięzi, które sąsiadują ze sobą. Technika
ta powinna być wykonywana opuszką palca wraz z całkowitym kontaktem powierzchni
dłoniowej ręki.

Powrót do spisu treści

Anatomia topograficzna stosowana w masażu
tensegracyjnym

Anatomia topograficzna stosowana w masażu tensegracyjnym Prawidłowe wykonywanie

masażu tensegracyjnego możliwe jest dzięki znajomości anatomii topograficznej. Niezbędne
jest poznanie wzajemnego wpływu na siebie poszczególnych struktur narządu ruchu, tj.:
mięśni, powięzi, więzadeł. Znajomość oddziaływania wzmożonego napięcia jednego
elementu może wskazać nam efekty pojawiające się w powiązanych częściach ciała, co
powinno umożliwić zlikwidowanie pojawiających się dolegliwości bólowych oraz zaburzeń
funkcji innych struktur (np. naczyń czy nerwów).

W masażu tensegracyjnym wyróżniamy cztery układy powiązanych ze sobą strukturalnie

elementów (Rycina 3). Ich nazwy pochodzą od głównego mięśnia danego układu. Kolejność
układów jest szczególnie istotna podczas wykonywania masażu, w celu uzyskania
efektywnej normalizacji napięcia spoczynkowego.

Rycina 3. Układy wyróżniane w masażu tensegracyjnym

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treści

I układ masażu tensegracyjnego

Układ mięśnia najszerszego grzbietu jest pierwszym układem masażu tensegracyjnego. Pod
kątem strukturalnym jest to układ położony najbardziej powierzchownie. Na rycinie numer
4 widnieją struktury, które go tworzą.

Rycina 4. Układ I masażu tensegrasyjnego

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Główna struktura – mięsień najszerszy grzbietu – przyczepia się do wargi zewnętrznej

grzebienia talerza kości biodrowej, grzebienia krzyżowego pośrodkowego kości krzyżowej,
wyrostków kolczystych wszystkich kręgów lędźwiowych, sześciu dolnych kręgów
piersiowych oraz więzadła nadkolcowego. Włókna tego mięśnia tworzą tylną ścianę dołu
pachowego i przechodząc pod mięśniem naramiennym kończą się na grzebieniu guzka
mniejszego kości ramiennej (Rycina 5).
Rycina 5. Mięsień najszerszy grzbietu
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Niektóre włókna tworzące ścięgno mięśnia najszerszego grzbietu wrastają w przegrodę

międzymięśniową przyśrodkową ramienia utworzoną przez zrośnięcie powięzi tylnej
i przedniej ramienia, tworząc ścianę oddzielającą mięśnie grupy przedniej ramienia od
tylnej. Przegroda dochodzi do nadkłykcia przyśrodkowego ramienia, tam łączy się
z powięzią oraz mięśniami przedniej części przedramienia. Ta grupa mięśniowa może mieć
wpływ na poziom napięcia mięśni strony dłoniowej ręki, np. mięsień zginacz łokciowy
nadgarstka wpływa na kłębik palca małego, a mięsień zginacz promieniowy nadgarstka na
kłąb kciuka (Rycina 6).

Rycina 6. Mięśnie: najszerszy grzbietu, mięśnie przedramienia i ręki

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.
Spoczynkowy tonus mięśnia najszerszego grzbietu jest równoważony również od dolnej
strony przez jego rozcięgno łączące się z włóknami bliższej części mięśnia pośladkowego
wielkiego, którego blaszka ścięgnista przebiega nad powierzchnią boczną krętarza
większego kości udowej i kończy swój przebieg na paśmie biodrowo‐piszczelowym (Rycina
7).

Rycina 7. Mięśnie: najszerszy grzbietu, mięśnie przedramienia i ręki, pośladkowy wielki i pasmo
biodrowo-piszczelowe
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Pasmo biodrowo‐piszczelowe przyczepia się do części tylnej kłykcia bocznego kości

piszczelowej oraz główki kości strzałkowej, pociąga więc przegrodę międzymięśniową tylną
goleni, która przyczepia się do powierzchni tylnej kostki bocznej kości strzałkowej i scala
się z troczkiem górnym mięśni strzałkowych (Rycina 8).
Rycina 8. Mięśnie: najszerszy grzbietu, mięśnie przedramienia i ręki, pośladkowy wielki, pasmo
biodrowo-piszczelowe, mięśnie strzałkowe
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Przejdź do: Sekwencja filmowa „Ocena palpacyjna 1. układu masażu tensegracyjnego”

Przykładowa metodyka masażu tensegracyjnego w układzie I

Zgłaszana bolesność po bocznej stronie kolana sugeruje, iż na początku należy opracować

zgodnie z elementami należącymi do pierwszego układu: kończynę górną, następnie
mięsień najszerszy grzbietu, mięsień pośladkowy wielki, troczek górny mięśni
strzałkowych, przegrodę międzymięśniową tylną podudzia oraz pasmo
biodrowo‐piszczelowe w tylnej części.

Przejdź do: Sekwencja filmowa „Metodyka masażu tensegracyjnego 1. układu”

Powrót do spisu treści

II układ masażu tensegracyjnego

Kolejnym układem jest układ mięśnia piersiowego większego. Mięsień ten poprzez swoje
wzmożone napięcie może powodować wzrost napięcia przedniej części tułowia i kończyny
dolnej oraz tylnej części tułowia i obręczy barkowej (Rycina 9).

Rycina 9. Układ II masażu tensegrasyjnego

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Mięsień piersiowy większy utworzony jest z trzech części:

górnej (obojczykowej) – przyczepiającej się do końca mostkowego obojczyka,

środkowej (mostkowo‐żebrowej) – przyczepiającej się do mostka i chrząstek żeber,
dolnej (brzusznej) – łączącej się z blaszką przednią pochewki mięśnia prostego
brzucha.

Przyczep końcowy tego mięśnia to grzebień guzka większego kości ramiennej (Rycina 10).
Rycina 10. Mięsień piersiowy większy
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Blaszka przedniej pochewki mięśnia prostego brzucha zbudowana jest z rozcięgna mięśnia
skośnego zewnętrznego i wewnętrznego oraz mięśnia poprzecznego. Dodatkowo powięź
mięśnia piersiowego większego łączy się z powięzią powierzchowną brzucha
przyczepiającą się z kolei do kresy białej oraz więzadła pachwinowego. Z więzadłem
pachwinowym łączy się natomiast powięź szeroka uda. Przyczep więzadła pachwinowego
stanowi kolec biodrowy przedni górny, gdzie przyczepiają się również mięśnie: krawiecki
i naprężacz powięzi szerokiej mogące równoważyć wzmożone napięcie spoczynkowe
mięśnia piersiowego większego (Rycina 11).

Rycina 11. Mięśnie: piersiowy większy, mięśnie brzucha, krawiecki, naprężacz powięzi szerokiej
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.
Mięsień naprężacz powięzi szerokiej przechodzi w pasmo biodrowo‐piszczelowe
przyczepiające się na kłykciu bocznym piszczeli. Część włókien pasma przechodzi
w przegrodę międzymięśniową przednią podudzia. W tym miejscu z kolei przyczepiają się
mięśnie grupy bocznej podudzia tj. mięsień strzałkowy długi i krótki (Rycina 12).

Rycina 12. Mięśnie: piersiowy większy, mięśnie brzucha, krawiecki, naprężacz powięzi szerokiej, pasmo
biodrowo-piszczelowe, strzałkowe: długi i krótki
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Wzmożone spoczynkowe napięcie mięśnia piersiowego większego ma wpływ na

ustawienie obręczy barkowej oraz mięśnie stabilizujące łopatkę. Mowa tu głównie
o mięśniu czworobocznym grzbietu. Jego część zstępująca przechodzi w część przednią
mięśnia naramiennego, a część poprzeczna poprzez grzebień łopatki w tylną część tego
mięśnia. Powięź mięśnia naramiennego łączy się z przodu z powięzią piersiową, a z tyłu
z powięzią grzbietu pokrywającą mięsień czworoboczny grzbietu (Rycina 13).
Rycina 13. Mięśnie: piersiowy większy, mięśnie brzucha, krawiecki, naprężacz powięzi szerokiej, pasmo
biodrowo-piszczelowe, strzałkowe: długi i krótki, czworoboczny grzbietu
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Przejdź do: Sekwencja filmowa „Ocena palpacyjna 2. układu masażu tensegracyjnego”

Przykładowa metodyka masażu tensegracyjnego w układzie II

Pracując nad układem drugim, masażysta zazwyczaj powinien rozpoczynać od przegrody

międzymięśniowej przedniej podudzia, powięzi oraz mięśni części bocznej podudzia –
mięśnia strzałkowego długiego i krótkiego. Następnie masażysta opracowuje pasmo
biodrowo‐piszczelowe, naprężacz powięzi szerokiej i mięsień krawiecki. Po rozluźnieniu
wyżej wymienionych stuktur należy poprzez palpację przyczepów tych mięśni ocenić
poziom normalizacji napięcia spoczynkowego. Kolejno można pracować nad powięzią
powierzchowną brzucha, powięzią piersiową oraz mięśniem piersiowym większym. Na
końcu, aby zweryfikować efektywność działań masażysta sprawdza poprzez palpację, czy
ustąpiły dolegliwości bólowe na przyśrodkowej powierzchni kolca biodrowego przedniego
górnego oraz grzebieniu guzka większego kości ramiennej.

Przejdź do: Sekwencja filmowa „Metodyka masażu tensegracyjnego 2. układu”

Powrót do spisu treści

III układ masażu tensegracyjnego

Układ mięśnia zębatego przedniego jest trzecim układem masażu tensegracyjnego. Na

rycinie numer 14 przedstawiono struktury anatomiczne należące do tego układu. Mięsień
zębaty przedni łączy się pośrednio lub bezpośrednio z podukładami wchodzącymi w skład
układu.

Rycina 14. Układ III masażu tensegrasyjnego

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

W układzie III wyróżniamy pięć podukładów. Są nimi: podukład wyrostka kruczego łopatki,
podukład kąta dolnego łopatki, podukład guza większego kości ramiennej, podukład
nadkłykcia bocznego kości ramiennej oraz podukład krętarza większego. Samo
nazewnictwo podukładów nie jest przypadkowe. Każdy z nich wskazuje miejsce oceny
palpacyjnej, a co za tym idzie umożliwia określenie, czy występuje wzmożone napięcie
tkanek w danym układzie.

Mięsień zębaty przedni przyczepia się do powierzchni bocznych żeber od pierwszego do

ósmego lub dziewiątego oraz do brzegu przyśrodkowego łopatki (Rycina 15).
Rycina 15. Mięsień zębaty przedni
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Poprzez powięź obojczykowo‐piersiową górna część mięśnia zębatego przedniego łączy

się z mięśniem piersiowym mniejszym. Z kolei mięsień piersiowy mniejszy przyczepia się
do wyrostka kruczego, gdzie ma miejsce również przyczep mięśnia kruczo‐ramiennego
i głowy krótkiej mięśnia dwugłowego ramienia. Wszystkie wymienione mięśnie tworzą
podukład wyrostka kruczego łopatki (Rycina 16).

Rycina 16. Podukład wyrostka kruczego łopatki

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Przyczep końcowy mięśnia zębatego przedniego leży w sąsiedztwie mięśnia

nadgrzebieniowego, równoległobocznego mniejszego oraz dźwigacza łopatki. Mięśnie te
tworzą podukład kąta górnego łopatki (Rycina 17). Dodatkowo mięsień zębaty przedni leży
blisko mięśnia równoległobocznego większego, który kontaktuje się z mięśniem
podgrzebieniowym i pośrednio z mięśniem obłym mniejszym. Mięśnie te oraz mięsień
nadgrzebieniowy tworzą kolejny podukład guzka większego kości ramiennej (Rycina 17).

Rycina 17. Podukład kąta górnego łopatki (po lewej) i podukład guzka większego kości ramiennej (po prawej)
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Podukład nadkłykcia bocznego kości ramiennej tworzy mięsień naramienny, który łączy się
poprzez powięź z mięśniem nadgrzebieniowym. Przyczep końcowy mięśnia naramiennego
kontaktuje się z boczną przegrodą międzymięśniową ramienia. Przegroda ta biegnie od
guzowatości naramiennej do nadkłykcia bocznego kości ramiennej i styka się z mięśniem
ramienno‐promieniowym, mięśniem prostownikiem promieniowym krótkim i długim
nadgarstka, mięśniem prostownikiem łokciowym nadgarstka, mięśniem prostownikiem
palca małego, mięśniem prostownikiem palców, mięśniem odwracaczem oraz mięśniem
łokciowym (Rycina 18).
Rycina 18. Podukład nadkłykcia bocznego kości ramiennej
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Mięsień zębaty przedni poprzez powięź piersiowo‐lędźwiową tworzy ostatni podukład

zwany podukładem krętarza większego. Do piątego podukładu zalicza się mięsień
czworoboczny lędźwi i biodrowy, który sąsiaduje z przyczepem końcowym wcześniej
wymienionego mięśnia. Dodatkowo wyróżnia się więzadło biodrowo‐krzyżowe oraz
mięsień gruszkowaty, którego przyczep końcowy lokalizuje się na krętarzu większym, gdzie
również przyczepia się mięsień pośladkowy średni (Rycina 19).

Rycina 19. Podukład krętarza większego z tyłu (po lewej) i z przodu (po prawej)
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Przejdź do: Sekwencja filmowa „Ocena palpacyjna 3. układu masażu tensegracyjnego”

Przykładowa metodyka masażu tensegracyjnego w układzie III

Układ III posiada pięć podukładów. Sytuacja ta pozwala masażyście na ograniczenie

wykonania masażu tensegracyjnego do podukładów, w których podczas dokładnego
zbadania palapcyjnego pacjent/klient zgłaszał ból.

W masażu tensegracyjnym ważna jest kolejność opracowania mięśni w zależności od

objawów zgłaszanych przez pacjenta/klienta.

W przypadku pojawienia się bólu podczas palpacji na nadkłykciu bocznym kości ramiennej
kolejność masowanych mięśni powinna być następująca: masaż rozpoczyna się od
opracowania mięśnia nadgrzebieniowego, następnie masażysta przechodni do masowania
środkowej części mięśnia naramiennego i bocznej przegrody międzymięśniowej ramienia.
Masaż kończy się opracowaniem mięśni bocznej i tylnej grupy przedramienia.

Przejdź do: Sekwencja filmowa „Metodyka masażu tensegracyjnego 3. układu”

Powrót do spisu treści

IV układ masażu tensegracyjnego

Czwartym i zarazem ostatnim układem masażu tensegracyjnego jest układ więzadła

krzyżowo‐guzowego. Na rycinie numer 20 przedstawiono struktury anatomiczne należące
do tego układu.

Rycina 20. Układ IV masażu tensegrasyjnego

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Włókna więzadła krzyżowo‐guzowego przebiegają wachlarzowato od kości biodrowej (od

kolców biodrowych), od kości krzyżowej i kości guzicznej, zbiegając się na guzie kulszowym
(Rycina 21). Więzadło sąsiaduje od strony grzbietowej z mięśniem pośladkowym wielkim, od
góry z mięśniem prostownikiem grzbietu, a od dołu z mięśniem dwugłowym uda, mięśniem
półbłoniastym i półścięgnistym oraz mięśniem przywodzicielem wielkim (Rycina 22).
Rycina 21. Więzadło krzyżowo-guzowe po prawej i lewej stronie ciała
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Rycina 22. Mięśnie leżące blisko więzadła krzyżowo-guzowego

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Poprzez tylną powięź goleni i więzadło podkolanowe mięsień półbłoniasty łączy się
z mięśniem płaszczkowatym. Dodatkowo powięź ta otacza mięsień podkolanowy
i przyczepia się do mięśnia zginacza długiego palucha, mięśnia zginacza długiego palców
i mięśnia piszczelowego tylnego. W sytuacji, gdy mięsień prostownik grzbietu będzie
wykazywał wzmożone napięcie może on mieć istotny wpływ na więzadło
krzyżowo‐guzowe, mięsień pośladkowy wielki, grupę przyśrodkową i tylną uda, ale także
na tylną grupę podudzia (Rycina 23).
Rycina 23. Mięśnie związane z tylną powięzią goleni
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Przejdź do: Sekwencja filmowa „Ocena palpacyjna 4. układu masażu tensegracyjnego”

Przykładowa metodyka masażu tensegracyjnego w układzie IV

W układzie IV zaleca się rozpoczęcie masażu od mięśnia pośladkowego wielkiego. Dalsza

kolejność opracowywania mięśni jest uzależniona od dolegliwości zgłaszanych przez
klienta/pacjenta. Najczęściej występują dolegliwości bólowe pleców (w okolicy mięśnia
prostownika grzbietu lub więzadła krzyżowo‐guzowego). W tej sytuacji masażysta powinien
rozluźnić w pierwszej kolejności część układu IV znajdującego się w kończynie dolnej –
przechodząc w kolejności od mięśnia pośladkowego wielkiego, mięśnia dwugłowego uda,
mięśnia półbłoniastego i półścięgnistego, grupy mięśni przywodzicieli (głównie mięśnia
przywodziciela wielkiego), mięśnia podkolanowego, kończąc na mięśniu trójgłowym łydki
i warstwie głębokiej podudzia (mięśniu zginaczu długim palucha, mięśniu zginaczu długim
placów oraz mięśniu piszczelowym tylnym). Dopiero później masażysta przechodzi do
opracowania mięśnia prostownika grzbietu oraz mięśni pochyłych leżących na szyi
(głównie do mięśnia pochyłego tylnego i środkowego).

Przejdź do: Sekwencja filmowa „Metodyka masażu tensegracyjnego 4. układu”

Powrót do spisu treści

Podsumowanie czterech układów masażu
tensegracyjnego

Poniżej przedstawiono zestawienie wszystkich układów masażu tensegracyjnego

i wymieniono najważniejsze struktury każdego układu.

Tabela 2. Struktury wchodzące w skład poszczególnych układów masażu tensegracyjnego

Numer
Struktury
układu

mięsień najszerszy grzbietu, przegroda międzymięśniowa przyśrodkowa

ramienia, powięź, zginacze nadgarstka i palców, mięśnie kłębu kciuka
I i kłębika palca małego, mięsień pośladkowy wielki, pasmo
biodrowo‐piszczelowe, przegroda międzymięśniowa tylna goleni, mięśnie
strzałkowe

mięsień piersiowy większy, blaszka przednia pochewki mięśnia prostego

brzucha, powięź mięśnia piersiowego większego, powięź powierzchowna
brzucha, więzadło pachwinowe, powięź szeroka uda, mięsień krawiecki,
II naprężacz powięzi szerokiej, pasmo biodrowo‐piszczelowe, przegroda
międzymięśniowa przednia podudzia, mięsień strzałkowy długi i krótki,
czworoboczny grzbietu, mięsień naramienny, powięź piersiowa, powięź
grzbietu

mięsień zębaty przedni, powięź obojczykowo‐piersiowa, mięsień piersiowy

mniejszy, mięsień kruczo‐ramienny, głowa krótka mięśnia dwugłowego
ramienia, mięsień nadgrzebieniowy, mięsień równoległoboczny mniejszy,
mięsień równoległoboczny większy, mięsień dźwigacz łopatki, mięsień
podgrzebieniowy, mięsień obły mniejszy, część środkowa mięśnia
naramiennego, przegroda międzymięśniowa boczna ramienia, mięsień
III
ramienno‐promieniowy, mięsień prostownik promieniowy krótki i długi
nadgarstka, mięsień prostownik łokciowy nadgarstka, mięsień prostownik
palca małego, mięsień prostownik palców, mięsień odwracacz
przedramienia, mięsień łokciowy, powięź piersiowo‐lędźwiowa, mięsień
czworoboczny lędźwi, mięsień biodrowy, więzadło biodrowo‐krzyżowe,
mięsień gruszkowaty, mięsień pośladkowy średni

więzadło krzyżowo‐guzowe, mięsień pośladkowy wielki, mięsień prostownik

grzbietu, mięsień dwugłowy uda, mięsień półbłoniasty, mięsień
IV półścięgnisty, mięsień przywodziciel wielki, powięź tylna goleni, więzadło
podkolanowe, mięsień płaszczkowaty, mięsień podkolanowy, mięsień zginacz
długi palucha, mięsień zginacz długi palców, mięsień piszczelowy tylny
Powrót do spisu treści
Wykaz źródeł

Ingberg DE.Tensegrity and mechanotransduction. Journal of Bodywork and Movement

Therapies 2008; 12: 198‐208.
Kassolik K., Andrzejewski W., Wilk I., Barancewicz M. Pozycje ułożeniowe w masażu
leczniczym, cz.I.- Podstawowe zasady dobrej pozycji ułożeniowej. Rehabilitacja
w Praktyce, 2007; 3: 38‐40.
Kassolik K., Andrzejewski W., Pawlak H. Pozycje ułożeniowe w masażu leczniczym,
cz.II.- Zastosowanie pozycji ułożeniowej. Rehabilitacja w Praktyce, 2007; 4: 27‐30.
Kassolik K., Andrzejewski W. Masaż tensegracyjny, Wyd. MedPharm. Wrocław, 2014
Kassolik K., Andrzejewski W., Brzozowski M. Możliwości zastosowania prawa
tensegracji w fizjoterapii. Rehabilitacja w Praktyce 2009; 1: 52‐54.
Kassolik K., Andrzejewski W. Ocena palpacyjna w masażu tensegracyjnym. Fizjoterapia
2009; 17(4): 60‐66.
Kassolik K., Andrzejewski W. Masaż tensegracyjny. Fizjoterapia 2009; 18: 66‐72.
Kassolik K., Andrzejewski W., Wilk I. Możliwości zastosowania masażu w bólach
kręgosłupa. Rehabilitacja w Praktyce 2012; 6: 61‐67.
Kassoilk K., Jaskólska A., Kisiel‐Sajewicz K., Marusiak J., Kawczyński A., -Jaskólski A.
Tensegrity principle in massage demonstrated by electro and mechanomyography.
Journal of Bodywork and Movement Therapies 2009; 13: 164‐170.
Yamada T., Richiert D., Tumminia S.J., Russel P. The tensegrity model applied to the
lens: a hypothesis for the presence of the fiber cell ball and sockets. Medical
Hipotheses 2000; 55: 26‐39

Powrót do spisu treści