De rol van religie in een

secularisatie samenleving

Koen Gerritsen

Oliver Evrot

Vw5b

LV-CBC

13-10-2023
Introductie

Motivatie:

Het is algemeen bekend dat religie steeds minder een rol speelt in de samenleving, maar hoe groot is
nou daadwerkelijk de grip van religie op de samenleving. In dit werkstuk gaan we bekijken of het
christendom nou echt sterk verminderd is of misschien juist gegroeid is. Wij hebben voor het
christendom gekozen, omdat het de grootste religie is van zowel het heden als het verleden. Hierdoor
kunnen we een duidelijke conclusie stellen en ook adequate antwoord geven op onze hoofdvraag.

Tevens is secularisatie een zeer actueel onderwerp. In de huidige tijden spreekt men vaak
over secularisatie als het gaat om religie. Men ziet en vindt zelf zonder onderzoek te doen dat religie
steeds minder populair is en steeds minder grip heeft op de samenleving.

Wij zijn beide ook gefascineerd met de historie en willen graag weten of er tijdens de tweede
wereldoorlog al secularisatie plaats vond of juist het christendom zo veel populairder was als nu.
Tevens willen we een goed beeld hebben over het verschil van de invloed van het christen dom van
toen en nu.

Hoofdvraag:

Hoofdvraag: Wat is het verschil tussen de rol van secularisering van het Christendom in Nederland na
de 2e Wereldoorlog (1945-1950) en nu (2023)

Om antwoord te geven op deze hoofdvraag nemen we de volgende deelvragen in overweging:

Deelvraag 1: Wat voor invloed had het Christendom in Nederland na de 2e Wereldoorlog (1945-1950

Deelvraag 2: Wat voor invloed heeft het Christendom in Nederland nu (2023)

Hypothese:

Wij verwachten dat sinds de tweede wereldoorlog secularisatie heeft plaatsgevonden en ervoor heeft
gezorgd dat het christendom zijn grip op de samenleving verliest en dat steeds meer generaties niet
gelovig zullen zijn.

Methode van onderzoek:

Voor dit onderzoek maken we gebruik van literatuuronderzoek. Dit komt vooral omdat wij de
Nederlandse bevolking onderzoek, dus is literatuuronderzoek de enige optie en kunnen we geen
enquête of iets dergelijks hiervoor gebruiken. Met literatuuronderzoek kunnen wij antwoord geven
op de deelvraag 1 over de tweede wereldoorlog, hiervoor is namelijk geen andere methode van
onderzoek wat men kan gebruiken. Met literatuuronderzoek kunnen wij nagaan hoe belangrijk het
christendom in die tijd was en of secularisatie toen al plaats vond. om deelvraag 2 te beantwoorden
maken we weer gebruik van literatuuronderzoek. Zo kunnen we kijken hoeveel invloed christendom
heeft op de samenleving en of secularisatie plaats vind in de tijd van nu.

Theoretisch kader

We hebben over het algemeen literatuuronderzoek gedaan. Daarom hebben we voor schriftelijke
bronnen en bronnen op het internet gekozen. We hebben er ook voor gekozen een interview met een
kennis uit te voeren, omdat er niet veel te vinden was op het internet over een bepaald onderwerp.
Deelvraag 1: Wat voor invloed had het Christendom in Nederland na de 2e wereldoorlog (1945-
1950)?

De kerk in Nederland geraakt steeds dieper in een crisis: steeds minder mensen gaan naar de kerk, de
samenleving is seculier geworden. Maar hoe was dat ruim 70 jaar geleden? In dit hoofdstuk wordt
onderzocht wat de invloed van de christelijke kerk in Nederland was na de 2e wereldoorlog.

In 1944 werd een strijd gewonnen door het GKN, of de Gereformeerde Kerken in Nederland. Deze
hebben zich verscheurd van de kerk en zijn er zelf een begonnen. Deze verscheuring had tot gevolg
dat de kerk in het algemeen in Nederland zwakker werd, omdat deze alweer macht was verloren
(daarvoor bijvoorbeeld de scheiding tussen de kerk en de staat). Ook kwam er een einde aan de
verzuiling, mede door een afname in de interesse in een georganiseerde religie, die weer veroorzaakt
werd door nieuwe uitvindingen in de media zoals televisies. Na de tweede wereldoorlog werd
Nederland ook een verzorgingsstaat, wat ook de interesse in bijvoorbeeld de kerkgemeenschap af liet
nemen. Burgers werden beter beschermd en er werd beter voor ze gezorgd, dus is er logischerwijs
minder behoefte aan een religie om je door het leven te leiden.
Een kennis, die heel zijn leven in Nederland heeft gewoond, is geïnterviewd om meer over de
invloed van de kerk in de jaren 1945-1950 te weten te komen. Deze, geboren in 1939 wilde niet dat
zijn naam genoemd werd. Uit het interview bleek dat deze kennis christelijk was opgevoed. Altijd
werd er naar de kerk gegaan, ook op feestdagen zoals Kerst of Pasen. Vrijwel alle mensen met wie
deze kennis omging waren christelijk. De kerk wel degelijk een significante invloed op het leven van
deze mensen. Ze gingen bidden in de kerk, maar sommigen bidden vaak ook thuis en lazen de bijbel
of religieuze teksten. Ook feestdagen werden gevierd volgens de regels van de kerk.

Dus na de 2e Wereldoorlog nam de invloed van de kerk dramatisch af, voornamelijk door de
verscheuring van het GKN en het einde van de verzuiling, in vergelijking met voor de 2 e Wereldoorlog.
Maar de kerk had zeker nog een belangrijke invloed op het leven van de mensen in Nederland.
Vrijwel alle christenen gingen naar de kerk en waren erg toegewijd aan hun gebeden en de heilige
teksten.
Deelvraag 2: Wat voor invloed heeft het Christendom in Nederland nu (2023)

Het christendom van nu is niet meer het Christendom van vroeger. Het eerst dominante Christendom
met de kerk die even belangrijk was als de Nederlandste staat, is veranderd in een ‘normale’ religie.
Kerken worden afgebroken of veranderd in zowel huizen als bibliotheken, kerken trekken steeds
minder mensen aan en iedereen wordt steeds minder gelovig. Is er een mogelijkheid dat het
christendom wel nog invloed op heeft?

In Artikels van het CBS constateert men dat dat er meer ongelovigen zijn dan gelovigen. In 2020 is
55% van de 15-plussers niet gelovig. 20% van de gelovigen behoren tot het christendom. Sinds 2017
is het christendom met 3,5% geslonken. Niet alle Christenen gaan naar de kerk, in 2017 ging 16% van
de katholieken naar de kerk. In 2019 ging 14% maar naar de kerk. Het CBS heeft ook geconstateerd
dat Bij de jongste leeftijdsgroepen(15-25 en 15-35) dat 11% de kerk bezoekt. Bij de middelste
leeftijdsgroepen(35-45 en 45-55) ligt dit rond de 20% bij de oudere groepen(55+) ligt het aantal rond
de 38%. De jongere generaties worden steeds minder religieus, terwijl de oudere generatie het
christendom op hun schouders moeten dragen.

Sinds 1848 had Nederlands al een scheiding van de kerk en staat. Dit moest ervoor zorgen dat
Nederland een religie werd. Dit is een wet die staat in de Nederlandse grondwet. Er is dus geen
mogelijkheid meer dat de kerk en staat ooit nog samen zullen gaan. Sinds 2013 heeft de kerk zijn
invloed op het overheidsbevel verloren.

Men kan spreken dat er secularisering plaatsvindt bij het christendom, hiervoor zijn er drie
processen die voor secularisatie hebben gezorgd. Ten eerste betreft het de vermindering van de
godsdienstigheid van de mensen: Afname van kerkleden en kerkgangers en het afname gelovigen
Christenen. ( cijfers gepresenteerd door CBS, zie hierboven). Ten tweede betreft het de reikwijdte van
het christendom. Christenen(instituties) verliezen steeds meer invloed op de samenleving.
Christendom verliest zijn monopolie op zingeving en wordt verdrongen van het openbare leven naar
het privé leven. Maatschappelijke sectoren maken zich los van de eerst zo dominante invloed van het
christendom en kiezen zelf hoe ze het willen doen. Tenslotte heeft het nog betrekking op de
aanpassing van het christendom: christenen gemeenschappen sluiten zich aan bij het normale leven,
ze passen zich aan de huidige samenleving, terwijl vroeger de samenleving zich aanpasten op het
christendom.

In Nederland zien we de kenmerkende gebouwen en beelden niet meer zo terug als eerst. In
Nederland beschikken we over ruim 7000 Kerken, echter wordt er maar van 4000 gebruikt gemaakt.
De rest wordt gebruikt als monumenten. In totaal zijn er 19.000 kerken gebouwd in Nederland. In
Nederland zijn er 3068 openbare christelijken scholen. Echter hoef je niet gelovig te zijn op bij deze
school te behoren, de scholen erkennen zich als christelijk. Zo wordt op deze scholen
Levensbeschouwing gegeven. Het aantal christelijke scholen is sinds 2019 nog steeds aan het dalen.

Al met al kunnen we stellen dat het christendom steeds minder populair wordt. Het aantal gelovigen
en kerkbezoekers daalt steeds harder. De kerk heeft bijna tot geen invloed meer op de staat of
politiek. Men kan spreken over secularisatie van het christendom doormiddel van drie processen.
Representatieve maatschappelijke sectoren van het christendom neemt teven ook in aantallen af.
Eindconclusies:

Na de 2e Wereldoorlog nam de invloed van de kerk sterk af. Maar de kerk had nog veel invloed op het
leven van de christenen in Nederland.

Het christendom wordt hedendaags steeds minder populair. De invloed van de kerk op de staat en
politiek neemt af evenals de representatieve maatschappelijke sectoren van het christendom in
aantallen afnemen.

Onze hypothese was juist: het christendom heeft sinds het einde van de 2e Wereldoorlog (en
daarvoor eigenlijk ook al) steeds minder grip op de samenleving. Van generatie tot generatie zijn er
steeds minder gelovigen en secularisatie heeft daar een grote rol in gespeeld.

Het antwoord op de hoofdvraag is vrij simpel: de rol van secularisering van het Christendom in
Nederland heeft nu veel meer gevolgen dan na de 2e Wereldoorlog. Toen en daarvoor speelde
secularisering al een grote rol. Het feit dat de kerk en de staat gescheiden waren bijvoorbeeld. Maar
later ook de opkomst van een verzorgingsstaat en massamedia met als gevolg het einde van de
verzuiling en de problemen binnen de kerk zelf, zoals de verscheuring van het GKN. Na de 2 e
Wereldoorlog had de kerk nog wel veel invloed op de christenen. Echter nu is deze invloed totaal niet
meer in de Nederlandse samenleving te bekennen en is het secularisatieproces een heel eind verder
dan 80 jaar geleden.
Bronnenlijst
Beekers, W. (2017, 05 11). 'Gemeente: maak geen misbruik van scheiding kerk en staat'. Het Parool.

Corrie van Dam, M. K. (2016). Leren van het Verleden.

Joep de Hart en Pepijn van Houwlingen. (2018, December onbekend). Christenen in Nederland.
Opgeroepen op oktober 3, 2023, van sociaal en cultureel planbureau:
file:///C:/Users/Koen/Downloads/Christenen+in+Nederland%20(3).pdf

Koops, E. (2023, 04 03). Religie als sturende factor in de Nederlandse emigratie na WOII. Opgehaald
van Historiek: https://historiek.net/religie-als-sturende-factor-in-de-nederlandse-emigratie-
na-woii/57179/

Kromhout, B. (2020, april 7). de scheiding van kerk en staat. Opgeroepen op september 30, 2023, van
historisch nieuwsblad: https://www.historischnieuwsblad.nl/lessen-uit-het-verleden-de-
scheiding-van-kerk-en-staat/

onbekend. (2020, December 18). Religie in Nederland. Opgeroepen op september 29, 2023, van CBS:
https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/statistische-trends/2020/religie-in-nederland?
onepage=true#:~:text=De%20katholieken%20vormen%20de%20grootste,naar
%2014%20procent%20in%202019.

onbekend. (2021, onbekend onbekend). Welk geloof hangen we aan? Opgeroepen op september 29,
2023, van Longreads.CBS: https://longreads.cbs.nl/nederland-in-cijfers-2021/welk-geloof-
hangen-we-aan/

Onbekend. (sd). De kerk: de gemeenschap van gelovigen. Opgehaald van Nederlandse

Gereformeerde Kerken: https://ngk.nl/over-god-en-geloof/de-kerk/#:~:text=Wij%20geloven
%20dat%20God%20zich,een%20taak%20in%20de%20wereld.

Onbekend. (sd). Een kerkscheuring in oorlogstijd. Opgehaald van Getuigenverhalen:

http://getuigenverhalen.nl/projecten/een-kerkscheuring-oorlogstijd#:~:text=Tijdens%20de
%20Tweede%20Wereldoorlog%20vond,de%20zogenaamde%20Vrijmaking%20van%201944.

Onbekend. (sd). Ontkerkelijking: de verandering van het religieuze landschap. Opgehaald van
Geschiedenis van Zuid-Holland:
https://geschiedenisvanzuidholland.nl/verhalen/verhalen/ontkerkelijking-de-verandering-
van-het-religieuze-landschap/
Bijlagen:

Bijlage 1: zelfreflectie + eigen mening

Koen:

Het werken aan dit project ging zeer goed. Ik had verwacht dat het moeilijk werd om informatie over
secularisatie over het christendom te vinden, alleen verliep dit best goed. Er stond veel erover op het
internet en zo kon ik makkelijk antwoord geven op mijn deelvraag. De introductie was tevens ook zo
gemaakt. De motivatie voor dit onderwerp was er van beide kanten en met deze methode van
onderzoek verliep het onderzoek super. Ik verwacht een goed punt voor dit project.

Oliver:

Werken aan dit project was eerst lastig, want ik kon niet zo veel vinden over de invloed van de kerk
op de levens van mensen, maar dit heb ik kunnen verhelpen door een interview uit te voeren. De rest
ging best prima en ik verwacht dat we een voldoende voor dit project krijgen. Ik vond het erg
interessant om dit onderzoek te doen, ik heb er veel van geleerd. Namelijk over het einde van de
verzuiling en hoe de kerk vroeger invloed had op de levens van de mensen.

Bijlage 2: omschrijving van de samenwerking

De samenwerking tijdens dit project verliep erg goed. We hebben van tevoren een duidelijk plan van
aanpak opgesteld en we hebben hier ons beide aangehouden. We hadden deadlines opgesteld en
hebben die beide gehaald. Dit heeft ervoor gezorgd dat we op tijd klaar waren en zo ook niet last-
minute druk moesten maken om dit project. We hebben de samenwerking beide plezierig bevonden
en hebben ook van elkaar geleerd. Als iemand er niet uit kwam, schoot de ander hem te hulp. Wij zijn
beide tevreden met wat we hebben neergezet en zullen in de toekomst vaker zo willen werken.

Bijlage 3: plan van aanpak

Wat Wie Wanneer

Onderwerp + hoofd- en deelvragen Allebei 22/09/2023
Titelblad + Inleiding Koen 06/10/2023
Deelvraag 1 Oliver 06/10/2023
Deelvraag 2 Koen 13/10/2023
Eindconclusies Oliver 13/10/2023
Bronnenlijst Oliver 13/10/2023
Bijlages Allebei 14/10/2023