Język prawa

A. Rodzaje wypowiedzi
● Prawo jako zjawisko językowe jest zespołem wypowiedzi wyznaczających powinne zachowania, ujętych
na ogół w formę pisemną i posiadających szczególną strukturę wew., a także związanych z innymi rodzajami
wypowiedzi ● Prawo ma charakter perswazyjny, zaś podstawowym środkiem perswazji jest sama wypowiedź
– inne (jak np. fizyczny przymus) mają znaczenie uboczne i pomocnicze
● Najważniejsze rodzaje wypowiedzi:
o Opisowe (zdania w sensie logicznym – podlegają ocenie z punktu widzenia kryterium prawdy) –
stwierdzają fakty, przekazują informacje, pełnią funkcję sprawozdawczą; schemat: „jest tak, że X”

o Ocenne – zawsze pełnią funkcję ekspresyjną, uzewnętrzniają stosunek nadawcy do wskazanego

fragmentu rzeczywistości; treść: aprobata lub dezaprobata pewnego stanu rzeczy; schemat: „X zasługuje na
aprobatę/dezaprobatę ze względu na cechę Y”; dwa rodzaje ocen:
❖ Oceny zasadnicze samoistne – subiektywne (mówi nie o rzeczywistych cechach ocenianego X, lecz o
przekonaniu nadawcy na ten temat); wypływają z indywidualnego, subiektywnego poczucia dobra, piękna
itp.; nie nadają się do weryfikacji logicznej (prawda/fałsz) [ewentualnie oceniać tak można presupozycję
wypowiedzi]
❖ Oceny o charakterze instrumentalnym – wyrażają aprobatę lub dezaprobatę dla pewnego stanu
rzeczy jako środka, prowadzącego do osiągnięcia celu, korzyści; nadają się do weryfikacji logicznej
Oceny obu rodzajów można weryfikować przez uzgodnienie ich kryteriów
o Normatywne – wskazują pewien wzór powinnego zachowania; sugerują, że określony podmiot
powinien zachować się w określony sposób; pełnią funkcję perswazyjną; schemat: „X powinien (może) Y”
(wskazanie adresata i wyznaczenie powinności wg określonego wzoru)
❖ Powinność może być wyrażona za pomocą funktorów normotwórczych – np. „musi”, „należy”, „jest
obowiązany”, „ma obowiązek”
❖ „Powinien” wyraża nakaz lub zakaz
❖ Wypowiedzi normatywne są częścią szerszej kategorii wypowiedzi dyrektywalnych (tak jak polecenia,
prośby, życzenia, rady, wytyczne, rekomendacje)
❖ Wypowiedzi normatywne mogą być ukryte pod postacią wypowiedzi opisowych – np. „sąd
orzeka…” w przepisach prawa oznacza „sąd ma obowiązek orzec”
o Performatywne (dokonawcze) – wyrażają sens czynności konwencjonalnych, np. „Mianuję pana na
stanowisko…”; schemat: „Czynię X”
B. Język prawny i język prawniczy
● Język prawny – język aktów prawnych; odmiana języka naturalnego, lecz ze względu na szczególne cechy
zbliżona do języka sztucznego (tworzonych specjalnie dla jakiś potrzeb); cechy szczególne:
o Nieco odmienne słownictwo – terminologia prawna
o Osobliwości gramatyczne – specyficzne użycie czasu teraźniejszego
o Nieco odmienne zasady stylistyki – dopuszczalność kilkakrotnego powtarzania jakiegoś wyrazu/zwrotu
w jednym zdaniu ● Język prawniczy – język, w którym formułowane są wypowiedzi o prawie i zjawiskach
prawnych o Zróżnicowany ze względu na różnorodność podmiotów, które się nim posługują
o Również szczególna postać języka naturalnego
● Zapisy norm prawnych powinny być jasne i nie budzić wątpliwości – w tym celu:
o Przyjmuje się zasadę, że przepisy prawne muszą być sporządzone w języku narodowym
o Przepisy prawa powinny być formułowane w sposób możliwie najbardziej precyzyjny – dla zapewnienia
największej jasności
❖ Definicje legalne – przepisy, które ustalają znaczenie użytych terminów
● Pewnej otwartości prawa nie da się uniknąć z powodu naturalnej nieostrości języka – nigdy jednej nazwie
nie odpowiada jeden przedmiot (desygnat)