Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 14
\ LICH Sir vaLXTHUYET. NHANHOC sy8t Nhn hoc (History and Theoryin gc xuat ban lén dau tién nam 2000 ‘ban nhigu Ién. Véi han 200 trang sach, y khong phai la mot“kinh dién"vé lich sit uyét Nhan hoc nhuing n6 lai mang dén mot cdi hin téng quan vé céc ly thuyét khac nhau trong lich, “st phat trién cia Nhan hoc va nhiing bién ai cua ching, ie ian. Cuén sich cing dé cap aén cSc tranh Iuan gay gat gitia cdc ly thuyét va truéing : : g n sch 2. khdc nhau trong khoa hoc xa héi va nan van: tir tién héa luan, khuéch tan van héa, Su tric chife ning lugn dén hau cau triic va hau hién dai lun. Bang mét van phong gin di, dé hiéu véi cac 46. ~__hinh rat gon, Barnard gidp nguéi doc g6i gon nhiéu van dé v6 cing réng Idn cla Nhan hoc. Tac gia 4p o. -duing mét sé lép luan khdc nhau vé Ii thuyét Nhan hoc ~__trén céc phuong dién lich sit cda tu tuéng, su phat trign ca nganh 6 tiing quéc gia. céc luéng tu tuéng, tée déng-clia méi cé nhan va nhiéing quan diém méi - tréthanh céch tiép cén gidip hiéu 6 Ii thuyét Nhan hoc ‘v6i moi bién thé cua né. (TS. Binh H6ng Hai) sonar. ment Ga: 7200004 GYVYNYYE NVIV . ALAN BARNARD oe ate GPAU DRM a ee ce USACH KHOA HOC 1S 166-KNRH-2014 [isa] NHAXUATBAN BAI HOC QUOCGIA HA NOL >. a2 ALAN BARNARD LICH SU VA LY THUYET NHAN HOC Ngudi dich: Duong Tuan Anh - 83 Thi Thu Ha NHA XUAT BAN BAI HOC QUOC GIA HA NOI 8 Thuyét cau truc, t’ngén ngit hoc dén nhan hoc Khéi nigm "Thuyét cu tric” ding d€ chi nhiing quan digm ly thuyét coi trong hinh mau (ciia cde sy vat, sx kién, hé théng) hon [andi dung cia ching. Déi véi mot nha cfu tric Luan, ¥ nghia dén tit viécndm bit céch thiic cdc swe vat su kin két hgp véi nhau chit khong phai la hig bidt ching mét céch téch r9i ho&e don Ie Gita thuyét cu tric va thuyét cu trac - chite ning oé mot s6 tuong dng: cé hai déu dinh hudng dén méi quan hé gitta cfc su vat hign tuong. Tuy nhién hai thuyét cing 6 nhiing khac biét quan trong. ‘Thuyét edu trite - chttc nding tim higu trat ty gidta céc quan hé xa hoi, tong Khi thuyét cfu trie néi chung chi trong dén cu tric cia tr tudng vi/cting nhu eifu trdc ela ede quan hé xa igi. MOt diém nda 1a, thuyét clu tric - chtte ning cia Radcliff-Brown chit yu duge xay dung trén lép Iuén quy nap, bing céch khéi dau véi cic dit ligu réi xem cé thé khai quat héa chiing nhw thé nao. (Khéc véi dé), cde nha edu trac lugn thurdng wu tién 4p dung phuong phap suy din, nghia a da vio mét s6 tién dé nhat dinh, phat tridh lén r6i xem xét cic suy lugn dé din dén dau, tya nhwr trong dai sé hose hinh hoe. Mét phuong Phap ua thich ciia ho Ta lay mot hé gid thiét lam tién dé r6i tim kiém cdc kh ning 6 durge tir hé tién dé 46 theo logic hinh thiic, sau dé xét xem thy té phit hyp vdi cac Kha nang 46 nhs thé nao. Sw thuc 18 véi mot nha cfu trdc Iuin thudn iy, khéng cé mét thise t@ nao ngoai méi quan hé gidta céc su vat hign tong, 176 LICH SU VA LY THUYET NHAN HOC ‘Claude Lévi-Strauss quan tm dén cd hai: logic nOi tai cha mot nén. van héa va méi quan hé gitta logic nay véi nhing cat tic bén ngoai nnén van héa dé ~ nghia la cu trie cia tat c& cfc edu tric o6 thé tén tai ‘cia mét loai su vat nhat dinh ndo d6. Diéu ny thé hign 1 nhit trong rghién ciru cia éng vé quan hé than tc (vd Lesvi-Strauss 1969a [1949] 1966a), Tinh vue duuge cho 1a c6 cfu tric chit ché nhat trong vin héa. Lévi-Strauss chée chén 1A nh’ tur twong quen biét va néi bat nhat cia thuyét céu tric, tuy nhién cfc tu tung cla hoc thuyét nay cbn duge &p dung séu rong trong nhiéu pham vi va linh vue khéc, ching han nh tham nhgp vao nghién ctu nhan hoc thong qua ngén ngir hoc (cia Saussure). Céng trinh cita Ferdinand de Saussure 6 ¥ nghia lin lao, béi 1né dng vai trd quan trong trong, vige chudn bi tién a cho nhan hoc efit tric Ingn sau nay. Tur tuéng cau trite hign edn thong qua nbn hoc thm. hap vio phé binh vn hoc, nhung dé khong phai ld d6i tong cén xem xét 6 day. Dic trung cho thuyét céu tric kiéu Phép cia Lévi-Strauss 1a su “sim soi” vao cu trite ct tat cf cde cfu tric eb thé 06, trong Khi thayét cfu tric Ha Lan lai hudng én Tinh vye ving, ching han nhur phn tich cfu tnic van héa ving (xem thém chuong 4). Cu tric Iugn Anh, it nhit 6 giai doan du, chi trong nghién au nhiing xi hoi nhat dinh. Céc Khuynh huéng nghién ciru quéc gia nhur trén sé duge trinh bay thém & phan cuéi cia chuong nay. Saussure va ngén ngit hee cfu tric Nha ng6n ngit hoc Thuy Si Ferdinand de Saussure duage cho Ta nha ‘Am chan ng t d Am om hong k a P va b duge sinh ra tai cling mot ché trong migng (trén moi), va ‘m@t ngudi Khiém thinh doc bing mai théng thudmg khéng thé phan biét hai tir nay. Mét nguési nude ngoai cé kha nang nghe tot, nhung khi ngén ngt me dé khéng cd sur phan biét p/b, ciing khéng thé “nghe” duoc su hdc bigt, Néi mt cdch chuyén su thi trong tiéng Anh cb sy phan bigt sgita am bat mdi hau thanh, bigu thi trong ngon nga vigt bing /b/, va am be méi v8 thanh, kj higu ngén gtr bing /p/. Khe bigt co bin & day Ia ic diém phat am. Trong khi néi “bit, ngudi Anh dén giong vio déu ‘am, nhung khéng lim nh vay khi néi “pit”. (M@t khéc biét nhé ntta la vi nding tir bit déu bang /p/ ngudi Anh 6 thé thé ra bing mai, nhung king thé lam nhur vay véi /b/, tuy nhién diéu nay KhOng phai la d6i tugng di sau 6 day), -Méi quan hé cétu tric gitta cde phy Am v6 thanh va phy am hiru thanh trong ting Anh duge thé hign trong bing 8.1. Su phan bigt gitta pi va fof durge nhc lai 6 swe phan bigt gia /t/ va df. Dén lugt minh, se phan biét gitta /t/ va /d/ lai duoc téi hign & sue phan biét gira /k/ va /g/. ile diém co ban & day chinh Ia su tao ra hoc khéng tao ra am thanh khi phat m cdc e§p tir nay. Khde nhau gitta céc e§p tir 1A vi tri ching 8. Thuyét cfu tric, tirngén ngii hoc dén nhan hoc. 181 duge sinh ra trong miéng (thet tw dan tir ngodi migng vao trong, theo ‘thudt ngi am vi hoe), ‘Ghi nhgn vé ban chat nj phan ctia phan bigt am v6 thanh/am hina thanh (cé nghia IA sy c6 mat hodc ving mat ciia dic trung “tao am thanh”), cng ghi nhén vé vi tricia sw khu bigt 46 trong mét hé théing rong lin hon (trong vi du nay 1a am vi hoc) la tat e& ndi dung cia cau tric lun, Nhu chiing ta sé thy sau nay, cfc céng trinh cia Lévi-Strauss vvé quan hé than tc, bidu tuong hoe, thn thoai hoc va cée chit dé khdc, déu lay co 96 tir nhiing nguyén tac tuong ty. Mot cach nga nhién, Lévi- Strauss, mot ngudi Phap g6c Do théi, trong Chign tranh thé gidi thir II a lénh sang New York, noi céc thanh vién cla trutmg phéi Praha cting 4t6i dé tranh su khting bé cia Dike Quéc xa. MOt s6 chuong dau tien cia cuén “Nhan hoc efiu tric” (Lévi-Strauss 1963 [1945/1951/1953/1958}: 29-97) chiu anh huong 16 rét ttr Trung phai Praha, va chuong déu trong rnhiing chuong kiéu nay (véi tiéu 48 “Phan tich cu tric trong ngon ngit hoc va trong nhan hoc", din 6 trén, céc trang 31-54) thm chi con durge xudt ban dau tién trong tép san cia Trung phai Praha ku vong (Journal of Linguistic Circe of New York”), Lévi-Strauss va nhan hoc edu trite Lévi-Straus sinh ndm 1908, 18 con ciia mét hoa si. Ong timg la mot nhac céng nghiép du xudt séc, tuy nhign dao tao hoc thuét dau tién cita Saussure lai la ludt hoc va triét hoe. Theo Idi Levi-Strauss, nhiing anh hhuréng dn dng trong thi gian nay Ia tir dia ly hoc, tim ly hoc Freud va chit nghia Mac. Levi-Strauss roi Phap néim 1934 ti Braxin day x8 hdi hog, tai day Ong da nghién citu ky tac phim “Xa hoi so khai” (Primitive Society) caa Robert Lowie (wut ban 1920, duige dich sang tidhg Viét véi tigu dé “Khéng gian vin héa nguyén thuy (Nhin theo ly thuyét ehite nang)”, NXB Tri thite, 2008), va cuéi cling tré thanh nha nghién ctu the dia voi di trong la ngudi Anh-diéng Bororo (mot toe ngudi Anh-diéng sinh sng hru vue song Amazon), Su tuong phan gitta doan cudi néi tiéng trong “Xa hoi so khai” (Robert Lowie 1947[1920}: 441) va nhan hoc Lévi-Strauss Ta khé thi vi. Lowie két thie cuén sich cia minh véi dinh nghia vé “khai héa vin minh” nhu “mét hén dn cit vi vo kéhoach” mong di dén mot ngiy, khi “cée san phim v6 dinh hinh” hay “mé bing bong én xén” dugc 182 LICH SU VA LY THUYET NHAN HOC ICH SU VALY THUYET NHAN HOC dua vao trong mét “sip xép hop ly”. Trich doan nay duoc dua ra tranh ugn khé nhiéu, t6i mite trong léi néi du cho lén xudt bin nim 1947, Lowie da phai tuyén bé rng né “khong quy vé ly thuyét nhan hoe” ‘Thét sw la LéviStrauss da thinh céng tai noi ma Lowie khong dém di Tunign Nguyen dang TUOISONG dabiénasi ——NAUCHIN LEN MEN nH THUc-CAO CAP Tuo sOne ung rong ki Nuve Hun ksi Lubechin NAU CHIN, Tua s6n inh 8.3. Tam ge Sm thye Leach (1976b: 55-9) timg phan tich céc Khia canh biéu tuong aa quan go va mau sic theo cing mt céch nhu Tam gide dim thuc, nhung ich nghi cia ng lai kha khac so véi Lévi-Strauss. Trong khi ly luan cia Lévi-Strauss hung t6i st van dung mot céch phd quat thi Leach lai xem xét van dé trong so sinh va dic trung vin héa. Ching han 6 An D6, 06 dau mic sari nhiéu mau trong dam cu6i, cbn goa phu mic sari tring. O phuong Tay, vay dam cudi cé dau lai 1a mau trdng, cdn goa phu thi mie mau den. Nhu vay, cée quy tic vin héa la Khéc nhau 6 cée ving ring bigt, mic dit tai tit cd cdc trudmg hop, mau sic déu bidu trong cho mot hanh dong vin héa nhit dinh. Thém vao 46, ngay ci 6 phuong Tay ching ta cing khéng thé khai quat che chan ring mau tring la mau cia 8. Thuyét cu tric, titngén ngithgc dén nhan hoc 191 hén mhan va sy sing, con miu den Ia mau cia chét chée, Tai mot sinha thé Thién Chia gido, cfc chite séc mec do choang tring hay do nhigu ‘mau Khi thue hign nhimg nghi I chinh thite, va mie miu den a6i véi ning viéc ngoai nghi 18 chinh thite. O mét sé nha thér Thién Chia gido hac, cc cha dao lai mc éo chong den trong céc nghi Ié chinh thite va 4o chotng nhiéu mau doi véi céc vige khdc. Nhu vay, vige mic y phic tréng hay den nhimg truimg hop nay khéng chi phi thude vo nén vin hhéa néi chung, ma cin phy thude vio nhimg hinh dng vin héa cy thé va de trumg, Day la noi ma cfu tric gn cia Anh, von nhén manh sir kkhée bigt van héa ciing nhu giao thoa lign van héa ea céc eda tric x8 hi va bidu tugng, o6 sy trong dng mét phin véi eda trite ladn LEvi- Strauss vn nhén manh tinh phé quat cia vin héa, ob nguén géc ti sur thding nhit cia tim thie chung (psychic unity) cua con ngudi. Thiin thoai O-dip (The myth of Oedipus) Vi dy thit ba cia ching ta 1a phan tich cita Lévi-Strauss di véi cu chuyén than thogi vé Oedipus. Tat nhién, cu chuyén nay c6 nhiéu phién ban, va ¢6 c& cfc than thoai Khde cd néi dung lién quan. Theo cach thue hign trong Mythologiques, nhumg truyén nay e6 thé durge phan tich thay cho cau truyén ge (Thin thoai Oepaipus). Leach (1970: 62-82) da lam diéu dé trong ban dién giai ndi tigng cia minh, O day t6i tdi hin lai Than thogi Oedipus nh Lévi-Strauss a ké (1963 [1955]; 213-18), véi tén ‘céc nhan vat chin bing tiéng Hy Lap La-tinh héa, va trinh bay din gidi iia Ang thea eéch dan gitn has. ‘Tit cf cdc nhan vat chinh trong truyén déu c6 ho hang véi nhaw (xem so dé 8.4.), Cadmos la con trai cia vua Phoenicia. Em gai Cadmos 1 Europa, durge Zeus (thn Dét) sing hanh va mang di khéi Phoenicia. Cadmos duge ctr di fim Europa nhung gitta duing, mét nha tién tri xi Delphi lai Khuyén anh ta theo chan mt con bd céi, va dumg Ién mot thanh bang tai noi con bd dimg lai. Cadmos tuan theo Idi nha tién tri va yng én thinh bang Thebes. Sau d6, Cadmos giét chét mot con réng va ‘hd ring réng gieo xudng dat, tir nhiing chiée ring dé sinh ra céc Spartoi (hode spart, nghia la duoc gieo trong tigng Hy Lap). Nam ngudi Spartoi gitip Cadmos xy nén Thebes, sau dé ho gist chét lin nhau. 192 LICH SUVA LY THUYET NHAN HOC codes eon Jocasta Lace Ln Oedipus A 4 Haemon Polnices Fteoces — inh 8.4. 6% quan hé cia che nha vit trong thén thoal Oedipus Sa dé, Cadmos cin hokn thinh mhién ofng vide vi dai Lhde, két han véi mot nit than, sink ra nm con, mét trong ném ngudi 1a Polydorus sau nay tré thanh vua Thebes. Con trai cia Polydorus 1a Labdacos néi ngoi cha, sinh ra Laios. Laios két hon véi Jocasta, nhung sau dé mot nha tién tri néi ring, ngudi con trai dng ta sinh ra vé sau sé siét chét chinh cha minh. Vi thé Khi Jocasta ha sinh Oedipus, Laios 4a Jénh cho thude ha dem dua tré so sinh len ni, bé mie trong tinh trang trén trai va tr6i xudng dat bling mét soi day bude quanh ban chan. Tinh 0%, mot ngudi chan ciru da ctu séing Oedipus va mang vé nudi. Sau dé, Oedipus duge dé d4u béi Polybus, vua cia thanh bang Corinth. Khi Ion Jen, mot nha tién tri néi voi Oedipus rng anh ta sé giét chét bS minh, nnén Oedipus ri Corinth d@ tran giét chét Polybus, va di dén Thebes. 8. Thuyét cu trac, tifngén ngithoc dén nhan hoc 193, Tren durdng di Thebes, Oedipus g’p Laios (nguiii cha thy sy ctia anh ta), ci nhau va cudi cing giét chét Ong ta. Sau dé Oedipus gap con han su, ké c6 théi quen hdi nhimg ngudi di qua mét ciu d6, va sé gist ngudi dé néu khOng tra Idi duge. Khéng ai gidi dp duge edu a6, trit Oedipus. Cau 46 nhur sau “edi gi biét néi, sng di bén chan, tru di hai chan, chidu di ba chan?” Oedipus tr8 loi: “con nguti, lie bé (busi sing) ba bing c& hai chan hai tay (bén chan), 1én tén (bud trua) di hai chan, v gid (bud chiéu) phai chéng gay, tic Ia thém chige chan thtt ba”. Cudi cing, thay vi bj Nhan sw gidt thi Oedipus giét chét Nhan sw (mét 56 phién ban néi ring Nhan su tt) Phan thug danh cho Oedipus vé vige giét duigc Nhén sur 1a dm ‘cui vdi Jocasta, chinh Ia ngudi me cia anh ta (theo mot sé phién ban, Jocasta la hau dué cia mOt Spartoi va cé kha ning gitt mai nhan sic thanih xutén, nén vige két hén v6i Oedipus khéng gay ra khién cudng lita tuéi). Oedipus o6 nghia la “bin chin sumg phéng”, va sau dé Jocasta nbn ra anh ta chinh 1a “dita tré d& én thin ngudi 1én” ~ mot phan trong Ibi gidi cho cfu 46 tia Nhan sut. Khi biét minh da sa_vao méi quan 1g Joan Iudin véi con trai, Jocasta tyr ti, r6i Oedipus ty choc mi mat minh va tir ngudi lén da tre thinh ngudi phai chéng gay, phan cudi cing cia 1di gid cho cau 48. Oedipus bi Thebes vé ling qué, va cuéi cing chim vao trong dit. Jocasta va Oedipus 6 bin con — hai trai Polynices va Rteocles, hai gai Antigone va Ismene. Hai ngudi con gai Antigone va Ismene roi Thebes dé dat Oedipus vé lang qué, va hi trd lai Thebes ho chiing kién cuée chign giita céc anh trai: Eteocles bio vé ngéi vua. edn Polynices & ‘bén ngoai tn céng vio trong thinh. Hai ngubi giét lin nhau, va cudi cing Creon, em trai Jocasta, tré thinh vua Thebes. Antigone rat yéu quy Polynices, nhung Creon khéng cho ¢6 chon cat anh vi Polynices 18 mét ké phin nghich boi di dinh cx6p ngoi Bteocles. Eteocles duge mai ting theo nghi thitc trong thé nhat, trong khi Polynices bj béu xéc va phi nhd. Tuy nhién, cudi cimg Antigone cing tim céch danh cép duge thi thé Polynices va bi mat dem di chén. DE trimg phat, Creon ra lénh ch6n s6ng Antigone trong hang kin, nhung c6 i treo cé ty tu, Ngudi em ho yéu quy cia ¢6 la Haemon va me, chinh Ta vg va con cia Creon, cling ty tir chét theo Antigone, va cu chuyén cit thé tigp dién. 194 LICH SUVA LY THUYET NHAN HOC Bang 8.2. Syphan ich cia Levl-strauss v6 thén thos! Oedipus 1 0 o wv ademas tin thy Furopa ngut a8 bi thn D6tcuéng doat CCacmons it réng écSpartol glét Tan nhau. (edipus gt Laos Labdacos="b) que® ios = "sata" epus git sphinx Oedipus ban chin sung ping? Oedipus kth wat Jocasta, day aaiéu cam kt Freoces git Polynces Aniigone chén Polyices, dy la du carn Lévi-Strauss (1963 [1955]: 214) da of ging true quan héa su phite tap cia Thin thoai Oedipus bing m6t so 46 don gian, nhiing yéu t6 co ban trong dé due thé hign trong bing 8.2. Cot I lit ké cée vi pham elim oy trong truyén, dc bigt Ia cain luqat Luae va ein chon cat ho hang, hay nh loi Lévi-Strauss “su danh gid qué cao cée quan hé thin 8c". Cét I Jai lit ke “sy déinh gid qua thp céc quan hé than tc" qua céc hank dng giét lén nhau: huynh 4@ tong tan va phy tir tuemg tan, Cot II lit ké cc hinh déng giét quai vat bi con ngudi. Con réng la mot qui vat dng disc, pha bi giét chét d con ngudi sinh ra tir d&t. Nan sur 1A mot quai vat gidng cli, bi giét vi Khdng mud cho phép con ngudi tén tai Theo Idi Lévi-Strauss, oft Ill nay bidu thi “su chéi tir ctia con ngudi adi ‘véi xuat xtt noi chdn cla minh” (néi theo céch khac, 1a sw chdi tir cde lién hé cia con ngudi ban dja véi ving dat qué hurong cia ho). Cot IV gidi thich ¥ nghia cic tén ctia mét s6 nhin vat chinh, Tit ca cdc y nghia éu lién quan dén sy khé khan trong di thing va dimg thing, 4m chi 8. Thuyét cu tri, tirngén ngdt hoc dén nhan hoc 195 ring nhimg ngudi mang tén nay vin & trong tinh trang luén phai gin chit vao mat dat. Nhimg Spartoi duge sinh ra tir dat, khéng c6 su lién hé véi con ngudi; tri lai, Oedipus Iai bi tach khoi mat dat Kkhi sinh, than thé bi phoi ra va bi tréi xuding dit (bing soi day bude qua ban chan). Vi thé ma ban chan anh ta bi sung lén, va anh ta, mac dit duge sinh ra béi mot ngudi phy nay, van khéng téch rdi hodn ton khoi dat. Nhu vay cbt TV nay, theo Lévi-Strauss, da chi ra “sy bén bi bit r8 ciia con ngudi vao ‘manh dat noi anh ta sinh ta”. Néi cdch khde, Ot IV Ia d6i lap véi ct IIL Xét xa hon nifa thi et IV tuong quan véi c6t III giéng nhu cét II tuong quan véi cét Digm cdn chai y cia tat c nhimng diéu nay Ia, cdc truyén than thoai thuéng hinh thanh tt nhiéu yéu t6 thinh phén, duge biét dén nhwr nhimg “don vi thén thoai” (mythemes), tung tng véi “don vi am” trong ngon ngé hoe. Céc “don vi thanh phan” nay duoc nhiing ngudi sang tic sip xép hodc sip xép lai dé tao ra ¥ nghia cdu chuyén, thuong 1a v6 thc, Than thoai khéng chi la nhimg cau chuy@n, chting cdn thé hhign nhing chin ly oé tinh big tuong, ed hic dic trung cho nén van hha hoe viing vin héa, e6 Ic mang tinh toan thé gidi. Mét don vi than thoai cé thé xuat hign 6 nhiéu truyén than thoai, cling cé thé duge thay trong truyén than thoai ciia nhiéu nén vin héa khée nhau. Trong bat ky kigu truyén nao, cde don vj than thoai déu 6 thé duge “doe” hay “ke” theo ca hai céch: ich dai (6 trong bang, tir trén xuéng dusi, di timg ct mot hod di hét tat ca céc oft), va dng dai (di ngang tir dong dt c6t nay sang ding mot cbt kia, xem xét quan hé ngang gitta céc c6t v6inhau). Lévi-Strauss t6 ra bang long, col vige phan tich than thoai nhur thé 1a & dat myc dich va khéng mudn di xa hon, mac dit céc ¥ tuong phan tich ctia Ong c6 tiém nang cung cép du méi cho nhiéu kha canh khéc cilia vain héa. Ching han, sau nay Kuper da 4p dung ching cho vige phan tich gidc mo va trinh ty cha chudi giée mo (xem, vd, Kuper 1979b), ‘Cu tric lugn va ede dang nhan hoc tai cde qué gla khéc nhau Lévi-Strauss la nha cfu tric Luan véi thé gidi quan todn dign, vA tinh phé quat cia nhiing hé cfu tic Ong nghién citu da tro thanh dai dign cho phan cét Ibi cua ly thuyét eft trée lun, Tu tudng cia Lévi- Strauss vita tn tai song song, vira anh huéng dén nhin hoe efiu tric & nihiéu finh vac khéc nhau. Nhiéu nha nhan hoc khéng tan thinh niin 196 LICH SU VA LY THUYET NHAN HOC 8. Thuyét cdu tric, tirngén ngtt hgc dén nhan hoc 197 imanh cita dng vé “tim thite chung” (psychic unity), thay vao dé ho thién vvé quan diém efu tre ving ho¥e edu tric vin héa dc trung, ‘Thuyét cfu trie Ha Lan Khoi du bang nhéng nghién ctu vé ngon rngit, vain héa va x3 hi, durgc thyc hign tai Dong An Ha Lan (Indonesia gay nay - ND) béi céc céng chite hanh chinh va giéo dye Ha Lan vao du thé ky XX. Hinh thite edu tric Luan nay ma chting ti da dé cap dén trong churong 4, nan manh nhimg eu trite dc thit, phi hop véi ning viing hoe khu vue vin héa nhét dinh (vd, J.P.B. de Josselin de Jong 1977 (1935). J.B. de Josselin de Jong va nhimg nha cu tric luan Ha Lan giai doan dau khéc da phat trién nhimg ¥ tuong cia ho ddc lap vei Lévi-Strauss, thm chi cin di truéc Ong, de biét trong nghién eiru quan he than t@c. Céc nha cfu tric Ind Ha Lan giai doan sau nay néi chung sit dung phuong phap Lévi-Strauss va lip Iai nhimg nghién ex ctia ng trong cic linh vuc than thoai hoc va bigu tuong hoe, ¢5 diéu trong pham vi mét viing nhét dinh, Phong phép tip c§n theo pham vi ving nhwr vay, IA dc trung cho nhan hoc Ha Lan trong nhiéu thép kj, dic bigt dong nhan hoe cia trudng dai hoc Leiden’ LéviStrauss, 06 phén gidng Lévy-Bruhl, thuimg 0} nhiing binh juan vé su Khée nhau gitta nhimg cau tric “eo sé” va “phitc hop”, rnhiing eéfu tric “néng” va “lanh” (ém chi dén siz hdn loan hay ém & khi dign ra céc thay dai, va giita nhimg x4 hdi v6i chit dao a céch tu duy “ou thé” va céc x8 hoi khéc voi kibu tu duy “tru tuong”, mic di vay, quan diém tiép can cia Ong luén nit quan di theo mét chiéu tir khai ‘quat dén riéng bigt. Cac nha edu tric Iugn Anh lai cé xu huténg di theo chiéu nguge lai, va dé la ly do vi sao ngay cd nhiing ngudi chiu niu anh hung tir Lévi-Strauss, vao mot Iie nao dé, cing bée 16 nhting bat <éng co ban véi phuong php Ivan cia Ong. Leach la mot trxdng hop nnhur vy, manh mé hon niia la Rodney Needham véi céng trinh vé quan he than t6c ciia minh (1962). Trong nhéing nim 1970 va 1980, v6i cxong vj Gido su vé Nhan hoc xa héi tai Dai hoc Oxford, Needham dai ign anh mét loat nghién ctu vé ngén ngi, tén gido, biéu tong hoc phan loai, cam xtie con ngudi, va nhiéu chi dé khdc ma ngudi ta c6 thé goi "Leiden: tinh ph #8 Lan eich Amsterdam khodng Ohm ¥E pia nam. Bal boc tg hgp Leden think lip nim 15751 wubng dal hoc lu di nhét Ma Lan, DHTH Leiden vi Vin aghita cto [Ni hoe va a,b enc th gh tong abn hoe. Dag ghin cen hoe dy de thin ‘upd chioh 1P.8 de Joslin de Jong. chung la “triét hoc nhan hoc”. Pang tiée la, sau khi bay t6 phan d6i véi Lévi-Strauss, Needham da hau nhu khéng nic dén Ong nia, ngay ca trong céc cht dé khéng lién quan dé quan hé thén tGc. Mot vai céng trinh cia Needham cdn cho thay bong dang cia Iy thuyét cit tric (vd, Needham 1979), mat s6 nghién citu khdc lai 16 ra nghi ngty ho&c tir bo hoan toan Ij thuyét nay d@ chit trong mét kigu céch kha “da cd” cia din dich lugn, sau nay ted thanh de trang cho nhén hoc cia Needham (vd, Needham 1981). ‘Tai ce nude khéc vio nhimg nim 1950-1970, ob thé quan sat thay thuyét cu tric & nhiéu hinh thai khéc nhau, tuy nhién hai dong aghién ciru Ha Lan va Anh la vi du tigu biéu mht cho eéc bign thé visng mién vva dic trang vin héa cia nhan hoc. Nginh nhin hoc Bi e6 sit tong déng khé gén véi nhn hoc Ha Lan, Nha ca tric Tuan Bi Luc de Heusch 4a van dung phuong phap cfu tric viing vao nghién cttu cée tiga trinh chinh tr, nhiing chuyén déi trong quan hé thén t6c, truyén than thoai, sur hin té, va hé théng biéu tuong 6 Trung Phi ndi riéng (vd, de Heusch 1982 [1972]) va chau Phi néi chung (de Heusch 1985). Roy Willis, nha han hoc Anh va dich gid céc téc phim ciia ci de Heusch vi Lévi- Strauss, timg tién hanh céc nghién citu tuong tw 6 Trung Phi (xem Willis 1981) va th? hign quan diém mic dinh mot co sé cfu tric phd bién chung (tit nhién véi nhiimg khac bigt vin héa dc trumg) cho cic he théng bidu tuong dng vat tai nhing ving ngo’i Trung Phi (Willis 1974), Nhu da nhc trong chuong VI, Sir Edmund Leach vt Marshall Sahlins cing van dung phuong phap tiép cn oft tric ludn cho nghién ciru cic chuyén d6i xa hii. Céc tc gia nay déu chi treong gia ting cic kkhéng gian lich sit vie ot nic Ing Lévi-Strauss, tir dé ny sinh Ty thuyét vé chuyén déi x hoi, mét ly thuyét via gay anh hung via bi 16i kéo boi nhén hoc quy trinh Iugn va nhan hoc Mac-xit tir nhiing nm 1950 dén 1980. Sau khi tra vé Phdp (tir An DQ - ND), Louis Dumont, mt sinh vién cia Mauss va timg la déng nghigp cia Evans-Pritchard tai Oxford, da phat trién mt cach nhin turong déi khac bigt nhung rat déng chu ¥ theo quan diém cu trae ving, vé trat tyr xa hoi & An BG (xen Dumont 1980 [1967)). Céng trin ciia Ong gay ra nhiéu tén thudng lén tranh cai tai tat cA cde nude ma An D6 hoc 1a mot ng’nh quan trong. Trong khi dé tai Hoa kj, nhiing nghién ciu vé dan téc hoe va nhan hoe nhén thitc da phat trién théng qua nhing méi quan tim d6i véi thé gidi con ngudi,

You might also like